Top Banner
0 úÿ,sh W,am;a Springs of Electricity A reference towards a sustainable development pñkao ch;=x. wdrÉÑ ;srir ixj¾Okh i|yd úu¾Ykhla
63

Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

Nov 08, 2014

Download

Documents

methods of electricity generation (written in Sinhalese) with lots of diagrams
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

úÿ,sh W,am;a

Springs of Electricity A reference towards a sustainable development

;srir i

xj¾Ok

h i

|y

d úu¾Y

khl

a

pñkao ch

0

;=x. wdrÉÑ

Page 2: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

úÿ,sh W,am;a ;srir ixj¾Okh i|yd úu¾Ykhla

Springs of Electrical Energy A reference towards a sustainable development

pñkao ch;=x. wdrÉÑ Chaminda Jayatunga Arachchi

2005

1

Page 3: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

fmrjokla úÿ,s n,h j¾;udk ck iudcfha meje;afuys w;HjYH idOlhla njg m;aj we;¡ tu

ksid th ms<sn|j ffioaOdka;slj oek.ekSuo" tys ckk m%Nj .ek yd ,dxlSh ck iudcfhys tys jHdma;sh yd wkd.; ckk m%jk;d .ek m%udKd;aulj oek.ekSuo iudchg w;sYhskau jeo.;a lreKls¡

by; i|yka m%ia;=;hka ms<sn|j isxyf,ka ,shejqk fmd;m; ÿ,n wjia:djl pñkao ch;=x. wdrÉÑ uy;d úiska iïmdÈ; úÿ,sh W,am;a kue;s .%ka:hg fmrjokla iemhSug ,eîu uu b;d w.h fldg i,lñ¡ mdGlhdg jegfyk ir, NdIdjlska ,shd we;s fuu fmd; úfYaIfhkau w¡fmd¡i¡ idudkH fm, yd Wiia fm, isiqkag úÿ,s n,h yd tys ksIamdok m%Njhka .ek ks¾udKd;aulj yd .=Kd;aulj is;Sug w;aje,la imhk nj uf.a woyihs¡

fuys m<uq mßÉfPaofhka úÿ,s n,h ms<sn|j w¾: oelaùula lr we;s w;r úÿ,sh ksmoùu i|yd Ndú; l< yels l%u y;rla ms<sn|j úia;r bÈßm;a lr we;¡ úÿ,sh ksmoùu ms<sn|j jvd;a m%p,s; l%uh jk úoHq;a pqïnl fm%arK l%uh iúia;rd;aulj olajd we;¡ tfukau úÿ,sh ms<sn| uekqï o úia;r lr we;¡

fojk mßÉfPaofhka c, úÿ,s n,d.drhl m%Odk fldgia yd n,d.drfhys l%shdldß;ajh ukd f,i úia;r lr we;¡ úfYaIfhkau g¾nhsk j¾. iy c,dY fõ,s j¾. ms<sn|j lr we;s úia;r mdGlhkaf.a oekqu j¾Okhg bjy,a fõ¡ tfukau ;=kajk mßÉfPaofhka › ,xldfõ oekg ksulr we;s c, úÿ,s n,ia:dk yd bÈlsÍug we;s c, úÿ,s n,ia:dk ms<sn|j N+ úIu;d ,CIK is;shï iys;j §¾> úia;rhla bÈßm;a lr we;¡ › ,xldfõ we;s m%Odk c, úÿ,s moaO;s fol - ,CImdk yd uyje,s - fï whqßka úia;r lsÍu mdGlhdg tajdfha msysàu yd l%shdldß;ajh w.ehSug yd wjfndaOhg ukd miqìula ilihs¡ tfukau l=vd c, úÿ,s jHdmD;s ms<sn|jo" n,Yla;sh ksmoùfuka cd;sl úÿ,s moAO;shg tajdhska ie,ish yels fiajh ms<sn|jo mdGlhd oekqj;a lr we;¡

isõjk mßÉfPaofhka ;dm úÿ,sh yd ;dm n,d.dr .ek m%udKj;a úia;r bÈßm;a fldg we;¡ tfukau rfÜ by, hk úÿ,s b,a¨u iemhSu i|yd" c, úÿ,sh iSudù we;s fyhska" ;dm úÿ,sh jeä jYfhka mdúÉÑ lsÍug isÿj we;s njo YS>%fhka by, hk f;,a ñ, yuqfõ oeßh yels ñ,lg úÿ,sh iemhSug oekg we;s fyd|u m%dfhda.sl úl,amh fkdmudj .,a wÕ=re n,d.dr bÈlsÍu njo fuu lD;sfhka wjOdrKh fldg we;¡

miajk mßÉfPaoh uÕska kHIaál ;dCIKh y÷kd.ekSu yd kHIaál n,fhka úÿ,sh ksmoùu ms<sn|jo" tys f.da,Sh Ndú;h ms<sn|jo ukd f,i lreKq meyeÈ,s lr we;¡ kHIaál n,h hk jpkh flfrys ck;dj ;=, we;s yqUia ìh ÿre lsÍug l;=jrhd ord we;s fjfyi m%Yxid lghq;=h¡ ukd f,i mqyqKq lrk ,o ld¾h uKav,hla iuÕ ukd m%ñ;shg lrk ,o bÈlsÍï yd wmøjH neyer lsÍfï l%shdj,shla ;=,ska kHIaál n,fhka ksmojk úÿ,sh" mßirhg b;d ys;ldó nj ksoiqka iys;j fmkajd§ we;¡ bÈßfha§ wm rgg uqyqK §ug isÿjk jeäjk n,Yla;s b,a¨fï w¾nqohg úi÷ula jYfhka kHIaál úÿ,sn,h ms<sn|jo oeka isgu is;a fhduq lsÍu jgfkah¡

fuys ihjk mßÉfPaoh hgf;a kj úÿ,s ckk l%u /ila úia;r lr we;¡ fvkafv%da úÿ,s n,d.dr we;s lsÍu" ysre t<sfhka yd iq<x u.ska úÿ,s n,h ckkh lsÍu ms<sn|j iúia;rj lreKq bÈßm;a fldg we;¡ fmd<j hg .nvd ù we;s Yla;sh ^.,a wÕ=re yd LKsc f;,a& mßfNdackhg .ekSfuka mßir ¥IKhka isÿjk kuq;a fuu fhdackd lr we;s úÿ,s ckk l%u b;du mßir ys;ldó ksid tajd wkd.; mrmqfrys wjOdkhg fhduq lsÍu b;d jeo.;ah¡

i;ajk mßÉfPaoh uÕska l;=jrhd › ,xldfjys yd f,dalfhys úÿ,sh mßfNdack m%jK;d yd tys wkd.;h .ek ir,j úia;rhla lr we;¡ tfukau úÿ,sh mßfNdackh lrk ld, mrdih

2

Page 4: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

wkqj tys ñf,ys fjkia ùu ms<sn|jo lreKq meyeÈ,s lr we;¡ wjidk jYfhka › ,xldfjys fukau f,dalfhys wkd.; úÿ,s wjYH;d imqrd,sh yels m%Njh .ek idOdrK jegySula we;slr .ekSu mdGlhdgu Ndr fldg we;¡

fun÷ jeo.;a fmd;a m<lsÍu i|yd pñkao ch;=x. wdrÉÑ uy;dg wkd.;fha§ jv jvd;a Yla;sh yd ffO¾hh ,efíjdhs m%d¾:kh lrñ¡

fla¡ ta¡ wurisxy î¡tia¡iS ^,xld& úÿ,s" tñ¡î¡ta¡ ^wh¾,ka;h&

jr,;a úÿ,s bxðfkare"

ksfhdacH idudkHdêldÍ ^n,Yla;s wf,ú&"

,xld úÿ,sn, uKav,h¡

fkd40$16" nx.,dj;a;

uyr" lvj;¡

3

Page 5: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

mQ¾úldj

wmf.a ksjfia t<sh ,nd.ekSug" bùug" we÷ï fia§ug" ue§ug" rEmjdysksh mK.ekaùug yd fjk;a fkdfhl=;a m%fhdack i|yd w;HjYH Yla;s úfYaIh jkafka úÿ,sh hs¡ fujka iqúi,a fufyjrla bgq flfrk úÿ,sfha uQ,dY%h l=ulao@ ´kEu l=vd orefjl=f.a isf;ys kefÕk fuu mekhg fndfyda jeäysáhkaf.ka ,efnkafka ir, ms<s;=rls¡ —,CImdk Èh we,af,a j;=r myfrka ;,nukhla lrljd thg iïnkaO úÿ,s cklfhka msgjk úÿ,sh lïì Èf.a f.org tkjd¡˜ kuq;a tjeks ms<s;=rlska l=;=y,h ;j;a jeä jkjd ñi ixis£ula jkafka ke;¡ úÿ,sh iïnkaO §¾> l;dkaorfha bxcsfkareuh me;af;a wisßh ´kEu ;rd;srul flfkl=g —Èrjd.; yels˜ fia ir, niska bÈßm;a lsÍug .;a W;aidyhl m%;sM,hls fï¡

wm l=vd ld<fha ,xldfõ ;snqKq wdYap¾hj;au ;ekls ,CImdk úÿ,s n,ia:dkh¡

uyje,sh W;=rg yrjñka Wl=fj, yd fndaj;ekak úÿ,s n,d.drj, jev ksuùfuka wk;=rej tajd keröug .sh wOHdmk pdßld ;ju;a pu;aldr f,i u;lhg kefÕa¡ úlafgdaßhd yd fld;auf,a uyd fõ,s bÈlrk yeá oelSfuka we;sjQ úYauh ;du;a isf;a mj;S¡ ta oYl follg fmr w;S;h fï fmdf;a uQ,îchhs¡ uE; ld,hl§ cmdkfha úÿ,s n, ckkh ms<sn| wOHhk pdßldjl fh§fï Nd.Hh udyg Wodúh¡ mrudKq wúhlska urKSh f,i neg lE cmdkh mrudKq n,fhkau h<s f.dvkeÕ=Kq yeá tys§ ÿgqfjñ¡ fldafíys ñÜiqìIs yd ysfrdISudys neífldla-ys;dÑ jeks oejeka; l¾udka; wdh;k j,§ kHIaál n,d.dr j, ish¿ wxf.damdx. ksmojk yeá ÿáñ¡ .Eia g¾nhska yd jdIam g¾nhsk ;kk úYd, ,shjk hka;%hl tajd iSrefjka iu;=,s; lrñka ;, iúlrk wdldrh ksÍCIKh lf<ñ¡ lIsjdidls ys ABWR jeks w;s kùk

kHIaál n,d.dr j, md,k ueÈß ;=, ys¢ñka tajd fufyhjk yeá W.;af;ñ¡ miqj fldßhdfõ ¥idka jeks oejeka; l¾udka; Yd,djla ;=, ixhqla; pl% yd c,úÿ,s n,d.dr j, úúO fldgia jd;a;= lrk uyd Wÿkla kerUqfjñ¡ fï w;r ;=r › ,xldfõ le<Ks;siai isg bÕskshd., olajd we;s ish¿u n,d.dr j, wNHka;rh msßlaiñka ,CImdk fmd,amsáh isg Wvj<fõ olajd ks¾úkdYl mÍCIK lghq;= ;=,ska tajdfha kv;a;=jg iydh ùu uf.a rdcldßhla njg m;a úh¡

fï iEu w;aoelSulskau ,;a wjfndaOh fidhqre mdGl Nj;=ka yd fnod yod .ekSu fuu fmd; t,soelaùfï wruqKhs¡ fuh yqÿ mdG .%ka:hla f,i i,lkq fkduekú¡ úIh ks¾foaYhla ;=, isrù iQ;% yd iólrK lgmdvï fldg ,nk Bkshd úêu;a wOHdmkfhka mßndysrj mdGlhd ;=, m%n, ixcdkkhla we;s lsÍug uu fuu.ska Wolau jEhï lrñ¡

bf.k.kakd isiqka f.a wOHhk lghq;= i|yd fuys we;s ´kEu lreKla Wmqgd .ekSu i|yd lsisÿ ;ykula ke;¡ ta i|yd úfYaIfhka wjir we;¡

pñkao ch;=x. wdrÉÑ 30$8" hyïm;a WoHdkh" uyr.u¡

4

Page 6: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

ia;+;s m%Kduh

• fuu fmd; m< lsÍug wkq.%yh ,ndÿka cd;sl mqia;ld, yd m%f,aLK fiajd uKav,hg

• w.kd fmrjokla iemhQ ,xld úÿ,sn, uKav,fha ksfhdacH idudkHdêldÍ

^n,Yla;s wf,ú& fla¡ ta¡ wurisxy uy;dg

• w;amsgm; lshjd ud Èß.ekajQ ,x¡ú¡u¡ w;sf¾l idudkHdêldÍ ã¡ wd¾¡ mq,af,afmreu uy;dg iy m%Odk bxðfkare ^ãi,a ckk& ví¡ t,a ¡ta¡ is,ajd uy;dg

• úúO wjia:d j, udf.a wjfndaOh mq¿,a lsÍug odhl jQ isisr pkaøfidau

^,CImdk&" tka¡ Ô¡ tia¡ mKaä;r;ak ^le<Ks;siai GT7&" lu,a ,laisß ^l=l=f,a& hk úÿ,s-hdka;%sl bxðfkare uy;ajrekg iy wd¾¡tï¡tia¡fla¡ r;akdhl" ^m%¡ b¡ ;ekSï - WDj m<d;& uy;dg

• fuh fmd;la f,i m<lsÍug wjYH iEu Wmldrhlau lrñka ks;ru ud Èßu;a l<

wdorKSh mshdKka jk fca¡ tA¡ wurùr uy;dg

• fuys we;s ish¿ lreKQ ksrjq,aj t<soelaùug wjYH iqj myiq mßirh ilia lrÿka m%sh ìß| ;=Idßg

5

Page 7: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

ixlafIamh msgq wxlh

mQ¾úldj 1¡ úÿ,s n,h y÷kd.ksuq - - - 07

2¡ .,d hk c,fhka úÿ,sh - - - 10

2¡1 g¾nhsk j¾. - - - 10

2¡2 fõ,s j¾. - - - 13

2¡3 Èhux Wux yd mSvk k< - - 14

3¡ › ,xldfõ c, úÿ,s jHdmdr - - 16

3¡1 ,laImdk úÿ,sn, moaO;sh - - 16

3¡2 uyje,s nyqld¾h jHdmdrh - - 18

3¡3 iuk,jej yd l=l=f,a.Õ - - 22

3¡4 l=vd c, úÿ,s jHdmD;s - - - 24

4¡ ;dm úÿ,s n, ckkh - - - 27

4¡1 ;dm úÿ,s n,h hkq l=ulao@ - - 27

4¡2 yqud,fhka úÿ,sh ksmoùu - - 28

4¡3 ãi,a tkaðka" .Eia g¾nhska yd ixhqla; pl% - 30

4¡4 › ,xldfõ ;dm úÿ,sh - - - 34

5¡ kHIaál n,fhka úÿ,sh - - - 37

5¡1 kHIaál úÿ,s ;dlaIKh y÷kd.ksuq - - 37

5¡2 kHIaál m%;sldrl j¾.SlrKh - - 38

5¡3 úúO kHIaál n,d.dr j, l%shdldß;ajh - 41

5¡4 mdúÉÑ l< bkaOk yd kHIaál wmøjH - 46 6¡ kj úÿ,s ckk l%u - mqk¾ckk l%u - - 47

6¡1 fvkafv%da - —úÿ,sh .ia˜ jjuq - - 47

6¡2 yuk iq<x úÿ,sh njg - - - 48

6¡3 iQ¾h ;dm n,fhka jev .ksuq¡ - - 50

6¡4 N+-;dm úÿ,sh - - - 53

6¡5 uqyqfoka úÿ,sh - - - 54 7¡ úÿ,sh mßfNdack m%jK;d iy tys wkd.;h - 57 wdY%s; .%ka: - - - - 62

6

Page 8: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

1¡ mßÉfþoh

úÿ,s n,h y÷kd.ksuq mßirfha we;s ish¿ øjH fyj;a mod¾: iE§ we;s mrudKq ;=, bf,lafg%dak yd fm%dafgdak kï

úoHq;a wdfrdams; wxY= we;s nj wms oksuq¡ we;eï øjH j, mrudKq ;=, we;s bf,lafg%dak tajdfha kHIaá j,g oeä wdl¾IKhlska ne£ mj;sk w;r iuyr øjH j, bf,lafg%dak ksoyfia .uka l< yels f,i mj;S¡ tjeks ksoyia bf,lafg%dak mj;sk øjH ikakdhl kñka ye¢kafõ¡ ikakdhl ;=,ska bf,lafg%dak Odrdjla f,i .uka lsÍu yd bka we;sjk m%;sM, wms úÿ,sh kñka y÷kajuq¡ ikakdhl ;=,ska úÿ,sh .uka lsÍu ksid yg.kakd ;dmh" wdf,dalh" pqïnl;ajh wd§ w;=re M, wms tÈfkod Ôú;fha lghq;= iy hka;% iQ;% l%shd lrùu i|yd Ndú; lruq¡

úÿ,sh ksmoùu i|yd wkq.ukh lrk l%u lsysmhla we;¡ tajd kï(

1¡ úoHq;a pqïnl fm%arKh ^Electro-magnetic induction& úÿ,s fudagr fukau vhskfuda fyda fckf¾gr f,i ye¢kafjk ckl hka;% l%shd;aul

jkafka fuu uQ,O¾uh wkqjh¡ jvd;a ld¾hCIuj;a úYd, n,hla ksmoùu i|yd;a Ndú; l< yelafla m<uqjekak jk úoHq;a pqïnl fm%arKhhs¡ fuu fmdf;a m%Odk jYfhka úia;r jkafka fuu l%uhh¡

2¡ m%ldY úoHq;a wdprKh fyj;a m%Nd úoHq;a wdprKh ^Photo electric effect& wdf,dalh u.ska úÿ,s Odrdjla we;s lsÍfï l%uhls¡ m%Nd úoHq;a fldaI ^iQ¾h fldaI& ksmojd

we;af;a fuu uQ,O¾uh Ndú; lsÍfuks¡ fuh 6 jeks mßÉfþofha úia;r lr we;¡

3¡ úoHq;a ridhksl m%;sl%shd

wms idudkHfhka negß f,i y÷kajk úÿ,s fldaI fuu l%uh wkqj ksmojd we;¡ ridhksl m%;sl%shdjl w;=reM,hla f,i fuu úÿ,s fldaI u.ska úÿ,s Odrdjla ksmojhs¡ Ndú;h;a iu. lAIh ù hk iy kej; wdfrdamKh l< yels ^rechargeable& hkqfjka fldaI j¾. folls¡

4¡ ;dm úoHq;a wdprKh ^Thermo electric effect& tlsfklg fjkia f,day j¾. j,ska ;ekQ lïì len,s 2l fl<jrj,a iïnkaO fldg tu ikaê fol fjkia WIaK;aj follg Ndckh l< úg tu lïì ;=, úÿ,s Odrdjla we;sfõ¡ ;dm úoHq;a wdprKh hkq fuhhs¡ fuu l%uh ;dm hq.au ^thermo couple& l%uh f,io ye¢kafõ¡ fuu.ska we;sjk Odrdj b;d ÿ¾j, CIqø Odrdjla neúka th m%fhdackj;a f,i Ndú;d fkdflf¾¡

fuu l%u w;ßka jvd;a ÈhqKq yd m%p,s; l%uh m<uqjekakhs¡ ikakdhl lïìhla ;=,ska bf,lafg%dak Odrdjla .uka lrkúg tu ikakdhlh jgd pqïnl fCIa;%hla j¾Okh fõ¡ tfiau tys úf,dauh jYfhka pqïnl fCIa;%hla ;=, ikakdhlhla p,kh lrkúg ikakdhlh ;=, úÿ,s Odrdjla yg.kS¡ fuu ixisoaêh úoHq;a pqïnl fm%arKh f,i ye¢kafjk w;r th uq,skau ksÍCIKh lr we;af;a fvkaud¾la cd;slfhl= jk ydkaia wziagâ ^Hans Oersted& úiska 1820 § nj i|yka fõ¡ Bg jir 12 lg miqj bx.%Sis cd;sl uhsl,a *erfâ úiska úoHq;a pqïnl fm%arKh wdY%fhka l%shd lrk úÿ,s ckl iy úÿ,s fudagr ksmojd ;sfí¡

1-1 rEmfha olajd we;af;a ir, úÿ,s cklhls¡ iïu; l%uh ^ì%;dkH l%uh& wkqj iDK wdfrdams; bf,lafg%dak Odrdj .uka lrk ÈYdjg m%;súreoAO ÈYdjg úÿ,s ^Ok& Odrdj .uka lrkafka hehs i,lkq ,efí¡ ta wkqj negßhl Ok w.%fha isg iDK w.%hg Odrdfõ ÈYdj ,l=Kq lrkq ,efí¡ pqïnlhl W;=re O%ejfha isg ol=Kq O%ejh lrd n,f¾Ld .uka lrkafka hehs i,ld tys pqïnl fCI;%fha ÈYdj ksrEmKh flf¾¡ úoHq;a pqïnl fm%arKfhka ikakdhlhla yryd Odrdjla we;s lrùug th pqïnl fCI;%hg ,ïnl ÈYdjlg ^n, f¾Ld lefmk mßÈ& p,kh l< hq;=h¡ n, f¾Ld j,g iudka;rj p,kh jkúg Odrdjla we;sjkafka ke;¡ fuu Odrdj" pqïnl fCI;%h yd p,kh jk ÈYdjka tlsfklg ,ïnl ÈYdjkg úysfok w;r *af,ñx f.a iqr;a kshuh u.ska th fmkajd fokq ,efí¡ ABCD hkq y;/iaj kjk ,o ;ksfmdg lïì oÕrhls¡ oÕrh oCIsKdj¾;j lrlefjk úg A isg B olajd;a C isg D olajd;a Odrdjla we;s fõ¡ oÕrh 180x la lrleù AB fldgi ol=Kq

7

Page 9: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

O%ejh ^S& wi,ska .uka lrk úg D isg C olajd iy B isg A olajd Odrdjla .uka lrhs¡ tkï l,ska .uka l< ÈYdjg m%;súreoaO w;gh¡ tksid fujeks cklhl we;s jkafka jßka jr ÈYdj fjkia jk tkï m%;Hdj¾; Odrdjls¡ oÕrfha fmdgj,a tllg jvd jeä .Kkla fh¥ úg fmdgj,a .Kkg iudkqmd;slj Odrdj jeä fõ¡ oÕrfha N%uKfhka Wmßu úÿ,s Yla;shla ,nd .ekSug tlsfklg 120x la wdk;j oÕr ;=kla fh§fuka f;l,d ^Three phase& úÿ,s ckl ;kd we;¡ n,d.dr j, we;s úYd, úÿ,s ckl j, oÕr ixLHdj 3 ys hï .=Kdldrhla jk w;r Bg iudk pqïnl O%ej hq., .Kkla o we;¡ m%;Hdj¾; úÿ,sfha ixLHd;h cklfha N%uK fõ.h iy O%ej ixLHdj u; r|d mj;sk neúka § we;s úÿ,s cklhla m%Odk úÿ,s iemhqug iïnkaO lsÍug kï th ksh; fú.hlska N%uKh úh hq;=h¡ tfukau N%uKh p,s;fha tla fudfyd;l§ ckl oÕrhla yd pqïnl fCI;%h w;r we;s fldaKh uÕska ckkh jk úÿ,sfha ‘l,dj’ ksYaph jk w;r th m%Odk iemhqfï l,dj yd .,md.; ^synchronize& hq;=h¡ › ,xldfõ úÿ,sn, moaO;sfha ixLHd;h ;;amrhg jg 50 fyj;a y¾Üia 50 ls¡ we;eï rgj, th y¾Üia 60 la fõ¡ meyeÈ,s lsÍfï myiqj ;ld N%uKh jk oÕrh iys; cklh fuys bÈßm;a l<o fndfyduhla úÿ,sckl hka;% j, oÕr ia:djrj mj;sk w;r N%uKh jkafka pqïnl O%ej moAO;shhs¡ fï wdldrfha ckl j, we;s,af,k yd f.ùhk nqreiq fkdue;s w;r tajd kv;a;=jo myiq fõ¡

úÿ,s cklhl oÕr yryd Odrdjla .uka lrkafka cklhg únerla ^Load& iïnkaO fldg we;súg muKs¡ 1-1 rEmfha th úÿ,s nqnq,lska ksrEmKh lr we;¡ úner rys; wjia:djl§ oÕrh fofl,jr we;af;a úÿ,s mSvkhla fyj;a úoHq;a .dul n,hla ^Electromotive force -EMF& muKs¡

m%udKwdfrdwjia:th omßj¾fjdÜúÿ,s fjdÜiudkm%fõ.fyj;iudk

rEmh 1-1

úoHq;a .dul n,h fyj;a fjda,aàh;djh fjda,aÜ ^Volts, V& j,ska ukskq ,nk w;r Odrdfõ h ukskq ,nkafka weïmshr ^Ampere, A& j,sks¡ weïmshrhla hkq ikakdhl mßm:fha .,dhk amK m%udKhg iudkqmd;sl ñkquls¡ fjda,aàh;djh yd weïmshr .Kk w;r .=Ks;h uÕska hï djl§ ckkh jk fyda mdúÉÑ jk úÿ,s Yla;sfha YS>%;djh fyj;a CIu;djh ,efnk w;r lajkafka fjdÜ ^Watts, W& u.sks¡ fjdÜ tlla ;;amrhg cQ,a ^Joules per second, J/s& tll Yla;s ;k YS>%;djhlg iudk jk mßÈ by; olajk ,o tall w¾: olajd we;¡ lsf,dafjdÜ tlla oyila jk w;r fu.dfjdÜ tlla fjdÜ ñ,shkhlg iudk fõ¡ wm ksjdi j, Ndú; lrk Yla;sh i|yd ,efnk ì, .Kkh flfrk ‘tAllhla’ hkq lsf,dafjdÜ-meh ^kWh& tlla tkï odyl n,hla mehla ;siafia Ndú; lsÍug iudk w.hls¡ th lsf,dacQ,a 3600 lg ^3600 kJ& fõ¡ ^cQ,a tlla hkq lsf,da.%Eï tll ialkaOhla u; ;;amrhla ;=,§ ;;amrhg óg¾ tll hla ,nd§ ógrhla ÿr p,kh lsÍug wjYH Yla;shhs¡ hka;%hla u.ska Yla;sh ,ndfok fõ.h a n,h fyda cjh ukskafkao fjdÜ fyda lsf,dafjdÜ j,sks¡ wYajn, 1la hkq fjdÜ 746 lg Yla;shls¡&

8

Page 10: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

oeka wms kej;;a úÿ,s cklh foig yefruq¡ cklhg únerla fhduq jkúg tkï wm hïlsis úÿ,s WmlrKhla mdúÉÑ lrk úg tu.ska weo.kq ,nk Odrdj cklfha oÕr ;=,ska .uka lrhs¡ túg tu oÕr jgd úoHq;a pqïnl fm%arKhla we;sfõ¡ fï wjia:dfõ we;sjk pqïnl;ajh u.ska oÕrfha N%uKh j,lajd,Sug W;aidy lrhs¡ tkï m%;súreoaO w;g lrleùug h;ak ork fudagrhl l%shdjla cklh ;=, we;sfõ¡ ^1-2 rEmfha ir, fudagrhl l%shdldß;ajh fmkajd we;¡ fudagrhla i|yd n,mdkafka ‘iqr;a kS;sh’ fkdj ‘ju;a kS;sh’ hs¡&

tfia ´kEu l%shdjlg m%;súreoaO n,hla fyj;a m%;sl%shdjla we;sùu iajNdj O¾uhhs¡ fuu m%;sl%shdj mrdch lr wmg wjYH úÿ,s Yla;sh ,nd.ekSug hï lsis ndysr n,hla fhdod cklh lrleúh hq;= fõ¡ wfma úúO WmlrK l%shdlrùu i|yd m%fhdackhg .kq ,nkafka úÿ,s Yla;sh njg mßj¾;kh jQ fuu n,hhs¡ fufia wmg fhdod.; yels úúO ndysr n, m%Nj wkqj úúO n,d.dr bÈlrkq ,efí¡ WodyrK f,i by< isg my<g .,dhk c,fha pd,l Yla;sh u.ska c,úÿ,s n,d.dro .Eia fyda jdIam g¾nhsk u.ska ;dm n,d.dro l%shd;aul jk whqre fmkajdÈh yelsh¡ ãi,a tkaðka u.ska o úÿ,s ckl l%shd;aul fõ¡ wm jeäfhka úÿ,sh Ndú; lrk úg cklh ;=,ska .,k Odrdj o jeä fõ¡ túg N%ulfha m%;sl%shdjo jeä jk ksid ndysr n,ho jeä l< hq;=h¡ tkï c,dY j, c,h fyda ;dm n,d.dr bkaOk jeäfhka jeh l< hq;=h¡ wm úÿ,sh wrmßiaifuka Ndú; lr kslrefKa th kdia;s ùfuka j<lajd.; hq;af;a fï ksidh¡ ó<Õ mßÉfþo j,§ úÿ,sh W;amdokh lrk úúO l%u idlÉPd flf¾¡

rEmh 1-2

9

Page 11: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

2 mßÉfþoh

.,dhk c,fhka úÿ,sh l÷lr m%foaY j, isg oi w; .,dhk" iajNdj O¾ufha wk.s odhdohla jQ Èh oyrdjka jQ l,S

b;du ,dNodhl n,Yla;s m%Njhls¡ ñksid b;d wE; w;S;fha isg c, frdao ^water wheel& Ndú;fhka OdkH weUÍu we;=¿ ;udf.a ld¾ñl wjYH;d bgq lr .ekSug oek isáfhah¡ uhsl,a *erfâ úiska úÿ,s ckl hka;%h ksmoùfuka miq th lrleùu i|yd c, frdaoh iïnkaO lr.ekSu c,úÿ,sfha wdrïNhhs¡ úúO mSvk ;;ajhkag yd c, m%jdyfha m%udKhkag .e,fmk fia jeä ÈhqKq l< jvd ld¾hCIu c, frdao" c, g¾nhsk fyj;a Èh ;,nuk ^hydro turbines& kñka y÷kajuq¡ fmd,fõ by< uÜgul c,h /ia lsÍug bÈl< c,dYhla fyda fmdl=Kla yd tys isg mSvkh jeä lr.ksñka c,h my,g f.k tau i|yd k< ud¾.hla" c,úÿ,sh ckkh i|yd wjYH uQ,sl wx. jk nj wms oksuq¡ kuq;a m%dfhda.slj jvd;a ixlS¾K moaO;s ms<sn| iúia;rj f;dr;=re bÈßm;a lsÍu fuu mßÉfPaofha wruqKhs¡

c, úÿ,s jHdmD;shl fmdÿfõ oelsh yels wxf.damdx. my; 2-1 rEmfha olajd we;¡ )

) c, úuÜgu lsÍfï§^;;amrfjdÜ jysi x .ixLHdjuefkklsf,da.

2¡1 g

fõ¡ Èhysfiyta ta W

m%;sl%shN%uKhmsysgqjd

rEmh 2-1

ÿ,sh ksmoùfï§ c,dYfha u;=msg uÜgfuys ^headrace level&isg g¾nhskfhka msgù hk c,fha ^tailrace level&olajd we;s isria neiau —Èh ysi˜ ^head& kï jk w;r th n,Yla;sh .Kkh b;d jeo.;a ñkquls¡ by; rEmfha Èh ysi-h ^ógr j,ska&" ;;amrhg msgjk c, ialkaOfhka hg lsf,da.%Eï& yd .=re;ajc ;ajrKfhka-g ^9.82 kg m-2& .=K l< úg úÿ,s ckk Odß;dj ,ska ,efí¡ fu.dfjdÜ tlla hkq fjdÜ ñ,shkhls¡ c,dYfha uq¿ c, mßudfõ ialkaOh x Èh =re;ajc ;ajrKh hk .=Ks;fhka" ksmoúh yels iïmQ¾K úÿ,s Yla;sh cQ,a j,ska ,efí¡ fuu 3600 x 109 ka fn§fuka .s.dfjdÜ-meh .Kk ,efí¡ .s.dfjdÜ-meh tlla hkq ksjfia úÿ,sh ‘tall’ ^lsf,dafjdÜ-meh& ñ,shkhls¡ by; .Kkhka i|yd c,h >k ógrhl mßudjla %Eï 1000 l ialkaOhlska hqla; nj ie,lsh yelsh¡

¾nhsk j¾.

Èh ysi ^head& iy m%jdyh ^discharge flow& u; c, úÿ,s n,d.drhl ckk Odß;dj ;SrKh ysi jeä jk ;rug wvq m%jdyhlska jeä úÿ,s tall m%udKhla ckkh l< yelsh¡ Èh

s Wi wvq kï úÿ,sh ckkh i|yd jeä c, m%jdyhla wjYH fõ¡ my; j.=fõ fmkajd we;af;a i uÜgï i|yd idudkHfhka ks¾udKh lr we;s g¾nhsk j¾.hkah¡

m%;sl%shd ^reaction& iy wdfõ.Sn, ^impulse& hkqfjka g¾nhsk m%Odk jYfhka ldKav folls¡ d g¾nhsk c, ud¾.h ;=, iïmQ¾Kfhka .s,S mj;S¡ c,fha mSvkh iy pd,l Yla;sh tys i|yd Wmfhda.S lr.efka¡ ta i|yd i¾ms,dldr wdjrKhla ^spiral case& ;=, g¾nhsk N%ulh ;sfí¡ we;eï b;d wvq ysi uÜgï j,oS by<ska újD; jD;a;dldr ;gdlhl ^approach flume)

10

Page 12: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

g¾nhsk N%ulh msysgqjd we;¡ wdfõ.Sn, g¾nhsk we;af;a c,fha .s,ajd fkdfõ¡ g¾nhskfha mßêh jgd we;s fndl=gq ^buckets& ;=,g fõ.fhka úÈkq ,nk c, msysrl ^water jet& pd,l Yla;sfhka l%shd;aul fõ¡

Èh ysfiys Wi óg¾

(head m) g¾nhsk ldKavh

(Turbine class) g¾nhsk Odjl j¾.h

(Turbine runner type) 50 olajd (low head) m%;sl%shd g¾nhsk (reaction turbine) lma,dka (Kaplan) 50-150 (medium head) m%;sl%shd g¾nhsk (reaction turbine) *%ekaisia (Francis) 150 g jeä (high head) wdfõ.Sn, g¾nhsk (impulse turbine) fm,agka (Pelton)

N%u^axN%uwlc,

c,lrc,

rEmh 2-2

lma,dka (Kaplan) iy *%ekaisia (Francis) hkq m%;sl%shd g¾nhsk N%ul j¾. folls¡ lma,dka lh yevfhka kejl wjrfm;s frdaoh ^propeller& jeksh¡ tys wlaISh ÈYdjg c, m%jdyh fhduq fõ ial flow&¡ *%ekaisia N%ulh nUrhla we;=,;ska N%uK ;, iúl<dla jeks WmlrKhls¡ fuu lfha mßêh jfÜ we;s ljq¿ ;=,ska we;=,g wÍh f,i c,h .uka fldg lrleùfuka miq aIShj my,g msgù hhs ^radial inward & axial outflow&¡ weÿï k,h ^draft tube& fya;=fjka N%ulfhka h msgjQ miqjo ;j ÿrg;a c,h weo.ksñka g¾nhskhg iïmQ¾K Èh ysfia n,mEu ,ndfohs¡

wdfõ.Sn, ldKavhg .efKk fm,agka (Pelton) N%ulh hkq fldamam wdldrfha ;, iúl< frdaohls¡ ;=vq lmdghlska hq;a keiskafkka msgjk fõ.j;a c, myr g¾nhsk ;, u; je§ th ljhs¡ fuh iam¾YSh m%jdyhla ^tangential flow& f,i y÷kajhs¡ N%ulh c,h ;=, .s,ajd ke;s neúka fha pd,l Yla;sh muKla m%fhdackhg .kS¡

rEmh 2-3

11

Page 13: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

lsgj.wfjN;lllm.

r

rEmh 2-4

rle

ystem¾nhïmiKkdjrKyda jYfh%ulh=, y%shd;%u w%shd l%;Hdje,mSu

Emh

rEmh 2-5

úÿ,s cklh uÕska ckkh jk úner ^load& ord.ksñka ksh; fõ.hlska g¾nhskh fkdlvjd ùu i|yd c, m%jdyh l%udKql+,j md,kh l< hq;=h¡ fï i|yd md,l moaO;shla ^governor & fhdod .kq ,efí¡ m%;sl%shd g¾nhsk j, lvq¿ j,,a, ^wicket gate control ring& iy wdfõ.Sn, sk j, ;=vq lmdg keisks ^spear jet needle valve & fuu md,l moaO;shg we;=,;a fõ¡ 2-6 rEmfha we;af;a m%;sl%shd g¾nhsk md,l moaO;shl fldgils¡ ueÈka /|jQ ^centre pivoted& l=vd fodrgq djlska iukaú; lvq¿ j<,a, msysgd we;af;a i¾ms, wdjrKh ;=, we;s g¾nhsk N%ulh h jk mßÈh¡ lvq¿ j<,a,g idfmaCIj md,l j<,a, u|la lrlejQ úg lvq¿ fodrgq weÍu eiSu isÿfõ¡ 6-2 rEmfha ol=Kqmi we;s wdfõ.Sn, g¾nhsk md,l moaO;sfha md,l wCIh iq¿ ka lrleùfuka ;=vq lmdgh weÍu fyda jeiSu isÿfõ¡ fuu.ska keiskak yryd g¾nhsk g úÈkq ,nk c, myr wvq-jeä l<yelsh¡ cklfhka ,nd.kakd úÿ,s úner jeä jk úg th g .;a;d pqïnl m%;sl%shdj ksid tys N%uK fõ.h wvqùug ;e;alrhs¡ túg md,l moaO;sh aul ù c, m%jdyh jeä fldg kshñ; N%uK fõ.h mj;ajd.kS¡ úoHq;a fyda hdka;%sl ixfõol dOdrfhka cklfha úner iy c, m%jdyfha YS>%;dj iajhxlS%hj uek" ta wkqj md,l moaO;sh rhs¡ tu.ska únefrys w.h l=ula jqj;a cklfha N%uK fõ.h ksh;j ;nd .kS¡ úÿ,s moaO;sfha ¾; ixLHd;h ^50 Hz& ksh;j ;nd.ekSug;a cklfha l,dj ^Phase& m%Odk moAO;sh yd g;a ^Synchronize& fuh w;HdjYH fõ¡

2-6

12

Page 14: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

2¡2 fõ,s j¾. úÿ,s ckkh i|yd wjYH uQ,sl m%Njh jQ c,h /ia lsÍu i|yd iajNdúl fyda lD;%su

c,dYhla wjYHfõ¡ .x.d ksïkhla yryd fõ,a,la ne£fuka c,dYhla ks¾udKh lr.ekSug yels nj ñksid w;S;fha isg oek isáfhah¡ ñáhdj;la miq lr .x.d ksïkh mgq jk ia:dkhla ^neck formation& fyda ksïk folla tl;= jk iA:dkhla ^confluence& fõ,a,la ne| c,h /ia lsÍug iqÿiq fõ¡ kuq;a m%foaYfha N+f.da,Sh ,CIK" mfiys iajNdjh" neïu fomi ^abutments& mdIdK j, .;s.+K" yqKq.,a .=yd msysàu ^solution caverns&" N+ me¨ï wdosh neïfï meje;aug oeä n,mEula t,a, lrhs¡ mdßißl iy wd¾Ól idOl wkqj bÈlsÍug f;dard.kq ,nk fõ,s j¾. lsysmhla my; olajd we;¡

fõ,s j¾.h › ,xldfõ oelsh yelss WodyrK lsysmhla

1¡ mia ^ueá& msrjQ fõ,a, earthen dam Wvj<fõ" bÕskshd.,

2¡ .,a msrjQ fõ,a, rock fill dam fld;auf,a" rkafoks.," iuk, jej

3¡ .=re;aj fõ,a, gravity dam udWiaidlef,a" ldi,aÍ

4¡ wdrelal= fõ,a, arch (curvature) dam úlafgdaßhd (fo-jla double curvature) by; j.=fõ wxl 3 yd 4 hkq fldkal%SÜ fyj;a fmof¾re fõ,s ^masonry dam& jk w;r uq,a fol mdxY= fõ,s ^earth dam& f,i ye¢kafõ¡

rEmh 2-7

13

Page 15: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

´kEu fõ,a,la my; oelafjk n,fõ. j,g ,lajk w;r tajdg Tfrd;a;= §fï yelshdj ;sìh hq;=h¡

1¡ c, ialkaOfhka t,a,jk mSvkh (water pressure) 2¡ fõ,a, ;kd we;s øjH j, nr (self weight) 3¡ bms¨ï mSvkh (uplift pressure) 4¡ f;;a jQ mfika kefÕk mSvkh (earth pressure) 5¡ iq<fÕka we;sjk mSvkh (wind pressure) 6¡ N+ lïmk (earth quakes / seismic pressure)

fndfyda úÿ,s n,d.dr wdY%s; fõ,s j, by; mrdñ;Ska uekSu i|yd iQCIau WmlrK iys; wdrCIl yd wk;=re yeÕùfï moaO;s (safety & warning devices) iúfldg we;¡

úYd, c,úÿ,s jHdmdr i|yd b;d Wi fõ,s bÈlr úYd, c, m%udKhla /ia lsÍug wjYH jk w;r l=vd c,úÿ,s jHdmD;s i|yd .Õl .,dhk c,fhka fldgila muKla ,nd.ekSug Wia fkdjQ yerjqï neïula ^diversion weir& fhdod .kS¡ tjeks jHdmD;s j,§ we;s jk mdßißl n,mEu o wvqh¡

c,dYhl Wmßu Odß;djg ^msgdr uÜgug& jvd c,h .,d tk úg ^WÞ( wêl j¾Id ld,hl§& jeä c,h wdrCIdldÍ f,i msg lr yeßh hq;=h¡ ta i|yd bÈlr we;s fldgi msgjdk ^spillway& kï fõ¡ c,h le<öfuka jk ydks wju lsÍu i|yd msgjdfkys ;sria m%fCIamkh ^.=jfka isg fmfkk yeá – plan view& iDcq úh hq;=h¡ tfukau c,fha iajNdúl wkdl+, m%jdyhg wkqn, fok S yevfha /,a,la iys;j ^ski jump chute& msgjdk nEjqï fõ¡ we;eï úg wNHka;r msgjdka ^Wux yd ihs*ka& o oelsh yelsh¡

msgdr c,h md,kh lsÍu i|yd úúO f.aÜgq j¾. fhdod.kq ,efí¡ wÍh fodrgq ^radial gate& yd fidfrdõ fodrgq ^sluice gate& bka j¾. folls¡ kv;a;= lghq;= iy m;=f,a uv fidaod heùu i|yd m;=,a fodrgq ^bottom outlet& o we;¡

rEmh 2-8

2¡3 Èh ux Wux yd mSvk k< ckl hka;% lrleùu i|yd fyd| úNj Yla;shla we;s Èh ysila ,nd .ekSu i|yd fndfyda

úg c,dYfhka wE; we;s l÷ nEjqula lrd c,h f.k hd hq;=h¡ úYd, c,úÿ,s jHdmD;s j,§ fï i|yd Wux ud¾. ^tunnels& o l=vd c,úÿ,s jHdmD;s j,§ újD; we, ud¾. ^open channels& o fhdod.efka¡ mia l÷ yryd lKsk Wux ud¾. jdfka fyda fldkal%SÜ fhdod fjr .kajk ^steel lined or reinforced concrete tunnels& w;r ;o l¿.,a iys; l÷ yryd tfia fkdue;s ^unlined tunnels& Wux fhdod .; yelsh¡ újD; we, ud¾. fhdod .ekSfï§ l=vd ksïk yryd Wäka oeuQ Èh ux ^flumes& Ndú; flf¾¡

WuÕ fyda we, Tiafia meñKs c,h f*dafí kñka y÷kajk tla;rd gexlshlg ^forebay tank& meñfKa¡ g¾nhskhg imhk c,fha mSvk úp,k j<ld l%uj;aj yeisrùu ^regulating pond& fuys ld¾hhhs¡ fuh úYd, jHdmD;s j,§ le<Uqï l=àrh ^surge chamber& kï Wie;s gexlshla jYfhka bÈfõ¡ fuhska miq c,h g¾nhskh lrd tl t,af,a my,g Èfjk mSvk k, ud¾.h jk fmkaiafgdla k,h ^penstock line) ;=,g msúfia¡ fndfyda úg kv;a;= lghq;= i|yd c,h keje;aùug wjYH jqjfyd;a ta i|yd lrdu .Dyhla ^valve house& fmkaiafgdla k,h uqÿfka we;¡ jvd;a ld¾hCIu ùu i|yd n,d.drhl ckl hka;% .Kkg iudk fmkaiafgdla k< ixLHdjla fhÈh hq;=h¡ we;eï úg

14

Page 16: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

g¾nhsk follg tl fmkaiafgdla k<hla fhdÞ we;¡ túg g¾nhsk wi, § fon,a k< ^bifurcation manifold& uÕska c, Odrdj folg fn§ hhs¡ fmd<j u;=msáka Èfjk fmkaiafgdla k< j, wdk;sh l÷ nEjqu wkqj ;SrKh fõ ^20o – 40o w;r&¡ N+.; fmkaiafgdla k< isria w;g mjd fhÈh yelsh¡ tjekakla vertical pressure shaft kñka ye¢kafõ¡ ysu fyda kdh hdï we;s jk m%foaY j, N+.; fmkaiafgdla ^underground penstocks& iqÿiq fõ¡ jdfka k< fldgia mEiaiSfuka ;ekQ fmkaiafgdla k< j, WIaK;ajh wkqj isÿjk m%idrK yd ixfldapk j,ska ydkshla fkdùug rEgk uQÜgq fhdod frda,r wdOdrl u; msysgqjd we;¡ uqÿfka § úYalïNh jeä jk w;r my< fl<jr úYalïNh wvqh¡ tfuka u k<fha >Klu my<g h;au jeä fõ¡ jvd;a fyd| l%shdldß;ajhla i|yd fmkaiafgdla k< j, jx.= we;sùu j<lajd yels ;rï fl,ska msysàu jeo.;a fõ¡ fmkaiafgdla k<h fl<jf¾§ Èh ysfia úNj Yla;sfhka ,nd.kakd wêl mSvkh yd pd,l Yla;sh g¾nhsk N%ulhg ^turbine runner& imhñka c,h msg lrhs¡ m%;sl%shd ^reaction& g¾nhskhl i¾ms, wdjrKhgo wdfõ.S ^impulse& g¾nhskhl ;=vq keisks ^spear jet& moaO;shgo fmkaiafgdla k<fhka c,h imhhs¡ hïlsis fya;=jlska yÈisfha ckl hka;% keje;aùug isÿjqj fyd;a .,d tñka ;snQ c, myf¾ mSvkfhka we;s jk c, uqIaáh ^water hammer& ksid jk ydks le<Uqï l=àrfha c, uÜgu by< hdu ksid je<fla¡

g¾nhskh l%shd;aul lsÍfuka wk;=rej weÿï k<h ^draft tube& ;=,g c,h msgfõ¡ th úIalïNh l%ufhka jeä jk f,i my<g iúl< k<hls¡ fuuÕska pQIKhla we;s lrk ksid oshysfia n,mEu jeä lr g¾nhsk N%uKh jeä ÈhqKq lrhs¡ kuq;a wdfõ.S ^impulse& g¾nhsk j, weÿï k<hla ke;¡ N+.; n,d.dr j< weÿï k<h wi,o le<Uqï l=àrhla we;¡ fuu k<fhka msg jk c,h my< we;s ksïkhlg fyda c,h msg flfrk ud¾.hlg ^outfall channel& .,d hhs¡

rEmh2-9

15

Page 17: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

3 mßÉfþoh

› ,xldfõ c, úÿ,s jHdmdr

3¡1 ,laImdk c, úÿ,s n, ixlS¾Kh

› ,xldfõ uyd mßudK c, úÿ,s n,d.dr bÈlsÍu uq,skau wrUk ,oafoa ,laImdk c, úÿ,s ixlS¾Kh wdYs%;jh¡ le,Ks .`. by;a;dfõ m%Odk YdLd folla jk flfy,a.uq Th yd uiafl<s Th msysgd we;s ksïk fol Tiafia .,d niakd c, ialkaOfhka fuu n,d.dr moaO;sh ls%hd;aul fõ¡ jir mqrd me;sreKq wêl j¾Idm;kfhka ,efnk c,h isßmd wvúfha uiafl<sh m%foaYfha isg ls;=,a., m%foaYh olajd flá ÿrl§ óg¾ 1100 ^wä 3600& l muK neiaulska .,d nisk fuys we;s N+f.da,Sh msysàu wLKavj úÿ,s n,h ckkh lsÍug b;du;a fhda.H mßirhla imhhs¡

,laImdk úÿ,s n, ixlS¾Kh ls%hd;aul ùug wjYH c,h /iaflfrk m%Odk c,dY folla fjhs¡ tajd kï oslaTh ldi,aÍ ys§ flfy,a.uq Th yryd fõ,a,la ne| ;ekQ ldi,aÍ c,dYh;a uiafl<sh k.rh wi,§ uiafl<s Th fõ,a,lska yria lr ;kd we;s udWiaidlef,a c,dYh;ah¡ ldi,aÍ c,dYfha c,h WuÕla Tiafia f.keú;a fkdagka ì%Ê ys bÈlr we;s úu,iqf¾kaø n,d.drhg fhduqfldg úÿ,sh ksmojhs¡ fuu n,d.drfhka msgjk c,h /iafldg flfy,a.uq Th ksïkfha isg l÷ jeáh yryd WuÕlska uiafl<s Th ksïkhg f.keú;a tys úYd, neiaul msysá ,laImdk ^merKs& n,d.drh uÕska úÿ,sh ksmojhs¡ ta w;r udWiaidlef,a c,dYfha c,fhka ymq.ia;ekafka msysá leksfhdka úÿ,s n,d.drh ls%hd;aul ùfuka wk;=rej bka msg jk c,h kej; WuÕlska kj ,laImdk n,d.drhg fhduq fldg úÿ,sh W;amdokh flf¾¡ kj ,laImdk yd merKs ,laImdk hk n,d.dr foflkau msgjk c,h tla/ia fldg ;j;a WuÕlska fmd,amsáfha iuk< n,d.drhg fhduq fldg úÿ,sh ckkh lsÍfuka miq msgjk c,h le,Ks .Õ Tiafia my<g .,d hhs¡ bÈßfha§ fuu c,fhka fmd,amsáfha isg ls;=,a., olajd we;s neiau Wmfhda.S fldgf.k fn%daâ,kaâ kue;s úÿ,s n,d.dr jHdmD;sh o bÈlsÍug fhdað;h¡

j.=j 3-1¡ ,laImdk úÿ,s n, ixlS¾Khg wh;a c,dY ms<sn| úia;r

udWiaidlef,a ldi,aÍ leksfhdka fkdagka ,laImdk fmd,amsáh

Odß;dj

>k óg¾ ñ,shk 114.7 55.3 0.9 0.4 0.2 -

fõ,af,a Wi óg¾ 41.2 47.2 28 28.7 29.6 -

fõ,af,a È. óg¾ 187.5 202.0 181.5 103.0 137.2 -

uqyqÿ uÜgfuka Wi ó¡ 1167.4 1076.4 962.3 863.8 380.1 122.4

fuys ldi,aÍ iy udWiaidlef,a hk c,dY fol muKla úYd, c,dY jk w;r wfkla l=vd c,dY Bg by<ska we;s n,d.drfhka msgjk c,h my< n,d.drhg f.k hk WuÕg fhduq lsÍug muKla fhdod.kakd ?|jqï fmdl=Kq jYfhka ye|skafõ¡

úu,iqf¾Jø" leksfhdka" fmd,amsáh hk n,d.dr uOHu m%udKfha Èh ysi lska hqla; jk w;r tajdg .e,fmk isria wlaI *a/kaisia j¾.fha g¾nhsk fhdod we;¡ merKs ,CImdk n,d.drfha úYd, Èh ysila hgf;a l=vd c, Odrdjlska ls%hd;aul jk oaú;aj fcÜ ;sria wCI fm,agka j¾.fha g¾nhsk hka;% iúlr we;¡ kj ,CImdk n,.drh úYd, Odß;djla fukau › ,xldfõ Wiu osh ysi jk óg¾ 578 ^wä 1775& l úNjhg iß,k fcÜ y;f¾ isria wCI fm,agka g¾nhsk fhdodf.k we;¡ ,laImdk úÿ,s n, ixlS¾Kfha uq¿ ia:dms; Odß;dj fu.d fjdÜ 335 la jk w;r jirlg .s.dfjdÜ-meh 1600 l muK úÿ,s n, Yla;shla fuu moaO;sfhka ksmofõ¡ › ,xldfõ ish¿u n,d.dr úÿ,sh ckkh lrkafka y¾Üia 50l ixLHd;fhka hqla;jh¡

16

Page 18: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

j.=j 3-2¡ ,laImdk ixlS¾Khg wh;a úÿ,s n,d.dr ms<sn| úia;r

úu,iqf¾kaø leksfhdka merKs

,laImdk wÈhr 1

merKs ,laImdk wÈhr 11

kj ,laImdk

fmd,amsáh iuk<

WufÕa È. óg¾ 6096 4025.8 2560 2560 5638.8 7743.9

fmkaiafgdla os. óg¾ 886.9 876.2 1527.2 1527.2 1798.8 603.7

Y=oaO osh ysi óg¾ 227.4 204.2 449.3 449.3 578.5 259

ckl hka;% m%udKh 2 x 25MW 2 x 30MW 3 x 8.3MW 2 x 12.5MW 2 x 50MW 2 x 37.5MW

N%uK fõ.h úkdähg jg 500 500 600 500 428 500

ckl hka;% m%udKh 2 x 25MW 2 x 30MW 3 x 8.3MW 2 x 12.5MW 2 x 50MW 2 x 37.5MW

ckl úNjh ls¡fjda¡ 12.5 12.5 11 11 12.5 12.5

ckl Odrdj weïmshr 2500 2824 888 1283 4706 3750

uq¿ ckk Odß;dj fu¡fjd¡ 50 60 25 25 100 75 jd¾Isl wfmaCIs; úÿ,sn, ckkh .s¡fjd¡ me¡ 105 175 265 558 427

igyk ckl úNjh x ckl Odrdj x n, idOlh = ckk Odß;dj fõ¡

fuys n, idOlh ^Power factor& 0¡80 - 0¡85 w;r mj;S¡

rEmh 3-1

17

Page 19: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

fufia ckkh jk úÿ,s n,h ,laImdk iy fmd,amsáfha msysá jyre wx.k ^switch yard& j,g meñfKa¡ t;eKska tu úÿ,sh wêlr mßKdul ^step-up transformers& uÕska fjda,aÜ 1 32 000 ^132

kV& g kxjd wêier iïfm%aIK ud¾. ^high-tension transmission lines& Tiafia Èjhsfka úúO ia:dk p, msysá úner uOHia:dk ^load centres& yd fnodyeÍï uOHia:dk ^distibution centres& fj; iïfm%aIKh flf¾¡ ,laImdfka isg nÿ,a, yryd bÕskshd.,g;a" uykqjr yryd l=rKE.,g;a" fmd,amsáfha isg fld<Ug;a" n<xf.dv Tiafia ol=Kq m<d;g;a" wkqrdOmqrh yryd W;=re m<d;g;a fuu 132 kV iïfm%aIK ud¾. úysfoa¡ 1980 oYlfhka miq jvd úYd, Yla;s m%udKhla iïfm%aIKh lsÍu i|yd 220 kV iïfm%aIK moaO;shlao bÈù we;¡ fuu úNjhka fol w;r Yla;s yqjudrej i|ydo interbus transformers kue;s úfYaI mßkdul j¾.hla fhdod we;¡ fuu iïfm%aIK ud¾. we;=,;a jk cd;sl iïfm%aIK cd,h ^National grid& uÕska Èjhsfka ish¿u úÿ,s n,d.dr tlg iïnkaO lr we;¡ cd;sl cd,hg iïnkaO m%dfoaYSh Wm uOHia:dk ^grid sub-stations& j,§ fjda,aàh;djh 33 kV iy 11 kV jYfhka wvq lr tla tla kd.ßl yd .%dóh m%foaY j,g fnodyef¾¡ wjidk jYfhka .Dyia: mßfNdackh i|yd fjda,aÜ 230 l iy y¾Üia 50 l ixLHd;fhka hq;=j úÿ,sh iemfha¡

3¡2 uyje,s nyqld¾h jHdmdrh › ,xldfõ iuia; c,jyk mßudfjka 20] la u wh;a jk" osjhsfka os.u .x.dj jQ uyje,s

.Õ úÿ,s n, ckkh i|yd fhdÞ .ekSu rfÜ ixj¾Ok m%h;akfhys oejeka; msïula fõ¡ tfia jkafka fuu ixj¾Ok jHdmdrh úÿ,s n,h iemhSu wrNhd muKla fkdj lDIsld¾ñl ixj¾Okh" ëjr l¾udka;h" ixpdrl jHdmdrh wd§ fCI;% .Kkdjla b,lal lr.;a fhdaO nyqld¾h jHmD;shla jk fyhsks¡ tksid fuu fldgfiys úÿ,s ckkhg wu;rj jdßud¾. lghq;= ms<sn| f;dr;=reo ieflúka i|yka jkq we;¡

fydagka ;ekafkka werfUk w.%d Th yd oU.ia;,dj Th;a" kqjrt<sh wjáka ìysjk kdkq Th" mqKav¨ Th" mQkd Th yd rïfndv Th;a tlaj ieos fld;au,d Thg ÈlaTh m%foaYfhka werfUk yegka .Õ tlaù uyje,s .Õ m%Njh ,nhs¡ l÷lr f;;a l,dmfhka fufia we/fUk uyje,s .Õ l÷lr úh,s l,dmh hehs ye|skafjk WDj fødaKsh Tiafia .,d nisk Wud Th" nÿ¿ Th yd f,d.a.,a Tfhka o fmdaIKh fõ¡ tfukau kla,aia l÷ mka;sfhka ìysjk yq¿ .Õ" ySka .Õ yd yi,l Tho uyje,s .Õg tlajk w;r iqÿ .Õ yd l¿ .Õ ^we,yer& tlaj ìysjk wUka .Õ uyje,s .fÕa m%Odk YdLdjla fõ¡ fï wkqj w;s úYd, fmdaIl m%foaYhla uyje,s .Õ i;=jk nj meyeos,s fõ¡

uyje,s ixj¾Ok jHdmdrh wdrïN lrk ,oafoa uykqjr fmd,af.d,af,a§ yerjqï fõ,a,la (Diversion barrage) bÈfldg tys c,h WuÕla Tiafia Wl=fj, msysgqjd we;s úÿ,s n,d.drhg fhduq lr úÿ,sh ksmojd bka msg jk c,h W;=re osYdNsuqL iqÿ .Õ ksïkhg fhduq lsÍfuks¡ uyje,s .Õ W;=rg yerùu hkqfjka fuh y÷kajk ,§¡ ta iuÕu kdW,§ iqÿ .fÕa bosl< neïulska ieÈ fndaj;ekak c,dYfhka yrjd hefjk c,h" fndaj;ekak f,kfodr Wu. Tiafia lkav,u yd oUq¿ Th c,dY j,g fhduq flf¾¡ wk;=rej tu c,h bmerKs yd kj jdßud¾. moaO;s Tiafia l,djej" kdÉpd¥j" kqjr jej" ;sid jej" rdcdx.kh hk c,dY hgf;a we;s f.dúìï j,g Èhjr imhhs¡ fndaj;ekak c,dYfhka we/fUk ;j;a Wu.lska fndaj;ekak úÿ,s n,d.drhg fhduq flfrk c,h" tu n,d.drh l%shd;aul fldg iqÿ .Õ .,d niakd wUka .Õgu h<s;a tlafjhs¡ fuu c,h" wUka .Õ uyje,s .Õg tla ùug fmr merKs we,yer wuqfKka yeÍ ñkafkaß" .sß;f,a" yqre¿ yd lka;f,a jeõ lrd fhduqfjk w;r ;j;a fldgila wÕueä,a, wuqfKka yeÍ mrdl%u iuqøh wdYs%; m%foaYh fmdaIKh lrhs¡

Wl=fj, yd fndaj;ekak n,d.dr fu.dfjdÜ 40 ne.ska jQ Odß;dfjka hq;a uOHu m%udKfha tajd úh¡ fuu ld,fha Èjhsfka iuia; Odß;dj fu¡fjd¡ 400la muK úh¡ th fkdlvjd jeä jk úÿ,s n, b,a,qu iemhSug m%udKj;a fkdjQ ksid úYd, m%udKfha n,d.dr lsysmhla bÈlsÍfï wruqKska läkï uyje,s ixj¾Ok fhdackd l%uh wdrïN flßKs¡ fï hgf;a úlafgdaßhd" fld;auf,a yd rkafoks., hk jHdmD;s j, bÈlsÍï tljr l%shd;aul jQ w;r wk;=rej rkagefò bÈlsÍï we/ôKs¡ fuu n,d.dr moaO;sh ksuùfuka miqj fu¡fjd¡ 1000 l muK iuia; Odß;djla rgg ,eìKs¡

uyje,s .fÕa by< l<dmfha m%Odk YdLdj jk fld;auf,a Th yryd udiafj, lvfodr ys§ bÈl< oejeka; fõ,a,lska fld;auf,a c,dYh ks¾udKh fõ¡ Wi" È. yd bÈlsÍï mßudj wkqj Èjhsfka we;s úYd,;u fõ,s y;frka fuho tlls¡ iDcq .,a msrjQ j¾.fha ^rockfill& fõ,a,la jk fuh c,dYh me;af;ka fldkal%SÜ w;=rd ksu lr we;s w;r óg¾ 87 l Wmßu Wilska yd ó¡ 600l

18

Page 20: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

È.lska hqla; fõ¡ fld;auf,a c,dYfha /iajk c,h WuÕlska W,mfka wdikakfha lkaola hg we;s N+.; úÿ,s n,d.drhla ;=,g hjd úÿ,sh ksmojd bka msgjk c,h wgndf.a Th wi,§ uyje,s .Õg kej; tl;= fõ¡ .ïfmd,-kqjr m%foaYfha yÈis c, .e,Sï md,kh yd fmd,af.d,a,g hefjk c, m%jdyh l%uj;a lsÍu fuu jHdmD;sfha wfkl=;a m%fhdack fõ¡

fldgila W;=rg yrjd hejQ miq fmd,af.d,af,ka msgdr hk c,Odrdjg udriaik§ fn,syq,a Th;a bkamiq yq¿ .Õ;a tlaù kej; uyje,s .Õ c,fhka msÍ .,d hhs¡ yq¿ .Õ uyje,s .Õg tl;=jk ia:dkfha ksïkh mgq jk w;r tu iA:dkfha úlafgdaßhd fõ,a, bÈlsÍfuka iqúYd, úlafgdaßhd c,dYh ks¾udKh lr we;¡ osjhsfka Wiu fõ,a, jk fuh fojla ^double curvature& yevfhka ksulr we;af;a úYd, yd .eUqre c,dYfhka t,a, jk mSvkh ord isàu i|ydh¡ wE; isg n,k úg fmd,a lgqjl yevfhka fuh fmfka¡ WuÕla ;=,ska .uka .kakd úlafgdaßhd c,dYfha c,h tu ksïkfhau my< yl=re;f,a bÈlr we;s › ,xldfõ úYd,;u c,úÿ,s n,d.drfha§ fu¡fjd¡ 210 l Odß;dfjka hq;=j úÿ,s n,h ksmojhs¡ w¿;ska ckl hka;% iúlsÍfuka Odß;dj jeälsÍfï bvlv o we;¡ fuu n,d.drfha msgdr c, uÜgu B<Õg my<ska we;s rkafoks., c,dYfha Wmßu uÜgug iudkh¡ rkafoks., fõ,a, bÈlr we;af;a wjg m%foaYfha we;s iïm;a wkqj wmdr.uH ueá msrjQ uOH yrhlska hq;=j l¿.,a msrjQ fõ,a,la ^rock fill with centre clay core& jYfhks¡

rEmh 3-2

19

Page 21: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

rEmh 3-3

jmißfhka b;d úYd, jQ rkafoks., c,dYh fojeks jkafka fiakdkdhl iuqøhg muKs¡ msÿre;,d., l÷ j, W;=re nEjqfuka werfUk l=re÷ Tho fuu c,dYhg tl;= fõ¡ fõ,a,g hdnoj bÈlr we;s rkafoks., úÿ,s n,d.drh fu¡fjd¡ 126 l Odß;dfjka hqla; fõ¡ rkafoks.,g my,ska Wud Th uyje,s .Õg tla jk ia:dkfha rkagefò c,dYh bÈlr we;¡ úlafgdaßhd yd rkafoks., n,d.dr j,ska úÿ,sh ksmojd msg flfrk c,h /iafldg kej; úÿ,sh ksmojñka jdßud¾. lgh;= i|yd l%uj;aj ksl=;a lsÍu rkagefò c,dY jHdmdrfha ld¾hh fõ¡ fõ,a,gu iïnkaO fldg bÈlr we;s rkagefò n,d.drfha Odß;dj fu¡fjd¡ 52 ls¡ oekg › ,xldfõ by,u uÜgu jk 220kV wêier /yeka moaO;shla u.ska rkafoKs.," úlafgdaßhd iy fld;auf,a n,d.dr" le,Ks;siai n,d.drh iuÕ cd;sl úÿ,s cd,hg tlafjhs¡

rkagefUka msgjk uyje,s c,h ;j ÿrg;a m%fhdackhg .ekSu i|yd úYd, jdßud¾. moaO;shla we;¡ fldgila ñKsfma merKs wuqfKka yrjd jï bjqr fhdaO we, Tiafia we,yer olajd

20

Page 22: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

.uka lrñka uyje,s lDIsld¾ñl l,dm i›l lrk w;r b;sß fldgi kj ñKsfma yerjqu u.ska ol=Kq bjqr fhdaO we,g fhduq fõ¡ fuu we, nÿ¿ Thg by,ska iqúfYaI Wäia Èhu.lska (flume aqueduct& f.dia f,d.a.,a Th c,dYhg iïnkaO fõ¡ kej; tu c,dYfha ol=Kq bjqfrka werfUk fhdaO we, fødaKs;rK we,la ^transbasin canal& jYfhka fymafmd, Th yryd f.dia W,aysáh c,dYhg iïnkaO fõ¡ W,aysáh-r;als| hq., c,dYh mqrjñka uyje,s c,h WuÕla ;=,ska f.dia udÿreTh c,dYhg msúfihs¡ udÿreTh fõ,a, fomiska kslafuk jdßud¾." l=vd úÿ,s n,d.dr 2la ^fu¡fjd¡ 5 ne.ska& Tiafia msysgqùug uq,ska ie,iqï fldg ;snqK;a hï hï fya;= u; th fuf;la bÈù ke;¡

uyje,s uyd ie,eiafï kj úÿ,s n,d.dr 12la we;=,;aj ;snQ w;r fï jk úg 6la bÈlr wjika ù ld,hla .;ù we;¡ bÈlsÍug fhdað; b;sß n,d.dr jk by< fld;auf,a" fudr.ylkao" WudTh" l¿.Õ wdÈh w;=ßka by< fld;auf,a n,d.drh wd¾Òl w;ska jvd jeo.;alula Wiq,k w;r" th ld,hla ;siafia úYd, wdkafÞda,khlgo ;=vq§ ;sfí¡ by< fld;auf,a jHdmD;sh wdY%s;j fu¡fjd¡ 150 l úYd, m%udKfha n,d.drhla ;sfnk uq;a ta i|yd úYd, c,dYhla bÈ fkdlsÍu úfYaI ,laIKhls¡ ta fjkqjg c, ud¾. .Kkdjl ;ekQ tl;= lsÍfï fmdl=Kq ^intake ponds& j,ska /ia flfrk c,h kj;u wldrhl Wux moaO;shla ;=,g fhduq fldg tu c,h le<Uqï l=àrhla yryd n,d.drhg fhduq lsÍfï ;rula fjkia l%uhla fuu jHdmD;sfha§ wkq.ukh flf¾¡ fuh N+.; c,dYhla jeksh¡ ta ksid bvï hgùfï iy kej; mÈxÑ lrùfï ixlS¾K;d we;s fkdfõ¡ fld;auf,a Thg kdkq Th tlajk ;,jdlef,a wi, l=vd c,dYhla bÈflf¾¡ thg fvfjdka wef,a isg WuÕla ;=,ska c,h f.k ths¡ bkamiq ;,jdlef,a c,dYfha isg È.= WuÕlska mqKav¿Th bÈflfrk le<Uqï gexlshg c,h f.khhs¡ rïfndv Th" mQkd Th yd mqKav¿ Tfhka c,h f.k tk ;j;a WuÕla thg iïnkaO lsÍfuka m%udKj;a c, m%jdyhla we;s lrhs¡ tu c,h j¾;udk fld;auf,a c,dYh uÜgfï mqKav¿Th msysgqjk úÿ,s n,d.drhg óg¾ 470 l muK úYd, Èh ysila yryd fhduq lsÍfuka úÿ,sh ksmofõ¡ kùk ;dCIKsl l%u wkqj bÈflfrk fuu jHdmD;sfha úÿ,s n, ckk úhou fnfyúka wvq nj .Kka n,d we;s ksid iuia; úÿ,s iemhqu ,dNÞhl njg m;alsÍug fuu n,d.drh w;sYhska WmldÍ jkq we;¡

by< fld;auf,a n,d.dr jHdmD;sh mßißl jYfhka ixfõ§ lreKla jkafka tuÕska rïfndv we,a," mQkd we,a," iy vkaiskka ISka" fvfjdka" fikaÜ fC,hd¾ hk Èhwe,s j, c,h is£ hdfï ;¾ckhhs¡ tu n,mEu wvq lsÍu i|yd Wux moaO;sh ;=,g c,h .ekSu läka lv muKla isÿ lsÍfï yd rd;%s ld<fha Wmßu b,a¨ï wjia:dfõ muKla iïmQ¾K Odß;dfjka úÿ,sh ksmoùfï úfYaI ie,eiaula l%shdjg kefÕk nj m%ldY ù we;¡ fuys§ isysm;a l< yels ;j;a lreKla jkafka ,CImdk moaO;sfha leksfhdka yd fkdagka fõ,s uÕska iïmQ¾Kfhka Èh myr yria lsÍfuka ,CImdk yd wen¾ãka we,s uqyqK ÿka ;¾ckhhs¡ tfy;a tu Èh we,s w;=reoka jQfha ke;¡

B<Õg fudr.ylkao fhdackd l%uh l%shd;aul lsÍfuka fu¡fjd¡ 40-50 l úÿ,sn, ckkhla iu. W;=reueo yd W;=re m<d;a j, lDIsld¾ñl wjYH;d i|yd iA:djr c, iemhqula o ,efnk w;r WudTh yd l¿.Õ fhdackd l%u ;ju;a YlH;d wOHhk uÜgfï mj;S¡

Wl=fj, fndaj;ekak fld;auf,a úlafgdaßhd rkafoks., rkagefò

fõ,af,a Wi óg¾ 16.8 31.4 87 122 94 41.5 fõ,af,a È. óg¾ 172.2 235 600 520 485 420 c, Odß;dj ñ,shk M3 4.42 49.8 174 722 565 16.6 uqyqÿ uÜgfuka Wi ó¡ 438.6 244 703 438 232 152 Wuf.a È. óg¾ 5197 1240 6954 5700 - - fmkaiafgdla os. óg¾ 396 197 514 430 270 50 Y=oaO osh ysi óg¾ 78 55.2 201.5 190 77.8 32.7 ckl hka;% m%udKh 2 x 20MW 1 x 40MW 3 x 67MW 3 x 70MW 2 x 63MW 2 x 26 MW ckl fjda,aàh;dj kV 12.5 11.0 13.8 12.5 12.5 12.5 ckl Odrdj kA 1.88 4.28 5.71 6.59 5.93 2.45 uq¿ ckk Odß;dj MW 40 40 201 210 126 52 wfmaCIs; ckkh GWh/yr 200 108 478 984 428 180

j.=j 3-3¡ uyje,s ixlS¾Khg wh;a úÿ,s n,d.dr ms<sn| úia;r

21

Page 23: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

3¡3 iuk,jej yd l=l=f,a .Õ iuk, jej jHdmD;sh Èjhsfka úYd,;u c, úÿ,s fhdackd l%u y;frka tlla jkafka Bg wh;a fhdaO fõ,a, iy c,dYh fya;=fjks¡ n<xf.dv yd fn,syq,aTh wdikakfha uyj,;ekak idkqfjys fuu c,dYh bÈlr we;¡ ›mdo wvúfhka we/ö n<xf.dv k.rh wi,ska .,d tk j,fõ .Õ;a fydagka ;ekafkka mek kefÕk fn,syq,a Th;a tla jk ia:dkfha l=U,a.u wi, l÷.eg folla hdfldg ;ekQ oejeka; fõ,af,a Wi óg¾ 107 ls¡ óg¾ 530 la È. fuu fõ,af,a ks¾udKh rkafoks., fõ,a,g iudkh¡ rkafoks., fõ,af,a msgjdk ^spillway& ol=Kq bjqr me;af;a msysgd we;s w;r iuk, jej fõ,af,a th jï bjqr wi,ska msysgd we;¡ >k ógr ñ,shk 274l Odß;djh w;ska fuhg jvd úYd, jkafka úlafgdaßhd yd rkafoks., c,dY muKs¡ fydagka ;ekafka f,daldka;hg iuk, jej c,dYh iïmQ¾Kfhka o¾Ykh fõ¡

c,dY neïug wE;ska n<xf.dv-l,af;dg mdf¾ mqjla.yjdäh kï ia:dkh wi, jgj, lkao wi,ska mgka .kakd Èh WuÕ rcjl ymq., olajd Èfjhs¡ t;ek le<Uqï gexlsfha isg ol=Kg we;s YS>% nEjqu u;ska my,g Èfjk fmkaiafgdla k, hq.,h my,ska Èfjk lgqm;a Th wi, we;s n,d.drfha ckl hka;% j,g fõ.j;a c, m%jdyhla imhhs¡ fu¡ fjd¡ 120 l Odß;djla we;s fuh Èjhsfka isõjeks ia:dkhg úYd, c, úÿ,s n,d.drh fõ¡

;ekska ;ek msysá yqKq.,a .=yd uyj,;ekak idkqj wjg m%foaYfha mj;sk úfYaI ,CIKhls¡ fuh iuk, jej fõ,af,a iy Wux ud¾. j, bÈlsÍï j,go wys;lr n,md we;¡ fõ,af,a w;a;sjdru wjg b;d .eUqrg isfuka;s fmdïm lsÍfuka fïjd wdjrKh lsÍug h;ak ord we; ^curtain grouting&¡ uq,a jrg c,dYh mqrjk wjia:dfõ neïu wi, ol=Kq bjqf¾ l=vd lkaola lvd jeàu;a c,dYfhka msg;g c, ldkaÿjla we;sùu;a ksid neïfï wdrCIdj ms<sn| .eg¿ u;=úh¡ ta fya;=fjka ld,hla ;siafia c,dYh Wmßu uÜgug ógr 30la wvqfjka mj;ajdf.k hk ,§¡ miqj neïu wi, c,dY m;=f,a fhdok ,o uv wdjrKhlska tys wdrCIdj jeä lr by< uÜgulg c,dYh mqrjd úÿ,sh ksmoùu lrf.k hk kuq;a ie,lsh hq;= ldkaÿjla ;ju;a mj;S¡ flfia fj;;a tu ldkaÿfjka msgjk c,h jdßud¾. lghq;= i|yd fhduq lr we;¡

oekg osjhsfkys .x.d w;=ßka jd¾Islj jeäu c,h m%udKhla kslrefka uqyqog .,d hkafka l¿ .Õ Tiafiah¡ isxyrdc jkdka;rfhka we/ö l¿ .Õ fmdaIKh lrk m%Odk YdLdjla jQ l=l=f,a .Õ úÿ,s n,h i|yd o jeo.;a m%Njhla jYfhka oYl follg fmr isg y÷kdf.k ;sìKs¡ l¿ .Õ m%Odk jYfhka my;a uÜgul msysá ksïk yd ;eks;,d yryd .,d niS¡ WÞyrKhla f,i r;akmqr isg l¿;rg we;s neiau óg¾ 25 la muK fõ¡ kuq;a l=l=f,a .Õ msysgd we;af;a óg¾ 200 la muK by,ska msysá idkqjla Tiafiah¡ w.,j;a; isg ,;am÷r" nÿ/,sh Tiafia l,jdk ud¾.fha ómd.u md,u wi, l=l=f,a .Õ fõ,a, boslr ;sfí¡ uq,ska mej;s ie,iqï wkqj óg¾ 100 la Wi fõ,a,la uÕska úYd, c,dYhla ;ekSug kshñ;j ;snqK;a jákd jkdka;r ìï

rEmh 3-4

22

Page 24: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

hgùfï yd mÈxÉ ck;dj ú;eka ùfï .eg¿ fya;=fjka tu ie,iqï w;yer" óg¾ 20 l l=vd yerjqï wuqKla ^Diversion weir& fhdÞ f.k c,h /ia lr" .fÕa m%jdyh wkqj l%shd;aul jk ^Run off the river type& fu¡ fjd¡ 80 l N+.; úÿ,s n,d.drhla bÈlr we;¡ fuda,aldj kï .fï lkaola hg we;s fuu Èjhsfka fojeks N+.; n,.drfha isg u;=.u jyre wx.kh olajd w¿f;ka bÈl< 132 kV iïfm%aIK ud¾.hlska jd¾Islj .s.dfjdÜmeh 317 l n,Yla;shla cd;sl úÿ,s moaO;shg iemhSug wfmaCIs;h¡

l=l=f,a.Õ c, úÿ,s jHdmD;sfha bÈlsÍï j, ,xldfõ fjk;a c, úÿ,s jHdmD;s j,g jvd ;rula fjkia ,CIK we;¡ je,s yd frdkauv bj;a lsÍfï ;gdlh ^Sand trap& yd WufÕka miqj c,h .,d niakd —isria mSvk m;=j<˜ ^Vertical pressure shaft& ta w;r úfYaI fõ¡ l¿., iys; lkafoa uqÿfka isg my,g isriaj leKSfuka idk ,o fuys w;ruÕ§ yuqjk Èh WufÕa isg my<g we;s fldgi fmkaiafgdla k,h f,i l%shd lrhs¡ by,g újD;jk fldgi l<Uqï l=àrhla jYfhka l%shdlrk w;r fuh Surge shaft kñka y÷kajhs¡ fuh WuÕg c,h we;=¿jk ia:dkfha isria w;g we;s Gate shaft kï jHqyh iuÕ iudka;rj mSvk moAO;sfha c, iemhqfï we;sjk mSvk úp,;djka iukh lrk w;r g¾nhskfhka miqj c,h .,d niakd msgdr WufÕka by,g we;s YdLdjla ^ Surge gallery& uÕska tys mSvk fjkiaùï ord.kS¡ fuhska iuia; N+.; moAO;sfha bÈlsÍï j, wdrCIdj ;yjqre fõ¡ my; rEmfha tu úia;r oelafõ¡

flfia jqjo w;S; ie,iqu jQ úYd, l=l=f,a c,dYh uÕska fu¡ fjd¡ 120l ia:dms; úÿ,s Odß;djg wu;rj WuÕla yd fødaKs;rK we, ud¾.hlska weô,smsáh yd yïnkaf;dg m%foaY olajd c, iemhqula iuÕ l¿;r m%foaYfha .xj;=r md,kh lsÍu ms<sn|j ;snQ wfmaCIdjka j;auka l=vd lrk ,o l=l=f,a .Õ jHdmD;sfhka bgq fkdfõ¡

iuk, jej l=l=f,a .Õ

fõ,af,a Wi óg¾ 107 20 fõ,af,a È. óg¾ 530 110 c, Odß;dj >k óg¾ ñ,shk 274 1.63 uqyqÿ uÜgfuka Wi ó¡ 445 206 Wuf.a È. lsf,daóg¾ 5.5 5.65 fmkaiafgdla os. óg¾ 258 155 (V.P.S.) Y=oaO osh ysi óg¾ 320 185 ckl hka;% m%udKh 2 x 60MW 2 x 40MW ckl fjda,aàh;dj kV 10.5 13.8 ckl Odrdj kA 6.72 3.41 uq¿ ckk Odß;dj fu¡fjd¡ 120 80 jd¾Isl Yla;s ckkh .s¡fjd¡ me¡ 460 317

rEmh 3-5

23

Page 25: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

3¡4 l=vd c, úÿ,s jHdmD;s lsf,dafjdÜ 500g wvq ^fu¡fjd¡ ½& ckk tall CIqø c,úÿ,s ^micro hydro& jHdmD;s f,i;a

ls¡fjd¡ 500 isg fu¡fjd¡ 15 muK jk n,d.dr l=vd c,úÿ,s ^mini hydro& jHdmD;s f,i;a idudkHfhka y÷kajkq ,efí¡ fujeks c, úÿ,s jHdmD;s wdldr folla wm rfÜ we;¡

tAjd kï 1¡ l÷lr CIqø yd l=vd c, úÿ,s jHdmD;s

2¡ jdßud¾. jeõ wdY%s; c, úÿ,s jHdmD;s

w;S;fha f;a j;= wdY%s;j CIqø yd l=vd c, úÿ,s ckl hka;% rdYshla l%shd;aulj meje;sKs¡ tajdhska f;a lïy,a ^we;eï úg rn¾& j, hka;% iQ;% l%shd lrùu yd j;= nx.,d j,g wdf,dalh iemhSug wjYH n, Yla;sh iemhsks¡ 1928 § rcfha úÿ,s iemhSï fomd¾;fïka;=j ^Department of Government Electrical Undertakings –DGEU kñka ye¢kajQ fuu wdh;kh 1969 § ,xld úÿ,sn, uKav,h njg m;ajQfhah¡& msysgqùfuka wk;=rej we;s l< cd;sl úÿ,s n, moAO;sfhka jvd myiqjg yd ,dNhg úÿ,sh ñ<§ .; yels jQ ksid tu merKs hka;% w;ayer oeñKs¡ oeka tAjdfha fldgia fyda oelsh fkdyelafla fjk;a rgj,g f.k f.dia fyda mrK hlv j,g úl=Kd oud fyda we;s fyhsks¡ oeka oeka by< hk b,a¨u yuqfõ we;s úl,amhla jYfhka kej;;a tjeks c, úÿ,s hka;% we;s lsÍug Wkkaÿjla mj;S¡ fuu l=vd úÿ,s jHdmD;s ixj¾Okh lsÍfï j.lSu fm!oa.,sl wxYh uÕska Ndrf.k we;¡ fï jkúg › ,xldfõ iA:dk rdYshl fm!oa.,sl jHjidh jYfhka l=vd c, úÿ,s n,d.dr bÈflfrñka yd l%shd;aul fjñka mj;sk ksid tajd ms<sn| ixLHd yd f;dr;=re bÈßm;a lsÍu wiSreh¡ fuu wdh;k u.ska ckkh flfrk úÿ,s tall kshñ; ñ<lg úÿ,s n, uKav,h ñ<§ .kS¡

rEmh 3-6 CIqø yd l=vd c, úÿ,s jHdmD;s

i|yd c,h ,nd .ekSug úYd, c,dY bÈ flfrkafka ke;¡ .,d nisk Èh myrl l+vd wuqKla idod .,d hk Èfhka fldgila muKla úÿ,sh ckkh i|yd fhdÞ .ekSu fïjdfha idudkH ,CIKhls ^run-off river basis& ¡ f*dafí gexlsh iy fmkaiafgdla k< lrd c,h f.k hdug újD; we, ud¾.hla fhdod.kS¡ fndfyda úg ;sria wCI *%ekaisia l%uh fhdod.kakd ksid n,d.dr f.dvkeÕs,a, ;ks uyf,a ir, tlla fõ¡ l=vd we,j,a wdY%s;j bÈ flfrk l=vd úÿ,s n,d.dr j, ckk yelshdj j¾Idj yd kshx ld<h wkqj fjkia fõ¡ tksid jeä iq,N;d idOlhla ^Availability factor& mj;ajd .ekSu wmyiq úh yelsh¡ kuq;a yels iEu wjia:djlu l=vd úÿ,s n,d.dr l%shd;aul lrùfuka ta fjkqjg úYd, c,dY j, c,h jeh ùu wvq lr.; yelsh¡ tu.ska kshx ld< j,§ úYd, n,d.dr j, ckk yelshdj mj;ajd .ekSug lsishï rel=,la we;sfõ¡

wdrïNhla jYfhka úÿ,s n, uKav,h run-off river l%uhg bÈ lr we;s n,d.drhls ks,a,fò l=vd úÿ,s n,d.drh¡ uyje,s .fÕa w;= Thla jk ks,a,fò Th yryd óg¾ 11la Wi fldkal%SÜ neïula uÕska yrjkq ,nk c,h ls¡ó¡ 2¡5 la muK È.ska hq;= fldkal%SÜ we;srE we, ud¾.hla Tiafia f.k f.dia .ïfmd<-fod¿j mdr wi, we;s l÷ nEjqula uqÿfka ;kd we;s f*dafí gexlsh fj; fhduq flf¾¡ t;eka isg my,g Èfjk fmkaiafgdla k<h óg¾ 300la muK

24

Page 26: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

È.h¡ th my< fl<jf¾§ folg fn§ fu¡fjd¡ 1¡6 l Odß;dfjka hq;a ckl hka;% follg c,h imhhs¡ fuys Èh ysi óg¾ 110la muK fõ¡ ;sria wCI *%ekaisia g¾nhsk folla Ndú; lr we;¡ 1988 § bÈl< fuu n,d.drfhka miqj ÈlaTh" frdie,a," ymq.ia;ekak" fn,syq,aTh" l=reúg" oerKsh., jeks m%foaY .Kkdjl fm!oa.,sl wxYh uÕska l=vd c, úÿ,s n,d.dr rdYshla bÈlr we;¡ fujeks n,d.dr uÕska úÿ,s tall ñ,shk 120 la 2003 § úÿ,sn, uKav,hg imhd we;¡ rdcfha Èß .ekaùï wkqj 2004 wjika jkúg fu¡fjd¡ 75 l muK iA:dms; Odß;djla o 2008 jk úg fu¡fjd¡ 300 l muK iA:dms; Odß;djlao f.dvkeÕSug wfmaCId flfrk w;r tall ñ,shk 1500 l muK jd¾Isl Yla;s ckkhla bka n,dfmdfrd;a;= úh yelsh¡ th foaYSh ld¾ñl ;dCIK bxðfkare fCI;%hkays wNsjDoaêhg o fya;= fõ¡ fuu m%udKh bÈßfha§ ;j ÿrg;a jeäfõ hehs wfmaCId l< yelafla fujeks n,d.dr msysgqùug yels ia:dk 80la muK oekg y÷kdf.k we;s ksid;a" n,d.dr .Kkdjla bÈflfrñka mj;sk ksid;ah¡ tfukau úfoaY úksuh b;sß jk mßir ys;ldó mqk¾ckKSh m%Njhla f,i fuu l%uh jvd;a wdl¾IKSh jkq we;¡

1952 § .,aTh nyqld¾h jHdmdrh hgf;a fiakdkdhl iuqøh kï iqúYd, c,dYhla bÈlr we;¡ j¾. ls¡ó¡ 78 la mqrd me;sreKq fuh › ,xldfõ fuf;la bÈlr we;s úYd,;u c,dYhhs¡ fuu c,dYfhka jdßud¾. i|yd c,h ksl=;a lsÍfï§ úÿ,s n,ho ckkh flf¾¡ bÕskshd., we;s fuu n,.drfha fu¡fjd¡ 3-4 w;r Odß;dfjka hq;a ckl hka;% 3 la we;¡ c,dYfha neïu ;=,ska tk fmkaiafgdla k<fha È. óg¾ 220 ls¡ óg¾ 40 la Wi ó¡ 14¡5 l úIalïNfhka hq;a le<Uqï gexlshla fmkaiafgdla k<h my< fl<jf¾ we;¡ tys isg ;sria k< 3 lska isria wCI *%ekaisia j¾.fha g¾nhsk 3g c,h imhhs¡ Èh ysi óg¾ 25la muK fõ¡ jirlg .s.dfjdÜ-meh 35 la muK ckkh l< yelsh¡

Wvj<fõ jHdmdrh hgf;a o l=vd úÿ,s n,d.dr 2la msysgd we;¡ 1963 § j<fõ .Õ yria lr weô,smsáh wdikakfha bÈlr we;s Wvj<fõ c,dY neïfï fomi fidfrdõ 2lska jï bjqr iy ol=Kq bjqr jYfhka jdßud¾. 2lg c,h imhhs¡ fuu jdßud¾. fofla l=vd n,.dr folla we;¡ fu¡fjd¡ 1¡8 ne.ska jQ ckl 2la iys; n,d.drhla jï bjqf¾o tjeks ;j;a cklhla iys; n,d.drhla ol=Kq bjqf¾ o we;¡ uq¿ Odß;dj fu¡fjd¡ 5¡4 ls¡ úÿ,sh ksmofjkafka f.dú;eka i|yd c,h ksl=;a lrk ld, iSud ;=, muKla ksid jirlg .s.dfjdÜ-meh 5 lg jvd ckkh fkdflf¾¡ c,dYh we;=,a me;af;a bÈlr we;s fuu wdldrfha n,d.dr Èjhsfka fjk;a lsisu ia:dkhl ke;¡ c,dYfha isg n,d.drfha we;s is,skavrdldr l=áhlg we;=¿jk c,h" wvq ysilska l%shd;aul jk lma,dka ^low head Kaplan& j¾.fha g¾nhsk hka;% lrljñka jdßud¾. fidfrdõjgg .uka lrhs¡ fuu fmdf;a 2 jeks mßÉfþofha 2-3 rEmfha olafjkafka fï j¾.fha n,d.drhl Ñ;%hls¡

Èjhsfka bmerKs ixialD;sh yd ne£ mj;sk úYsIaG Wreuhla jQ jej o l=vd úÿ,s n,d.dr i|yd iïnkaO lr.; yels ;j;a úl,amhls¡ jej wdY%s; ck Ôú;h yd ne÷Kq lDIsld¾ñl Ndú;hg ydkshla fyda wjysrhla fkdjk whqßka" jdß c,h ksl=;a lsÍu yd iu.dój hïlsis m%udKhl úÿ,s n, Yla;shla o W;amdokh l< yelsh¡ f.dú iuQmldr l%uhlg .%dóh jeishkaf.a wjYH;d msßuid.; yels YlH;djhla fuys we;s nj ksielh¡ óg¾ 10 - 20 w;r Wi jeõ neñ iys; tjeks bmerKs iy w¨;a c,dY lsysmhla ms<sn|j o< jYfhka l< iajdëk wOHhkhl o;a; my; oelafõ¡ fuu .Kkh lsÍï Èklg meh 3l fyda jirlg meh 1000 l úÿ,s W;amdok ld,hla wkqj weia;fïka;= lr we;¡

c,dYfha ku neïfï Wi ó¡

msgjdka Odß;dj

>¡ó¡$;;a¡

iM, Odß;dj

>¡ó¡ ñ,shk wfmaCIs; úÿ,s Odß;dj fu¡fjd¡

jd¾Isl Yla;sh

.s¡fjd¡me¡

kd,kao 35 100 15 9¡5 10

W,aysáh-r;als| 25 50 100 3¡5 3¡7

ljqvq,a, jej 32 7 55 0¡6 0¡7

ñkafkaßh jej 20 12 130 0¡7 0¡7

pkaøsld jej 19 21 17 1¡1 1¡2

lKav,u jej 21 ^6& 29 0¡4 0¡4

rdcdx.kh jej 18 ^20& 100 1 1¡1

lka;f,a jej 16 ^20& 89 0¡9 1

l,djej 14 12 100 0¡5 0¡5

mrdl%u iuqøh 15 21 127 0¡9 0¡9

25

Page 27: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

cd;sl uÜgñka ie,l=jfyd;a fu¡fjd¡ 1la hkq b;d l=vd Odß;djla jqjo .%dóh uÜgfï§ tys ie,lsh hq;= w.hla we;¡ fjdÜ 1000l úÿ,s WmlrK mdúÉÑ lrk ksjdi 1000 lg tu.ska tljr n,h iemhsh yelsh¡ ;jo Èklg meh 3 l ld,hla jYfhka uilg tall 90la muK iemhsh yelsh¡ bkaÈhdfõ fujeks yqfol,d .%dóh úÿ,s jHdmdr Ndú;fhka c,h by< m%foaY j,g fmdïm lsÍu" ù flàu" OdkH weUÍu wd§ wjYH;d imqrd .kakd nj wikakg ,efí¡ fï jk úg l=vd úÿ,s n, ckl ms<sn| ;dCIKh fõ.fhka ÈhqKq fjñka mj;S¡ › ,xldfõ o úoHd yd ;dCIK wud;HdxYh hgf;a we;s NERD uOHiA:dkfhka l=vd úÿ,s ckl hka;% /ila y÷kajd § we;¡ fujeks hka;% ksmojQ foaYSh ld¾ñl Ys,amSyq /ila o isá;s¡ Tjqka w;=frka we;efula miq.shod fld<U mej;s l=vd yd .%dóh l¾udka; m%o¾Ykhgo bÈßm;aj isáhy¡ fï wkqj uq¿ukska foaYSh jQ m%Njhlska .eñ ck Èúhg kj t<shl udj;la mE§ we;s nj meyeÈ,sh¡

26

Page 28: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

4 mßÉfþoh

;dm úÿ,s n, ckkh 4¡1 ;dm úÿ,s n,h hkq l=ulao@ ;dmh fya;= fldg f.k øj yd jdhq ;=, we;sjk fN!;sl fjkiaùï" tkï jdIamSNjkh yd mßud m%idrKh ksid yg.kakd mSvk Yla;sh" úÿ,s W;amdol hka;% l%shd;aul lrùu i|yd fhdod .ekSu fuhska woyia flf¾¡ ;dmfhka Yla;sh ,nd.ekSu ms<sn| ish¿ kshuhka ;dm .;s úoHdj ^thermodynamics& u.ska úia;r flf¾¡ fuu mßÉfÊofhka tu uQ,O¾u j, m%dfhda.sl Ndú;djka lsysmhla ir,j meyeos,s lsÍug W;aidy flf¾¡

bkaOk oykfhka l%shd;aul jk ;dm úÿ,s ckkh uQ,sl jYfhka l%u follg isÿ flf¾¡ ta ;dm.;sl ;,nuk hka;% wdOdrfhka iy msiagka tkaðka wdOdrfhks¡ tla hka;%hlska úYd, úÿ,s Yla;shla ckkh lsÍu i|yd ;,nuk hka;% Ndú;d flfrk w;r msiagka tkaðka u.ska ckkh l< yelafla idfmACIj wvq úÿ,s Yla;s m%udKhls¡ ;,nuk fyj;a g¾nhsk" yqud, ^jdIam& g¾nhsk ^steam turbine& yd oyk g¾nhsk ^combustion turbine& jYfhka j¾. folls¡ oyk g¾nhsk nyq,j y÷kajkafka jdhq ;,nuk ^gas turbine& hkqfjks¡ msiagka tkaðka fyj;a wNHka;r oyk tkaðka ^piston / internal combustion engines& o isõmyr pl%h ^four-stroke cycle& yd fomyr pl%h ^two-stroke cycle& jYfhka fukau iïmSvk oyk ^compression ignition& yd mq,sÕ= oyk ^spark ignition& tkaðka jYfhka j¾. flf¾¡ my; oelafjk igyfka oyk hka;% yd tajdfha Ndú;d l< yels bkaOk j¾. fmkajd fohs¡

rEmh 4-1

;dm úÿ,s ckkh i|yd oekg Ndú; jk bkAOk w;s nyq;rh fmdis, bkaOk kï ^fossil fuels& fõ¡ fmfg%da,shï" .,a wÕ+re yd iajNdúl jdhq jYfhka fmd<da .efí we;s fuh jir ñ,shk .Kklg fmr Ydl yd i;aj øjH" mdßißl úm¾hdi j,g n÷ka ù ks¾udKh jQjls¡ fïjdfhys wêl Ndú;h ksid laIh fjñka mj;sk w;r fmdf<dfõ kej; tu øjH ks¾udKh jkafka ke;¡ fmdis, bkaOk fjkqjg fhdod.; yels wfkla j¾.h mqk¾ckkSh bkaOk ^renewable fuels& kï fõ¡ or" oyhshd" ,S l=vq" Ydl f;,a yd iam%S;= j¾. wd§ fuu bkaOk kej; kej; ksmoúh yelsh¡ wkd.;h i|yd ;srir l%u ^sustainable methods& jYfhka fuu bkaOk iïnkaO Wkkaÿj jeä fjñka mj;S¡ óg wu;rj kHIaál n, Yla;sho ;dm úÿ,s ckk l%uhla jk w;r fjk;a mßÉfþohl ta ms<sn|j úia;r flf¾¡

27

Page 29: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

4¡2 yqud,fhka úÿ,sh ksmoùu c,h fyda fjk;a øjhlg ;dmh ,nd§fuka th øj wjia:dfõ isg jdhq wjia:dj olajd

fjkia l< yelsh¡ fuu úm¾hdifha§ idudkH mSvkh hgf;a o< jYfhka oyia .=Khlska muK øjHfha mßudj jeä fõ¡ tksid ixjD; n÷kla ;=< fuu l%shdj isÿ l< fyd;a tys mSvkh úYd, jYfhka jeä fõ¡ tu mSvkh g¾nhskhla lrljñka ksoyia lsÍug ie,eiaùfuka N%uK n,hla fyj;a jHdjD;hla ^torque& we;s lr tu.ska úÿ,s cklhla lrleùug ie,eiaùu jdIam úÿ,sn, ckkh ^steam power generation& kñka y÷kajuq¡

yqud, úÿ,sh ckkh i|yd >k øj fyda jdhq hk ´kEu wjiA:djlu mj;sk bkaOk Ndú; l< yelsh¡ f,dalfha we;s yqud, úÿ,s n,d.dr jeä m%udKh l%shd;aul jkafka .,a wÕ=re j,sks¡ › ,xldfõ le<Ks;siai n,d.drfha uq,skau bÈ lrk ,oafoa oeúf;,a oykfhka l%shd;aul jk yqud, ckl hka;% folls¡ f;,a bkaOk fhdod .ekSfï§ øjiSlr ^atomizer& iys; f;,a fmdïmhla u.ska Wÿkla ;=,g úÈkq ,nk f;,a iq<x íf,dajrhla u.ska fyd|ska jd;h yd uqiqù oykh fõ¡ oyk ld¾hCIu;dj jeä lsÍug f;,a yd iq<x l<ska r;a l<hq;= w;r msgdr jdhqfõ WIaK;ajfhka th isÿ flf¾¡ .,a wÕ=re Ndú;fha§ l=vq l< .,a wÕ=re WKqiqï jd;h iuÕ Wÿk ;=<g úÈkq ,nhs¡ .,a wÕ=re j, f.kao.ï bj;a lsÍug .,a wÕ=re iuÕ yqKq.,a l=vq ñY% flfrk w;r ðmaiï njg m;a jk th w¿ iuÕ bj;a lr .; yelsh¡

.,a wÕ=re wx.kfha isg má t<ejqï ^conveyor& wUrk hka;% Wÿka j¾. ^pulverized coal burners, fluidized bed, chain grate burners& wdÈh wkqj tksfklg fjkia odyl fudaia;r ^designs& .Kkdjla we;¡ leg .,a wÕ=re fyda or Ndú;fha§ t<jqï oe,la ^chain grate& Tiafia Wÿkg bkaOk iemfha¡

oyk ;dmfhka c,h yqud,h njg m;a lsÍug fndhs,rhla Ndú; fõ¡ Wmßu ;dmhla c,h fj; Wlyd .ekSug ;dmk mDIaGh ^heating surface& jeä l< hq;= w;r ta i|yd fndhsf,are k< úYd, m%udKhla fhdod we;¡ m%Odk jYfhka fndhs,r j¾. folls¡

tkï( 1¡ .sks k< fndhs,r ^fire tube boiler& yd 2¡ Èh k< fndhs,r ^water tube boiler& hkqfjks¡

l=vd Odß;djka i|yd ^fu¡ fjd¡ 2 muK olajd& m<uq j¾.h o úYd, ^fire tube boiler& i|yd ^fu¡ fjd¡ 1000 olajd jqjo& fojeks j¾.ho Ndú; flf¾¡ ÿïßh fndhs,r yd l¾udka; Yd,d j, Ndú; flfrk ‘fldlardka’ ^Cochran&" ,ekalIh¾ yd FTP fndhs,r" .sks k< fndhs,r i|yd WodyrK fõ¡ Rcq k< iys; î wekaâ ví,sõ ^Babcock & Wilcox& fndhs,rh yd keuqKq k< iys; iag¾,sx fndhs,rh" Èh k< fndhs,r i|yd WodyrK h¡

úm;mT

rEmh 4-2

úúO fndhs,r w;=ßka úYd,u j¾.h jk iag¾,sx fndhs,rfha l%shdldß;ajh muKla u|la uid n,uq ^rEmh 4-3 gï me;a;&¡ iemhqï lmdgh ^feed valve& yryd fmdïmhla uÕska fndhs,rfha sßuiajkh ^economizer& kï k< moaO;sh ;=,g c,h fmdïm flf¾¡ msgdr ÿu uÕska wmf;a hk dmh wdOdrfhka c,h hï m%udKhlg r;a lsÍu fuys ld¾hhhs¡ tu WKq c,h bka miq by<ska we;s Svk n÷k ^upper drum& fj; .uka lrhs¡ tys isg my< n÷k ^lower drum& fj; we;s k< rdYshla iafia c,h .uka lrk úg ;dmdxlhg m;afõ¡ my< n÷fka Wÿk me;a;g jkakg we;s k< fma,s

28

Page 30: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

;=, we;s c,h kgñka jdIam ù kej; by< n÷ka lrd hhs¡ fufia k< ;=,ska fndhs,rfha Ññksh me;af;a isg Wÿk me;a;g c,h hk wla jla ^zig zag& .ufka § WKqiqï oejqKq jdhq j, we;s ;dmh Wrd .ksñka yqud,h ksmofõ¡ fndhs,rfha by< n÷ka uqÿfka /ia jk yqud,h ;j;a k< moaO;shla ^super heater coil& ;=,ska f.dia wê;ma; jdIam njg m;aj jeä Yla;shla .nvd lr.kS¡ fndhs,rh uqÿfka wê;ma; jdUam" wê mSvkfhka hq;=j r|jd ;efnk n÷klska werfUk m%Odk jdIam k<fhka ^main steam pipe& g¾nhskhg yqud,h imhhs¡

rEmh 4-3

fndfyda úg yqud, g¾nhsk wCISh m%jdy ^axial flow& j¾.fha tajdh¡ g¾nhskfha wCIh yd ta jgd we;s ;, tl,i fmdÿfõ N%ulh ^rotor& kñka y÷kajhs¡ N%ulh jgd we;s wdjrKh ia:djrlh ^stator& fõ¡ N%ulfha we;s N%ul ;, ^rotor blades&" j<¨ jeks mshjr ^stages& lsysmhla jYfhka we;af;a msg; ÈYdjg hk úg l%ufhka úYd, jk mßÈh¡ ta N%ulh lrljñka yqud,h m%idrKh ùug ie,iaùu i|ydh¡ tla N%ul ;, mshjrla lrleùfuka miq úisfrk yqud,h B<Õ N%ul ;, mshjr fj; fhduq lsÍug ia:djr ;, moaO;shla ^stator blades& w;rg fhdod we;¡ l%ufhka m%idrKh jk yqud,fha Yla;sh Wlyd .ekSu i|yd g¾nhsk ;, mshjfrka mshjr úYd, lr we;¡ fï wkaoug yqud,fha we;s Yla;sh yels ;rï g¾nhskhg wjfYdaIKh lr .efka¡ úYd, ckl moAO;s j, tlu wCIhg fY%aKs.;j iïnkaO l< g¾nhsk lsysmhla we;¡ uq,ska yqud,h we;=¿ jkafka wêmSvk ^high pressure& g¾nhskhg h¡ B,Õg wjmSvk ^low pressure& g¾nhsk j,gh¡ we;eï úg wjmSvk g¾nhskhg fjku yqud, k<hla fyda kej; ;dmh ,nd §fï Wml%uhla fhdod we;af;a ld¾hCIu;dj jeä lr.ekSugh¡ g¾nhskh lrlefjk úg tys wlaIhg iïnkaOj we;s cklfhka úÿ,s n,h W;amdokh fõ¡

rEmh 4-4 .,awÕ=re n,d.drhla

29

Page 31: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

g¾nhskhg Yla;sh imhñka m%idrKh ù msg;g tk yqud,h fndfyda ÿrg isis,a fõ¡ .x.djlska fyda uqyqfoka ,nd .kakd isis,k c,h wdOdrfhka tu yqud,h isis,a lr kej; øj c,h njg >kSNjkh flf¾¡ th isÿjkafka >kSldrlh ^condenser& ;=,§ h¡ tu c,h kej;;a fndhs,rhg heùug iQodkï flfrk gexlshlg hefõ¡ fufia ;dm yqjudrej isÿ lrñka fndhs,rh yd g¾nhskh w;r È.gu c,h ixirKh fõ¡ ldrl øjh ^working fluid& f,i ye¢kafjk fuu c,h" ,jK yd whk bj;a lr msßisÿ lr we;s ksid isis,k c,h yd ñY% ùu fyda msg;g ldkaÿ ùu j<lajkq ,efí¡ uqyqo fyda c,dYhla wi, ke;s n,d.dr j, yqud,h >kSNjkh flfrkafka isis,k l+¿Kq ;=,h¡ th isÿjkafka yqud, k< u;g biskq ,nk c, ì¢;s jdIamSlrKh ùfuka iy ixjyk Odrd uÕska ;dmh bj;a ùfuks¡

4¡3 ãi,a tkaðka" .Eia g¾nhska yd ixhqla; pl% ãi,a tkaðka hkq msiagka tkaðka ldKavhg .efkk tla tkaðka j¾.hls¡ fmg%,a fyda

N+ñf;,a j,ska l%shd lrk msiagka tkaðulaa fh¥ l=vd ckl hka;%" we;eï ksjdi moaO;s yd ld¾hd, j, iSrefjka ;nd ^stand by& we;af;a m%Odk úÿ,sfha ì| jeàula jqjfyd;a m%fhdackhg .ekSugh¡ kuq;a m%Odk úÿ,s moaO;shg cjh imhk msiagka tkaðka iys; úÿ,s n,d.dro we;¡ fujeks tkaðka fu¡fjd¡ 20la fyda 30la olajd úÿ,s ckl hka;% i|yd fhÈh yelsh¡ wNHka;r oyk tkaðka ^internal combustion engine& hkqfjka o ye¢kafjk fuu hka;%" isõ myr ^four stroke& yd fomyr ^two stroke& jYfhka j¾. folls¡

f¾Çh myiqj by< fmsgdr ljefkklf|a otys wliïfm%aYlruq¡

rEmh 4-5 ir, msiagka tkaðula

is,skavrhla ;=, msiagkh by<g fyda my,g hk tla jdrhla myrla kïfõ¡ msiagkfha fuu p,s;h oÕr l| ^crank shaft& u.ska N%uK p,s;hla njg m;alrkq ,nhs¡ f;areï .ekSfï msKsi ;ks is,skavrfha isõ myr ãi,a tkaðul l%shdß;ajh m<uqj úuid n,uq¡ is,skavrfha l<jr wjYH úg wefrk yd jefik lmdg ^jE,aõ& folls¡ tajd pQIK lmdgh ^inlet valve& yd mdgh ^exhaust valve& kï fõ¡ msiagkfha ueÈka yryg we;s l=vd weKhla ^gudgeon pin& jgd f,i /|jQ msiagka wf;a ^connecting rod& wfkla fl<jr fyj;a uy fldK ^big end& oÕr Õr weKh ^crank pin& jgd /|fõ¡ oÕr lf|a .eiaiSï j<ld iqug N%uKhla mj;ajd.ekSug aIhg iïnkaO jQ n/;s cj frdaoh ^fly wheel& WmldÍ fõ¡ tkaðfï N%uK n,h msg;g Kh jkafka oÕr lf|a wlaIh fl<jßks¡ oeka wms tkaðfï isõ myr pl%h .ek idlÉPd

30

Page 32: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

m<uqjekfoig .umsg;ska j

fojeks mjE,aj foWIaK;ajhl=àrfha&

;=kajeks ãi,a iajmSvkh umuKla jl%shd;aulùug mgk

isõjeks miuÕu¡ ãTiafia ÿïmyrlg i

lmdú§ug wjYlsÍfuks¡ flrlefjk uÕska oÕr ùug mgka is,skavrhgtkaðka j,

rEmh 4-6 isõ myr pl%h

s myr( pQIK myr ^inlet stroke& - fuu wjia:dfõ is,skavrh uqÿfka isg msiagkh my< ka lrhs¡ ta iuÕu pQIK jE,ajh újD; fõ¡ msiagkfhka we;sjk pQIKh ^suction& ksid d;h is,skavrh ;=,g we;=¿ fõ¡

yr( iïmSvk myr ^compression stroke& - msiagkh by<g .uka lrhs¡ pQIK yd msgdr hk lu jeiS mj;S¡ is,skavrh ;=, we;s jd;h ;Èka f;rmS mßudj wvqjk w;r tys by< hhs¡ is,skavrh uqÿkg ^TDC& msiagkh meñKs úg tys b;sß jk bfvys ^oyk

isrù we;s jd;fha WIAK;ajh ãi,a j, Êj,kdxlh ^flash point& blaujd hhs¡

myr( n, myr ^power stroke& - oyk l=àrfha we;s WKqiqï jd;h ;=,g bkafclagrfhka ,amhla ì¢;s jYfhka úÈhs¡ ta iuÕu ãi,a .sksf.k msmqreula f,i yg.kakd wêl Õska msiagkh jefrka my,g ;,a¨ lrhs¡ tkaðu ;=, n,h ksmofjkafka fuu myf¾§ qj;a cjfrdaoh lrleùu uÕska b;sß myrj,a ;=ko mj;ajdf.k hñka tkaðu È.gu ùu wrUhs¡ n, myr ;=,§ o jE,aj folu jeiS ;sî myr wjidkfha msgdr myr újD; a .kS¡

yr( msgdr myr ^exhaust stroke& - msiagkh kej; jrla my< isg by<g .uka wrUhs¡ ta i,a oykfhka yg.;a jdhQka ^ÿï& újD;ù we;s msgdr jE,ajh ;=,ska f.dia msgdr ljq¿j nghg msgù hhs¡ isõ myr pl%h iïmQ¾K jk fuu myr wjidkfha kej;;a jQIK Qodkï fõ¡

g ^jE,aj& újD; jkafka lrlefjk leñhla u.ska f;rmSfuks¡ bkafclagrfhka ãi,a H f;rmqu ,nd fokafkao leñhla uÕska bkafclagr fmdïmfha ma,kacr l%shd;aul uu ish¿u leñ iys; leñ o~q lrljkq ,nkafka oÕr lf|a jg follg tla jrla f,i ilik ,o uqyq¾;k ^timing& .shr moaO;shlsks¡ fudagrhla fyda tjeks ndysr n,hla l| jg fol ;=kla lrlejQ úg by; ish¿ fldgia bfíu l%shd;aul ù tkaðu Odjkh .kS¡ n,h jeälr.ekSu i|yd g¾fndapdcrhla uÕska pQIK jd;h iïmSvkh lr

iemfha¡ g¾fndapdcrh hkq msgdr ÿfï pd,l Yla;sfhka Odjkh jk g¾nhskhls¡ úYd, g iïnkaO l< jdhq iïmSvlhla ^air compressor& uÕska wêmSvkfhka hq;= jd;h iys;

31

Page 33: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

mSvk n÷kla ^pressure vessel& mj;ajd .kS¡ tkaðu jrla keje;ajQ miq kej; mK.kajkafka fuu iïmSä; jd;h wdOdrfhka msiagka p,kh lsÍfuks¡

isõ myr tkaðfï n,h ksmofjkafka jg follg jrls¡ fomyr tkaðul iEu jghl§u n,h ksmofõ¡ fomyr tkaðka j, jE,aj moaO;shlao ke;¡ tksid fïjd ieye,a¨ yd fõ.j;a tkaðka j¾.hls¡ kuq;a bkaOk ld¾hCIu;dj ;rula wvqh¡ is,skavrhg jd;h we;=¿ùu yd msgùu isÿjkafka is,skavr nf|a we;s ljq¿ Tiafiah¡ fuu ljq¿ weÍu yd jeiSu msiagkh u.skau isÿfõ¡ fomyr fmg%,a tkaðul Odjk pl%h oeka i,ld n,uq¡

iitwyyifiimi>c

iñyã

rEmh 4-7 fo myr pl%h

m<uqjeks myr by<g( iïmSvk yd Êj,k myr ^compression & igntion stroke& - is,skavrhg we;=¿ ù we;s jd;h yd bkaOk ñY%Kh f;rmd fuu myr wjidk jkúg mq,sÕ= fmakqj ^spark plug& uÕska Êj,kh lrhs¡ msiagkh by<g hkúg my<ska we;s pQIK ljq¿fjka jd;h yd bkaOk oÕrl| l=àrh ;=,g we§ ths¡

fojeks myr my<g( n," msgdr yd fm%arK myr ^power, exhaust & induction stroke& - bkaOk oe,aùfuka yg.kakd jdhq j, mSvkfhka msiagkh my<g ;,a¨ fõ¡ msiagkh my<g h;au msgdr ljq¿j újD; ù oyk jdhq msgù hdu werfò¡ ta iuÕu msiagkfha há me;af;ka f;rfmk w¿;a jd;h yd bkaOk ixl%uK ljq¿j ^transfer port& ;=,ska is,skavrhg we;=¿ fõ¡ tuÕska oykh jQ jdhQka o msiod yef¾ ^scavenge&¡

fomyr ãi,a tkaðul mq,sÕ= fmakqj fjkqjg bkafclagrhla we;¡ g¾fndapdcrhla uÕska ïmSvkh l< jd;h is,skavrhg iemfha¡ keõ j, fndfyda úg we;af;a fomyr ãi,a tkaðka h¡ dudkHfhka úYd, ãi,a tkaðka j, N%uK fõ.h wvqh ^úkdähg jg 350-750&¡ ;ks is,skavrhl kaðulska fooÍula we;sfõ¡ is,skavr jeä .Kkla fhdod úúO N%uK wjia:d j,§ n, myr e;sjk fia ks¾udKh lsÍfuka jvd iqug Odjkhla ,nd.; yels w;r cj frdaofha nr o wvq l< elsh¡ tkaðka n| yd oÕr lf|a È. wvq lr .ekSu i|yd —ù˜ wl=f¾ ^V& yevhg is,skavr msysgqúh elsh¡ tkaðfï hdka;%sl fldgia yd iafkayk ^lubrication& f;,a ms,siaiSfuka wdrCId lr .ekSug sis,k c, ixirK moaO;shla we;¡ is,skavr jgd we;s l=yr ^water jackets&" c, gexls" ¾äfhagr$isis,k wg¿$ isis,k l=¿Kq wdÈh Bg wh;a fõ¡ tkaðfï l%shdldß;ajh iy l,ameje;au |yd w;HdjYH ;j;a moAO;s .Kkdjla we;¡ ^Wod( bkaOk msßisÿ ldrl yd iemhqï moAO;sh" afkayk moaO;sh" jdhq ixirK moaO;sh" fõ. md,l moaO;sh" jdhq iïmSvk yd mK.ekajqï oaO;sh wdÈh& kuq;a tajd ms<sn| jeäÿr úia;r lsÍu fuu fmdf;a wruqK fkdfõ¡ tkaðfï n,h s,skavr j, mßudjg iudkqmd;sl fõ¡ tksid tkaðul n,h m%ldY lrkafka is,skavr mßudj ¡fi¡ó¡ ^c.c.& fyda ,Sgr j,sks¡ is,skavrhl úYalïNh yd myf¾ È. ^bore & stroke& uÕskao tkaðul jh y÷kajkq ,efí¡

ãi,a tkaðka n,d.drhla idfmaCIj flá ld,hlska wvq bv m%udKhl bÈlsÍug yelsh¡ yÈis emhqï i|yd fukau iSrefjka ;nd .efkk n,d.dr i|yd fuu l%uh Ndú; fõ¡ tfia jqjo bkaOk < jeä ksid fujeks tkaðka uÕska ksmojk úÿ,s tallhlg wêl úhoula oeßh hq;=h¡ wêl Yíoh d lïmkho fuu hka;% j, ,CIKhls¡ idudkHfhka c, úÿ,sh fyda .,a wÕ=re ysÕ wjia:d j,§ i,a tkaðka n,d.dr Ndú; lrkq ,efí¡

32

Page 34: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

fmm

hfuloyjfg.g,

;l.

Yhllkl

wvW^hiúrEO^c

rEmh 4-8 .Eia g¾nhskh

bkaOk uÕska ckl hka;% lrleùug fhdod .kakd ;j;a hka;% úfYaIhls .Eia g¾nhsk¡ b;d õ.fhka lrlefjk úg jvd ld¾hCIu jk fïjd fu¡fjd¡ 120la muK úYd, ckl hka;% i|yd jd oeka fhdod .efka¡ fuu g¾nhsk i|yd ldrl ;r,h ^working fluid& jkafka oykfhka %idrKh jk WKqiqï jdhQka h¡ .Eia g¾nhsk úÿ,s cklhl rEmhla by; bÈßm;a lr we;¡

fudagrhla fyda l=vd tkaðula uÕska g¾nhsk N%ulh lrljd wdrïNl fõ.hla ,nd§fuka ka;%h l%shd;aul ùu werfò¡ iïmSvlh ^compressor& fldgfia we;s N%uK ;, lrleùfuka jd mryk ^air cleaner& yryd hka;%h ;=,g jd;h weo.kS¡ iïmSvlh N%uK ;, ^rotor blades& w;r drefjka udrejg we;s ia:djr ;, ^stator blades& uÕska jd;h oyk l=àrh ;=,g fhduq lrhs¡ fuu %shdj,sh fõ.j;a jk úg l%ufhka l=vd jk wjldYh ;=, jd;h iïmSvkh fõ¡ iïmSvkh jQ jd;h k l=àrh ;=,g meñKs úg th ;=,g bkaOk úiqrejd úo mq,sÕ=jla uÕska o,ajhs¡ jd;fha mSvkh

eä jQ úg th ;=, bkaOk oykh fyd¢ka yd fõ.fhka isÿfõ ^fuh msiagka tkaðka j,§o hdod.efka&¡ oykfhka yg .kakd WKqiqï jdhQkaf.a m%idrKfhka we;sjk n,fhka B<Õg we;s ¾nhskfha ;, lrlefõ¡ jdhq j, l%ñl m%idrKhg bvfoñka fyd¢ka Yla;sh wjfYdaIKh lr ekSu i|yd wKql%ufhka úYd, jk N%ul yd iA:djr ;, mshjr lsysmhla we;¡ we;eï úg ¾nhskfha ia:djr ;, moaO;sh nozzle ring f,i yd N%ul ;, moaO;sh bucket ring f,i y÷kajkq nkafka tajdfha yrialv yevh wkqjh¡

g¾nhskfha we;sjk N%uK n,fhka lrlefjk N%ul wCIh uÕska iïmSvlh lrljd ;j j;a jd;h .kakd w;r g¾nhskho fõ.j;a fõ¡ oeka wêl fõ.hla we;s g¾nhskfha N%uK wCIh a,É yd .shr iïnkaOhla yryd úÿ,s cklhg tl;= lrhs¡ tuÕska úÿ,sh W;amdokh ùug mgka kS¡

N%uK M,h jYfhka úÿ,s cklhg ,efnkafka bkaOk j, Yla;sfhka 1$3 la muKs¡ b;sß la;s m%udKh ;dmh jYfhka msgù hk w;r iïmSvlh lrleùu i|ydo fldgila jehfõ¡ wmf;a k ;dmfhka iïmSvlhg iemfhk jd;h yd bkaOk WKqiqï lsÍfuka ^regeneration& oyk d¾hCIu;djh jeä lr .; yelsh¡ ms<siaiSfuka jk ydks je<elaùug uq,a hq.fha g¾nhsk j, oyk =àr WIAK;ajh fi¡ wxYl 700-900 w;r mj;ajd.; hq;= jQ w;r jeäÈhqKq l< wuqøjH Ndú;fhka ùk .Eia g¾nhsk j, ;, fi¡ wxYl 1300 lg muK Tfrd;a;= fok f,i ksmojd we;s ksid 40] a muK olajd ld¾hCIu;dj jeä lrf.k we;¡

g¾nhskhg n,h ,nd foñka m%idrKh jk ksid oyk jdhq j, WIaK;ajh hï lsis ÿrlg q jk kuq;a Ññksfhka msgù jdhqf.da,hg wmf;a hk msgdr jdhqj i;=j o fix¡ 500 l muK

IaK;ajhla we;¡ fuu wmf;a hk ;dm Yla;sh mdúÉÑ lsÍug fndhs,rhla fyj;a yqud, cklhla eat recovery steam generator - HRSG& iúlsÍfuka bkaOk j, Yla;sh ;jÿrg;a m%fhdackj;a ld¾h |yd fhdod .ekSug wjia:dj ,efí¡ fufia ksmojk yqud,h uÕska jdIam g¾nhskhla lrljd ;j;a ÿ,s cklhla l%shd;aul lrùu —ixhqla; pl%˜ ^combined cycle& úÿ,s ckkh kñka ye¢kafõ¡ 4-9 mfha oelafjkafka tjeks n,d.drhl igykls¡ idudkHfhka oyk pl%fha ckl hka;%fha dß;djfhka wvl muK Odß;djla yqud, pl%fha cklfhka ,efí¡ fujeks ie,iqula iyckkh ogeneration& f,io ye¢kafõ¡

33

Page 35: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

pfb;igbj^k

4

18lwwjoYln

lúgtwff

gjw

rEmh 4-9 ixhqla; jl% n,d.drh

by; oelajQ whqre m%;sckk yd iyckk ^regeneration & cogeneration& .Eia g¾nhsk ixhqla; l% n,d.dr j,ska bkaOk oykfhka 50] blaujQ ld¾hCIu;djhlska úÿ,sh W;amdokh l< yelsh¡ ,dalfha fï wdldrfha úYd, úÿ,s n,d.dr y÷kajdfokq ,enqfõ 1975 ka fumsg ;rï uE;l§ h¡ kaOk úhou wvqlr .ekSu i|yd ixhqla; pl% n,d.dr fyd| úl,amhls¡ blaukska mK.ekaùu rula wmyiq ksid ckk YS>%;djh ia:djrj mj;ajd .; hq;= mdoï úner ^base load& n,d.dr i|yd qÿiqh¡ úYd, Odß;djka iys; n,d.dr w;=ßka b;d flá ld<hlska ia:dmkh l<yelafla .Eia ¾nhsk n,d.drhkah¡ ta i|yd .;jkafka udi 6 - 12 w;r ld<hls¡ ixhqla; pl% n,d.drhla ÈlsÍu i|yd ;j;a jir 1½ la muK .;jk w;r .,a wÕ=re n,d.drhla bÈlsÍug wju jYfhka ir 5la muK .;fõ¡ kuq;a fïjd w;=ßka .Eia g¾nhsk n,d.drhl úÿ,s tallhg hk úhou v;a;=" fufyhqï yd bkaOk& jvd;a wêlh¡

¡4 › ,xldfõ ;dm úÿ,sh › ,xldfõ ;dm úÿ,sh ckkhg o È.= b;sydihla ;sfí¡ njqiagâ kï mqoa.,sl iud.u uÕska

95 § ;dm úÿ,s cklhla f.kajd we;s w;r miqj fldf,dkakdfõ" msgfldgqfõ yd hdmkfha msysgjq =vd ;dm n,d.dr uÕska m%dfoaYShj úÿ,s wjYH;d imqrdf.k we;¡ ta w;r ;=r l÷lr f;a j;= dY%s;j l=vd c, n,d.dr bÈjQ nj l<ska mßÉfþohl i|yka úh¡ fï jkúg fuu hka;% ish,a, Ndjhg f.dia we;¡ 1928 § msysgjQ rcfha úÿ,s bÈlsÍï fomd¾;fïka;=j ^DGEU& Èjhsfka úúO ;eka , msysgqjd ;snQ n,d.dr iïnkaO lr iïfm%aIK cd,hla ^National grid& ;ekSu wdrïN lf<ah¡ 1950 lfha werô ,CImdk c, úÿ,s n,d.drfhka wk;=rej úYd, ;dm n,d.drhla jYfhka 1960 § e<Ks;siai n,d.drh wdrïN lrk ,§¡ fï w;r hdmkfha pqkakdlï ys fu¡fjd¡ 14 l ãi,a ,d.drhla o lkalika;=f¾ fu¡fjd¡ 7l yqud, g¾nhskhla o msysgqjd ;sìKs¡

fld<U k.rhg msúfikafkl=g oelsh yels b;d Wi Ññks ^ÿï k<& folla iys; e<Ks;siai n,d.drfha oeúf;,a oykfhka l%shd;aul jk fndhs,r folla we;¡ Èjhsfka bÈjQ Yd,u fndhs,rh jQ fuh iag¾,sx j¾.hg wh;a Èh k< fndhs,r ^water tube boiler& hq.,hls¡ jdIam ¾nhsk moaO;s follska l%shd;aul jk tlla fu¡ fjd¡ 25 ne.ska jQ ckl hka;% folla fuys ;sfí¡ a ì%;dkHfha bx.a,sIa bf,laá%la iud.fuka imhk ,o tajdh¡ úYd, ld¾h Ndrhla bgq lsÍfuka k;=rej kv;a;= yd fufyhqï wmyiqlï ksid 2001 § fuu ;dm n, hka;%fha Ôú; ld,h wjika lßKs¡ j¾;udkfha le<Ks;siai n,d.drh .Eia g¾nhska ^ir, pl%& iy ixhqla; pl% cklhka .ka iukaú; fõ¡

1980 § iafldÜ,ka;fha ‘fcdaka n%jqka’ iud.fuka fu¡fjd¡ 20 ne.ska jQ ysgdÑ j¾.fha .Eia ¾nhsk 3 la o 1982 § m%xYfhka fu¡fjd¡ 20 ne.ska jQ we,aiaf;dï j¾.fha .Eia g¾nhsk 3 la o Yfhka f.kajd fu¡fjd¡ 120 l .Eia g¾nhsk úÿ,s ckl moaO;shla le<Ks;siai n,d.drfha bÈlr e;¡ 1997 § úYd, fu¡fjd¡ 115 l *shÜ taúfhda j¾.fha .Eia g¾nhskhla b;d,sfhka f.kajk ,§¡

34

Page 36: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

bkamiq we,aiaf;dï j¾.fha g¾nhska hka;% iys; fu¡fjd¡ 165 l ^110+55& ixhqla; pl% n,d.drhla bÈ lrk ,§¡ 2001 § tlajQ fuu n,d.drh iuÕ le<Ks;siai n,d.drfha ia:dms; Odß;dj fu¡fjd¡ 400 ls¡ fï w;r le<Ks;siai n,d.drhg hdnoj AES kï wfußldkq iud.u uÕska bÈlr fm!oa.,sl wxYfhka fufyhefjk ;j;a fu¡fjd¡ 165 l ixhqla; pl% n,d.drhla 2002 § ,x¡ú¡u¡ g úÿ,sh iemhSu wdrïN lf<ah¡ fckr,a bf,laá%la j¾.fha hka;% j,ska iukaú; fuys yÈisfha yg.;a .skaklska jdIam ckl moaO;sh úkdY ùu ksid 2004 § úYd, w,dNhla isÿjQ kuq;a läkñka w¿;ajeähd flßKs¡ fuu .Eia g¾nhska hka;% ish,a,u ãi,a jdIam yd kema;d j,ska Odjkh fõ¡ Èjhsfka ;dm n, ckkfha ;j;a iqúfYaI mshjrla jQfha 1984 § imq.ialkao ãi,a úÿ,s n,ia:dkh weröuhs¡ fuys is,skav¾ 18 lska hq;a úYd, isõmyr ãi,a tkaðka 4 lska n,.ekafjk fu¡fjd¡ 20 ne.ska jQ ckl hka;% 4 ls¡ m%xYfha we,aYaf;dï-w;a,dka;sla iy S.E.M.T-mS,aiaála iud.ï j,ska imhk ,o fuu hka;% hdno imq.ialkao f;,a msßmyÿfjka ,efnk ukaäf;,a ^residual oil& j,ska l%shd;aul fõ¡ 1997 § imq.ialkao úÿ,s n,ia:dkfha fojeks wÈhr werUqKq w;r fu¡fjd¡ 10 ne.ska jQ ckl hka;% 4 la tl;= flßKs¡ c¾uksfhka f.kajQ MAN B&W is,skav¾ wfÜ ãi,a tkaðka j,ska iukaú; jQ fuu j¾.fha ;j;a hka;% 4la 1999 § tlaùfuka fuu n,d.drfha iïmQ¾K Odß;dj fu¡fjd¡ 160 la njg m;aúh¡

1996 § oeä kshÕhla ksid c,dY is£hdfuka úÿ,s w¾nqohla yg.;af;ah¡ úÿ,sh lemSug isÿjQfhka rfÜ wd¾Ólhgo wys;lr n,mEula t,a,úh¡ fuhska miqj ;dm úÿ,s iemhqu j¾Okh lsÍu werUqKq w;r fï i|yd fm!oa.,sl wxYfha odhl;ajho ,eìKs¡ úÿ,s n, uKav,hg wkqnoaO ,xld g%dkaiaf*dau¾ia iud.u uÕska iaùvkfhka f.k wd fu¡fjd¡ 6 ne.ska jQ jd¾Üis,d ckl hka;% 4 lska iukaú;j imq.ialkao ld¾ñl ckmofha ^LINDEL& bÈjQ ,laokú ãi,a n,d.drh fuys mqfrda.dó úh¡ fldaÜfÜ m%foaYfha§ cx.u ãi,a ckl hka;% uÕska cd;sl moaO;shg úÿ,sh iemhSu werUQ ;j;a iud.ula jQ l+,athd¾ wdh;kh miqj fu¡fjd¡ 20 la muK jQ ;u n,d.drh lkalika;=rhg f.k .sfhah¡ tAIshdmj¾ kñka ;j;a ãi,a n,d.drhla ,laokú n,d.drhg kqÿßka bÈúh¡ tys Odß;dj fu¡fjd¡ 51 ls¡ fï w;r cmdkfha ñÜiqhs bxðfkare iud.fuka imhk ,o fu¡fjd¡ 30 ne.ska jQ ãi,a tkaðka follska hq;a n;a;,l msysgqjk ,o ^barge-mounted& mdfjk n,d.drhla jk l,ïnq mj¾ n,d.drh fld<U jrdfha ia:dk.;j le<Ks;siai iïfm%AIK ud¾.hg iïnkaO lrk ,§¡ thsÜlka iafmkaia iud.fuka ACE Power kï fu¡fjd¡ 20 ne.ska jQ n,d.dr 2la ud;r yd fydrK msysgqjk ,§¡ fuu n,d.dr ish,a,u ,xld LKsc f;,a ixia:dfjka imhkq ,nk oeúf;,a ^fernace oil& j,ska Odjkh fõ¡ fuu n,d.dr j,ska jirlg ,x¡ú¡u¡ ñ<§ .ekSug .súif.k we;s wju úÿ,s Yla;s m%udKhka tall ñ,shk ^.s¡fjd¡me¡& j,ska fufiah(

,laokú - imq.ialkao ( 193 tAIshdmj¾ - imq.ialkao ( 343

l,ïnqmj¾ - jrdfha ^n;a;,&( 420 ACE - ud;r ( 167" fydrK ( 167

fï w;r 2002 § o oeä kshÕhla we;sùu ksid c, úÿ,s ksmehqu wvd, jQfhka jeämqr ;dm úÿ,sh m%udKhla yÈis ñ<§ .ekSï mßmdáhla hgf;a ,nd.ekSug úÿ,sn, uKav,hg isÿúh¡ fï wkqj läkñka f.k wd cx.u n,d.dr iuQyhla wdOdrfhka ´,kaofha we.%sflda iud.u fldgqf.dv" u;=.u" fldia.u" wúiaidfõ,a, we;=¿ Èjhsfka ia:dk 8 l§ o ,laokú iud.u mq;a;,u yd weô,smsáfha§ o m%xYfha we,aiaf;dï iud.u hdmkfha pqkakdlï ys§ o cd;sl úÿ,s moaO;shg úÿ,sh iemhSug iïnkaO úh¡ fï hgf;a uq¿ tl;=j fu¡fjd¡ 290la jQ n,d.dr rdYshlska úÿ,s tall ñ,shk 913 la ñ<§ .ekSug 2002 § ,x¡ú¡u¡ g isÿúh¡ fuu úÿ,sh i|yd úYd, msßjehla orkakg isÿùu fkdje,elaúh yels fohls¡ wjidkfha úYd, uq,H w¾nqohlg mjd ,x¡ú¡u¡ g uqyqK mEug isÿjQfha fï fya;=fjks¡ lreKq tfia ;sìh§ 2003§ o yÈis iemhqï Odß;dj fu¡fjd¡ 370 olajd jeä lsÍug isÿúh¡ flfia jqjo 2004 w.§ l=l=f,a .Õ n,d.drh;a l=vd c,úÿ,s n,d.dr /il=;a l%shd;aul ùfuka ;;ajh ;rula hym;a jQ w;r mq;a;,fï bÈl< fu¡fjd¡ 100l fy<okú ;dm n,d.drfha iemhQu 2005 § we/UQ miq fndfyduhla yÈis iemhqï n,d.dr w;aysgqùug yelsfõ¡ fu¡fjd¡ 100l ;j;a ;dm n,d.drhla ^ACE& weô,smsáfha bÈfjñka mj;sk w;r tho 2005 § wdrïN lsÍug kshñ;h¡

wdrïNfha§ jd¾Isl úÿ,s tall iemhqfuka 98] lau c,úÿ,sh jQ w;r ;dm úÿ,sh b;d iq¿ m%;sY;hla úh¡ WodyrK jYfhka" 1978 § c, úÿ,sh .s¡fjd¡me¡ 1366 l=;a ;dm úÿ,sh .s¡fjd¡me¡ 19 l=;a úh¡ 1996 § c, ( ;dm wkqmd;h 3 ( 1 njg m;aj ;sìKs ^c,-.s¡fjd¡me¡ 3250 yd ;dm-.s¡fjd¡me¡ 1126& 2000 § ;dm úÿ,sh" c, úÿ,sh wNsnjd hdu werUqKq w;r 2002 § c, ( ;dm wkqmd;h 2 ( 3 jQfha c, úÿ,sh .s¡fjd¡me¡ 2690 olajd wvq ù yd ;dm-.s¡fjd¡me¡ 4259la ksmoùu ksidh¡ 2005 § rfÜ uq¿ úÿ,sh b,a¨u .s¡fjd¡me¡ 8500 blaujd hkq we;¡ bka c,úÿ,s mx.=j" ,eìh yels j¾Idm;kh wkqj .s¡fjd¡me¡ 3000 - 4500 w;r foda,kh úh yel¡ ta wkqj jirlg wju jYfhka ;dm úÿ,sh .s¡fjd¡me¡ 4000 la

35

Page 37: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

ksmoùug wjYH nj meyeÈ,s fõ¡ wjqreÿ m;d fuu m%udKh by< hhs¡ oekg fuu m%udKh ksmojkafka LKsc f;,a oykfhka muKs¡ tfy;a jeäjk f;,a ñ< yuqfõ fuh oeßh fkdyels úhoula njg m;aù wjidkh¡ Bg jvd;a m%dfhda.sl úi÷u jkafka úYd, .,a wÕ=re n,d.drhla bÈlsÍuhs¡ .,a wÕ=re i|yd jeh jkafka f;,a j, ñf<ka wvlg;a wvq m%udKhls¡ ;jo oekg f,dj fidhdf.k we;s .,awÕ=re ksê bÈß jir 200la muK i|yd m%udKj;a jk nj .Kka n,d we;¡ tksid f,dal fj<|fmdf,a .,a wÕ=re j, ñ, jvd;a iA:djrj mj;skq we;ehso wfmaCId l< yelsh¡

;j ÿrg;a c, úÿ,sh ksmoúh yelafla iSñ; m%udKhls¡ tho j¾Idm;kh fjkiaùu u; oeä f,i /£ we;¡ tksid §¾> ld,Skj wvq ñ<lg ;dm úÿ,sh ckkh lsÍfï jHdmD;shl wjYH;djh u;=ù we;¡ mq;a;,u wi, fkdfrdÉfjdaf,a ys fu¡fjd¡ 900 l .,awÕ=re ;dm úÿ,s n,d.drhla bÈlsÍu i|yd ie,eiaula 1991 isg m%ldYhg m;a ù ;sìKs¡ fu¡fjd¡ 300 ne.ska jQ yqud, ckl tall 3 la iys; jk tys m%:u wÈhr jYfhka fu¡fjd¡ 300 la cd;sl moaO;shg jir 2000 § tla lsÍug kshñ;j ;sìKs¡ fkdfhl=;a fya;= ksid fuu jHdmD;sh ie,iqï l< mßÈ weröug fkdyels úh¡ bkamiq yïnkaf;dg udje,af,a fyda ;%sl=Kdu,fha fu¡fjd¡ 400 - 700 w;r .,awÕ=re n,d.drhla bÈlsÍfï ie,iqï bÈßm;aúh¡ 2006 - 2009 w;r ld,fha fuu ie,iqï ;=ku l%shd;aul fldg bÈlsÍï wjika ùug kshñ; úh¡ flfia fj;;a 2005 jkf;la .,awÕ=re n,d.drhla weröug fkdyels ùu ksid ;djld,sl ãi,a hka;% j,ska jeä ñ<g úÿ,sh ksmoùug isÿù we;¡ fuu .eg¿jg iq¿ m%udKhlska fyda iykhla ,nd.; yels jk mßÈ fu¡fjd¡ 300 l ixhqla; pl% n,d.drhla j;a;, flrj,msáfha bÈlsÍug mshjr f.k we;¡ fï i|yd fm!oa.,sl wxYfha odhl;ajh ,eîug kshñ; w;r ;%sl=Kdu,fha fu¡fjd¡ 400 l .,a wÕ=re n,d.drhla i|yd o fm!oa.,sl wxYfha fhdackdjla bÈßm;a ù we;¡ 2005§ Ökh iuÕ rch t<eô .súiqulg wkqj 2009 g fmr fkdfrdÉfpdaf,a .,a wÕ=re n,d.drfha uq,a wÈhr ^fu¡fjd¡ 300& ksu lsÍug wfmaCIs;h¡ úYd, mßudKfha úÿ,sh jHdmD;s rcfha ueÈy;a ùfukq;a l=vd fyda uOH mßudK jHdmD;s fm!oa.,sl wxYfha fufyhùfukq;a l%shd;aul lsÍu wkd.;fha wd¾Òl jYfhka M,odhS jev ms<sfj,la jkq we;¡ foaYSh jYfhka /lshd iemhSu" fukau ld¾ñl yd ;dCIKsl ixj¾Okh hk fCI;% flfrys th iqNodhl n,mEula we;s lrkq ksielh¡

rEmh 4-10

5 mßÉfþoh

36

Page 38: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

kHIaál n,fhka úÿ,sh 5¡1 kHIaál úÿ,s ;dCIKh y÷kd.ksuq¡

kHIaál Yla;sh hkq fuf;la úia;r lrk ,o wdldr j,g fnfyúka fjkia jQ tfy;a l=vd mod¾: ^bkaOk& m%udKhlska l=vd bv m%udKhl w;s úYd, n, Yla;shla ckkh l<yels l%uhls¡ tfukau f,dalfha wd¾Ól yd foaYmd,k n, jHQyh fjkia l<djQ;a we;eï l=vd cd;Ska mjd c.;a n,j;=ka njg m;aùug Wmia:ïNl jQ;a m%Njhls¡ kHIaál n,h hkq kùk wê ;dCIKh m%uqL jYfhka fhdod.; hq;= tfukau ;dCIKfha Ndú;hka iudcfha úúO fCI;% lrd fõ.fhka iïfm%AIKh lsÍug ksielfhkau fya;= jkakdjQ iqúfYaI wxYhls¡ wfußldj" tx.,ka;h" m%xYh" c¾uksh muKla fkdj cmdkh" fldßhdj" Ökh we;=¿ rgj,a /ila fï i|yd ksoiqka imhhs¡ úfYaIfhka kHIaál fndaïnfha w;s oejeka; úkdYldÍ n,fha m%udKh fyd|ska w;aÿgq cmdkh" fuu n, Yla;shu md,kh fldg hym;a wkaoug ck;d wNsjDoaêh i|yd fhdod.ekSfï m%;sM, wo N=la;s ú|shs¡ miq .sh wv ishji ;=, ñksid úiska y÷kdf.k YS>% ÈhqKqjlg Ndckh jQ fuu n,Yla;s W;amdok l%uh f,dalfhau ÈhqKqjg fya;=ldrl ù ;sfí¡ ta wkqj úÿ,s n, ckkh ms<sn|j i,ld n,k úg úYd, jeo.;a lula .kakd kHIaál ;dCIKhg miqìï jk fN!;sl úoHd;aul isoaOdka; lsysmhla ieflúka úuid n,uq¡

mßirfha we;s ish¿u øjH ;ekS we;af;a mrudKq j,ska ;ekqKq ixfhda. j,ska nj wms ieu oksuq¡ ish¿u mrudKq j, uOHfha we;s kHIaáh ;=, fm%dafgdak kï Ok wdfrdams; wxY= úfYaIh msysgd we;¡ fm%dafgdak ixLHdj tllg jvd jeä jk úg" mrudKqfõ m%udKhg idfmaCIj b;d l=vd tallhla jk kHIaáh ;=, yg.kakd wêl úl¾Yk n, uev meje;aùu i|yd kshqfg%dak msysgd we;¡ tu kshqfg%dak iy fm%dafgdak .Kk tlaj .;aúg mrudKqfõ wkkH;djh fyj;a th lskï uQ, øjHhlg wh;a o hkak oek.; yels w;r mrudKql ialkaO l%udxlh"A ^kshqfg%dak .Kk"N + fm%dafgdak .Kk"Z& uÕska th ksrEmKh fõ¡ kHIaáfha we;s Ok wdfrdamK WodiSk jk mßÈ ndysr ljp j, mj;sk bf,lafg%dak .Kk u; fuu mrudKqfõ ridhksl .;s.=K ks¾Kh fõ¡

§ we;s fm%dafgdak ixLHdjlska hq;a kHIaáhl ia:dhS meje;au i|yd hï ksYaÑ; kshqfg%dak .Kkla ;sìh hq;=h¡ b;d l=vd kHIaáh ;=< Ok wdfrdams; wxY= .Kkdjla tlg ne| ;nd .ekSug w;s úYd, Yla;shla wjYH jk w;r kshqfg%dak iy fm%dafgdak w;r yqjudre fjñka mj;akd fuu Yla;sfhka tys .;sl iu;=,s; njla we;sù kHIaáfha meje;au we;sfõ¡ tfia fkdjk wjia:d j,§ we;sjk wia:dhS mrudKq" úlsrK jYfhka hï hï wxY= yd lsrK msg lrñka ia:dhS ùug W;aidy lrhs¡ fuu wjia:dj, fm%dafgdak .Kk fjkia jk úg uq,a mrudKqj fjk;a uQ, øjHhla njg m;afõ¡ fujeks úm¾hdihla kHIaál m%;sl%shdjla f,i y÷kajhs¡ kHIaál m%;sl%shdjl§ msgjk úlsrK i;=j we;s Yla;sh Bg ksrdjrKh jk ´kEu øjHhla whkSlrKh lsÍug iu;a ksid úfYaIfhka m%fõYï úh hq;=h¡

.eud úlsrK iuÕ îgd fyda we,a*d wxY= msg lrñka isÿjk idudkH kHIaál m%;sl%shd j,g jvd úYd, Yla;shla uqodyßñka isÿjk jvd;a m%n, m%;sl%shd j¾. folls kHIaál úLKavkh yd kHIaál ú,hkh ^nuclear fission & fusion&¡ úYd, wiA:djr kHIaá l=vd kHIaá lsysmhlg leã hdu úLKavkh f,i;a l=vd kHIaá folla fyda lsysmhla tl;= ù jvd úYd, kHIaáhla ;ekSu ú,hkh f,i;a ye¢kafõ¡ fuu m%;sl%shd j¾. foflkau w;s úYd, Yla;s m%udKhla msgfõ¡ iEu úgu m%;sl%shl j, ialkaOhg jvd bka ,efnk M, j, ialkaOh wvqh¡ msgjk Yla;sh fuu ialkaOhg iudkqmd;sl jk w;r th whskaiaghska iólrKhg wkqrEm fõ¡ tkï E=mC2" fuys E hkq Yla;sh cQ,a j,skao" m hkq ialkaOh lsf,da.%Eï j,skao C hkq wdf,dalfha fõ.h ;;amrhg óg¾ j,skao fõ¡ ñka ,efnk Yla;s w.h w;s úYd, tlls¡

f,dalfha oekg we;s ish¿u kHIaál úÿ,s n,d.dr l%shd;aul jkafka kHIaál úLKavk m%;sl%shdfjks¡ fuu m%;sl%shdj i|yd uQ,sl jYfhka Ndú; jkafka hqf¾kshï ^U& h¡ hqf¾kshï uQ,øjHh iajNdjfha mj;skafka U-238 99¡3] la iy U-235 0¡7] la jk iuia:dksl ^isotopes& ñY%Khla jYfhks¡ fï w;=ßka úLKavkhg Ndckh úh yels ^fissile& jkafka U-235 iuia:dkslh muKs¡ úLKavkhg Ndckh l< yels ;j;a iuia:dksl folls maÆfgdakshï 239 ^Pu-239& iy hqf¾kshï 233 ^U-233&¡ kuq;a tajd fmdf<dfjka fidhd.; fkdyels w;r kHIaál kshqfgdak m%;sl%shd u.ska m%;sldrl ;=, ksmofõ¡ ta ms<sfj,ska U-238 iy f;daßhï Th-232 kHIaá ;=,g kshqfg%dakhla ne.ska we;=¿ ùfuka wk;=rej îgd lsrK msg lrñka kj fm%dfgdakhla ne.ska we;sùfuks¡

37

Page 39: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

j.=j 5-1 kHIaál m%;sl%shd j¾.

wia:dhS njg fya;=j ksrEmKh m%;sM,

iu;=,s; ;;ajhg jvd jeämqr kshqfg%dak we;sùu¡

n → p+ + β-

Wod¡ 14C → 14N + β-

îgd wxY= ^β-& msgùu¡

wdj¾;s;d j.=fõ tla ia:dkhla by<ska we;s uQ,øjHh njg m;aùu

jeämqr fm%dafgdak we;sùu¡ p+ + e- → n *fuu bf,lafg%dakh kHIaáfhka msg; uq,a ljpfhka ,nd.kS¡ ^electron capture&

fyda p+ → n + β+

,dlaIKsl X-lsrK msgùu

fmdisfg%dak ^β+& msgùu¡

wd¡j¡ tla ia:dkhla my<ska we;s uQ,øjHh njg yeÍu¡

kHIaá jvd;a úYd, ùu ^úfYaIfhka f,â 82Pb-207 j,g jvd&

Wod¡ 88Ra-226 → 86Rn-222 + 42α

^f¾ähï f,dayh f¾fvdaka jdhqj njg m;aùu&

we,a*d wxY= ^42α& msgùu¡ fïjd yS,shï kHIaá j,g iudkh¡

wd¡j¡ ia:dk folla my<g hdu

úYd, kHIaá ;=, wiu;=,s; wNHka;r n, yg.ekSu

Wod¡ 92U-235 + n →

55Cs-137 + 47Ag-96 +3 n

kHIaáh úLKavkh ùu

kshqfg%dak msgùu

fjk;a úúO uQ,øjH ìysùu

jvd;a l=vd wxY= mej;Su iy úYd, ndysr Yla;shla ^;dmh& ;sîu¡

Wod¡ 2H 2H → 4He + n

ú,hkh ^úYd, kHIaá iys; uQ,øjH we;sùu&

by; ish¿ m%;sl%shd j,§ kHIaá j, wNHka;r Yla;sfha we;sjk le<öï ksid .eud ^γ& lsrK msgfõ¡

.eud iy tlaia ^X& lsrK hkq wê Yla;s úoHq;a-pqïnl ;rx. fõ¡ kHIaáfhka msg; ^kHIaáh wjg& fCI;%h iuÕ wxY+kaf.a wka;¾l%shd j,ska tlaia ^X& lsrK msgfõ¡ .eud lsrK msgjkafka kHIaá wNHka;rfhk¡s fuu lsrK foj¾.hu i;=j øjH úksúo hdfï wêl n,hla we;¡

fï wkqj hqf¾kshï U-235" U-233 iy maÆfgdakshï Pu-239 jYfhka —mrudKq bkaOk˜ j¾. ;=kla we;s nj Tng meyeÈ,s jkq we;¡ bka U-235 ys l%shdldß;ajh oeka úuid n,uq¡ fuys Ok wdfrdams; fm%dafgdak 92 l úl¾Ykh ue~ tajd tlg ne£ we;af;a b;d ishqï f,i iu;=,s; ù we;s kshqfg%dak 143 l wka;¾l%shdfjks¡ U-235 kHIaáh ;=,g ;j;a kshqfg%dakhla we;=¿ l< úg by; lS iu;=,s; nj ì£f.dia th le<ö hhs¡ ta iu. we;sjk wiu;=,s; wNHka;r úl¾Yk n, fya;=fjka kHIaáh len,s lsysmhlg ì§ hhs¡ bka l=vd kHIaá lsysmhla ìysù kshqfg%dak lsysmhla o úisÍ hhs¡ fï iuÕ msgjk wxY= j, pd,l Yla;sh yd ;dmh fya;=fjka udOHfha WIaK;ajh YS>%fhka by< hhs¡ fufia msgjk ;dmh m%fhdackhg f.k yqud,h ksmojd jdIam g¾nhsk u.ska úÿ,sh ksmoùu kHIaál úÿ,s n, ckkh fyj;a mrudKq n,d.drfha l%shdjhs¡ ta wkqj kHIaál n,ho ;dm úÿ,s n, úfYaIhls¡

hqf¾kshï bkaOk lsf,da.%Eï tllska msgjk ;dm Yla;sh .,awÕ=re fgdka 5000 lska muK ,efnk ;dm Yla;shg iudkh¡ m%dfhda.slj jirlg fu¡fjd¡ 1000 l ;dm n,d.drhlg .,a wÕ=re fgdka ñ,shk 26la wjYH fõ¡ kuq;a ta i|yd kHIaál n,d.drhlg wjYH jkafka ilia l< bkaOk fgdka 20 la muK m%udKhls¡ Bg fya;=j ;dm ridhksl m%;sl%shdjl§ msgjk Yla;sh fuka ñ,shkhl .=Khl muK úYd, Yla;shla kHIaál m%;sl%shdjl§ tla mrudKqjlska msgùuhs¡

5¡2 kHIaál m%;sldrl j¾.SlrKh kHIaál m%;sl%shdj fkdlvjd mj;ajd .ekSu ^odu m%;sl%shdj& i|yd wjYH fN!;sl ;;a;aj

we;s lsÍu" md,kh" ;dmh bj;a lsÍu yd m%fhdackhg .ekSu wd§ lreKq wkqj úúO udÈ,s j,g wh;a m%;sldrl ^reactors& j¾. .Kkdjla we;¡ ffioaOdka;slj fujeks m%;sldrl j¾. úYd, .Kkla ;sìh yels kuq;a f,dalfha m%Yia; f,i l%shd;aul jk m%;sldrl j¾. lsysmhla ms<sn|j muKla fuu mßÉfþofha úia;r flf¾¡ m<uqj wms kHIaál n,d.drhl yoj; jk m%;sldrlhl l%shdldß;ajhg wod, fhÿï lsysmhla úuid n,uq¡ ^fuys§ reactor hkakg m%;sldrlh hk jpkh fh§u fl;rï iqÿiqoehs .eg¿jla mj;S¡ th ridhk úoHdfõ reagent iuÕ mg,efjk neúks¡ kuq;a

38

Page 40: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

oekg m%p,s;j we;s Ndú;h wkqj tu jpkh fhdod we;¡ fuu úIhg iïnkaO bx.%Sis jpk i|yd iqÿiq isxy, jpk fh§fï ;j;a .eg¿ ;sìh yels ksid fndfyda ;eka j, wod, bx.%Sis jpk jryka ;=, olajd we;&

rEmh 5-1

iqfmdaIKh" ire lsÍu ^enrichment& kHIaál n,d.drhl l%shdldß;ajh weröu i|yd odu m%;sl%shdjla isÿ l< hq;=h¡ tkï tla U-

235 kHIaáhlg kshqfg%dakhlska myr§ th úLKavkfhka msgjk w¨;a kshqfg%dak ;j ;j;a U-235 kHIaá úLKavkhg ,la lrñka È.ska È.g fuu l%shdj fkdlvjd isÿ lsÍuh¡ iajNdúl hqf¾kshï ksêhl úLKavkhg Ndú; lrk U-235 we;af;a 0¡3] la jeks iq¿ m%;sY;hls¡ idudkH ;;a;aj hgf;a fuhska odu m%;sl%shdjla isÿ fkdfõ¡ ^tfia jQjd kï f,dalh w;sYhska Nhdkl ;ekla úh yelsj ;sìKs¡& m%fhdackhg .;yels kHIaál bkaOk ñY%Khla ilia lr lr .ekSfï tla l%uhla jkafka U-235 m%;sY;h jeä lsÍuh¡ fuu l%shdj,sh iqfmdaIKh ^enrichment& kï fõ¡ ta i|yd hqf¾kshï f,dayh *af,daÍka iuÕ UF6 jdhqj njg m;afldg wêl fõ.fhka lerflk is,skavrdldr WmlrKhl wdOdrfhka we;s flfrk flakaødmidÍ n,hg ,la flf¾¡ fuys§ nr jeä U-238 msg; mßêh foig fhduq jk w;r U-235 ueo yßfha /£ug ;e;a orhs¡ kuq;a fuh t;rï myiq ld¾hhla fkdjkafka fï hqf¾kshï iuia:dksl fol w;r fjki b;d iq¿ neúks¡ lsisÿ ridhksl l%uhlska o fufia fjka l< fkdyelsh¡ by; i|yka l< wdldrfha N%ul hka;% úYd, .Kkla yryd UF6 jdhqj hejQ miq hï m%udKhlska fuu iuia:dksl idkaøKh fjkia fõ¡ idJøKh jeä lr.;a bkaOk ire hqf¾kshï ^enriched Uranium& f,io b;sß jk jeämqr U-238 iys; fldgi msßyqKq hqf¾kshï ^depleted Uranium& f,io ye¢kafõ¡ fuu l%shdj,sh w;sYhska úhoï iys; jk w;r ÈhqKq rgj,a lsysmhl muKla fï i|yd myiqlï we;¡

fndfyda úg kHIaál n,d.dr bkaOk Wmßu jYfhka 4]l muK iqfmdaIKhlska hqla;h¡ n,d.drhl jrlg fhdok fuu ;;ajfha bkaOk ialkaOhla úLKavkhg ,laj iïmQ¾K Yla;sh msg lsÍu i|yd wjqreÿ 2la muK .;fõ¡ kuq;a iqfmdaIKh 90] la muK blaujd we;s úg tys iïmQ¾K Yla;sh laIKhlska msgùug ie,eiaúh yelsh¡ mrudKq fndaïnh hkq fuhhs¡ ^kuq;a kHIaál n,d.dr bkaOk lsis úfgl mrudKq fndaïnhla fuka úkdYldÍ f,i mqmqrd fkdhk nj;a mrudKq fndaïnhla ;ekSu b;du ÿIalr lghq;a;la nj;a jgyd .; hq;=h¡ øjH idkaøKh jeä lsÍfuka úYd, fjkia lï we;s l< yels njg ;j;a ksoiqkls" 20] la jQ jdhqf.da,Sh Tlaiscka 95] muK ;snqfKa kï l=vd .,la ìu m;s; ùfuka yg.kakd iq¿ .sks mqmqrlska f,dalh ìysiqKq f,i oeù w¿ù hd yels ùu¡&

5-2 rEmfha oelafjkafka fmd<fjka ,nd.kakd hqf¾kshï j,ska n,d.dr bkaOk ksmoùfï l%shdj,shhs¡ uq,skau mia j, we;s hqf¾kshï ridhkslj ksiaidrKh lrkq ,efí¡ yhsfv%d*a¨fjdßla wï,h Ndú; fldg hqf¾kshï fylaid*a¨fjdrhsâ kï ly meye;s ;,mhla jeks øpHh ^UF6& ksmojd th iqfmdaIKhg ,la lsÍfuka wk;=rej wefudakshd j, Èh fldg úh,d ms<siaiSfuka hqf¾kshï Tlaihsâ bkaOkh ksmojkq ,efí¡ th mekai,l we;s ulkfha m%udKhg iudk lene,s f,i ilia fldg i¾fldakshï ñY% u< fkdnef|k k<hla ;=, wiqrd bkaOk o~q idod.kq ,efí¡ fuh óg¾ 3 - 4 la os.h¡ fujeks o~q 8x8 fyda 9x9 jYfhka ilia l< ñáhla bkaOk tl,i kïfõ¡ bkaOk tl,ia úYd, .Kkla wiqrd m%;sldrl yrh idod.kq ,nkafka w;rueÈka md,l o~q Èfjk f,ih¡ yrfha m<, óg¾ 3 isg 5 olajd fõ¡

39

Page 41: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

rEmh 5-2

oekg f,dj Ndú; jk ish¿u ieye,a¨ c, m%;sldrl ^Light water reactor - LWR& n,d.dr j, Ndú; jkafka 2] - 4] w;r U-235 iys; hqf¾kshï Tlaihsâ bkaOk h¡ hqf¾kshï f,dayhg jvd Tlaihsvfha øjdxlh jeä ksid bkaOk øj ùfuka ^core melting& f;drj by< WIaK;ajhla mj;ajd.; yels fõ¡ maÆfgdakshï-239 iq¿ m%udKhla ñY% bkaOk ^mixed oxide or MOX fuels& o we;eï úg Ndú; flf¾¡ iajNdjfha we;s U-235 jeks úLKavkhg ,la l< yels øjH" ^fissile material& m%d:ñl bkaOk ^primary fuel& f,i;a m%;sldrl ;=, iEfok Pu-239 oaú;Shsl bkaOk ^secondary fuel& f,i;a ye¢kafõ¡ oaú;Shsl bkaOk njg m;al< yels Th-232 yd U-238 hk øjH ire øjH ^fertile material& f,i ye¢kafõ¡

kshka;%Kh fyj;a m%udKj;a lsÍu ^moderation& U-235 kHIaáhla úLKavkh ùfuka msgjk kshqfg%dak j, úYd, pd,l Yla;shla we;¡ fõ.fhka .uka lrk fïjdfha Yla;sh 1MeV g jvd jeä w;r tAjd YS>% kshqfg%dak ^fast neutrons& f,i y÷kajuq¡ fujeks YS>% kshqfg%dak ;j;a U-235 kHIaáhla ;=,g we;=¿ ùfï iïNdú;dj b;d wvqh¡ ta th bj;g fmd<d mekSu fyda ksYal%sh kHIaáhla uÕska wjfYdaIKh lr.ekSu Bg fya;= fõ¡ kshqfg%dak ukaokh fldg tajd U-235 kHIaá ;=,g we;=¿ ùug wjYH ;dm .;sl ;;ajhg m;alsÍu kshka;%Kh ^moderation& kï fõ¡ fujeks kshqfg%dakhl Yla;sh 0.025MeV muK fõ¡ fï ;;a;ajfha kshqfg%dak thermal neutrons kï fõ¡ øjH lsysmhl idfmaCI kshka;%K yelshdj my; j.=fõ oelafõ¡

j.=j 5-2 øjH lsysmhl idfmaCI kshka;%K yelshd w.hka

idudkH c,h 1 ldnka ^ñksrka& 2¡4

ner c,h ^D2O& 170 fnß,shï 2¡2

fuhska fmkS hkafka ner c,h ^ähqàßhï Tlaihsâ c,h& Ndú;fhka iajNdúl hqf¾kshï j, mjd odu m%;sl%shdj weröfï iïNdú;dj jeä l< yels njh¡ th iqfmdaIKh lsÍfï myiqlï rys; rgj,g úYd, wiajeis,a,ls¡ wer;a ner c,h m%jdykh lsÍu kHIaál bkaOk m%jdykh lsÍu fuka wjodkï lghq;a;lao fkdfõ¡ bkaÈhdfõ iy fldßhdfõ jeämqr we;af;a ner c, m%;sldrl ^Heavy water reactor - HWR& .Khg wh;a PHWR n,d.dr h¡

YS>% ckk m%;sldrl ^Fast breeder reactor - FBR& hkq YS>% kshqfg%dak ^fast neutrons& j,ska odu m%;sl%shdj isÿùfï iïNdú;dj jeä l< ;;a;aj ^fast conditions& iys; kHIaál m%;sldrl j¾.hls¡ fuys kshka;%K ldrlhla ke;¡

isis,kh yd isis,ldrl ^cooling and coolants& fuys woyi yqfola m%;sldrlh isis,a lsÍu fkdj m%;sldrlh ;=, yg.kakd ;dmh bj;g .ekSuhss¡ wms m%fhdackhg .kafka fuu ;dm Yla;shhs¡ fuu ;dmh uÕska yqud,h ksmojd g¾nhsk lrljhs¡ LWR .Khg .efkk BWR yd PWR m%;sldrl j, isis,ldrlh idudkH c,hhs¡ fuu c,h" ,jK iy whk rys; b;d msßisÿ ;;ajfhka mj;ajd.; hq;=h¡ HWR m%;sldrl j, kshka;%Kldrlh ^moderator& muKla fkdj isis,ldrlho jkafka ner c,hhs¡ FBR i|yd jvd;a iqÿiq isis,ldrlh jkafka øj fidaähïh¡ øj fidaähï j, ukaokldrl .=Kh b;d wvq ksid YS>% ;;a;aj ^fast conditions& i|yd th fhda.Hh¡

40

Page 42: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

md,l o~q ^control rods& leâñhï f,dayfhka fyda fndafrdaka ñY% f,dayhlska ;kk ,o fïjd m%;sldrlh ;=< ießirk kshqfg%dak wjfYdaIKh lrhs¡ fuu.ska odu m%;sl%shdj md,kh lsÍu fyda keje;aùu isÿ l< yelsh¡ o~q f,i ye|skajqjo fïjd ieuúgu rjqï yrialv iys; tajd fkdfõ¡ PWR n,d.drj, md,l o~q isyska rjqï yevfhka hq;= w;r BWR n,d.drj, we;af;a l;sr yevfhka hq;= jvd >klï md,l o~qh¡ we;eï n,d.dr udÈ,s j, y;/ia fyda Ivdi% yeve;s yrialv iys; o~q Ndú; fõ¡

5¡3 úúO kHIaál n,d.dr j, l%shdldß;ajh oeka wms kHIaál n,d.drhl l%shdldß;ajh jvd;a meyeÈ,sj úuid n,uq¡

ncm.wn

m.hbcmfge;f

rEmh 5-3

5-3 rEmfha oelafjkafka iïmSä; c, m%;sldrl ^Pressurized water reactor - PWR& j¾.hg wh;a ,d.drhl iïmQ¾K igykls¡ fuys kshka;%Kldrlh yd isis,ldrlh jkafka idudkH c,hhs¡ tu ,h fi¡ wxYl 450 l§ mjd jdIam fkdjk mßÈ wêl mSvkhg ,la flf¾¡ th jdhqf.da, 150 - 180 uK fõ¡ tu c,fha .s,ajd we;s m%;sldrl yrh ^reactor core& bkaOk tl,ia ^fuel assemblies& Kkdjla iy ta ;=, .s,ajk ,o md,l o~q ^control rods& .Kkdjlska iukaú; fõ¡ fï ish,a, r|jd e;af;a m%;sldrl mSvk n÷k ^reactor pressure vessel& kï fi¡ó¡ 20 la muK >Klï jQ úYd, jdfka ÷kla ;=,h¡ fuys Wi óg¾ 12la muK jk w;r úIalïNh ó¡ 6la muK fõ¡

bkaOk ;=, b|ysg we;sjk iajhx isoAO úLKavk ^spontaneous fission& ksid kshqfg%dak sgfjñka mj;S¡ fuu kshqfg%dak" md,l o~q ^control rods& uÕska wjfYdaIKh flfrk f,i tajd s,ajd we;s ksid odu m%;sl%shdjlg wjYH wu;r kshqfg%dak we;sùu j<lkq ,nhs¡ md,l o~q dka;%slj l%ufhka by,g Tfidjk úg úLKavk m%udKh by< hk ksid yrh ;=, WIaK;ajh y< hhs¡ isis,ldrl ixirK fmdïm ^coolant circulation pumps& l%shd lrùfuka tu WIaK;ajh ,hg weo .kS¡ md,l o~q Tijk tla;rd uÜgul§ WIaK;ajh YS>%fhka by< hhs¡ odu m%;sl%shdj gka .kakd fuu ;;ajh wjê wjiA:dj ^criticality& kïfõ¡ fuu wjia:dfõ§ iemhqï fmdïm õ.fhka l%shd lrjd isis,ldrl c, ixirKh jeä lrhs¡ fuu c,h yqud, cklh ^steam nerator& lrd f.dia tys we;s oaù;shsl c,h ^secondary coolant& jdIam njg yrjhs¡ yqud, cklh hkq dm yqjudre k< ^heat exchanger tubes& oyila muK wvx.= úYd, jHqyhls¡ tys by<ska we;s f;;uk mrKh ^moisture separator& yryd tu c, jdIam wêmSvk g¾nhskhg .uka lrhs¡ wêmSvk g¾nhskh

41

Page 43: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

lrljd úÿ,s cklh mk .kajk fuu jdIam hï ;rulg m%idrKh ù wvq mSvk g¾nhsko lrljd úÿ,s ckk Odß;dj jeä lrhs¡ fuu fldgfia l%shdldß;ajh idudkH ;dm n,d.drhlg iudkh¡ g¾nhsk j,ska bj;ajk jdIam ndysr isis,k Wml%uhlska ^isis,k c,h fyda isis,k l=¿Kq& h<s øj c,h njg yrjd kej; jrla yqud, cklh fj; fhduq lrhs¡ m%d:ñl isis,ldrlh jdIam fkdù fi¡ wxYl 400 l muK WIaK;ajfha ;nd .; hq;= mSvkh mj;ajd .ekSug iïmSvlh ^pressurizer& wdOdr fõ¡

idudkHfhka m%;sldrl n÷k jgd yqud, ckl ;=kla fyda y;rla mj;S¡ rEmfha olajd we;af;a tlla muKs¡ iEu yqud, cklhlskau msgjk c, jdIam fmdÿ m%Odk yqud, k<hg iïnkaO fõ¡ yÈishl§ m%;sldrlh isis,a lsÍfï moaO;shla ^emergency core cooling system - ECCS& yd Bg wh;a c, gexls n,d.dr f.dvke.s,af,a by<ska mj;S¡ c, ixirK fmdïm fyda fjk;a moAO;shla wl%sh jqjfyd;a md,l o~q ish,a, tljr my,g jeà m%;sl%shdj kejf;k mßÈ n,d.drh ie,iqï fldg ;sfí¡¡ ;j ÿrg;a md,kh lsÍu i|yd yrh u;g fndaßla wï,h úiqrejhs¡ tys we;s fndafrdaka kHIaá uÕska kshqfg%dak wjfYdaIKh flf¾¡ kuq;a fujeks wjia:d we;sjkafka l,d;=rlsks¡ jrla bkaOk msrjQ miqj jirla muK n,d.drh fkdlvjd l%shd;aul fõ¡ jd¾Isl kv;a;= kej;=ul§ ^annual maintenance shut down& bkaOk j,ska fldgila udre lrk w;r B<Õ kej;=fï§ b;sß fldgi udre lrhs¡ f,dalfha jvd;a ckm%sh n,d.dr j¾.h PWR jk w;r rgj,a 16 l we;s m%;sldrl 213 la fu¡fjd¡ 203 725 l uq¿ Odß;djlska l%shd;aul fõ¡ fu¡fjd¡ 1520l Wmßu Odß;dfjka hq;= PWR n,d.dr m%xYfha we;¡ weußldj" cmdkh" c¾uksh we;=¿ rgj, we;s fndfyda PWR n,d.dr fu¡fjd¡ 1000 isg 1400 olajd m%udKfha tajdh¡ reishka ni wkqj WWER f,i y÷kajk m%;sldrlho iïmSä; c, m%;sldrl j¾.hg wh;a fõ¡ fjk;a j¾. j, m%;sldrl j, úia;r 5-4 rEmfha olajd we;¡

meijqï c, m%;sldrl ^Boiling water reactor - BWR&

fuh ;j;a ieye,a¨ c, m%;sldrlhls¡ fuys PWR j, fuka m%d:ñl yd oaú;shsl jYfhka isis,ldrl c, moaO;s folla ke;¡ m%;sldrl mSvk n÷k ;=,§u yqud,h we;sjk w;r g¾nhsk ;=,ska hkafkao tu c, jdIamhu fõ¡ fuh PWR j,g jvd ;rula blaukska l%shd;aul l< yelsh¡ m%;sldrlh ;=, wNHka;r mSvkh wvq ksid mSvk n÷fka >kluo wvqh¡ yqud, cklh jeks nr Wmdx. wvq ksid bÈlsÍï .eg¿ wvqh¡ mSvk n÷k ;=, by<ska f;;uk fmrKh we;s ksid md,l o~q we;=¿ jkafka my<sks¡ n,h ckkh wdrïNfha§ md,l o~q .uka lrkafka há w;gh¡ isis,ldrlhg úlsrKYS,S øjH ñY%ùu je<elaùu i|yd fyd¢ka uqød ;enQ wdjrK k< ;=, nydÆ bkaOk Ndú; lsÍfï jeo.;alu jeäh¡ rgj,a 9l we;s BWR n,d.dr tall 92 lska fu¡fjd¡ 80655 l uq¿ Odß;djla ckkh flf¾¡ fuhg jeä ÈhqKq l< ABWR j¾.fha n,d.dro wh;a fõ¡ cmdkfha we;s tjeks tla n,d.drhl Wmßu Odß;dj fu¡fjd¡ 1350ls¡ ABWR n,d.dr j, wNHka;r ixirK fmdïm jeä .Kkla fhdod isis,k ld¾hCIu;dj jeä lr we;¡

jdhq isis,l m%;sldrl ^Gas cooled reactor - GCR, AGR&

úÿ,sn, ckkh i|yd lemjqKq f,dalfha m%:u jdksc kHIAál n,d.drh f,i ie,flk 1956 § wdrïN jQ ì%;dkHfha le,av¾ fyda,a n,d.drh fuu j¾.hg wh;a h ^50MW&¡ uq,a ld,fha fuu n,d.dr j¾.h i|yd fhdok bkaOk leg" TlaislrKh fkdjk ue.akSishï ñY% f,dayhlska ;ekQ k< ;=, nydÆ bkaOk o~q Ndú; l< fyhska ue.afkdlaia ^Magnox& kñka y÷kajk ,§¡ fïjdfha Ndú; lrk bkaOkh idudkH hqf¾kshï jk w;r ldnka vfhdlaihsâ jdhqj isis,ldrlh fõ¡ .%e*hsÜ ^ñksrka& o~q u.ska kshqfg%dak kshka;%Kh isÿfõ¡ wjê ;;ajh ^Criticality& ,nd.ekSug idudkH hqf¾kshï úYd, m%udKhla wjYH ksid m%;sldrl yrh b;d úYd,h ^bkaOk fgdka 300la muK&¡ 2] muK iqfmdaIKhla uÕska ÈhqKq l< bkaOk fh§u iy fjk;a fjkialï uÕska ld¾hCIu;dj jeä l< AGR (Advanced Gas cooled Reactor) m%;sldrlh ;j;a jdhq isis,l m%;sldrlhls¡ hqf¾kshï f,dayh fjkqjg tys hqf¾kshï Tlaihsâ Ndú; jk ksid jvd jeä WIaK;ajhlg Tfrd;a;= fohs¡ tu.ska yqud, ckk yelshdj jeä fõ¡ yS,shï jdhqj Ndú; flfrk jdhq isis,l m%;sldrl j¾.hla o we;¡ fïjd wê WIaK m%;sldrl ^HTR& kï fõ¡

m%;sldrl yrh yryd fõ.j;a jdhq m%jdyhla we;s lsÍug úÿ,s mxld fhdod we;¡ m%;sldrlh ;=, ixirKh jk jdhqfõ WIaK;ajh th jgd we;s c,h f.k hk oÕr k< u.ska Wlydf.k yqud,h ksmofõ¡

42

Page 44: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

iïmSä; ner c, m%;sldrl ^Pressurized heavy water reactor - PHWR&

fuu j¾.fha m%;sldrl j¾. lsysmhla we;¡ by; úia;r lrk ,o PWR j¾.hg iudk tfy;a m%d:ñl isis,ldrlh f,i ner c,h fhdok m%;sldrl j¾.h bka tlls¡ fujeks n,d.dr .Kkdjla fldßhdfõ we;¡

lekvdfõ ks¾udKh l< Candu (Canadian Duterium Uranium reactor) m%;sldrl j¾.h ;j;a PHWR udÈ,shls¡ fmkqfuka yd l%shdldß;ajfhka fuh ;rula úfYaI;ajhla .kS¡ fmr,d we;s is,skavrhl yevh .;a jdfka j,ska ;ekQ m%;sldrl n| ;=, ñksrka j,ska ;ekQ kshka;%Kldrlh we;¡ th yryd ;sria w;g ieliQ l=yr ;=< le,ekaä%hd ^calandria& kñka ye¢kafjk mSvk k< msysgd we;¡ tajd ;=, bkaOk o~q nyd we;¡ md,l o~q we;af;a le,ekaä%hd w;ßka kshka;%Kldrlh yryd isria w;gh¡ mSvk k< fomiskau újD; lsÍfï myiqlu we;¡ mSvk k< ;=,ska Èfjk ner c,h isis,ldrlh jYfhka l%shdlrñka yqud, ckl lrd ;dmh f.k hhs¡ ner c,h iy ñksrka hk foflkau kshka;%K l%shdj isÿjk ksid idudkH hqf¾kshï Ndú; lr l=vd Odß;djlska hq;= Candu n,d.dro ks¾udKh l< yelsh¡ fuu j¾.fha n,d.dr j, ;j;a úfYaI;ajhls n,d.drh l%shd;aulj mj;sk w;r;=r§u bkaOk udre l< yels ùu ^on load refuelling&¡ fldßhdj fukau bkaÈhdj yd mdlsia;dkho fuu j¾.h f;dardf.k we;¡

rEmh 5-4

43

Page 45: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

YS>% ckl m%;sldrl ^Fast breeder reactor - FBR&

óg by; úia;r l< ish¿u n,d.dr u|fõ. kshqfg%dak ^‘slow’ or ‘thermal’ neutrons& uÕska odu m%;sl%shdj we;s lrk m%;sldrl j,ska hq;= tajdh¡ kuq;a FBR m%;sldrlh ;=, kshka;%Kldrlhla fkdue;s neúka we;af;a YS>% kshqfg%dakh ^fast neutrons&¡ wê iqfmdaIs; ^high enriched& bkaOk wvq m%udKhlska m%;sldrlh mK.kajd bka msgjk fõ.j;a kshqfg%dak u.ska U-238 jeä m%udKhla Pu-239 njg yrjhs¡ fuu maÆfgdakshï o odu m%;sl%shdjg iyNd.s fõ¡ fhdok m%udKhg jvd bkaOk m%udKhla m%;sldrlh ;=, ksmofjk neúka fuh ckl ^breeder& m%;sldrlhla f,i y÷kajhs¡ 10] blaujQ iqfmdaIKfhka hq;a bkaOk l=vd m%udKhla fh§fuka odu m%;sl%shdj weröfï iïNdú;dj jeä lr .ekSu YS>% m%;sldrl i|yd wjYH fõ¡ bkaOk o~q m%;sldrl yrfha ueo fldgfiao yrh jgd ^blanket region& f;daßhï Th-232 iys; o~q fh§fuka ;j;a bkaOkhla jQ U-233 ksmojd.; yelsh¡ › ,xldfõ we;s LKsc je,s j, f;daßhï hyñka ;sfnk ksid fuh wkd.;fha wmgo fyd| wdrxÑhla úh yelsh¡

FBR n,d.drhl isis,ldrlh jYfhka øj fidaähï fyda fidaähï$fmdgEishï ñY%Khla fhdod.kq ,efí¡ øjdxlh fi¡ wxYl 208 yd ;dmdxlh fi¡ wxYl 1625 jQ fidaähï u.ska idudkH mSvkh hgf;a jeä WIaK;ajhla ,nd.ekSug yels ùu jdishls¡ úlsrKYS,S øjH uqiqùfï ^contamination& wjodku bj;a lsÍug w;rueÈ ;dm yqjudrejla ^intermediate heat exchanger& u.ska isis,ldrl moaO;s folla fhdod we;¡ l=vd bkaOk m%udKhlska jeä n,Yla;shla ksmoùu" jeä ;dm ld¾hCIu;djh yd wê mSvk wk;=re j,ska f;dr ùu hk fyd| .=Kdx. FBR j, mj;S¡ tfy;a fidaähï iu. lghq;= lsÍfï§ úúO ÿIalr;d mek kÕS¡ tfukau fujeks n,d.dr ;=, hqOuh bkaOk ^weapon grade material& ksmoùu myiq ksid wúpdrj;a Ndú;h je,elaùfï úêúOdk o ;sìh hq;=h¡

ñksrka kshka;%Kldrl iys; c, m%;sldrl ks¾udKfhys ,d fidaúhÜ foaYh mqfrda.dó úh¡ reishka ni wkqj RBMK f,i y÷kajk m%;sldrlh ñka tlls¡ bx.%Sis ni wkqj LWGR f,i y÷kajk fuys Candu fuka fkdj bkaOk o~q isria w;g we;s l=yr ;=, msysgd we;¡ reishdj yereKq úg ,s;=fõkshdj i;= fuu j¾.fha n,d.dr úúO .eg¿ ksid oeka w;aysgqjd we;¡ hqlaf¾kfha p¾fkdì,a n,d.drh fujekakls¡ tys isá ld¾ñlfhl=f.a fkdie,ls,af,ka isÿjQ w;aje/oaola ksid bkaOk l=yr ;=, ;dmh wêl f,i jeäù mSvkh by< f.dia mqmqrd hdfuka 1986 § úYd, wk;=rla isÿúh¡ ÿyqú,s njg m;ajQ úlsrKYS,S øjH mßirhg úisÍ hdfuka úúO .eg¿ we;súh¡ fuu wk;=r" b;d úYajdiodhl yd wdrCIdldÍ f,i jir 40 la mqrd m%;sldrl ydrish .Kkla f,dj mqrd l%shd;aul fjñka mej;s kHIaál úÿ,sn, fCI;%hg l¿ me,a,ula tlajQ wjdikdjka;u isoaêh úh¡ óg fmr weußldfõ ;%S uhs,a whs,kaâ yd úkaâiafla,a n,d.dr j,;a cmdkfha ñydud ys;a isÿj ;snQ wk;=re óg jvd fnfyúka my< uÜgfï isoaëka úh¡ ‘kHIaál’ hk f,an,h fkd;snqfKa kï fjk;a fCI;% j, we;sjk wk;=re yd ii|k l< fuu wk;=re j,ska we;sjQ ydksh b;d w,amh¡

2004 j¾Ih wdrïNfha§ f,dalfha l%shd;aul jk kHIaál n,d.dr ms<sn| f;dr;=re iuyrla

oekg mj;sk m%;sldrl

Connected to the Grid w¿f;ka bÈjk m%;sldrl

Under Construction m%;sldrl j¾.h

Reactor type m%;sldrl .Kk

úÿ,s Odß;dj MW

rgj,a

.Kk

m%;sldrl

.Kk

úÿ,s Odß;dj MW

rgj,a

.Kk

PWR 213 203 725 16 7 6721 4BWR / ABWR 92 80 655 9 3 3396 1(Japan)GCR / AGR 26 10 864 1(U.K.) - - -PHWR / Candu 38 19 182 7 8 3135 3LWGR / RMBK 17 12 589 2 1 925 1(Russia)WWER 50 33 040 8 10 8310 4FBR 3 1039 3 - - -

tl;=j Total 439 361 094 (30) 29 22487 (11)

44

Page 46: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

f;dard.;a rgj,a lsysmhl kHIaál n,fha odhl;ajh¡

rg m%;sldrl .Kk

m%;sldrl j¾. kHIaál úÿ,s Odß;dj MW

iuia; Odß;dfõ m%;sY;h ]

fn,aðhu 7 PWR 5760 55.5 n%iS,h 2 PWR 1901 3.7 lekvdj 16 PHWR (Candu) 11323 12.5 Ökh 8 PWR, PHWR 5977 2.2 m%xYh 59 PWR, FBR 63363 77.7 c¾uksh 18 PWR, BWR 20643 28.1 bkaÈhdj 14 PHWR, BWR, FBR 2550 3.3 cmdkh 53 BWR, PWR, ABWR 44139 25.0 o¡ fldßhdj 19 PWR, PHWR 15850 40.0 fulaisfldaj 2 BWR 1310 5.2 mlsia;dkh 2 PWR, PHWR 425 2.4 reishdj 30 LWGR/RMBK, WWER 20793 16.5 ol=Kq wm%sldj 2 PWR 1800 6.1 iamd[a[h 9 PWR, BWR 7584 23.6 iaùvkh 11 BWR, PWR 9451 49.6 iaúÜi¾,ka;h 5 PWR, BWR 3220 39.7 ì%;dkHh 27 AGR/GCR, PWR 12052 23.7 weußldj 104 PWR, BWR 98298 19.9 fuys i|yka fkdjk wdckaákdj" wdfïkshdj" n,af.aßhdj" fpla" iaf,djdlshd" *ska,ka;h" yxf.aßhdj" ,s;=fõkshdj" ´,kaoh" refïkshdj" iaf,dfõkshdj" hqlaf¾kh hk rgj,o kHIaál n,Yla;sh jeo.;a ;ekla .kS¡ brdkh" W;=re fldßhdj yd ms,smSkh w¨f;ka kHIaál fCI;%hg tlafjñka isák w;r b;d,sh yd lidlaia:dkh ish kHIaál n,d.dr w;aysgqjd we;¡ kHIaál úÿ,s n,fha jeäu wkd.; j¾Okh bkaÈhdfõ yd Ökfha olakg ,efí¡

Source : IAEA Power Reactor Information System (www.iaea.org/programmes/a2) ; IAEA referance data series No. 2 / April 2004

2003 wjidkh jkúg 34288 MW l uq¿ úÿ,s Odß;djhlska hq;= m%;sldrl 103la l%shd úrys; fldg we;¡ fïjdhska fndfyduhla l=vd mÍCIKd;aul ^experimental& m%;sldrl fyda h,amskQ ^outdated& ;;ajfha tajdh¡ oekg l%shd;aul jk kHIaál n,d.dr fndfyduhla 500-1000 MW m%udKfha tajdh¡ wd¾Ól yd úÿ,s l<ukdlrK fya;= u; tajd .e,fmkafka iuia; Odß;dj fu¡fjd¡ 50 000 la muK fyda Bg jeä jk jk ÈhqKq rgj,g h¡ wfkl=;a rgj,a i|yd .e,fmk l=vd Odß;djfhka hq;= tfukau fufyhqï myiqlï" wvq úhoï yd wdrCIdj w;ska m%Yia; ;;a;ajhlg ÈhqKq l< kHIaál n,d.dr ;ekSu ms<sn| oeka fndfyda rgj, wjOdkh fhduqj we;¡ weußldj AP600 (PWR) yd SBWR jYfhka ye|skafjk fu¡fjd¡ 600 olajd jQ ks¾udK lsysmhla bÈßm;a lr we;s w;r Candu ;dCIKh wkqj bkaÈhdj 200-500 MW m%udKfha n,d.dr iïu;SlrKh lr we;¡ ol=Kq wm%sldfõ ks¾udKh l< fu¡fjd¡ 165 l PBMR (Pebble bed modular reactor) kï m%;sldrlh ñka úfYaI;ajhla .kS¡ yS,shï isis,ldrl HTR j¾.fha ,d ie,lsh yels fuh i|yd fhdok bkaOkh hqf¾kshï wxY= ñY% l< l=vd ñksrka fnda, úfYaIhls¡ kHIaál wú wdhqO j,ska bj;a lr.;a hqf¾kshï fï i|yd fhdod.ekSu ksid fuh f,dal ksrdhqOlrKhg wk.s iydhls¡ úÿ,s n,h ksmoùu yd uqyqÿ c,fha ,jK bj;afldg mdkSh c,h ksmoùu ^Sea water desalination& wruqKq fldg .;a oaú;ajld¾h l=vd kHIaál n,d.drhla SMART kñka ol=Kq fldßhdj bÈßm;a lr we;¡ f,dj mqrd Woa.; jk mdkSh c, w¾nqoh úi£ugo kHIaál n,h fhdod.ekSug fndfyda rgj,a lghq;= lrñka mj;S¡ fuu l=vd n,d.dr fndfyduhla oekg m¾fhaIK uÜgfï we;s w;r tajdfha jdksc Ndú;hka i|yd bÈlsÍï 2006 isg 2010 w;r ld,fha we/fUkq we;¡

45

Page 47: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

5¡4 mdúÉÑ l< bkaOk yd kHIaál wmøjH iEu l¾udka;hl§u wmøjH we;s jk kuq;a kHIaál fCI;%fha§ we;sjk wmøjH úlsrKYS,S núka hq;= ùu ksid ne?reï .eg¿ mek kÕS¡ úúO uÜgfï úlsrKYS,S wmøjH kHIaál n,d.drhl ;sfí¡ fiajlhskaf.a bj; ,k w;ajeiqï yd wdjrK wvq uÜgfï wmøjH ^low level waste& f,i ie,fla¡ ldkaÿ jQ isis,ldrl" bkaOk iuÕ .efgk fldgia wdÈh uOH uÜgfï wmøjH ^medium level waste& f,i;a" mdúÉÑ l< bkaOk by< uÜgfï wmøjH ^high level waste& f,i;a ye¢kafõ¡

my< yd uOHu uÜgfï wmøjH úhe<Sfuka ^drying& idkAøKh lsÍfuka ^concentration& yd ms<siaiSfuka ^incineration& miq b;sß jk øjH iïmSvkh fldg fldkal%SÜ iuÕ ñY% lr Yla;su;a ner,a ;=, wiqrkq ,efí¡ th iqÿiq iA:dkhl fmd<j hg .eUqßka j<,kq ,efí¡

mdúÉÑ l< bkaOk ;=, úúO wdldrfha úlsrKYS,S úLKavk M, ^fission products& fukau kej; Ndú; l< yels bkaOko ;sfí¡ m<uqfjka mdúÉÑ l< bkaOk jirla fyda folla .eUqre fmdl=Kla ;=, ^spent fuel pool& .nvd lrkq ,efí¡ fuu ld,h ;=, flá ld,Sk úlsrKYS,S iuia:dksl laIh ù hhs¡ bkamiq tajd m%;sieliqï uOHia:dkhlg ^reprocessing centre& hjhs¡ tys§ kej; Ndú; l< yels bkaOk fjka fldg m%;spl%SlrKh l< yelsh¡ ffjoH yd ld¾ñl lghq;= i|yd m%fhdackj;a uOH ld,Sk úlsrKYS,S iuia:dksl ^Ir-192, Se-75, C0-60, Sr-90& o fjka lr.kq ,efí¡ fï i|yd úúO ridhksl l%u Ndú; fõ¡ fndfyda úg iam¾Y lsÍfuka f;drj iajhxl%Sh hdka;%sl WmlrK fhdod f.k fuh isÿ flf¾¡ uOH ld,Sk úlsrKYS,S iuia:dksl laIh ùug jir 5 isg 30 la muK .;fõ¡ È.= ld,Sk iuia:dksl laIh ù hdug jir ishhlg jvd .;úh yelsh¡ fï ksid m%fhdackj;a øjH fjka lr.ekSfuka miqj b;sß jk foa Yla;su;a Ndck ;=, wiqrd f,dalfha ckY=kH m%foaY j, ^O%ejdikak fyda uqyqÿ m;=f,a& we;s fmd<j hg b;d .eUqßka we;s mdIdK hg ;ekQ l=yr ;=< ;ekam;a lrkq ,efí¡ fuu øjH weisrE Ndck j, isg fmd<jg tl;= jkafka jir ish .Kklg miqjh¡ ta jk úg tajdfha ydkslr wjêh miqlr we;¡ flfia jqjo mßirfhka ,nd.;a foa kej; mßirhg NdrÈh hq;=h¡ kHIaál n,d.dr mßirhg ydkslr nj we;uqka mjik kuq;a th lsisÿ mokula ke;s ñ;Hdjls¡ fmdis, bkaOk oykfha§ fuka lsisu jdhqjla kHIaál n,d.dr j,ska jdhqf.da,hg msg fkdfõ¡ tfukau jirlg bj; ,k >k wmøjH m%udKh .,awÕ=re n,d.drhlg idfmaCIj fkd.sKsh yels ;rï iq¿ m%udKhls¡ ^úÿ,s tallhla ksmoùug .,awÕ=re lsf,da.%Eï 2¡5 la jeh jk w;r th oeùfuka CO2 lsf,da.%Eï 8¡5la jdhqf.da,hg tlafõ¡& f,dalfha fï olajd kHIaál n,fhka úÿ,sn, tall á%,shk 48la muK ^48000 TWh& ksmojd we;s w;r ta i|yd .,a wÕ=re Ndú; jQfhakï CO2 fgdka ì,shk 400 la jdhqf.da,hg tlaùug bv ;sìKs¡ tfukau oekg kHIaál n,h ksid jirlg CO2 fgdka ñ,shk 2600 la jdhqf.da,hg tlaùfuka je<fla¡

iEuúgj úlsrKYS,S øjH mßyrKh iy wmyrKh i|yd wka;¾cd;sl mrudKqn, tackaisfha ^IAEA& fyda Bg wod, cd;sl kshduk wdh;kfha ^National regulatory authority), oekg › ,xldfõ kï mrudKql Yla;s wêldßh& wkque;sh yd wëCIKh ,nd.; hq;=h¡ oekg úlsrKYS,S øjH ;ekam;a lsÍu i|yd kshñ; ia:dk lsysmhla we;s w;r fuu lghq;af;a§ IAEA uÕska m%ldYs; Wmfoia yd kS;s Í;s j,g wkqj lghq;= lsÍfuka lsisÿ .eg¿jla we;s fkdfõ¡ kHIaál fCI;%fha iEu lghq;a;l§u fiajlhka" uyck;dj yd mßirh wdrCId lsÍfï úfYaI úêúOdk fhÈh hq;= w;r ta i|ydo IAEA uÕska m%ldYs; kS;s Í;s ^ICRP& ;sfí¡

IAEA iy WANO ^World Assocoation of Nuclear Operators& hk wdh;kj, ióm iyfhda.S;djfhka rdcH yd fm!oa.,sl fo wxYfhkau f,dj mqrd l%shd;aul jk kHIaál n,d.dr" M,odhS;djh wkqj úÿ,s n, fCI;%fha fyda ´kEu bxðfkare fCI;%hl by<u fufyhqï wdrlaIdjla ^Operational safety record& yd úYajdikSh;ajhla ^Reliability & Availability& ,ndf.k we;s nj ixLHd f,aLK wkqj uekúka meyeÈ,s fõ¡

46

Page 48: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

6 mßÉfþoh

kj úÿ,s ckk l%u - mqk¾ckk l%u

6¡1 fvkafv%da - —úÿ,sh .ia˜ jjuq fvkafv%da úÿ,s n,d.dr hkq or oeùfuka l%shd;aul jk ;dm n,d.dr úfYaIhls¡ or

mdúÉfhka úÿ,s n,h ksmoùfï woyi lK jefl;au we;ful=g jkdka;r úkdY lsÍug hkafkaoehs iel is;sh yelsh¡ ,;ska niska fvkafv%da ^dendro& hkafkys woyi jefjk w;= hkakh¡ fvkafv%da úÿ,s n,d.dr j, mdúÉÑhg .kafka ta i|ydu j.d lrk ,o .ia j, w;= len,s h¡ tfukau oyhshd" ,Sl=vq" Wlafrdvq" fjk;a lDIsld¾ñl wmøjH iy .DydY%s; wmøjHo Ndú; l< yelsh¡ fmdÿfõ fïjd ffcù øjH ^biomass& kñka ye¢kafõ¡ › ,xldfõ ´kEu fmfoil irejg jefjk .sksiSßhd" ,dvmamd" we,aîishd hk kï j,ska y÷kajkq ,nk .a,sßiSähd ^Gliricidia sepium& Ydlh fï i|yd b;d iqÿiq nj y÷kdf.k we;¡

or j,ska úÿ,sh ksmoùu i|yd l%u 2la wkq.ukh l< yelsh¡ m<uqjekak fndhs,r Wÿkla ;=, or oykh fldg yg.kakd ;dmh Ndú; fldg c,h r;alr yqud,h ksmojd tuÕska jdIam g¾nhskhla l%shd;aul fldg úÿ,sh cklhla lrleùfuks¡ ^6-1 rEmh n,kak& fojeks l%uh f,i ks¾jdhq ;;a;aj hgf;a .eis*hrhla ^Gasifier& ;=, or oykh fldg ksmojk or-jdhqj ^wood gas / producer gas& uÕska .Eia g¾nhskhla l%shd;aul fldg úÿ,sh ckkh lsÍuh¡ jdIam g¾nhsk" .Eia g¾nhsk yd ixhqla; jl% ms<sn|j óg fmr úia;r lrk ,o fyhska fuys jeä úia;r lsÍu wjYH fkdfõ¡ or jdhqfjys wvx.= oykh jk ix>gl jkafka ldnka fudfkdlaihsâ ^CO&" yhsv%cka yd óf;akah¡ úYd, yd wLKav bkaOk iemhqula we;akï fuu l%u folu iïnkaO fldg ixhqla; pl% moAO;shla ;eksh yels kuq;a ;ju tjeks n,d.dr jdksc jYfhka l%shd;aul fkdfõ¡ lDIsld¾ñl wmøjH ^f.du" msÿre yd Ydl fldgia& Ô¾Kh lr ksmojk Ôj jdhqj ^bio gas& o fï i|yd m%fhdackhg .; yelsh¡ Wlafrdvq iy meKsuKaä ^fud,Eiia& meiùfuka ksmoúh yels t;fkda,a o fyd| bkaOkhls¡

rEmh 6-1

fvkafv%da n,d.drhl

o< igykla

› ,xldfõo fvkafv%da n,d.dr i|yd úYd, Wkkaÿjla we;sù ;sfí¡ fujeks úl,am n,Yla;s l%u ms<sn| wOHhkh lsÍu i|yd úoHd yd ;dCIK wud;HxYfha mqk¾ckk Yla;s tallh uÕska uQ,sl jev ms<sfj,la wrUd ;sìKs¡ ta hgf;a n, Yla;s wjYH;d i|yd wjYH .ia jeùug we;eï m%foaY j, fm<Uùula we;slr ;sfí¡ oekg .a,sßiSähd or j,ska l%shd;aul jk fu¡fjd¡ 1l fvkafv%da n,d.drhla kqjrt<sfha j,mfka m%foaYfha wrUd we;¡ ta uÕska wod, or iemhqï lrejka úYd, msßilg wdodhï ud¾.hlao we;sù ;sfí¡ fï w;r fudKrd., m%foaYfhao l=vd fvkafv%da n,d.drhla bÈj we;¡ oyhshd j,ska l%shd;aul jk fu¡fjd¡ 1l n,d.drhla fmdf,dkakrefõ o ,Sl=vq j,ska

47

Page 49: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

l%shd;aul jk tjeks ;j;a n,d.drhla fudrgqfõo wdrïN lsÍug ie,iqï bÈßm;aj we;¡ fujeks l=vd n,d.dr uÕska ,nd.kakd w;aoelSï mokï lrf.k bÈßfha§ fuu fCI;%fha úYd, ÈhqKqjla n,dfmdfrd;a;= úh yelsjdla fukau th w;HdjYH lreKlao fõ¡

Èjhsfka iajNdúl jkdka;r we;af;a 25]lg;a wvq m%udKhls¡ kuq;a wd¾Ól jeú,s yereKqúg lDIsld¾ñl f.dúìï 36] l muK fCI;% M,hla mqrd me;sÍ we;¡ fï wkqj fyd| ixúOdkhla ilid.; fyd;a ie,lsh hq;= ffcj øjH iemhqula we;s lr.; yelsh¡ kd.ßl le<s li, m%Yakhgo fuuÕska tla;rd úi÷ula iemfhkq we;¡ rfÜ we;s ksire ,÷ ìï yd w;ayer ouk ,o jeú,s ;snQ bvï j, or i|yd .ia jeùu Èß.ekaúh hq;=j we;¡ rks, l=,hg wh;a Ydl jeùfuka mfia ksire nj l%ufhka ke;sù hhs¡ bms,a bms,a" .a,sßiSähd jeks Ydl fï i|yd b;d iqÿiq nj y÷kdf.k we;¡ yels iEu ;eklu or .ia jeùu mßirh wdrCIdùug fya;= jk w;r th fyd| wdfhdackhla o fõ¡ fuu lreKq wkq.ukh lsÍfuka fu¡fjd¡ 2000 isg 4000 l muK n,Yla;shla ksmoúh yels nj úfYaI{ u;h fõ¡ flfia fj;;a bÈß oYlh ;=, fu¡fjd¡ 1000 la j;a fuuÕska ,nd.ekSug lghq;= lrkafka kï LKsc f;,a i|yd úfoaY j,g we§ hk úYd, uqo,la b;sß lrf.k th .%dóh ck;djf.a ÈhqKqjg fhoúh yels fõ¡

or n,d.dr ksid mßir ydkshla isÿfõ hehs is;Su idjoHh¡ fmd<j hg ;ekam;aj we;s LKsc f;,a oykh lsÍu ksid jdhqf.da,h ¥IH ù ldnkavfhdlaihsâ uÜgu by< hk nj fkdryils¡ kuq;a fvkafv%da l%uh uÕska mßirh msßisÿ jk w;r or oykfhka msgjkafka jdhq f.da,fhka ,nd.;a ldnkavfhdlaihsâ muKla ksid mßirhg Y=oaO n,mEula ke;¡ wfkla w;g fuu Yla;sh uq¿ukskau foaYSh yd mqk¾ckkSh jk w;r .%dóh uÜgfuka /lshd oyia .Kklao iemhsh yels ;srir iïm;la nj wjOdrKh l< hq;=h¡ › ,xldfõ lS¾;su;a m¾fhaIlhska fom,la jk wdpd¾h ta¡tka¡tia¡ l=,isxy iy f¾ úfÊj¾Ok hk úHd{hska w;ska fï i|yd mqfrda.dó lghq;= /ila isÿj we;¡

.a,sßiSähd Ydlh › ,xldfõ isõjeks wd¾Ól fNda.h jYfhka m%ldYhg m;a flÍ we;s w;r fuu ‘;srir bkaOk’ ^sustainably grown fuel - SGF& j.d fCI;%h .%dóh bvï fylaghdr 75"000 l f.dùka 50"000 lg y÷kajd §fuka LKsc f;,a wdkhkfhka 10] la je,laùu ksid b;sß jk úfoaY úksuh m%udKh jirlg re¡ ì,shk 46 la nj fmkS f.dia we;¡ ;j tys w;=reM, f,i mi ire ùu jd¾Islj hQßhd fgdka 22"000 lg iudk nj;a mY= iïm;a ixj¾Okh wu;r lsß ,Sg¾ ñ,shk 32 nj;a .Kka n,d we;¡ tksid .%dóh wd¾Ólhg yd mßirhg bka ie,fik fi; w;s uy;a nj fkdlsjukdh¡ ^ffcj Yla;s ix.uh&

6¡2 yuk iq<x úÿ,sh njg

iq<fÕa Yla;sho lsis Èfkl wjika fkdjk n, m%Njhls¡ iq<fÕa pd,l Yla;sh m%fhdackhg f.k OdkH weUÍug yd c,h fmdïm lsÍug wE; ld,hl isg ñksid oek isáfhah¡ tfukau w;S; kdúl n,ho /£ mej;sfha iq<fÕa n,h u;h¡ kuq;a iq<fÕa yeisÍu jßka jr fjkia jk ksid fndfyda .eg¿ Woa.; úh¡ ta w;r iq<x fuda,a u.ska úÿ,sh ckkh lsÍu i|yd o we;eï rgj, Wkkaÿjla we;súh¡ ´,kaoh ^fko¾,ka;h& yd fvkaud¾lh bka úfYaI;ajhla .kafka iq<x fuda, tu rgj, cd;sl ixfla;hla f,io ie,flk ksidh¡

idudkHfhka iq<x fm;s 3la fyda 4la we;s óg¾ 3 l úYalïNfhka hq;= iq<x g¾nhskhla uÕska me¡ls¡ó¡ 30 l fõ.hlska yuk iq<x m%jdyhlska ls¡fjd¡ 1 l muK úÿ,s Yla;shla ksmoúh yelsh¡ iq<x fm;s j, È. yd iq<fÕa fõ.h jeäjk úg ksmoúh yels úÿ,s Yla;sh YS>%fhka jeäfõ ^th iq<x fm;af;a Èf.ys fojeks n,hg yd iq<x fõ.fhys ;=kajeks n,hg iudkqmd;sl fõ¡&¡ fïksid Wjukdjg jvd iq<fÕa fõ.h jeä jqjfyd;a úÿ,s cklhg ydks isÿúh yelsh¡ tksid iq<fÕa n,mEu md,kh lsÍu i|yd fm;s j, we,h ^pitch& fjkia l< yels jk mßÈ iq<x g¾nhskh ;kd we;¡ tfukau iq<x yuk ÈYdjg th iajhxl%Shj yerfõ¡ 6-2 rEmfha jïmi we;s we;s m%ia;drfhka fuu fCI;%fha uE; ld,Skj we;s jQ úYauhckl ÈhqKqj oelafjk w;r ol=Kqmi f,dj ckm%sh g¾nhsk udÈ,s lsysmhla WodyrK jYfhka olajd we;¡

.,a wÕ=re yd fjk;a m%Nj uÕska myiqfjka wvq ñ<g úÿ,sh ksmoúh yelsj ;snqKq ksid fndfyda rgj, iq<x úÿ,s n,d.dr ms<sn| Wkkaÿjla we;s fkdúKs¡ kuq;a 1980 oYlfha§ fuu fCI;%h .ek úYd, Wkkaÿjla we;s jQfha LKsc bkaOk l%ufhka laIh ù hk ksidh¡ 1990 oYlfha§ .=jka hdkd i|yd fhdod.kakd wuqøjH iy ;dCIKho úYd, f,i ÈhqKq úh¡ tksid .=jka hdkd ;dlaIKhg wkqj ie<iqï l< b;d ld¾hCIu ldnka *hsn¾ ixhqla; ^composite& fm;s iys; iq<x n,d.dr ksid fuu fCI;%fhao fmr<shla we;s úh¡ c¾uksh" iamd`Coa`Coh" ì%;dkHh" fvkaud¾lh"

48

Page 50: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

wfußldj" cmdkh" iaùvkh hk rgj,aj, fuu fCI;%fha úYd, ÈhqKqjla ,nd we;¡ jir 2000g fmr hqfrdamfha olakg ,enqKq kùk iq<x g¾nhsk ls¡ fjd¡ 250-1000 w;r m%udKfha tajdh¡ kuq;a 2004 jkúg fu¡fjd¡ 5l Odß;djlska hq;a iq<x úÿ,s ckl mjd fuu rgj, ksmoùu weröh¡ fuu w;s úYd, g¾nhsk j, N%uK fõ.h wvq ^6-12 rpm& ksid;a fmd<fõ isg Wi ^hub height& óg¾ 120 la muK úYd, ksid;a jvd;a ia:djr úÿ,s ckkhla we;sfõ¡ g¾nhsk úYd, .Kkla iys; ‘iq<x n, WoHdk’ bÈlsÍfuka idïm%odhsl n,d.dr j,g wdikak ia:djr;djhla we;slr .ekSug iu;a j we;¡ kuq;a iq<fÕa úp,H iajNdjh wkqj wjYH fõ,djg wjYH m%udKfhka úÿ,sh ckkh l< fkdyels ksid fjk;a n,d.dr j,g mßmQrl f,i fujeks n,d.dr fhdod .efka¡ flfia jqjo fï jkúg iq<x úÿ,s ckl Ndú;h ksid ie,lsh hq;= m%udKhlska LKsc f;,a oeùu j<lajd .ekSug iu;aj we;¡ 2004 wjika jk úg f,dj mqrd .s.dfjdÜ 47¡3 l iq<x n, ia:dms; Odß;djla mej;s w;r bka .s¡fjd¡ 8 lau ^8000 MW& 2004 jir ;=, f.dvkeÕ=Kq tajdh¡ 2008 jk úg .s¡fjd¡ 100 blaujQ f.da,Sh Odß;djl iq<x n, ixj¾Okhla oelsh yels jkq we;¡ ñka jeä m%udKhla iuqødikak m%foaYhkah¡

rEmh 6-2

6-B

00 4i

rEmh 6-3

› ,xldfõ yïnkaf;dg iQßhjej m%foaYfha iq<x úÿ,s ckl moaO;shla msysgqjd we;¡ ls¡fjd¡ ne.ska jQ iq<x g¾nhsk 5 lska hqla; fuys úÿ,s ckkh wdrïN jQfha 1999 §h¡ jd¾Isl .s¡fjd¡me¡ 3 w;r Yla;s m%udKhla ^ckk idOlh 13] muK& fuuÕska ckkh flf¾¡ Èjhsfka jhU yd dkÈ. fjr< wdY%s;j fukau iQßhlkao" yqkakia.sßh" ßj¾iagka ^kl,aia& jeks m%foaYo iq<x úÿ,s

49

Page 51: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

ckl i|yd iqÿiq hehs ie<fla¡ l,amsáh" wfòfj, yd weô,smsáfha kùk ;dCIKfhka hq;= iq<x n,d.dr moaO;s lsysmhla bÈlsÍug fhdackd ù we;¡ c¾uka úfYaI× lKavdhula l< wOHhkhlg wkqj wkd.;fha fu¡ fjd¡ 10"000 lg jvd ia:dms; Odß;djl iq<x n,d.dr › ,xldfõ we;s l< yels nj m%ldY ù ;sìKs¡ kuq;a iq<fÕa we;s wúksYaÑ; iajNdjh ksid ñka wfmaCId l< yels ia:djr Odß;dj fu¡ fjd¡ 1500 la muK jkq we;¡ uE;l§ l< ióCIK wkqj wfußldkq mQk¾ckk Yla;s m¾fhaIK j,g ^NREL/USAid& iïnkaO úoajf;l= jk uydpd¾h ,laIauka .=reiajdñ úiska m%ldY lr ;snqfKa › ,xldfõ fu¡ fjd¡ 24"000 l iq<x úÿ,s úNjhla we;s njhs¡ Èjhsfka N+ñfhka 6] la tkï j¡ls¡ó 5000 la muK fï i|yd iqÿiq njo wkdjrhKh ù we;¡ ^Sunday Observer 22/05/2005& tfy;a fkdñf,a ,efnk fuu mqk¾ckkSh Yla;s m%Njh jeä ÈhqKq lsÍu wkd.;fha wjYH;djhla jk njo ksielh¡

6¡3 iQ¾h ;dm n,fhka jev .ksuq¡

wm Ndú; lrk ish¿u Yla;s m%fNao j, uQ,sl m%Njh iQ¾hhd nj wms fyd|ska oksuq¡ iQ¾hhdf.a l%shdldß;ajh ksid §¾> ld,Skj /iajQ Yla;sh LKsc f;,a yd .,awÕ=re ^fmdis, bkaOk& jYfhka wms wo Ndú; lruq¡ kuq;a wmsg is;sh yels wkd.; ld,hl tu øjH kej; we;s fkdfõ¡ tksid tajd CIh ù hk ^exhaustible& iïm;a f,i y÷kajuq¡ iQ¾hhdf.a fláld,Sk yd ffoksl l%shdldß;ajh fya;=fjka yg.kakd c,úÿ,sh iq<x yd or j, Yla;sh mqk¾ckk ^renewable& m%Nj f,i y÷kajuq¡ fuu foj¾.hgu fjkiaj iDcq f,i iQ¾h Yla;sh m%fhdackhg .ekSu fuu fldgfia§ úia;r flf¾¡

fmdf<da ;,h u; m;s; jk iQ¾h lsrK j, n,h fu¡fjd¡ 1.7 x 1011 muK fõ¡ fuh f,dj mqrdu ksmojk úÿ,s n, Odß;dj fuka 80000 .+Khla muK fõ¡ iQ¾hhdf.ka ,efnk Yla;sfhka fldgila úÿ,sh njg yerùug ñksidf.a we;s Wkkaÿj o jeä fjñka mj;skafka by< hk n,Yla;s b,a¨ug fukau fmdis, bkaOk ysÕhlgo wkd.;fha uqyqK §ug isÿjk ksidh¡ iQ¾h Yla;sh Ndú;fhka úÿ,sh ksmoùfï l%u folla wkq.ukh lrkq ,efí¡ tlla kï iQ¾h ;dmh /iafldg ;dm úÿ,s ckl hka;% l%shd lrùuhs¡ wfkl m%ldY úoHq;a wdprKh ^photo-electric effect& u; l%shd lrk iQ¾h fldaI ^solar cells& uÕska iQ¾hdf,dalh m%fhdackhg f.k úÿ,sh ksmoùuhs¡ tkï ;dmh tl l%uhlg;a wdf,dalh ;j;a l%uhlg;a m%fhdackhg .ekSuhs¡

iQ¾h ;dmh /ialrk ia:dk ^solar heat collectors& hkq wmg t;rï yqremqreÿ fkdjqK;a iQ¾h Wÿka yd úh,k hka;% ms<sn| jegySula we;¡ iQ¾h ;dmh tla?ia lsÍu ms<sn| ir, WodyrKhls th¡ úYd, fCI;%M,hla mqrd me;sfrk ysre rYañh l=vd ;eklg fhduq lsÍfuka wêl WIaK;ajhla ,nd.; yelsh¡ iQ¾h ;dm úÿ,s n,d.dr (SEGS) j¾. lsysmhla my; úia;r flf¾¡

rEmh 6-4

mrdj,hsl Tre

fuys mmDIaGhla we;s .uka .kakd f,úYd, .Kkla fjk;a øjhla j,§ c,h fjk

iQ¾h úÿ,s ckl moaO;s ^Parabolic Trough Solar Electric Generating System &

rdj,hsl yrialv yevh iys; È.= ldKqjla fyda mS,a,la wdldrfha mrdj¾;k w;r tys kdNs f¾Ldj Èf.a fh¥ k< ud¾. Tiafia ;dm.%dyl ;r,h ^ldrl ;r,h& i ilia lr we;¡ fylaghdr .Kkl j¾. M,h iys; úYd, m%foaYhl fujeks Tre

we;sÍfuka iQ¾h ;dmh úYd, f,i tl;= lr.; yelsh¡ fuu ;dmh uÕska c,h fyda jdIam njg yrjd g¾nhsk lrleùfuka úÿ,sh ckkh flf¾¡ wvq WIaK;aj wka;r qjg Ndú; l< yels øjH w;r wefudakshd fyda ldnksl øj j¾. we;¡ we;eï úg øj

50

Page 52: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

moaO;s folla ixhqla; lsÍfuka ^binary cycle& Wmßu Yla;s mßj¾;khla ,nd.; yelsh¡ fujeks tla tla øj j, ;dm.;sl yeisÍï úúO jk ksid tajd ms<sn|j fyd|ska wOHhkh lsÍfuka miqj ldfkda pl%h" iag¾,sx pl%h" /kalska pl%h wd§ úúO ;dm-fN!;sl isoaOdka; wkqj l%shd;aul jk g¾nhska hka;% j,ska iqÿiq l%u f;dard.; hq;=h¡ ^fuu isoAOdka; úia;r lsÍu fuu fmdf;a wruqK fkdjkafka th b;d ixlS¾K úIhhla ksidh¡& .%Sish" brdkh" bkaÈhdj iamd[a[h yd weußldj hk rgj, fuu j¾.fha n,d.dr msysgqjd ;sfí¡

uOH m%;s.%dyl n,d.dr ^Central Receiver Power Plant &

rEmh 6-5

ysref.a ffoksl .uka m:h Tiafia iajhxl%Shj yerfjk fi!riaÓ;s ^heliostat& o¾mK moaO;shla iy tu o¾mK iys; N+ñh ueÈka l=¿Kla u; msysgqjk ,o ;dm m%;s.%dylh ^heat receiver tower& fuu j¾.fha n,d.drhl we;s m%Odk wx. fõ¡ ojfia jeä ld,hla mqrd ´kEu ÈYdjlska tk ysre lsrK ,nd.; yels ùu fuys we;s jdishls¡ m%xYfha" iamd[a[fha yd weußldfõ uOH m%;s.%dyl iQ¾h n,d.dr msysgqjd ;sfí¡ m%xYfha we;s 6¡3 rEmfha olajd we;s wdldrfha n,d.drhlska fi¡ 3000x g jeä WIaK;ajhla Wmojd ;sfí¡ fuys fi!riaÓ;s o¾mK j,g wu;rj úYd, jl%% o¾mKhlska ysre /ia kdNs.; lrkq ,efí¡ j<dl=¿ iy fõ,dj wkqj iQ¾h ;dmfha we;sjk fjkialï ksid fl,skau c,fhka l%shd;aul jk ;dm n,d.dr j,g úúO ÿIalr;d we;sfõ¡ Bg úl,amhla jYfhka ú,Sk ,jK ^molten salt& Ndú;h" le,sf*dakshdfõ we;s n,d.drhl id¾:lj l%shd;aul fõ¡ úYd, ;dm mßjdrl gexls ;=< fuu ,jK j, WIaK;ajh ydks fkdù i;shla muK ;nd.; yelsh¡ fuuÕska tu ‘Solar Two’ kue;s n,d.drfha fu¡fjd¡ 10la wLKavj ksmofõ¡ iamd[a[fha we;s ;j;a n,d.drhl øj fidaähï Ndú; fõ¡

iQ¾

njbyfuwe;fuj¾n,

;eá

rEmh 6-6

h Ññks n,d.dr ^Solar Chimney Power Plant& úYd, jy,hla u; m;s; jk ysre rYañh ksid tu jy,hg háka iam¾Y jk jd;h r;a jk

wfma iq,N w;aoelSuls¡ .nvd yd lïy,a jeks úYd, ;yvq jy< j, we;sjk ;dmh msgù hdug <g iúl< ixjyk k< we;¡ fïjd ;=,ska fõ.j;a jdhq oyrdjla .uka lrhs¡ iQ¾h Ññks hkq jekakls¡ úYd, ;yvq jy,hl yg.kakd WKqiqï jd;h Wie;s Ññkshla Èf.a .uka lrk úg sjk pd,l Yla;sh uÕska isria wCI iq<x g¾nhskhla lrljd úÿ,sh ksmoúh yelsh¡ iamd[a[fha

jeks ls¡fjd¡ 50l mÍCIKd;aul n,d.drhla bÈlr we;¡ tys Ññksh óg¾ 200la Wi jk w;r . óg¾ 45000 l fCI;%M,hl ysre/ia m;s; fõ¡ ldka;dr m%foaY j, fu¡fjd¡ 30 isg 100 olajd d.dr bÈl< yels nj lshefõ¡ iag¾,sx moaO;s¡ ^Dish Sterling System&

51

Page 53: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

iEuúgu iQ¾hhd foig t,a,jk mßÈ iajhxl%Shj ilia jk mrdj,hsl §is o¾mKhl ^parabolic dish mirror& kdNsfha ;dm m%;s.%ylh msysgqjd ;ekQ WmlrKhls¡ yhsv%cka fyda yS,shï jdhq j,ska l%shd;aul jk iag¾,sx tkaðka kï l%ufhka l%shd;aul jk g¾nhskhla iys; l=vd úÿ,s cklhla fuys we;¡ fujeks tall .Kkdjla iïnkaO lsÍfuka jeä Odß;djla we;s l<yelsh¡ c¾uksh" TiafÜ%,shdj" fi!os wrdìh" cmdkh jeks rgj, fujeks úÿ,s ckl Ndú; fõ¡

rEmh 6-7

fouqyqka iQ¾h-

iQ¾h Y.uka lrk jl%uhls¡ tuÕskyels Bðma;=fõj,ska l%shd;aufulaisfldafõ mdrdj,hsl Tr

iQ¾h;dm fmdl

fuh ;c,dYhla uÕsm;=,g h;au idudkHfhka rYañfhka WKyg.kS¡ ldnkWIaK;aj fjk;sfí¡ BY%dh,fóg¾ 6250 l j15&¡ weußldfõóg¾ 3350 ls¡

by; mÍCIKd;aulbÈlsÍï yd fu;=,§ iQ¾h ;dmyd m%dfhda.sl lsÍug ie,iqï12 l ldnkavfjdhqf.da,h WKwe¡t¡c¡ fvd,¾jefgkq we;ehwe;¡

m%ldY úoHq;a w

iQ¾h YiQ¾h fldaI fmeñKs iQ¾h fwNHjldY pJ

.Eia g¾nhska ixhqla; pl% n,d.dr ^ISCCS or Hybrid plants& la;sh Ndú; l< yels ;j;a iqúfYaI l%uhls¡ .Eia g¾nhska hka;%hl iïmSvlh yryd d;h iy bkaOk iQ¾h ;dmh wdOdrfhka r;alrkq ,efí¡ fuh m%;sckk ^regeneration& a .Eia g¾nhskfha ld¾hCIu;djh 30] lska muK jeä fõ¡ WodyrKhla f,i oelaúh we;s fï j¾.fha n,d.drhl Odß;dj fu¡fjd¡ 135 ls¡ øùlD; iajNdúl jdhq ^LNG& l jk tys iQ¾h Yla;s odhl;ajh fu¡fjd¡ 30 ls¡ fudfrdlafldafõ fu¡fjd¡ 150 l yd fu¡fjd¡ 310 l fouqyqka n,d.dr we;s w;r bkaÈhdfõo fujeks n,d.dr lsysmhla we;¡ e ^Trough& l%ufhka fuu n,d.dr j,g iQ¾h Yla;sh imhkq ,efí¡

=Kq n,d.dr ^Solar Pond Power Plant& j;a w¿;a ixl,amhls¡ úYd, fmdl=Kl idkaø f,i ¨Kq Èhlr idod .kakd ,jK

ka iQ¾h ;dmh fyd¢ka wjfYdaIKh lr.kS¡ c,dYfha ,jK idkaøKh u;=msg isg l%ufhka jeä fjk ksid isria >K;aj wkql%uKhla yg.kS¡ fï fya;=fjka c,fha we;sjk ixjyk Odrd we;sùu je<fla¡ WKqiqï øj ia:r m;=f,a isrù ;jÿrg;a ysre qiqï fõ¡ fuu ;;a;ajh ksid c,dYfha m;=, iy u;=msg w;r WIaK;aj wka;rhla sl øj$jdIam uÕska l%shd;aul jk /kalska pl% g¾nhskhla Odjkh lrùug fuu i m%udKj;a fõ¡ fix 90 l muK WIAK;ajhla fujeks ,jK fmdl=Kq m;=f,a we;sù ha we;s fujeks úÿ,s ckk l%uhl fu¡fjd¡ 150 l Odß;djla we;¡ tys c,dYh j¾. mißhlska hqla;h¡ TiafÜ%,shdfõ we,sia iam%sxia ys o fujeks n,d.drhla we; ^fu¡fjd¡ t,a mefida ys we;s fu¡fjd¡ 70 l iQ¾h fmdl=Kq n,d.drhg wh;a ,jK c,dYh j¾.

úia;r lrk ,o iQ¾h ;dm n,d.dr j,ska fndfyduhla u wdo¾Y uÜgfï iy o;a; ,nd .ekSfï wruqKska ;kk ,o tajdh¡ oekg fuu iQ¾h ;dm n,d.dr j, fyhqï úhoï wfkl=;a n,d.dr j¾. j,g jvd idfmaCIj jeäh¡ kuq;a 1980 oYlh ;dlaIKh fyd¢ka ÈhKq ù we;¡ wod, rgj, ta iïnkaOj ,nd.;a m%;HCI kHdhsl

w;aoelSï m%fhdackhg f.k 2015 jkúg fu¡fjd¡ 5000 l muK Odß;djla ixj¾Okh lr we;¡ ta wkqj bkaOk oeùfuka jdhq f.da,hg jd¾Islj uqod yefrk fgdka ñ,shk hdlaihsâ m%udKhla keje;aùug wfmaCId flf¾¡ f,dalfha mßirh wdrCId lsÍug yd qiqï ùfï fõ.h wvq lsÍug fuu mshjr ufydamldÍ jkq we;¡ oekg úÿ,s tallhg

Y; 20 l muK uÜgfï we;s ckk úhou 2010 jk úg fvd,¾ Y; 06 olajd my; so wfmaCId flf¾¡ ÈhqKq jk rgj,a lrdo fuu ;dCIKh fhduq ùug th fya;= jkq

dprKh yd iQ¾h fldaI

la;sfhka úÿ,sh ckkh lsÍu .ek i|yka lrk úg ks;e;skau isyshg kefÕkafka yj;a m%Nd-úoHq;a fldaI ^solar cells or photovoltaic cells& h¡ 19700oYlfha§ Ndú;hg ldaI w;a Trf,daiq yd idlal= >kl hka;% mK.ekaùu i|yd ckm%sh úl,amhla úh¡ øsld i|yd o fyd|u n, iemhqu njg m;a jQfha iQ¾h fldaIh¡ oeka oeka th m%Odk

52

Page 54: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

iïfm%AIK ud¾. <Õd fkdjQ msáir .ïudk j, yqfol,d ksjdi j, úÿ,s myka oe,aùfï l%uhla njg m;aj ;sfí¡

iQ¾h fldaI l%shd;aul jkafka m%ldY úoHq;a wdprKh ^photo-electric effect& kï ixisoaêh Wmfhda.S lrf.k h¡ th lafjdkagï fN!;sl uQ,O¾u uÕska meyeÈ,s lrkq ,efí¡ tys§ wdf,dalh wjldYh yryd .uka lrkafkaa ika;;sl lsrKhla jYfhka fkdj Yla;s melÜgq jYfhka hehs lshkq ,efí¡ tajd lafjdkagd ^quanta& f,i y÷kajk w;r tla lafjdkagdjl ksYaÑ; Yla;shla fukau .uH;djlao we;s nj kùk fN!;sl úoHdj fmkajd fohs¡ fuu .uH;dj wfma w;g yiqjk ufyaCI ^macroscopic& jia;+ka flfrys n,fkdmEjo bf,lafg%dak jeks b;d ishqï Wm mrudKql wxY= flfrys n,mdhs¡ leâñhï i,a*hsâ fyda tla;rd is,m;s; jQúg tu øjH j, wKq ;=, we;s bf.uH;djh iu;a fõ¡ tu bf,lafg%dak w¾Obf,lafg%dak Odrdjla we;sfõ¡ iQ¾h fldaIfhk

flfia jqjo fuu l%uh wfkla iQ¾h wvqh¡ tksid oekg úÿ,s tallhl úhouo Ndú;h jvd;a .e,fmkafka l=vd úÿ,s OdrdWmlrK i|yd h¡ oyj,a ld,h ;=, iQ¾h fbkaj¾gr mßm:hla u.ska rd;%S myka oe,aùugiQ¾h fldaI mek, › ,xldfõ uyshx.kh" ia:dk j, Ndú; fõ¡ tajd myiq f.ùfï l%uiA:dms;j we;¡

m%ldY úoHq;a fldaI ksIamdokfha úYld¾hCIu;dj by< kexùu yd ksIamdokh jksmoùfï wNsfhda.h ch.ekSug cmdkh" iïnkaOfhka weußldj yd TiafÜ%,shdjo l%shidudkH ld¾hCIu;dj 5] - 15] w;r jk wnj fidhdf.k we;¡ 2004 jkúg jd¾Isl ijk úg iQ¾h fldaI úÿ,s tallhl ñ< cd,flf¾¡

iQ¾h Yla;sh ms<sn| tla m%Odk .eg¿jfkdùuhs¡ rd;%sfha§ m%fhdackhg .ekSug úÿ,yels kuq;a th úhoï wêl l%uhls¡ tfukauldka;dr j,gh tjeks ia:dk iQ¾h úÿ,s n,iA:dk lrd ls¡ó¡ oyia .Kkla iïfm%AIKh lm%fhdackhg .ekSug fuu .eg¿ i|ydo i;dmfhka c,h WKqiqï lsÍu yd ksjdi WKqit<sfhka ,efnk m%fhdackhls¡

6¡4 N+-;dm úÿ,sh

fmdf<da .¾Nh we;=,g hkakg hkakgmDÒúfha uOHh lelEfrk f,daÈh .nvdjla id.r yd uydoaùm háka we;s ls¡ó¡ 3 isg 1fmdf<da .¾Nh ;=, fi¡ wxYl 700 isg 25^geothermal energy& kï fmdf<dj i;= fï uy

rEmh 6-8

slka iaMál j¾.hlska ;ekQ ;=kS ;yvq u; ysre t<sh ,lafg%dak lsysmhla bj;a lsÍug by; lS lafjdkagï ikakdhl m%;s.%dyl ia:rhla yryd .uka lrùfuka a úÿ,sh ckkh jkafka fï wdldrhgh¡

;dm mßj¾;k l%u j,g jvd ld¾hCIu;djfhka b;d wêlh¡ ^fvd,¾ Y; 70$ls¡fjd¡me¡&¡ iQ¾h fldaI iDcqj ^uhsfl%da weïmsh¾ .Kka& wjYH jk bf,lafg%daksl ldaI uÕska negß wdfrdamKh lr /ialr.kakd Yla;sh fhdod.; yelsh¡ fujeks 3W isg 60W muK olajd jQ

fudKrd., jeks m%foaY j, cd, .; úÿ,sh fkdue;s hg ,nd fok wdh;k .Kkdjlao fujeks m%foaY j,

d, j¾Okhla 1995 ka miqj we;súh¡ Yla;s mßj¾;k eä lsÍu ;=,ska ;rÕldÍ ñ<lg ysre t,sfhka úÿ,sh c¾uksh yd iAmd`Coa`Coh fmruqK f.k we;¡ fï dYS,Sj we;¡ oekg fj<|fmdf<a we;s iQ¾h mek, j, ;r bÈßfha§ th 20] - 25] muK olajd jeä l<yels Q¾h fldaI ksIamdokh fu¡fjd¡ 1000 blaujd we;¡ 2015 .; úÿ,sh ñf<ys uÜgug meñfKkq we;ehs wfmaCId

la jkafka th iq,Nj ,efnkafka wmg wjYH fõ,djg sh .nvd lr ;nd.ekSug negß wdfrdamKh fhdod .; iQ¾hdf,dalh ksrka;rfhka ,efnkafka ckY=kH úh,s d.dr msysgqùug b;d iqÿiq jk uq;a tu úÿ,sh wjYH sÍuo ÿIalr lghq;a;ls¡ iQ¾h Yla;sh jvd M,odhS f,i qÿiq ,dNodhl úi÷ï fidhd.; hq;=h¡ ta w;r iQ¾h qï lsÍu yd iu.dój úÿ,s n,h b;sß lr .ekSu o ysre

WKqiqu jeäjk nj m;,a lrefjda w;aoelSfuka oks;s¡ nj wmg huy,a ^.sKsl÷& úodrKhl§ fyd¢ka jegfya¡ 5 muK >Klï mdIdK ;Ügqjlska wdjrKh ù we;s 00 muK olajd WKqiqï ia:dk yuqfõ¡ N+;dm Yla;sh d Yla;s m%Njh o úÿ,s W;amdokh i|yd fhdod .ekSfï

53

Page 55: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

Nd.Hh we;eï rgj,g ysñj we;¡ fmdf<dj u;=msg wdikakhg N+;dm Yla;sh ,Õdjk iA:dk .Kkdjla úúO rgj, msysgd we;¡ WKqÈh W,am;a ^hot springs& iy lelEfrk j.=re ^geysers& we;af;a fujeks ia:dk j,h¡ úfYaIfhka fmdf<dj u;=msg N+ ks¾udKfha moku f,i ie,flk N+;eá ^tektonic plates& j, udhsï wjg N+;dm Yla;sh nyq, h¡ tmuKla fkdj .sksl÷ yd N+ñlïmd nyq,j we;af;ao fuu l,dm j,h¡

N+;dm úÿ,s n,d.dro uQ,sl jYfhka ;dm-jdIam n,d.dr úfYaIhls¡ fmdf<da .en ;=, we;s mdIdK ;Ügqjla ì| l=yrhla idod u;=msg isg thg c,h iemhQ úg jdIam ,nd.; yelsh¡ iqÿiq mßÈ ;ekQ mSvk k< ud¾. Tiafia tu jdIam yqud, g¾nhskhlg fhduq lsÍfuka úÿ,sh ckkh l< yelsh¡ c,h jdIam lrùug m%udKj;a fkdjk wvq WIaK;aj wka;r j,§ fjk;a ldrl ;r,hla jYfhka wefudakshd fhdodf.ko g¾nhsk l%shd;aul fldg we;¡ fuu l%uh /kalskwkqj l%shd lrhs¡ fjkia WIaK;aj i|yd .e,fmk mßÈ wefudaki|yd fhÈh yelsh¡ 1904§ fuu wdldrfha n,d.drhla kjiS,ka;fha" whsia,ka;fha" fkdaa¾fõ" ms,smSkfha" fulaisfld.Kkdjla bÈù we;¡

2000 jir wjik f,dj rgj,a 30l we;s N+;dm úÿ,s n,blauùh¡ bka fu¡fjd¡ 2500 la muKu weußldfõ le,sf*dakshd cd;sl úÿ,s iemhqfuka 27]la u N+;dm úÿ,sh fõ¡ úÿ,s nlDIsld¾ñl lghq;= i|ydo fuu ;dm Yla;sh nyq,j fhmÈh;,dj" weô,smsáh ^uyme,eiai& hk ia:dk j, olakg ,hkafka N+;dm Yla;sh › ,xldfõo úoHdudk jk njhs¡

6¡5 uqyqfoka úÿ,sh

f,dj jid me;sÍ we;s uyd id.rho n,Yla;s wdlrhYla;sfhka jeä m%udKhla uqyqo ;=, .nvd fõ¡ uqyqo wdY%fhka ms<sn|j l,l isg úúO rgj, wjOdkh fhduqù we;¡ fï w;we;s l%u 3 la flfrys wmf.a wjOdkh fhduq lruq¡

1¡ id.r ;dm Yla;s mßj¾;k l%uh ^OTEC – Ocean thermal ene1881§ m%xY cd;sl úoHd{fhla úiska uq,skau bÈßm;a lrk

ixj¾Okh ùug ishjila muK .;ù we;¡ OTEC l%uh ógfmdl=Kq ixl,amhg ;rula iudkh¡ kuq;a WIaK;aj wkql%uKu;=msg isg .eUqrg hkúg c,fha WIaK;ajh wvqfõ¡ .eUqre uqylg jeä fjkila fmkajk l,dm iEu id.rhlu me;sÍ mjfldg /kalska pl% g¾nhsk u.ska úÿ,sh ckkh lsÍug fuuyelsh¡ óg¾ 1000 l muK .eUqf¾ isg u;=msgg fmdïm flfrnjg m;a lrkq ,efí¡ u;=msg WKqiqï c,h uÕska tu wefulrljñka m%idrKh fõ¡ wefudakshd jdIamh kej; isis,a c,h pl%hla wrUhs¡ 6-10 rEmfha fuu úÿ,s ckk l%uh úia;r wka;rhla mj;sk id.r l,dmfha is;shulao fmkajd we;¡ Om%isoaOh¡

rEmh 6-9

a pl%h ^Rankin cycle& kï uQ,O¾uhg shd yd c,h ñY%Khla o fuu ld¾hh uq,skau ;kk ,oafoa b;d,sfhah¡ afõ iy wfußldfõ N+;dm n,d.dr

d.dr j, uq¿ Odß;dj fu¡fjd¡ 8000 iy fkjdvd m%foaY j,h¡ ms,smSkfha ,hg wu;rj fjk;a ld¾ñl yd dod .efka¡ ;%sl=Kdu,h ^lkakshd&" efnk WKqÈh W,am;a wkqj fmkS

ls¡ iQ¾hhdf.ka fmdf<djg ,efnk úÿ,sh ckkh l<yels l%u lsysmhla ßka oekg m%dfhda.sl ;;ajhg m;aj

rgy conversion& ,o fuu uQ,O¾uh m%udKj;a mßÈ

by; úia;r lrk ,o iQ¾h ;dm h we;af;a m%;súreoAO w;gh¡ uqyqo qÿ c,h u;=msgg jvd fi¡ wxYl 20 ;S¡ wefudakshd jeks øjHhla Ndú; WIaK;aj fjki m%fhdackhg .; k isis,a c,h u.ska wefudakshd øj dakshd jdIam njg m;aù g¾nhskhla uÕska >kSNjkh fldg kej; w¿;a flfrk w;r m%udKj;a WIaK;aj TEC n,d.dr i|yd yjdhs ckmoh

54

Page 56: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

2¡ Woï

CIs;scuÜgujvd bmeñfKúYd, úg thmsysgkwe;eïwúksY

fodrjiïnkfu¡fjj¾.fksid Wúÿ,s n,d.dmj;aj

rEmh 6-10

fyj;a jvÈh yd ndÈh uÜgï fjkiska we;sjk n,h ^tidal power& uqyqfoa c, uÜgu Èklg fojrla by< my< hhs¡ fuh isÿ jkafka if|ys n,mEfuks¡ pkaøhd

fhys fmfkk úg tys wdl¾IKhg ,lajk uqyqÿ c,h i| foig wefoa túg wm wjg uqyqfoa my< niS¡ meh 6lg muK miq i| wyfia uqÿkg meñKs úg uqyqÿ uÜgu idudkH m%udKhg y< hhs¡ ;j;a meh 6lg miqj kej;;a uqyqÿ uÜgu wvqù B<Õ meh 6 § idudkH ;;ajhg a¡ .eUqre uqyqola ueo msysá ¥m;l fjfik wmg fuu Woï fjki oefkkafka wvqfjks¡ kuq;a

fkd.eUqre f,ajd jeks wNHka;r uqyqÿ iys; rgj, lemS fmfkk Woï fjkila we;¡ fndfyda óg¾ 4 - 5 muK fõ¡ mif,diajl fmdah oskj,§ iQ¾hhd" pkaøhd yd fmd<j tl fl<ska w;r pkaøhd fjkodg jvd fmdf<djg ióm jk ksid Woï uÜgu úfYaIfhka jeä fõ¡ wjia:d j, th óg¾ 10 blaujhs¡ c, úÿ,sfhys fuka kshÕ iy j¾Idj fjkia ùu ms<sn| aÑ; njla Woï iïnkaOfhka we;sjkafka ke;¡ th ffokslj ksYaÑ;ju yg.kS¡

m%xYfha rhska .xfudah yryd ne| we;s ?kaia jvÈh neïu ^tidal barrage& ueÈka fhdod we;s ìys ,a 24l fhdod we;s wjrfm;s g¾nhsk úÿ,s ckl moaO;shla u.ska úÿ,sh ksmoùu Woï n,h aOfhka f,dj we;s fyd|u WodyrKhls¡ ^6-11 rEmh n,kak& 1967 isg l%shd;aul jk fuh d¡ 240 l Wmßu Odß;djlska hqla;h¡ lekvdfõ o fu¡fjd¡ 20 l Woï n,d.drhla ;sfí¡ fï ha úÿ,s n,d.dr i|yd iqÿiq iA:dk t;rï iq,N ke;¡ iqÿiq ;eka j, mjd we;sjk mßir .eg¿ oï n,d.dr t;rï ckm%sh úl,amhla njg m;aù ke;¡ jvÈh we;sjk wjia:dj iy Wmßu

b,a¨u iys; wjia:dj iEuúgu iumd; fkdjk ksid Woï n,d.drhla fjk;a j¾.hl r iu. iïnkaëlrKfhka d.; hq;=h¡

rEmh 6-11

55

Page 57: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

3¡ r< fyj;a ;rx. Yla;sh ^wave energy& oji mqrd Wia my;a jk uqyqÿ r< u.ska fjr< u; úYd, mSvkhla we;s lrhs¡ fuu ;rx.

Yla;sh m%fhdackhg .; yels kï th Woï j,go jvd úYd, m%Njhls¡ fï ld¾hh i|yd iqÿiq Wml%u lsysmhla w;ayod n,d fyd| m%;sM, w;a lrf.k we;¡ 6-12 rEmfha jï me;af;a fmkajd we;s l%uh ì%;dkHfha ÈhqKq l< tlls¡ r< u.ska we;sjk mSvkh ksid jßka jr Wia my;a jk bms,s ^floaters& fma,shla r|jd we;af;a ueo we;s ia:djr fldgi jgd N%uKh jk mßÈ h¡ tys N%uKh wxYl 60 lg muK iSud jk mßÈ ;kd we;s wCISh jeá uÕska ta w;r we;s c,h f;rmd yÍ¡ bms,sh my<g yefrk úg ia:djr n| ueÈka we;s pQIK k<fha isg ljq¿ yryd w;rueo rduqjg c,h we§ ths¡ bms,sh by<g hk úg w;rueÈ rduqfõ isg mSvk k< ;=,g c,h .uka lrhs¡ fuu c,h wdmiq hdu je<elafjk mßos ljq¿ ;=, ;ks w;g hk lmdg iúlr we;¡ fufia mSvk k< ;=,g tk c,h uÕska we;s flfrk m%jdyhla wdOdrfhka g¾nhskhla lrljd úÿ,sh ckkh lrhs¡ cmdkfha ks¾udKh lr we;s ;rx. u.ska úÿ,s ckkh lrk kejo ;j;a úfYaI n,d.dr j¾.hls¡ kej m;=f,a uqyqo foig újD; jk ldur fmA,shla we;¡ by< my< hk ;rx. uÕska tu ldur ;=, we;s jk jdhq mSvk fjkia ùu ksid we;sjk iq<x oyrdjka" jdhq g¾nhsk lrleùug fhdod .kS¡ th 6-12 rEmfha ol=Kq me;af;a fmkajd we;¡

uÜul%shdhq;= n,d

‘Woï

i|yl,dWoïoreK^cmkiïnkuq;Yla;fjrfjrfndf

rEmh 6-12

fujeks l%u uÕska ckkh flfrk úÿ,s tallhla i|yd jeh jk úhou oekg ;rula by< l mj;S¡ jdksc uÜfuka fuu n,d.dr bÈlsÍug kï r¿ uqyqÿ mßirhg Tfrd;a;= fok f,i ldÍ fldgia ;ekSu i|yd iqÿiq wuqøjH imhd .ekSu iy kv;a;= lghq;= iïnkaOfhka ch.; wNsfhda. lsysmhla we;¡ tfy;a fuh ysÕjk fmdis, bkaOk j, ia:dkh .ekSu i|yd

fmdfrd;a;= ;eìh yels ;j;a mqk¾ckkSh m%Njhla nj lsjukdh¡

r<’ iy ‘;aiqkdñ’ .ek

2004 jir wjidkfha › ,xldp we;=¿ w.aksÈ. wdishdj w;aú|s oreKq ‘;aiqkdñ’ jHikh d ‘Woï r<’ ^tidal wave& hk idjoH fhÿu ckudOH j,ska fndfyda jdrhla m%ldY úh¡ wdishdkq mfha fjr<dikak m%foaY ì,s.;a ;aiqkdñ kue;s ;;ajh yd Woï w;r lsisÿ iïnkaOhla ke;¡ hkq ksrka;rfhka we;sjk ffoksl l%shdj,shls¡ id.r m;=f,a we;sjk n,j;a N+ñlïmdjla fyda q msmsÍula tfia;a ke;akï uqyqog úYd, W,aldmd;hla lvd je§u ksid ;aiqkdñ ;rx. yg.kS¡ a niska ;aiqkdñ" tsunami hkafkys woyi jrdh j,g myrfok ?<s hkakh& fuh wm rg kaOfhka ÿ¾,N w;aoelSula jk w;r fujekakla isÿúh yelafla jir ish .Kklg jrls¡ a meismsla id.rh wjg jßka jr fujeks ;;a;aj we;s fõ¡ idudkHfhka ;aiqkdñ ;rx.hl sh .eUqre uqyqfoa háka .uka lrk w;r úkdYldÍ f,i msg;g meñfKkafka fjr<la wi,§h¡ f<ka wE; uqyqfoa§ ;aiqkdñhlska t;rï n,mEula we;s fkdfõ¡ cmdkh jeks rgj, <dikakfha úúO wdldrfha úÿ,s n,d.dr rdYshla we;¡ tajd N+ñlïmd fyda ;aiqkdñ j,ska yda ÿrg wdrCId úh yels ;dCIKsl ,laIKhkaf.ka hq;=j bÈlr we;¡

56

Page 58: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

7 mßÉfþoh

úÿ,sh mßfNdack m%jK;d iy tys wkd.;h miq.sh mßÉfþo j,§ iïmQ¾K wjOdkh fhduq lrk ,oafoa úÿ,sh W;amdok l%shdj,sfhys

úúO uqyqKqjr flfrysh¡ kuq;a úÿ,sh wfma ksjfia Ndú;hg meñfKk f;la f;jeoEreï l%shdj,shlg Ndckh fõ¡ tkï W;amdokh ^Generation&" iïfm%aIKh ^Transmission& yd fnodyeÍu ^Distribution& h¡ uQ,sl cd;sl l¾udka;hla jYfhka úÿ,sh fCI;%fhys ukd meje;au yd úYajdiodhl;ajh i|yd fuu wxY ;=fkau ukd iïnkaëlrKh yd l<ukdlrKh fukau hym;a kv;a;=j yd ixj¾Okh o w;HdjYH fõ¡ tal mqoa., úÿ,s mßfNdackh" rgl udkj ixj¾Okh uefkk o¾Ylhla ù we;s w;r" iemhqfuys ia:djr nj yd ;srir nj tu rfÜ há;, myiqlï j, ;;a;ajh ks¾Kh flfrk ;j;a ñkqula fõ¡ rgl wd¾Ólh j¾Okh j;au l¾udka; yd .Dyia: mßfNdackh i|yd úÿ,sh b,a¨u fõ.fhka jeä fõ¡ idudkHfhka wd¾Ól j¾Ok fõ.h fuka 1¡5 l .+Khlska úÿ,sh b,a¨u jeäjk nj fmkS hhs¡ fujeks ;;a;ajhl§ úÿ,sh fCI;%h jdKsc;ajhg keUqre ùu fukau fj<|fmd< n,fõ. j,g hg;aùug isÿfõ¡ úúO Yla;s m%Njhka M,odhS f,i l<ukdlrKh lsÍu" ;rÕldÍ ñ< .Kka j,g n,h imhd.ekSu" wld¾hCIu l%ufõohkaf.ka bj;aùu yd jvd M,odhS kùk l%fudamdhka fiùug Wkkaÿ ùu wdÈh tys idOkSh ,CIK fõ¡ ;dCIKsl f;dr;=re j,g wu;rj úÿ,s n, fCI;%fhys fulS m%jK;d j, n,mEuo fuu mßÉfþofha§ ieflúka idlÉPd flf¾¡

úye¢kafõtfy;a msysgqùuúysÿKq jeä jkwêier Yla;sh yelsh¡ lsf,dafjfuu /yfmd< ktransformWmk.rksjdi yfjda,aÜ úÿ,s /

rEmh 7-1 úÿ,s n, iemhqï fCI;%fhys úúO wjia:d

ÿ,sh úYd, jYfhka mßfNdackh flfrk m%Odk k.r úner uOHia:dk ^Load centres& f,i ¡ ffioaOdka;slj úÿ,s ckk uOHia:dk we;s l< hq;af;a úner uOHia:dk j,g iómjh¡ fkdfhl=;a fya;= ksid m%Odk k.r j,ska fndfyda ÿr neyer m%foaY j, úÿ,s n,d.dr g isÿfõ¡ WodyrK jYfhka c,úÿ,s n,d.dr oelaúh yelsh¡ fï ksid úYd, ÿr m%udKhla úÿ,s /yeka u.ska úÿ,s Yla;sh iïfm%aIKh l< hq;=h¡ Odrdfõ m%udKh ^weïmsh¾ .Kk& úg ;dmh jYfhka úÿ,s Yla;sfhka fldgila ydksù hhs¡ tu kdia;sùu j<lajd.ekSu i|yd ^high-tension& /yeka fhdod.efka¡ úÿ,sfha fjda,aàh;djh by< kexjQúg iïfm%aIKh jk wvq fkdù weïmshr .Kk wvq fõ¡ fï ksid ydksh wju fldg jeä ÿrla úÿ,sh f.khd úÿ,s n,d.dr wi, we;s wêlr mßkdul ^step-up transformers& wdOdrfhka fjda,aàh;djh da,aÜ 132 ^fjda,aÜ 1 32 000& fyda 220 olajd by< kxjd m%Odk k.r lrd iïfm%aIKh flf¾¡ eka moAO;sh wêfjda,aàh ud¾. ^HV Lines& f,io y÷kajhs¡ bkamiq k.r wdY%s;j we;s Wm e;fyd;a cd, Wm uOHia:dk ^grid substations& kñka ye¢kafjk wjlr mßkdul ^step-down ers& moaO;s u.ska by; lS wêier iemhqu ls¡fjda¡ 33 iy 11 olajd wvqlr ;odikakfha we;s yd .ï lrd f.k hhs¡ fuu /yeka ueÈfjda,aàh ud¾. ^MV Lines& jYfhka y÷kajkq ,nhs¡ d fjk;a mßfNdack ia:dk wdY%s;j we;s wjidk mßkdul u.ska fjda,aÜ 230 ^tl,d& fyda 400 ^f;l,d& njg m;afldg wvqier /yeka ^LV Lines& Tiafia úÿ,sh iemfha¡ fuu tla tla yeka j,g" wjYH wjia:d j,§ úÿ,sh iïnkaO fldg fnodyeÍu i|yd jyre wx.k

57

Page 59: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

^switching yard& msysgqjd we;¡ rg mqrd we;s jyre wx.k iïnkaëlrKh fldg wjYH fufyhqï ix{d yd Wmfoia ,nd§ug m%Odk iïnkaëlrK uOHia:dkhla ^liaison centre& we;¡ fuu ish¿u iïfm%AIK ud¾. tlaj iEÿKq §m jHdma; moaO;sh cd;sl úÿ,s cd,h ^National grid& f,i ye¢kafõ¡ cd;sl úÿ,s cd,hla mj;ajd .ekSu ksid rfÜ úúO m%foaY j, mj;sk n,d.dr j,ska Wmßu m%fhdackh ,ndf.k iEu m<d;lu wjYH;d imqrd,Sug yelshdj ,efí¡ rfÜ úÿ,s iemhqfï Wiia m%ñ;sh" tkï ia:djr fjda,aàh;djh iy wLKav iemhqu mj;ajd.ekSu i|yd by; olajk ,o Wm uOHia:dk" jyre wx.k yd fufyhqï uOHia:dk j, ld¾hCIu l%shdldß;ajh fnfyúka bjy,a fõ¡ ÈhqKq rgj, fuu wxY j, Wiia l%shdldß;ajh i|yd Wmßu ;dCIKsl Wml%u fhdod we;af;a yÈis úÿ,s ì|jeàï ksid ta rgj, m%jdyk l%u we;=¿ kd.ßl myiqlï j, iy ck Ôú;fha ixlS¾K m%Yak we;s jk neúks¡

› ,xldfõ 220kV wêier /yeka moaO;sh oekg uyje,s ixlS¾Kfha isg Tref.dvj;a; ^le,Ks;siai&" ìh.u" fldgqf.dv" mkaksmsáh" fldf<dkakdj yd wkqrdOmqr cd, uOHia:dk lrd úysfok w;r Bg flrj,msáh o iïnkaO lr we;¡ fuu uOHia:dk j,g wu;rj rg mqrd ;j;a Wm uOHia:dk 35 la muK 132kV iïfm%aIK /yeka uÕska iïnkaO fõ¡ ;j;a Wm uOHia:dk 8 la muK bÈfjñka mj;S¡ m%Odk úner uOHia:dkh jk fld<U k.rh jgd 132kV háìï flan, ^underground cable& moaO;shlao f.dvkÕd we;¡ 16"700la muK jk fnodyeÍfï Wm uOHia:dk Tiafia we;s lsf,daóg¾ 25"000 la muK ueÈier ^MV& yd ls¡ó¡ 76"000la muK wvqier ^LV& fnodyeÍï ?yeka yryd mdßfNda.slhska ^.Dyia:" jdksc yd ld¾ñl& ñ,shk 3¡6 la lrd ^2004 jk úg& imhkq ,efí¡ fuys ls¡fjda¡ 132" 220" 33 jeks ^11fya .=Kdldr& fjda,aàh;d w.hka we;af;a ì%;dkH iïu;hlg wkqjh¡ úYd, Odß;djhla we;s we;eï rgj, ls¡fjda¡ 500" 1000 fyda fjk;a w.hka we;¡ wkd.;fha§ › ,xldfõ bÈlsÍug kshñ; úYd, .,a wÕ=re ;dm n,d.dr" cd;sl cd,hg iïnkaO lsÍu i|yd ls¡fjda¡ 400 iïfm%AIK moaO;shlao bÈlsÍug kshñ;h¡

rgl úÿ,s ckk moaO;sh ck;djf.a ffoksl mßfNdack rgdjka j,g wkql+, jk mßÈ fufyhúh hq;=h¡ ta i|yd úúO j¾.fha yd úúO Odß;d m%udK j, n,d.dr mK.ekaùu mj;ajd.ekSu yd keje;aùu hk lghq;= i|yd ffokslj ie,iqï ilia l< hq;=h¡ .%dóh m%foaY j, jeämqr úÿ,sh Ndú; jkafka rd;%sfha myka oe,aùu i|yd jk w;r ld¾ñl m%foaY j, oyj,g ld¾hd,hSh lghq;= yd l¾udka; i|yd jeämqr úÿ,sh jeh fõ¡ › ,xldfõ jeäfhkau úÿ,sh wjYH jkafka l¾udka; i|yd fkdj wdf,dalh ,nd.ekSu i|yd h¡ iji 6¡30 isg rd;%S 10¡30 muK olajd Wmßu Odß;djla wjYH fõ¡ fuys WÉp w.h fu¡fjd¡ 1500 la muK fõ¡ oyj,a ld,fha ld¾hd,hSh fõ,djka jk Wfoa 8 isg iji 5 olajd fu¡fjd¡ 925 la muK wjYH fõ¡ Wfoa 6¡00 ;a 7¡00 ;a w;r fu¡fjd¡ 1000 g wdikak ;rula jeä Odß;djla wjYH jkafka WoEik bjqï msyqï wdÈh i|ydh¡ uOHu rd;%sfha isg mdkaor 4¡30 muK jk f;la m%Odk jYfhka úÿ,sh jeh jkafka ùÈ myka i|yd jk w;r" tys wjuh fu¡fjd¡ 600 la muK fõ¡ fuu w.h mdoï úner ^base load& kï jk w;r" úÿ,s b,a¨u lsisu wjia:djl fuu w.fhka my,g fkdhhs¡ f;dard.;a jev lrk Èkhl › ,xldfõ ffoksl mßfNdack rgdj 7-2 rEmfha we;s ffoksl úner jl%fhka m%ia:dßlj ksrEmkh fõ¡ tys mdoï úner fu¡fjd¡ 600 la jk w;r WÉp úner ^peak load& fu¡fjd¡ 1600 ls¡ fu¡fjd¡ 1000 g jvd jeä b,a¨ula we;sjkafka iji 6¡30 isg rd;%s 10¡30 olajd jk meh y;r ;=, muKs¡ fuh Wmßu b,a¨ï ^peak demand& ld, iSudj fõ¡

rEmh 7-2

58

Page 60: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

7-2 rEmfha fmkajd we;s úner jl%hg wkqrEmj iemhqï Odß;dj fnodyeÍfï ffoksl ie,eiau ol=Kq me;af;a fmkajd we;¡ th o< jYfhka úner jl%fhka wdjrKh jk fCI;%M,hg iudk iajrEmhlska hqla;h¡ tys ks,a mdáka olajd we;s fldgfia fmkajd we;af;a fu¡fjd¡ 600 l Odß;djfhka hq;= mdoï úner iemhquhs¡ fï i|yd meh 24 mqrd Odjkh jk ;ks n,d.drhla fyda n,d.dr moaO;shla fhdod.; hq;=h¡ w;rueos Odß;dfõ uq,a fldgi jYfhka WoEik 5¡30 isg miqod w¿hu 1¡30 olajd fu¡fjd¡ 100la meh 20 l ld,hla tl;= fõ¡ B<Õg Wfoa 6¡00 isg rd;%s 12¡00 f;la meh 18 la fu¡fjd¡ 100 lska iemhqu by< kxjhs¡ fuu ld,iSudj mqrd fu¡fjd¡ 900 l uq¿ ia:djr iemhqula ;sìh hq;=h¡ Èjd ld,fha we;sjk l=vd úp,H b,a¨ï ;;a;aj ^r;= mdáka we;s& i|yd fu¡fjd¡ 25fya mshjr lsysmhla tl;= flf¾¡ iji 7¡00 g werfUk WÉp wjia:dfõ ;j;a fu¡fjd¡ 500 l Odß;djla tl;=ù fu¡fjd¡ 1400 olajd iuia; Odß;dj by< kxjhs¡ rd;%s 7¡30 yd 9¡00 w;r w;s WÉp b,a¨u imqrd ,Sug CIKslj cd,.; l< yels fu¡fjd¡ 100 isg 200 olajd ckl hka;% ^ãi,a tkaðka jeks& wjYH fõ¡

rgl úÿ,s mßfNdack rgdj ks¾Kh jkafka tys wd¾Ól l%shdldrlï ^ld¾ñl" lDIsld¾ñl" m%jdyk yd fjk;a jdksc lghq;=& u.sks¡ ta wkqj úúO rgj, fyda m%dka; j, úner jl% 7-2 rEmhg jvd yevfhka yd m%udKfhka fnfyúka fjkia fõ¡ WodyrKhla f,i c¾uksh yd cmdkh jeks ÈhqKq ld¾ñl rgj, WÉp úner mj;skafka oyj, jev lrk meh .Kk ;=,h¡ tfukau WIaK ld<h fyda YS; iD;= wkqjo úner rgdj fjkia fõ¡

úÿ,s n,d.dr j¾. j, iajNdjh wkqj tajd iqÿiq jkafka l=uk wjia:d j,go hkak wkqjo j¾.SlrKhla olakg ,efí¡ ta wkqj n,d.dr j¾. ;=kla we;¡ tajd kï( mdoï úner n,d.dr ^base load power plant&" w;rueÈ úner n,d.dr ^mid-range load power plant&" WÉp úner n,d.dr ^peak load power plant& jYfhks¡ tajd ms<sn|j hï wjfndaOhla my; j.=fõ oelafjk lreKq wkqj ,efnkq we;¡

j.=j 7-1 ta ta úner ldKav j,g fhda.H n,d.dr j¾.

ldKavh iqÿiq n,d.dr j¾. › ,xldfõ WodyrK

mdoï úner base load

.,a wÕ=re ;dm" kHIaál" ixhqla; pl%" fvkafv%da" c, úÿ,s" N+-;dm" f;;a l,dmsl c,dY ^storage pond& j¾.fha c, úÿ,s

,CImdk ixlS¾Kh"

le<Ks;siai ^ixhqla; pl%&"

w;rueÈ úner mid-range load

ixhqla; pl%" .Eia g¾nhska" run-off river j¾.fha c, úÿ,s" ãi,a$oeúf;,a tkaðka" c,dY ^storage pond& j¾.fha c, úÿ,s

le<Ks;siai ^GT& imq.ialkao ^oeúf;,a&" Wl=fj," fndaj;ekak" rkafoKs.," l=l=f,a .Õ"

WÉp úner peak load

ãi,a tkaðka" c,dY ^storage pond& j¾.fha c, úÿ,s ^úh,s l,dmsl&" Pumped storage j¾.fha c, úÿ,s" .Eia g¾nhska

le<Ks;siai ^GT1-6&" fm!oa ãi,a" úlafgdaßhd" fld;auf,a" rkagefò

mdoï úner i|yd fhdod.; hq;af;a ckk úhou wvq n,d.dr j¾.hs¡ tfukau mK.ekaùfï ld,h jeä yd Odß;dj fjkia l< fkdyels n,d.dr ^Wod( kHIaál yd .,a wÕ=re& o fhdod.; yelafla mdoï úner i|ydh¡ w;rueÈ yd WÉp úner i|yd blaukska mK.kajd cd,.; l<yels n,d.dr j¾. wjYHfõ¡ ta w;ßka ckk úhou jeä n,d.dr fhdod.; hq;af;a WÉj úner i|yd h¡ b,a¨u wkqj iemhqï Odß;dj fjkia l< yels ùuo ^load following capability& WÉp úner n,d.dr j, ;sìh hq;= ,CIKhls¡ fufia iemhqu ie,iqï l< hq;af;a iuia; ckk úhou wju uÜgul ;nd f.k" ;sfnk iïm;a fyd¢ka l<ukdlrKh lsÍu i|ydh¡

by; oelajQ lreKq fyd¢ka úYaf,aIKh lsÍfï§ fmkS hkafka mdoï úner i|yd iqÿiq n,d.dr moaO;shl wvqmdvqjla › ,xldfõ we;s njh¡ jeä j¾Id c,hla ,efnk ,CImdk moaO;sh yd l=l=f,a n,d.dr tl;= jQ úg fu¡fjd¡ 600 ,nd.; fkdyelsh¡ WÉp wjia:dj i|yd ie,iqï lr we;s uyje,s n,d.dr oji mqrd l%shd;aul jqjfyd;a blaukska c,dY j, c,h is£ hhs¡ tksid úh<s ld,fha§ muKla fkdj ffoksljo bkaOk oykfhka jeä ñ<g úÿ,sh ksmoùug isÿfõ¡ fuu.ska biau;= jkafka .,a wÕ=re n,d.drhl wjYH;djhhs¡

Èjhsfka Wmßu úÿ,s b,a¨u fu¡fjd¡ 1600 la muK jqjo ia:dms; uq¿ Odß;dj ^installed capacity& fu¡fjd¡ 2400 la muK fõ¡ neÆ ne,aug w;sßla; úÿ,s iemhqula we;ehs yeÕ=Ko h:d ;;ajh tfia fkdfõ¡ WodyrKhla f,i ckl hka;% ;=kla iys; n,d.drhl iEu úgu tu hka;% ;=ku tljr l%shd;aul fkdflf¾¡ fndfydaúg hka;% folla Odjkh fj;a§ b;sß hka;%h kv;a;=

59

Page 61: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

lghq;= j,g fjkaù fyda iSrefjka ;nd we;s ^stand by& ;;a;ajfha mj;S¡ fï wkqj Wmßu b,a¨u" ia:dms; Odß;dfjka 2$3 l muK uÜgfï ;nd.; hq;=h tfia fkdjqKfyd;a yÈis wjia:djl§ iuia; úÿ,s moaO;shu ì|jeàug yelsh¡ › ,xldfõ idudkHfhka 2$3 uÜgug iudk ;;a;ajhla mej;sho kshÕ ld, j,§ c,úÿ,s Odß;dj wvqùu ksid úÿ,s iemhqï w¾nqo we;s fõ¡ túg yÈis iemhqï moku hgf;a fm!oa.,sl wxYfhka jeä ñ<lg úÿ,sh ,nd.ekSug isÿfõ¡ wfkla w;g kshx ld, j,§ m%fhdackh i|yd jeämqr ;dm n,d.dr bÈl<fyd;a tajd wjYH fkdjk ld, iSud i|ydo wdfhdack fmd,S" kv;a;= yd fiajl úhoï oeßh hq;=h¡ c, úÿ,s n,d.dr j, ckk úhou wvq jqjo j¾Okh jk úÿ,s b,a¨u yuqfõ Bg iß,k YS>%;djlska c, úÿ,s n,d.dr bÈl< fkdyelsh¡ ta i|yd iqÿiq ia:dk yd c, iïm;a iSudùu fukau j¾Idm;kho wvqjk neúks¡ fuu .eg¿ ish,a, i|yd m%Yia; úi÷ula fidhd .ekSu úYd, wNsfhda.hls¡

w;sßla; ckk Odß;dj m%fhdackhg .ekSu¡

kHIaál fyda .,awÕ=re n,d.dr we;s fndfyda rgj,a idudkHfhka ld¾ñl wxYfhka ÈhqKqh¡ tksid WÉp b,a¨u we;s jkafka oyjf,ysh¡ tfukau mdoï úner iy WÉp úner w;r wka;rho b;d úYd,h¡ WodyrKhla jYfhka ÈhqKq ld¾ñl rgla jk cmdkh .ksuq¡ cmdkfha iuia; Odß;dj .s.dfjdÜ 200 ls¡ ^fu¡fjd= fo,CIhls& tys WÉp úner .s¡fjd¡ 150la muK jk w;r mdoï úner .s¡fjd¡ 50 la muK fõ¡ kuq;a kHIaál yd .,a wÕ=re n,d.dr u.ska .s¡fjd¡ 90 l muK ia:djr Odß;djla mj;ajdf.k hhs¡ fï ksid rd;%s ld,fha .s¡fjd¡ 40 l muK w;sßla; Odß;djla we;s fõ¡ kHIaál yd .,a wÕ=re n,d.dr j, Odß;dj b,a¨u wvqùu;a iu. wvq l< fkdyelsh¡ kuq;a th" úp,H Odß;d myiqlu iys; f;,a fyda .Eia ckl hka;% Ndú; lsÍug jvd ,dnodhlh¡ tksid w;sßla; úÿ,sh Ndú; fldg rd;%s ld,fha§ tys iuyr c,úÿ,s jHdmD;s j, my<ska mj;sk c,dY j, isg by< uÜÜï j, we;s c,dY lrd c,h fmdïm lrkq ,efí¡ WÉp b,a¨ï wjia:dfõ§ tu c,fhka jeä Odß;djla ckkh l< yelsh¡ fujeks c,úÿ,s moaO;s pump storage plants kñka y÷kajkq ,efí¡ ^7-3 rEmh n,kak& fujeks n,d.dr j,ska moaO;shg Y=oaO Odß;djla tl;= jkafka ke;¡ ta c,h fmdïm lsÍu i|yd" thska ckkh jk Yla;shg jvd jeä Yla;shla wjYH ksidh¡ kuq;a pump storage n,d.dr j, úfYaI m%fhdackh jkafka ffoksl úner fjki ;=,kh lsÍuh ^load balancing&¡ th WÉp b,a¨u i|yd wuq;=fjka ;dm n,d.dr l%shd;aul lrùug jvd M,odhS fõ¡

› ,xldfõ fu¡fjd¡ 900 l .,awÕ=re n,d.drhla we;ehs is;uq¡ tfukau keje;ajQ úg kslrefKa c,h wmf;a hk run off river c, úÿ,s n,d.dro fu¡fjd¡ 300 la muK we;ehs is;uq¡ fuu ;;a;ajh hgf;a fu¡fjd¡ 1200 l ia:djr Odß;djla mj;S¡ kuq;a mdoï úner fu¡fjd¡ 600la muK jk ksid w¿hï ld,h ;=, fu¡fjd¡ 600l w;sßla;hla mj;S¡ fuu n,h m%fhdackhg f.k rkafoKs., c,dYfhka úlafgdaßhd c,dYhg c,h fmdïm l< yelsh¡ túg úlafgdaßhd n,d.drfha Odß;dj fo.=K l< yels ^kj ckl hka;% tl;= fldg& w;r c,dYh fkdis£ jir mqrd mj;ajd.; yelsh¡ fuu.ska ãi,a iy .Eia hka;% i|yd jehjk w;sf¾l úhofuka fldgila b;sß lr.ekSugo yelsfõ¡ iq<x" iQ¾h n, iy Woï jeks n,d.dr j, ckk Yla;sh mj;sk wjia:dj iy rfÜ b,a¨u mj;sk wjia:dj ks;ru iumd; jkafka ke;¡ tksid we;sjk w;sf¾l n,h ;=,kh lsÍugo pump storage l%uh fhdod.; yelsh¡

rEmh 7-3

60

Page 62: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

cd;sl iemhqï cd,hg iïnkaO fkdjk ^off grid& .%dóh" iQ¾h fyda iq<x úÿ,s moaO;s i|yd Ndú; l< yels ;j;a úÿ,sh .nvd lr.ekSfï l%uhls" yhsv%cka bkaOk fldaI ^Hydrogen fuel cells&¡ kùk úÿ,s fudag¾ r: i|yd o fuh úl,am n, iemhqula f,i fhdokq ,nhs¡ úÿ,s Yla;sh Ndú;d fldg c,h úoHq;a-úÉfþokh ^electrolysis& lr yhsv%cka yd Tlaiscka njg m;a lsÍfuka fuh wdfrdamKh lrkq ,nhs¡ úÿ,s w.% iys; m%dÖr folla ueo yhsv%cka yd Tlaiscka tlaù kej; c,h yg.ekSug ie,eiaùfuka úÿ,s Yla;sh ,nd.; yelsh¡

mdoï úner mj;sk wjia:dfõ§ úÿ,s tallhl ckk úhoug jvd WÉp úner wjia:dfõ§ tallhlg hk úhou jeäh¡ LKsc f;,a ñ, jeä ùu;a iu. fuu fjki ;=ka .=Khla muK fõ¡ tksid úÿ,sh b;sß lr.ekSu Èß.ekafjk Wml%u úÿ,s n,h imhk wdh;k u.ska l%shd;aul lrkq ,efí¡ ,xld úÿ,sn, uKav,fha .Dyia; .dia;= l%uh óg ksoiqkls¡ tys tall wvq .Kkla Ndú; lrk mdßfNda.slhkaf.ka wvq .dia;=jla wh flfrk w;r hï hï iSudjka blaujd mdúÉÑ lrk úg úÿ,s ì, YS>%fhka jeä fõ¡ cmdkfha we;s l%uh wkqj mdoï úner wjia:dfõ tallhl ñ< wvq w;r WÉp wjia:dfõ§ tallhl ñ< jeäh¡ taksid ffokslj ld,h wkqj fjkia jk .dia;=-tall l%uhla iys; ógr tys Ndú;d fõ¡ ;jo b,a¨u wvq wjia:dfõ úÿ,sh mdúÉÑ lrk l¾udka; i|yd úfYaI wkq.%yhkao tys we;¡

Y%S ,xldfõ wd¾Ól j¾Ok fõ.h 5] l uÜgfï mej;=Kfyd;a úÿ,sh b,a¨u 7] lska muK jeä fõ¡ fï wkqj o< jYfhka úÿ,s Odß;dfõ j¾Ok rgdj my; j.=fõ olajd we;¡

j.=j 7-3 › ,xldfõ úÿ,s b,a¨fï wkd.; j¾Okh

j¾Ih 2004 2010 2015 2020 2025 2028 2030 2035 2040

Odß;dj 2000 3000 4200 6000 8250 10000 12000 16000 23000

fuu rgdj È.gu mj;ajd.; yelso@¡ jir 10 lg jrla fo.=K fjñka jir ;sia myla ;=, wo mj;sk Odß;dj fuka oy.=Khla olajd úÿ,s iemhqu j¾Okh l< hq;=h¡ fï jkúg rfÜ c, úNjhka iïmQ¾Kfhka Ndú;d lr wjikaj ;sìh yelsh¡ È.ska È.gu LKsc f;,a u; r|d mej;sh yelso@¡ .,awÕ=re n,d.drhla bÈlsÍu iïnkaOfhka mjd ixlS¾K m%Yak Woa.; ùu yuqfõ kHIaál n,d.dr ms<sn|j lsisu woyila rfÜ ke;¡ úfoaY úksuh jehlr LKsc f;,a u; hemSug isÿùu rfÜ ÈhqKqjg ndOdjla ùu fkdje<elaúh yelsh¡ ;j jir úismyl§ n,Yla;shg we;sjk wiSñ; b,a¨u imqrd,Sug fmdf<da .efí we;s fmdis, bkaOk iu;a fkdjkq we;¡ fmdf<dfõ .nvd ù we;s Yla;shg jvd wõfjka iq<fÕka tÈfkod ,efnk Yla;sh msßuid .ekSug wmg isÿjkq we;¡ ta jkúg rfÜ ixj¾Okfha moku jkq we;af;a mqk¾ckkSh Yla;s m%Njhkah¡ mßirh iqrlsñka iajNdj O¾uh yd ne÷kq w,afmaÉP ckÔú;h › ,xldfõ ;srir meje;au i|yd Wmia:ïNl jkq we;¡

61

Page 63: Viduliya Ulpath (fountains of Electricity)

wdY%s; .%ka:

1. History of Engineering in Sri Lanka - Vol 2. Part 1 Kulasinghe Felicitation Volume. Colombo: IESL, 2001 2. Mahaweli: Projects & Programmes. Colombo: Ministry of Mahaweli Development – 1997 3. Yadao, K.L. Thermal Engineering. Delhi: Khanna Publishers, 1999 4. Nagpal, G.R. Power Plant Engineering. Delhi: Khanna Publishers, 1996 5. Frazer, Frank Discovering Energy. London: Stonehenge Press, 1981 6. Electricity Review Japan. Tokyo: The Federation of Electric Power Companies, 2000 7. Nuclear Power Reactors in the World: Reference Data Series No. 2 - April 2004. Vienna: IAEA 2004 8. Renewable energy sources for electricity generation in selected developed countries – IAEA TECDOC Vienna: IAEA 1992 9. Ceylon Electricity Board – Annual Reports – 2001, 2002 & 2003 10. Central Bank of Sri Lanka. Recent Economic Indicators – August 2004 (from website) 11. Patterson, Walter C. Nuclear Power with a new postscript. Middlesex: Penguin, 1986 12 ú;dkf.a" bkaÈl¡ ydialï msß isxy, jej¡ rUqlalk( ñ;% m%ldYk" - 2004

13¡ Okmd," ta¡ tÉ¡ f,dal ixj¾Ok .eg¿¡ fld<U" 1992

14¡ isõfoi - 2004 fkdjeïn¾ l,dmh

15¡ Èhou - cd;sl mdßißl udislh - 56 jk l,dmh

16¡ biqr udislh - 1989 iema;ïn¾ l,dmh

18¡ kjhq.h - udisl iÕrdj 2004 foieïn¾ l,dmh

19¡ Renewable Energy World – Bimonthly magazine (UK) issues: Sept-Oct 2004; Nov-Dec 2004 & May-June 2005 20¡ w;a;¾ cd,fha wod, fjí wvú

62