vanda mujiri arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodika Mujiri disertacia.pdf · mecnierulad da masSi aisaxeba pedagogikis, fsiqologiis, qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva

vanda mujiri

arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodika

warmodgenilia doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad

saqarTvelos teqnikuri universiteti

Tbilisi, 0175, saqarTvelo

maisi, 2012

© saavtoro ufleba “vanda mujiri, 2012”

ii


arqiteqturis, urbanistikis da dizainis fakulteti

Cven, qvemore xelis momwerni vadasturebT, rom gavecaniT

vanda mujiris mier Sesrulebul sadisertacio naSroms

dasaxelebiT: “arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodika”.

da vaZlevT rekomendacias saqarTvelos teqnikuri universitetis

arqiteqturis, urbanistikis da dizainis fakultetis sadisertacio

sabWoSi mis ganxilvas doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad

TariRi

xelmZRvaneli:

recenzenti:

recenzenti:

recenzenti:

iii


2012

avtori: vanda mujiri

dasaxeleba: arqiteqturuli kompoziciis swavlebis

meTodika

fakulteti: arqiteqturis, urbanistikis da dizainis

xarisxi: doqtori

sxdoma Catarda: 2012 wlis “ “ .

individualuri pirovnebebis an institutebis mier

zemomoyvanili dasaxelebis disertaciis gacnobis mizniT

moTxovnis SemTxvevaSi misi arakomerciuli miznebiT kopirebisa

da gavrcelebis ufleba miniWebuli aqvs saqarTvelos teqnikur

universitets.

avtoris xelmowera

avtori inarCunebs danarCen sagamomcemlo uflebebs da arc

mTliani naSromis da arc misi calkeuli komponentebis

gadabeWdva an sxva raime meTodiT reproduqcia dauSvebelia

avtoris werilobiTi nebarTvis gareSe.

avtori irwmuneba, rom naSromSi gamoyenebuli saavtoro

uflebebiT dacul masalebze miRebulia Sesabamisi nebarTva

(garda im mcire zomis citatebisa, romlebic moiTxoven mxolod

specifiur mimarTebas literaturul citirebaSi, rogorc es

miRebulia samecniero naSromebis Sesrulebisas) da yvela

maTganze iRebs pasuxismgeblobas.

iv

miZRvna

Cems naSroms vuZRvni Cems pedagogebs, romelTac maziares

arqiteqturis mdidar da saintereso samyaros da udidesi

wvlili Seitanes Cems profesiul CamoyalibebaSi. aseve

studentebs, romlebic iyvnen CemTvis mudmivi stimulis momcemni

Semdgomi profesiuli srulyofisa da ganviTarebisaTvis.

aseve vuZRvni am naSroms Cems ojaxs, romelmac yvelanairad

Semiwyo xeli, raTa Cemi samecniero muSaoba logikur

dasasrulamde misuliyo.

v

reziume

Sromis mizans warmoadgenda arqiteqturuli propedevtikis

aqamde arsebuli saswavlo Teoriebisa da meTodologiebis

kritikuli analizis safuZvelze Tanamedrove da originaluri

meTodebis gamoyenebiT moculobiT-sivrciTi kompoziciis

efeqtiani saswavlo programis SemuSaveba, romelic

saerTaSoriso moTxovnebis Sesabamisad momavali arqiteqtorebis

optimaluri momzadebis saSualebas miscems saswavlo

dawesebulebebs.

naSromSi pirvelad aris mocemuli arqiteqturuli

kompoziciis swavlebis meTodologiis kritikuli analizi

dinamikaSi, sxvadasxva qveynebis, maT Soris, saqarTvelos

gamocdilebis safuZvelze. pirvelad saqarTvelos teqnikuri

universitetis arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis

fakultetze Catarda kvlevebi studentTa moTxovnebisa da

saWiroebebis gamosavlenad specialurad Sedgenili kiTxvarebis

saSualebiT. gamokiTxuli iyo 137 studenti da magistranti, aseve

49 eqspert-pedagogi. sistematizirebulia is midgomebi, romelic

aucilebelia arqiteqturuli propedevtikis swavlebis

Tanamedrove adekvaturi meTodologiis SesamuSaveblad:

• arqiteqturuli procesis daufleba efeqtiani iqneba, Tu

arqiteqturuli propedevtikis meTodologia SemuSavdeba

mecnierulad da masSi aisaxeba pedagogikis, fsiqologiis,

qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva mecnierebebis

monacemebi;

• saswavlo meTodologia iqneba Sedegiani, Tu is

dasawyisSive gaiTvaliswinebs arqiteqturuli kompoziciis

formirebis zogad cnebebs da kanonzomierebebs, swavlebis

sagnad iqceva Sejamebuli gamocdileba, romelic saerTo

principebiTa da kategoriebiT gamoxatavs mTavars;

vi

• pirvelobas unda vaniWebdeT swavlebis im meTodebs,

romlebic mimarTulia ara moswavleTa mexsierebis

datvirTvaze mza codniT, aramed meTodis formirebas,

romelic kerZo movlenebis mTeli sistemis damoukidebeli

asaxvis saSualebas iZleva. aqedan gamomdinare informaciis

moculobis Seumcireblad SesaZlebelia saswavlo masalis

Semcireba da swavlebis xarisxis amaRleba;

• moculobiT-sivrciTi kompoziciisa da arqiteqturuli

daproeqtebis kavSiris arseboba ganapirobebs maTi

paralelurad swavlebis aucileblobas da mniSvnelobas;

• swavlebis kompiuteruli formis SemosvlasTan

dakavSirebiT arqiteqturulma skolam aucileblad unda

upasuxos axal realobas arqiteqturuli Semoqmedebis

meTodologiaSi, rac moiTxovs axali ideebis Ziebas

ganaTlebis sawyisi ciklis organizebaSi.

saqarTvelos teqnikuri universitetis arqiteqturis,

urbanistikisa da dizainis fakultetze Catarebuli gamokiTxvis

saSualebiT aseve gamovlinda studentTa saWiroebebi da

moTxovnebi saswavlo meTodologiaSi Sesatani cvlilebebis

Sesaxeb, romelTa gaTvaliswinebac gaaumjobesebs swavlebis

xarisxs da ufro adekvaturs gaxdis saswavlo programas.

gamokiTxul eqspert-pedagogTa azriT moculobiT-sivrciTi

kompoziciis codna exmareba studentebs SemdgmoSi

maprofilirebeli sagnebis aTvisebaSi (gegmareba, dizaini,

konstruqciebi da a.S.).

naSromSi pirvelad iqna naCvenebi, rom swavlebis procesSi

gamoyenebuli originaluri savarjiSoebi studentTaTvis

misaRebia, magram mTlianad savarjiSoebis sistema moiTxovs

srulyofas da ganaxlebas. aqedan gamomdinare, mizanSewonilia

savarjiSoebis Sinaarsis ganaxleba Tanamedrove tendenciebisa da

meTodebis CarTviT, rac ufro sainteresos gaxdis saswavlo

process, ganaviTarebs da gamoavlens studentebis

individualobas.

vii

sadisertacio naSromis Sedegebis praqtikaSi danergvisaTvis

SemuSavebulia rekomendaciebi:

• saqarTveloSi momavali arqiteqtorebis optimaluri

momzadebisaTvis moculobiT-sivrciTi kompoziciis

efeqtiani saswavlo programis SemuSavebisas

mizanSewonilia arsebul gamocdilebaze dayrdnobiT

moxdes swavlebis kursis ganaxleba Tanamedrove meTodebisa

da midgomebis CarTviT (mag. kompiuteruli teqnologiebi).

amasTan, gaTvaliswinebul unda iqnas studentTa mier

gamoTqmuli mosazrebebi, maTi saWiroebebis da ganwyobis

asaxviT.

• studentTa komentarebis gaTvaliswinebiT, mizanSewonilia

arqiteqturuli kompoziciis saswavlo kursSi axal

savarjiSoTa Soris gamoyenebul iqnas Cvens mier

SeTavazebuli originaluri davalebebi (“feradi kvadrati”,

“foToli”, “suraTi”, “arqiteqturuli versia”), romlebic

aprobirebulia da mowonebuli studentTa mier.

• momaval arqiteqtorebis optimaluri momzadebisTvis

mizanSewonilia gaTvaliswinebul iqnas saerTaSoriso

gamocdileba swavlebis dros saproeqto procesis

ganviTarebisas masSi moculobiT-sivrciTi kompoziciis

masalis paralelurad CarTvaze.

amgvarad, sadisertacio naSromis Sedegebi SesaZloa

gamoyenebul iqnas arqiteqtorebis optimaluri momzadebisaTvis

Tanamedrove efeqtiani saswavlo programebis SemuSavebis

saSualebiT.

viii

Abstract

The work aimed at elaboration of effective educational program of volume-

space composition using modern and original methods on the basis of critical

analysis of existing educational theories and methodologies of Architectural

Propaedeutics. This will give the educational institutions a possibility to

optimally train future architects according to modern requirements.

For the first time, the critical analysis of educational methodology of

architectural composition is provided in dynamics, on the basis of experience

of Georgia, as well as foreign countries. First time, in order to reveal the

demands and requirements of students, the surveys has been conducted at

the Faculty of Architect, Urbanistics and Design of Georgian Technical

University using specially designed questionnaires. 137 students and 49

expert-professors have been interviewed. The special approaches, which are

necessary for elaboration of modern, adequate methodology of teaching

Architectural Propaedeutics have been systematized:

• Mastering the architectural process will be effective, if methodology of

Architectural Propaedeutics is scientifically based and reflects the data

and best practices of pedagogy, psychology, theory of action, culturology

and other sciences;

• Teaching methodology will be output oriented, if from the very start it

takes into account general concepts and patterns of formation of

architectural composition, the subject of training will be the summarized

experience, which expresses the main point through general principals

and categories;

• The priority has to be given to such methods of teaching, that are

directed not on filling students’ memory with ready knowledge, but on

formation of method that provides possibility for independent reflecting of

entire system of particular events. Correspondingly it’s possible to

compress educational material and increase quality without reducing the

volume of information;

ix

• Existence of connection between volume-space composition and

architect projecting underlines the necessity and importance of their

parallel teaching;

• While introducing computerized forms of teaching, the architect school

has to reflect the new realities in methodology of architect art, that

requires looking for new ideas for organizing the initial stages of

education;

The survey conducted at the Faculty of Architect, Urbanistics and Design of

Georgian Technical University also revealed the demands and requirements

of students regarding the changes in educational methodology; assimilation of

this data will improve the quality of teaching and will make educational

program more adequate.

Interviewed expert-professors indicated that knowledge of volume-space

composition helps students to learn better the profile subjects on next stages

(e.g. planning, design, consructions, etc.).

First time in our work was shown that original exercises used in training

process are acceptable for students, but require improvement and renewal.

Therefore, its recommended the renewal of exercise content using modern

tendencies and methods, which will make the training process more

interesting and will develop and reveal students’ individuality.

The set of recommendations have been elaborated for implementation of work

results:

• For optimal training of future architects in Georgia, it’s recommended,

based on existing experience, to renew the training course using

modern methods and tendencies (e.g. computer technologies) in order

to elaborate the effective educational program in volume-space

composition. Also it’s necessary to take into account the considerations

of students, reflecting their needs and attitudes;

• Based on students’ positive and approving comments, it is advisable to

use original tasks offered by us (“Color square”, “Leaf”, “Picture”,

x

“Architect version”) among the exercises in educational course on

architectural composition;

• For optimal training of future architects, it’s desirable to take into

account international experience on parallel inclusion of volume-space

composition materials in the teaching of project process development.

Thus, the results of our work might be used for optimal training of future

architects through elaboration of modern effective educational programs.

1

sarCevi

1. Sesavali ................................................................................................................. 4

1. Sesavali ................................................................................................................. 4

1.1 naSromis aqtualoba ................................................................................... 8

1.2 kvlevis mizani da amocanebi................................................................... 9

1.3 kvlevis obieqti da meTodebi............................................................... 10

1.4 naSromis mecnieruli siaxle............................................................... 10

1.5 Sedegebis gamoyenebis sfero ................................................................ 11

2. literaturis mimoxilva .............................................................................. 13

2.1 istoriuli aspeqti ................................................................................... 13

3. naSromis Sedegebi ........................................................................................... 20

3.1 XX saukunis meore naxevaris ucxoeTis arqiteqturul skolebSi arqiteqturuli propedevtikis formirebis tendenciebis analizi .................................................................................... 20

3.2 ladovski-krinskis formalur-kompoziciuri skolis samecniero-meToduri ideebis ganviTareba ........................................... 39

3.3 arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodologia saqarTveloSi..................................................................................................... 55

3.4 moculobiT-sivrciTi kompoziciis kavSiri arqiteqturul daproeqtebasTan, rogorc meTodologiuri problema .................. 64

3.5 arqiteqturuli propedevtika da kompiuterizacia ................... 72

3.6 arqiteqturuli propedevtikis fsiqo-pedagogiuri safuZvlebi .......................................................................................................... 79

3.7. studentTa da eqspert-pedagogTa mier arqiteqturuli kompoziciis swavlebis Sefaseba specialurad Sedgenili kiTxvarebis saSualebiT ............................................................................... 86

3.8 arqiteqturuli propedevtikis ganviTarebis perspeqtivebi. 100

4. Sedegebis gansja............................................................................................ 103

5. daskvnebi ............................................................................................................ 109

gamoyenebuli literatura............................................................................. 116

ilustraciebi ...................................................................................................... 122

2

vizualuri masalebis nusxa

ilustracia 1 - iohanes itenis kursi bauhauzSi ................................ 122

ilustracia 2 – mogol-nadis kompoziciis kursi bauhauzSi ....... 123

ilustracia 3 - iozef albersis kompoziciis kursi bauhauzSi. 124

ilustracia 4 - n. ladovskiს kursi – ВХУТЕМАС-Si ....................... 125

ilustracia 5 - propedevtikuli kursi – ВХУТЕМАС-Si ................ 126

ilustracia 6 - a. ruusuvoris kompoziciis kursi - fineTi........ 127

ilustracia 7 - belgia – turnes arqiteqturis umaRlesi skola

floran sori ....................................................................................................... 128

ilustracia 8 - Sveicaria - arqiteqturis ganyofileba,

federaluri politeqnikuri skola ciurixSi ..................................... 129

ilustracia 9 - SvedeTis arqiteqturuli skolebi ........................ 130

ilustracia 10 - slovakeTi, brno ............................................................. 131

ilustracia 11 - germania, karlsrues universiteti

r. lederbogenis kompoziciis kursi ........................................................ 132

ilustracia 12 - germania, vaimaris arqiteqturuli skola,

profesori kiuni da profesori kurt rimeri...................................... 133

ilustracia 13 - germania, drezdeni, samSeneblo institutis

arqiteqturis fakulteti, profesori iusti ...................................... 134

ilustracia 14 - poloneTi, krakovis samxatvro akademia,

interierebis arqiteqturis fakulteti. profesori anton xaski

varSavis samxatvro akademia profesori oskar hanseni ................... 135

ilustracia 15 - arqiteqturuli propedevtika - norvegia ............ 136

ilustracia 16 - arqiteqturuli propedevtika - espaneTi............. 137

ilustracia 17 - arqiteqturuli propedevtika - saberZneTi........ 137

ilustracia 18 - propedevtikuli kursi – МАРХИ-Si

profesori v. krinski ....................................................................................... 138


XX saukunis bolo ............................................................................................ 139


XXI saukune ........................................................................................................... 140

3

ilustracia 21 - arqiteqturuli kompoziciis kursi stu-Si ....... 141









ilustracia 30 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi

davaleba “feradi kvadrati”......................................................................... 148


davaleba “foToli” .......................................................................................... 149


davaleba “suraTi” ............................................................................................. 150


davaleba “suraTi” ............................................................................................. 151


davaleba “suraTi” ............................................................................................. 152


davaleba “arqiteqturuli versia”............................................................. 153


davaleba “arqiteqturuli versia”............................................................. 154

4

1. Sesavali

XX saukunem Camoayaliba arqiteqturul-mxatvruli

formaTwarmoqmnis axali skola, romelic gansxvavdeba

akademiuri tradiciebisgan da gaxda msoflio mxatvruli

kulturis aRiarebuli memkvidreoba. winaT, saukuneebis manZilze

arqiteqturaSi narCundeboda tradiciuli, miRebuli

kompoziciuri xerxebi, saxeebi da stilebi, Sesabamisad

orientirebuli arqiteqturul-pedagogiuri Sexedulebebi,

romlebzec igeboda damgegmareblebis axali Taobebis

praqtikuli momzadeba. Tumca aswleulebis gasayarze moxda

gardatexa; mecnierul-teqnikurma progresma da socialur-

sazogadoebrivi pirobebis Secvlam daangria Zveli esTetikuri

normebi da mxatvruli principebi. Secvlili garemoebebis

gaTvaliswinebiT daiwyo uaxlesi drois, principulad axali

arqiteqturis formireba. Tanamedrove mxatvruli sistemis

CamoyalibebaSi gansakuTrebuli wvlili miuZRvis arqiteqturul

skolas, romelmac gamoxata formaTwarmoqmnis novatoruli,

konceptualuri ideebi. aucilebeli gaxda Sinaarsobrivi masalis

transformacia, pedagogiuri praqtikis gaTvaliswinebiT. amisTvis

damaxasiaTebeli iyo TanamedroveFformaTwarmoqmnis skolis

mimarTva propedevtikuli modelisadmi, romelic iTvaliswinebs

profesiuli ganaTlebis pirveli etapidan saproeqto amocanebis

gadawyvetaSi moculobiT-sivrciTi kompoziciis sagnis gamoyofas

da mis gamoyenebas SemoqmedebiTi iaraRis saxiT. arqiteqturuli

pedagogikis sfero jer kidev ar aris bolomde Seswavlili.

XXI-e saukuneSi arqiteqturis ganviTarebis perspeqtiva,

romelic unda pasuxobdes civilizebuli sazogadoebis maRal

moTxovnebs, pirdapir damokidebulia momavali arqiteqtorebis

profesiuli daostatebis doneze. amitom arqiteqturuli skolis

moRvaweobis daxvewisaTvis aucilebeli pirobaa cxovrebiseuli

realiebis cvalebadi tendenciebis gaTvaliswineba. aqedan

gamomdinare, swavlebis mosamazadebeli kursi aRmocenebuli XX

5

saukunis formaTwarmoqmnis praqtikaze, metad sapasuxismgeblo

xdeba, vinaidan is qmnis safuZvels, romelzec unda dafuZndes

yoveli arqiteqtorisaTvis aucilebeli profesiuli codnisa da

Cvevebis mTeli Semdgomi arsenali. amasTan erTad, dRemde jer

kidev ar arsebobs mkafio da erTiani azri, Tu rogor unda

yalibdebodes saswavlo procesi da rogori unda iyos misi

sawyisi etapi. arsebobs mosazreba, rom SesaZlebelia studentis

konkretuli arqiteqturuli moRvaweobis atmosferoSi Tavidanve

CarTva anu martividan ufro rTul amocanebamde. sxva mosazreba

gulisxmobs profesiuli arqiteqturuli moRvaweobis dauflebas

Tavidan sivrculi formaT-warmoqmnis saerTo formalizebuli

arqiteqturuli saSualebebiT da meTodebiT, romlebic Semdgom

TandaTanobiT konkretuli pirobebiTa da faqtorebiT Seivseba.

orive SemTxvevaSi gamoiyeneba arqiteqturuli moRvaweobis

praqtikul-xelobiTi forma, vinaidan arqiteqtura ubralod

iTxovs SegrZnebebze dafuZnebul praqtikas, anu uSualo muSaobas

xelovnebis gamomsaxvelobiTi xerxebiT.

termini “arqiteqturuli propedevtika” ukve mravali welia

damkvidrda arqiteqturul-pedagogiur leqsikonSi, gansakuTrebiT

pedagogebSi, romlebic muSaoben arqiteqturuli specialobis

umcros kursebTan. Cveulebriv ase uwodeben savarjiSoebis

propedevtika - (winaswar vaswavli, pro+paideutikos -

Zv. berZnulidan) _ Sesavali romelime mecnierebaSi an

xelovnebaSi, mecnierebisa an xelovnebis

elementaruliPformiT Sekvecili sistematuri gadmocema,

Sesavali (mosamzadebeli) kursi, romelic win uZRvis

sagnis ufro Rrma Seswavlas)

kompozicia _ warmosdgeba laTinuri sityvisgan -

SeerTeba, kavSiri da aRniSnavs saSualebaTa sistemas,

romliTac miiRweva mTlianoba.

“arqiteqturuli kompozicia” ganisazRvreba, rogorc

formebis erTiani mxatvrul-gamomsaxvelobiTi sistema,

romelic pasuxobs funqciur da konstruqciul-teqnikur

moTxovnebs.

6

sistemas, romelic asrulebs mniSvnelovan rols moculobiT-

sivrciTi kompoziciis dauflebaSi. Tavisi sawyisi fsiqo-

pedagogiuri mniSvnelobiT propedevtikul kurss uwodeben

saswavlo moqmedebebis krebuls, romelic Seicavs Sekvecili

formiT sistemurad gadmocemul mosamzadebel masalas da xels

uwyobs studentSi profesiuli Tvisebebis formirebas. irkveva,

rom maT gareSe SeuZlebelia an Zalian garTulebulia mTavari

profesiuli kursis efeqturi aTviseba. arqiteqturuli

gegmarebis disciplinis aTvisebisTvis aucilebelia studentSi

sawyisi Cvevebis formireba - formis Seqmnis unari, misi

kompoziciuri organizeba da misi gadatana arqiteqturul

naxazebSi.

cneba arqiteqturuli “propedevtika” gamoyenebulia, rogorc

sawyis etapze profesiuli arqiteqturuli proeqtirebis

safuZvlebis da mxatvruli kompoziciis swavlebis meTodi. cneba

“moculobiT-sivrciTi kompozicia” Tavis SinaarsiT ufro viwroa

cnebaze - “arqiteqturuli kompozicia”. arqiteqturuli

kompozicia pasuxobs sxvadasxva faqtorebis mTel kompleqss _

socialuri, funqcionaluri, ekonomikuri, konstruqciuli da a.S.

moculobiT-sivrciTi kompoziciis miznebi gacilebiT

mokrZalebulia _ adamianis mxedvelobiT aRqmaze da fsiqo-

fizikur monacemebze dayrdnobiT Seiswavlos da gaiTavisos, Tu

rogor SeiZleba mxolod sivrciTi formebis raodenobriv

cvlilebebze da Sefardebaze dayrdnobiT miviRoT emociur-

gamomsaxvelobiTi da Sinaarsiani moculobiT-sivrciTi

kompozicia (zoma, wona, moculoba, sivrceSi ganlageba,

proporciebi da a.S.) [1].

arqiteqturul propedevtikaSi, romelmac XX saukuneSi miiRo

didi aRiareba, gamoiyeneba Taviseburi kompoziciuri praqtikumi,

romelSic abstraqtul-vizualuri analitika erwymis mxatvruli

Semoqmedebis intuiciaze dafuZnebul cocxal, materializebul

formas. Tumca kompoziciis swavlebis teqnologia xSirad

gamomuSavdeba intuiciurad, cdebis gziT da dafuZnebulia saR

7

azrze. Teoriul swavlebaSi Warbobs fragmentuloba,

SexedulebaTa sxadasxvaoba. iTvleba, rom studentebSi

arqiteqturuli profesiuli Sexedulebebi umetesad stiqiurad

yalibdeba da ar formirdeba mizanmimarTulad, rac

damaxasiaTebelia nakleb efeqtiani swavlebisaTvis [2].

arsebobs azrTa sxvadasxvaoba “propedevtikis” cnebis

gansazRvraSi. ar aris gamovlenili kavSiri skolas, umaRles

saswavlebelsa da saproeqto praqtikas Soris. Cndeba arsebuli

gamocdilebis gaazrebisa da Tanamedrove mecnieruli codnis

gaTvaliswinebiT Teoriul ganzogadoebaze gasvlis aqtualuri

moTxovnileba. aman xeli unda Seuwyos arqiteqturuli

propedevtikis koncefciis, rogorc XX saukunis mxatvruli

kulturis mniSvnelovani nawilis, formulirebas, aseve

studentebis profesiuli momzadebis mTeli sistemis daxvewas,

gansakuTebiT mxatvul-SemoqmedebiTi aRqmis TvalsazrisiT.

utilitarul-praqtikuli faqtorebi mniSvnelovania gegmarebiTi

amocanebis amoxsnisaTvis. maTi gaTaviseba saswavlo procesSi

gacilebiT advilia, vinaidan isini eyrdnoba gamocdilebasa da

codnas, romelTa formulireba xdeba erTmniSvnelovnad da

zustad samecniero meTodebiT. mxatvrul nawilSi ki yvelaferi

gacilebiT rTulia, vinaidan aq moqmedebs damatebiTi subieqturi

faqtorebi, romlebic efuZneba pirovnebis Tvisebebs [3].

arqiteqturuli skola dgas urTulesi amocanis winaSe, romelic

gulisxmobs studentis aqtiur Cabmas arqiteqturis mxatvrul

samyaroSi. kompoziciis formalur-analitikuri SemoqmedebiTi

meTodis gamocdileba, romelic bolo aswleulis manZilze iyo

gabatonebuli da romlis gamoxatuleba iyo propedevtikuli

midgoma, dRes mniSvnelovania mravali praqtikuli sakiTxis

gadawyvetisaTvis.

AiTvleba, rom arqiteqturuli propedevtika unda wyvetdes

ramdenime sabaziso amocanas:

• studentSi profesiuli Cvevebis formireba, raTa man SeZlos

Tavisi Canafiqris naxazSi gadatana (arqiteqturuli grafika);

8

• elementaruli profesiuli warmodgenebis formireba, raTa

studentma SeZlos martivi moculobiT-sivrciTi saxeebis

generireba, maTi sagnobrivi warmoCena eskizuri grafikis

saSualebebiT da eskizuri kompoziciuri Ziebis saSualebebis

daufleba;

• Seqmnili namuSevris kompoziciuri analizis sawyisi Cvevebis

da Canafiqris formis koncefciamde miyvanamde misi

koreqtirebis unaris formireba.

aqedan gamomdinare, arqiteqturuli propedevtikis kursi

unda warmoadgendes sapiloto proeqtirebis variants, romelic

moicavs saproeqto teqnologiis yvela komponents: davaleba,

eskizur-kompoziciuri Zieba, ideis Casaxva, misi miyvana formis

koncefciis donemde da daproeqtebuli naxazebis Sesruleba

(gegmebi, fasadebi, Wrilebi).

gamomdinare iqidan, rom dReisaTvis cnebas “propedevtika”

aqvs tendencia gafarToebisa da metaforizaciisaken,

aucilebelia zustad moxdes misi gamoyenebis gamijvna da

mieTiTos moqmedebis sfero, sadac es problematika

gansakuTrebiT aqtualuria da dakavSirebulia mxolod

skolasTan.

1.1 naSromis aqtualoba

Catarebuli kvlevebis miuxedavad ar arsebobs safuZveli

imis mtkicebisa, rom dRes arsebobs erTiani Sexeduleba

mxatvruli formaTwarmoqmnis arqiteqturul skolaze, romelic

Camoyalibda XX saukuneSi da gaxda msoflio mxatvruli

kulturis mniSvnelovani movlena. amasTan erTad dagrovili

didi moculobis masala, mravali Teoriuli idea da mecnieruli

Sexeduleba SeiZleba gaxdes misi SemuSavebis safuZveli.

gamomdinare zemoTqmulidan, irkveva, rom arqiteqturuli

propedevtika, romlis safuZvelia moculobiT-sivrciTi

kompozicia, aris Zalian mniSvnelovani momavali arqiteqtorebis

9

CamoyalibebisaTvis, profesiuli Tvisebebisa da Cvevebis

dauflebisaTvis. teqnikuri progresi da arqiteqturaSi axali

masalebisa da kompiuteruli teqnologiebis farTod gamoyeneba

moiTxovs swavlebis tradiciul meTodologiis modernizacias

Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad. swored aman gansazRvra

Cveni Sromis mizani da amocanebi.

1.2 kvlevis mizani da amocanebi

Sromis mizans warmoadgenda arqiteqturuli propedevtikis

aqamde arsebuli saswavlo Teoriebisa da meTodologiebis

kritikuli analizis safuZvelze Tanamedrove da originaluri

meTodebis gamoyenebiT moculobiT-sivrciTi kompoziciis

efeqtiani saswavlo programis SemuSaveba, romelic

saerTaSoriso moTxovnebis Sesabamisad momavali arqiteqtorebis

optimaluri momzadebis saSualebas miscems saswavlo

dawesebulebebs.

Aamocanebi:

• arqiteqturuli propedevtikis aqamde arsebuli saswavlo

Teoriebisa da meTodologiebis mimoxilva;

• arqiteqturuli propedevtikis aqamde arsebuli saswavlo

Teoriebisa da meTodologiebis kritikuli analizi da

ganviTarebis perspeqtivebis gamovlena;

• studentTa da eqspert-pedagogTa gamokiTxvis safuZvelze

moculobiT-sivrciTi kompoziciis arsebuli saswavlo

meTodologiis praqtikuli Sefaseba da studentTa

saWiroebebisa da moTxovnebis gamovlena saswavlo programis

Semdgomi daxvewis mizniT;

• Tanamedrove da originaluri (sakuTari) meTodebis adre

arsebul saukeTeso meTodebTan integraciis safuZvelze,

studentTa saWiroebebisa da moTxovnebis gaTvaliswinebiT,

10

moculobiT-sivrciTi kompoziciis adekvaturi saswavlo

meTodologiis da Sesabamisi rekomendaciebis SemuSaveba.

1.3 kvlevis obieqti da meTodebi

kvlevis obieqti

• kvlevis obieqts warmoadgenda swavlebis propedevtikuli

kursis qarTuli da ucxouri meTodologiebi;

• moculobiT-sivrciTi kompoziciis swavlebis

meTodologiaSi Tanamedrove meTodebis, maT Soris

kompiuteruli teqnologiebis, integraciis perspeqtivebi;

• studentTa piradi ganwyobebi da damokidebuleba teqnikuri

universitetis arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis

fakultetze maTTvis SeTavazebuli moculobiT-sivrciTi

kompoziciis swavlebis meTodologiisadmi.

kvlevis meTodebi

• literaturuli wyaroebis damuSaveba da mopovebuli masalis

SedarebiTi analizi;

• specialurad SemuSavebuli kiTxvaris saSualebiT studentTa

gamokiTxva da miRebuli Sedegebis analizi;

• specialurad SemuSavebuli kiTxvaris saSualebiT eqspertTa

gamokiTxva da miRebuli Sedegebis analizi.

1.4 naSromis mecnieruli siaxle

naSromSi pirvelad aris mocemuli arqiteqturuli

kompoziciis swavlebis meTodologiis kritikuli analizi

dinamikaSi, sxvadasxva qveynebis, maT Soris, saqarTvelos

gamocdilebis safuZvelze. sistematizirebulia is midgomebi,

romelic aucilebelia arqiteqturuli propedevtikis swavlebis

Tanamedrove adekvaturi meTodologiis SesamuSaveblad.

11

pirvelad saqarTvelos teqnikuri universitetis

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetze

Catarebuli gamokiTxvis saSualebiT gamovlinda studentTa

saWiroebebi da moTxovnebi saswavlo meTodologiaSi Sesatani

cvlilebebis Sesaxeb. naCvenebi iqna, rom swavlebis procesSi

gamoyenebuli originaluri savarjiSoebi studentTaTvis

misaRebia, magram mTlianad savarjiSoebis sistema moiTxovs

srulyofas da ganaxlebas Tanamedrove tendenciebisa da

meTodebis CarTviT, rac gaaumjobesebs swavlebis xarisxs, ufro

adekvaturs gaxdis saswavlo programas, ganaviTarebs da

gamoavlens studentebis individualobas.

1.5 Sedegebis gamoyenebis sfero

Sedegebis gamoyenebis sferos warmoadgens arqiteqturuli

kompoziciis swavlebis meTodologia. kerZod, misi daxvewa

naSromis daskvnebis safuZvelze, raSic igulisxmeba:

• originaluri meTodebis adre arsebul SerCeul meTodebTan

integraciis safuZvelze moculobiT-sivrciTi kompoziciis

swavlebis adeqvaturi meTodologiis SemuSaveba, rac

safuZvlad daedeba fsiqologebis mier Sefasebul, efeqtian,

studentebisaTvis misaReb saswavlo programas. es xels

Seuwyobs studentebSi Tavisufali da Tanamedrove

azrovnebis Camoyalibebas da profesiul ganviTarebas;

• moZiebuli literaturis da pilotirebis Sedegebis analizis

safuZvelze gamoikveTeba arqiteqturuli kompoziciis

swavlebis mniSvneloba da aucilebloba arqiteqturis,

qalaqgegmarebis, dizainis, interieris studentebis

srulfasovan specialistebad CamoyalibebaSi. amasTan,

dadgindeba am specialobebSi studentebis momzadebisaTvis

specifiuri da gansxvavebuli miwodebis aucilebloba;

• Tanamedrove arqiteqturasa da samSeneblo sferoSi axali

samSeneblo masalebis Semosvlis fonze, xasiaTis, ferisa da

12

faqturis mixedviT maTi saSualebebis gamovlenis mizniT da

masalis specifikis CvenebiT Sesabamisi axali mocemulobebis

Seqmnis mizanSewonilobis gaTvaliswineba;

• dadgindeba moculobiT-sivrciTi kompoziciis swavlebaSi

kompiuteruli teqnologiebis integrirebis SesaZlebloba da

efeqtianoba.

13

2. literaturis mimoxilva

2.1 istoriuli aspeqti

XX saukunis dasawyisSi germaniaSi yalibdeboda

arqiteqturuli propedevtikis safuZvlebi bauhauzis skolaSi,

romlis liderma valter gropiusma SeimuSava, Camoayaliba da

praqtikaSi danerga bauhauzis programa. am skolis

propedevtikuli momzadeba dakavSirebulia pirvel rigSi

cnobili pedagogebis i. ittenis, l. mogol-nadis, i. albersis

saxelebTan (ilustracia 1,2,3). bauhauzis propedevtikisTvis

damaxasiaTebelia misi avtorebis individualuri Semoqmedeba. am

skolaSi aseve aswavlidnen cnobili mxatvrebi – v. kandinski,

klee, mondriani, fainingeri da sxva [4]. mxatvruli formis Ziebis

procesSi eqsperimentebis Sedegebi da mignebebi maT gadahqondaT

kompoziciis propedevtikuli kursis SinaarsSi. aq iswavleboda

harmoniis, riTmis, proporciebis, simetriis, masStabis,

koloritis kanonebi. bauhauzis mTavari postulati iyo axali

tipis xelovanis aRzrda, mxatvris ganviTarebuli SemoqmedebiTi

azrovnebiT. yvela savarjiSo mimarTuli iyo individualuri

Ziebebisken gamocdili mxatvar-pedagogis xelmZRvanelobiT. ase,

rom kompoziciuri SemoqmedebiTi praqtikumi warmoadgenda

sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT kompoziciuri anbanisa da

formawarmoqmnis cnebebis safuZvels [5].

SeiZleba iTqvas, rom bauhauzis propedevtika ar aris

mTliani, dasrulebuli sistema mkveTri meTodologiiT, magram is

warmoadgens improvizaciaTa jaWvs, romelic misi Semqmnelebis

xedvasa da gemovnebas exmianeba.

bauhauzis skolis TiTqmis paralelurad arqiteqturuli

propedevtika yalibdeboda da viTardeboda ruseTSi ВХУТЕМАС-

is (Высшие художественно-технические мастерские) kedlebSi XX

saukunis 20-iani wlebidan [6]. es iyo umaRlesi samxatvro skola,

14

romelmac mniSvnelovani roli iTamaSa axali mxatvruli

kulturis, Tanamedrove mxatvruli skolis, avangarduli

arqiteqturis, mravali gamoyenebiTi xelovnebis saxeobebis,

dizainis CamoyalibebaSi (ilustracia 4,5).

am skolis udidesi wvlilia sabaziso propedevtikuli

kursebis SemuSaveba yvela profiluri fakultetisTvis.

ВХУТЕМАС-is xelmZRvanelebs Soris iyvnen rogorc swavlebis

tradiciuli meTodebis mimdevrebi, aseve novatorebi, romlebic

eZebdnen axal gzebs xelovnebaSi da pedagogikaSi (tatlini,

kandinski, maleviCi da sxva) [7].

novatoruli pedagogiuri praqtikis faqtobrivi mxare

asaxulia ВХУТЕМАС-is programul dokumentebSi, saswavlo

meTodikaSi, kompoziciuri savarjiSoebis fotoebSi, im periodis

publikaciebSi. s.o.xan-magomedovma Seagrova dokumenturi masala,

ramac dagvanaxa ВХУТЕМАС-is wvlili, Setanili XX saukunis

msoflio mxatvrul kulturaSi da SesaZlebeli gaxada

arqiteqturuli propedevtikis koncefciis analizi da

gansazRvra misi roli arqiteqturuli profesiuli swavlebis

Tanamedrove strategiaSi [8].

20-ian wlebSi ВХУТЕМАС-is moRvaweobis periodSi mTavari

kamaTi iSleboda arqiteqturaSi formaTwarmoqmnis koncefciebis

garSemo, raTa garkveuliyo mTavari meTodi (konstruqtivizmi,

funqcionalizmi, racio-arqiteqtura, axali akademia,

arqiteqturuli organizmebis Teoria da a.S.). arqiteqturuli

formaTwarmoqmnis SemoqmedebiTi postulatebi gadahqondaT

saswavlo procesSi, profesiis dauflebis meTodikaSi. ladovski-

krinski-dokuCaevis arqiteqturuli propedevtikis skolis bazas

warmoadgens racio-arqiteqturis Teoriuli safuZvlebi [9].

golosovis meTodis birTvia arqiteqturuli organizmebis

Teoria [10]. arqiteqturuli formaTwarmoqmnis SemuSaveba

konstruqtivizmis poziciidan xdeboda ginsburgis, vesninis da

sxvaTa mier [11]. saswavlo kursi “sivrcis” avtorebi (v.s. balxini,

m.a. turkusi, m.p. korJevi, v.f. krinski, i.v. lamcovi) qmnidnen

15

arqiteqturili kompoziciis axal Teorias, romelic mimarTuli

iyo obieqtebis mocemulobebis Seqmnaze morfologiuri tipebisa

da maTi elementebis saxiT, esTetiur kriteriumebze Semdgomi

gasvliT [12]. ase Seiqmna saerTo mxatvruli arqiteqturuli

propedevtikis safuZvlebi da SeTavazebul iqna arqiteqturuli

formaTwarmoqmnis Teoriuli sakiTxebi.

30-ian wlebSi ВХУТЕМАС-isa da bauhauzis daSlis Semdeg

arqiteqturul-mxatvruli kompoziciis gegmazomieri kvlevebi

sabWoTa kavSirSi ganaxlda 60-iani wlebis me-2 naxevridan, maSin,

rodesac aRdga moculobiT-sivrciTi kompoziciis kursi.

arqiteqturuli formaTwarmoqmnis Teoriis ganviTareba

pedagogi arqiteqtorebis ZalebiT kompoziciis mcnebebis (sivrce,

moculobiTi formebi, riTmi, proporcia da a.S.) dauflebis

sxvadasxva meTodebis kvlevis paralelurad xdeboda (v. maligini,

a. nesterenko, g. ignatovi, v. soniaki, g. negai, u. konovalovi, v.

sadonovi da sxva) [13,14,15].

umaRlesi arqiteqturuli ganaTlebis fsiqologiur-

pedagogiuri baza Seiqmna n. neCaevas, g. ivanovas, v. usovis, v.

mooris da sxvaTa SromebSi [16,17,18,19].

arqiteqtoris saproeqto saqmianoba gamokvleulia

fsiqologiuri kanonzomierebebis kuTxiT, ramac safuZveli

Cauyara saswavlo procesis dros studentebis SemoqmedebiTi

monacemebis ganviTarebis pirobebs da principebs. gamokveTilia

profesiuli mcnebebis formirebis sawyisi etapis mniSvneloba,

romelic gansxvavdeba Semdgomi etapebisgan rogorc formiT,

aseve Sinaarsobrivad.

regionul skolebSi, magaliTad sverdlovskis arqiteqturis

institutSi (a. korotkovski, s. zaikina, a. starikovi da a.S.)

formaTwarmoqmnis tradiciuli meTodis safuZvelze

xorcieldeba modelirebis meTodis ganviTareba, saproeqto-

kompoziciuri qmedebebis produqtiuli formebis gaZlierebiT.

arqiteqturuli propedevtikis farglebSi Teoriul safuZvels

da meTodur formas iZens originaluri meTodi, romelic

16

akavSirebs ganzogadebul arqiteqturul formas romelime

konkretuli istoriuli epoqis maxasiaTebel niSnebTan.

a. stepanovi, a. korotkovski, v. iuvlevi, m. metlenkovi da

sxvebi mxatvruli formTwarmoqmnis sawyisi skolis procedurul

mxares ganixilavdnen, rogorc moculobiT-sivrciTi

kompoziciisa da arqiteqturuli gegmarebis geometriuli

modelis kavSirs [20,21,22].

mTeli rigi avtorebisa yuradRebas amaxvilebs moculobiT-

sivrciTi kompoziciis calkeul komponentebze, maT Soris

simetriaze da sxva. a.v. Subnikovi, v. kopciki naSromSi “simetria

mecnierebaSi da xelovnebaSi” simetrias ganixilaven, rogorc

harmoniis erT-erT kerZo SemTxvevas - garkveul maTematikur

kanonzomierebebze dafuZnebuli nawilebis

urTierTSeTanxmebuloba mTelis farglebSi [23].

n. smolinas naSromSi “simetriis tradiciebi arqiteqturaSi”

ganzogadebulia arqiteqturuli simetriis gaazrebis

gamocdileba kompoziciuri azrovnebis da Tanamedrove

samecniero Sexedulebebis WrilSi. aseve ganxilulia sivrcis

danawevrebis da sibrtyeze geometriuli agebis Cveuli meTodebis

semantika [24].

g. azgaldovi, Tavis naSromSi ganixilavs esTetikuri

Sefasebis problemebs arqiteqturuli kompoziciis

kategoriebisadmi. avtori iZleva arqiteqturuli kompoziciis

TiTqmis yvela kategoriis metri, riTmi, niuansi, kontrasti,

simetria, asimetria, proporciuloba, maStaburoba da sxva)

qvalimetriuli Sefasebis SesaZleblobis magaliTebs [25].

s. malaxovi, a. dembiCi, v. usovi, v. moori da sxvebi Tavis

naSromebSi ikvlevdnen saswavlo amocanis gadawyvetisaTvis

saproeqto-kompoziciuri Ziebis process. maT gamokveTes

kompoziciuri procesis zogierTi etapi da SemogvTavazes

Sesabamisi savarjiSoebi am etapebis aTvisebisaTvis [26].

arqiteqturuli ganaTlebis mravali Teoretikosi da

praqtikosi aRniSnavs arqiteqturuli gegmarebis meTodikis

17

aTvisebis erTiani xazis gatarebis sirTules - propedevtikidan,

rogorc sabaziso etapidan Semdeg etapamde, romelic aerTianebs

yvela konkretul faqtors. arqiteqturuli proeqtis yvela

elementisa da nawilis kavSiris mniSvnelobis sruli aRqmisas,

praqtikuli realizacia seriozul meTodur problemad

gvevlineba. arqiteqturuli propedevtikis Seswavlis Semdeg

Zalian xSirad studentebi ganicdian garkveul sirTuleebs

konkretuli Temebis proeqtirebaze gadasvlisas. a. stepanovi, n.

bloxini, b. barxini, s. malaxovi, b. pronini da sxvebi Tavis

naSromebSi ikvlevdnen sxvadasxva disciplinebis meTodur

kavSirs, maT koordinacias droisa da Sinaarsis mixedviT [27,28].

mxatvruli formaTwarmoqmnis Teoriul-meTodologiuri

koncefciis mdgomareobis garkvevisas gamoiyeneba monacemebi

dizainis sferodan. XIX saukunis bolos da XX saukunis

dasawyisis mxatvruli kultura, arqiteqturis mdgomareoba,

mxatvruli ganaTleba araerTi mkvlevaris mier ganixileboda. maT

kvlevebSi naCvenebia Seqmnili krizisis daZlevis, akademiuri

dogmebis ngrevisa da pedagogikis axali principebis Ziebis

istoriuli aucilebloba (a. nekrasovi, a. gabriCevski, s. xan-

magomedovi, i. nikolaevi, e. remizova da a.S.) [29,30,31,32]. XX

saukunis me-2 naxevarSi dizainis praqtikis da mxatvruli

konstruirebis skolis ganviTarebasTan dakavSirebiT mxatvruli

propedevtika ufro dasabuTebuli xdeba (g. minervini, k. zenkeviCi,

e. rozenblumi, a. muskaeva da a.S.). maTi moRvaweobis Sedegad

gamoikveTa gansxvavebebi midgomebSi arqiteqturasa da dizains

Soris [33,34]. arqiteqturuli kompoziciis meTodebis gamovlenaSi

mniSvnelovania Sexedulebebi formaTwarmoqmnaze arqiteqturaSi.

l. pavlovis, a. ikonnikovis, d. Svidkovskis, i. leJavas, v. haitis,

i. arauxos, le-korbuzies, r. benemis da sxvaTa naSromebSi

warmodgenilia rogorc sistemuri Teoriul-meTodologiuri

Sexedulebebi arqiteqturul formaze, aseve kompoziciis

calkeuli kategoriebis analizi da stilis warmoqmnis aspeqtebi

[35,36,37]. am sakiTxTan pirdapir kavSirSia mecnieruli cnebebi,

18

sadac kompoziciaSi aqcenti gadatanilia Sedegidan TviT

qmedebaze (v. gropiusi, le-korbuzie, n. ladovski, j.k. jonsi,

v. glaziCevi, b. barxini, u. somovi, s. malaxovi). am cnebebis

safuZvelze SesaZlebeli xdeba moculobiT-sivrciTi kompoziciis

propedevtikuli masalis gaazreba [26,28,38].

qmedebis (moRvaweobis) Teoriis cnebebi SesaZloa gaxdes

safuZveli profesiuli da SemoqmedebiTi saSualebebis

gadatanisa saswavlo sibryeSi (s. rubinSteini, a. leontievi, p.

galperini, m. kagani, v. davidovi da sxva). qmedebis Teoria

ixilavs qmedebis struqturas, mis saxeobebs, (maT Soris

saproeqto gegmarebiTs), aTvisebisa da asaxvis meqanizmebs,

meTodologiis mniSvnelobas am procesSi [39,40,41,42].

sxva SemTxvevaSi arqiteqturul propedevtikas ganixilaven,

rogorc racio-arqiteqturis konceptualur postulats

(ladovskis skola) da saerTod, rogorc SemoqmedebiT-sabaziso

instruments uaxlesi drois arqiteqturuli stilis

SemuSavebaSi.

e. remizovas SeTavsebuli aqvs ВХУТЕМАС-is da bauhauzis

formaluri propedevtikuli disciplinebi kompoziciuri

muSaobis formalur meTodebTan [30]. igi Tvlis, rom Cven droSi

Camoyalibda kompoziciuri azrovnebis axali tipi – istoriul-

asociaciuri, metaforuli, sasceno-dramaturgiuli, rasac

Sedegad unda mohyves arqiteqturuli kompoziciis sabaziso

elementebis Secvla [43,44].

a. ikonnikovi propedevtikaSi aseve xedavs 20-iani wlebis

racionaluri arqiteqturis mxatvruli koncefciis

gamoxatulebas.

saqarTveloSi arqiteqturuli kompoziciis kursis swavlebis

meTodikis Ziebebi daiwyo 1970-ian wlebidan.

e. fifias wigni “arqiteqturuli kompoziciis Sesavali” im

meTodikis warmoCenis pirvel mcdelobas warmoadgens, romelic

damkvidrda XX saukunis 70-ian wlebSi da garkveuli

saxecvlilebebiT movida dRemde [45]. es meTodika axlos dgas

19

МАРХИ-sa (Московский архитектурный институт) da sxva sabWoTa

arqiteqturuli skolebis meTodikebTan. swavlebis principia –

praqtikidan Teoriisaken da harmoniis kanonebis TandaTanobiT

Semecnebisaken. SemuSavebulia praqtikuli savarjiSoebis sistema,

romelic dayofilia oTx jgufad da dRemde warmoadgens

moculobiT - sivrciTi kompoziciis swavlebis safuZvels

saqarTveloSi.

praqtikuli savarjiSoebis pirveli jgufi:

sibrtyiTi Sav - TeTri kompoziciebis Seqmna, mkveTrad

gamoxatuli geometrizmiT.

savarjiSoebis mizania – sivrcis agebisa da organizaciis

kanonebis Secnoba.

praqtikuli savarjiSoebis meore jgufi:

sibrtyiTi kompoziciebis Seqmna, romlebic gamoirCeva ferTa

siuxviT, motivebisa da moxazulobis mravalferovnebiT.

savarjiSos mizania - feris SesaZleblobaTa Secnoba

arqiteqturul SemoqmedebaSi.

praqtikuli savarjiSoebis mesame jgufi:

moculobiTi kompoziciebi, kompoziciebi sivrceSi, romlebic

gamoirCevian mravalferovani teqtonikuri formebiT.

savarjiSos mizania – sivrciTi formawarmoqmnis kanonebis

arsSi Cawvdoma

praqtikuli savarjiSoebis meoTxe jgufi:

sivrciTi mravalplaniani kompoziciebis Seqmna, romlebic

gamoirCeva moculobiTi formebis teqtonikiT, ferTa siuxviT

da motivebisa da konfiguraciebis mravalfenianobiT.

savarjiSos mizania - Tanadaqvemdebarebuli formebisa da

sivrceebis organizaciis kanonebis Secnoba, kompleqsis,

ansamblis, rogorc mTlianis, erTianis mcnebebis gacnoba.

S. bostanaSvilis meTodikis kursi (”arqiteqturuli

kompoziciisa da daproeqtebis meTodikis “ swavlebis Sesaxeb),

miznad isaxavs saganTa farul metafizikur arsSi SeRwevis

survils, axal faseulobaTa danaxvas da warmoCenas [46]. misi

kvlevis sagania gaarkvios ra arsebiTi kavSirebia kompoziciisa

da xelovnuri garemos formirebis process Soris, anu SeiZleba

Tu ara Seiqmnas daproeqtebisaTvis meTodika kompoziciur

sawyisze.

20

3. naSromis Sedegebi

3.1 XX saukunis meore naxevaris ucxoeTis arqiteqturul skolebSi arqiteqturuli propedevtikis

formirebis tendenciebis analizi

Teoriuli analizisa da meToduri daskvnebisaTvis

mniSvnelovania empiriuli masala, romelic asaxavs im

arqiteqturuli skolebis wamyvani ucxoeli praqtikosebis

pedagogiur gamocdilebas, romlebic kompoziciis swavlebisTvis

propedevtikur meTods iyeneben.

dasavleTis arqiteqturul skolebSi arqiteqturul-

kompoziciuri ostatoba, iseve, rogorc sainJinro-konstruqciuli

ganaTleba Zalze mniSvnelovani da yuradsaRebia. konkurencia

aiZulebs arqiteqturuli ganaTlebis xelmZRvanelebs didi

pasuxismgeblobiT moekidon meToduri da organizaciuli

sakiTxebis gadawyvetas da swavlebis meToduri principebis

daxvewas, maT Soris disciplinebs propedevtikuri ciklidan.

msoflioSi arqiteqturuli ganaTleba warmoadgens

sxvadasxva meTodikis mravalferovan speqtrs, amasTan,

specialuri literaturisa da presis furclebze,

arqiteqturuli ganaTlebisa da propedevtikis Sesaxeb Zalian

mcire informacia qveyndeba. isic unda aRiniSnos, rom

arqiteqturuli skolebis saswavlo programebi ar aris

stabiluri, xSirad ganicdis modifikacias. zogierTi skola

mudmivi Ziebisa da eqsperimentis procesSi imyofeba. aseT

pirobebSi ar arsebobs saSualeba sasargeblo meToduri

gamocdilebis fiqsirebisa da warmatebuli variantebis

SenarCunebisa momavali TaobebisaTvis.

zogierT qveyanaSi principuli mosazrebebis gamo saswavlo

procesSi ar iyeneben saxelmZRvaneloebsa da meTodur

miTiTebebs. isini iyeneben models, sadac mimdinareobs

21

urTierTobis cocxali procesi moswavlesa da arqiteqtors

Soris. Aam SemTxvevaSi ikargeba SemoqmedebiTi mignebebisa da maTi

ganmtkicebis kvali.

profesionali meTodistebi, romlebic mizandasaxulad

muSaoben arqiteqturuli propedevtikis mimarTulebiT, ufro

maRal dones aRweven TavianTi saqmis realizaciaSi, vidre

praqtikos-arqiteqtorebi, romlebic epizodurad erTvebian

pedagogiur moRvaweobaSi. mTlianobaSi, vlindeba evropuli

tendencia, romelic gamomdinareobs bauhauzisa da ВХУТЕМАС-is

gamocdilebidan.

arqiteqturuli propedevtikis mravali konkretuli programa

atarebs mkveTrad gamokveTil saavtoro xasiaTs da

dakavSirebulia wamyvani arqiteqtorebis saxelebTan (a.

ruusuvuori, k. rimeri, r. lederbogeni da sxva).

gansakuTrebiT yuradRebas imsaxurebs ucxouri skolis is

propedevtikuri kursebi, romlebic gamoirCeva meToduri

principebis mTlianobiTa da formaluri davalebebis

TaviseburebiT.

fineTSi, helsinkis umaRlesi teqnikuri skolis arqiteqturis

fakultetze XX saukunis 60-70-ian wlebSi profesorma a.

ruusuvuorim SeimuSava arqiteqturuli propedevtikis kargad

cnobili kursi, romelic miznad isaxavs xelovnebis swavlebis

miaxlovebas zust mecnierebasTan. es programa gaTvlilia

swavlebis or srul weliwadze da gamoirCeva masalis

mTlianobiT da kompoziciuri namuSevrebis xarisxiT, rac

metyvelebs am disciplinis xelmZRvanelebisa da maTi

aRsazrdelebis maRal esTetikur gemovnebaze (ilustracia 6).

praqtikuli momzadebis mTavari mizania - sivrcis, rogorc

arqiteqturis specifiკuri mxatvruli masalis, mniSvnelobisa da

rolis axsna studentebisaTvis. savarjiSoebi formalur-

analitikuri da SemoqmedebiTi xasiaTisaa da ikvlevs

daZabulobebs, moculobebis gawonasworebas, riTmul kavSirebs,

kompoziciuri mTlianobisa da metyveli formis misaRwevad.

22

programis pirveli mosamzadebeli cikli orientirebulia

abstarqciis maRal doneze, exeba kompoziciis farTo aspeqtebs

da ar aris pirdapir kavSirSi arqiteqturasTan. am ciklis

savarjiSoebi mogvagonebs XX saukunis dasawyisis kubistur-

futuristul da moqandakeebis usagno namuSevrebs. aq yuradRebis

centrSia kompoziciuri mTlianoba da kompoziciuri xerxebis

mniSvneloba. etiudebSi TiTqmis ar aris arqiteqturuli

asociaciebi, vinaidan kompoziciis formirebaSi aqtiurad ar aris

CarTuli sivrciTi komponenti da sruldeba organzomilebian

zedapirze. mosamzadebeli ciklis Semdegi davalebebi agebulia

wina sqemebis mixedviT, marTkuTxa agebidan Tavisufal

formaTwarmoqmnamde. wina savarjiSoebisgan gansxvavebiT, aq ukve

mTavari roli eniWeba sivrciTi elementis gamoyenebas.

vizualurad es savarjiSoebi uaxlovdebian arqiteqturul

saxeebs.

meore ciklSi ukve erTveba Zalian mniSvnelovani detali.

davalebebs aqvs konkretuli arqiteqturuli foni, rac

gulisxmobs:

1. garkveuli zomebis, proporciebis da adamianis arsebobis

gaTvaliswinebas;

2. “adgilis”, rogorc arqiteqturul-sivrciTi cnebis

SemoRebas, romelic zegavlenas axdens adamianze da iwvevs

masSi garkveul SegrZnebebsa da emociebs.

meTodika iTvaliswinebs amocanis garTulebas - kompoziciis

elementebis ricxvi matulobs gavlili savarjiSoebis ricxvis

zrdasTan erTad. pirvel savarjiSoebSi aseT sawyis elementebs

warmoadgens wertilebi (sferoebi), Semdeg xazebi da sibrtyeebi.

mniSvnelovania erTiani meToduri xerxi yvela amocanis dasmis

dros: yvela Semdgomi miznis misaRwevad pirvel etapze

mocemulia erTi da igive kuburi sivrciTi erTeuli, romlis

moculoba miaxloebiT udris individualuri 2-3 sarTuliani

sacxovrebeli saxlis parametrebs. savarjiSoebSi mniSvnelovania

gadasvla abstraqciidan konkretulze. Tavdapirvelad, SenobaSi

23

Semodis masStabi adamianTan mimarTebaSi, Semdgom gamoiyeneba

isev mocemuli kubi, romelic iyofa, rogorc sacxovrebeli

erTeuli. Mmeti gamomsaxvelobisaTvis rekomendebulia

arqiteqturuli formis gamovlena gare da Sida ganaTebis

gamoyenebiT. imisaTvis, rom studentebis yuradReba

koncentrirebuli iyos kompoziciis sivrciT aspeqtebze, yvela

savarjiSo sruldeba maketebSi, romlebic mzaddeba mxolod

TeTri muyaosgan.

belgia – turnes arqiteqturis umaRlesi skola.

floran sori, arqiteqturis sawyisi ganaTlebis programis

erT-erTi avtori Tvlis, rom Zalian xSirad studentebs

sTavazoben arqiteqturuli Temebis Sesrulebas, romelTa

gadasawyvetad saWiroa ukve mniSvnelovani codna. igi miiCnevs,

rom am meTods studenti ar mihyavs sakuTari damoukidebeli

gadawyvetisaken, vinaidan mis winaSe dasmuli amocana zedmetad

rTulia. is piriqiT, zRudavs mis warmosaxvas. Ffloran sori

Tvlis, rom misi programa es aris gza studentis vizualuri

niWis ganviTarebisken, sanam is ar iswavlis mxatvrul xedvas.

swavlebis pirvelive etapze unda iqnas Setanili amocanebi,

romlebic ganuviTareben students kompoziciis SegrZnebas.

amitomac, swavlebis pirvel wels aqcenti keTdeba studentSi

saTanado aRqmis da grZnobiT Seswavlis Cvevebis ganviTarebaze.

aseTi meTodi gansxvavebuli programebis SeTavsebis gziT

aswavlis arqiteqturuli plastikis xedvas da arqiteqturuli

azrovnebis sinTezs (ilustracia 7).

studentSi vizualuri SesaZleblobebis ganviTarebis

meTodika gulisxmobs davalebebis Sesrulebisa da ganxilvis

koleqtiur xerxebs, is erTi da igive kompoziciuri amocanis

mravali gadawyvetis demonstrirebis saSualebas iZleva. avtori

afiqsirebs yuradRebas savarjiSoebis sam tipze:

1. fotomasalis Segroveba, romelic ZiriTadad exeba bunebriv

elementebs. studentis yuradReba gamaxvilebulia

elementebze, nawilebze, romlebic qmnian gamosaxulebis

24

siuJets. imavdroulad xdeba im kavSirebis analizi,

romlebic aerTianeben napovn elementebs mTlian

kompoziciaSi;

2. bunebrivi elementebis analizi, maTTan SexebiT gamowveuli

SegrZnebebis saSualebiT. irkveva, Tu rogor arian

dakavSirebuli erTmaneTTan da rogor gavlenas axdenen

sagnis warmodgenaze mxedvelobiTi da aRqmiTi SegrZnebebi;

3. davaleba eZRvneba arCeuli bunebrivi elementis Fferis

analizs.

Semdgomi savarjiSoebi orientirebulia sivrcis faqtoris

Seswavlaze. studentebi asruleben moculobiT-sivrciT

kompoziciebs maketebSi. isini iyeneben mocemuli modulirebuli

panelebis nakrebs an sxvadasxvanairad yofen gansazRvrul

sivrceebs. sainteresoa, rom warmatebulad Sesrulebuli

kompoziciebis realizacia xdeba naturaSi adamianis masStabis

Sesabamisad, risTvisac iyeneben ramdenime metris simaRlis

specialur saxelosnoebs.

sxva savarjiSoSi mocemuli sivrce iqceva labirinTad.

specialuri elementebis daxmarebiT da am sivrcis damatebiTi

dayofiT da SecvliT naCvenebia gza labirinTis gasasvlelisken.

gasasvlelis mimarTulebis SegrZneba miRweulia moculobiTi

agebis dinamikiT da CarTuli elementebis orientirebiT.

samuSaoebis kidev erTi saxeoba miznad isaxavs SegrZnebebis

saSualebiT plastikis miRwevas. sruldeba romelime konkretuli

arqiteqturuli Zeglis analitikuri modeli, romlidanac

amoRebulia romelime erTi formaluri mxare, magaliTad

riTmuli struqtura, feri, geometriuli masebi da a.S.

Sveicaria - arqiteqturis ganyofileba, federaluri

politeqnikuri skola ciurixSi.

Pprograma mimarTulia, umaRles arqiteqturis skolaSi

propedevtikuli kursis sistematuri swavlebiT sivrciTi

azrovnebis ganviTarebaze (ilustracia 8). konkretuli saproeqto

amocanis dasmamde studentma unda aiTvisos martivi moculobiTi

25

elementebis sivrciTi SeTavsebis SesaZleblobebi. Aavtorebi xazs

usvamen studentebSi pirvel rigSi SegrZnebiTi azrovnebis

gamocdilebis ganviTarebas. savarjiSoebis xasiaTi metyvelebs

imaze, rom didi yuradReba eTmoba kompoziciis gamomsaxvelobas:

1. mocemuli kubi unda damuSavdes garkveuli formaluri ideis

mixedviT. Kkomponentebis Sedareba xdeba metris, kontrastis,

simkvrivis, urTierTSeRwevis safuZvelze. sxva amocana

moiTxovs mocemuli formis dayofas, modelirebas;

2. mogol nadis kursidan aRebuli savarjiSo “negativi”-s da

“pozitivi”-s Temaze.

3. ori kompoziciis Sedareba - sivrciTis da plastiuris

(sibrtyiTi reliefebi, romlebsac msgavsi motive aerTianebT).

aq xdeba sivrceSi pirveli gasvlis demonstrireba.

kompoziciuri amocanis gadawyveta dakavSirebulia misi

gamoxatvis xerxTan.

erTi amocana iTxovs mis winaswar gadawyvetas maketis

Sesrulebisas da Semdgom mis fiqsirebas grafikaSi – eskizebSi,

orTogonalur proeqciebSi, perpeqtiul CanaxatebSi da a. S.

Semdegi amocana iTxovs piriqiT – Tanmimdevrobis Secvlas.

is jer wydeba grafikulad da mxolod mere sruldeba maketSi.

programis avtoris azriT kompoziciuri amocanis aseTi

xerxebi ufro efeqturad anviTarebs studentis sivrciT

warmosaxvas.

SvedeTi – SvedeTis arqiteqturuli skolebi swavlebis

dawyebiT etapze farTod iyeneben kompoziciuri momzadebis

meTodebs ganyenebul masalaze (ilustracia 9). sanam mesame

kursze daiwyeba arqiteqturuli daproeqtebis Seswavla,

studentebs sTavazoben kompoziciuri xasiaTis praqtikuli

savarjiSoebis ciklis Sesrulebas. Aaq ganixileba kompoziciis

plastiuri da sivrciTi faqtorebi. moculobiTi formis

plastiuri Tvisebebi iswavleba reliefuri zedapiris

kompoziciis Sesrulebis dros. Ees namuSevrebi mogvagonebs

skulpturul-dekoratiul motivebs, romlebic abstraqtul

26

xasiaTs atareben. Yyvela am kompoziciaSi igrZnoba mkveTri

formaluri idea, romelic uzrunvelyofs mis erTianobasa da

mTlianobas. aseTi kompoziciebi sruldeba TabaSirSi. sivrciTi

kompoziciebi warmoadgenen mocemuli sivrcis gaformebasa da

dayofas SemzRudavi gamWvirvale da gaumWvirvale waxnagebiT.

Dgamyofi elementebis saxiT gamoiyeneba umartivesi geometriuli

formebi: sferoebi, cilindrebi, konusebi da sxva, aseve

sxvadasxva brtyeli figurebi da xazebi. rig savarjiSoebSi

iyeneben konkretul masalas: Tunuqs, xes, plastmass da sxva.

ikvleven maTi zedapirebis Taviseburebebs, masalis fizikuri

Tvisebebis gavlenas moculobiTi formis xasiaTze.

saswavlo programaSi aseve Sedis savarjiSoebi, romlebic

anviTareben studentis kombinatorikul azrovnebas. kursSi aseve

CarTulia rigi savarjiSoebisa, romlebic mimarTulia feradi

kompoziciis aTvisebaze. amasTan erTad arsebobs mcdeloba

feradi kompoziciis ganxilvisa moculobiT–sivrciT

kompoziciasTan erTad. (saqarTvelos teqnikuri universitetis

arqiteqturis fakultetis programaSic dasmulia msgavi

amocanebi) [47].

sawyisi kompoziciuri momzadeba ganyenebul masalaze

warmoadgens Sesavali kursis mxolod erT nawils, paralelurad

damatebiT xorcieldeba grafikuli momzadeba.

rigi dasavluri skolebisaTvis (magaliTad CexeTi,

slovakeTi, norvegia da sxva) damaxasiaTebelia formaTwarmoqmnis

kanonzomierebebis Seswavlis organizeba konstruqtorul

logikasTan kavSirSi. aseTi meToduri midgoma iZleva saintereso

SesaZleblobebs kompoziciuri davalebebis dasmisas da

amavdroulad qmnis pirobebs studentebis sivrciTi warmosaxvis

Cvevebisa da SemoqmedebiTi fantaziis aqtiuri varjiSisTvis.

slovakeTSi, brnoSi disciplinaSi “Sesavali

proeqtirebaSi” arqiteqturuli kompoziciis principebi aseve

iswavleba struqturirebis Teoriis masalaze. Ppraqtikuli

davalebebi gulisxmobs ramdenime konstruqciuli maketis

27

Sesrulebas, riTac studentebi Seicnoben arqiteqturuli formis

agebis racionalur da emociur–mxatvrul principebs. Ppirvel

rigSi yuradReba eqceva zedapiris struqturis, reliefisa da

sivrcis Seswavlas, rogorc bazas geometriuli

gardasaxvebisaTvis. Aaseve yuradReba eqceva detalebs, rogorc

formis calkeul elementebs. am savarjiSoebSi aucilebelia

feris gamoyeneba (ilustracia 10).

propedevtikuli kursebisTvis gakeTebuli komentarebis

kiTxvisas iSviaTia mxatvruli specifikis miTiTeba, pirvel rigSi

aqcenti keTdeba sivrciTi azrovnebis ganviTarebis mizanze da

Tanamedrove arqiteqturaSi sivrciTi faqtoris gacnobierebaze.

iseT maxasiaTeblebze, rogoricaa silamaze, esTetikuri

gamomsaxveloba an saerTod ar laparakoben an SemTxveviT

axseneben maT. Aase rom, es midgoma axlos dgas n. ladovskis

meTodTan, sadac is saerTod ar saubrobs formis silamazeze.

germania – (dasavleTi da yofili aRmosavleTi)

germanuli arqiteqturuli skolebis umravlesoba sawyis

ganaTlebas anxorcielebs meTodebiT, romlebSic CarTulia

arqiteqturuli propedevtikis ideebi, anu eyrdnoba

arqiteqturuli formebis elementebis kompoziciur da formalur

analitikur kvlevas. Mmiuxedavad imisa, rom am kursebis avtorebi

cdiloben ar gausvan xazi maTi programebis kavSirs bauhauzTan,

mravali saswavlo kompoziciis msgavseba aSkaraa.

qalaq karlsrues skolis kompoziciis safuZvlebis kursis

programa, romlis xelmZRvanelia prof. lederbogeni (karlsrues

universiteti, arqiteqturis fakulteti), gaTvlilia oTx

semestrze – or saswavlo welze. Teoriuli nawili moicavs

arqiteqturuli kompoziciis zogad sakiTxebs, muSavdeba Semdegi

Temebi: adamiani da Mmetri, zedapiri da feri, sivrciTi

struqturebi, koordinacia, droebiTi struqturebi, adamiani da

sivrce, gare sivrce. Tanmimdevrulad muSavdeba Semdegi Temebi:

feri, forma, gare zedapiri, koordinacia, kavSirebi, sivrce [48].

28

SesamCnevia mravali arqiteqturuli skolisTvis

damaxasiaTebeli kompoziciuri Sinaarsis ganviTarebis

organzomilebiani sibrtyis (zedapiris) samganzomilebianze

gadasvlis logika. Uupirveles miznad iTvleba studentis

yuradRebis orientireba arqiteqturuli formis sivrciT

faqtorebze (ilustracia 11).

yoveli Temis damuSaveba xdeba Teoriuli masalis miwodebiT

kompoziciuri praqtikumis paralelurad.

profesor lederbogenis propedevtikul disciplinaSi

gamoiyofa ramodenime sakvanZo momenti.

TemaSi “feri da forma” didi yuradReba eTmoba ferwerasa

da grafikas. es masala sasargebloa, vinaidan exeba universalur

kompoziciur cnebebs. Ppraqtikuli TvalsazrisiT, gansakuTrebiT

sainteresoa amocana – formis gamokveTa (izolireba) misi

garemocvidan, misi Tvisebebis kvleva da sakuTari originaluri

daxasiaTebebis gamovlena [49].

TemaSi “gare zedapiri” yuradReba gamaxvilebulia formis

aRqmis problemaze – mxedvelobiTi, aRqmiTi. Ggluvi da uxeSi,

amozneqili da Cazneqili zedapirebis SegrZneba gadmoicema

cdebSi, romlebic sruldeba or ganzomilebaSi xazebis da feris

saSualebiT.

kompoziciuri amocanebis magaliTebi:

1. daupirispireT mocemuli sivrcis SigniT mSvidi forma

moZrav araregularuls. elementebi unda izrdebodes

sibrtyidan da ar unda iyos masze dasmuli;

2. SeecadeT “landaSaftSi” CarToT “agebuli elementebi”;

3. moaxdineT reliefis, rogorc samganzomilebiani proeqciis,

varireba xazovani sibrtyiTi an feradi saSualebebiT.

amocana “koordinacia” (pirobiTi saxeli) Tavisi Teoriuli

SinaarsiT da kompoziciuri savarjiSoebis xasiaTiT iZleva

saSualebas vivaraudoT, rom aqcenti keTdeba formis elementebis

asaxvis Taviseburebebze, koordinatul proeqciebSi.

savarjiSoebSi es saproeqcio kavSirebi unda gamoixatos

29

gaWimuli Zafebis saxiT. avtorebis azriT amiT maqsimalurad

miiRweva kompoziciaSi CarTuli formebis, sivrciTi

urTierTobebis da kavSirebis Secnoba.

Temas “kavSirebi” gaaCnia konstruqciul-struqturuli da

kombinatoruli mimarTuleba. aq praqtikulad ikvleven im

elementebis Tvisebebs, romlebisganac ikribeba gamomsaxvelobiTi

sivrciTi struqturebi. aseve iZleva maTi urTierTdakavSirebis,

kvanZebSi SeerTebis originaluri xerxebis mofiqrebis

saSualebas. es aris saukeTeso meTodi konstruqciuli da

sivrciTi aRqmis ganviTarebisTvis.

Temebi “sxeulebi” da “sivrce” aris pirdapir dakavSirebuli

arqiteqturasTan da aqcentirebas ukeTebs mis calkeul

mniSvnelovan momentebs. Kkompoziciuri davalebebis SerCevis

taqtika da maTi Catareba aris Zalian Taviseburi. moculobebis

formaTwarmoqmnaSi ganixileba axlos mdebare sxeulebis da

sivrculi intervalebis kompoziciuri damokidebulebis sakiTxi.

es sicarieleebi ganisazRvreba, rogorc “moZraobis sivrce”, e. i.

sivrce adamianis gadaadgilebisTvis. zustad aqedan modis

daxasiaTebebis daniSnuleba “forma – adamiani”. am kompoziciuri

xerxebis gagebisTvis SeTavazebulia Semdegi savarjiSoebi:

1. daadgineT martivi Caketili sxeulis moxazuloba;

2. SecvaleT sawyisi forma dayofis Sesabamisad, Semdeg

moaxdineT calkeuli nawilebis deformacia ise, rom isini

gaxdnen damoukidebeli, aRar miudgnen erTmaneTs da

Seqmnan Sualeduri sivrceebi;

3. aageT Caketili plastiuri saxe, romelic Sedgeba statiuri

da mobiluri elementebisgan. YyuradReba unda mieqces

moZraobis sivrces da suraTis mudmiv cvalebadobas,

romelic ganisazRvreba moZravi sxeulis brunviTa da

qanaobiT.

Tema “sivrce” warmoadgens daskvniT etaps, kompleqsur

arqiteqturul dagegmarebaze gadasvlis win. Teoriul aspeqtSi

ixileba cnebebi: Sida sivrce, feri sivrceSi, sinaTle sivrceSi.

30

praqtikuli savarjiSoebis magaliTebi:

1. SeqmeniT martivi daxuruli sivrce naxvretebis

gansazRvruli raodenobiT, sinaTlis SemoRwevis mizniT. am

cariel sivrceSi ganaTavseT SedarebiT mozrdili

plastiuri obieqtebi ise, rom maTi ganlagebis

cvlilebisas Seicvalos Sida sivrcis saxe;

2. gamosaxeT sivrce gegmebSi da WrilebSi. plastiuri birTvis

damatebiT, Riobebidan dRis sinaTlis SeyvaniT da misi

SecvliTY xelovnuri ganaTebiT, SesZineT am sivrces

ganzomileba. daadgineT yvelaze momgebiani

perspeqtivistuli aRqmis wertilebi, Semdeg Tqveni gegmebis

mixedviT sivrciTi warmodgenebis kontrolisTvis aageT

modeli.

vaimaris arqiteqturul skolaSi, romelsac didi mxatvruli

tradiciebi gaaCnia, propedevtikas yovelTvis didi yuradReba

eTmoboda, magram droTa ganmavlobaSi wamyvani xelmZRvanelebis

SecvlasTan erTad, misi ganxorcielebis konkretuli formebi

aSkarad icvleboda (ilustracia 12).

Ppropedevtikuli kursis SeqmnaSi didi wvlili miuZRvis

profesor kiuns – profesiiT moqandakes. misi xelmZRvanelobis

periodSi kompozicia iswavleboda ara arqiteqturis, aramed

“samSeneblo plastikis” kaTedraze. ganaTlebis process

ZiriTadad hqonda praqtikuli mimarTulebebi, ar iswavleboda

Teoria. mxatvruli formis kanonebi studentebis mier ixsneba da

Seicnoba garkveuli SemoqmedebiTi amocanis Sesrulebis dros.

savarjiSoebis umravlesoba dasmulia ganyenebulad da aqvT

msgavseba abstraqtul skulpturebTan. masala, romlisganac isini

sruldeba (TabaSiri) matebs maT msgavsebas. es msgavseba ufro

sagrZnobi xdeba gamoyenebuli masalis gamo – TabaSiri,

moqandakeebis masala. yovel Sesrulebul savarjiSoSi arsebobs

kompoziciuri azri, romelic pirdapir akavSirebs mas

arqiteqturuli gamomsaxvelobiTi formis agebis xerxebTan.

31

zogierTi savarjiSos Sinaarsi:

1. ramdenime geometriuli sxeulisgan moculobiTi

kompoziciis Sedgena;

2. mocemulia ganyenebuli kompozicia sibrtyeze. saWiroa am

kompoziciis asaxva moculobaSi;

3. moculobiTi geometriuli formis an jgufis warmodgena

reliefis saxiT;

4. reliefuri sibrtyis (marTkuTxedi) dayofa; formis sisqis

da xasiaTis gadmocema sxvadasxva damuSavebis xerxiT;

5. mocemulia ramdenime cilindri. saWiroa maTi

gamomsaxvelobiTi SeTavsebis povna;

6. mocemulia martivi moculobiTi forma (paralelepipedi).

misi sisqis da xasiaTis gamovlena sxvadasxva damuSavebis

gziT;

7. kedlis fragmentis dekoratiuli gadawyveta. kompoziciis

Seqmna erTi elementis, rogorc modulis saSualebiT, misi

gadaadgilebis gamoyenebiT.

amas garda, SemoTavazebulia sxva savarjiSoebic, romlebic

axloa Tavisi SinaarsiT zemoTCamoTvlilTan, magram ufro

rTulia: reliefebi, moculobiTi da sivrciTi kompoziciebi.

interieris kaTedraze aseve arsebobs formaluri

kompoziciuri savarjiSoebi konkretuli masalebis gamoyenebiT:

xe, mina, linoleumi, liToni, keramika da sxva. kompoziciebSi

aqtiurad iyeneben fers.

80-iani wlebis dasawyisisTvis vaimarSi profesor kurt

rimeris ZalisxmeviT Seiqmna sxva mniSvnelovani da meTodurad

kargad damuSavebuli propedevtikuli kursi, romelic gaTvlili

iyo or weliwadze – oTx semestrze. Teoriuli Temebis,

romlebic moicaven praqtikulad kompoziciis yvela ZiriTad

kanonzomierebasa da kategorias, paralelurad is

iTvaliswinebda mravalricxovan praqtikul - formalur

savarjiSoebs [50]. dominirebda metro-riTmuli aspeqti, romelic

uerTdeboda gisosebis Teorias.

32

am kursis mTavari Temebi:

1. zedapirebi, sxeulebi, sivrceebi;

2. riTmuli rigebis traeqtoriebi sam ganzomilebaSi;

3. kontrastuli dapirispirebebi (geometriuli da fizikuri

Tvisebebi);

4. kontrastebi: bunebrivi da xelovnuri formebi;

5. kontrastebi: stilisturi (istoriuli formebi);

6. kontrastebi: CarCoSi Casmuli – Tavisufali;

7. elementi individualuri maxasiaTeblebiT mis msgavs

struqturaSi;

8. elementTa jgufis urTierTqmedeba rastrul (matricul)

struqturaSi;

9. elementTa jgufis mowesrigeba rastrul struqturaSi;

10. rigobrivi ageba rastrul struqturebSi;

11. Tvisebebis kontrastuli gamomJRavneba jgufsa da rastrul

garemocvas Soris. riTmuli rigebis urTierTqmedeba

ganviTarebuli erTi sakoordinato mimarTulebiT;

12. proporciebi;

13. kedelSi Sesasvleli karis, Riobis gadawyveta;

14. Sesasvleli Riobis gadawyveta kontrastuli moculobiT-

sivrciTi Tvisebis gamosaxviT.

arqiteqturuli propedevtikis sxva saintereso Sesavali

kursi realizebulia drezdenSi (samSeneblo institutis

arqiteqturis fakulteti) da dakavSirebulia profesor iustis

saxelTan (ilustracia 13). orwliani praqtikumi, romelic

moicavs sakmaod bevr kompoziciur savarjiSos, efuZneba kargad

damuSavebul Teoriul masalas, romelic asaxulia saswavlo

saxelmZRvaneloSi [51]. SeiZleba masSi ar aris originaluri

ideebi, magram is aerTianebs bauhauzisa, ВХУТЕМАС-is da msgavsi

Tanamedrove kursebis cnobil da sasargeblo gamocdilebas.

masSi pedanturad da sistematurad gadmocemulia ZiriTadi

kompoziciuri kategoriebi, romlebic dakavSirebulia

33

arqiteqtorul formaTwarmoqmnasTan. masSi aseve mocemulia

SemoqmedebiTi davalebebi. maT Soris:

1. kompoziciebi sibrtyeze, sibrtyis dayofa swori da wriuli

xazebiT;

2. moculobiTi formis dayofa wiboebze tonirebuli laqebis

saSualebiT;

3. horizontaluri zedapiris plastika;

4. kompoziciebi moculobiTi elementebisgan;

5. moculobiTi sxeulebis plastika;

6. moculobiTi formebi Warbi sivrciTi CanarTebiT.

poloneTi (krakovis samxatvro akademia, interieris

arqiteqturis fakulteti. profesor anton xaskis saxelosno)

anton xaski kargad aris cnobili dizainis wreebSi pirvel rigSi

sakuTari mxatvruli propedevtikis sistemiT. 70-ian wlebSi xaski

araerTxel stumrobda ruseTs samecniero moxsenebebiT am

problematikis Sesaxeb da aseve, rogorc kompoziciis

safuZvlebis praqtikuli seminaris xelmZRvaneli. misi

Mkompoziciis Sesavlis programa mTlianad praqtikul xasiaTs

atarebs da umTavresad mimarTulia SemoqmedebiTi fantaziis

ganviTarebaze. E is gvTavazobs Tavisufali eqperimentirebisTvis

savarjiSoebis farTo speqtrs sxvadasxva masalebis gamoyenebiT:

Tunuqi, qaRaldi, muyao, mina, xe da sxva. Seiswavleba formis

miRwevadi efeqtebi, moZraobebi, ganaTebebi, sivrceebi.

studentebis win iSleba sivrciTi kompoziciis sxvadasxva

asociaciebis da emociuri ganwyobis gamoxatvis uzarmazari

SesaZleblobebi (ilustracia 14).

varSavis samxatvro akademiaSi iyenebdnen sawyisi

kompoziciuri momzadebis originalur programas, romelic

SemuSavebuli iyo msoflioSi aranakleb cnobili profesoris

oskar hansenis mier. kurss hqonda mkveTrad gamoxatuli mizani –

aswavlos studentebs mxatruli xedva, formaTwarmoqmnis

principebi da vizualuri kanonebi gansakuTrebuli saswavlo

praqtikumis procesSi, sadac codna ar miewodeba pirdapir,

34

aramed gamoxatulia saswavlo davalebebis pirobebiT. Aam

kuTxiT oskar hansenis kursi aris arqiteqtorisa da mxatvris

SemoqmedebiTi swavlebis propedevtikuli modelis mkveTri

asaxva. Kkompoziciuri amocanebis Temebi ganawilebulia maTi

mzardi sirTulis gaTvaliswinebiT.

1. sagnis plastiuri Tvisebebis gamovlena da im pirobebis

garkveva, romelTa zemoqmedebis dros es Tvisebebi iZenen

gamomsaxvelobis xarisxs;

2. sxvadasxva zomis moculobiT formebs Soris sivrciTi

kavSirebis kvleva;

3. kontrastuli da niuansuri Sedarebebi, rogorc

gamomsaxvelobis saSualebebi;

4. formis, simsubuqisa da simZimis gamoxatva;

5. moculobiTi forma da misi aRqmisas mayureblis moZraobis

mimarTuleba;

6. masStabi, rogorc informaciis saSualeba formis sididis da

adamianis Sesaxeb;

7. formaTa qaosis sistemaSi moyvanis saSualebebi;

8. formebis aRqma drois mixedviT;

9. sivrcis SegrZnebis modelireba.

Pprofessor hansenis kursi ar aris fokusirebuli pirdapir

arqiteqturul specializaciaze. is pirvel rigSi zrdis

momavali specialistis zogad mxatvrul kulturas (ilustracia

14).

kompoziciuri propedevtikis ama Tu im meTodis gamoyenebisas

mniSvnelovania studentTa jgufis raodenobrivi parametrebi.

Mmravali dasavluri skola warmoadgens mcirericxvovan

koleqtivs, TiToeul kursze jgufSi 25-30 adamianis raodenobiT.

am SemTxvevaSi SesaZlebelia kompoziciuri davalebebis mravali

variacia da ar arsebobs saSiSroeba formaTwarmoqmnis

gamoyenebuli sqemebis gameorebisa, iqmneba optimaluri pirobebi

SemoqmedebiTi muSaobisTvis, xelmZRvanelTan uSualo

35

kontaqtisaTvis. Aamas emateba modelirebis procesis SesaniSnavi

materialur-teqnikuri aRWurvis arseboba .

gansakuTrebiT sainteresoa oslos (norvegia) arqiteqturuli

skolis praqtika, sadac zemo aRniSnuli pirobebi vlindeba

gansakuTrebiT kargad [52]. sanam aRvniSnavT meToduri midgomis

gansakuTrebulobas, ganvixilavT iseT iSviaT Temas da misi

Sesrulebis saSualebas, rogoricaa rigi modelebis Sesruleba

naturalur zomaSi. amisTvis skolaSi arsebobs ramdenime

saamqro, aRWurvili danadgarebiT da instrumentebiT, modelebis

masalaSi, xeSi, liTonSi, plastmasSi da sxv. SesrulebisaTvis.

mravali arqiteqturuli da dizainis skolisgan gansxvavebiT,

sadac propedevtikuli kompoziciuri savarjiSoebi sruldeba

abstraqtul masalaSi, umetes wilad qaRaldisgan, norvegiuli

studia wyvets formaTwarmoqmnis amocanebs konkretul

masalebTan kavSirSi, rac Zalian exmareba studentebs teqtonikis

SeswavlaSi. Ddamokidebuleba “forma – konstruqcia – masala”

mkveTrad vlindeba da xdeba TvalsaCino (ilustracia 15).

yuradRebas iqcevs propedevtikis meTodurad mniSvnelovani

idea – sivrcis aRqmis logikuri gzis warmoCena, mis

Tanamedrove gaazrebaSi ise, rogorc es istoriulad xdeboda

mxatvrul aRqmaSi: ferweridan, reliefidan, moculobidan

sivrcisken. kompoziciurad dakavSirebuli etiudebis Sesruleba

unda xdebodes paralelurad, analitikuri da praqtikuli gziT.

saerTo proeqti gamoiyureba Semdegnairad: mxatvruli namuSevris

(mag. pablo pikaso) aslis Sesruleba, kompoziciis Seqmna (kolaJi

am namuSevris motivebze), “sivrceSi gasvla”, suraTis sibrtyeebis

dayofa, mesame ganzomilebis elementebis CvenebiT kubist-

futuristebis stilSi. xazovani da sibrtyiTi formebis xarjze

mocemuli sivrcis gamokveTa. programis xelmZRvanelebis azriT

es aris yvelaze swori gza Tanamedrove mxatvruli sivrcis

aRqmisa, amavdroulad sivrciTi azrovnebis ganviTarebisken. U

SeuZlebelia ucxoeTis qveynebis gamocdilebis srulad

warmodgena programebis saxiT, vinaidan isini TiTqmis ar

36

qveyndeba. ufro mkveTri warmodgena iqmneba studentebis

kompoziciuri namuSevrebis gamoqveynebuli fotoebidan mag.

espaneTis da saberZneTis arqiteqturuli skolebis (ilustracia

16, 17). Aam namuSevrebis mixedviT SeiZleba ganisazRvros Tu razea

koncentrirebuli maTi yuradReba da rogoria kompoziciuri

agebis Sinaarsobrivi safuZveli.

samxreT afrika (iohanesburgi) – erT-erTi pirveli savarjiSo

SemoTavazebulia aRqmiTi da mxedvelobiTi SegrZnebebis

Taviseburebebis gamovlenisaTvis (“xelnakeTi qandakeba”). bunebaSi

bunebrivi organuli formebis moZieba, an maTi xelovnurad

Seqmna. savarjiSo gaTvlilia SexebiTi aRqmis Sedarebaze

mxedvelobiT SegrZnebebTan.

savarjiSo “konstruqciis Tvisebebi”. kompoziciaSi, romelic

dakidebul mdgomareobaSia, saWiroa gamoixatos garegnuli

formiT daWimuli da SekumSuli Zalebis daZabuloba.

organuli formis Sedareba mrudxazovan ferwerul

zedapirTan da zedapirTan, romelic geometrizebulia marTi

kuTxis da sibrtyeebis safuZvelze. Ees aris formaTwarmoqmnis

Seswavlis tradiciuli gza skulpturuli midgomis safuZvelze,

plastikuri Zerwvis meTodis gamoyenebiT.

yuradRebas iqcevs formaTwarmoqmnis xerxi gadaxurvebis

(saxuravebi) Tavisufali agebis safuZvelze. (aSS, sirakuzis

arqiteqturis skola saxuravebis sxvadasxva qanobisa da

simaRlis SemTxvevaSi, mravali daxris, qveda fuZeebis mravali

doniT, damatebiTi elemetebis SemotaniT (fanjrebi, Riobebi,

lukarnebi, fanrebi da a. S) miiRweva mravalferovani plastikuri

gadawyvetebi. kompoziciur SemoqmedebiT samuSaos win uZRvis

arqiteqturuli Zeglebis arsebuli konkretuli gadawyvetebis

analizi. Ees meToduri xerxi sainteresoa abstraqciis doniT,

rac gamoixata “saxuravis” ganzogadebul warmodgenaSi, TumcaRa

moicavs dakonkretebas.

amgvarad, dasavlur gamocdilebaSi TvalSi sacemia

profesiuli ganaTlebis mTliani programis sistemaSi

37

propedevtikuri disciplinebis CarTvis saerTo tendencia.

dResdReobiT sakmaod iSviaTad gvxvdeba arqiteqturuli skola,

romelic principuli mosazrebebis gamo uaryofs formalur

arqiteqturul propedevtikas da axorcielebs saswavlo process

mxolod konkretuli proeqtirebis bazaze.

ВХУТЕМАС-isa da bauhauzis damajerebeli gamocdilebis

Semdeg misi mizanSewoniloba cxadi gaxda praqtikulad

msoflios yvela arqiteqturuli skolisTvis. M

Ewarmodgenili mimoxilviT SesaZlebeli gaxda

kompoziciuri praqtikumis mravali saintereso xerxis da

teqnikis aRmoCena, arqiteqturuli proeqtirebidan Tematur

masalaze moqnili gadasvlis sakiTxebis gadawyveta. Eam

informaciam SesaZlebeli gaxada arsebiTad Seavsos Cveni

warmodgenebi arqiteqturuli propedevtikis SesaZleblobebze.

amasTan, mniSvnelovania meTodologiuri safuZvlebi,

deklarirebuli pedagog-arqiteqtorebis mier (floran sori,

ruusuvori, lederbogeni da a.S). ucxouri gamocdileba kidev

erTxel amtkicebs arqiteqturuli propedevtikis, rogorc

pedagogiuri instrumentis mniSvnelobas, romelmac uzrunvelyo

arqiteqtorTa ramdenime Taobis warmatebuli momzadeba,

romlebic Semoqmedebis aqtiur fazaSi Sevidnen XX saukunis me-2

naxevarSi [53].

dizaineruli ganaTlebis sferoSic praqtikulad yvela

aRiarebs mxatvruli propedevtikis mniSvnelobas. aSS-Si arsebobs

dizainerebis, profesiuli momzadebis ganviTarebuli sistema da

mas ver Seedreba verc erTi evropuli qveyana. mravali

gansxvavebuli programisa da saswavlo xerxis miuxedavad,

propedevtikuli nawilis CarTva iTvleba aucileblad. maTi

azriT, amis gareSe warmoudgenelia mxatvrul-kompoziciuri

aRzrdis da daproeqtebis meTodis ganxorcieleba [34].

aSS-Si gavrcelebulia mosazreba, rom propedevtikuli

midgoma abstraqtulidan konkretulamde, xels uSlis

specialobebis mixedviT dayofas Tumca exmareba erTiani meTodis

38

aTvisebaSi. am azrs iziarebda valter gropiusi da Tvlida, rom

gansxvaveba arqiteqturuli propedevtikuli masalebis SinaarsSi

ra Tqma unda damokidebulia studentTa sawyis mxatvrul doneze

da monacemebze [54]. im skolebSi, sadac ar aris misaRebi

gamocdebi, abiturientTa Zalian zusti testireba xorcieldeba

TviT propedevtikul ciklSi, sadac maRali xarisxiT xdeba

momavali profesiis aTvisebis warmatebuli SesaZleblobebis

prognozireba. am SemTxvevaSi, vizualur masalasTan muSaoba

tardeba didi sifrTxiliT, umartivesi amocanebis gamoyenebiT,

romlebic misawvdomia yvelasTvis (safrangeTi, avstria,

poloneTi da a. S.). igive saswavleblebSi, sadac tardeba

abiturientTa mkacri SerCeva mxatvruli SesaZleblobebis

mixedviT da maTi sawyisi SemoqmedebiTi potenciali ukve

gamokveTilia, propedevtikuli Sinaarsis done maSinve izrdeba

(fineTi da germaniis calkeuli skolebi). abiturientTa

SerCevisTvis arqiteqturuli propedevtikis SesaZleblobebis

gamoyeneba iTxovs gansakuTrebul ganxilvas.

39

3.2 ladovski-krinskis formalur-kompoziciuri skolis samecniero-meToduri ideebis ganviTareba

XX saukunis 60-ian wlebSi sabWoTa arqiteqturul skolaSi

iwyeba axali Zlieri etapi propedevtikuli modelis

ganviTarebaSi. am etapze unda aRiniSnos didi pedagogiuri

miRwevebi, rac pirvel rigSi gamoixateba arqiteqturuli

propedevtikis meTodis aRiarebasa da mis damtkicebaSi qveynis

yvela specializebuli umaRlesi saswavleblis gegmebSi.

moskovis arqiteqturis institutis МАРХИ-s arqiteqturuli

proeqtirebis safuZvlebis kaTedra gaformda, rogorc

saorganizacio centri da yvela praqtikuli da Teoriuli

meToduri samuSaos koordinatori arqiteqturuli kompoziciis

safuZvlebis swavlebis sferoSi. axal pirobebSi kursis

aRorZinebaSi gadamwyveti roli iTamaSa profesorma v. krinskim

da misma kolegebma m. turkusma da i. lamcovma, romlebic

aqtiurad moRvaweobdnen jer kidev ВХУТЕМАС-is periodSi.

arqiteqturuli propedevtikis wina gamocdileba gaxda

aqtualuri, vinaidan isev uaryofil iqna tradiciuli

arqiteqturuli skolis “Selamazebis” akademiuri mimarTuleba.

1955 wels Zvel formebze ambobdnen uars (ukve saxelmwifo

miTiTebebiT), axali SemoqmedebiTi orientirebi ki gaurkveveli

iyo.

dasavleTSi mis van der roes, le korbuzies, nimeieris, kezo

tanges, kanas, aaltos, zerfusis da sxvaTa arqiteqturuli stili

anviTarebda funqciur, Tanamedrove xazs. moculobiTi formebi

da sivrciTi warmonaqmnebi mraval SemTxvevaSi qmnidnen

mimzidvel, racionalur garemos, romelic saintereso da

misaRebi iyo sabWoTa arqiteqturisaTvis. gaxda cxadi, rom

swored aq xdeba momavali arqiteqturuli stilis Casaxva.

arqiteqturuli formebis es gare stilistika, romelic

dafuZnebulia umartivesi moculobebis mkacr geometriaze, iyo

40

Zalian axlo sabWoTa avangarduli arqiteqturisaTvis da im

periodis arqiteqturuli propedevtikisaTvis, romlis farglebSi

muSavdeboda misi sawyisi kompoziciuri elementebisa da

struqturebis mTeli arsenali. amitom, ВХУТЕМАС-is meToduri

gamocdilebisaken mimarTva iyo logikuri, mizanSwonili da

gamarTlebuli. miT umetes, rom am gamocdilebis cocxali

matareblebi da liderebi iyvnen profesiulad aqtiurebi, xolo

profesori v. krinski “arqiteqturuli proeqtirebis Sesavlis”

kaTedras xelmZRvanelobda [55]. aseve cxadi gaxda, rom 20-iani

wlebis meTodikaSi Sesatani iyo garkveuli cvlilebebi.

arqiteqturulma propedevtikam daimkvidra adgili ganaTlebis

sawyis etapze I da II kursebze, arqiteqturuli daproeqtebis

sawyisebis da arqiteqturuli grafikis gverdiT [56]. v. krinskis

mier Seqmnil programaSi “moculobiT-sivrciTi kompoziciis”

axali kursis miznebi iyo formulirebuli Semdegnairad:

• sakurso daproeqtebaSi arqiteqturul-kompoziciuri

amocanebis gadawyvetisTvis kompoziciuri saSualebebis da

moculobiT-sivrciTi formebis agebis kanonzomierebebis

Seswavla;

• moculobiT-sivrciTi azrovnebis da kompoziciuri Cvevebis

ganviTareba;

• maketirebis, rogorc arqiteqturuli daproeqtebis procesis

erT-erTi saSualebis, daufleba [57].

n. ladovskisgan gansxvavebiT, v. krinski Tvlida, rom

kompoziciis Seswavla unda daiwyos arqiteqturasTan winaswari

gacnobis Semdeg, grafikuli masalis safuZvelze [58].

studentebs acnoben arqiteqturuli obieqtebis gamosaxvis

xerxebs: naxati, orTogonaluri naxazebi, perspeqtiva, amorecxva.

naxazis kompoziciis kanonzomierebis axsniT yuradReba eqceva

zogierTi kompoziciuri principis universalobas, romlebic

vrceldeba moculobiT-sivrciTi xelovnebis sferoebze (formis

mTlianoba, nawilebis vizualuri gawonasworeba, riTmi da a. S.).

ase rom, grafikis meTodebi gamoiyeneba arqiteqturaSi formebis

41

pirveli gacnobis dros. yvela davalebaSi dasmulia aucilebeli

piroba – arqiteqturuli obieqtis kompoziciis Seswavla.

davalebebi miznad isaxaven ara mxolod ama Tu im obieqtis

asaxvas, aramed grafikis kompoziciuri saSualebebiT

moculobiT-sivrciTi formis gansakuTrebuli Tvisebebis

xazgasmas. yvelaferi es iZleva winaswar cnobebs arqiteqturaSi

mxatvruli saSualebebis specifikis Sesaxeb da amavdroulad

qmnis safuZvels, romelzec SeZlebs ganviTarebas kompoziciuri

elementebis ganyenebuli analizi.

amis Semdeg studentebs aRar uWirT gadasvla abstraqciis

sferoSi. konkretuli da abstraqtuli - kompoziciuri

momzadebis pirvelive etapidan Tanaarseboben. v. krinski

mizanSewonilad Tvlida pirvel etapze propedevtikuli kursis

dawyebamde sami umniSvnelovanesi Temis gamoyofas:

• kompoziciis saxeobebi;

• formis danawevreba da gamovlena;

• metri da riTmi.

kompoziciis agebis sami mTavari principi - frontaluri,

moculobiTi da siRrmiseul-sivrciTi xsnian mxatvruli formis

organizebis gansakuTrebiT mniSvnelovan pirobebs sivrciT

xelovnebaSi. Students uxsnian, rom kompoziciis erTianobisa da

mTlianobis povna SesaZlebelia mxolod adamianis mxedvelobiTi

aRqmis pirobebis gaTvaliswinebiT. kompoziciis frontaluroba,

moculobiToba da siRrmiseuloba asaxaven gansakuTrebiT tipiur

da damaxasiaTebel situaciebs, romlebic Cndeba adamiansa da

msxvilgabaritian arqiteqturul formebs Soris. Zalian

mniSvnelovania, rom sxvadasxva saxis kompoziciebis agebis

mxatvruli principis gamoyenebisas SesaZlebelia kompoziciuri

amocanis umartivesad formulireba da studentebis yuradRebis

miqceva arqiteqturaSi formaTwarmoqmnis gansakuTrebiT

mniSvnelovani da specifiuri mxareebisTvis.

savarjiSoebi kompoziciis saxeobebSi aswavlian

danawevrebuli formis mTlianobaSi aRqmas, mis ganzogadebas

42

warmosaxvaSi da msxvil fragmentebs Soris mTavari

damokidebulebebis da kavSirebis gamoyofas. amis saSualebiT

viTardeba formis xedvis mTlianoba, rogorc aRqmis profesiuli

Tviseba.

meore Temas, romelic exeba formis dayofas da gamovlenas,

sivrciTi kompoziciis Zalian mniSvnelovan sferoSi SevyavarT.

cnobilia, rom xelovnebaSi formis gamovlena aris

mniSvnelovani sakiTxi. arqiteqturaSi mas aqvs gansakuTrebuli

mniSvneloba, vinaidan msxvilmasStabiani formebis arseboba

moiTxovs maT danawevrebas da aRqmis Taviseburebas. es Tema

amaxvilebs studentTa yuradRebas moculobiT – sivrciTi

formebis ZiriTad geometriul da fizikur Tvisebebze: zoma,

geometriuli saxe, mdebareoba sivrceSi, faqtura da sxva.

Tema “formis danawevreba” exmareboda studentebs

kompoziciis mTlianobisa da erTianobis principis aTvisebaSi. Aq

aseve ixileboda kompoziciis iseTi kanonzomierebebi, rogoricaa:

kontrasti da niuansi, proporciebi, riTmi da metri,

masStaburoba.

mesame, damasrulebeli Tema, romelic SerCeul iqna saswavlo

analizisa da praqtikuli damuSavebisaTvis iyo – “metri da

riTmi”. ase rom, kompozicia ganixileboda sxvadasxva doneze:

1. kompoziciis ufro farTe ganxilva - “kompoziciis saxeobebi”,

mayurebeli da ganzogadebuli formebi;

2. “formis danawevreba da gamovlena”, Temis gaRrmaveba,

kompoziciis saxeobebis ganxilva xdeba formebis xasiaTis

gamovlenis da maTi danawevrebis safuZvelze;

3. metruli da riTmuli rigebi ganixileba, rogorc

kompoziciis yoveli saxeobis agebis ZiriTadi

maorganizebeli xerxi.

v. krinskis mier damuSavebuli programis mixedviT

arqiteqturuli proeqtirebis sawyisebis mesame ZiriTadi nawili

uSualod dakavSirebulia da logikurad gamomdinareobs Tavidan

“moculobiT – sivrciTi kompoziciis safuZvlebi”.

43

studenti, gamdidrebuli codniT moculobiT–sivrciTi

kompoziciis Sesaxeb unda iyenebdes mas konkretuli

arqiteqturuli amocanis Sesrulebisas. ase, rom programa

aqcents akeTebda kompoziciur momzadebaze, magram ar zRudavda

arqiteqturul grafikas da sawyis arqiteqturul gegmarebas, is

amyarebda maTTan mWidro kavSirs.

v. krinski amtkicebda, rom moculobiT–sivrciTi kompoziciis

kursis kavSirs arqiteqturul gegmarebasTan aqvs principuli

meToduri mniSvneloba [59]. mis arsebobaze damokidebulia

studentebis mier kompoziciuri kategoriebis swori aTviseba,

SemoqmedebiTi Cvevebis formireba da zogierTi arqiteqturuli

daproeqtebis procesis ganviTarebisTvis ZiriTadi xerxebis

aTviseba. swored arqiteqturuli proeqtirebis safuZvlebis

kaTedraze, romelsac xelmZRvanelobda v. krinski, dadga sakiTxi

moculobiT–sivrciTi kompoziciis problemebis, kompoziciuri

savarjiSoebis da maTi didaqtikuri aRWurvis Sesaxeb. kaTedris

mravali TanamSromlis, aspirantis da arqiteqtor-pedagogis,

meTodistis ZalisxmeviT am Temam miiRo farTo ganviTareba da

damuSavda Teoriulad.

МАРХИ-Si swrafad gamovlinda maketirebis axali

SesaZleblobebi. gamoiyeneboda axali masalebi: qaRaldi, muyao,

ufero webo, ramac gaxada samaketo samuSaoebi gacilebiT

sasiamovno, dinamiuri, msubuqi, esTetiuri da aaxloebda makets

realur arqiteqturas (ilustracia 18).

disciplinam “moculobiT-sivrciTi kompozicia” miiRo

damoukidebeli statusi da iswavleboda mxolod meore kursze,

sadac calkeuli kompoziciuri davaleba enacvleboda

arqiteqturul proeqtebs. iyo mcdelobebi meToduri kavSirebis

moZebnis kompoziciis ganyenebul davalebebsa da proeqtis

Tematikas Soris. amasTan erTad cxadi xdeboda, rom

kompoziciuri amocanebis sami seria ar aris sakmarisi.

arqiteqturul praqtikaSi gamovlinda mxatvrul-kompoziciuri

ostatobis deficiti, ramac ganapiroba sxvadasxva profilis

44

disciplinebis gadaxedva da maT Soris axali proporciebis

SemuSaveba [60].

Seiqmna saukeTeso pirobebi samecniero-kvleviTi samuSaoebis

CatarebisTvis moculobiT-sivrciTi kompoziciis meTodologiuri

uzrunvelyofis mizniT. moculobiT-sivrciTi kompoziciis

saaTebi gaormagda da is iswavleboda pirvel da meore kursze.

gaizarda savarjiSoebis ricxvi, magram mTavari mimarTuleba

rCeboda ladovski – krinskis skolis koncefciis anu

racionaluri formaTwarmoqmnis farglebSi, romelic

iTvaliswinebda aRqmis fsiqo-fiziologiur aspeqts [61].

mravali ganxilvisa da diskusiis Semdeg dadgenil iqna, rom

arqiteqturuli propedevtikis ganviTareba meTodologiurad da

Teoriulad saWiroa “sivrcis” kategoriis mimarTulebiT. mas ar

eTmoboda saTanado yuradReba arqiteqturul umaRles

saswavleblebSi. es problema vlindeboda realur arqiteqturul

praqtikaSic [62].

v. maliginis sadisertacio naSromi, sadac gacilebiT ufro

aqcentirebuli da gaanalizebuli iyo sivrciTi formebi

arqiteqturaSi (istoriuli da Tanamedrove magaliTebi),

SemoTavazebuli iyo maTi klasifikacia, mocemuli iyo maTi

daxasiaTebebi [13]. gamoiyo Semdegi Temebi, romlebic

dakavSirebulia kompoziciur davalebebTan:

1. organuli sivrcis ageba

2. organuli sivrcis gamovlena

3. sivrceebis urTierTkavSiri

4. formisa da sivrcis urTierTmoqmedeba

davalebebi gamoiyureba Semdegnairad:

1. “metro-riTmuli rigebi ganusazRvrel sivrceSi” - sivrciTi

kompoziciis gadawyveta metro-riTmuli TanmimdevrobiT

elementTa ganlagebis da maT Soris urTierTkavSiris povnis

gziT. amasTan erTad kompoziciuri centris gamoyofa da

warmosaxviTi mayureblis moZraobis organizeba am centris

mimarTulebiT. studentis yuradReba mimarTulia

45

gansazRvrul sivrceSi moculobiTi formebisa da

elementebis ganlagebis xerxebze, romlebic uzrunvelyofs

mayureblis warmodgenas mis parametrebze da axdens sivrcis

formirebas;

2. “sivrcis gamovlena” - am davalebis mizania sivrcis

individualuri Tvisebebis gamoxatva da mis Sesaxeb zusti

informaciis miwodeba mayureblisTvis. mocemulia garkveuli

geometriuli parametrebis sivrce. saWiroa ganmsazRvreli da

masSi Semavali elementebis da niadagis formis gamoyenebiT

gamomsaxvelobiTi saSualebebis povna, raTa moxdes am

sivrcis organizeba da aRqmis sizustis uzrunvelyofa

mayureblis SesaZlo gadaadgilebis dros.

3. “sivrcis urTierTmoqmedeba” - wydeba Caketili kontrastuli

sivrceebis urTierTdapirispirebis dros. es davaleba

warmoadgens interieruli tipis sivrceebis kombinirebis

tipiur magaliTs. saWiroa aigos da gamovlindes ori

dakavSirebuli kontrastuli sivrcis kompoziciebi;

kontrasti SeiZleba miRweul iqnes parametrebis, erTi an

ramodenime maxasiaTeblis cvlilebebiT:

• koordinatebis Sefardeba (siRrmiseuli, frontaluri,

vertikaluri da sxva sivrceebi);

• zomebi;

• gegmis forma (kvadrati, wre da a.S., simetriuli an

asimetriuli);

• Caketilobis xarisxi (Caketili an nawilobriv

Caketili)

maTi dakavSireba xorcieldeba uSualo gadasvliT erTi

sivrcidan meoreSi an damatebiTi damakavSirebeli sivrcis

saSualebiT.

4. “Sida sivrcisa da misi moculobiTi formis urTierTkavSiri

garemosTan” - Sida sivrce unda warmoadgendes ramodenime

erTmaneTTan dakavSirebuli sivrcisagan Semdgar erTian

kompoziciur sistemas. saWiroa Caketili sivrceebis

46

kompoziciuri organizeba moculobis farglebSi. unda

Seiqmnas Sida sivrcis da garemos urTierTkavSiri (garemoSi

igulisxmeba gaxsnili sivrce, romelic am moculobis

gavlenis qveS eqceva).

nesterenkos sadisertacio naSromSi Seiqmna axali midgomebi

tradiciul savarjiSoebSi Temaze “moculoba” [14]. gairkva, rom

moculobiT kompoziciebs ara aqvT amouwuruli maTi Teoriul-

meToduri potenciali da sxvebze aranakleb yuradRebas

moiTxoven. mravali arqiteqturuli istoriuli da Tanamedrove

Zeglis analizis safuZvelze SesaZlebeli gaxda moculobiTi

kompoziciis saxasiaTo xerxebis mTeli seriis gamoyofa,

romlebiTac SesaZlebelia arqiteqturuli propedevtikis

Sinaarsis gamdidreba.

1. arqiteqturuli kompozicia, rogorc SedarebiT Caketili

moculoba, romelic eqvemdebareba erT martiv an rTul

geometriul formas. gare sivrce ar iWreba mis masaSi;

2. moculobiTi kompozicia, romelic warmoadgens

moculobebis kombinacias, romelic eqvemdebareba

ramodenime erTmaneTTan dakavSirebuli geometriuli

sxeulis gansazRvrul formas. gare sivrce iWreba

nagebobis masaSi, yofs erTmaneTTan dakavSirebul

moculobebs;

3. moculobiTi kompozicia igeba ramodenime calke

ganlagebuli moculobis kombinaciiT. gare sivrce

SexebaSia yvela moculobasTan da eqvemdebareba maT masas.

am SemTxvevaSi vizualuri sivrciTi intervali TamaSobs

mniSvnelovan kompoziciur rols, romelic Tavisi

mniSvnelobiT utoldeba moculobebis masas.

yoveli aseTi pirobiTi sqema SeiZleba advilad ganviTardes

da mas hqondes mravali daqvemdebarebuli varianti.

arqiteqturuli gegmarebis safuZvlebis kaTedraze

arqiteqturuli propedevtikis problemebis gadawyvetis garkveul

etapze gaCnda formis morfologiuri maxasiaTeblebis

47

gamomsaxvelobiTi SesaZleblobebis aRmoCenisa da kompoziciuri

savarjiSoebis ganviTarebis idea, romlis formulireba moxda

kompoziciuri davalebebis saxiT – “kontrastebi arqiteqturul

kompoziciaSi”. es aris kompoziciuri wyvilebi, Sedgenili

erTnairi elementebiT, magram sxvanairad ganlagebuli an

Secvlili maxasiaTeblebiT – proporciebi, sivrceSi ganlageba,

masiurobis xarisxi, faqtura da sxva. axali gamomsaxvelobiTi

gamovlinebebi – dinamika, statika, simsubuqe, simZime da a.S.

iwveven garkveul emociebs da reaqciebs, rac aris saxobriobis

sawyisi arqiteqturaSi (ilustracia 19).

1993 wels МАРХИ-Si momzadda da gamoqveynda

saxelmZRvanelo “moculobiT sivrciTi kompozicia”, rac iqca

mniSvnelovan movlenad arqiteqturuli propedevtikis istoriaSi

[63]. is ajamebda kaTedris samecniero-meToduri moRvaweobis

mniSvnelovan etaps, romelic ladovski–krinskis skolis

sabaziso ideebs anviTarebda. amasTan, kaTedris TanamSromlebis

mier (a. stepanovi, g. ivanova da n. neCaevi) iyo momzadebuli

monografia “arqiteqtura da fsiqologia”, romelSic ganxiluli

iyo arqiteqturuli ganaTlebis fsiqologiur-pedagogiuri

uzrunvelyofis problema [2].

amiT Seiqmna arqiteqturuli pedagogikis pirveladi

fsiqologiuri baza. wignis pirvel nawilSi ganxilulia

fsiqologiis saerTo sakiTxebi, romlebic exeba arqiteqturas.

meore nawilSi ixileba arqiteqturuli kompoziciis swavlebis

sabaziso principebis fsiqologiuri safuZvlebi.

bolo wlebSi gaCda rigi axali kompoziciuri savarjiSoebi

literaturuli dasaxelebebiT. enobriv interpretaciaSi isini

gramatikuli da sintaqsuri donidan gadadian semantikur–

azrobriv doneze. kompoziciuri gamomsaxvelobiTi saSualebebi

(masa, kontrasti, dinamika da a.S.) gadadian moZraobaSi, raTa

asaxon emociuri mniSvneloba, romelic dasaxelebaSia. magaliTad

– “afrika-antarqtida”, ”fuga-marSi”, ”gariJraJi-Sebindeba” a.S.

aseT aqcentirebul azrobriv Sinaars pasuxobs arqiteqturis

48

mTeli Janri - monumentebi, Zeglebi, arqiteqtruli niSnebi da a.S.,

romlebic aucileblad unda Seicavdnen raime literaturul

legendas an ganmazogadoebel saxes mkveTri emociuri SinaarsiT:

tragedia, zeimi, siamaye, rwmena da a.S. vinaidan isini funqciur-

konsturqciulad martivia, am savarjiSoebs iwyeben

arqiteqturuli gegmarebis pirvelive kursze. am savarjiSoebis

pirobebi formdeba rogorc kompoziciis saxeobebis gadawyveta

kontrastuli wyvilis dapirispirebiT, azrobrivi datvirTvis

gaTvaliswinebiT.

XX saukunis meore naxevari xasiaTdeba ladovski-krinskis

propedevtikuli modelis farTo gavrcelebiT periferiul

arqiteqturul skolebSi. masSi Cadebuli principebi

originaluri ideebis SeTavazebis saSualebas iZleoda.

sverdlovskis arqiteqturul institutSi (exla uralis

arqiteqturul-mxatvruli akademia) dagrovda saintereso da

sasargeblo gamocdileba. es gamocdileba pirvel rigSi

ukavSirdeba profesor a. korotkovskis da misi kolegebis

saxelebs [20]. korotkovskis avtoritetze da maRal samecniero–

meTodur doneze metyvelebs isic, rom is miwveuli iyo aSS-Si

leqciebis wasakiTxad. korotkovskis arqiteqturuli

propedevtikis kursis mTavari miRwevaa misi logikuroba da

mTlianoba. es mTlianoba efuZvneba Teoriul–meTodologiur

koncefcias sagnebisa da movlenebis gaazrebis sistemur

midgomaze, rasac miekuTvneba kulturis iseTi sfero, rogoricaa

arqiteqtura da arqiteqturuli moRvaweoba. sistemur midgomebze

dayrdnobiT da arqiteqturis struqturis specifiuri niSnebis

gaxsniT, korotkovski gamoyofs misi aRqmisa da Secnobis

logikur doneebs. am modelSi sistemis yvela komponenti

poulobs Tavis adgils, maT Soris propedevtikac. korotkovski

xedavda aseve axal SesaZleblobebs arqiteqturuli kompoziciis

Teoriis ganviTarebis semiotikis meTodebze da warmodgenebze

dayrdnobiT [64].

49

ruseTis mravali regionaluri arqiteqturuli skola ar

kmayofildeba standartuli programebiT, romlebsac maT

sTavazobs МАРХИ da aqtiurad anviTareben arqiteqturuli

propedevtikis sakuTar variantebs.

voroneJis arqiteqturul-samSeneblo institutis

arqiteqturis fakultetze, romelsac xelmZRvanelobs profesori

e. belousovi, swavleba efuZneba arqiteqturasTan sistemuri

midgomis meTodur principebs da praqtikaSi realizdeba.

• swavlebis sawyis etapze individualuri midgoma;

• masalis garTulebasTan erTad, deduqciuri analitikuri

midgoma;

• deduqciuri midgoma sinTezis elementebiT kompleqsuri

savarjiSoebis da sakurso samuSaoebis dros. istoriul-

arqiteqturuli simboloebis gamoyeneba Sesabamisi

savarjiSoebis Sesrulebisas.

yvela debuleba warmodgenilia saswavlo saxelmZRvaneloSi

“moculobiT-sivrciTi kompozicia” [65]. masSive warmodgenilia

kompoziciuri amocanebis pirobebi Tavisi magaliTebiT.

samaris arqiteqturuli skolis propedevtikuli kursi

(lideri s. malaxovi) aseve didi xania iqcevs yuradRebas. s.

malaxovs ekuTvnis originaluri publikaciebis seria, sadac is

asabuTebs da xsnis arqiteqturuli propedevtikis sawyisi etapis

saswavlo models. masSi ganxorcielebulia abstraqtul-

kompoziciuri cnebebis gadasvla konkretul formebze [26,66].

mniSvnelovani warmatebebi aqvs yazanis arqiteqturul

skolas (a. dembiCi, a. kulikovi, z. safini). propedevtikuli

kursis avtorebi ZiriTad yuradRebas uTmoben modelirebas,

romlis saSualebiT akavSireben sawyisi profesiuli cnebebis

yvela elements, geometriul-vizualur modelebs da funqciur -

sivrciT daproeqtebas [67].

XX saukunis meore naxevarSi cxovrebis yvela sferoSi

ganxorcielebulma cvlilebebma farTo sazogadoebrivi interesi

gamoiwvia arqiteqturuli stilistikis mxatvruli Ziebebis

50

mimarT. ganaxlda aqtiuri SemoqmedebiTi Ziebebi formalur-

analitikuri meTodis garSemo. mowinave arqiteqturuli skolebi

TiTqmis yvelgan ubrundebian arqiteqturuli propedevtikis

ideebs, bauhauzisa da ВХУТЕМАС-is gamocdilebas. arqiteqturis

gamomsaxvelobiT xerxebs da kompoziciis problemur kvanZebs,

maT aTvisebas ikvleven kulturologiis, fsiqologiis,

fenomenologiis, semiotikis, ekologiis gamoyenebiT.

arqiteqturis moculobiT-sivrciT elementebSi daiwyo

arqetipebis zogadsakacobrio simboluri formebis garCeva.

fsiqologiur-pedagogiurma kvlevebma gaafarToves Sexedulebebi

kompoziciis propedevtkuli kursebis bunebaze. naCvenebia maTi

roli saproeqto profesiuli Segnebis formirebaSi.

arqiteqturuli propedevtikis meTodebis analizi am periodSi

aCvenebs, rom maTi srulyofa xdeboda kompoziciuri amocanebis

Sinaarsis garTulebis gziT. pedagogebi aRar kmayofildebodnen

ladovskis mier 20 - 60-ian wlebSi SemoTavazebuli umartivesi

amocanebiT, riTac daiwyo v. krinskis propedevtikuli kursis

ganaxleba.

Tanamedrove arqiteqturul-mxatvruli kompoziciis skolebis

ganviTarebis kvlevam SesaZlebeli gaxada misi koncefciebis

TviTmyofadobis gamovlena. arqiteqturuli kompoziciis skola

iseve, rogorc saproeqto praqtika, uars ambobs tradiciul

klasikaze da xasiaTdeba novatoruli mizanswrafulobiT. am

pirobebSi Camoyalibda Tanamedrove arqiteqturis axali saxe,

romelic efuZneba mxatvrul gamomsaxvelobiT enas (ilustracia

20).

swavlebisa da daproeqtebis praqtikis SeTavsebiT axalma

skolam moculobiT-sivrciTi kompoziciis formaluri meTodikis

gamoyenebiT gansazRvra aramarto kompoziciis aTvisebis

gansxvavebuli meTodebi, aramed es meTodebi gardaqmna axal

masalad, romelmac pozitiuri gavlena iqonia Tanamedrove

arqiteqturis stilisturi saxis formirebaze.

51

F arqiteqturul skolebSi formaTwarmoqmnis koncefciebis

gamoxatvis Tavisebureba gamoixateba imaSi, rom is metwilad

ireklavs ara logikuris, aramed vizualuri azrovnebis formebs,

miznad isaxavs profesiuli gamocdilebis translacias da

gamovlenas, aris Teoriul-praqtikuli xasiaTis, romlebSic

xdeba qmedebebis gamocdilebis koncentracia.

XX saukuneSi arqiteqturuli skolis praqtikam aCvena, rom

propedevtikuli midgoma iyo yvelaze mniSvnelovani da

gavleniani meToduri TvalsazrisiT. swored mis farglebSi iyo

realizebuli formalur-analitikuri meTodis kompoziciuri

principebi.

arqiteqturuli mxatvruli kompoziciis Tanamedrove skola

SeiZleba daxasiaTebuli iyos, rogorc XX saukunis

arqiteqturuli ganaTlebis sistemis novatoruli movlena,

romelic iyo social-kulturuli progresisa da xelovnebis

evoluciis Sedegi. is aris aRiarebuli da aprobirebuli

samecniero-pedagogiuri koncefcia, romelic efeqtianad wyvets

sabaziso profesiuli gamocdilebis aTvisebis amocanas.

skolis arqiteqturul-pedagogiuri koncefciebi, midgomebi,

principebi asaxaven mxatvruli gamocdilebis ama Tu im meTodebs,

ris Sedegadac isini obieqtur debulebebTan erTad aucileblad

iTavseben maT mimarT subieqtur damokidebulebas, romelic

damaxasiaTebelia Semoqmedi pedagogebisaTvis. amiT aixsneba

koncefciebis simravle, romlebic warmodgenilia wamyvani

pedagogebis saavtoro programebSi da gamoxatulia ama Tu im

saswavleblis pedagogTa koleqtivebis mier.

gamoyofilia arqiteqturuli propedevtikis formirebis sami

etapi, romlebic dakavSirebulia Semdeg faqtorebTan: socialur-

ekonomikuri da politikuri pirobebi, samecniero-teqnikuri

progresi, vizualuri xelovnebis sferos ganviTarebis Sida

tendenciebi, pedagogiuri azris ganviTareba.

1. pirveli etapi gulisxmobsAakademiuri skolis kriziss da

misgan gamosvlis xerxebis povnas. pirvelma winadadebebma

52

faqtiurad gansazRvres arqiteqturul-pedagogiuri

midgomebis mimarTuleba arqiteqturuli propedevtikis

farglebSi (p. berensi, duseldorfis gamoyenebiTi

xelovnebis skola. van de velde. vaimaris gamoyenebiTi

xelovnebis skola).

2. bauhauzisa da ВХУТЕМАС-is novatoruli etapi,

laboratoriul-eqsperimentaluri moRvaweoba, romelmac

safuZveli Cauyara arqiteqturuli propedevtikis

universalur midgomas. Teoriulad SemuSavebuli

debulebebis deficitis pirobebSi swavlebis Sinaarsis

gamovlena xdeba eqsperimentul-SemoqmedebiTi da

pedagogiuri praqtikis paralelurad. ВХУТЕМАС-is

struqturaSi moxda programuli debulebebis gamtkiceba da

arqiteqturuli propedevtikis gamoyofa disciplinaSi

“sivrce.”

3. XX saukunis meore naxevari bauhauzisa da ВХУТЕМАС- is

tradiciebis safuZvelze propedevtikis ideebis aqtiuri

ganviTarebis,Eempiriuli gamocdilebis samecniero-

Teoriuli aucilebeli uzrunvelyofis etapia.

sabWoTa kavSiris arqiteqturul skolebSi, erTiani

saswavlo programis arsebobis miuxedavad, romelSic CarTuli

iyo moculobiT-sivrciTi kompozicia, rogorc aucilebeli

komponenti, Cndeba kargi saSualeba individualuri TviT-

gamoxatvisa da SemoqmedebisTvis. Cndeba TviTmyofadi regionuli

skolebi da pedagogiuri koleqtivebi, xolo arqiteqturuli

propedevtikis empiriuli gamocdilebis periodizacia da

analizi yvela etapisTvis misi ZiriTadi meToduri principebis

formulirebis saSualebas iZleva:

• kompoziciuri kanonzomierebebis formalizeba

(obieqtivizacia) rogorc antiTeza SemoqmedebiTi

TviTnebobisa da subieqtivizmis mxatvrul procesSi;

• kompoziciur-SemoqmedebiTi mimarTeba mxatvruli

saSualebebis aTvisebisas;

53

• swavlebis Sianarsis dayrdnoba axali mxatvruli

saSualebebis sistemaze, romelic dafuZnebulia ara

orderul elementebze, aramed moculobiT sivrciT

formebze, sqemebze da maTi kombinaciebis xerxebze;

• mkveTri gansxvaveba ganaTlebis miznebs Soris (qmedebis

profesiuli saSualebebis da meTodebis formirebisken

swrafva) da profesiuli SesaZleblobebis formireba

specialuri savarjiSoebis gamoyenebiT (sivrciTi azrovneba,

moculobiT sivrciTi formebis xarisxis mimarT

mgrZnobeloba, kombinatorikuli Cvevebi da a.S);

• kompoziciuri amocanis gadawyvetis samaketo forma

(moculobiT-sivrciTi) moculobiT-sivrciTi kompoziciis

disciplinis ganviTarebis perspeqtivebze msjelobisTvis.

klasificireba da konkretuli meToduri gadawyvetebis

sisusteebisa da winaaRmdegobriobebis gamovlena, sadao

momentebis gamoyofa.

aRniSnulia, rom zogierTi konkretuli meToduri

gadawyvetis da Teoriuli midgomis gaurkvevloba vlindeba imaSi,

rom

- xSirad ar SeiniSneba saswavlo kompoziciuri praqtikumis

ganviTarebis logika;

- ar arsebobs propedevtikis miznebis da amocanebis

gansazRvris erTianoba;

- gansxvavebulad ganisazRvreba saswavlo procesis sazRverebi

da saswavlo-Sinaarsobrivi masala;

- ar arsebobs cxadi gansxvavebebi da winaaRmdegobriobebi

kompoziciuri savarjiSoebis tipis da maTi gadawyvetis

xerxebis arCevisas. aRiniSneba meToduri kavSirebis wyveta

saswavlo daproeqtebasTan.

arqiteqturuli propedevtikis, rogorc arqiteqturul-

mxatvruli formaTwarmoqmnis sawyisi skolis Sinaarsi Seicavs

Teoriuli debulebebis adaptirebul bloks, romelic Seesabameba

formaTwarmoqmnis paradigmas arqiteqturaSi. igi aseve Seicavs

54

gansakuTrebul didaqtikur masalas ganyenebuli kompoziciuri

amocanebiT SemoqmedebiTi praqtikumisTvis da warmoadgens axal

sityvas profesiul-mxatvrul momzadebaSi.

arqiteqturuli propedevtikis funqcionirebis wlebis

ganmavlobaSi dagrovilia warmatebuli meToduri mignebebis

mTeli arsenali, romlebic dakavSirebulia maTi Semqmnelebis

saxelebTan. dRes isini qmnian mxatvruli propedevtikis

Sinaarsobriv saswavlo bazas, romlis gamoyenebis

mizanSewonilobaze metyvelebs arqiteqturuli skolis

ganviTarebis gamocdileba.

55

3.3 arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodologia saqarTveloSi

XX saukunis 70-ian wlebSi saqarTvelos politeqnikuri

institutis arqiteqturis fakultetze dafuZnda disciplina

“arqiteqturuli kompozicia”. Cveni kompoziciis skolis

swavlebis dones miRebuli hqonda maRali Sefaseba da meTodi

aRiarebuli iyo ara marto saqarTveloSi, aramed mis farglebs

gareTac.

ruseTisa da germaniis samxatvro skolebis gamocdilebaze

dayrdnobiT, romlebSic arqiteqturisa da moqandakeebis

swavlebisaTvis gamoiyeneboda abstraqtuli modelebi (maketebi),

xolo mxatvrebis swavlebisaTvis – usagno ferwera, qarTulma

arqiteqturulma skolam moZebna momavali xuroTmoZRvrebis

kompoziciuri momzadebis gansxvavebuli gza.

1989 wels gamoica kompoziciis safuZvlebis Semecnebis

meTodikis amsaxveli profesiul wreebSi kargad cnobili

saxelmZRvanelo “arqiteqturuli kompoziciis Sesavali”

(Tbilisi, “ganaTleba” 1988-89w. qarTul da rusul enaze), romlis

avtori iyo profesori eTer fifia. misi meTodika gamoirCeva

Tavisi TviTmyofadobiT. igi warmoadgens mkafiod moqmed,

ganviTarebul sistemas, romelsac arqiteqturul saswavleblebSi

ar moepoveba pirdapiri analogebi.

swavlebis Tanmimdevroba mimarTulia praqtikidan

Teoriisaken, praqtikuli davalebebidan – Teoriuli cnobebis

ganzogadebisaken. davalebebs Soris damyarebulia

urTierTkavSiri da Tanmimdevroba: yoveli Semdgomi

gamomdinareobs winasgan. meTodikis mTlianoba miRebulia

davalebebis kargad gavlili seriiT martividan – rTulisaken da

da damasrulebeli arqiteqturuli eskizebisaken –

improviziaciisaken. Teoria mocemulia ara izolirebulad,

aramed rogorc kompoziciis avtoriseuli eqsperimentuli

Seswavlis erTiani procesis nawili. meTodika iTvaliswinebs

56

aucilebel ganviTarebas abstraqciidan – realobisaken da

gasvlas arqiteqturul dagegmarebaze, dizainze, konstruqciebze,

rac mas gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs.

Semoqmedebis dasawyisi, sakuTari formaTwarmoqmnis

saSualebebis Zieba ivseba bunebis formebisa da warsulis

arqiteqturis saguldagulod SeswavliT (i. ciciSvili 1996w.).

praqtikuli savarjiSoebis pirveli jgufi:

sibrtyiTi Sav - TeTri kompoziciebi, mkveTrad gamoxatuli

geometrizmiT. maTi SesrulebisaTvis studentebs asarCevad

eZlevaT garkveuli zomis Savi geometriuli figurebi:

samkuTxedebi, kvadratebi, wreebi da survilisamebr maTi

warmoebulebi.

SemoTavazebulia, erTi da igive an sxvadasxva zomis

ganusazRvreli raodenobiT Seiqmnas harmoniuli kompozicia –

“gegma”, “dagegmareba”, “struqtura”.

pirveli savarjiSos mizania sivrcis agebisa da organizaciis

kanonebis Secnoba. ismeba erTianobis, rogorc

urTierTdaqvemdebarebisa da SeTanxmebulobis, rogorc fuZis,

sibrtyisa da gamoyenebuli elementebis urTierTSefardebidan

gamomdinare masStaburobis miRwevis amocana.

muSaobis procesSi yuradReba eqceva wminda emociuri

mdgomareobis warmoSobas – mdgradobis, simSvidis, mousvenrobis,

moZraobis da sxva.

asimetriuli da simetriuli geometriuli agebebi, xSirad

gamomdinare rTuli kanonzomierebebidan xazebisa da formebis

moulodneli SexamebebiT qmnian mdidar sanaxaobriv saxeebs.

am namuSevrebis mxatvruli gamomsaxveloba da kompoziciuri

mravalferovneba miiRweva dapirispirebis meTodis gamoyenebiT,

araTanabari intervalebis monacvleobis, rTuli gameorebebis,

Tanazomierebis, gawonasworebulobis, agreTve xazebis

daxvewilobisa da zomierebis grZnobis dacviT. (savarjiSo 1,2,3).

samuSaos msvlelobisas iwyeba kompoziciuri Teoriis –

kompoziciuri xerxebisa da saSualebebis Seswavla:

57

• gamomsaxvelobiTi saSualebebi – erTianoba (mTlianoba,

harmonia), urTierTdaqvemdebareba (mTavari da

meorexarisxovani), simetria da asimetria.

• formawarmoqmnis zogierTi saSualeba (arqiteqturuli

bionika da kombinatorika).

praqtikuli savarjiSoebis meore jgufi.

savarjiSoebis meore jgufia sibrtyiTi kompoziciebi,

romlebic gamoirCevian ferTa siuxviT, motivebisa da

moxazulobebis mravalferovnebiT.

am jgufis savarjiSoebis Sesrulebis safuZvelia pirveli

kompozicia. pirvelad dafiqsirebulma azrma, ideam am

savarjiSoSi unda hpovos Semdgomi ganviTareba. kompoziciis

mxatvrul saSualebaTa codnis gaRrmaveba saSualebas iZleva

saWiroebisas pirveli kompoziciis struqturaSi Setanil iqnas

cvlileba misi gamdidrebis an arqiteqtonikis amaRlebis mizniT.

pirveli kompozicia saWiroa warmovadginoT axali saxiT,

risTvisac gamoiyeneba ferTa Sexamebebi, romlebic aRebulia

tonalobaTa farTo diapazonidan, aSkara mkveTridan rTul

araerTgvarovanamde.

meore savarjiSos mizania arqiteqturul SemoqmedebaSi

feris SesazleblobaTa Secnoba. (sxvadasxva arqiteqturuli

skolebi iSviaTad aqceven yuradRebas feris kanonebis Secnobas).

ismeba amocana feris, SuqCrdilebis saSualebiT zogierTi

nawilis sxvebTan SedarebiT gamoyofaze, swor ganawilebaze da

fersa da plastikaSi emociuri mdgomareobis xorcSesxmaze [68].

ganixileba feris da formis urTierTkavSiris sakiTxi,

feris unari – Secvalos misi Tvisebebi da xarisxi. aRiniSneba

adamianze feris fizikuri da fsiqologiuri zemoqmedeba.

yuradReba eTmoba vizualuri aRqmis kanonzomierebebs –

miaxloebis da daSorebis, siTbos da sicivis, simsubuqis da

simZimis, momxibvlelobis da usiamovnebis da sxva iluziebis da

SegrZnebebis warmoqmnas.

58

meore jgufis savarjiSoebis aSkara mxatvruli

gamomsaxveloba miiRweva ZiriTadi grafikuli saSuelebebis –

xazis, tonis, SuqCrdilis, sxvadasxva siZlieris da

gajerebulobis feris, aseve Sesrulebis ostatobis marjved

gamoyenebiT da harmoniuli urTierTmoqmedebiT (savarjiSo 1,2,3).

feradi kompoziciebis arqiteqturuli grafika mravali

saxisaa. ZiriTadad gamoiyeneba guaSi, akvareli, agreTve qaRaldi,

Zafebi da sxva saSualebebi. sibrtyiT Sav-TeTr da ferad

kompoziciebs aqvT aSkarad gamoxatuli dekoratiuli xasiaTi.

paralelurad xdeba kompoziciis Teoriis Seswavla:

• dasamuSavebelia dinamikis, statikis, iluziis, kontrastis,

niuansis cnebebi;

• feris problema, misi SesaZleblobebi;

• arqiteqturis emociuri zemoqmedeba.

praqtikuli savarjiSoebis mesame jgufi

mesame jgufis savarjiSoebia: moculobiTi kompoziciebi,

kompoziciebi sivrceSi, romlebic gamoirCevian mravalferovani

teqtonikuri formebiT. am jgufis savarjiSoebis safuZvelia

pirveli da meore kompozicia. sibrtyeze ganxorcielebuli

Canafiqri aqtiurad gamoiyneba da gadadis maketSi Sesrulebuli

samganzomilebian interpretaciaSi. SemoTavazebulia,

SemoqmedebiTi azris daurRvevlad aRvmarToT, avagoT sibrtyiTi

kompoziciebi da am mizniT gamoviyenoT nebismieri “samSeneblo”

masala.

mesame savarjiSos mizania sivrciTi formawarmoqmnis

kanonebis arsSi Cawvdoma. ismeba kompoziciis ganviTarebis swori

xazis povnis, harmonizaciisa da mTlianobis principis ZiriTadi

saSualebebis gamoyenebiTi formis moZebnisa da gamovlenis

amocana. gamomsaxvelobis misaRwevad warmoiSoba sivrcisa da

masis, kompoziciaSi sivrciTi maxasiaTeblebis – haeris, masiT

Seuvsebeli moculobebis Zebnis aucilebloba. yuradReba eqceva

moqnilobisa da elastiurobis miRwevas, Seqmnili struqturis

59

transformirebis SesaZleblobas wonasworobisa da wesrigis

daurRvevlad. yuradReba eTmoba plastikis mravalsaxeobis

sakiTxebs. gansxvaveba sawyisi masalis xedvaSi aisaxeba amocanis

gadawyvetisadmi midgomaSi: aRmarTaven mTlianad kompozicias,

fragments, an warmoadgenen mas rogorc mravlobiTi struqturis

nawils (savarjiSo me-3, 1, 2, 3).

sibrtyiTi kompoziciebis individualuri gaazreba badebs

sivrciTi formebis samyaros – maketebs, romlebic Sedgenilia

mkveTri geometriuli Sekruli elementebisagan, an gamWvirvale,

gaxsnili naTlad gamokveTili konstruqciebisgan, an naZerwi

xasiaTis da nairsaxovani reliefis saxiT. zogierTi sivrciTi

formis ageba xelmisawvdomia elementaruli geometriiT, sxvaTa

ageba daqvemdebarebulia umaRles geometriul kanonzomierebebze.

mesame jgufis savarjiSoebis esTetikur dones gansazRvravs

formebis plastika, gamomsaxveli kontrastuli da ritmuli

agebebi, ganumeorebloba mxatvruli saxeebisa Taviseburi

simboloebis, romlebic adamians arqiteqturas moagoneben.

maketi ZiriTadad sruldeba TeTri qaRaldisagan, agreTve

Zafebisagn, liTonisa da xis Reroebisagan muyaoze an sxva magar

safuZvelze.

savarjiSoebis mesame jgufze muSaobis dros dasamuSavebelia

Teoriis Semdegi sakiTxebi:

_ ritmi;

_ progresiebi, proporciebi;

_ masStabi da masStaburoba;

_ teqtonika.

praqtikuli savarjiSoebis meoTxe jgufi

savarjiSoebis me-4 jgufi – sivrciTi mravalplaniani

kompoziciebi, gamoirCeva moculobiTi formebis teqtonikiT,

ferTa siuxviT da motivebisa da konfiguraciebis

mravalfenianobiT. am jgufis savarjiSoebis Sesrulebas

60

safuZvlad udevs winamorbedi kompoziciebi. Sav - TeTr

kompoziciebSi Seqmnili iyo simetriuli da asimetriuli

geometriuli agebebi, xSirad damyarebuli rTul

kanonzomierebebze xazebisa da formebis moulodneli

SexamebebiT. feradebSi gamoyenebuli iyo nairgvari feradovani

Sexamebebi tonalobaTa farTo diapazonidan, mkveTridan –

rTulamde, mravalmniSvnelovanamde. moculobiTi kompoziciebi

gamoirCeodnen teqtonikuri formebis mravalferovnebiT,

elastiurobiT, moqnilobiT.

SemoTavazebulia aigos rTuli sivrciTi kompozicia,

romelic erT mxatvrul – gamomsaxvelobiT mTlianobas

warmoadgens, moculobiTi kompoziciis moqnilobisa da

transformaciis SesaZleblobis, Sav – TeTri kompoziciis

geometriuli agebisa da feradis feradovani Sexamebebis

gamoyenebiT (savarj. me-4, 1, 2, 3). me-4 savarjiSos mizania

Tanadaqvemdebarebuli formebisa da sivrceebis organizaciis

kanonebis Secnoba. kompleqsis, ansamblis, rogorc mTlianis,

erTianis cnebebis gacnoba.

ismeba amocana erTianobis gamosaxvisa, rogorc sibrtyiTi da

moculobiT – sivrciTi elementebis SeTanxmebulobis,

masStaburobis miRwevis moculobebisa da sivrceebis

SefardebasTan damokidebulebaSi, tonis swori ganawilebis,

zogierTi nawilis sxvebTan SedarebiT gamoyofis, formisa da

feris urTierTkavSirisa. muSaobis procesSi gansakuTrebuli

yuradReba eTmoba moculobiTi formebisa da sivrceebis

harmoniuli danawevrebis monaxvas cnobili kompoziciuri

saSualebebis safuZvelze.

am samuSaoebis mxatvruli gamomsaxveloba da kompoziciuri

simdidre miiRweva sibrtyiTi da moculobiT – sivrciTi

elementebis dapirispirebis meTodiT, formebis plastikiT,

kontrastulobiT, xazebisa da feris harmoniuli

urTierTmoqmedebiT, romelic gamoiyeneba kompoziciis

elementebis erT mTlianobaSi gaerTianebis an aqcentirebisaTvis,

61

formebis romelime Tvisebis emociuri zemoqmedebis gaZlierebis

an SesustebisTvis, agreTve harmoniis misaRwevad TviT ferTa

tonebsa da kompoziciis formebs Soris: emociuri zemoqmedebis

gasaZliereblad urTierTs upirispirdeba ZiriTadi vizualuri

niSnebi: moculobiT – sivrciTi agebebis erTgvarovneba da

araerTgvarovneba, daxSuloba da gaxsniloba, simartive da

sirTule.

maketebi sruldeba magar safuZvelze sqeli qaRaldisgan

guaSis, akvarelisa da sxva saSualebebis gamoyenebiT.

dasamuSavebelia Semdegi sakiTxebi: sivrce da masa,

xelovnebaTa sinTezi.

A

arqiteqturuli kompoziciis swavlebis kursSi Cvens mier

SeTavazebuli originaluri savarjiSoebisa da davalebebis

jgufi


urbanistikisa da dizainis fakultetze Cvens mier grZeldeba

Ziebebi arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodikasTan

dakavSirebiT. Cven vTavazobT studentebs axali tipis

davalebebsa da savarjiSoebs, vinaidan vTvliT, rom mxolod

eqsperimentuli davalebebi da Semdgom maTi monitoringi iZleva

arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodikis gaumjobesebisa

da daxvewis saSualebas.

1995–99 wlebSi Cvens mier SeTavazebuli iyo savarjiSoebisa

da davalebebis jgufi, romelic sasargeblo iyo formisa da

feris struqturis Secnobisa da aseve feris saSualebiT

kompoziciis gawonasworebisaTvis [69].

dasawyisSi studentebi ecnobodnen koloristikis kanonebs,

martivi davalebebis saSualebiT, swavlobdnen guaSisa da

akvarelis teqnikas (davaleba “feradi kvadrati”). meore etapze

studentebisaTvis amocanas warmoadgenda foTlis struqturis

gadmocema abstraqtuli feradi laqebiT (davaleba “foToli”).

62

mesame davalebis Sinaarsi (davaleba “suraTi”) mdgomareobda

SemdegSi: studentebi irCevdnen romelime cnobili mxatvris

namuSevars da akeTebdnen mis Tavisufal abstraqtul versias

ferSi, guaSis gamoyenebiT. am davalebis mizani iyo feradi

laqebis saSualebiT suraTis kompoziciis gamovlena da feris

mniSvnelobis Secnoba kompoziciis ganawilebisas.

es savarjiSoebi did interess iwvevda studentebSi da

amdenad, Cvenis azriT, sasurvelia maTi CarTva saswavlo

programaSi, miTumetes, rom Cvens mier Catarebuli gamokiTxvidan

Cans studentebis survili programis axali savarjiSoebiT

gamdidrebisa.

Cvens mier aseve SeTavazebulia davaleba, “arqiteqturuli

versia”, romelmac ukve didi xania daimkvidra adgili saswavlo

programaSi.

am davalebis mizania miuaxlovos studenti realur

arqiteqturas, misces mas SemoqmedebiTi Tavisufleba da

ganaviTaros misi fantazia [70].

es davaleba sruldeba arqiteqturuli kompoziciis

Seswavlis bolo etapze. students eZleva saSualeba airCios

romelime konkretuli Senoba Cveni qalaqis teritoriaze, romlis

arqiteqturuli saxe, silueti, masStabi, Sesrulebis masala da

a.S. mas ar aymayofilebs. studentma unda SemogvTavazos Senobis

sakuTari versia, romelic Sesrulebuli iqneba xeliT,

fotomontaJis an kompiuteruli saSualebebiT, SesaZloa maketis

saxiT.

am davalebas studentebi asruleben gansakuTrebuli

enTuziazmiT, vinaidan maT sakuTari saintereso ideebis

ganxorcielebis Sansi eZlevaT. xSir SemTxvevaSi maTi versiebi

efeqturi da TviTmyofadia.

erTerTi savarjiSos Temaa arqiteqturuli bionika, romelic

figurirebda profesor eTer fifias meTodikaSi da acnobda

studentebs bunebis formebis esTetikur aTvisebas arqiteqturaSi,

bunebis formaTwarmoqmnis kanonebsa da principebs.

63

am savarjiSos saSualebiT xdeba bioformis Seswavla,

analizi, abstragireba.

amgvarad,EzemoT warmodgenili mimoxilviT SesaZlebeli

gaxda kompoziciuri praqtikumis mravali saintereso xerxis da

teqnikis aRmoCena, Eam informaciam SesaZlebeli gaxada arsebiTad

Seavsos Cveni warmodgenebi arqiteqturuli propedevtikis

SesaZleblobebze. amasTan, mniSvnelovania meTodologiuri

safuZvlebi, deklarirebuli pedagog-arqiteqtorebis mier

(floran sori, ruusuvori, lederbogeni da a.S). ВХУТЕМАС-isa

da bauhauzis damajerebeli gamocdilebis Semdeg misi

mizanSewoniloba cxadi gaxda praqtikulad msoflios yvela

arqiteqturuli skolisTvis.

rogorc ucxouri, aseve Cveni gamocdileba kidev erTxel

amtkicebs arqiteqturuli propedevtikis, rogorc pedagogiuri

instrumentis mniSvnelobas, romelmac uzrunvelyo arqiteqtorTa

ramdenime Taobis warmatebuli momzadeba, romlebic Semoqmedebis

aqtiur fazaSi Sevidnen me-20 saukunis me-2 naxevarSi.

64

3.4 moculobiT-sivrciTi kompoziciis kavSiri arqiteqturul daproeqtebasTan, rogorc

meTodologiuri problema

centraluri problema, romlis garSemo fokusirdeba

yuradReba da iSleba kamaTi, es aris arqiteqturuli

propedevtikisa, arqiteqturuli kompoziciis da daproeqtebis

meTodologiuri kavSiri. es problema gaCnda faqtobrivad

propedevtikuri kursebis formirebis dasawyisidan. Ees, ra Tqma

unda, dakavSirebulia arqiteqturuli skolis ganviTarebis

obieqtur pirobebTan, SemoqmedebiTi da mxatvruli

mimdinareobebis mimarTulebebTan da axal pedagogiur ideebTan.

pedagogebi erTxmad aRiareben propedevtikuli codnis da

kompoziciuri Cvevebis Rirebulebas, magram xSirad aRniSnaven,

rom konkretuli proeqtirebis procesSi isini ar muSaobs [71].

arsebobs sxvadasxva mosazreba am problemis gadasawyvetad.

МАРХИ – s profesori i. anisimova Tvlis rom arqiteqturuli

daproeqteba unda iwyebodes pirvelive kursidan moculobiT-

sivrciTi kompoziciis da arqiteqturuli praqtikis Seswavlis

paralelurad [72].

penzis sainJinro-samSeneblo institutis profesori i.

bogomolovi fiqrobs, rom problema unda gadawydes

Semdegnairad: unda xdebodes gamWoli kompoziciur-mxatvruli

momzadeba, romelic ganmartavs kompoziciur formaTwarmoqmnas,

rogorc mTlian-profesiul moqmedebas, romelic moculobiT-

sivrciTi kompoziciis meTodis gamoyenebiT organizebas ukeTebs

mTel saswavlo process.

vladivostokis politeqnikuri institutis profesori

v. moori Tvlis, rom sawyisi momzadebis Camoyalibebuli

programa iTvaliswinebs mxolod kompoziciur propedevtikas da

studenti daproeqtebis dros praqtikulad ejaxeba funqciur da

konstruqciul amocanebs. aqedan gamosavals warmoadgens wina

65

saproeqto propedevtikuli savarjiSoebis sistemis Seqmna,

konstruqciul-teqtonikuri, funqcionaluri da social-

kulturuli aspeqtebis gaTvaliswinebiT [73].

l. marci ВНИИТЭ–s (Всероссийский научно-исслдовательский

институт технической эстетики) profesori aRniSnavs, rom sxvadasxva

propedevtikuli kursebis analizi amtkicebs, rom mraval

maTganSi yuradRebas mTlianad amaxvileben vizualur aRzrdaze

da ar wyveten sxva amocanebs, an piriqiT, uSedegod cdiloben

maSinve SesZinon profesiuli Cvevebi pirvelkurselebs,

romlebsac jer ar gaaCniaT vizualuri azrovnebis Cvevebi.

orive SemTxvevaSi rTulia sasurveli Sedegis miRweva. Ll. marci

Tvlis, rom vizualuri azrovneba aris profesiuri azrovnebis

formirebis safuZveli, magram ar iZleva saproeqto qmedebaze

pirdapiri gadasvlis saSualebas [74].

i. anisimova amtkicebs moculobiT sivrciTi kompoziciisa da

Sesavali kursis sxva nawilebis paralelur reJimSi gavlis

aucileblobas. dReisaTvis arsebobs mravali winadadeba

moculobiT-sivrciTi kompoziciisa da sawyisi arqiteqturuli

proeqtirebis paralelurad swavlebisa. i. anisimovas

eqsperimentuli programa warmoadgens erT-erT aseT realizacias.

masSi gansakuTebuli mniSvneloba eniWeba saswavlo programis

dasawyisSi arqiteqturuli proeqtis CarTvas, praqtikulad

pirvelive semestrSi [72].

rac Seexeba moculobiT-sivrciT kompozicias, misi meToduri

mniSvneloba eWvgareSea. pedagogiuri Ziebebi mimarTulia

moculobiT-sivrciTi kompoziciis da arqiteqturuli Senobebis

konkretikas Soris Sinaarsobriv kavSirebisaken.

zogjer moculobiT-sivrciTi kompoziciis da

arqiteqturuli proeqtis kavSiris problemis gadaWris sirTule

da amasTan erTad arqiteqturuli propedevtikis kritika dahyavT

misi Sinaarsis damaxinjebamde. magaliTad acxadeben, rom

moculobiT-sivrciTi kompozicia warmoadgens arqiteqturuli

obieqtis struqturis gareT sivrcesTan gauTavebel cvlilebebs,

66

mis danawevrebas, proporcionirebas da sibrtyesTan sxva

qmedebebs. magram msgavsi kompoziciuri kursebis avtorebi arc

erT SemTxvevaSi ar ganixilaven moculobiT-sivrciT kompozicias,

rogorc formasTan uazro eqsperimentebis izolirebul sferos.

rogorc zemoT avRniSneT, kompoziciuri kursebis Semqmnelebis

gamocdilebaze, maT meTodur komentarebze, Tanamedrove

fsiqologiisa da pedagogikis debulebebze dayrdnobiT

arqiteqturulma propedevtikam daamtkica Tavisi arsebobis

aucilebloba.

istoria gviCvenebs, rom gamoTqmuli SeniSvnebi ar aris

axali. isini Tan sdevdnen propedevtikas misi arsebobis yvela

etapze. magram propedevtikuli koncefciis liderebi

strategiuli da taqtikuri amocanebis gadawyvetisas yovelTvis

aqcevdnen yuradRebas kavSirs moculobiT-sivrciTi kompoziciasa

da proeqts Soris. amas amtkicebs mravali faqti propedevtikis

ganviTarebis istoriidan. magaliTad, v. gropiusma gaanTavisufla

profesori itteni bauhauzidan, vinaidan is ignorirebas ukeTebda

kompoziciuri kursisa da mxatvruli proeqtirebis kavSirs.

ladovski eZebda formaluri da Tavisufali savarjiSoebis

droSi SeTavsebis variantebs. v. krinski aRniSnavda, rom

dauSvebelia kompoziciebis ganxilva arqiteqturul proeqtisgan

izolirebulad, imitom rom es angrevs arqiteqturuli da

proeqtirebis WeSmarit Sinaarss da amas mivyavarT

formalizmisken [56].

rasakvirvelia kavSiri arqiteqturul propedevtikasa

(moculobiT-sivrciTi kompoziciis) da saswavlo arqiteqturul

proeqtirebasTan namdvilad warmoadgens seriozul meTodur

problemas da iTxovs gadawyvetas. pirvel rigSi unda aRiniSnos,

rom arqiteqturuli propedevtika – es arqiteqturuli profesiis

dauflebis mxolod pirveli etapi.

meore etapze kompoziciis es pirveladi profesiuli

gamocdileba, romelic mibmulia konkretul arqiteqturul

daproeqtirebasTan, unda iyos ganviTarebuli da gamyarebuli.

67

rodesac amboben, rom pirveli ori wlis moculobiT-sivrciTi

kompoziciis aTvisebis Semdeg students ar SeuZlia

daproeqtireba, unda vupasuxoT: mas ar SeiZleba wavuyenoT

msgavsi moTxovnebi. maSin ra saWiroa swavlebis Semdegi etapi,

romelic yvelaze xangrZlivia da sapasuxismgeblo

specialistebis profesiuli momzadebis TvalsazrisiT?

propedevtikuli kursis gavlis Semdeg students ar aZleven

arqiteqtoris diploms da damoukidebeli muSaobis uflebas. ar

SeiZleba iTxovde arqiteqturuli propedevtikisgan dauyovnebliv

Sedegs, is aris mxolod sawyisi stadia profesiis dauflebaSi.

moculobiT-sivrciTi kompoziciis kavSiri arqiteqturul

propedevtikasTan da misi warmodgena, rogorc ZiriTadi

SemoqmedebiTi amocanis gadawyvetis formis da meTodisa, aris

upirvelesi motivacia pedagogikisTvis.

rogorc praqtika gviCvenebs etapobrivma sqemam ar gaamarTla

– jer formaluri savarjiSoebis cikli, Semdeg gadasvla

konkretul arqiteqturul proeqtebze. swored disciplinis

swavlebis etapobrivobaSi yvelaze metad vlindeba sirTuleebi.

amas emateba saorganizacio faqtori, vinaidan am etapze xdeba

pedagogebis cvla, rac arTulebs profesiuli Cvevebis

ganviTarebis erTiani meToduri xazis gatarebas.

moskovis arqiteqturis institutis moculobiT-sivrciTi da

proeqtirebis departamentis gamocdileba efuZneba moculobiT-

sivrciTi kompoziciis kursis da konkretuli saproeqto

davalebebis gavlis paralelur princips. dRes sabaziso sqemaze,

romelic iTvaliswinebs moculobiT-sivrciTi kompoziciis

savarjiSoebis damuSavebas grafikaSi da daproeqtebaSi

konkretul davalebebTan paralelurad, agebulia pirveli ori

kursis swavlebis mTeli programa. faqtobrivad yoveli

konkretuli davalebebisaTvis – grafikulisTvis an

saproeqtosTvis moZebnilia moculobiT-sivrciTi kompoziciis

Sesabamisi Tema, romelic axdens SemoqmedebiTi ideis

ganviTarebis modelirebas da vizualurad afiqsirebs mas.

68

pirveli davaleba sruldeboda arqiteqturuli nagebobis

naxazSi (pavilion, saCrdilobeli). furclis kompoziciuri

gadawyveta xdeba ZiriTad orTogonalur proeqciebSi (fasadi,

gegma, Wrili) da gulisxmobs sabaziso principebis codnas:

vizualur erTianobas, mTlianobas, harmonias, formis

elementebis gawonasworebas. es amocanebi SeiZleba iyos dasmuli

moculobiT-sivrciTi kompoziciis pirvel savarjiSoSi

“kompozicia sibrtyeze”, romelic warmodgenas qmnis kompoziciis

miznebze da avlens zedapiris kompoziciuri gadawyvetis

SesaZleblobebs brtyeli elementebis gansazRvruli raodenobis

saSualebiT.

meore grafikul samuSaos –“arqiteqturuli orderebis

Seswavla da maTi Sesruleba naxazSi” exmianeba moculobiT-

sivrciTi kompoziciis Temas “riTmi da metri”. orderebis

analizs mivyavarT maTi struqturis gamovlenamde metro-

riTmuli da sxva masTan dakavSirebuli cnebebis saSualebiT

(rigis mimarTuleba, sigrZe, SezRudvis xerxebi, monotonurobis

daZleva da sxva). orderuli struqturebi horizontalurad igeba

metris safuZvelze, simaRleSi, rogorc wesi, teqtonikuri

daZabulobebi vlindeba riTmul kavSirebSi.

“arqiteqturuli detalebis amorecxva” ukavSirdeba

formalur kompoziciur savarjiSos romelic SeiZleba

avRniSnoT, rogorc “frontaluri zedapiris plastiuri

gadawyveta”.

pirveli kursis meore semestrSi arqiteqturul grafikaSi

sruldeba sami davaleba: “Sriftis kompozicia arqiteqturaSi”,

“arqiteqturuli Zeglis fasadi an Wrili”, “arqiteqturuli

nagebobis perspeqtiva”. davalebis aseTi Tematikis Sesabamisad

paralelurad moculobiT-sivrciT kompoziciaSi sruldeba

Semdegi formaluri etiudebi: “frontaluri zedapiris

kompoziciuri gadawyveta da misi plastikis gamovlena”,

“kompoziciis ZiriTadi saxeebi”, “kompoziciis ZiriTadi saxeebis

69

dialeqtikuri urTierTkavSiri” da “kontrastebi moculobiT-

sivrciT kompoziciaSi”.

meore kursze arqiteqturul propedevtikasTan meToduri

kavSirebis sakiTxi inacvlebs pirvel adgilze. ganyenebuli

formad warmoqmnis da konkretuli saproeqto davalebis

pirdapiri analogiebi xels uwyobs saZiebo mimarTulebebis

gafarToebas da kompoziciuri Semoqmedebis teqnikuri mxaris

CarTvas.

meore kursis ZiriTadi saproeqto davalebebi Semdegnairad

aris mowodebuli:

1. mcire nageboba Sida sivrcis gareSe. (monumenti, Sadrevani,

samreklo da a.S);

2. mcire Ria sivrce da nageboba minimaluri funqciiT.

(sabavSvo saTamaSo moedani saCrdilobliT, skveri Ria

pavilioniT);

3. sazogadoebrivi Senobis proeqti saerTo sivrciT.

(sagamofeno pavilion, dasasvenebeli baza mTaSi, kafe,

navsadguri mdinaresTan da a.S);

4. sacxovrebeli saxlis proeqti erTi ojaxisaTvis.

yvela maTgans win uZRvis davaleba moculobiT-sivrciT

kompoziciaSi, romelic maqsimalurad axdens realizacias

Sesabamisi funqcionaluri proeqtis geometriuli modelirebis.

1. Ria sivrcisa da moculobis kompoziciuri organizeba;

2. safuZvlis (miwis) plastikis kompoziciuri gadawyveta;

3. interieris kontrastuli sivrceebis dapirispireba;

4. sivrcis moculobiTi formis da garemos urTierT kavSiri.

moculobT-kompoziciis etiudebi, romlebic win uZRvis da

mimarTulia konkretuli arqiteqturuli proeqtisken, nagebobis

SesaZlo saxis warmodgenis saSualebas iZleva

saproeqto programis konkretuli faqtorebis

gaTvaliswinebiT kompoziciuri Ziebis ganviTarebaSi mniSvnelovan

rols asrulebs samuSao maketi. kompoziciuri SemoqmedebiTi

Ziebis es aqtiuri instrumenti metwilad akavSirebs moculobiT-

70

sivrciTi kompoziciis formalur gamocdilebas konkretul

arqiteqturul daproeqtirebasTan [tabl84]

geometriul formasTan manipulirebis meTodi pasuxobs

moculobiTi-sivrciTi kompoziciis xaisiaTs, magram Semadgeneli

elementebis yvela parametri, maTi urTierTmoqmedeba da

kavSirebi ganisazRvreba ukve funqciiT, konstruqtiuli

realizaciis SesazleblobebiT da sxva mniSvnelovani

elementebiT.

unda aRiniSnos, rom kompoziciuri procesis ganviTarebis

yvela, gansakuTrebiT sawyisi faza eqvemdebareba kontrols,

gansazRvrulia drois monakveTebiT, fiqsirebulia Sesabamisi

vizualuri formebiT. es aZlevs pedagogebs saSualebas

ganixilon, moaxdinon aqtiuri zemoqmedeba kompoziciur

procesze, gaanalizon Sualeduri stadiebi da Tu saWiroeba

moiTxovs, TviTon CaerTon kompoziciis Seqmnis procesSi [75].

amgvarad, arqiteqturuli propedevtikis CarTva

arqiteqturul proeqtirebaSi xorcieldeba ori mimarTulebiT

da misi ZiriTadi mizania daproeqtirebis SemoqmedebiTi meTodis

daufleba.

pirveli uzrunvelyofs profesiuli formalizebuli

saSualebebis potencialis mudmiv gamdidrebas (kompoziciis

kanonebisa da principebis, kategoriebis, ganzogadoebuli

vizualuri saxeebis da a.S.).

praqtikuli kompoziciuri Semoqmedeba davalebebis

pirobebSi, romlebic miaxloebulia konkretul grafikul da

saproeqto TemebTan, xels uwyobs warmodgenebis gafarToebas

gamomsaxvelobiT saSualebebze.

meore mimarTuleba uSualod gardaqmnis moculobiT-

sivrciTi kompoziciis saSualebebs konkretuli saproeqto

situaciis gadawyvetis moqmed meqanizmad da iyenebs SemoqmedebiT

azrovnebaSi mis vizualur formas. abstarqtuli modeli

gardaiqmneba samuSao modelad, ZiriTadi funqciuri kavSirebis

dazustebiT. es yvelaferi saWiroa imisTvis, rom saproeqto

71

procesis damamTavrebel fazaSi vizualuri formiT gamagrdes

arqiteqturuli proeqtis yvela saproeqto moTxovna.

72

3.5 arqiteqturuli propedevtika da kompiuterizacia

dRes, arqtiteqturul praqtikaSi Tanamedrove kompiuteruli

teqnologiebis gavrcelebasTan dakavSirebiT xdeba seriozuli

cvlilebebi. aq laparakia saproeqto procesis iseT Zlier

damxmare xerxebze, rogoricaa kompiuteruli uzrunvelyofa.

icvleba arqiteqturuli Canafiqris (proeqtis) asaxvis

xerxebi: maketisa da xeliT Sesrulebuli proeqtis wardgena

midis monitorze misi sxvadasxva asaxvisken an ufro Sors,

iluzoruli aRqmnis egzotikuri xerxebis saSualebiT sagnobriv

sivrciTi garemos Seqmnisken (virtualuri sinamdvile). gasagebia,

rom arqiteqturuli Canafiqris fiqsaciis es xerxebi xdeba

SemoqmedebiTi azris ganviTarebis procesebis asaxvis xerxebic.

ese igi axali vizualuri ena axal saproeqto azrovnebis

formad iqceva. aseT pirobebSi migvaCnia, rom skola aucileblad

unda pasuxobdes axal situacias arqiteqturuli Semoqmedebis

meTodologiaSi. es moiTxovs axali ideebis Ziebas ganaTlebis

sawyisi ciklis organizebaSi, arqiteqturul propedevtikaSi.

swavlebis kompiuteruli forma ukve aqtiurad erTveba saswavlo

daproeqtirebis procesSi da misi roli uaxloes momavalSi

kidev ufro gaizrdeba.

Cvenis azriT, axali drois arqiteqturis formadwarmoqmnis

principebi ZiriTadad ar Seicvleba. maTi buneba romelic

gamomdinareobs adamianis, rogorc aqtiuri subieqtis fsiqo-

fiziologiuri Taviseburebebidan da Cveni samyaros sagnobriv-

sivrciTi materialuri specifikidan ver ganicdian safuZvlian

transformirebas. arqiteqtura darCeba arqiteqturad, magram misi

amocanebis gadawyvetis xerxebi aucileblad Seicvleba

kompiuteruli miRwevebis CarTvasTan erTad.

moculobiT-sivrciTi kompoziciis konkretul meTodikaSi mis

didaqtikur aRWurvaSi, saswavlo procesis organizaciis

xerxebSi eWvgareSe ganxorcieldeba mniSvnelovani novaciebi.

73

zogierT Ziebebze da tendenciebze ukve SeiZleba saubari, isini

warmoadgenen arqiteqturuli pedagogiuri Ziebebis mowinave xazs.

moculobiT-sivrciT kompoziciaSi kompiuteruli

teqnologiebis CarTvisas ZiriTadi principi ucvleli rCeba:

sabaziso kompiuteruli principebis warmodgenis ganyenebul-

sagnobrivi forma da maTi aTvisebis meTodikebis aqtiuri

SemoqmedebiTi mimarTuleba. kompiuteri ZiriTadad cvlis

SemoqmedebiTi Ziebis samaketo formas da saproeqto

gamosaxulebis xerxs, gvTavazobs misi materializaciis axal

formas.

fsiqo-meTodur aspeqtSi aq Cndeba ori problema - pirveli

dakavSirebulia xeliT modelirebisaTvis gamoyofili drois

Semcirebis aucileblobasTan, rac qmnis saSiSroebas studentis

moculobiT-sivrciTi (vizualuri) azrovnebis aqtiuri procesis

Sesustebis, arada es aris arqiteqtorebis SesaZleblobebis

bazisuri profesiuli Semadgeneli. sivrciTi azrovnebis

ganviTarebisTvis udidesi mniSvneloba aqvs xeliT keTebas.

amitom maketirebisTvis gamoyofili drois Semcirebas unda

mivudgeT sifrTxiliT da yovelTvis gaviTvaliswinoT ras

mogvcems formasTan kompiuteruli manipulireba.

meore problema dakavSirebulia arqiteqturuli formis

kompiuteruli xerxiT asaxvis siaxlesTan. jerjerobiT arc

pedagogebs da arc studentebs ar aqvT ganviTarebuli misi

aRqmis gamocdileba. amasTan, formasTan kompiuterul

manipulirebas aqvs didi prioriteti – siCqare. veranairi xeliT

modelireba ver Seedreba siCqariT kompiuteris mier

SemoTavazeul sivrciT gardaqmnebs.

moculobiT-sivrciTi kompoziciis aTvisebis dros

kompiuteruli saSualebebis gamoyenebiT optimaluri gadawyveta

aris kompromisi xeliT modelirebasa da kompiuterul

modelirebas Soris. magram moculobiT-sivrciTi kompoziciis

Sinaarsobriv safuZvlad, rogorc adre, darCeba

formadwarmoqmnis principebisa da kategoriebis sfero, romelic

74

Cven memkvidreobiT gvergo bauhauzis, ladovski-krinski da sxva

skolebisagan, romlebic arqiteqturuli propedevtikis sferoSi

moRvaweobdnen.

arqiteqturuli dagegmarebis safuZvlebis tradiciulad

ganmsazRvreli disciplinebis (Sesavali specialobaSi,

arqiteqturuli dagegmarebis sawyisebi, arqiteqturuli

kompozicia, maketireba, fotografia, xelovnebis istoria, saxviTi

xelovneba, mxazvelobiTi geometria, arqiteqturuli informatika

da kompiuteruli dagegmareba, azomviTi praqtika, maTematika,

geodezia) integraciis sakiTxi Tanamedrove gamowvevebisa da

informaciul-teqnologiuri SesaZleblobis Sesabamisi

paradogmis safuZvelze erTob aqtualuria da saTanado

ganxilvas moiTxovs.

formaTwarmoqmnisa da kompoziciis, aseve informaciuli

teqnologiebis Teoriis sferoSi arsebobs didZali literatura,

magram am ori sferos urTierTdamokidebuleba dRemde,

miuxedavad arsebuli calkeuli mignebebisa da mosazrebebisa, ver

naxuloben sakmaris gavrcelebas swavlebis sferoSi [76].

Tu zogierT zemoCamoTvlil disciplinaSi kompiuteruli

teqnologiebis gamoyeneba principSi ar warmoadgens sadavo Temas

(dasazustebelia mxolod Sesabamisobis xarisxi – sisrule da

siRrme), arqitetquruli dagegmarebis kreatiuli aspeqtebi

specifikur midgomas saWiroebs. kerZod, aqriteqturuli

kompoziciis swavlebis problematika.

cnobilia, rom swavlebisa Tu dasaqmebis sferoSi dRes

farTod Semovida Tanamedrove informaciuli teqnologiebi. igive

SeiZleba iTqvas saqartvelos teqnikur universitetis saswavlo

struqturaze. maT Soris arqiteqturis, urbanistikisa da

dizainis fakultetze. Camoyalibda swavlebis kursi, Seiqmna

Sesabamisi programebi, damuSavda silabusebi. amasTan unda

iTqvas, rom kompiuteruli swavlebis sferos ZiriTadad

arqiteqtorebi kurireben, rac uzrunvelyofs dargis specifikis

75

srulad gamovlenas da momijnave dargebis

mimarTAinterdisciplinaruli principis realizacias.

saswavlo procesSi gamoyenebiTi programuli paketis

SerCevis sakiTxi unda daeqvemdebaros Zogadad kerZo

problematikaze Tanmimdevrulad gadasvlis princips. magaliTad,

firma Autodesk‐is sabazo produqtidan AutoCad specializirebul

paketze (AutoCad Architecture, RevitArchitecture, 3DMax da sxva) [77].

saerTo teqnikur da informaciul-teqnologiur bazasTan

erTad sxvadasxva disciplinebis integracia unda moxdes

gamaerTianebeli meTodologiuri principiT, intuiciuri da

SemoqmedebiTi fenomenis gaTvaliswinebiT zogadmecnierul

plaTformaze, rogoricaa sistemuri midgoma da formalizacia.

simptomaturia zemoTaRniSnuli principis gamoyenebis

mcdeloba saxviT xelovnebasa da arqiteqturaSi

formaTwarmoqmnis kanonzomierebaTa postulatebis krebulSi,

rogoricaa “tradiciuli” disciplina – kompozicia.

niSandoblivia savaraudo Sedegebis ganvrcoba zemoCamoTvlis

“momijnave” disciplinaze, romlebic emorCilebian kompoziciis

kanonzomierebebs.

ukve daisva sakiTxi, rogor damyardes kavSiri or kurss

Soris: “arqiteqturuli kompozicia” da “arqiteqturuli

informatika da kompiuteruli dagegmareba”. Dramdenad SeiZleba

maTi Serwyma, amasTan SeiZleba vivaraudoT mecadineobebis

Tvisebrivad gansxvavebul reJimSi warmarTvis aucilebloba.

arsebiTad arqiteqtura adamianis ekologiaa, magram igi ar

Semoifargleba “TavSesafris” funqciiT, mas agreTve evaleba

itvirTos adamianis (sociumis) fsiqikur-emociuri mdgomareobis,

ganwyobilebis gamoxatva. Aamdenad formaTwarmoqmnisa da

kompoziciis SemoqmedebiTi detaluri ganxilvisas Cven

msjelobebSi gverds ver auvliT iseT midgomebs da modelebs,

rogoricaa arqiteqturuli Semoqmedebis “poetikuri” da

semantikuri interpretaciebi, magram am etapze maTi arsobrivi

analizi scildeba Cveni ganxilvis sferos da resursebs.

76

formaTwarmoqmnisa da kompoziciis SemecnebiTi mxare

asaxulia qalbaton eTer fifias naSromebSi [3], romlebSic

warmodgenilia swavlebis rogorc meToduri, aseve praqtikuli

mxare, romlis arsi mdgomareobs SemdegSi: praqtikidan

Teoriisaken da harmoniis kanonebis TandaTanobiTi Semecnebisaken.

es tradiciuli damokidebuleba dRemde safuZvlad udevs

arqiteqturul ganaTlebas saqarTvelos teqnikuri universitetis

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetze [45].

ramdenadac am instrumentariis gmoyeneba gulisxmobs kargisa

da saukeTesos gamovlenas, Cven saqme gvaqvs esTetikuri Sefasebis

garkveul problemasTan arqiteqturuli kompoziciis

kategoriebisadmi raodenobrivi zomis misadagebis SesaZleblobis

Sesaxeb, rac deklarirebulia g. azgaldovis naSromebSi [4],

romlebSic mkvlevari iZleva arqiteqturuli kompoziciis

TiTqmis yvela kategoriis (metri, ritmi, niunansi, kontrasti,

simetria, asimetria, proporciuloba, masStaburoba, zedapiris

faqtura das xv.) qvalimetruli Sefasebis SesaZleblobis

magaliTebs. Pprincipulad aseTi midgoma SeiZleba safuZvlad

daedos gadawyvetilebis miRebis formalur proceduras [25].

sxva faqtorebi, romlebic aseve gansazRvraven

formaTwarmoqmnisa da kompoziciis “beds”: standarti, tradicia,

dogma, moda, stili, ganwyobebi da Sexedulebebi, principulad

SesaZlebelia standartebisa da nomrebSi gamoxatos da

safuZvlad daedos aqriteqrul-gegmarebiT gadawyvetis

araformalur Sefasebas. sagulisxmoa rom sakulto Senoba-

nagebobebis parametrebis dadgenis kanonikuri (domgaturi)

meTodika da praqtika metwilad gansazRvravs kidec maTi

gamomsaxvelobis fenomens. Aaseve gasaTvaliswinebelia modis

(stilis) droismieri “fluqtaciebi”. magaliTad, sworkuTxa

geometriuli sxeulebis (gasuli saukunis 60-70-iani wlebi),

bionikuri (80-iani), ekologiuri (90-iani) da “kristaluri” (XXI-is

dasawyisi) formebis prioritetebi zedmetad utrirebul

midgomad ar unda CaiTvalos.

77

niSandoblivia, rom formaTwarmoqmnisa da kompoziciis

ganxiluli sakiTxebi Seexeba ara marto arqiteqturis sferos,

aramed farTod gagebul dizainis cnebas, rogorc sagnobrivi

garemos formirebis saproeqto, disciplinaTaSoriso mxatvrul-

teqnikuri SemoqmedebiT da sawarmoo saqmianobas. aRniSnuli

cnebis ori mniSvnelovani komponentidan – funqciuroba da

esTetikuroba, pirvel kategorias ar SevexebiT, mxolod

aRvniSnavT, rom formalurad misi aRwera SeiZleba “dasaSvebi-

akrZaluli” teqnologiur-funqciuri Sefasebebis mniSvnelobebiT

Sedgenili cxriliT , e.w. incidenciis matriciT [78].

arqiteqturis qrestomatiul ganmartebasTan erTad, SeiZleba

CavTvaloT, rom arqiteqturis daniSnulebaa adekvaturi pasuxi

gasces garemos zemoqmedebas (umetes SemTxvevaSi, energetikuls),

rogorc wesi, gamoxatuls geometriuli gardaqmenebis eniT (Tu

davesesxebiT maTematikur terminologias). ramdenadac buneba

geometriuli gardaqmnebiT urTierTobs CvenTan, amdenad upriania

amave enaze iyos gacemuli adekvaturi pasuxi. SemTxveviTi ar

aris, rom Cad sistemebis meTodologiuri safuZvlebi grafikuli

redaqtirebis nawilSi aris geometriuli gardaqmnebi.

geometriuli gardaqmnebis saxeebidan (topologiuri,

proeqciuli, afinuri, msgavsi, evklidiuri) afinuri gardaqmnebis

gamoyeneba formaTwarmoqmnis sferoSi qrestomatiur xasiaTs

atarebs.

sainteresoa geometriuli gardaqmnebis elementaruli

moqmedebebis Tanmimdevrobis analizi (moulodneli Sedegis

Tavidan acilebisa da rTuli redaqtirebis kontrolis

TvalsazrisiT), formaTwarmoqmnisa da arqiteqturul

kompoziciis interpretaciaSi, rac asocirdeba kombinaciis,

kompoziciis (geometriuli gardaqmnebis terminologiiT)

komutatorobis principTan maTematikaSi. es garemoeba

gaTvaliswinebulia Autodesk‐is programuli paketebis bolo

versiaSi.

78

SeuZlebelia fraqtaluri grafikis ugulvebelyofa Cveni

ganxilvis sferoSi, romlis arsi mdgomareobs rekurentuli

algoriTmis meSveobiT obieqtis mTelisa da nawilebis

TviTmsgavsebis realizaciaSi, romlis Sedegad Seqmnili

obieqtebi gamoirCevian aratrivialuri struqturiT nebismier

maStabSi. aRsaniSnavia, rom kompiuteruli grafikis am aqtualur

sferoSic geometriuli gardaqmnebis formalizmi qmediT

instruments warmoadgens.

formaTwarmoqmnisa da kompoziciis SemoTavazebuli

paradigma SeiZleba gamoyenebuli iqnes SemoqmedebiTi da

sawarmoo saqmianobis, mecnierebisa da teqnikis sxavdasxva

dargebSi. Sesabamisi masala safuZvlad daedeba meTodurad

gamarTul leqciaTa kurss, romelSic naTlad gamoCndeba

geometriuli gardaqmnebis qmediTi roli arqiteqturul

kompoziciebSi, arqiteqturul konstruqciebsa da dizainis

sferoebSi. kerZod: garemos dizainSi, grafikul dizainSi,

sawarmoo dizainSi da dizainis axal dargebSi (ekodizaini,

ergodizaini, futurodizaini, eqspoziciis dizaini, sainjinro

dizaini, artdizaini, vebdizaini) [79].

79

3.6 arqiteqturuli propedevtikis fsiqo-pedagogiuri safuZvlebi

arqiteqturul-mxatvruli formaTwarmoqmnis skolam

iTamaSa gamorCeuli roli Tanamedrove arqiteqturaSi axali

stilis Ziebisas.

B bauhauzisa da ВХУТЕМАС-is pedagog-avangardistebi,

romlebmac pirvelebma Seqmnes kompoziciis propedevtikuli

kursebi, xedavdnen am kursebis upiratesobebs axal saswavlo

SinaarsSi, magram rogoria swavlebis am modelis fsiqo-

pedagogiuri safuZveli? irkveva, rom ZiriTad sayrdenad

gvevlineba intuicia da empiriuli gamocdileba.

A arqiteqturuli propedevtikis skolis formirebis stadiaze

is ar ganixileboda, rogorc Teoriuli problema. es Tema

gamovida pirvel planze, mxolod arqiteqturuli propedevtikis

ganviTarebis mesame etapze. gairkva, rom pedagogikis da

fsiqologiis debulebebis gaTvaliswineba aucilebelia, vinaidan

isini exeba kulturis translacias, pirovnebis fsiqiuri

Tvisebebis procesebis daxvewas, aRmzrdelebisa da

aRsazrdelebis urTierTobebis kanonzomierebebs. TviT es

disciplinebi mudmiv dinamikaSi arian, maTSi xdeba axali

aRmoCenebi da cvlilebebi, romlebic aqtiur gavlenas axdenen

pedagogiur procesebze [39,41].

saproeqto gamocdilebis miRebis procesi SeiZleba

mimdinareobdes sxvadasxvanairad. erT-erTi SesaZlo gza aris

stiqiuri. adamiani sinamdvilesTan Sejaxebisas, arqiteqturasTan,

xelovnebis nimuSebTan eziareba vizualur kulturas

intuiciurad, misi Sida kanonzomierebebis Seucnoblad.

sxva principulad gansxvavebuli gza aris kompoziciis

profesiuli swavleba. Semecnebis situacia iqmneba xelovnurad,

winaswar Sedgenili gegmis mixedviT. Aam procesSi mniSvnelovan

figured gvevlineba pedagogi, romelic xelmZRvanelobs da

organizebas ukeTebs saswavlo process da studentebis

moRvaweobis stimulirebas axdens.

80

A arqiteqturul-kompoziciuri Semoqmedebis mxatvruli

specifikis miuxedavad, sadac subieqtivizmi aris ganuyofeli

atributi, misi swavleba ar SeiZleba eyrdnobodes empirizmzs da

uaryofdes obieqtur safuZvels.

A arqiteqturuli propedevtikis meTodika, rogorc sxva

nebismieri sagnis, unda muSavdebodes mecnierulad da

yalibdebodes Teoriul-meTodur koncefciaSi. masSi unda

aisaxebodes momijnave mecnierebebis monacemebi: pedagogikis,

fsiqologiis, qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva. Aam

SemTxvevaSi arqiteqturuli profesiis daufleba ganxorcieldeba

efeqtianad. A arqiteqturuli moRvaweobis Teoriuli modeli,

romelic eyrdnoba ganzogadoebasa da formalizebas, iZleva

saSualebas realizebuli gamocdilebis farglebs gareT

gasvlisa, misi momavalSi ganviTarebis danaxvisa. sxva

meTodebisgan gansxvavebiT arqiteqturuli propedevtika iyenebs

am models, rogorc sabaziso pedagogikur princips. Fformaluri

Tematikis savarjiSoebi, romlebic xsnian kompoziciis

safuZvlebs ganyenebuli elementebis saSualebiT, konkretuli

stilis niSnebis gareSe, warmoadgenen mis ZiriTad didaktikur

masalas.

Cven ganvixilavT propedevtikas, rogorc profesiuli

swavlebis sabaziso elements. Aaqedan gamomdinare yvela

Teoriuli debuleba da moculobiT-sivrciTi kompoziciis

kategoriebi, romlebic mimarTulia saganmanaTleblo miznebisken

da am SenTxvevaSi warmoadgenen swavlebis Sinaarss, gvevlinebian

rogorc arqiteqturuli propedevtika.

ganvixiloT fsiqo-pedagogiuri kuTxiT swavlebis meTodikis

Taviseburebani.

gegmazomierad organizebul saswavlo procesSi meTodikas

aqvs upiratesobebi, Tu is dasawyisSive iTvaliswinebs

arqiteqturuli kompoziciis formirebis saerTo cnebebs da

kanonzomierebebs, damaxasiaTebels yvela saproeqto

obieqtisaTvis, aseve maT konkretul funqciur daniSnulebas sxva

81

Taviseburebebis gaTvaliswinebis gareSe. swavlebis sagnad iqceva

ara calkeuli erTeulebi, dagrovili arqiteqturuli

gamocdilebidan, aramed Sejamebuli gamocdileba, romelic

gamoxatavs mTavars da mniSvnelovans, saerTo principebiTa da

kategoriebiT.

aseTi midgoma asaxavs konceptualur warmodgenebs saswavlo

moRvaweobis efeqtiani organizebis Sesaxeb, dafuZnebuls

nebismieri adamianis cnobieri kulturis ganviTarebasa da

formirebaze da romelic warmoadgens sazogadoebriv, istoriul

gamocdilebas, romelic dagrovilia yvela wina Taobis mier.

aseTi meTodis gamoyeneba arqiteqturaSi gaxda SesaZlebeli

mxolod imis Semdeg, rac daiwyo formaTwarmoqmnis

mniSvnelovani kanonzomierebebisa da arqiteqturuli kompoziciis

Teoriis konturebis gamokveTa, rogorc samecniero – Teoriuli

disciplinis.

fsiqologiur aspeqtSi am meTodikis gansakuTrebuloba

mdgomareobs SemdegSi: kompoziciis procesis organizebaSi, is

pirvel rigSi eyrdnoba azrovnebis inteleqtualur moRvaweobas,

romelic iyenebs analizis da sinTezis xerxebs kompoziciuri

cnebebis formirebis dros. GgansakuTrebuli analitikuri

savarjiSoebis gamoyeneba Teoriul–ganmartebiT saubrebTan da

instruqtaJTan erTad qmnis pirobebs azris aqtiuri

muSaobisTvis, romelsac mivyavarT saerTo meTodis dauflebisken

[18].

v. gropiusi werda: “specializaciis saukuneSi meTodi unda

iyos ufro “koncentriuli”, vidre “seqciuri”. Tavisi arsiT is

unda moicavdes yvelafers, meTodis garkvevis misaRwevad, anu

naTeli azris da misi ganxorcielebis xerxebis

mniSvnelobisaTvis” [54]. sxva sityvebiT rom vTqvaT, swored

meTodi gansazRvravs saerTo safuZvlebs, romlebzec

SesaZlebelia konkretul situaciebSi yvela konkretuli

amocanis gadawyveta. rogorc irkveva moculobiT – sivrciTi

kompozicia da masTan mWidrod dakavSirebuli sistemuri

82

kategoriebi aris arqiteqturis centraluri cneba. kompozicia

gamoxatavs struqturuli elementebis mTlianobisa da

erTianobis ideebs.

arqiteqturis dauflebisas pirveloba unda eniWebodes

swavlebis im meTodebs, romlebic iTvaliswineben mis sistemur –

kompoziciur erTianobas, irCeven im saswavlo masalas, romelic

ubiZgebs arqiteqturuli moRvaweobis mTlianobis gaazrebisaken.

aseT meTodad upirobod gvevlineba konkretuli obieqtebis

arqiteqturuli daproeqteba, vinaidan is moicavs yvela elementis

da maTi kavSirebis mTel erTobliobas, romelic

damaxasiaTebelia arqiteqturisTvis, rogorc sistemisaTvis.

magram aseTi sistemuri daproeqteba swavlebis pirvel etapze

rTulia studentisaTvis. arqiteqturis swavlebis logika unda

viTardebodes ara davalebebis funqcionaluri garTulebebis,

aramed arqiteqturaze sistemuri warmodgenis gaRrmavebis gziT,

misi kompoziciuri Sinaarsis gaxsniT, harmoniisa da erTianobis

esTetiuri principebis, formebis vizualuri balansis, riTmuli

agebebis, sivrcul – plastiuri Tvisebebis gamoxatviT.

kompozicia aris nebismieri arqiteqturuli nimuSis Tviseba.

kompoziciis swavlebas SevyavarT arqiteqturis im farTo

sferoSi, principebSi, romlebsac is eqvemdebareba. amasTan erTad

mravalferovani funqciuri, konstruqtiuli da sxva konkretuli

moTxovnebisgan yuradRebis gadatana swavlebis sawyisi etapis

gamartivebisa da azrovnebis SemoqmedebiTi procesis realuri

logikis gaxsnis saSualebas iZleva, sadac wamyvan rols

TamaSobs ara konkretuli detalebi, aramed ZiriTadi problemis

danaxva mis mTlianobaSi [57].Aamgvarad, logikuria, rom

kompoziciis safuZvlebis kurss, romelic moicavs plastiuri

formaTwarmoqmnis principebs da saerTo kanonzomierebebs,

arqiteqturuli formebis erTianobas da mTlianobas, saswavlo

programaSi wamyvan adgils ikavebs da ganixileba, rogorc

arqiteqturuli daproeqtirebis Sesavali.

83

kompoziciis propedevtikuli kursi warmoadgens

mniSvnelovan safexurs, romelic uzrunvelyofs plastiur,

moqnil gadasvlas arqiteqturis ufro rTul sakiTxebze.

pedagogikaSi cnobilia swavlebis meTodebis zogierTi

saerTo midgoma, romelic eyrdnoba fsiqologiur Teoriebs (mag.

swavlebis asociaciuri Teoria, pirobiTi – refleqtoruli,

niSnobrivi), romlebic gansxvavebul istoriul pirobebSi iyo

produqtiuli, magram dRes mTlianobaSi ar akmayofileben drois

moTxovnebs [80,81].

XX saukunis me-2 naxevarSi ufro did avtoritets iZens

ganviTarebadi swavlebis Teoria, romelic iTvaliswinebs

Tanamedrove realiebis Taviseburebebs. Aam fundamentur

koncefcias aqvs seriozuli filosofiur – fsiqologiuri da

pedagogiuri baza. (l. vigotski, a. leontievi, m. mamardaSvili, p.

galperini, e. ilienkovi da sxva) [82,40,39]. masSi mTavaria – pasuxi

drois gamowvevebze, sazogadoebrivi cnobierebis zrdis

gaTvaliswineba mis yvela formaSi: samecniero, mxatvrul –

saxviTi, moralur – zneobrivi.

Teoretikosebma daamtkices, rom axali pirobebis

adeqvaturia dialeqtikur logikaze dafuZnebuli azrovnebis

formebi da gonebriv – Teoriuli midgoma. Aazrovnebis am maRal

formabs Seesabameba aRmavlobis gza abstraqtulidan

konkretulisken.

dRes swavlebis procesis models, romelsac safuZvlad

udevs moswavleebSi gonebrivi moRvaweobis ganzogadoebuli

xerxebis da cnebiTi sistemis formireba, pedagogikaSi eqceva

didi yuradReba. Cvens saukuneSi, rodesac izrdeba informaciisa

da codnis moculoba, pirvelobas unda vaniWebdeT swavlebis im

meTodebs, romlebic mimarTulia ara moswavleTa mexsierebis

datvirTvaze mza codniT, aramed meTodis formirebas, romelic

kerZo movlenebis mTeli sistemis damoukidebeli asaxvis

saSualebas iZleva. am midgomis upiratesoba damtkicebulia

pedagogiuri praqtikiT. Aaqedan gamomdinare informaciis

84

moculobis Seumcireblad SesaZlebelia mkveTrad Semcirdes

saswavlo masala da amaRldes swavlebis xarisxi. swavlebis am

models uwodeben “azrovnebis skola”-s, gansxvavebiT “mexsierebis

skola”-sgan. am meToduri sistemis ideebis Tanaxmad xdeba

sxvadasxva disciplinebis Seswavlis axleburi organizeba:

maTematika, geografia, biologia da sxva, romlebic sistemuri

obieqtebis codnis wres qmnian. Teoriuli da eqsperimentuli

kvlevebiT damtkicebulia swavlebis axali teqnologiis

upiratesobebi sxva profesiuli moRvaweobebis da samecniero

sagnebis aTvisebisas (z. reSetova, i. mikulinskaia, i. koloSini da

sxva) [83]. cnobilma Teoretikosma n. balinkinma wamoayena

winadadeba, raTa arqiteqturuli propedevtikis Sinaarsi

aRniSnuli iyos, rogorc “kompoziciis algebra”.

unda aRiniSnos saproeqto kompoziciuri procesis

ganviTarebis realuri formis da studentTa gonebrivi zrdis

Tanxvedra swavlebis ganviTarebis safuZvelze. Aarqiteqturuli

moRvaweobis saswavlo procesis ganviTarebis propedevtikuli

sqema bunebrivad gamomdinareobs ganviTarebadi swavlebis

pedagogiuri Teoriis logikidan da Sinaarsidan. Amitom

moculobiT – sivrciTi kompozicia SeiZleba ganixilebodes,

rogorc umniSvnelovanesi instrumenti, pirovnebis aucilebeli

profesiuli monacemebis da kulturis formirebisaTvis. Aaqedan

gamomdinareobs upirobo upiratesobebi meTodis, romelic

mimarTulia profesiuli azrovnebis erTianobisken (v. gropiusi)

erTxazovani swavlebis meTodTan, kerZosgan saerTosken

(asociaciur – fsiqologiuri swavlebis Teoria).

dRes Cven SegviZlia mivceT umaRlesi Sefaseba n. ladovskis,

v. krinskis, i. golosovis, v. gropiusis da sxva aRmzrdel

arqiteqtorebis wvlils. saukunis dasawyisSi maTi ZalisxmeviT

empiriuli gziT, daxvewili pedagogiuri intuiciis saSualebiT

mignebuli iyo kompoziciis swavlebis axali principebi. isini ra

Tqma unda arian ganviTarebadi swavlebis koncefciis farglebSi,

romelic eyrdnoba ganzogadebuli cnebiTi sistemebis da

85

gonebrivi moRvaweobis xerxebis formirebas, rac dResdReobiT

mecnierulad dasabuTebulia. isini exmianebian dros, pasuxoben

mecnierebis, kulturis, teqnikis ganviTarebis Sida procesebs,

Seesabamebian dialeqtikuri azrovnebis formebs, romlebic

Cadebulia nebismieri Semoqmedebis, maT Soris mxatvrulis

safuZvelSi.

amgvarad, zemoTqmulidan gamomdinare, mniSvnelovania

swavlebis meTodologiis koreqtireba studentTa Sefasebebidan

gamomdinare, swavlebis kursis saWiroebebis, formis da

Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.

86

3.7. studentTa da eqspert-pedagogTa mier arqiteqturuli kompoziciis swavlebis Sefaseba specialurad Sedgenili kiTxvarebis saSualebiT


urbanistikisa da dizainis fakultetze Cvens mier Catarebuli

iyo studentTa da eqspertTa gamokiTxva specialurad Sedgenili

kiTxvarebis saSualebiT, romelSic monawileoba miiRes 137–ma

mesame da meoTxe kursis studentma da magistrma, asev 49 eqspert-

pedagogma.

studentTa gamokiTxvis Sedegebi

1. saWirod migaCniaT Tu ara arqiteqturuli kompoziciis swavleba arqiteqturis fakultetze? 1. diax 2. ara 3. ar vici

97.1

02.9

diax

ara

ar vici

137 gamokiTxuli studentidan am SekiTxvaze yvelam gasca

pasuxi. maT ZiriTad umravlesobas (97.1%) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciis swavleba saWiroa. arqiteqturis fakultetze.

87

16.8

5.8

72.3

3.61.5

I kursze

II kursze

I da II kursebze

III da IV kursebze

arCeviT

2.2

19.7

32.8

45.3

erTi semestri

ori semestri

sami semestri

oTxi an metisemestri

2. swavlebis ra etapze unda iswavlebodes arqiteqturuli

kompozicia? 1. I kursze 2. II kursze 3. I da II kursebze 4. III da IV kursebze 5. arCeviT


pasuxi maTi umravlesobis azriT (72.3%) arqiteqturuli kompozicia unda iswavlebodes orive, I da II kursebze.

3. ra xangrZlivobiT unda mimdinareobdes arqiteqturuli kompoziciis swavleba? 1. erTi semestri 2. ori semestri 3. sami semestri 4. oTxi an meti semestri


pasuxi, maTgan TiTqmis naxevars (45.3) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciis swavleba unda mimdinareobdes oTxi an meti semestris ganmavlobaSi; 32.8 % Tvlis, rom sami semestri sakmarisia.

88

67.2

275.8

diax

ara

ar vici

8.83.67.34.412.45.8

80.3

0 50 100

yvela

bioformebi

abstraqciidan realobamde

arqiteqturuli versia

maketi

feradi kompozicia

Sav-TeTri kompozicia

4. gakmayofilebT Tu ara is savarjiSoebi, romliTac mimdinareobda arqiteqturuli kompoziciis swavleba? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi. maTgan umravlesobas (67.2%) miaCnia, rom maT akmayofilebT is savarjiSoebi, romliTac mimdinareobda arqiteqturuli kompoziciis swavleba; mxolod 27% araa kmayofili am savarjiSoebiT.

5. gavlili savarjiSoebidan romeli migaCniaT arqiteqtorebisaTvis ufro sasargeblod? 1. Sav-TeTri kompozicia 2. feradi kompozicia 3. moculobiT-sivrciTi kompozicia (maketi) 4. arqiteqturuli versia 5. abstraqciidan realobamde (eskizi) 6. bioformebi 7. yvela zemoCamoTvlili


pasuxi, maTgan umravlesobas (80%) miaCnia, rom yvela zemoCamoTvlili savarjiSo sasargeblo iyo.

89

69.3

273.6

diax

ara

ar vici

87.6

8.83.6

diax

ara

ar vici

6. migaCniaT Tu ara saWirod kompoziciis Teoriuli kursis gavla arqiteqturuli kompoziciis praqtikumis paralelurad? 1. diax 2. ara 3. ar vici

.


pasuxi. maTi umravlesobis azriT (69.3%) kompoziciis Teoriuli kursis gavla arqiteqturuli kompoziciis praqtikumis paralelurad mizanSewonilia; mxolod 27% Tvlis, rom Teoriis kursis gavla ar aris saWiro.

7. migaCniaT Tu ara, rom arqiteqturul-mxatvruli mimdinareobebis codna gexmarebodaT arqiteqturuli kompoziciebis SeqmnaSi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi. maTgan umravlesobas (87.6%) miaCnia, rom arqiteqturul-mxatvruli mimdinareobebis codna exmarebodaT arqiteqturuli kompoziciebis SeqmnaSi.

90

68.6

12.419

diax

ara

ar vici

29.726.778.2

12.9

0 20 40 60 80

savarjiSoebisTanmimdevroba

savarjiSoebisSinaarsi

swavlebis etapi

kursis xangrZlivoba

8. migaCniaT Tu ara, rom arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodologiaSi Sesatania cvlilebebi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi. maTgan umravlesobas (68.6%) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodologiaSi Sesatania cvlilebebi; 12.4% am kiTxvaze uaryofiTad upasuxa, xolo 19% am SekiTxvaze pasuxi ar aqvs.

9. ra saxis cvlilebebia Sesatani?

1. kursis xangrZlivoba 2. swavlebis etapi 3. savarjiSoebis Sinaarsi 4. savarjiSoebis Tanmimdevroba

137 gamokiTxuli studentidan am SekiTxvaze gasca pasuxi

mxolod 101-ma. maTgan umravlesobas (78.2%) miaCnia, rom Sesatania cvlilebebi savarjiSoebis SinaarsSi; 29.7% azriT - unda Seicvalos kursis xangrZlivoba, 26.7%-s ki - miaCnia, rom Sesacvlelia swavlebis etapi.

91

67.2

275.8

diax

ara

ar vici

92.5

3.73.7

diax

ara

ar vici

10. migaCniaT Tu ara, rom arqiteqturuli kompoziciebis SesrulebaSi aseve unda iqnas gamoyenebuli kompiuteruli teqnologiebi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maTgan umravlesobas (67.2%) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciebis SesrulebaSi aseve unda iqnas gamoyenebuli kompiuteruli teqnologiebi; 27% ar Tvlis amas saWirod, rac savaraudod aixsneba imiT, rom studentebs egonaT, rom kompoziciebi unda sruldebodes mxolod kompiuteris saSualebiT. amaze metyvelebs maT mier gakeTebuli komentarebidan.

11. migaCniaT Tu ara, rom arqiteqturuli kompoziciis SesrulebaSi dagexmarebaT samxatvro masalis teqnikuri saSualebebis floba (akvareli, guaSi da a.S.)? 1. diax 2. ara 3. ar vici

137 gamokiTxuli studentidan am SekiTxvaze 134 gasca

pasuxi, maT umravlesobas (92.5%) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciis SesrulebaSi maTTvis mniSvnelovani iyo samxatvro masalis teqnikuri saSualebebis floba (akvareli, guaSi da a.S.)

92

91.1

3.75.2

diax

ara

ar vici

91.8

8.20

diax

ara

ar vici

12. migaCniaT Tu ara, rom ferTa Teoriis codna dagexmarebaT

kompoziciuri savarjiSoebis SesarulebaSi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maTgan umravlesobas (91.1%) miaCnia, rom ferTa Teoriis codna daexmarebaT kompoziciuri savarjiSoebis SesarulebaSi.

13. migaCniaT Tu ara, rom arqiteqturuli kompoziciis kursis

gavla mniSvnelovania Tqveni profesiuli CamoyalibebisaTvis? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maTgan umravlesobas (91.8%) miaCnia, rom arqiteqturuli kompoziciis kursis gavla mniSvnelovania maTi profesiuli CamoyalibebisaTvis.

93

94.8

1.53.7

diax

ara

ar vici

74.441.4

21.123.336.118

0 50 100

bioformebi



maketi

feradi kompozicia


14. dagexmaraT Tu ara arqiteqturuli kompoziciis Seswavla Semdgom kursebze arqiteqturuli proeqtebis SesrulebaSi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maT ZiriTad umravlesobas (94.8%) miaCnia, rom Semdgom kursebze arqiteqturuli proeqtebis SesrulebaSi maT daexmaraT arqiteqturuli kompoziciis Seswavla.

15. romeli tipis savarjiSoebisaTvis gamoyofili dro migaCniaT davalebis SesrulebisTvis sakmarisad (adeqvaturad)? 1. Sav-TeTri kompozicia 2. feradi kompozicia 3. moculobiT-sivrciTi kompozicia (maketi) 4. arqiteqturuli versia 5. abstraqciidan realobamde (eskizi) 6. bioformebi

137 gamokiTxuli studentidan am SekiTxvaze 133-ma gasca

pasuxi, maTgan umravlesobis (74.4%) azriT Sav-TeTri kompoziciis Sesasruleblad gamoyofili dro sakmarisi iyo; aseve adekvaturad miaCniaT feradi kompoziciisTvis (41.4%) da davalebisTvis “abstraqciidan realobamde” (36.1%) gamoyofili dro.

94

10.112.1

59.630.3

18.229.3

0 50 100

bioformebi



maketi

feradi kompozicia


88.3

3.78

diax

ara

ar vici

16. romeli tipis savarjiSoebisaTvis gamoyofili dro migaCniaT davalebis SesrulebisTvis arasakmarisad (araadeqvaturad)? 1. Sav-TeTri kompozicia 2. feradi kompozicia 3. moculobiT-sivrciTi kompozicia (maketi) 4. arqiteqturuli versia 5. abstraqciidan realobamde (eskizi) 6. bioformebi

137 gamokiTxuli studentidan am SekiTxvaze 99-ma gasca

pasuxi. maTgan umravlesobas (59.6%) miaCnia, rom moculobiT-sivrciTi kompoziciisTvis (maketi) Sesasruleblad gamoyofili dro arasakmarisia, rac Cvenis azriT, aixsneba swavlebis etapebis araswori ganawilebiT; 30.3% miaCnia arasakmarisad iyo dro gamoyofili davalebisTvis “arqiteqturuli versia” da aseve davalebisaTvis “bioformebi” 29.3%.

17. migaCniaT Tu ara savarjiSo “arqiteqturuli versia”

gamorCeulad sasargeblod Tqveni arqiteqturli fantaziisa da azrovnebis ganviTarebisaTvis? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maTgan umravlesobas (88.3%) savarjiSo “arqiteqturuli versia” miaCnia gamorCeulad da sasargeblod arqiteqturli fantaziisa da azrovnebis ganviTarebisaTvis.

95

89.1

5.15.8

diax

ara

ar vici

78.848.2

41.627.7

0 50 100

intuicia

inteleqti

arsebuli masalis gacnoba

arqiteqturul-mxatvrulimimdinareobebis codna

18. migaCniaT Tu ara mizanSewonilad arqiteqturuli kompoziciis principebis gamoyeneba konkretuli saproeqto amocanebis gadawyvetis procesSi? 1. diax 2. ara 3. ar vici


pasuxi, maTgan umravlesobas (89.1%) miaCnia mizanSewonilad arqiteqturuli kompoziciis principebis gamoyeneba konkretuli saproeqto amocanebis gadawyvetis procesSi.

19. ra ufro dagexmaraT kompoziciebis SeqmnaSi (SemoxazeT ara umetes orisa)? 1. arqiteqturul-mxatvruli mimdinareobebis codna 2. arsebuli masalis gacnoba 3. inteleqti 4. intuicia


pasuxi, maTgan umravlesobas (78.8%) miaCnia, rom kompoziciis SeqmnaSi mniSvnelovania arqiteqturul – mxatvruli mimdinareobebis codna; 48.2% Tvlis, rom maT daexmaraT arsebuli masalis codna xolo 41.6% Tvlis rom kompoziciebis SeqmnaSi mniSvnelovan rols TamaSobs inteleqti; 27.7% azriT ki maT exmarebaT intuicia.

komentarebidan gamomdinare am CamonaTvals emateba fantazia da kreatiuloba.

96

gamokiTxvis Sedegad gamovlinda Semdegi tendenciebi da

gakeTda daskvnebi. gamokiTxul studentTa ZiriTadi umravlesoba

aucileblad Tvlis arqiteqturuli kompoziciis swavlebas

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetze. aseve did

umravlesobas miaCnia, rom arqiteqturuli kompozicia unda

iswavlebodes pirvel da meore kursze. gamokiTxul respodentTa

TiTqmis naxevari (45,3 %) mxars uWers oTx an met semestrian

swavlebas. aqedan gamomdinare SeiZleba davaskvnaT, rom

gamokiTxuli studentebis azri emTxveva msoflios

arqiteqturul skolebSi da saqarTvelos teqnikuri

universitetis arqiteqturis fakultetize gavrcelebul

praqtikas, sadac arqiteqturuli kompoziciis Seswavla

mimdinareobs swavlebis pirvel etapze - pirvel da meore kursze,

oTxi semestris ganmalvlobaSi da albaT es praqtika unda

SenarCundes.

SekiTxvaze _ akmayofilebT Tu ara studentebs is

savarjiSoebi, romliTac mimdinareobs swavleba, umravlesobam

(67,2%) dadebiTi pasuxi gasca, Tumca 27%-is azriT es

savarjiSoebi ar aris maTTvis damakmayofilebeli.

studentebs surT rom gaizardos savarjiSoebis raodenoba

da swavlebis procesSi xdebodes maTi xSiri cvlileba, rac

fantaziis ganviTarebas Seuwyobs xels. studentTa es mosazreba

albaT gasaTvaliswinebelia saswavlo programis Semdgom

dagegmvaSi.

gamokiTxulTa ZiriTadi umravlesoba (80,3%) Tanxmdeba imaSi,

rom yvela savarjiSo, romelic maT gaires, arqiteqturuli

kompoziciis swavlebis dros, maTTvis sasargeblo iyo.

gamokiTxulTa umravlesoba (69,3%) Tvlis, rom saWiroa

kompoziciis praqtikumis paralelurad arqiteqturuli

kompoziciis Teoriuli kusris gavla da mxolod 27%-s miaCnia es

arasaWirod. studentTa komentarebidan gamomdinare SeiZleba

CavTvaloT, rom maT urCevniaT Teoriis swavleba xdebodes ufro

mcire doziT.

97

dadebiT movlenad unda miviCnioT is faqti, rom studentTa

umravlesobas (87,6%) aucileblad miaCnia arqiteqturul-

mxatvuli mimdinareobebis codna, respodentTa ZiriTadi

umravlesoba (92,5%) Tvlis, rom maT davalebis SesrulebaSi

daexmarebaT samxatvro masalis teqnikuri saSualebebis floba

(akvareli, guaSi) da ferTa Teoriis codna (91,1%). 90–ani wlebis

bolos 4 wlis manZilze eqsperimentis saxiT, saqarTvelos

teqnikur universitetSi arqiteqturis fakultetze Cvens mier iyo

SemoTavazebuli savarjiSoebis kursi zustad am Cvevebis

gansaviTareblad. rogorc Cans am tipis savarjiSoebis kvlav

CarTva davalebis saxiT samomavlod mizanSewonili iqneba

swavlebis xarisxis gaumjobesebis mizniT.

SekiTxvaze: _ saWiroa Tu ara kompoziciis swavlebis

meTodologiaSi cvlilebebis Setana, umravlesobam (68,6%)

CaTvala es aucileblad.

respodentTa umravlesoba (78,2%) Tvlis, rom savarjiSoebis

SinaarsSic aris Sesatani cvlilebebi. rom maT miaCniaT

aucileblad siaxleebisa da cvlilebebis Setana swavlebis

meTodologiaSi, kerZod - axali savarjiSoebis damateba,

savarjiSoebis raodenobis gazrda semestris ganmavlobaSi.

sainteresoa gamokiTxulTa azri kompiuteruli

teqnologiebis gamoyenebis Sesaxeb. umravlesobis azriT (67,2%)

es aucilebelia, studentTa TiTqmis 1/3-is azriT (27%) es saWiro

ar aris. Kkomentarebidan gamomdinare SeiZleba CavTvaloT, rom

studentebma araswored gaiges dasmuli kiTxva da CaTvales, rom

kompoziciebi unda sruldebodes mxolod kompiuteruli

teqnologiebis gamoyenebiT,. es kidev erTxel adasturebs im

azrs, rom kompiuteri unda iyos gamoyenebuli, rogorc damxmare

iaraRi da ar unda gamoricxavdes xeliT Semoqmedebas da

Sesrulebas.

gamokiTxulTa ZiriTadi umravlesoba (91,8%) Tvlis, rom

arqiteqturuli kompoziciis kursis gavla mniSvnelovania maTi

98

profesiuli CamoyalibebisaTvis da daexmara Semdgom kursebze

arqiteqturuli proeqtebis SesrulebaSi (94,8%).

studentTa umravlesobas (89,1%) aseve mizanSewonilad miaCnia

arqiteqturuli kompoziciis principebis gamoyeneba konkretuli

saproeqto amocanebis gadawyvetisas. Ees monacemebi yvelaze

naTlad adasturebs arqiteqturuli kompoziciis swavlebis

mizanSewonilobas da did mniSvnelobas momavali arqiteqtorebis

profesiul CamoyalibebaSi. Aaseve metad saintereso iyo

studentTa mosazrebis dadgena imis Sesaxeb, Tu romeli tipis

savarjiSoebisaTvis gamoyofili dro miaCndaT maT sakmarisad an

arasakmarisad. gamovlinda Semdegi tendencia: gamokiTxulTa

naxevarze meti (59,6%) Tvlis, rom moculobiT - sivrciTi

kompocisiis (maketis) SesrulebisaTvis dro ar aris sakmarisi,

rac albaT aixsneba imiT, rom maT ar aqvT aranairi gamocdileba

da codna, maketis Sesrulebisa, vinaidan maketireba (modelireba)

programaSi CarTulia mxolod Semdgom kursze rodesac es

davaleba ukve gavlilia. es metyvelebs imaze, rom swavlebis

etapebis ganawilebaSi Sesatania cvlilebebi. gamokiTxul

studentebs aseve arasakmarisad miaCniaT gamoyofili dro

davalebebisTvis “arqiteqturuli versia” (30,3%),…… 29,3%-s ki

davalebisTvis “bioformebi”. Kkomentarebidan gamomdinare

studentebi miiCneven, rom zogadad yvela savarjiSoebisaTvis

gamoyofili dro sakmarisia Tu studenti dros sworad

gaanawilebs.

CvenTvis gansakuTrebiT saintereso iyo studentTa mier

savarjiSos “arqiteqturuli versia” Sefaseba, imis gamo, rom is

aris originaluri, SemoTavazebulia Cvens mier da gamoiyeneba

swavlebis procesSi bolo 10 weliwadia.Aamdenad sasiamovno

aRmoCnda studentTa didi Uumravlesobis (87%) mier gamoxatuli

azri, romelTac gansakuTrebiT sasargeblod da sainteresod

miiCnies swored es davaleba, rac miuTiTebs imaze, rom am

savarjiSoebis gamoyeneba SemdgomSic mizanSewonili iqneba.

99

metad saintereso aRmoCnda pasuxebis analizis Sedegebi.

SekiTxvaze _ ra ufro dagexmarebaT kopoziciis SeqmnaSi.

studentTa ZiriTadi umravlseoba (78,8%) Tvlis, rom es aris

arqiteqturuli mxatvruli mimdinareobebis codna. TiTqmis

naxevars miaCnia, rom maT daexmarebaT arsebuli masalebis codna,

41,6%-is azriT kompoziciis SeqmnaSi mniSvnelovan rols

asrulebs inteleqti, 27,7%-is azriT _ intuicia. respodentTa

komentarebidan gamomdinare am CamonaTvals daemata fantazia da

kreatiuloba.

Aamgvarad, gamokiTxvis Sedegebis analizis safuZvelze

SeiZleba davaskvnaT, rom teqnikuri universitetis arqiteqturis

fakultetze arqiteqturuli kompoziciis swavlebis

meTodologia ZiriTadad Tanxvdeba msoflioSi damkvidrebul

praqtikas da rac gansakuTrebiT mniSvnelovania, studentTa

azriT am sagnis swavleba maTTvis mniSvnelovani, saWiro da

sasargebloa, xolo swavlebis principebi - misaRebi. amasTan,

momavalSi meTodologiis Semdgom daxvewaSi udaod

gasaTvaliswinebelia studentTa mier gamoTqmuli mosazrebebi,

imis Sesaxeb, Tu rogori cvlilebebi unda ganxorcieldes am

mimarTulebiT. metad mniSvnelovania is faqti, rom eqspert-

pedagogTa 96% Tvlis, rom arqiteqturuli kompoziciis swavleba

uadvilebT pedagogebs da exmareba studentebs Semdgom kursebze

sxvadasxva maprofilirebeli disciplinebis aTvisebaSi.

Yyovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba

davaskvnaT, rom arqiteqturuli propedevtikis, rogorc

arqiteqturul-mxatvruli formaTwarmoqmnis sawyisi skolis

Sinaarsi Seicavs Teoriuli debulebebis adaptirebul bloks,

romelic Seesabameba formaTwarmoqmnis paradigmas arqiteqturaSi.

igi Seicavs gansakuTrebul didaqtikur masalas SemoqmedebiTi

praqtikumisTvis ganyenebuli kompoziciuri amocanebis saxiT da

warmoadgens axal sityvas momavali arqiteqtorebis profesiul-

mxatvrul momzadebaSi.

A

100

3.8 arqiteqturuli propedevtikis ganviTarebis perspeqtivebi

Mmosalodnelia, romAarqiteqturis Sinaarsi da masTan erTad

arqiteqturuli moRvaweobis meTodologia dinamikaSi SeiZleba

Seicvalos samecniero miRwevebis swraf ganviTarebasTan erTad.

masSi, ra Tqma unda, gaZlierdeba mecnieruli komponenti,Mmagram

im nawilSi, romelic exeba xelovnebisadmi damokidebulebas da

mxatvruli Semoqmedebis meTodebs, mecnierebis SesaZleblobebi

SezRudulia da is verasodes ver Secvlis mxatvris, xelovanis

intuicias. Aamitomac arqiteqturuli propedevtika am kuTxiT

mniSvnelovnad ar Seicvleba, vinaidan is arqiteqturis

profesionaluri mxatvruli xerxebis aTvisebis realizacias

axdens.

saukunis dasawyisSi formaTwarmoqmnis paradigmis

globaluri cvlilebis dros Camoyalibda arqiteqturis

kompoziciur _ mxatvruli safuZveli, romelmac gaaerTiana

winamorbedi kulturis formebi da Tanamedrove kulturis

niSnebi airekla. ra Tqma unda arqiteqturis samecniero da

SemoqmedebiTi praqtikisas masSi vlindeba axali SesaZleblobebi,

magram saeWvoa, rom isini radikalur xasiTs atarebdnen. Aamitom

ar aris mosalodneli imis msgavsi aRmoCenebi, romlebsac adgili

hqonda avangardis periodSi.

dRes ukve eWvgareSea, rom arqiteqturuli skola Sevida XXI

saukuneSi arqiteqturis sawyisi profesiuli ganaTlebis mTeli

arsenaliT, romelic moicavs aRmoCenebs arqiteqturul

propedevtikaSi, Dda ra saxec ar unda miiRos axalma

arqiteqturam, formaTwarmoqmnis misi siRrmiseuli impulsebi

darCeba gamoxatuli propedevtikuli koncefciiT.

Aarqiteqturuli propedevtikis tradiciul farglebSi ki

mosalodnelia didi da patara pedagogiuri aRmoCenebi, vinaidan

misi arsenali jer ar aris amowuruli.

101

Aarqiteqturuli ganaTlebis sawyis etapze arsebobs mravali

problema.Uupirvelesia _ moculobiT-sivrciTi kompoziciis da

arqiteqturuli daproeqtebis kavSiri. GnaTeli gaxda, rom is ar

SeiZleba gadawydes etapobrivi gziT, sadac wyvetis saSiSroeba

gansakuTrebiT didia.

wamyvani arqiteqturuli skolebis gamocdileba metyvelebs

saproeqto procesis ganviTarebis da masSi moculobiT-sivrciTi

kompoziciis masalis paralelurad CarTvis mizanSewonilobaze.

Aam SemTxvevaSi moculobiT-sivrciTi kompocizia gvevlineba,

rogorc pirvel fazaze ZiriTadi saxviTi ideis Ziebis

instrumenti.

Teoriul aspeqtSi saWiroa moculobiT-sivrviTi kompoziciis

samecniero debulebis garkveva, formaTwarmoqmnis Teoriis

ganviTareba, arqiteqturuli kompoziciis kategoriebis ganxilva.

Aarqiteqturuli propedevtikis interesebSia, rom axali codna

uwyvetad aisaxebodes kompoziciuri praqtikumis meTodur

formebSi, pedagogisa da studentis erTobliv SemoqmedebaSi.

Tanamedrove arqiteqturis sagnobriv - sivrciTi Sinaarsi

logikurad ganapirobebs axali tipis profesiuli azrovnebis

mizandasaxul ganviTarebas. zustad aqaa mosalodneli mravali

aRmoCena.

SeiZleba davuSvaT, rom dRes ar arsebobs meToduri da

Teoriuli erTianoba Temis “formis gamovlena” gagebaSi.Aaq

saWiroa kategoriis “arqiteqturuli formis gamovlena” ufro

Rrma damuSaveba, analizi da am kompoziciuri nawilis

meTodologiuri uzrunvelyofa. aseTive yuradRebas moiTxovs

Tema “teqtonika”. moculobiT formaSi teqtonikuri

damokidebulebebis farTo SesaZleblobebis gacnobierebis

gareSe SeuZlebelia Tanamedrove arqiteqtiris mxatvruli

xerxebis mTeli palitris warmodgena.

Kkompiuteruli teqnologiebis ganviTarebasTan

dakavSirebuli iqneba garkveuli Zvrebi da cvlilebebi.

102

arqiteqturis ganviTarebis yvela etapze Cndeba problemebi,

romlebic moiTxoven mxatruli formaTwarmoqmnis yvela

SesaZleblobis ufro Rrma gaazrebas. Aam aspeqtSi

arqiteqturuli kompoziciis Teoriis sfero aris dausrulebeli

kvlevebis sagani. arqiteqturuli propedevtikis Zireuli ideebis

ganviTarebis uzarmazari sivrce arsebobs. A perspeqtivaSi

mosalodnelia uamravi aRmoCena, romelebic dadebiT gavlenas

moaxdenen momavali arqiteqtorebis momzadebis efeqturobaze.

103

4. Sedegebis gansja

arqiteqturuli mxatvruli kompoziciis Tanamedrove skola

SeiZleba daxasiaTebuli iyos, rogorc XX saukunis

arqiteqturuli ganaTlebis sistemis novatoruli movlena,

romelic iyo social-kulturuli progresisa da xelovnebis

evoluciis Sedegi. is aris aRiarebuli da aprobirebuli

samecniero-pedagogiuri koncefcia, romelic efeqtianad wyvets

sabaziso profesiuli gamocdilebis aTvisebis amocanas.

XX saukuneSi arqiteqturuli skolis praqtikam aCvena, rom


gavleniani meToduri TvalsazrisiT.

arqiteqturul-pedagogiuri koncefciebi, midgomebi,

principebi asaxaven mxatvruli gamocdilebis ama Tu im meTodebs.

amiT aixsneba koncefciebis simravle, romlebic warmodgenilia

wamyvani pedagogebis saavtoro programebSi da gamoxatulia ama

Tu im saswavleblis pedagogTa koleqtivebis mier.

arqiteqturuli propedevtikis funqcionirebis wlebis

ganmavlobaSi dagrovilia warmatebuli meToduri mignebebis

mTeli arsenali, romlebic dakavSirebulia maTi Semqmnelebis

saxelebTan. dRes isini qmnian mxatvruli propedevtikis

Sinaarsobriv saswavlo bazas, romlis gamoyenebis

mizanSewonilobaze metyvelebs arqiteqturuli skolis

ganviTarebis gamocdileba.

germaniisa da ruseTis samxatvro skolebis gamocdilebaze

dayrdnobiT, romlebSic arqiteqturisa da moqandakeebis

swavlebisaTvis gamoiyeneboda abstraqtuli modelebi (maketebi),

xolo mxatvrebis swavlebisaTvis – usagno ferwera, qarTulma

arqiteqturulma skolam moZebna momavali xuroTmoZRvrebis

kompoziciuri momzadebis gansxvavebuli gza.

104

qarTuli propedevtikuli modelis CamoyalibebaSi didi

wvlili miuZRvis profesor eTer fifias.

saqarTveloSi moculobiT-sivrciTi kompoziciis swavlebis

meTodika warmoadgens mkafiod moqmed, ganviTarebul sistemas,

romelsac arqiteqturul saswavleblebSi ar moepoveba pirdapiri

analogebi. swavlebis Tanmimdevroba mimarTulia praqtikidan

Teoriisaken, praqtikuli davalebebidan – Teoriuli cnebebis

ganzogadebisaken. davalebebs Soris damyarebulia

urTierTkavSiri da Tanmimdevroba: yoveli Semdgomi

gamomdinareobs winasagan. meTodikis mTlianoba miRebulia

davalebebis seriiT martividan – rTulisaken da damasrulebeli

arqiteqturuli eskizebisa da improviziaciisaken. Teoria

mocemulia ara izolirebulad, aramed rogorc kompoziciis

avtoriseuli eqsperimentuli Seswavlis erTiani procesis

nawili. meTodika iTvaliswinebs aucilebel ganviTarebas

abstraqciidan – realobisaken da gasvlas arqiteqturul

dagegmarebaze, dizainze, konstruqciebze.

Cvens mier Catarebuli mimoxilviT SesaZlebeli gaxda

kompoziciuri praqtikumis mravali saintereso xerxis da

teqnikis aRmoCena, arqiteqturuli proeqtirebidan Tematur

masalaze moqnili gadasvlis sakiTxebis gadawyveta. Eam

informaciam SesaZlebeli gaxada arsebiTad Seivsos Cveni

warmodgenebi arqiteqturuli propedevtikis SesaZleblobebze.

amasTan, mniSvnelovania meTodologiuri safuZvlebi,

deklarirebuli pedagog-arqiteqtorebis mier (floran sori,

ruusuvori, lederbogeni da a.S).

ВХУТЕМАС-isa da bauhauzis damajerebeli gamocdilebis

Semdeg misi mizanSewoniloba cxadi gaxda praqtikulad

msoflios yvela arqiteqturuli skolisTvis.

rogorc Cveni, aseve ucxouri gamocdileba kidev erTxel

amtkicebs arqiteqturuli propedevtikis, rogorc pedagogiuri

instrumentis mniSvnelobas, romelmac uzrunvelyo arqiteqtorTa

105

ramdenime Taobis warmatebuli momzadeba, romlebic Semoqmedebis

aqtiur fazaSi Sevidnen me-20 saukunis me-2 naxevarSi.

dasavlur gamocdilebaSi TvalSi sacemia propedevtikuli

disciplinebis CarTvis saerTo tendencia profesiuli

ganaTlebis mTliani programis sistemaSi.

dRes, arqtiteqturul praqtikaSi Tanamedrove kompiuteruli

teqnologiebis gavrcelebasTan dakavSirebiT xdeba seriozuli

cvlilebebi. Ees exeba saproeqto procesis iseT Zlier damxmare

xerxebs, rogoricaa kompiuteruli uzrunvelyofa. icvleba

arqiteqturuli Canafiqris, proeqtis asaxvis xerxebi. ese igi

axali vizualuri ena axal saproeqto azrovnebis formad iqceva.

aseT pirobebSi migvaCnia, rom skola aucileblad unda

pasuxobdes axal situacias meTodologiaSi. es moiTxovs axali

ideebis Ziebas ganaTlebis sawyisi ciklis organizebaSi,

arqiteqturul propedevtikaSi. swavlebis kompiuteruli forma

ukve aqtiurad erTveba saswavlo daproeqtebis procesSi da misi

roli uaxloes momavalSi kidev ufro gaizrdeba.

savaraudoa, rom axali drois arqiteqturis

formaTwarmoqmnis principebi ZiriTadad ucvleli darCeba, magram

misi amocanebis gadawyvetis xerxebi aucileblad Seicvleba

kompiuteruli miRwevebis CarTvis saSualebiT. kompiuteri

ZiriTadad cvlis SemoqmedebiTi Ziebis samaketo formas da

saproeqto gamosaxulebis xerxs.

arqiteqturuli dagegmarebis safuZvlebis tradiciulad

ganmsazRvreli disciplinebis (Sesavali specialobaSi,

arqiteqturuli dagegmarebis sawyisebi, arqiteqturuli

kompozicia, maketireba, fotografia, xelovnebis istoria, saxviTi

xelovneba, mxazvelobiTi geometria, arqiteqturuli informatika

da kompiuteruli dagegmareba, azomviTi praqtika, maTematika,

geodezia) integraciis sakiTxi Tanamedrove gamowvevebisa da

informaciul_teqnologiuri SesaZleblobis Sesabamisi

paradigmis safuZvelze aqtualuria

106

saerTo teqnikur da informaciul-teqnologiur bazasTan

erTad sxvadasxva disciplinebis integracia unda moxdes

gamaerTianebeli meTodologiuri principiT, intuiciuri da

SemoqmedebiTi fenomenis gaTvaliswinebiT.

simptomaturia zemoaRniSnuli principis gamoyenebis

mcdeloba saxviT xelovnebasa da arqiteqturaSi

formaTwarmoqmnis kanonzomierebaTa postulatebis krebulSi,

rogoricaa “tradiciuli” disciplina – kompozicia.

Mmomavali arqiteqtorebis CamoyalibebaSi pedagogikis da

fsiqologiis debulebebis gaTvaliswineba aucilebelia, vinaidan

isini exeba kulturis translacias, pirovnebis fsiqiuri

Tvisebebis procesebis daxvewas, aRmzrdelebisa da

aRsazrdelebis urTierTobebis kanonzomierebebs.

arqiteqturuli propedevtikis meTodika, rogorc sxva




fsiqologiis, qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva.

arqiteqturis dauflebisas pirveloba unda eniWebodes

swavlebis im meTodebs, romlebic iTvaliswineben mis sistemur –

kompoziciur erTianobas, irCeven im saswavlo masalas, romelic

ubiZgebs arqiteqturuli moRvaweobis mTlianobis gaazrebiskens.

aseT meTodad upirobod gvevlineba konkretuli obieqtebis

arqiteqturuli daproeqteba.

arqiteqturis swavlebis logika unda viTardebodes ara

davalebebis funqcionaluri garTulebebis, aramed arqiteqturaze

sistemuri warmodgenis gaRrmavebis gziT, misi kompoziciuri

Sinaarsis gaxsniT, harmoniisa da erTianobis esTetiuri

principebis, formebis vizualuri balansis, riTmuli agebebis,

sivrcul – plastiuri Tvisebebis gamoxatviT.

dRes swavlebis procesis models pedagogikaSi eqceva didi

yuradReba. Cvens saukuneSi, rodesac izrdeba informaciisa da

codnis moculoba, pirveloba unda eniWebodes swavlebis im

107

meTodebs, romlebic mimarTulia ara studentTa mexsierebis

datvirTvaze mza codniT, aramed meTodis formirebas, romelic

kerZo movlenebis mTeli sistemis damoukidebeli asaxvis

saSualebas iZleva.

moculobiT – sivrciTi kompozicia SeiZleba ganixilebodes,

rogorc umniSvnelovanesi instrumenti, pirovnebis aucilebeli

profesiuli monacemebis da kulturis formirebisaTvis.

upiratesoba eniWeba im meTodebs, romlebic exmianebian dros

Seesabamebian dialeqtikuri azrovnebis formebs, romlebic

Cadebulia nebismieri Semoqmedebis, maT Soris mxatvrulis

safuZvelSi.

amgvarad, zemoTqmulidan gamomdinare, mniSvnelovania

swavlebis meTodologiis koreqtireba studentTa Sefasebebidan

gamomdinare maTi saWiroebebis, swavlebis kursis formis da

Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.

Aam mizniT Cvens mier saqarTvelos teqnikuri universitetis

arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis fakultetze

Catarebuli iyo studentTa gamokiTxva, romelSic monawileoba

miiRes mesame da meoTxe kursis studentebma da aseve magistrebma,

sul 137–ma respodentma.

gamokiTxvis Sedegebis analizis safuZvelze dadginda, rom

teqnikuri universitetis arqiteqturis fakultetze

arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodologia ZiriTadad

Tanxvdeba msoflioSi damkvidrebul praqtikas da rac

gansakuTrebiT mniSvnelovania, studentTa azriT am sagnis

swavleba maTTvis metad mniSvnelovani, saWiro da sasargebloa,

xolo swavlebis principebi - misaRebi. amasTan, momavalSi

meTodologiis Semdgom daxvewaSi udaod gasaTvaliswinebelia

studentTa mier gamoTqmuli mosazrebebi, imis Sesaxeb, Tu

rogori cvlilebebi unda ganxorcieldes am mimarTulebiT.

metad mniSvnelovania is faqti, rom eqspert-pedagogTa 96%

Tvlis, rom arqiteqturuli kompoziciis swavleba uadvilebT

108

pedagogebs da exmareba studentebs Semdgom kursebze sxvadasxva

maprofilirebeli disciplinebis aTvisebaSi.

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba

davaskvnaT, rom arqiteqturuli propedevtikis, rogorc



romelic Seesabameba formaTwarmoqmnis paradigmas arqiteqturaSi.

igi Seicavs gansakuTrebul didaqtikur masalas SemoqmedebiTi

praqtikumisTvis ganyenebuli kompoziciuri amocanebis saxiT da

warmoadgens axal sityvas momavali arqiteqtorebis profesiul-

mxatvrul momzadebaSi.

arqiteqturul _ mxatvruli formaTwarmoqmnis skola,

romelic momavali arqiteqtorebis momzadebis procesSi eyrdnoba

propedevtikuli midgomis ideebs, SeiZleba iyos daxasiaTebuli,

rogorc mniSvnelovani movlena XX saukunis mxatvrul

kulturaSi. Mmisi Sinaarsi, formebi da meTodebi kanonzomieria.

arqiteqtorTa SemoqmedebiT praqtikasa, arqiteqturuli

kompoziciis Teoriasa da arqiteqturul-mxatvruli

formaTwarmoqmnis swavlebis Sinaarss Soris arsebobs mWidro

urTierTmoqmedeba. Teoriasa da praqtikaSi miRweuli warmatebebi

gvevlineba profesionalur instrumentad, romelic asaxavs

arqiteqtorebis gamocdilebas da arqiteqtoruli pedagogikis

sferoSi saswavlo SinaarsSi transformirdeba. Ppropedevtikuli

modeli ki misi warmodgenis erT-erTi SesaZlo variantia,

romelic asaTviseblad advilia.G

ganxiluli masalis analizis safuZvelze ar gamovlinda

damajerebeli argumentebi, romlebic metyveleben arqiteqturuli

propedevtikis resursebis amowurvaze. aSkaraa, rom axal

aTaswleulSi is darCeba aprobirebul instrumentad

arqiteqturuli kompoziciis ostatobis aTvisebaSi. amasTan

erTad arqiteqturuli propedevtikis Sinaarsobrivi baza ar

warmoadgens dogmas, misi arsenali ar aris amowuruli.

D

109

5. daskvnebi 1. XX saukuneSi arqiteqturuli skolis praqtikam aCvena, rom


gavleniani meToduri TvalsazrisiT. swored mis farglebSi

iyo realizebuli formalur-analitikuri meTodis

kompoziciuri principebi. arqiteqturul-mxatvruli

kompoziciis Tanamedrove skola SeiZleba daxasiaTebuli iyos,

rogorc XX saukunis arqiteqturuli ganaTlebis sistemis

novatoruli movlena, romelic iyo social-kulturuli

progresisa da xelovnebis evoluciis Sedegi. is aris

aRiarebuli da aprobirebuli samecniero-pedagogiuri

koncefcia, romelic efeqtianad wyvets sabaziso profesiuli

gamocdilebis aTvisebis amocanas;

2. Tanamedrove arqiteqturul-mxatvruli kompoziciis skolebis

ganviTarebis kvlevam SesaZlebeli gaxada misi koncefciebis

TviTmyofadobis gamovlena. Tanamedrove arqiteqturuli

kompoziciis skola iseve, rogorc saproeqto praqtika, uars

ambobs tradiciul klasikaze da xasiaTdeba novatoruli

mizanswrafulobiT. am pirobebSi Camoyalibda Tanamedrove

arqiteqturis axali saxe, romelic efuZneba mxatvrul

gamomsaxvelobiT enas. Tanamedrove skolam moculobiT-

sivrciTi kompoziciis formaluri meTodikis gamoyenebiT

gansazRvra aramarto kompoziciis aTvisebis gansxvavebuli

meTodebi, aramed es meTodebi gardaqmna axal masalad,

romelmac pozitiuri gavlena iqonia Tanamedrove

arqiteqturis stilisturi saxis formirebaze. arqiteqturul

skolebSi formaTwarmoqmnis koncefciebis gamoxatvis

Tavisebureba gamoixateba imaSi, rom is metwilad asaxavs ara

logikuri, aramed vizualuri azrovnebis formebs, miznad

isaxavs profesiuli gamocdilebis translacias da

gamovlenas, aris Teoriul-praqtikuli xasiaTis, romelSic

xdeba qmedebebis gamocdilebis koncentracia;

110

3. arqiteqturuli skolis arqiteqturul-pedagogiuri

koncefciebi, midgomebi da principebi asaxaven mxatvruli

gamocdilebis ama Tu im meTods, ris Sedegadac isini

obieqtur debulebebTan erTad aucileblad iTavseben maT

mimarT subieqtur damokidebulebas, romelic

damaxasiaTebelia Semoqmedi pedagogebisaTvis. amiT aixsneba

koncefciebis simravle, romlebic warmodgenilia wamyvani

pedagogebis saavtoro programebSi da gamoxatulia ama Tu im

saswavleblis pedagogTa koleqtivebis mier;

4. gamoyofilia arqiteqturuli propedevtikis formirebis sami

etapi, romlebic dakavSirebulia Semdeg faqtorebTan:

socialur-ekonomikuri da politikuri pirobebi, samecniero-

teqnikuri progresi, vizualuri xelovnebis sferos

ganviTarebis Sida tendenciebi, pedagogiuri azris ganviTareba.

propedevtikis empiriuli gamocdilebis periodizacia da

analizi yvela etapisTvis misi ZiriTadi meToduri principebis

formulirebis saSualebas iZleva:

• kompoziciuri kanonzomierebebis formalizeba

(obieqtivizacia) rogorc antiTeza mxatvrul procesSi

SemoqmedebiTi TviTnebobis da subieqtivizmisa;

• kompoziciur-SemoqmedebiTi mimarTeba mxatvruli

saSualebebis aTvisebisas;

• swavlebis Sinaarsis misadageba axali mxatvruli

saSualebebis sistemaze, romelic dafuZnebulia ara

orderul elementebze, aramed moculobiT-sivrciT formebze,

sqemebze da maTi kombinaciebis xerxebze;

• mkveTri gansxvaveba ganaTlebis miznebs Soris (swrafva

Semoqmedebis profesiuli saSualebebis da meTodebis

formirebisken) da profesiuli SesaZleblobebis formireba

specialuri savarjiSoebis gamoyenebiT (sivrciTi azrovneba,

moculobiT-sivrciTi formebis xarisxis mimarT

mgrZnobeloba, kombinatorikuli Cvevebi da a.S);

111

• konkretuli meToduri gadawyvetebis sisusteebisa da

winaaRmdegobriobebis gamovlena da klasificireba, sadao

momentebis gamoyofa.

5. rogorc ucxouri, aseve saqarTvelos teqnikuri

universitetis…arqiteqturis, urbanistikisa da dizainis

fakultetis gamocdileba …kidev erTxel amtkicebs

arqiteqturuli propedevtikis, rogorc pedagogiuri

instrumentis mniSvnelobas, romelmac uzrunvelyo

arqiteqtorTa ramdenime Taobis warmatebuli momzadeba da

romlebic Semoqmedebis aqtiur fazaSi Sevidnen me-20 saukunis

me-2 naxevarSi;

6. moculobiT-sivrciTi kompoziciis kavSiri arqiteqturul

daproeqtebasTan da misi warmodgena, rogorc ZiriTadi

SemoqmedebiTi amocanis gadawyvetis formis da meTodisa, aris

upirvelesi motivacia pedagogisaTvis. arqiteqturuli

propedevtikis CarTva arqiteqturul proeqtirebaSi

xorcieldeba ori mimarTulebiT da misi ZiriTadi mizania

daproeqtebis SemoqmedebiTi meTodis daufleba:

• pirveli uzrunvelyofs profesiuli formalizebuli

saSualebebis potencialis mudmiv gamdidrebas (kompoziciis

kanonebisa da principebis, kategoriebis, ganzogadoebuli

vizualuri saxeebis da a.S.).

• meore mimarTuleba uSualod gardaqmnis moculobiT-

sivrciTi kompoziciis saSualebebs konkretuli saproeqto

situaciis gadawyvetis moqmed meqanizmad da iyenebs

SemoqmedebiT azrovnebaSi mis vizualur formas.

7. swavlebis kompiuteruli forma ukve aqtiurad erTveba

saswavlo daproeqtebis procesSi da misi roli uaxloes

momavalSi kidev ufro gaizrdeba, vinaidan axali vizualuri

ena axal saproeqto azrovnebis formad iqceva. aseT pirobebSi

migvaCnia, rom arqiteqturuli skola aucileblad unda

pasuxobdes axal situacias arqiteqturuli Semoqmedebis

112

meTodologiaSi. es moiTxovs axali ideebis Ziebas ganaTlebis

sawyisi ciklis organizebaSi, arqiteqturul propedevtikaSi;

8. axali drois arqiteqturis formaTwarmoqmnis principebi

ZiriTadad ar Seicvleba. maTi buneba, romelic gamomdinareobs

adamianis, rogorc aqtiuri subieqtis fsiqo-fiziologiuri

Taviseburebebidan da Cveni samyaros sagnobriv-sivrciTi

materialuri specifikidan, ver ganicdis safuZvlian

transformirebas. arqiteqtura darCeba arqiteqturad, magram

misi amocanebis gadawyvetis xerxebi aucileblad Seicvleba

kompiuteruli miRwevebis CarTvasTan erTad. moculobiT-

sivrciTi kompoziciis konkretul meTodikaSi mis didaqtikur

aRWurvaSi, saswavlo procesis organizaciis xerxebSi

eWvgareSea, rom ganxorcieldeba mniSvnelovani novaciebi.

arqiteqturul-kompoziciuri Semoqmedebis mxatvruli

specifikis miuxedavad, sadac subieqtivizmi aris ganuyofeli

atributi, misi swavleba ar SeiZleba eyrdnobodes empirizmzs

da uaryofdes obieqtur safuZvels;

9. arqiteqturuli propedevtikis meTodika, rogorc sxva




fsiqologiis, qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva. Aam

SemTxvevaSi arqiteqturuli profesiis daufleba efeqtiani

iqneba;G

10. gegmazomierad organizebul saswavlo procesSi meTodikas

aqvs upiratesobebi, Tu is dasawyisSive iTvaliswinebs

arqiteqturuli kompoziciis formirebis saerTo cnebebs da

kanonzomierebebs, damaxasiaTebels yvela saproeqto

obieqtisaTvis, aseve maT konkretul funqciur daniSnulebas.

swavlebis sagnad iqceva ara calkeuli erTeulebi, dagrovili

arqiteqturuli gamocdilebidan, aramed Sejamebuli

gamocdileba, romelic gamoxatavs mTavars da mniSvnelovans,

saerTo principebiTa da kategoriebiT;A

113

11. arqiteqturis dauflebisas pirveloba unda eniWebodes

swavlebis im meTodebs, romlebic iTvaliswineben mis sistemur

kompoziciur erTianobas, irCevdes im saswavlo masalas,

romelic ubiZgebs arqiteqturuli moRvaweobis mTlianobis

gaazrebisaken. arqiteqturis swavlebis logika unda

viTardebodes ara davalebebis funqcionaluri garTulebebis,

aramed arqiteqturaze sistemuri warmodgenis gaRrmavebis

gziT, misi kompoziciuri Sinaarsis gaxsniT, harmoniisa da

erTianobis esTetiuri principebis, formebis vizualuri

balansis, riTmuli agebebis, sivrcul–plastiuri Tvisebebis

gamoxatviT;

12. Cvens saukuneSi, rodesac izrdeba informaciisa da codnis

moculoba, pirveloba unda eniWebodes swavlebis im meTodebs,

romlebic mimarTulia ara studentTa mexsierebis datvirTvaze

mza codniT, aramed meTodis formirebas, romelic kerZo

movlenebis mTeli sistemis damoukidebeli asaxvis saSualebas

iZleva. am midgomis upiratesoba damtkicebulia pedagogiuri

praqtikiT. Aaqedan gamomdinare, informaciis moculobis

Seumcireblad SesaZlebelia mkveTrad Semcirdes saswavlo

masala da amaRldes swavlebis xarisxi;

13. arqiteqturuli moRvaweobis saswavlo procesis ganviTarebis

propedevtikuli sqema bunebrivad gamomdinareobs

ganviTarebadi swavlebis pedagogiuri Teoriis logikidan da

Sinaarsidan. Aamitom moculobiT–sivrciTi kompozicia

SeiZleba ganixilebodes, rogorc umniSvnelovanesi

instrumenti, pirovnebis aucilebeli profesiuli monacemebis

da kulturis formirebisaTvis. Aaqedan gamomdinareobs

upirobo upiratesobebi meTodisa, romelic mimarTulia

profesiuli azrovnebis erTianobisken erTxazovani swavlebis

meTodTan, kerZosgan saerTosken (asociaciur – fsiqologiuri

swavlebis Teoria);

14. Cvens mier Catarebuli studentTa da eqspertTa gamokiTxvis

Sedegebis analizis safuZvelze dadginda, rom teqnikuri

114

universitetis arqiteqturis fakultetze arqiteqturuli

kompoziciis swavlebis meTodologia ZiriTadad Tanxvdeba

msoflioSi damkvidrebul praqtikas da rac gansakuTrebiT

mniSvnelovania, studentTa azriT am sagnis swavleba maTTvis

mniSvnelovani, saWiro da sasargebloa, xolo swavlebis

principebi - misaRebi. arqiteqturuli propedevtikis, rogorc



romelic Seesabameba formaTwarmoqmnis paradigmas

arqiteqturaSi. igi Seicavs gansakuTrebul didaqtikur

masalas SemoqmedebiTi praqtikumisTvis ganyenebuli

kompoziciuri amocanebis saxiT da warmoadgens axal sityvas

momavali arqiteqtorebis profesiul-mxatvrul momzadebaSi.

115

rekomendaciebi

1. saqarTveloSi momavali arqiteqtorebis optimaluri

momzadebisaTvis moculobiT-sivrciTi kompoziciis

efeqtiani saswavlo programis SemuSavebisas

mizanSewonilia arsebul gamocdilebaze dayrdnobiT

moxdes swavlebis kursis ganaxleba Tanamedrove meTodebisa

da midgomebis CarTviT (mag. kompiuteruli teqnologiebi).

amasTan, gaTvaliswinebul unda iqnas studentTa da

eqspertTa mier gamoTqmuli mosazrebebi, maTi saWiroebebis

da ganwyobis asaxviT;

2. studentTa komentarebis gaTvaliswinebiT, mizanSewonilia

arqiteqturuli kompoziciis saswavlo kursSi axal

savarjiSoTa Soris gamoyenebul iqnes Cvens mier

SeTavazebuli originaluri davalebebi (“feradi kvadrati”,

“foToli”, “suraTi”, “arqiteqturuli versia”), romlebic

aprobirebulia da mowonebuli studentTa mier;

3. momavali arqiteqtorebis optimaluri momzadebisTvis

mizanSewonilia gaTvaliswinebul iqnes saerTaSoriso

gamocdileba swavlebis dros saproeqto procesis

ganviTarebisas masSi moculobiT-sivrciTi kompoziciis

masalis paralelurad CarTvaze.

116

gamoyenebuli literatura

1. Степанов А.В. и др. Объемно-пространственная композиция.

Москва.1993. 146 стр.

2. Степанов А.В., Иванова Г.И., Нечаев Н.Н. Архитектура и психология.

Москва.1973. 179 стр.

3. Мелодинский Д.Л. Архитектурная пропедевтика: История, теория,

практика. Москва. Книжный дом «ЛИБРОКОМ». 2010. 400 стр.

4. Kandinsky at the Bauhauz, 1922–1933 http://www.guggenheim.org/new-

york/exhibitions/on-view/kandinsky-at-the-bauhauz-1922-1933 ukanasknelad iqna gadamowmebuli 31.03.2012

5. Bauhauz. Workshops for Modernity - Bauhauz in America.

http://www.haberarts.com/bauhauz.htm ukanasknelad iqna

gadamowmebuli 31.03.2012

6. Жадова Л.Л. ВХУТЕМАС-ВХУТЕИН. Декоративное искусство.

№12.1970. стр. 29-33.

7. Данилова Э.В. Развитие формообразующих идей кубизма и

футуризма в архитектуре деконструктивизма. диссертация кандидата

архитектуры. Москва. 2001. 170стр. http://lib.ua-

ru.net/diss/cont/327496.html ukanasknelad iqna gadamowmebuli

31.03.2012

8. Хан-Магомедов С.О. ВХУТЕМАС. Москва.1995. 164 стр.

9. Ладовский Н.А. Основы построения теории архитектуры. Известия

Ассоциации новых архитекторов. Москва. 1926. 138стр.

10. Хан-Магомедов СО. Илья Голосов. Москва. 1988. 232 стр.

11. Гинзбург М.Я. Ритм в архитектуре. Москва. 1923. 119 стр.

12. Кринский В.Ф., Ламцов И.В., Туркус М.А. Элементы архитектурно-

пространственной композиции. Москва. Стройиздат.1968. 168 стр.

13. Мальгин В.И. Пространство в архитектурной композиции. (Вопросы

теории и методики преподавания в курсе ОПК). Канд. дисс. Москва.

1977. 164стр.

14. Нестеренко А.А. Особенности построения и гармонизации объемной

композиции в архитектуре. Канд. дисс. Москва. 1984. 170стр.

117

15. Коновалов Ю.В. Ритмические закономерности в архитектурно-

пространственной среде. Канд. дисс. Москва. 1971. 166стр.

16. Моор В.К. Архитектурное пространство как центральная категория

профессионального мышления. Канд. дисс. Москва. 1983. 169 стр.

17. Усов В.Р. Вводные макетно-графические упражнения в курсе основ

архитектурного проектирования как средство развития

пространственных представлений. Канд. дисс. Москва. 1980. 165стр.

18. Нечаев Н.Н. Проектное моделирование как творческая деятельность.

(Психологические основы высшего архитектурного образования).

Реферат док. диссертации. Москва. 1987. 32стр.

19. Никифорова О.И. Исследования психологии художественного

творчества. Москва. МГУ. 1972. 156 стр.

20. Коротковский А.Э. Основы архитектурной композиции. Москва. 1974.

248 стр.

21. Метленков Н.Ф. Роль пространственного моделирования в

интенсификации процесса обучения архитектурному проектированию.

Канд. дисс. Москва. 1978. 167стр.

22. Иовлев В.И. и др. Архитектурно-композиционное формообразование.

Екатеринбург. Архитектон. 2000. 366 стр.

23. Шубников А.В., Копцик В. Симметрия в науке и искусстве. Москва.

Изд. Наука.1972. 287 стр.

24. Смолина Н. Традиции симметрии в архитектуре. Москва. Стройиздат.

1990г. 344c.

25. Азгальдов Г. Численная мера и проблемы красоты в архитектуре.

Москва. Стройиздат. 1978. 92c.

26. Малахов СЛ. Введение в творческий процесс проектирования на

начальном этапе архитектурной подготовки. Канд. дисс. Москва.

1980. 170 стр.

27. Степанов А.В., Нечаев Н.Н., Малахов СА. Введение в

проектирование. Москва. 1982. 328 стр.

28. Бархин Б.Г. Методика архитектурного проектирования в системе

архитектурного образования. Москва. 1969. 505 стр.

29. Некрасов А.И. Теория архитектуры. Москва. 1994. 480 стр.

118

30. Ремизова Е.Р. От Витрувия до Винтури. Эволюционный взгляд на

педагогику композиционного творчества в архитектуре. Архитектура

мира. №5. М., 1996. стр. 12-21.

31. Габричевский А.Г. Теория и история архитектуры. Киев. 1993. 354 стр.

32. Хан-Магомедов СО. Пропедевтика. Москва. Изд. "Пространство".

1995. 312 стр.

33. Минервин Г.Б. Значение пропедевтических курсов для подготовки

художников-конструкторов. Художественно-конструкторское

образование. 2. Москва. 1972. стр. 23-29.

34. e.p. zenkeviCi. aSS-Si dizainerTa momzadebis saerTo principebi.

mxatvrul-konstruqciuli ganaTleba. #4., 1973. gv. 16-20.

35. Лежава И.Г. Функция и структура формы в архитектуре. Док. дисс.

Москва. 1987. 292 стр.

36. Иконников А.В., Степанов Г.П. Основы архитектурной композиции.

Москва. Изд. Искусство. 1971. 224 стр.

37. Араухо И. Архитектурная композиция. Москва. Изд «Высшая

школа».1982. 208 стр.

38. У истоков функционализма Модернизм (пропедевтические курсы)

http://design-history.ru/u-istokov-funktsionalizma-modernizm.htm ukanasknelad iqna gadamowmebuli 31.03.2012

39. Гальперин П.Я. Введение в психологию. Москва.1976. 254 стр.

40. Леонтьев А.Н. Деятельность, сознание, личность. Москва.1975. 232

стр.

41. Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучения. Москва. Изд.

«Педагогика». 1986.

42. Каган М.С. Морфология искусства. Москва.1972. 288 стр.

43. Иконников А.В. Художественный язык в архитектуре. Москва.1985.

316 стр.

44. Азизян И.А., Добрицына И.А., Лебедева Г.С. Теория композиции как

поэтика архитектуры. Прогресс-Традиция. Москва. 2002. 274 стр.

45. fifia e. arqiteqturuli kompoziciis Sesavali. Tbilisi. gam.

“ganaTleba”. 1989. 211 gv.

119

46. bostanaSvili S. arqiteqturuli kompoziciisa da daproeqtebis

meTodikis swavlebis Sesaxeb. (“arqiteqturuli ganaTlebis

sawyisebi” - damxmare saxelmZRvanelo). Tbilisi. gamomcemloba

“teqnikuri universiteti”. 1997. gv. 52-56.

47. Чернихов Я. К. Основы Современной Архитектуры. Ленинград. Изд.

«Ленинградское общество архитекторов». 1930. 128 с.

48. Миронова Л. Н. Учение о цвете Фрагмент о колористике Ле Корбюзье.

http://rosdesign.com/design_materials2/cvet_2.htm ukanasknelad iqna

gadamowmebuli 31.03.2012

49. Рибе Н., Стеинле Ф. Исследовательское экспериментирование: Гёте,

Ленд и теория цвета. http://www.new-design.ru/pM1_cvet3.htm

ukanasknelad iqna gadamowmebuli 31.03.2012

50. Riemer K. Das Prinzip der Elemente-Kombination. Erfahrungen und

Ergebnisse der Anwendung in der Elementaren Gestaltungsiehre.

Wissenschaftliche Zeitschrift der Architektur und Bauwesen Weimar. Heft

3.1975.

51. Just E. Grundlagen zur architektonischen Kompositionlehre. Institut fur

aus und weiterbildung im Bauwesen. Leipzig. 1983.

52. Иевлев В.И. Архитектурная школа в Осло. Екатеринбург. Архитектон

(1-2). 1995. стр. 31-39.

53. Дженкс Ч. Язык архитектуры постмодернизма. Москва. 1985. 326 стр.

54. Гропиус В. Границы архитектуры. Москва. Изд. «Искусство».1971. 168

стр.

55. Мелодинский Д.Л. В.Ф. Кринский. Москва. 1998. 256 стр.

56. Кринский В.Ф., Келбин B.C., Ламцов И.В., Туркус М.A., Филасов Н.В.

Введение в архитектурное проектирование. Москва. 1962. 327 стр.

57. Никифорова О.И. Исследования психологии художественного

творчества. Москва. МГУ. 1972. 140c.

58. Мелодинский Д. Л. Школа архитектурной пропедевтики Ладовского-

Кринского. Москва. Изд. «Архитектура мира». 1998. 174 стр.

59. Кринский В.Ф. Вместе с веком. Москва. 1968. 98 стр.

60. Кринский В.Ф. Опыт обучения архитектурной композиции.

Москва. Изд. «Архитектурная композиция». 1970. 127 стр.

120

61. Хан-Магомедов СО. В.Ф. Кринский и архитектурное течение -

рационализм. Москва. «Советское изобразительное искусство и

архитектура бО-70-х годов». 1979. 76 стр.

62. Кринский В.Ф., Ламцев И.В., Туркус М.А. и др. Объёмно-

пространствнная композиция в архитектуре. Москва.1975. 292 стр.

63. Мелодинский Д.Л. Основы композиционной подготовки в высшей

архитектурной школе. Канд. дисс. Москва. 1973. 172 стр.

64. Коротковский А.Э. Методологические основы системной теории

архитектуры. Москва.1987. 590c.

65. Белоусов Е.Д. Объёмно-пространственная композиция. Ростов-на-

Дону. 1990. 384 стр.

66. Малахов С.Л. Архитектурная композиция как профессиональный

метод. Куйбышев.1986. 356 стр.

67. Гудкова Т.В. Моделирование процесса творческого проектного

мышления. Канд. дисс. Новосибирск, 2000. 169 стр.

68. Заикина С.Ю. Цвет в образном моделировании архитектурной

композиции. Канд. дисс. Москва. 1987. 170 стр.

69. mujiri v. disciplinis “ferwera” Sesaxeb. (“arqiteqturuli

ganaTlebis sawyisebi” - damxmare saxelmZRvanelo). Tbilisi.

gamomcemloba “teqnikuri universiteti”. 1997. gv. 28-30.

70. Зорин Л.Н. Графика как инструмент композиционного мышления

архитектора. Канд. дисс. Москва. 1990. 166 стр.

71. Дембич А.Л. Проектный анализ в системе архитектурного

проектирования. Канд. дисс. Москва. 1985. 169 стр.

72. Анисимова И.И., Кудрявцева Т.В., Куповский СМ. Архитектурное

npоектирование в начальном образовании. Москва. Изд. Ладья. 1997.

288 стр.

73. Начальный этап архитектурного образования. Сб. СА СССР. Москва.,

1991.139 с.

74. Марц Л.В. О воспитании визуального мышления. Техническая

эстетика. Москва. Труды ВНИИТЭ №4. 1973. стр. 32-37.

75. Мелодинский Д.Л. Объёмно-пространственная композиция -

современное состояниеи тенденции развития. Начальный этап

121

архитектурного образования. Сб. материалы совещаний, теория и

практика советской архитектуры. Москва.1991. стр. 66-79.

76. TevzaZe n., CigogiZe g., ciciSvili i., da sxv. arqiteqturuli

ganaTlebis sawyisebi. damxmare saxelmZRvanelo n. TevzaZis

redaqciiT. Tbilisi. gam. ”teqnikuri universiteti”. 1997. 114 gv.

77. kiknaZe z. AAutoCad arqiteqtorebisaTvis. Tbilisi, Jur.

“stili” #8, 2003. gv. 22-26.

78. kiknaZe z. urbanuli ganviTarebis obieqtebis adekvaturobis

formalizmi. Tbilisi. “kamara” #1 (4). qarTuli arqiteqturis

Teoriisa da istoriis sakiTxebi. 2005. gv. 16-21

79. TevzaZe n., kiknaZe z., mujiri v. formaTwarmoqmnisa da

kompoziciis paradigma arqiteqturaSi (istoriuli da

logikuri aspeqtebi). Tbilisi. saqarTvelos ganaTlebis

mecnierebaTa akademiis Jurnal “moambis” damateba Sromebi

2(17). 2010. gv. 209-212.

80. Ительсен Л. Психологические теории научения и модели процесса

обучения. Советская педагогика. №3.1973. стр.27-32.

81. Талызина Н.Ф. Управление процессом усвоения знаний. Москва. МГУ.

1975. 344 стр.

82. Выготский Л.С. Психология искусства. Москва.1965. 379 стр.

83. Решетова З.А. Психологические основы профессионального

обучения. Москва. МГУ. 1985. 344 стр.

122

ilustraciebi

ilustracia 1 - iohanes itenis kursi bauhauzSi

123

ilustracia 2 – mogol-nadis kompoziciis kursi bauhauzSi

124

ilustracia 3 - iozef albersis kompoziciis kursi bauhauzSi

125

ilustracia 4 - ს n. ladovski kursi – ВХУТЕМАС-Si

126

ilustracia 5 - propedevtikuli kursi – ВХУТЕМАС-Si

127

ilustracia 6 - a. ruusuvoris kompoziciis kursi - fineTi

128

ilustracia 7 - belgia – turnes arqiteqturis umaRlesi skola floran sori

129

ilustracia 8 - Sveicaria - arqiteqturis ganyofileba, federaluri politeqnikuri skola ciurixSi

130

ilustracia 9 - SvedeTis arqiteqturuli skolebi

131

ilustracia 10 - slovakeTi, brno

132

ilustracia 11 - germania, karlsrues universiteti r. lederbogenis kompoziciis kursi

133

ilustracia 12 - germania, vaimaris arqiteqturuli skola, profesori kiuni da profesori kurt rimeri

134

ilustracia 13 - germania, drezdeni, samSeneblo institutis arqiteqturis fakulteti, profesori iusti

135

ilustracia 14 - poloneTi, krakovis samxatvro akademia, interierebis arqiteqturis fakulteti. profesori anton xaski

varSavis samxatvro akademia profesori oskar hanseni

136

ilustracia 15 - arqiteqturuli propedevtika - norvegia

137

ilustracia 16 - arqiteqturuli propedevtika - espaneTi

ilustracia 17 - arqiteqturuli propedevtika - saberZneTi

138

ilustracia 18 - propedevtikuli kursi – МАРХИ-Si profesori v. krinski

139

ilustracia 19 - propedevtikuli kursi – МАРХИ-Si XX saukunis bolo

140

ilustracia 20 - propedevtikuli kursi – МАРХИ-Si XXI saukune

141

ilustracia 21 - arqiteqturuli kompoziciis kursi stu-Si


142



143


abstraqciidan realobamde (eskizebi-ideebi, eskizebi-improvizaciebi)

144


Sav-TeTri, feradi da moculobiT-sivrciTi kompoziciebi

145


Sav-TeTri, feradi da moculobiT-sivrciTi kompoziciebi da eskizebi-improvizaciebi

146


147


moculobiT-sivrciTi kompoziciebi

148

ilustracia 30 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi davaleba “feradi kvadrati”

149

ilustracia 31 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi davaleba “foToli”

150

ilustracia 32 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi davaleba “suraTi”

151


152


153

ilustracia 35 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi davaleba “arqiteqturuli versia”

154

ilustracia 36 - axali tipis davalebebi da savarjiSoebi davaleba “arqiteqturuli versia”

vanda mujiri arqiteqturuli kompoziciis swavlebis meTodika Mujiri disertacia.pdf · mecnierulad da masSi aisaxeba pedagogikis, fsiqologiis, qmedebis Teoriis, kulturologiis da sxva

Documents