“Verstandig beleggen voor de lange termijn” Rob Bauer Hoogleraar Institutionele Beleggers Maastricht University, School of Business and Economics KNR Studiedag in Den Bosch, 26 maart 2014
“Verstandig beleggen voor de lange termijn”
Rob Bauer
Hoogleraar Institutionele Beleggers
Maastricht University, School of Business and Economics
KNR Studiedag in Den Bosch, 26 maart 2014
Vakgroep Financiering 2
CONTEXT Presentatie vier jaar geleden over de “Handleiding Strategisch
Beleggingsplan Religieuze Instituten” op een KNR studiedag
“Formuleer uw visie op beleggen en handel in overeenstemming met die visie
Stel hoge eisen aan deskundigen en vermogensbeheerders. Huur desnoods
expertise in.
Volg een gestructureerd en gedisciplineerd beleggingsproces (Tabel 1
handleiding)
Maak een beleid voor verantwoord beleggen, operationaliseer het en voer het uit
Wees kostenbewust bij alle beleggingsbeslissingen en vraag steeds volledige
transparantie over expliciete en impliciete kosten……”
Sindsdien is de omgeving nogal veranderd:
Wetgeving is veranderd: bijvoorbeeld de Zorgplicht, provisieverbod etc.
Gevolgen van de financiële crisis (denk aan lage rendementen op
staatsobligaties) en de Euro-crisis etc.
Er is veel onzekerheid (onmeetbaar risico) over de (nabije) toekomst…..
Vakgroep Financiering 3
AGENDA VANDAAG
Organisatie beleggingsproces
Beheer versus adviesrelatie (provisieverbod)
Mantelcontracten KNR met private banking organisaties
Strategisch Beleggingsbeleid
Strategische allocatie: welke limieten aan de diversificatie gegeven de
grootte van uw vermogen?
Hoe omgaan met lage rente op staatsobligaties?
Kosten (en daaraan gerelateerd: actief versus passief beleggen)
Verantwoord (of duurzaam) beleggen: hoe implementeren?
Keuze van de dienstverlener
Invulling van concreet verantwoord beleggingsbeleid
Vakgroep Financiering 4
ORGANISATIE BELEGGINGEN
KNR studiedag 2010:
“….Zorg er voor dat in alle fasen van het beleggingsproces voldoende
deskundigheid aanwezig is
Deze kan intern aanwezig zijn of worden ingehuurd bij onafhankelijke
en deskundige adviseurs
Belangrijk om goed af te spreken wie welke beslissingen neemt (zowel
bij beheer- als adviesrelatie)
Documentatie van afspraken over beleggingen is cruciaal…..”
Vakgroep Financiering 5
Gevaren aan “zelf beleggen”
Veel handelen (Alex-onderzoek) leidt tot hoge kosten, te veel of te
weinig risico nemen, waan van de dag etc.
Niet-professionele beleggers zijn geen goede tegenpartij voor
professionele beleggers: asymmetrische informatie, gebrek aan
transparantie, perverse beloningen voor professionele beleggers
Beheer of advies?
Goed onderhandeld beheermandaat past beter bij uw achtergrond
Nauwelijks kostenverschil na wetgeving provisieverbod….
Toegevoegde waarde mantelcontract KNR?
Mantelcontracten niet zinvol voor congregaties met groot vermogen:
kunnen zelf onderhandelen zonder autonomieverlies
Mantelcontracten nog steeds duur voor kleine congregaties
Zou logischer zijn om vermogen te poolen….. (zie contract)
ORGANISATIE BELEGGINGEN
Vakgroep Financiering 6
Gevaren zelf beleggen….
6
Vakgroep Financiering 7
Mantelcontract: schaalvoordelen?
7
Vakgroep Financiering 8
Strategisch Beleggingsbeleid
Hoe invulling geven aan optimale diversificatie?
Vermijd een home bias (Nederland of Europa) maar beleg in de
wereldeconomie (bv. brede aandelenindex)
Voeg goed implementeerbare assets toe (naast aandelen en
staatsobligaties): bijvoorbeeld bedrijfsobligaties, eventueel
grondstoffen, emerging markets (aandelen en obligaties).
Vastgoed: bedenk dat u doorgaans zelf nogal wat vastgoed
bezit…
Vermijd private equity, hedge funds en andere complexe en
intransparante producten vanwege zeer hoge kosten (>5%) en
verkeerde prikkels. En: u kunt dit onvoldoende zelf monitoren….
Vakgroep Financiering 9
Ontwikkeling 10-jaars rente NL?
Vakgroep Financiering 10
LAGE RENTE OP STAAT?
Markten geven een boodschap, neem die serieus
Maar: reële rente is negatief..! Is dat houdbaar?
Wanneer keren we terug naar normaal? Wat is normaal?
U heeft een lange horizon: u kunt ook de rit uitzitten. Bedenk dat
switchen naar hoger renderende (staats)obligaties ook gepaard
gaan met meer risico.
Breed gespreide portefeuille van staatsobligaties met
substantiële positie in Nederland en bedrijfsobligaties ligt voor
de hand.
Vakgroep Financiering 11
KOSTEN: WEES KRITISCH!
Actief beleggen is een “zero-sum game”
Waar een winnaar is, zal ook een verliezer zijn
Kunt u concurreren met professionals op financiële markten?
Hoort u bij de winnaars?
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat professionele
beleggers nauwelijks in staat zijn om de markt (de index)
systematisch te verslaan
Ben dus kritisch op hetgeen u wordt voorgesteld in een
prospectus en let vooral op hoogte beheer-fee
Vakgroep Financiering 12
PRESTATIES FONDSEN
Vakgroep Financiering 13
ACTIEF?
Actieve beleggingsfondsen in de VS presteren gemiddeld 3%
slechter dan de beursindex
De kosten van die fondsen zijn gemiddeld 1,5% – 2,0%
Dus ook voor kosten presteren deze fondsen slechter dan een
index
Dus: waarom zou u actieve beleggingsfondsen kopen?
Uw belangen lopen niet parallel met die van het fonds
Ze presteren gemiddeld slechter
Bent u in staat de goede fondsen te selecteren?
Vakgroep Financiering 14
WELKE KOSTEN?
Waarneembare kosten:
Beheerfee (zit in koers verwerkt)
Exit- en entreekosten
Distributiekosten
Provisie tussenpersonen etc.
Niet waarneembare kosten:
Als gevolg van belangenconflicten (agency costs)
Voorbeelden zijn perverse beloningssystemen voor portefeuille
managers en zogenaamde “soft dollars”
Vakgroep Financiering 15
HOE AGENCY KOSTEN VERLAGEN?
Door efficiënte pooling van assets:
Samen heeft u meer onderhandelingskracht naar financiële
marktpartijen (grotere klanten hebben lagere kosten)
U kunt eventueel beleggingsfondsen vermijden, maar een aparte
portefeuille eisen. Deze kunt u beter monitoren.
Hierdoor dus minder asymmetrie tussen aanbieder en u
Kies voor passief beleid
De kosten zijn laag en de aanbieder moet een onafhankelijk
vastgestelde index volgen
Agency costs nihil
Vakgroep Financiering 16
IMPACT KOSTEN?
Vakgroep Financiering 17
BELEID VERANTWOORD BELEGGEN
Hoe verantwoord is de organisatie van uw
vermogensbeheerder?
Heeft deze bijvoorbeeld de Principles for Responsible Investing
(de PRI) getekend?
Of anderszins verantwoord beleggen op een authentieke wijze
ingebed in de eigen bedrijfsvoering?
Hoe verantwoord zijn de beleggingen zelf?
Welk type verantwoord beleggen?
Welke asset classes worden aangeboden?
Heeft de asset manager genoeg zelf kennis van deze materie of
moet hij dit inhuren?
Vakgroep Financiering 18
VERANTWOORD BELEGGEN
Grofweg drie manieren om verantwoord
beleggen te implementeren:
1. Uitsluiting (subjectieve keuzes, ethisch)
2. Insluiting: gebruik informatie over duurzaamheid van de
onderneming (Environmental, Social en Governance: “ESG”)
bij de beleggingsbeslissingen (kopen of verkopen)
3. Ga de discussie aan met ondernemingen over de ze ESG
thema’s (en andere): “Engagement”. Er zijn meerdere
verschijningsvormen (stemmen, rechtszaak, publieke druk,
bilaterale gesprekken)
Vakgroep Financiering 19
1. Uitsluiting
Vakgroep Financiering 20
“Exclusion of companies from the investment universe where there is considered to be an unacceptable risk of contributing to:
Serious or systematic human rights violations, such as murder, torture, deprivation of liberty, forced labour, the worst forms of child labour and other child exploitation
Serious violations of individuals’ rights in situations of war or conflict
Severe environmental damages
Gross corruption
Other particularly serious violations of fundamental ethical norms.”
VOORBEELD: Norwegian Pension Fund
Vakgroep Financiering 21
VOORBEELD UITSLUITING
“Walmart Blacklisted by Major Pension Fund
Over Poor Labor Practices” (WSJ, 3rd January 2012)
Vakgroep Financiering 22
VOORBEELD: THE VICE FUND
Vakgroep Financiering 23
2. INSLUITING
Vakgroep Financiering 24
BETER RENDEMENT?
Vakgroep Financiering 25
GOVERNANCE EN RENDEMEMT Authors Ratings Scope Period Long-short criterion 4-factor alpha
Gompers et al. (2003) IRRC U.S. 1990-1999 Takeover Defenses * 8.52%
Bauer et al. (2005) Deminor EMU 1997-2002 Overall Governance 1.83%
Deminor UK 1997-2002 Overall Governance 6.93%
Bauer et al. (2008) GMI Japan 2000-2004 Overall Governance * 7.92%
Board Accountibility 1.20%
Disclosure & Control * 7.08%
Shareholder Rights * 4.80%
Remuneration * 4.32%
Market for Control -2.16%
* Annual alpha is statistically significant
Strong governance portfolios outperform weak governance
portfolios on a variety of governance criteria
Vakgroep Financiering 26
WORDT “G” AL INGEPRIJSD??
Vakgroep Financiering 27
WAARSCHIJNLIJK ….. Bebchuk et al. (2010)
In order to profit (as an investor) from good governance in the long
term it is essential to increase governance quality from poor to good:
the business case for shareholder engagement!
Vakgroep Financiering 28
28
Vakgroep Financiering 29 29
The Economist - “Investors … have driven down its (BP plc's) value by $89 billion since the well erupted (after adjusting for declines in the wider stock market), far in excess of all but the most dire forecasts of the ultimate costs of the spill.”
IMPACT OP OBLIGATIES?
Vakgroep Financiering 30
Reputation Risk?
Vakgroep Financiering 31
3. ENGAGEMENT
Vakgroep Financiering 32
Engagement sterk toegenomen door groter belang van
institutionele beleggers in ondernemingen (bijvoorbeeld
pensioenfondsen en vermogensbeheerders)
Soorten engagement
– Stemmen op aandeelhoudersvergaderingen: sterk toegenomen (vaak
wordt tot 90% van de ondernemingen gestemd)
– Rechtszaken: vooral in Angelsaksische ondernemingen (muis bijt in zijn
staart?)
– Briefwisseling (alleen effectief als je grote belegger bent)
– Bilaterale gesprekken (idem)
– Publieke druk (bijvoorbeeld bij benoemingen bestuurders)
– Shareholder proposals: alleen effectief als je grote belegger bent
– De “Wall-Street-Walk” (verkopen: zoals WalMart) etc.
SOORTEN ENGAGEMENT
Vakgroep Financiering 33
4. VASTGOED:
VOORBEELD ENGAGEMENT
Vakgroep Financiering 34
ESG IN VASTGOED?
Vastgoedsector is een notoire energieverslinder: energiekosten zijn 30% van de operationele kosten van een gebouw
Business case van energie efficiency:
Minder energieverbruik en minder emissies CO2
Hogere huren (3%)
Langere levensduur gebouw (?)
Hogere bezettingsgraad (8%)
Hogere transactieprijzen (15-20%)
Interessant? Als de investering minder is dan de extra opbrengst…
Vakgroep Financiering 35
3
5
35
GIS METHODE
Vakgroep Financiering 36
3
6
GROENE GEBOUWEN IN VS
Vakgroep Financiering 37
MIJN BOODSCHAP
Schaal (poolen) leidt tot lagere kosten en toegang tot bredere
pallet aan beleggingsopties (en dus diversificatie)
Vermogensbeheer betere optie dan advies zeker nu
adviesrelatie duurder wordt door veranderde wetgeving
U bent een lange termijn belegger, vergeet dat niet……
Passief beleggen in publieke markten is goedkoop (lage
kosten) en beschermt u tegen verkeerde prikkels in de
financiële wereld
Implementatie van verantwoord beleggen kent vele
verschijningsvormen: inventariseer welke activiteiten een
potentiële vermogensbeheerder reeds heeft geïmplementeerd
Vakgroep Financiering 38
Zijn er vragen?
Vakgroep Financiering 39
CONTACT?
Check ECCE website
Of mail naar: