-
REPlJBLlKA E KOSOVES -REPUBLIKA KOSOVA -REI'UBLIC OF
KOSOVOQEVERIA E KOSOVES -VLADA KOSOVA -GOVERNMENT OF KOSOVO
MINISTRIA E EKONOMISE DHE FINANCAVE -MINISTARSTVO ZA PRIVREDU I
FINANSIJE -MINISTRY OF ECONOMY AND FINANCEADMINISTRATA TATIMORE E
KOSOVES -PORESKA ADMINISTRACIJA KOSOVA -TAXADMINISTRATIONOF
KOSOVO
Ne mbeshtetje te nenit 9 te Ligjit Nr. 2004/48 mbi Administraten
Tatimore dhe Procedurat si i ndryshuar dheplotesuar me Ligjin Nr.
03/L-071 per Ndryshimin dhe Plotesimin e Ligjit Nr. 2004/48 mbi
AdministratenTatimore dhe Procedurat, si dhe duke vepruar me
principet e Partneritetit-Kosovar-Evropian (duke perfshireAcquis
Communautaire) te cilat kerkojne ne veyanti nga Legjislacionin
shteteror i Kosoves te sillet ne linjeme ate te Komunitetit , ne
menyre qe te kontribuohet per privatizimin e Ndermarrjeve me
Pronesi Publike(NPP), Drejtori i Pergjithshem i Administrates
Tatimore te Kosoves
Nxjerr:
Vendim Shpjegues Publik Nr. 09 200;3
per:
Zhvleresimin dhe demtimin e aseteve te Ndermarrjeve me Pronesi
Publike (NPP)
Duke pasur parasysh se :
a) Sipas legjislacionit te Kosoves mbi Tatimin ne Fitim dhe ate
mbi Tatimin ne te Ardhurat eKorporatave, zhvleresimi dhe amortizimi
njihet si shpenzim i zbritshem vetem duke u bazuar nekoston
historike dhe disa faktore te tjere siyjane riparimet dhe
permiresimet;
b) Eshte deshira per te shkuar perpara me privatizimin e NPP-ve
dhe per te sqaruar situatentatimore, ne veyanti zhvleresimin e
aseteve te tyre per investitoret potencial;
c) Problemi i zhvleresimit te NPP-ve brenda "kontekstit te pas
luftes" shpesh duke munguar librat ekontabilitetit, shenimet dhe
kostot historike, vlerat kontabel te mjeteve nuk kane qene
nedispozicion ose kane qene jo reale ne momentin e fillimit te
mbajtjes se ketyre shenimeve dhelibrave ne pajtueshmeri me
principet e Standardeve Nderkombetare te Kontabilitetit (SNK) ;
d) Zhvleresimi eshte e drejte fundamentale e zbritjes se
shpenzimeve per tatimpaguesit, si rrjedhimQeveria e Kosoves ka per
obligim qe te punoje rregullat te cilat jane ne linje me
praktikatnderkombetare, rregullat te cilat aplikohen nga
legjislacioni i Bashkimit Evropian dhe ne veyantibazat e reja te
zhvleresueshme per asetet duhet te zhvleresohen pergjate jetes se
mbetur tedobishmerise.
e) Duhet te shtyhet perpara aplikimi i drejte i principeve
nderkombetare te zhvleresimit tatimor,NPP-te duhet, pasi qe te kene
zgjedhur problemin e percaktimit te bazes se drejte te
zhvleresimitper asetet ekzistuese te zhvleresueshme ne piken
fillestare, te vazhdojne zhvleresimin tatimorvetem ne bazen e re te
definuar per zhvleresim per asetet e ndryshme ekzistuese dhe asetet
e rejate pervetesuara pasi qe momenti i fillimit duhet te
zhvleresohet ne baze te kostos historike dhene disa faktore te
tjere si riparimet dhe permiresimet qe duhet te perfshihen ne kete
baze sikur qeeshte definuar me Ligjet e Tatimit ne Fitim dhe
Tatimit ne te Ardhurat ne Korporata te Kosoves;
f) Te ardhurat e tatueshme lidhur me Tatimin ne te Ardhurat ne
Korporata tani llogariten prejFitimit apo Humbjes Neto nga Pasqyra
Financiare (rreshti 10 i deklarates se Tatimit ne teArdhurat ne
Korporata), ku me pas Tatimpaguesi duhet te rregulloje per qellime
tatimore nedeklaraten e tij per Tatim ne te Ardhurat ne Korporata
Fitimin humbjen e tij neto qe raportohetne rreshtin 10, te ardhurat
dhe shpenzimet e tij ne menyre qe te arrijne ne te ardhurat e tij
tetatueshme ose te humbja;
-
g) Parlamenti Evropian dhe Keshilli i Bashkimit Evropian ka
miratuar Rregulloren (KE) Nr1606/2002 te 19 Korrikut 2002 mbi
aplikimin e standardeve nderkombetare te kontabilitetit(SNK).
Standardet dhe interpretimetjane miratuar ne forme te "Rregullores
qe miratojne SNK" ;
h) Shfrytezimi i (SNK) dhe ne ve9anti SNK 36, jane miratuar nga
Rregulloret e KomisionitEuropian te cilat munde te gjinden ne Ueb
faqenhttp://ec.europa.eu/internal marketlaccounting/ias/index
en.htm ne IAS/IFRS Standards andInterpretations.
Eshte nxjerre ky Vcndim Shpjegues Publik, si nje instrument i
eili rishikon dhe ne ve~anti ethemelon sistcmin c pergjithshem te
zhvleresimit dhe demtimit per qellime tatimore per asetet
eNdermarrjeve me Pronesi Publike (NPP) te Kosoves qe nga fillimi i
proeesit te tyre teinkorporimit, i eili ka filluar me krijimin e
AKM-se si kujdestare e tyre.
Neni 1Objektiva e ketij shpjegimi
Ky Shpjegim Publik sqaron ne ve9anti sistemin e pergjithshem te
zhvleresimit dhe demtimit te asetevete Ndermarrjeve me Pronesi
Publike (NPP) te Kosoves i cili eshte bere duke u bazuar ne
principetnderkombetare te kontabilitetit nga momenti qe ka filluar
procesi i inkorporimit te NPP-ve, kur AKMeshte bere kujdestare . Ky
shpjegim publik merret edhe me geshtjet e zhvleresimit dhe demtimit
eventualper proceset ne vazhdim te privatizimit nen qeverisjen e
Agjencionit Kosovar per Privatizim (AKP).
Neni 2Definieionct
Demtimi: Eshte shuma e rishikuar bartese e nje aseti ose grupi
te aseteve identike, ne menyre qe tevleresohet nese shuma e
rikuperueshme ka rene nen shumen bartese. Nje aset bartet ne nje
shume me temadhe se sa shuma e tij e rikuperueshme nese shuma e tij
bartese e tejkalon shumen qe duhet terikuperohet nepermes te
shfrytezimit apo shitjes se asetit. Nese ndodh kjo, aseti
pershkruhet si i demtuardhe standardi nderkombetare i
kontabilitetit nr. 36 (SNK 36) kerkon qe entiteti te njeh humbjen
edemtimit. Ky standard gjithashtu specifikon kur entiteti duhet te
ndryshoje humbjen e demtimit, dhegjithashtu pershkruan
shpalosjet.
Shuma e rikuperueshmc c asetit: Eshte shuma e cila eshte me e
larte se 9mimi neto i shitjes i saj dheviera ne shfrytezim.
Viera ne shfrytezim: Eshte viera ekzistuese e rrjedhjes se
ardhshme te parave te gatshme, te fituara sirezultat i shfrytezimit
te vazhdueshem te asetit duke perfshire largimin e fundit te
tij.
-
Zhvleresirni (Arnortizirni): Eshte alokim sistematik i shumes se
zhvleresueshme te nje aseti gjate jetesse tij te dobishmerise.Ne
rast te nje aseti te pa prekshem, ne vend te zhvleresimit
shfrytezohet termi amortizim.
Shurna e zhvleresueshrne: eshte kostoja e nje aseti, ose shuma
tjeter ne pasqyren financiare ezevendesuar per koston, pa vleren e
tyre te mbetur.
Jeta e dobishrnerise: Eshte:(a) Periudha kohore gjate se ciles
nga entiteti pritet qe te shfrytezohet nje aset ;ose(b) Numri i
prodhimit ose njesive te ngjashme qe nga entiteti priten te fitohen
nga nje asset.
Neni 3Procesi i inkorporirnit te NPP-ve
1. Transforrnirni i NPP-ve:
NPP-te jane transformuar ne "Entitete ligjore" qe nga viti 1999
nga Misioni i Administrimit tePerkohshem te Kombeve te Bashkuara ne
Kosove (UNMIK). Per shembull PTK eshte themeluar ne vitin1999 nga
UNMIK)-u sipas Rregullores Nr. 1999/12 te 14 tetorit 1999, dhe
gjithashtu KorporataEnergjetike e Kosoves (KEK) ka filluar punen e
saj ne vitin 1999.
Statusi i vertete ligjor i ketyre " entiteteve juridike" nuk ka
qene qarte i definuar.
Komponenti i ShtylIes se BE-se, Agjencia Kosovare e Mirebesimit
(AKM) eshte themeluar sipasRregullores se UNMIK-ut 2002/12 me 13
qershor, 2002 dhe AKM si kujdestare eshte ngarkuar meruajtjen dhe
ngritjen e vlerave te NPSH dhe NPP . Njera nga detyrat kryesore te
AKM-s ka qene qe tepUDojene procesin e inkorporimit te NPP-ve.
AKM, nen mbikeqyrjen e saj ka implementuar per te gjitha NPP-te
nje proces te inkorporimit duketransformuar dhe inkorporuar
entitetet e vjetra ligjore ne Kompani te Shoqerive Aksionare (SHA)
duke ubazuar ne praktikat me te mira te qeverisjes se korporates.
Pra sipas Rregullores se UNMIK-ut mbiOrganizatat e Biznesit ka qene
e nevojshme qe te inkorporohen NPP ne SHA, ne menyre qe NPP-ve te
jusigurohet nje status i qarte ligjor dhe nje strukture
menagjeriale.
Inkorporimi eshte proces prej dy fazave: Faza e pare ka qene
transformimi i NPP-ve ekzistuese ne SHAHolding (Kompania ame) -
gjithashtu e quajtur JSC Holdco. Kurse faza e dyte ka qene "Spin
Off'-i qeka qene krijim i nje Kompanie Operative e quajtur OPCO si
vartese e plote ne forme te SHA-se,
Pra, KEK-u me vendimin e Bordit te AKM-se te 16 Nentorit 2005,
eshte transformuar ne dy HoldingKompani, KEK Holding lS.C dhe
Operatori Holding l.S.C per treg dhe per Transmision. Me 22Dhjetor
2005, keto dy Holding Kompani kane transferuar asetet dhe disa
pergjegjesi te kufizuara, teKompanite perkatese Operuese (KEK l.S.C
dhe Transko Holding l.S.C).
2. Vleresirni i aseteve:
Procesi i inkorporimit gjithashtu ka perfshire vleresimin, dhe
rishikimin e te gjitha aseteve ekzistuese,detyrimeve, operimeve,
kontratave dhe shenimeve te tjera zyrtare, duke u bazuar ne
principetnderkombetare te kontabilitetit. Kjo ka ndodhur
Deintervale te ndryshme te procesit te inkorporimit dhenevojitet te
shikohet per secilen NPP ve9 e ve9, mirepo brenda nje sistemi te
perbashket sikurse eshtepercaktuar me kete shpjegim.
-
Neni 4Metodologjia e njohjes se lejuar te aseteve
1.
-
Kjo do te thote se ATK per keto asete ekzistuese pranon
shfrytezimin e modelit te vleresimit te bere ngavleresuesit e
pavarur te kualifikuar ne momentin kur AKM eshte bere "kompetente"
per NPP ose te berenga vete NPP-te nese e ka pasur aprovimin e
organeve kompetente te NPP-se. Metoda e vleresimitmunde te jete per
shembull duke u bazuar ne koston e zhvleresueshme te
zevendesimit.
Ky vleresim e ka te njejten vlere dhe efekt te matjes fillestare
ne njohje nese plotesohen kushtet si neVIJlm:
a) Modeli i kostos nuk ka munde te implementohet sepse kane
munguar te dhenat e kostos (shihNr. 30 te SNK 16 qe ka te beje me
pershkrimin e modelit te kostos); dhe
b) Vleresimi eshte bere nga vleresuesit profesional te
kualifikuar te pavarur per qellim terivleresimit te prones,
objekteve dhe pajisjeve dhe nga auditoret e jashtem ose ne mungese
tetyre, nese organet kompetente te NPP-se ose AKM-se ose pasardhesi
i tij ka aprovuar politikate perdoruara te kontabilitetit te
NPP-se.
3. Mat jet e prones, objekteve dhe pajisjeve pas momentit kur ne
vitin 2002 AKM eshte berekujdestare e NPP-ve, jane konsideruar si
matje pas njohjes ne kuptim te StandarditNderkombetare te
Kontabilitetit 16 (SNK 16):
3.1. ATK pranon shfrytezimin nga NPP-ja te modelit te kostos per
pronen, objektet dhe pajisjet epervetesuar rishtas si politike e
llogaritjes se saj dhe modelit te rivleresimit si politike e saj
ellogaritjes per pronen, objektet dhe pajisjet qe ve9 kane
ekzistuar ne momentin kur AKM eshtebere kujdestare.
3.2. Modeli i kostos pas njohjes kur nje aset nenkupton se nje
ze i prones, objekteve dhe pajisjeve duhette bartet ne koston e tij
pa ndonje zhvleresim pasues te akumuluar dhe 9do humbje te me pasme
teakumuluar te demtimit (Shih Nr. 30 te SNK 16).
3.3. Modeli i rivleresimit pas njohjes te asetit, nenkupton qe
zeri i prones, objekteve dhe pajisjeve kuvIera e drejte (fer) e te
cilit munde te matet ne menyre te besueshme, duhet te bartet ne
shumen erivleresuar , e cila eshte vIera e tij e drejte ne daten e
rivleresimit pa 9do zhvleresim pasues teakumuluar dhe humbjet
pasuese te demtimit.
3.4. Rivleresimet mandej duhet te behen me rregullsi te sigurt
per tu siguruar ne fund te periudhesraportuese qe vIera bartese mos
te ndryshoj ne menyre materiale prej asaj qe do te determinohejduke
shfrytezuar vleren fer. (Shih Nr. 31 seri 42 te SNK 16).
3.5. Demtimi:
Nese ngritet shuma bartese e asetit si rezultat i rivleresimit,
ngritja duhet te njihet si e ardhur eteresishme dhe e akumuluar ne
ekuitet ne titullin e bilancit pozitiv te rivleresimit. Mirepo
ngritja duhet tenjihet si fitim ose humbje deri ne ate shkalle qe
ndryshon zvogelimin e rivleresimit te te njejtit aset tenjohur me
pare ne fitim apo humbje.
Nese eshte ulur shuma bartese e asetit si rezultat i
rivleresimit, zvogelimi duhet te njihet ne fitim apohumbje. Mirepo
ulja duhet te njihet ne te ardhurat tjera te teresishme ne ate
shkalle te 9do bilanci tekreditit qe ekziston ne bilancin pozitiv
te rivleresimit lidhur me ate aset.
Neni 5Metodologjia e demtimeve te lejuara
1. Implementimi i SNK 36:
NPP, per te percaktuar nese nje ze i prones, objekteve dhe
pajisjeve eshte i demtuar, duhet teimplementoje SNK 36 ne lidhje me
Demtimin e aseteve.
5
-
Sipas SNK 36, Oemtimi ndodh nese shuma e rikuperueshme e aseteve
fikse bien nen vleren e tyrebartese. Arsyet qe kane mundur ta
shkaktojne rishikimin e demtimit kane mundur te jene te ndryshme
siDalja nga perdorimi ose demtimi i mjeteve fikse.
Shembull i demtimit te lejuar eshte dalja nga perdorimi i
rotorit te NPP- KEK.Kurse shembull i demtimit jo i lejuar eshte
percaktimi i humbjes se demtimit te prones, objektit dhepajisjes se
saj duke u bazuar ne parashikimet e menagjmentit. Shfrytezimi i
ketyre bazave nuk eshte nepajtueshmeri me SNK 36 i cili kerkon
llogaritjen e shumes se rikuperueshme te prones, objekteve
dhepajisjeve e cila duhet te jete me e larte se ~mimi shites neto
dhe vIera ne shfrytezim.
Kur parashikohet se eshte i nevojshem rishikimi i demtimit,
atehere shuma bartese e asetit fiks duhet tekrahasohet me shumen e
tij te rikuperueshme, sikurse eshte definuar me pare. Nese shuma
bartese etejkalon shumen e rikuperueshme, atehere ky eshte demtim
dhe aseti themelor duhet te hiqet (fshihet).
Vetem nese humbja e demtimit lind ne asetet themelore te
rivleresuara me pare, atehere humbja edemtimit duhet te njihet ne
llogarine e humbjes dhe fitimit. Shembull i trajtimit te lejuar te
humbjeve tedemtimit ne asetet themelore qe jane rivleresuar me
pare, eshte shqyrtuar ne piken 3 te Nenit 6 meposhte.
2. Shembull se si NPP per qellime tatimore, eshte dashur te
merret me demtimin e asetevethemelore te rivleresuara:
Ne menyre qe shembulli te jete i thjeshte per tu kuptuar, eshte
punuar per dy vite te nje pas njeshme.Eshte e mundur qe te behet
rivleresimi disa vite me vone sikur qe mund te kete ndodhur me disa
NPPne Kosove.
Kostoja e aseteve fikse (per NPP-te e cila ka qene vIera e
njohjes se pare) eshte per shembull 3 milioneuro dhe ka jete te
dobishmerise ekonomike prej 10 vitesh pa vlere te mbetur. Eshte
zhvleresuar duke ubazuar ne metoden lineare dhe rivleresuar ne
vitin 1 ne te cilin krijohet bilanci pozitiv nga rivleresimi.Ne
fund te viteve 1 dhe 2, aseti e ka vleren e tregut prej 3.6 milion
euro dhe 3. 2 milion euro .
Rivleresimi eshte bere ne fund te vitit mirepo zhvleresimi per
vitin (ne kete rast 300,000) munde temerret parasysh per
percaktimin e shumes se fundit bartese (viera e tregut ne fund te
vitit 1).
Gjendja do te pasqyrohet si ne vijim (shifrat e NPP-se te vitit
2002 ne nje fare menyre jane shifra tekostos historike dhe jane
treguar per krahasim):
6
Mat jet ne euro (ne kete Rivleresimi ne euro duke urast kur AKM
ka filluar bazuar ne vleresimin eDe 2002) komuanise se
certifikuar
Viti 1Viera fillestare bartese 3,000,000 3,000,000Bilanci
pozitiv I - + (900,000)rivleresimitViera e fundit bartese 2,700,000
3,600,000
Viti 2VIera fillestare bartese 2,700,000 3,600,000Zhvleresimi -
(300,000) - (400,000)Fitimi nga demtimi + (800,000)Viera e fundit
bartese 3,200,000
-3,200,000
-
Nese nuk eshte here rivleresim atehere do te ishte nje fitim nga
demtimi prej 800,000 euro qe do teniihei ne llogarine e fitimit dhe
humqjes ne vitin 2.
Me supozimin se nga ATK-ia eshte miratuar politika e
rivleresimit te NPP-ve (shih piken 3 te ketijneni me poshte)
atehere eshte nje fitim nga demtimi prej 800,000 euro qe do te
njihet ne vitin 2.Teknika pra eshte, se shuma bartese qe bazohet ne
politiken e rivleresimit menjehere para se teparaqitet nevoja per
demtim, te krahasohet me ate se sa do te kishte me qene kostoja
historike ezhvleresueshme menjehere para demtimit:
800,000 euro do te ngarkohen si fitim ne llogarine e fitimit dhe
humbjes.
3. Kushtet per qellime te ketij Shpjegimi Publik per tu lejuar
demtimi i aseteve te NPP-ve:
ATK pranon shfrytezimin e teknikes se demtimit gjate procesit te
inkorporimit te NPP-ve neseplotesohen kushtet si ne vijim:
a) Bazat e shfrytezuara te jene ne pajtucshmeri me SNK 36
"Demtimi i aseteve', i cili kerkonllogaritjen e shumes se
rikuperueshme te prones, objektit dhe pajisjeve e cila duhet te
jete me elarte se ymimi shites neto dhe viera ne shfrytezim;
b) Humbjet dhe fitimi nga demtimi te regjistrohet si duhet ne
librat dhe pasqyruar ne PasqyrenFinanciare; dhe
c) Te aprovohet nese demtimet kane qene ne pajtueshmeri me SNK
36, nga auditoret e jashtem tecertifikuar ose ne mungese te ketyre
auditoreve nga vete AKM-ja ose pasardhesit e saj.
Neni 6Mos ndryshimi I zhvleresimit dhe demtimit per te
kaluaren
Pasqyrat Financiare te aprovuara te pergatitur ne pajtueshmeri
me Standardet Nderkombetare teRaportimit Financiar (SNRF) permbajne
shumat e aseteve dhe detyrimeve dhe shpalosjet e aseteverezerve dhe
detyrimeve ne daten e pasqyres financiare dhe shumave te raportuara
te te hyrave dheshpenzimeve gjate periudhes raportuese. Kjo
gjithashtu vlen edhe per shumat e raportuara tezhvleresimit dhe
demtimit.
Keto shuma asnjehere nuk munde te modifikohen me vone.
Neni7Periudha e implementimit te ketij Shpjegimi Publik
Implementimi i rregullave te sistemit te pergjithshem te
zhvleresimit dhe demtimit te NPP-ve sikur qeeshte pershkruar ne
kete Shpjegim Publik, eshte i aplikueshem nga momenti qe AKM eshte
berekujdestare NPP-ve. Ky sistem i perbashket do te mbetet deri sa
te realizohet privatizimi.
Data: 1Z/Ji/ 2 oc) :J
7
NeeuroShuma bartese e bazuar ne rivleresim 3,200,000 3,600,000-
400,000Kostoia e zhvleresuar (2,400,000) (2,700,000 -
300,000)Diferenca 800,000