Văn phạm hán nôm

8/18/2019 Văn phạm hán nôm

1/42

Văn phạm Hán nômChữ Hán cổ, nguyên không có khái niệm về ngữ pháp. Vì thế, ngưi t! thưng"#ng t#ng t$%ng cách &' ()ng các hư t*. Có c+uChi h- gi (/ hề h0 h1 2h3t t4 ph+n minh, h% t# t0i.

5 Chi h- gi (/ hề h0 h1. 6y chữ t$ên m0 (7ng th0nh thạ% thì 8/ "0 t# t0i $-i9. :;m gi#p ch% ngưi 8?c ph@n n0% (A (0ng hBn t$%ng khi 8?c v0 "0m văn chữHán. in &ưu t@m, tổng hDp mEt &F t$ưng hDp &' ()ng các t* t$ên "0m th0nhtGp VH= n0y. I%ng 8ưDc &4 ;ng hE c;! m?i ngưi.hich!n Chim&hunhyJ.httpKKviJc"!ng.inL%.

D÷1-Lµm liªn tõ nèi liÒn hai tõ cïng lo¹i (Danh tõ, §ai tõ, §éng tõ...): Cïng, Vµ, Víi...

手與足 h! "÷ t#c: Tay vµ ch©n

刀與弓 §ao "÷ c$ng : §ao vµ cung

人與人相愛 %h&n "÷ nh&n t'ng i: Ngêi víi ngêi th¬ng yªu nhau

- *i+i tõ: ngha cïng, /+i

+ T©n ng÷ + ®éng tõ

與朋友之交不信乎D÷ 0ng h÷$ giao nhi 02t t3n h4: 56t giao /+i 0¹n 07 mµ 8h9ng thµnh t3n chng(D÷ ;


2/42

舜!"#與 h$2n 8 ;¹i hi6$ "W ": V$a h$2n lµ 0Rc ;¹i hi6$ tha>

51- 5 : 3nh tõ chX ?Y ?Z h÷$ ng9i th< @. 5 chX [$an h\ ?Z h÷$ hoTc liªn

th$éc c!a mét ngi hoTc /Rt (Danh tõ ) /+i ngi hoTc /Rt 8hc ;W ni Z t=+c(Danh tõ 1) thCo c2$ t=#c:

DT1........+ + DT2

$%&'()* h! t=$ng h÷$ nWo, 8 ngo¹i /i "i\n: =ong;]$c nWo, 0ªn ngoµi (!a ;]$) lµ mTt

+,(-. h]n t¹i ngo¹i, 8 ?Uc ^3ch: F9i 0ªn ngoµi, mµ$ (!am9i) ;S

- 5 : 8hi 8h9ng chX ?Y ?Z h÷$ cho mét ngi hoTc /Rt cN thB nµo mµ "ïng;B ni mét cch t_ng [$t hoTc `hi6m chX. =ong t=ng hI` nµ> "Mch lµ

cña !nh hoTc 8h9ng `hQi "Mch.人/0愛12 %h&n giai i 8 t_ [$èc: %gi ta ai cng >ª$ t_ [$èc

cña m×nh

342567 DNc t=M 8 [$èc tiªn tÒ 8 gia: F$èn t=M n+c (Cñam×nh) =+c h6t `hQi ?U` ;Tt nhµ (cña m×nh)

892:&;# b$&n `hQn 8 [$èc nhi h÷$ t "W: %hµ /$a /õa [$a>/Ò n+c (Cña m×nh) ;W c lng =iªng "#$ %&'

@- 3nh tõ chX thM: 2>

?@A)B 5 ;Ma /9 tXnh t$>Òn, hM / th$d /i em: VïngÊy 8h9ng c m¹ch gi6ng nh n+c ma ;B $èng.E- §¹i tõ ng9i th< 0a lµm t&n ng÷

CDE能F §iB$, ng9 t=i 8 nng `hi: him, a 0i6t n c thB 0a>. (5tha> cho D (i)u /µ lµm t&n ng÷ cho §éng tõ t*i )

f- §¹i tõ ng9i th< 0a lµm ch! ng÷.

C之能F以&G §iB$ chi nng `hi, " 8 h÷$ "Yc: him 0a> ;Ic /n c cnh (5 tha> cho "anh tõ (i)u /µ lµm ch! ng÷ cho ;éng tõ h÷u)

- =I tõ ;


3/42

6H之I Ò 8 /n chi h: n+c tÒ cã lÏ ;W nghC /i\c 2> =4i

JHK乎 Lj 8 /ong h4: %+c lj sÏ m2t chng0- 0iB$ thM `hQn cRt (hSi /Tn).

LM不不可不NO乎 kGc giQ 8 8hQ 02t tRn t&m h4: %gihGc h¸ c thB 8h9ng tRn t&m ?aoJc- iB$ thM m\nh l\nh, 8h$>ªn 0Qo

子P之 A 8 miOn chi: nh h·y cè gUng lªn

- Lµm ;¹i tõ chX mét t=ong ?è nhiÒ$ /Rt ;W ni Z t=ªn

ngha nh % 之 5 t=$ng chi (t=ong ?è ;)

QR之STEUVEBW能XY以Z[@\M]人

̂]m th# chi th$éc. ' t=i thYc, 8ht t=i em. kY$ nng "inh ?µo " t `hong /. 58 giQ nng hi\$ nh&n ng9n: Loµi c]m th# ;i 0i6t n, 8ht 0i6t $èng. L¹i 0i6tlµm t_ t=nh ma gi. Fét ?è loµi " T*ong c+c oµi (-) 8 l¹ c thB 0Ut ch+c ti6ng

ngi ( \ M % % gi/0 %之\ M % t*ung chi 1 gi/)

_`ab與cdeUfghM 5h_ng D$ng 2$ thi "÷ ch h$>nh thYc lª th! 8 tiB$ giQ: 5h_ng D$ng th$Z nhS

cïng cc anh n lª, chGn l2> t=i nhS ( h M % ti)u gi/0 % h 之

M % t*ung chi ti)u gi/)

以

D1- L2>, "ïng (§éng tõ)

以ijk D 0#t tQ tY: Dïng 0#t /i6t ch÷- §B (*i+i tõ)

l以m FNc " 8i6n: mUt ;B nhn@- §6n , =Z (lªn) t=Z (;i) ....(*i+i tõ)

no以p Y c_ " lai: õ ^a t i na>

以q D thIng: T!" lªn

以r D h&$: T!" #$ ?a$st以u hR` nhRt " néi: T!%ng 1 ngµ>E- V, "o (*i+i tõ)

3


4/42

不以vwnx 2t " thµnh c9ng tY mWn: 5h9ng #× thµnh c9ng mµtY mWn

f- Fµ (Liªn tõ)

yz{以| $]n ng$>ªn lé " [$>: hCo ;ng c m& /Ò

}

tïng1- Do, 0Zi,thCo

~}•€}•‚ \nh tïng 8he$ nhR`, ho¹ tïng 8he$ ^$2t: \nh '%mi\ng mµ /µo, tai ho¹ '% mi\ng mµ =a- õ (hX thi gian hoTc 8h9ng gian)

}ƒ ïng tiÒn: t=+c 8ia, tõ t=+c

}p ïng lai: Tõ t=+c t+i na>

}„ ïng 8im: Tõ na>

}… ïng thA: Tõ ;&>

@}天† V tïng thiªn ging: Fa tõ t=ªn t=i ='i ^$èng

?

thM1- Danh tõ: §iÒ$ `hQi ;iÒ$ ;#ng.

?‡?ˆ‡ˆ‰Š hM /M thM `hi /M `hi /i6t t=Yc: §($) *h( th 0Qolµ `hQi ;iÒ$ t=i th 0Qo lµ t=i ; lµ nga> thpng- §¹i tõ chX thM:

a- § , th6, ;iÒ$ 2>, /i\c 2>

‹?Œ之 Do thM [$an chi:Do ®ã mµ ^qt0- § lµ 2> lµ

?不)ˆ不能# hM 02t /i `hi 02t nng "W: §ã lµ 8h9ng lµm ch< 8h9ng`hQi lµ 8h9ng lµm ;Ic

@- §éng tõ: ho lµ `hQi, 8hCn `hQi

ˆ:ŽMD#?:ŽMD友# Phi ngW nhi ;ng giQ ng9? "W. hM ngW nhi ;ng giQ ng9 h÷$ "W: %gi chC ta mµ chª ;#ng lµ th]> ta. %g-i ,h-n ta mµ 8hCn ;#ng lµ 0¹n ta

4


5/42

E- §4ng ;éng tõ: Lµ

_子?J人# 5h_ng tA thM lj nh&n "W: 5h_ng A l& ngi n+c Ljf- 3nh tõ chX thM: 2> ;...

&?‘r&?子 k÷$ thM `hN nhiªn hR$ h÷$ thM tA: cha Êy =4i

?a$ ?r c con Êy- 3nh tõ t3nh thi: §#ng `hQi

?ˆ之’ hM `hi chi ?Y : Vi\c *h( t=i

“

R`1- §éng tõ: ngha:

a- ng

不“人 %gW 02t cR` nh&n: 9i chpng /ng ngi0- §6n

d”e“ k$>nh ch$ng ;\ cR`: nh h6t ®0n Cmc- 5M`

之–“ kèi chi hµ cR`: kèi hRn ?ao ,*

相—–“# 'ng `hNc hµ cR` "W

- *i+i tõ: ngha:a- §6n t+i

“r R` hR$: $ ?a$

no“„ Y c_ cR` 8im: õ ^a ®0n na>0- 5M`

“b R` thi: 3* thi, ,* l#c

@- Liªn tõ: Vµ, /+i

“˜ PhN cR` ms$: ha #& m

之

chi1- Lµm ;¹i tõ

a- ha> th6 "anh tõ /µ lµm t&n ng÷ cho ;éng tõ

5


6/42

人™šbT不能nU›不能nœ˜ž之Ÿ之%h&n ?' ?inh thi, c' 02t nng tY thYc, hµn 02t nng tY >. PhN ms$ nh 0é chi,hoµi 0Wo chi

%gi ta 8hi m+i ?inh 8hi ;i 8h9ng thB tY n. 5hi =qt 8h9ng thB tY mTc [$]no. ha m cho (ta) 0# m+m, 06 um (ta) (Chi tha> th6 cho D nh©n Z t=ªn)

i以–)之¡ #t " hµ /Rt /i chi: #t l2> /Rt g lµm nªn (Chi tha>th6 cho b2t )

¢£&¤子¥之 %g$ h÷$ tRt, A /2n chi: %g$ 0\nh, 5h_ng A;6n thm (4¸ 5g))

天q&t¦§¨t‚¦©§ª¨FoM«之:¬ hiªn thIng h÷$ nhRt ng$>\t tinh /&n. %hRt ^$2t ng$>\t l¹c tinh hi\n /&n `hi`hong ^$> / ging. _ giQ 8hn ch( nhi canh tc: =ªn t=i c mTt t=i, mTt t=ng

?ao, m&>. FTt t=i mGc, mTt t=ng lTn ?ao hi\n, m&> 0a>, gi th_i, ma ?a. %gi^a ^Cm (- mµ canh tc(h÷ chi ;i liÒn ;éng tõ 8hn /µ lµm t&n ng÷ cho ;éng tõ nµ>. ng lµ ;¹i tõtha> th6 cho cc "anh tõ:%hRt, ng$>\t, tinh /&n, `hong, /. 0- ng thB hi\n cho ngi, /Rt ?Y /Rt, ;Ma "anh ;W ni Z t=+c ?ong /+i

ngha lµ 3 (- "4 th5 ®? '

¯*&°&±&²&³´µš之QR¶之§Ma "i\n h÷$ ?'n h÷$ l&m h÷$ hµ h÷$ hQi. hQo méc ?inh chi. ]m th# c

chi: FTt ;2t c =õng c n#i c ?9ng c 0iBn. &> cS mGc 3 (-, c]m th# ?èng 3

(-·¸:¹š之°¸:Rº之

v>ªn th&m nhi ng ?inh chi. w'n th&m nhi th# /ung chi: VYc ?&$ nªn c ?èng Z;. %#i ?&$ nªn th# ;i Z ;

- *i+i tõ2$ t=#c: 6(a tõ+ 之 + §%an tõa- iB$ thM [$an h\ lWnh h÷$ liªn th$éc.

»子之¼人 D'ng tA chi l&n nh&n: %gi lng giÒng c!a D'ng A

C之½G §iB$ chi lxng "Yc: kai cnh c!a con chim?¾¿# hM " téi "W: ; lµ téi c!a t9i

?ÀÁÂ hM th$ [$ ": § lµ téi c!a ai0- iB$ thM t3nh cch =ong t=ng hI` nµ> gia tõ chX t3nh cch c!a ;oan tõ, ch÷ chi /9 nghanªn chX c /M t=3 t=I tõ. §oan tõ lµ D gia tõ lµ D t3nh tõ hoTc ;éng tõ

ÃÄ之2 k_ lang chi [$èc : %+c h$ng "÷ nh cG` ?i

ÅÆ之^ koang ;ng chi ng9n:Li ni hoang ;ngÇÈ之¹ h9n ch$ chi ng : n$èt th$>Òn ( =2t l+n)

@- Dïng /µ 0S ch÷ chi6


7/42

a- §B t¹o ?Y c&n 0ng gi÷a hai thµnh `h]n

cÉ之 h h]$ chi ?: h]> c!a ch h]$

Ê之子Ë h$ chi tA t9n: on ch$ nhµ h$0- Vi\c "ïng ha> 0S ch÷ chi lµ t$ ngi /i6t miOn 8h9ng g&> hiB$ nh]m

人ÌÍ子˜ÍÎÏ人Í子之˜‰D子不Ï人%h&n co ng tA ms$ y ng w&m ?t nh&ny ng tA ch( ms$ /i6t y %g9 tA 02t?t nh&nz

E- hÒnl¹i c!a tiªn /'ng (Tiªn v¬ng chi 7i ng8n lµm t&n ng÷ c!a ;éng tõ v9n)

c- VM ng÷ t=ong c&$ tXnh lIc ;éng tõ

ÓÃÄ之2# ]n h_ lang chi [$èc "W: ]n lµ n+c h$ng "÷ nh cG`?i (T:n lµm % h; ang chi lµm t=I tõ 8h9ng c §éng tõ )f- %h÷ng cch "ïng 8hc c!a ;¹i tõ ch(

a- § cho t&n ng÷ ngo¹i /M

…o’ÔH之 hA c_ ?Y ngW thng /n chi:=$>\n c_ 2> t9i ;W tõngnghC (hA c_ ?Y /èn lµ t&n ng÷ c!a ;éng tõ /n. §ng lr ; /µo /M t=3 c!a n)0- §0\nh =2t nhS ngi ta 8h9ng th2> n ;Ic (Chi ; cho ;iÒ$ ?r ni Z ?a$

Ø人H之ÙÚ不ÛxM不可ÜFb$Q nh&n /n chi mao / 02t `hong mWn giQ 02t 8hQ " cao `hi: b$Q nh&n nghC

=ng con chim mµ l9ng cnh cha ;]> ;! th 8h9ng thB 0a> cao ;Ic (hi tha>th6 cho ao vA...cao Bhi)

"- § cho %inh)

C- §


8/42

Chñ ng÷ +之 + ng÷ hµnh `h]n nµ> c thB lµm ch! ng÷ t&n ng÷ ha> 0_ ng÷ c!a c&$

ât之‚可以ãäå hM nhRt chi ^$2t mét 8hQ " 0i\n t< `h'ng "W: {Cm mTt t=i mGc lTn c

thB `h&n 0i\t 0èn `h'ng (Nht chi u@t Et lµm t&n ng÷ cho ;éng tõ th5)æ之&_çè¹之&A#9 chi h÷$ 5h_ng Finh "o ng chi h÷$ th$d "W: a mµ c 5h_ng Finh gièng

nh c mµ c n+c

M

*iQ*iQ lµ mét h tõ c nhiÒ$ cch "ïng 8hc nha$

1- Lµm ;¹i tõa-

éM §éc giQ

éêM §éc th giQ

不éêM 2t ;éc th giQ不能éêM 2t nng ;éc th giQ

不能éoêM 2t nng ;éc c_ th giQ

ëM =3 giQ

ìM %h&n giQ

!ëM§¹i t=3 giQ

不ìM 2t nh&n giQ

0- h


9/42

îïðñòïó h!ng m~ nh&n giQ t2t ;Uc m~ [$Q :%gi giCo nh&ntèt Ut ;Ic [$Q tèt (Lµm %)

ô人&¬õM èng nh&n h÷$ canh ;iÒn giQ: ngi n+c èng cµ>=$éng (&n ng÷ c!a ;éng tõ h÷u)

öM不÷ø之ù:ú2之ûkiÒn giQ 02t 02t 0i 8 th&n chi tA nhi $ 8 [$èc chi ?$>: %gi hiÒn tµi 8h9ng

0$4n / th&n mnh ch6t mµ lo / n+c mnh ?$> (Lµm %)

Rü之%&hM&!M h# lo¹i chi t=$ng h÷$ tiB$ giQ h÷$ ;¹i giQ:=ong loµi th# c gièng l+n gièng

nhS (Lµm t&n ng÷)c- ngha

thB chX ngi, ;4 /Rt Loµi /Rt, ?Y /i\c.....

éêMŽEéê之ý §éc th giQ ;'ng t=i ;éc th chi `h`: %gi;Gc ?ch nªn 0i6t `h'ng `h` ;Gc ?ch (hX ngi)

éêMþmÿ §éc th giQ [$Qng ngW 8i6n th@- =I tõ ; cho 0a nhµ;¹i `h$ ha>yE- =I tõ lµm hR$ tè cho mét `h tõ chX thi gian

„M 5im giQ: %a>, 0&> gi

惜M 3ch giQ: {a 8ia, ngµ> ^a

向M k+ng giQ: L#c t=+c, t=+c 8ia

始M h$d giQ: L#c ;]$f- §¹i tõ, ;i /+i ch÷ thu (aiJ) ;B hSi

8息百歲rÀ可!8Mb$&n t th6 ngµi (Thu 8hQ ;¹i [$&n gi/: 5hQ ;¹i [$&n giQ thu)

若楚追MÀ %hIc ?Z t=$> giQ th$: •ng ;$_i thCo ai (%gi mµ 9ng;$_i thCo lµ ai)

–

kµ1- 3nh tõ nghi /2n: *iJ %µoJ waoJ

9


10/42

–+ Danh tõ

客}–處p 5hch tïng hµ ^< lai: 5hch tõ n'i nµo ;6n

–人 kµ nh&n: %gi nµo

–b kµ thi: ao gi

故故 kµ cè: + ?ao, c+ g

–’ kµ ?Y: Vi\c g- §¹i tõ nghi /2n: *, i g, h< g , §iÒ$ g

–+ §éng tõ

–思 kµ t: %gh g以–巿:9 D hµ thM nhi `hQn:Dïng m$a th< g mµ /Ò

–+ 78 tõ

虛k)– h tY /i hµ: k tõ lµ g

k\ tõ vi ) c thB tXnh lIc 春M– {$&n giQ hµ: Fïa ^$&n lµ g

@- Ph tõ nghi /2n c ngha:a- §&$J %'i nµoJ2$ t=#c

– §éng

tõ + 6(( tõ

+ §éng tõ

5š相–之 iªn ?inh t'ng hµ chi: •ng ;Mnh ;i ®©)

張8–np ='ng [$&n hµ tY lai •ng ='ng tõ ®©) ;6n0- waoJ V waoJ

–‡蝗火 kµ /M h$nh hoQ: wao l¹i gGi lµ lAa ;om ;mE- Fét ?è tõ th9ng "Nng

–不 kµ 02t: wao chpng

–以 kµ ": ¹i ?ao, V ;&$ mµ

如– %h hµ: =a ?ao, %h th6 nµo

–ñ kµ t2t: ]n g

–則 kµ tUc: V ?ao th6

10


11/42

耐– %¹i hµ: ¹i ?ao, Lµm ?ao ;Ic

–以

hµ "

1- V ?ao, / ;&$ mµ

倩年–以可貴 hanh niªn hµ " 8hQ [$: hanh niªn / ?ao ;ng [$

_文子–以‡之文# 5h_ng Vn A hµ " /M chi /n "W: 5h_ng Vn A / ;&$ mµ ;Ic tªn lµ Vn- L2> g mµ

若(ch?n

t‚®$ %hRt ^$2t ;9ng:FTt t=i mGc Z h+ng ;9ng

%‚®& hanh ^$2t lam: Fµ$ ^anh tõ mµ$ lam mµ =a

DÔn'之®ø'之®人百不()

%g9 thng nghi\m chi th&n, nghi\m chi nh&n, 0ch 02t th2t nh2t: t9i thngnghi\m /i\c 2> " 0Qn th&n, w$> nghi\m /i\c 2> " ngi 8hc, t=m ;iÒ$ 8h9ng?ai mét

- §


12/42

Chñ ng÷ +®+ 4F tõ ch= th9( g(an

¾š®12年 D ?inh 2t mWo niªn: 9i ?inh nm 2t mWo

Chñ ng÷ +®+ 4F tõ ch= th9( g(an+§éng tõ

子®?t3不4 A thM nhRt 8hèc 02t ca: 5h_ng A h9m nµo ;i;i6$ 8hc thM (k9m 2>) 8h9ng ;µn ca

0- hX mét 8hoQng thi gian tõ l#c....;6n l#c

®+ 4F tõ ch= th9( g(an

n5678以9®„t Y t&n hIi cch m\nh " ch3 8im nhRt: õ cch m¹ng &n kIi cho ;6n ngµ>na>

:n;t|以?®„hAng tY th$d [$an nhRt ?#c ch3 nam [$> " h2t 8im: hAng nµ> tõ 8hi 0Ut

;]$ lµm [$an ngµ> nµo cng n$9i ch3 t=Z /Ò miÒn nam ;6n na>D;ng t!%ng c©) s% s¸nhA 7>n

Chñ ng÷ +TGnh tõ+®+ 4F tõ s% s¸nh

£!®@ %g$ ;¹i 8h$>Bn: l+n h¬n ch

AA)之›®A ng th$d /i chi nhi hµn th$d: ng "o n+c mµ thµnhnhng l¹nh h¬n n+c

@- *i+i tõ chX ;èi tIng: V+i, ;èi /+i

®+ 4F tõ ®Hng sa) ®éng tõ

B不貴®天C不®人 %gxng 02t [$ thiªn `h! 02t tc nh&n:%geng lªn 8h9ng thn víi t=i c#i ^$èng 8h9ng ^2$ h_ víi ngi

®+ 4F tõ ®Hng t!c ®éng tõ

始D®#D^:信E„D®人#D^:ŒE h$d ng9 nh&n "W th3nh 8 ng9n nhi t3n 8 hµnh 8im ng9 nh&n "W th3nh

8 ng9n nhi [$an 8 hµnh: L#c ;]$ ta (=i víi ngi nghC li ni mµ tin /i\c lµmc!a hG. %a> ta (=i víi ngi ta nghC li ni mµ ^Cm /i\c lm c!a hG.

®+ 4F tõ ,hIng cã ®éng tõ " t!c h%Jc sa)

人之2è子®之˜ %h&n chi i 8 [$èc "o tA chi `hN ms$: %gita >ª$ n+c nh ngi con (=i víi cha m

E- hX [$an ;iBm: hCo, ;èi /+i• kSi [$an ;iBm ngi 8hc

q¥FG‰„H楚9®I–如J‰不足ú#

12


13/42

hIng /2n Viªn ng /i6t 8im ng9 ?Z `hQn c9ng hµ nh ;èi /i6t 02t t#c $ "W:%hµ /$a hSi Viªn ng =ng y%a> ng9 ?Z lµm `hQn thCo 9ng th th6 nµoy §` =ngy5h9ng ;ng loy

• µ> tS [$an ;iBm

不K:LM貴®如N¨

2t ngha nhi `h# thQ [$ ngW nh `hï /&n: 2t ngha mµ giµ$ /µ ?ang ;èi/+i ta cng nh `hï /&nf- hX 'ng "i\n, c ngha: VÒ

Chñ ng÷+TGnh tõ+®+ 4F tõ

OPQ之RS®4TU®*ia ct LIng chi tµi t=ng t=M nh$ng ;oQn 8 m$: µi c!a *ia t LIng giGi vH"ïng 0inh 1I vH m$ l¹

V

cc1- 3nh tõ chX ?è lIng 8h9ng ̂ c ;Mnh

VW c /M: c 9ng

V2 c [$èc: c n+c- §¹i tõ `hi6m chX ;

VnXY c tY nj lYc: Fji ngi tY mnh gUng ?

人š®[V&職g %h&n ?inh th6 cc h÷$ ch ;Ò$ c ch


14/42

2t ho¹n nh&n chi 02t 8d t=i, ho¹n 02t t=i nh&n "W: h+ lo ngi chpng 0i6tmnh, hW> lo mnh chpng 0i6t ngi

- =ong cc c&$ 8h9ng c ;éng tõ

Chñ ng÷ + ng÷ +#§&> lµ mét c# `h` ;Tc 0i\t t=ong hn /n. Lo¹i c&$ nµ> "ïng ;B giQi th3ch,

;Mnh ngha, hoTc ;B `hn ;ona- iB$ thM ng÷ 8h3 giQi th3ch, ;Mnh ngha

¹Aa之)# %g th$d téc chi nh2t "W: lµ mét t=ong nh÷ng loµi ?èng "-+i n+c

_bJ人# 5h_ng A Lj nh&n "W: 5h_ng A lµ ngi n+c LjcFd# k$nh `hi t=ïng "W: §om ;m lµ loµi c9n t=ïng 0i6t 0a>0- iB$ thM ng÷ 8h3 `hn ;on

_子e人# 5h_ng A / nh&n "W: 5h_ng A lµ mét / nh&n

fï"# 5i\m m~ ; ;&$ "m ?nh /+i k4i

k與jl#m %h÷ "÷ k4i 7> thNc ": %hµ ng'i /+i k4i. ai h'nJ0- § 02t né, nhi 8im 7> né, hµ "W: =+c 8ia8h9ng giRn mµ 0&> gi giRn. ¹i ?aoJc- § mµ mang0\nh nh /R>€

以pq之×:ùr人s可÷#D nh2t tiÒn chi /i nhi tA tam nh&n h$ 8hQ 0i "W: V mét ;4ng tiÒn nhS 0q

mµ h¹i ch6t @ m¹ng ngi . •i € §ng 0$4n tha>€- iB$ thM ng÷ 8h3 m\nh l\nh 8h$>ªn 0Qo

Ž思t以nuv’wx#§'ng t ?Z " tY lR` /9 ;4 ?Y "$ l¹c "W: %ªn ngh cch tY lR` ;õng Z 8h9ng

/$i ch'i

y8之z{# %g$>\n [$&n chi `h6 tA$ "W: {in nhµ /$a hW> 0S =I$

14


15/42

- §6t t]m thng)0- 7n, liÒn

ƒ•!3 %hi nWi ;¹i 8hèc: § m( c con2>

人ë„…•†L %h&n t=3 8 ti6n nWi h÷$ 8hoa hGc: =i th


16/42

h÷ /i6t c cc cch "ïng ?a$1- Kng:

¾¥之‰ D /2n chi /i6t:9i hSi n =ng

i之‰ #t /M chi /i6t: #t 0Qo gi2> =ng

Ž‰ hn /i6t: han =ng- %i

_子‰ 5h_ng tA /i6t: 5h_ng tA ni@- Lµ, *Gi lµ

之‰1 PhN chi `hN /i6t t_ `hN: ha c!a cha gGi lµ 9ngE- =I tõ Z ;]$ c&$ hoTc c$èi c&$

‘‰9» %gW tèng c÷$ thM /i6t ch3 VM D'ng: a tiOn cR$

;6n /M "'ng$‰|O’÷ %gW ;9ng /i6t [$>, ngW t&m t&> 0i: a ;i /Ò ;9ng,lng ta th'ng ^t /Ò t&>

不


17/42

不E 2t t=i: 5h9ng 0i6t ( t=i gic nhng 8h9ng ;! 8hQ nng ;B 0i6t: Vcha nghC, cha th2>)

)

£Ho¤ù可I =iª$ /n ;¹o tMch tA 8hQ h: $_i ?ng nghC ;¹o 0$_ichiÒ$ "]$ ch6t cng /$i /R>

夫子之o始:以I Ph$ tA chi ;¹o t=$ng th< nhi " h: §¹o c!a th]>g4m /µo hai ;iÒ$ t=$ng th< mµ th9i

f- iB$ thM nghi /2n

–如Z可之¥I kµ nh t 8hQ /M chi ? h: %h th6 nµo th c thB gGilµ 8| ?

- iB$ thM >ª$ c]$ m\nh l\nh

5šM¦I iªn ?inh thQ h$ h: iªn ?inh nghX ;i th9i

- iB$ thM cQm thna- §


18/42

hRm h ng9 ?$> "W: a ?$> >6$ lUm =4i0- Dïng c$èi c&$

!ˆ^I§¹i tai ng9n h: Li ni c!a Ph$ A =éng l+n tha>

!

hoTc1- Liªn tõ 0iB$ thM 02t ;Mnh

!…!§koTc thA hoTc 0X: koTc ci nµ> hoTc ci 8ia

¨©!ªkoTc /iOn hoTc cRn: koTc ^a hoTc g]n

«U之A!g®²!g®=em thYc chi th$d hoTc th! hµ hoTc th! tXnh: %+c "ïng ;B n $èng hoTc l2>Z ?9ng hoTc l2> Z gi6ng- §¹i tA tha> th6 "anh ^ng c!a ngi ha> /Rt 8h9ng m$èn ni =a- ha> cho ngi

!‡_子‰子¬不)koTc /M 5h_ng A /i6t A hÒ 02t /i ch3nh: C- ngêi hSi 5h_ng A =ng waoth]> 8h9ng lµm ch3nh ?Y

!&¥®®‰¯–):#koTc h÷$ /2n " /i6t hi hµ /M nhi tc "W: C- ngêi hSi ta =ng V ;&$ lµm =ath'0- ha> cho ?Y /Rt

¡&不°可±!不可不±

VRt h÷$ 02t 8hQ /ong hoTc h÷$ 02t 8hQ 02t /ong: /i\c 8h9ng nªn [$ªn c/i\c 8h9ng thB 8h9ng [$ªn

可以

8hQ "

18


19/42

E愛e:²可以)d =i i ;\ nhi hR$ 8hQ " /i h$>nh: i6t th'ng Cm ?a$ m+i c thB lµm anh.

不³d不可以)e2t 83nh h$>nh 02t 8hQ " /i ;\: 5h9ng 83nh t=Gng anh 8h9ng thB lµm Cm.

以´)

" ....ViD@ #& #( cã th< ®( g(¸n c¸ch h%Jc ®( l($n nha). T!%ng t!9ng h:* ®( g(¸nc¸ch cã ngh@aA

1- L2>....Lµm, Dïng....Lµm

Chñ ng÷ + 以+ Danh + + Danh

µM以手)•¶M以l)| giQ " th! /i 8he$, L$ng giQ " mNc /i nh: %gi c&m lÊy ta> l&m mUt.%gi ;i6c ';ng mUt thay tai

)·’業 c!a m$9n ;i»以)可¼乎%h " ngW /i 8hQ / h4J %g'i cho ta lµ c thB 8hinh nhn ;Ic ?aoJ

T!%ng t!9ng h:* 以) ®( l($n nha). Cã ngh@a1- §B lµm, l2> lµm

Danh tõ +以) + Danh tõ

½¾¿以)ÀÁko¹i c$ng th2t " /i oa h4: Ph nhµ cAa () µ h4 ao

8若以Y楚2åÂ以)ÂÃA以)ÄÅÆ


20/42

b$&n nhIc " lYc wZ [$èc Ph'ng thµnh " /i thµnh, kn th$d " /i t= t$> ch#ng/9 ?Z "Nng chi: %6$ nhµ /$a "ïng ? n#i Ph'ng thµnh lµmthµnh l2> ?9ng kn lµm hµo. b$&n nhµ /$a t$> ;9ng cng /9 "Nng

- ho lµ (hX ?Y nhRn ;Mnh `hª `hn)

h! ng÷‚ 以)

Danh

tõ‚ 3nhtõ

Ph tõ

!Ì=ÈÉ‰天之!\n `hQi t=ic!a ngi 8hc lµ ;iÒ$ t9i =2t ghqt ( Q3 (Pi = 0 Ri?u....Shi)- Phi6m chX

20


21/42

tmtHp·×之®¯wZ 8i6n ?Z /n nh2t thi6t 8 chi thi: %h ;Ic nghC ;Ic ;Ò$ gAi /µot=ong th' (Q3 1i?n 3 v9n chX t_ng [$t `hi6m chX)

己所不欲勿施於人5d ?Z 02t "Nc /Rt thi nh&n: §iÒ$ mnh 8h9ng m$èn ;õng lµm cho ngi 8hc@- wZ /M : ngha: i (;iÒ$) ;Ic gGi lµ

t‡年?#wZ /M niªn thM "W: DMch cho thRt ?t lµ yi ;Ic gGi lµ nm lµ ci 2>y

t‡ØM?#wZ /M th< giQ thM "W: §iÒ$ ;Ic gGi lµ th< lµ gE- wZ ‚ ;éng tõ c "anh tõ thCo ?a$

a- 2$ t=#c

t

+ §éng tõ +之

+ Danh tõ

hA l2> Lµm th3 "N. F$èn ni = y?Z h÷$y lµ c!a ai, ngi ta "ïng gi+i tõchi nèi n /+i mét gia tõ chpng h¹n %h÷ ;B lµm thµnh mét nhm tõ:

k之t& %h÷ chi ?Z h÷$: i mµ anh c

%6$ l¹i m$èn ni = ci mµ anh c lµ ci g th3 "N ?ch th thªm chi th (之ê)/µo.

k之t&之ê %h÷ chi ?Z h÷$ chi thV c hai ch÷ chi, c thB 0S 0+t chi Z t=+c cn l¹i:

k之t&之ê %h÷ ?Z h÷$ chi th: wch mµ anh c0- h c thB lµm• &n ng÷

k之t&之êÙ&之%h÷ ?Z h÷$ chi th ngW "i\c h÷$ chi: wch mµ anh c t9i cng c (9i cng c ?ch

mµ anh c) • h! ng÷

®t¶之¿,Æ之ÚD ?Z c chi th2t t¹i ;ng chi 0Uc: Phng mµ t9i Z lµ t¹i `h3a 0Uc c!a gian nhµch3nh

f- wZ.........*iQa- 2$ t=#c

%h ta ;W 0i6t t ?Z ;


22/42

£t¬之õ%g$ ?Z canh chi ;iÒn: K$éng mµ t=&$ cµ>. §&> lµ t=ng hI` ?Z‚ ;éng tA c "anh

tõ thCo ?a$. a 0i6t M gi/ lµ ;¹i tõ c ngha t'ng ;'ng /+i 之人 chi nh©n

之’ chi F... "o ; tha> thO chi (iHn 0ng gi/. a c

£t¬M: %g$ ?Z canh giQ

8子思K則t)M *uEng µ t*©u cµy (Uc thng nhiÒ$ h'n ngi m2> l]n (ngu 3 canhgi/ lµ ch! ng÷ cho ;éng tõ bEi chX =$éng mµ t=&$ ;W cµ> '

â

ƒªn1- =I tõ

a- §


23/42

V'ng nhIc en 8 /9 téi nhi tY$ tA ;Ma tUc ng$ "'ng hµ t=¹ch >ªn: %6$ nhµ /$ath'ng ^t con /Rt /9 téi mµ `hQi ;6n chj ch6t th ?ao `hQi lYa chGn gi÷at=&$ /µ "ªJ

c- iB$ thM cQm thn

ìì乎&天下不與â

%g$> ng$> h4 h÷$ thiªn h¹ nhi 02t "÷ >ªn: ao cQ tha> c thiªn h¹ mµ 8h9ng "Y/µo"- Lµm hR$ tè (ng÷ /M) cho t3nh tõ hoTc `h tõ

Aí之îîâï則»»â h$d ^ chi ng÷ ng÷ >ªn thiB$ tUc "'ng "'ng >ªn: F+i thQ c ^$èng n+cth n ê (ê gi&> lt th n t¬i tnh

- §¹i tõa- ngha /µ cch "ïng nh ;¹i tõ chi

Æ"之ñðâÆÖ之ñðâ

h#ng hi6$ chi t2t ?t yªn, h#ng è chi t2t ?t yªn: 5hi nhiÒ$ ngi >ª$ mét nginµo `hQi ^qt ^Cm ngêi @y c ;ng a 8h9ng. 5hi nhiÒ$ ngi ghqt mét ngi nµo`hQi ^qt ^Cm ngêi (- c ;ng ghqt 8h9ng

mö思6â5i6n hiÒn t tÒ >ªn: h2> ngi ha> ngh lµm ?ao cho 0ng ngi 2>

0- cch "ïng nh ;¹i tõ chi 之 /+i ngha ®? 4 th5 ®… 4 th6

·¸:ñšâ°¸:Rºâv>ªn th&m nhi ng ?inh >ªn, ?'n th&m nhi th# /Wng >ªn: VYc ?&$ nªn c

?èng 3 (-, %#i ?&$ nªn th# ;i 3 (-c- hX ngi hoTc /Rt ;W ni Z t=+c /+i ngha

â

K ®+ Danh tõò2天下Ôóâ 2n [$èc thiªn h¹ m¹c cng >ªn: %+c t2n, t=ong thiªn h¹ 8h9ng n+c nµo m¹nh0ng "WPc cêng yªn 0 Pc cêng t@n'

Dù®ÃD夫Wùâ%g9 c÷$ tA h_ ng9 `h$ hY$ tA >ªn: ha ch4ng t9i ch6t / h_ ch4ng t9i l¹ich6t v! h;

"- c ngha: Z ;&> t

„&人âŸR:不ôÇ®[5im h÷$ nh&n >ªn hoµi tµi nhi 02t 8i6t "Nng th6: %a> c ngi 3 (©y 9m tµinng mµ 8h9ng ;Ic ;i "ïng

@- Ph tõ nghi /2n nh an 安 hµ – ;ªn t=i tA: ha 0i6t /i\c ?èng µ ao 0i6t ;Ic /i\c ch6t "Xªn t*i 0 Yn t*i'

天下之|之子âº23


24/42

hiªn h¹ chi `hN [$> chi 8 tA >ªn /Wng: %h÷ng ngi cha t=ong thiªn h¹ /Ò /+i ng-i th con c!a hG cn ;i ;&$ n÷a "Xªn v>ng 0 Rµ v>ng'

ñ

tUc /µ t2t

1- Uc

c- Liªn tõ-iB$ thM hai /i\c c liªn h\ /Ò thi gian

ö則÷´:ø§o tUc `hi thQo nhi to¹: §6n n'i th! /¹ch cS mµ ng4i

@”則天ùúV chX tUc thiªn " /Wn: ¹nh ma th! t=i ;W chiÒ$- iB$ thM hai /i\c c [$an h\ nh&n [$Q

cƒm7人û則ü:ûh nhi 8i6n gia nh&n 8h2` tUc t$ nhi 8h2`: Gn t=| th2> ngi nhµ 8hc th! 8hcthCo

ý則


25/42

hIng ?'n tUc 8i6n h_, h¹ t=¹ch tUc 8i6n ^µ: Lªn n#i th! iHn gT` h_ ^$èng;]m th! iHn gT` =Un

C- k\ tõ (ha> ;4ng ;éng tõ) c ngha: h ,lµ

œ則不足以蔽体U則不足以充腹 ƒ tUc 02t t#c " t6 thB, thYc tUc 02t t#c " ?$ng `h#c: o th chpng ;! ;B

chC th&n. h, /i\c lµmth! nh th6 8ia@- 2t

a- 2t lµ `h tõ chX ?Y t2t >6$

工3善’ñ5利Ü9ng "Nc thi\n 8 ?Y t@t tiªn lIi 8 8h3: %gi thI m$èn c9ng /i\c tèt ;` [t t=+c Bh/i t=a$ ch$èt ;4 "ïng cho 0qn nhGn

人


26/42

- Dïng ;B giQi th3ch l "o : wZ ".....Lµ /

Chñ ng÷ +之t以+ §éng tõ +T©n ng÷ +M( thB 0S ch÷ chi gi÷a ch! ng÷ /µ 3 7O )

人ü之t以)¹¡之靈M向ë:不向Y#

%h&n lo¹i chi ?Z " /i /¹n /Rt chi linh giQ h+ng t=3 nhi 02t h+ng lYc "W: Loµi ngi?Z " lµ linh h4n c!a /¹n /Rt lµ "o ch$éng t=3 mµ 8h9ng ch$éng lYc /R>@- b$n ngữ liªn tõ nèi hai m\nh ;Ò c t'ng [$an nh&n [$Q: ho nªn, / th6

{之%W&â不Et之t以9#5 lé chi t=$ng hY$ h÷$ 8 >ªn ngW 02t t=i ?Z chi 3 7O `hQn "W:=ong ;ng =r l¹ic nhiÒ$ ;ng =r, 9i 8h9ng 0i6t ;i lèi nµo cho nªn t=Z /ÒE- [$n ng÷ gi+i tõ chX mNc ;3ch: Dïng ;B, lµ ;B

!t以”VM =µ ?Z " chX 8ht giQ: =µ 7ïng () giQi 8ht

c©) ®éng1- &$ 0M ;éng "ïnga- Fs$ c&$ hoµn chXnh

Chñ ng÷ +)+ 3h"( tõ +t+ §éng tõ5hZi tõ: Lµ tA chX ngi hoTc /Rt mµ hµnh ;éng `ht ^$2t tõ ; (hµnh `h]nch! ;éng)

楚)Ót"

wZ /i ]n ?Z "i\t: %+c wZ 0M n+c ]n "i\tc- hX "ïng /i 8h9ng "ïng ?Z

ø客ù®Ó)天下# h&n 8hch tA t]n /i thiªn h¹ ti6$: h&n ch6t n'i ;2t 8hch Z t]n 0M thiªn h¹chª ci (h÷ 3 t=+c ;éng tõ ti?u 0M lIc 0S)"- 5h9ng ni = 8hZi tõ "o ; /i /µ ?Z ;i liÒn nha$

$信)t%kµn 3n /i ?Z c]m: kµn 3n 0M 0Ut

- &$ 0M ;éng "ïng m受& cQ 0a ch÷ nµ> ;Ò$ c ngha lµ a- Fs$ c&$ hoµn chXnh

Chñ ng÷ +mL受L + §éng tõ +®+ 3h"( tõ'子m疑®6Ñ

n A 8i6n nghi Ò [$&n: n A b5 /$a Ò nghi

D不能()H之¯s¹之Æ受*®人%g9 02t nng cA toµn ng9 chi ;Ma thR` /¹n chi ch#ng thN ch6 nh&n: a 8h9ngthB ;Cm toµn 0é ;2t %g9 mi /¹n [$&n ;B b5 ngi ta ?ai 8hi6n

+以¹,之2&-®. ƒªn " /¹n thTng chi [$èc 0M /i =i\$: %+c ƒªn lµ n+c c /¹n cj ^C,b5 n+c =i\$/&>

26


27/42

0- hX "ïng ® Z ?a$ ;éng tõ

Chñ ng÷ + §éng tõ +®+ 3h"( tõ

8子Ø3則不/®¡b$&n tA [$Q "Nc tUc 02t "Mch /Rt: b$&n tA 8h9ng ham m$èn th 8h9ng b5 /Rtch2t ?ai 8hi6n

c- Xnh lIc ® /µ 8hZi tõ

Chñ ng÷ +M+ §éng tõ

„'子m疑D0以ø1之5im n A 8i6n nghi ng9 t'ng " th&n 0¹ch chi: %a> n A b5 nghi ng, a ?r ;Cm th&n liÒ$ ch6t ;B minh oan cho 9ng 2>

#M

"W giQDW /µ giQ ;i liÒn nha$ thng ^$2t hi\n t=ong c&$ `hn ;on

h! ng÷ ‚#M

‚ VMng÷ ‚

DW 0iB$ thM ?N t¹m ngõng c!a ng÷ 8h3. *iQ ch ;Ii ?Y giQi th3ch, `hn ;on /Òch! ng÷. DW giQ ;i liÒn nha$ ;B nh2n m¹nh ch! ng÷ nhiÒ$ h'n

2#M天下之!本# =$ng "W giQ thiªn h¹ chi ;¹i 0Qn "W: =$ng lµ céi gèc l+n c!a thiªn h¹

L#M可S34Íëÿ56)çkGc "W giQ, 8hQ " t=Zng "$>\t lMch, tng t=i th


28/42

Phï ;¹t "W giQ ch2t t=Yc nhi hi6$ ngha: \i ngi ;¹t th ch&n ch2t nga> thpngmµ a /i\c ngha

夫天¯M¹¡之;


29/42

Lµ t=I tõ ;ªn " =ng giang /i tèi t=


30/42

§'ng thi 0nh /9 ?Y chi thi [$&n tA "÷ `hµm nh&n ;png nh: §'ng l#cthi0nh /9 ?Y 0Rc [$&n tA /+i ngi thng ;Ò$ nh nha$ cQ

0- %h

V如T° =Gng nh hi ?'n: %Tng nh n#i thi ?'n

愛人如` i nh&n nh 8d: h'ng ngi nh mnhc- R`

ë可“# 5 t=3 8hQ cR` "W : hj ch3 c!a 9ng 2> ngi ta c th| thCo 8M`"- §4ng

WXÏ %gW mW 8 ;4ng: %h÷ng con ngYa c!a ta ;W c ? chi mW nhiªn: nh V'ng cha 0S ;Ic ci t3nh8h9ng chM$ g 0 c!a mnh gièng nh con ngYa 8h9ng c'ng

c- Do

ñ之dèÈ之e#%g chi / 8 "o ch$ chi ;µ "W: i ;$9i con c gièng nh ci 0nh li th$>Òn

1Ú之1è1f之1¹ch / chi 0¹ch "o 0¹ch t$>6t chi 0¹ch: Fµ$ t=Ung c!a chim gièng nh mµ$ t=Ungc!a t$>6t

7] Y

ghi"j與蟻相k 2t ?$2t t3nh hi6$ ;2$ "÷ nghM t'ng tY: D6 m7n t3nh th3ch ;nh nha$ gièngnh con 8i6n

ÒA相l如友 nh th$d t'ng `hïng nh lWo h÷$

mnopk|7 §nh ^a t¹m t=# tF [$> gia@- 2` ?o ?nh 0Rc 8qm h'na] 2t nh

30


31/42

天b不如¯利¯利不如人q hiªn thi 02t nh ;Ma lIi, ;Ma lIi 02t nh nh&n hoµ: hiªn thi 1h8ng b»ng ;Ma lIi,;Ma lIi 1h8ng b»ng nh&n hoµ

b] 2t cR`

人ü之rs不“Ãt%h&n lo¹i chi ?inh t=Qo nha 02t cR` h_ 0o: Loµi ngi ?inh =a nanh /$èt 1h8ngb»ng h_ 0o

c] 2t nhIc

不若人:不Eu2t nhIc nh&n nhi 02t t=i ?X: %h8ng b»ng ngi mµ chpng 0i6t thn

E- 2` ?o ?nh 0Rc h'nF$èn ?o ?nh 0Rc h'n ta "ïng cc ch÷

a] 4 ® ;: 5hqo `ht t=iBn nh


32/42

k4i "W 02t cQi 8 l¹c, hiÒn tai k4i "W: = k4i chpng ;_i ?Y /$i th3ch c!a mnhhiÒn tha> t= k4i (%han k4i- kGc t= 5h_ng A)

h不}:~!惜ˆ iB$ 02t nhsn nhi lo¹n ;¹i m$, t3ch tai: 5h9ng nhsn nhMn /iªc nhS mµ hSng/i\c l+n. i6c tha>€

•ˆZ^# hµnh tai t ng9n "W: §#ng tha> li ni 2>- iB$ thM nghi /2n (§ ?ao

D之不“人#–ˆ%g9 chi 02t cR` nh&n "W hµ tai: a mµ chpng 0ng ngi 8hc lµ t¹i ?ao

ai thng ;Ic "ïng gin cch ?a$ cc /2n tõ 安 an – hµ豈 8hZi€ ninh

安能若?ˆ n nng nhIc thM tai: wao c thB ;Ic nh th6

ë–足以?ˆ =3 ^Qo hµ t#c " thM tai: =3 ^Qo nµo ;! ;B cR> ;Ic

豈&t(ˆ %gW 8hZi h÷$ ?Z th2t tai: a h c ;iÒ$ ?ai l]m chng

€&‚`:能Š人Mˆ%inh h÷$ $_ng 8d nhi nng t=Yc nh&n giQ tai: k c 8| ch3nh mnh tµ /R> mµc thB lµm cho ngi 8hc ch3nh t=Yc ;Ic ?aoJ

M

thQ1- Lµm liªn tõ c ngha:

a- L¹i- Dïng mét mnh

不K:LM貴®如ƒ¨2t ngha nhi `h# th/ [$ ngW nh `hï /&n: 2t ngha mµ ;Ic giµ$ Pi ?ang ;èi/+i ta nh `hï /&n

- Dïng gin cch ?a$ ch÷ 8 c ngha : §W....l¹i

X下@M†f天›I5 h¹ / thQ ging t$>6t, thiªn hµn h: §> ma ^$èng Pi t$>6t ='i. =i l¹nh =4i

0- ka>, "iOn tQ hoµi nghi ;


33/42

µo ho chi ch#ng /iOn lai 0 `h¹` th/ 0Uc `h'ng chi nh&n 02t tR` th$d chi6n:b$&n c!a µo ho tõ ^a ;6n mSi m\t v/ Pi ngi `h'ng 0Uc 8h9ng [$Cn th$dchi6n.

"- kai ch÷ th/ ;i gin cch c ngha /õa..../õa:

Ü1m信ùMŠM‹之

ao _ 8i6n 3n tA th/ hX th/ liªn chi: kn cao t_ th2> kµn 3n ch6t va mõngva th'ng- Ph tõ: c ngha

a- n

§ŒU:œM以)不Žv不E足之I 0Qo thYc nhi hoWn > th/ " /i 02t h¹nh thµnh 02t t=i t#c chi thRm h: nh ta nno mTc 2m cn cho lµ 02t h¹nh thRt lµ [$ 8h9ng 0i6t ;!

- Dïng /+i an 安 hµ – hu=ngH

?ùM不‘之{安足’ h]n tA th/ 02t tM chi tA$ an t#c tõ: a ch6t cn chpng t=nh mét chqn =I$ (©u;! ;B tõ chèi

kM不ÿ–足^文 Y thQ 02t th\n /nch'ngJ

çtMõEHç年乎Finh nhRt thQ /M t=i h$èng minh niªn h4: h$>\n ngµ> mai cn cha 0i6t hu=ngg! ch$>\n nm ?a$

0- wU`, ?rtM€%hRt thQ nhR`: FTt t=i ?U` lTn

女可¤ŒI不ŒM“%%h÷ 8hQ tRt 8h< h, 02t 8h< thQ 8i6n c]m: nh nªn ;i nhanh ;i 8h9ng ;i ?r 0M0Ut

c- *]n (hX ?è lIng)

Ú°”IM年Ms

Uc ?'n %g$ c9ng giQ, niªn th/ cA$ thR`: %g$ 9ng Z Uc ?'n t$_i g:n ch3n m-'i"- kW>

M–!MÔ–hM hQ l$Rn ;¹i giQ m¹c ;µm tiB$ giQ: Rdy l$Rn /i\c l+n ;õng ;µm /i\c nhS

C- ka> lµ

M女^ÁI hQ nh÷ ng9n [$ h: ka> lµ li c!a anh ?ai =4i

@- =I tõ, Dïng lµm `ht ng÷ tõ mZ ;]$ c&$ ni

M—˜i"利:3ò hQ th$Rn tnh t3nh hi6$ lIi nhi "Nc ;Uc: h$Rn thCo t3nh tnh, ham lIi mµc]$ ;Ic

33


34/42

™

ciC+i "ïng lµm "anh tõ (i lGng) ;éng tõ (hC t=ïm) cn "ïng tong cc t=ng hI`?a$:

1- Ph tõ:a- hX mét /i\c cn nghi ng cha tin chUc : hõng nh, hoTc

õmY不足™&之Iõ之m#%gW /M 8i6n lYc 02t t#c ci h÷$ chi h ngW /M chi 8i6n "W: a cha th2> ai chpng ;!?

0- ngha : Vèn

~之p™ˆptko¹ lo¹n chi lai ci `hi nh2t nhRt: ko¹ lo¹n ;6n v=n 8h9ng `hQi t=ong mét ngµ>

- Liªn tõ c ngha : Zi /

_子š›8™™^之#5h_ng A hWn ^ng m\nh c+i nan ng9n chi "W: 5h_ng A 3t ni /Ò m\nh b3i v! 8hni /Ò ;iÒ$ ;

M#

giQ "W

1- &$ `hn ;on 8h9ng ;éng tõ: fi/ lµ ;¹i tõ ;


35/42

Liªm Pha giQ =i\$ chi l'ng t+ng "W: Liªm Pha lµ t+ng giSi n+c =i\$T!%ng t!9ng h:* n&y cã th< M gi¶@- &$ `h4n g4m hai c&$ nhS, &$ nhS Z ?a$ ;B giQi th3ch ?Y 8i\n ni Z

c&$ nhS t=+c. *iQ ; ;i liÒn /+i nha$ giQ lµ ;¹i tõ chX ngi, ?Y /Rt cn 7> lµ t=I tõ ;


36/42

- *Gi tªn ngi ;B 0Qo mét ;iÒ$ g

Î乎Do以p°之w&m hM ng9 ;¹o nh2t " [$n chi: w&m 8i, ;¹o c!a ta chX mét gèc mµ ^$>ªn?$èt t2t cQ

- § ?Y thµnh c9ng c!a ngi

0- §


37/42

• Dïng gin cch ?a$ nh÷ng /2n tõ nh – hµ,ˆ Bhi. 豈

1h3i.H hu=ng, € ninh

D人n8)¥¶·ó–,乎

%g9 nh&n tY m\nh /i ? 8 t=ch nhi\m [$Q hµ t¹i h4: h#ng ta tY nhRn lµ 8| ? ,t=ch nhi\m c!a ch#ng ta thRt ?Y Z chj nµoJ

¦ç§¸¹º>F…ˆ„¡"之¯乎%g$>\t minh tinh hi 9 th+c nam `hi thA `hi µo F¹nh § /Ò nam chpng `hQi lµ c&$ th' c!a µo F¹nh § ^$&n th$ h4: %gi 0i6t ta chX / 8inh ^$&n th$ mµ th9i„

- *i+i tõ, "ïng nh ch÷ c nghaa- Z t¹i

¡本乎天人本乎1VRt 0Qn h4 thiªn nh&n 0Qn h4 t_: VRt gèc 3 t=i ngi ta gèc 3 t_ tiªn

27之文ç?乎人R b$èc gia chi /n minh thM h4 nh&n tµi: wY /n minh c!a [$èc gia "o 3 nh&n tµi

0- V+i(¿ÀÁ乎|ÂA ;éng t$ hI` h4 [$> l$Rt: A ;éng nªn hI` víi [$> l$Rt

c- VÒ

ä³之u0de#8子–_乎nh ;\ "W [$&n tA hµ ho¹n h4 /9 h$>nh ;\: %gi t=ong 0èn0iBn ;Ò$ lµ anh Cm, b$&n tA lo g vH nji 8h9ng c anh Cm

"- k'n (Dïng ;B ?o ?nh)

Ô ‚ 3nh tõ‚ 乎

"子之9Ô!乎I親ki6$ tA chi ch3 m¹c ;¹i h4 t9n th&n: %gi con hi6$ 8h9ng g l+n h'n ?Y t9n thcha m

@- k4 tai

b$n tõ, t=I tõ 乎ˆ ;


38/42

cšP乎ˆ h ?inh miOn h4 tai: c t= hW> cè gUng lªn0- %ghi /2n

不ÿ…^•‘乎ˆ2t th c ;#ng

8h9ng)ì‹`:‹人乎ˆVi nh&n "o 8d nhi "o nh&n h4 tai: Lµm /i\c nh&n lµ "o mnh ch< "ongi ao

安

anPh nghi /2n c ngha:

1- §&$, n'i nµo

人ü之Ü‚x¿¡M安,乎%h&n lo¹i chi cao ^$2t tha ;éng /Rt giQ, n t¹i h4: Loµi ngi /It cao lªn t=ªn cc;éng /Rt 8hc lµ 7o (©uJ

Å°Æ則D相安B hi w'n 8 ;4i tUc ng9 t'ng an ngMng: %#i hi ?N` ;_ th ta 0i6t ngxng/Gng n'i nµo- wao

子ˆñ安Eñ之x A `hi ng an t=i ng chi l¹c: •ng 8h9ng `hQi lµ c ?ao 0i6t c /$iJ

]^pŒ不復p人安可Ç息不éêp息不…"b$ang &m nh2t 8h< 02t `hNc lai nh&n an 8hQ nh2t t


39/42

e子l)"L§\ tA thNc /i hi6$ hGc: =ong cc ;\ tA c!a ngµi ngêi nµo hi6$ hGc

l‡不可 hNc /M 02t 8hQ: Yi 0Qo 8h9ng ;IcJ

如0守=>則lÈÉÊ:}:0}之則l守=>%h giai th! ^W tUc tUc thNc ch2` 8> ;3ch nhi tng nh giai tng chi tUc thNcth! ^W tUc- i g, /i\c g

守l)!守ø)! h! thNc /i ;¹i th! th&n /i ;¹i: *i÷ c+i g! lµ [$an t=Gng gi÷ th&n lµ [$an t=Gng

Àth$1- §¹i tõ nghi /2n: ai

子)À A /i th$: •ng lµ aiJ

À能不‚‹Ë h$ nng ^$2t 02t "o hé: ai c thB =a 8hSi nhµ mµchpng "o n'i cAa

Ành ;\: i mµ 8h9ng c anh Cm

À^ÌÍO#òr春Î h$ ng9n thèn thQo t&m 0o ;Uc tam ^$&n h$>- 3nh tõ nghi /2n: nµo

À人 h$ nh&n: %gi nµo

天下À人不ÿ8 hiªn h¹ th$ nh&n 02t th


40/42

< V8,不 @t,Ñ Sh@t,õ V5, ˆ Shi,Ô WPc,Ï Shñ

ˆKÑ) Phi ngha `h2t /i: Vi\c `hi ngha 1h8ng lµm

?õ可E# hM /M 8hQ t=i "W: §i7$ ; cha thB 0i6t ;Ic


41/42

O×以‘ &m th]n 7i nhiªn: &m th]n 8hoan 8hoi

Ñ8文ØÙÚçÛÜ=‘V'ng [$&n tc /n ;o¹n l¹c `h&n minh tng th< tnh nhiªn : V'ng lµm /n ;o¹nti6t `h&n minh th< l+` =µnh m¹ch

•

_ ngha cho ;éng tõÐ&ÝÞßà‘KUFji h÷$ héi ti\n h&n nhiªn /ong thYc: Fji 8hi t&m ;Uc "Ic ;iÒ$ g th /$i /|[$ªn n

0- hng ; ;Ic gan`h_i /R>

張8善文下ivã若


42/42

µi giQ nh&n ?Z t2t "Nng chi /Rt "W nhiªn 02t "ng "Nng nhi "Nng tUc /i lWng`h3: iÒn c!a lµ /Rt ngi ta `hQi "ïng nhng 8h9ng nªn "ïng mµ /sn "ïng th lµtiª$ hoang- §éng tõ: ho lµ `hQi

夫子‘之 Ph$ A nhiªn chi: Ph$ A cho li ni 2> lµ `hQi (Chi lµm t&n ng÷ cho

nhiªn)- kI` /+i mét tõ 8hc ;B ch$>Bn

‘則 %hiªn tUc: VR> th, th6 th

‘: %hiªn nhi: %hng mµ

‘r %hiªn hR$: K4i m+i

Văn phạm hán nôm

Documents