Top Banner
Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri N o SPECIAL Ukuboza 2011 Icyumweru cyahariwe kurwanya ruswa gifasha abaturarwanda kumenya inshingano z’urwego rw’umuvunyi U Rwanda rwabaye urwa mbere mu kurwanya ruswa mu karere ka Afurika y’Iburasirazuba 14 6
17

Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

Apr 19, 2018

Download

Documents

hakhue
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri

No SPECIAL Ukuboza 2011

Icyumweru cyahariwe kurwanya ruswa gifasha abaturarwanda kumenya inshingano z’urwego rw’umuvunyi

U Rwanda rwabaye urwa mbere mu kurwanya ruswa mu karere ka Afurika y’Iburasirazuba

14

6

Page 2: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

6 16

26

11 22

19

14

U Rwanda Rwabaye URwa mbeRe mU kURwanya RUswa mU kaReRe ka afURika y’ibURasiRazUba

impoRtant RUles and standaRds of ethics in local GoveRnment foR Good GoveRnance

URweGo Rw’UmUvUnyi RUkomeje GUsanGa abatURaGe aho batUye

abahamwe n’icyaha cya RUswa

ibikUbiye mU masezeRano mpUzamahanGa yo kURwanya RUswa

icyUmweRU cyahaRiwe kURwanya RUswa Gifasha abatURaRwanda kUmenya inshinGano z’URweGo Rw’UmUvUnyi

nk’uko bigaragazwa n’icyegeranyo cyashyi-zwe ahagaragara na east african bribery in-dex 2011, icyegeranyo kigaragaza uko ibihu-gu biri mu karere ka afurika y’iburasirazuba bihagaze mu kurwanya ruswa

nyakubahwa tito RUtaRemaRa akaba yari amaze imyaka umunani (8) ayoboye Urwego rw’Umuvunyi (2003-2011)

kuri buri rwego, hahembwa 3 ba mbere barushije abandi kandi muri buri cyiciro, ni ukuvuga mu ndirimbo 3 no mu mivugo 3

iyo nama kandi yaganiriye ku cyegeranyo kigaragaza imiterere ya ruswa muri iki gihe mu gihugu.

Professional and public officers shall per-sonally encourage, support and help others to do the same.

Urwego rw’Umuvunyi rwakiri-ye mu turere twa RUhanGo na RwamaGa-na, abaturage benshi bakunze kugaragariza Urwego rw’Umuvunyi ko baburanye imanza, bagatsinda ariko ntibahabwe ibyo batsindiye mu nkiko.

Urutonde rugaragaza umwirondoro w’abahamwe n’ibyaha mu gihembwe cya gatatu n’icya kane umwaka wa 2010.

amasezerano ateganya ko igihugu cyayasinye kigomba

guteganya ingingo zikwiye mu rwego rwo guteza imbere gukorera mu mucyo no kugaragaza ibyo ukora mu micungire myiza y’umutungo wa leta

AAAAAAAAA

Ubwanditsi

Nyir'ikinyamakuru Urwego rw’Umuvunyi

Umuyobozi MukuruMbarubukeye Xavier,

Umunyamabanga Uhoraho

Umwanditsi MukuruNzeyimana Nadège

Umwanditsi Mukuru Wungirije

Ngirinshuti Védaste

Umunyamabanga w’ubwanditsiGatera Athanase

Inteko y’ubwanditsiMugisha Jules DéoBirasa Fiscal Jacques

Kanyengabo AthanaseMwiseneza Jeanne D’arcNdizihiwe Léon Fidèle

Nsengiyunva YussufRumaziminsi N. SéraphinRwihimba Uwase Hélène

Tuyizere Gédeon

Ahatunganyirijwe ikinyamakuruAz media plus

URWEGO RW’UMUVUNYIB.P.: 6269 KIGALI TEL: 252 587309Fax: 252 587182

www.ombudsman.gov.rw ombudsinfo@ ombudsman.gov.rw

Telefoni itishyuzwa: 199

8UwaRi UmUvUnyi mUkURU yashoje manda ye aGiRwa senateRi

Ba inyangamugayo wange ruswa

INSANGANYAMATSIKO Y'ICYUMWERU CYO KURWANYA RUSWA

05 – 09 Ukuboza 2011

Umuvunyi Wungirije ushinzwe gukumira no kurwanya akarengane yakira ibibazo by'abaturage mu Karere ka Rwamagana

inama nGishwanama yo kURwanya RUswa yaRateRanye

Page 3: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

4

IJAMBO RY’IBANZE

Munyarwandakazi, Munyarwanda, ba inyangamugayo wange ruswa

isi yose aho iva ikagera yahaguru-kiye kurwanya no kurandura icyor-ezo cya ruswa kugira ngo yimakaze imiyoborere myiza. ibi bigaragazwa n’ishyirwaho ry’umunsi wihariye isi yose ikora ibikorwa byo kurwan-ya ruswa wemejwe n’icyemezo n°58/4 cy’inteko rusange y’Umuryango w’abibumbye (onU) yateranye ku itariki ya 31 Ukwakira 2003 i merida mu Gihugu cya mexique, ukaba wiz-ihizwa ku itariki ya 09 Ukuboza buri mwaka.

by’umwihariko, Urwego rw’Umuvunyi rwateganyije icyumweru cyihariye cyo kurwanya ruswa mu gihugu hose, ki-karangwa n’ibikorwa binyuranye big-amije gukumira no kwamagana ruswa, birimo amarushanwa y’Uturere ku miyoborere myiza, amarushanwa y’abahanzi mu ndirimbo n’imivugo, gutera ibyapa no gutanga ibiganiro bi-rimo ubutumwa bushishikariza aban-yarwanda kwanga no gutunga agatoki ruswa, n’ibindi. icyo cyumweru gitan-girizwa mu karere kabaye akambere mu gihugu mu bikorwa bigaragaza im-iyoborere myiza, kigasozwa ku munsi mpuzamahanga wo kurwanya ruswa ku isi ku itariki ya 09 Ukuboza. Uyu mwaka icyo cyumweru cyatangijwe ku mugaragaro mu karere ka nyabihu mu ntara y’amajyaruguru ku itariki ya 05/12/2011.banyarwandakazi, banyarwanda, Ruswa imunga imiyoborere myiza. ijambo imiyoborere myiza dukunze kurikoresha buri munsi ariko hari aba-tumva uburemere bwaryo. Uwam-baye ikirezi ntamenya ko cyera. am-ateka y’u Rwanda, ariko cyane cyane ibyabaye muri jenoside yakorewe abatutsi mu mwaka wa 1994 byag-ombye gutuma buri munyarwanda atekereza, akanumva uburemere bw’imiyoborere myiza kandi akayigi-ramo uruhare. ibi byo si amateka, ni ibya vuba aha. ni nde wakwifuza gu-subira muri ibyo bihe ?

kurwanya ruswa ni urugamba ruto-roshye rusaba ubunyangamugayo ndetse n’ubutwari. mu nomero ya 18 twababwiraga ko gutinyuka ku-garagaza umukozi cyangwa umuy-

obozi urenganya abaturage cyangwa ubaka ruswa ari ubutwari kuko uba uniteguye guhangana n’ingaruka byakugiraho. Abakora amakosa ntibi-fuza ko ibyo bakora bijya ahagaragara, bityo ubigaragaje agahinduka umwan-zi. Kenshi na kenshi umunyamafuti iyo ari umuyobozi ufite imbaraga azikore-sha mu kwihimura ku muntu uvuze ikibi akora, bigatuma abandi bamu-tinya. Kuba inyangamugayo na byo ntibyoroshye kuko bisaba kwigomwa byinshi, ukiyemeza kwanga ikibi icyo ari cyo cyose no kuba indahemuka muri byose.

Umuntu waka, utanga ruswa cyangwa uyibona itangwa akinumira ngo bita-muturukaho, nta bwangamugayo aba afite. Umuco gakondo udutoza kuba inyangamugayo, nyamara bamwe mu Banyarwanda ntibatinyuka kugara-gariza abayobozi ibitagenda neza, ngo badahura n’ibibazo. abo si inyanga-mugayo.nta butwari bagira bwo kuga-ragaza ikibi.

ni yo mpamvu kwiyemeza kurwanya ruswa aho iri hose ari ukuba inyanga-mugayo kuko uba urengeye benshi. Urwego rw’Umuvunyi ruragushishi-kariza kuba inyangamugayo wanga ruswa kandi uyitunga agatoki, ni bwo uzaba ugize uruhare nyakuri mu kwimakaza imiyoborere myiza duhora duhamagarira buri wese guhora atek-ereza ku byiza byayo.

tubifurije umwaka mushya muhire wa 2012, uzatume dutera intambwe yisumbuye mu gukumira no kurwanya ruswa, twimakaza ubuyobozi bwiza.

Basomyi ba << Umuvunyi Magazine >>

Twishimiye kubagezaho nimero idasanzwe y'ikinyamakuru cyanyu.

Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Seasons' Greetings The office of The Ombudsman wishes the readers of Umuvunyi Magazine a Merry Christmas and a Prosperous

New Year 2012

Page 4: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

6 7

Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi IBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYIUrwego rw’UmuvunyiIBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYI Urwego rw’UmuvunyiIBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYI

nk’uko bigaragazwa n’icyegeranyo cyashyizwe ahagaragara na east afri-can bribery index 2011, icyegeranyo kigaragaza uko ibihugu biri mu karere ka afurika y’iburasirazuba bihagaze mu kurwanya ruswa, igihugu kiza ku mwanya wa mbere mu kurangwamo ruswa cyane ni u burundi, buri ku kige-ro cya 37.9%, mu gihe mu mwaka ush-ize bwari ku kigero cya 36.7% ; Uganda iza ku mwanya wa kabiri na 33.9% mu gihe umwaka ushize wa 2010 bwari ku kigero cya 33%, tanzania iza ku mwan-ya wa 3 na 31.6% ivuye kuri 28.8% ; kenya iza ku mwanya wa kane na 28.8% ivuye kuri 31.9 mu 2010. U Rwanda ru-

U Rwanda rwaje ku mwanya wa mbere mu kurwanya ruswa mu karere ka Afurika y’Iburasirazuba

gaheruka kuri urwo rutonde kuko ruri ku kigero cya 5.1% mu gihe umwaka ushize rwari ku kigero cya 6.6%, buvuze ko ari cyo gihugu cyo mu karere kirang-wamo ruswa nke kurusha ibindi.

muri iyi raporo u Rwanda nirwo ru-garagaza isura nziza. 2.4% gusa by’abanyarwanda basubije ko igihugu kirimo ruswa ikabije, mu gihe 36.8% muri tanzania aribo basubije batyo ku gihugu cyabo, muri kenya baba 44%, muri Uganda baba 51.3% naho mu bu-rundi baba 53.1%.mu bijyanye n’inzego zigamije guku-rikirana abarangwa na ruswa, u Rwan-

da rwaje ku isonga n’amanota 93% by’abasubiza ko guverinoma yabo ifite imbaraga zihagije muri icyo gikorwa.

ibi bikaba bitandukanye cyane n’ iby’ abatuye Uganda basubije kuko 61% bavuze ko guverinoma yabo nta mbara-ga igaragaza mu kurwanya uyu muco mubi. 45.4% muri kenya nibo banenze guverinoma yabo, mu gihe 47.3% mu burundi aribo bagaragaje ko nta rutege guverinoma yabo ifite mu kurwanya ruswa.

Byanditswe NZEYIMANA Nadège

mu cyumweru cyo kurwanya ruswa cyabaye mu mwaka wa 2010, Ur-wego rw’Umuvunyi rwateguye am-arushanwa y’indirimbo n’imivugo kugira ngo abaturarwanda mu guko-ra ibihangano byabo bigireho inshin-gano z’Urwego rw’Umuvunyi ndetse n’uruhare rwabo mu gukumira no kurwanya ruswa n’akarengane.

mu rwego rwo gushishikariza cy-ane cyane urubyiruko ruri mu mashuri kugira uruhare mu kur-wanya ruswa n'akarengane , Urwe-go rw’Umuvunyi rwagiye ruhemba abanyeshuri bitabiriye amarushan-wa ndetse bakanayatsinda.

ni muri urwo rwego ku wa ga-tanu tariki ya 21/10/2011, Urwe-go rw’Umuvunyi ruhagarariwe na bwana Rumaziminsi ntagwabira seraphin rwashyikirije igihembo cya Laptop Nishimwe Yvette, umuvugo we ukaba warabaye u wa mbere mu karere ka kicukiro, uba uwa gatatu mu mujyi wa kigali.

bwana Rumaziminsi ntagwabira seraphin akaba yarashishikarije abanyeshuri ba fawe Girls school kwitabira amarushanwa y’uyu mwa-ka Urwego rw’ Umuvunyi rwateguye ndetse ababwira ko ari bo bagomba kuba urugero rwiza mu kurwanya ruswa kuko ari bo bayobozi b’ejo hazaza kandi akaba ari umuco bag-omba kugira bakiri bato.

Urwego rw’Umuvunyi rwahaye laptop umunyeshuri watsinze mu marushanwa y’imivugo

U Rwanda rwabaye u rwa kane mu kurwanya ruswa muri afurikamu cyegeranyo cyasohowe na banki y’isi kivuga ko mu mwaka wa 2010, mu bihugu 53 bya afurika , u Rwanda rwaje ku mwanya wa kane mu kurwanya

ruswa .U Rwanda ruri ku mwanya wa kane, botswana iza ku mwan-ya wa mbere na 79,8%, cape verde ku wa kabiri na 74,6

%, Mauritius ku wa gatatu na 73,2%, u Rwanda rukaba u rwa kane na 70,8%. U Rwanda rukaba rugenda rutera imbere buri mwaka mu

kurwanya ruswa kuko muri 2006 u Rwanda rwari rwagize 20,0% none mu mwaka wa 2010 U Rwanda rugeze kuri 70,8%.

Bwana Rumaziminsi Ntagwabira Seraphin, umuyobozi mw'Ishami rishinzwe gukumira no kurwanya akarengane ashyikiriza laptop Ishimwe Yvette

Amabendera y'Ibihugu biri mu ihuriro ry'Ibihugu biri mu Karere k'Iburasirazuba bw'Afurika. Uhereye i bumoso ( Ibendera rya East Afurika, Uburundi, Kenya, U Rwanda, Tanzaniya, Uganda.

A

Ufite igitekerezo, ikibazo , icyifuzo ndetse n'inama ushaka kugeza ku bwanditsi bw'ikinyamakuru Umuvunyi Magazine , bwandikire kuri: BP: 6269, email: magazine@

ombudsman.gov.rw cg se Tél: 0788305881 / 0788455701 / 0788479380

Page 5: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

8 9Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi IBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYIUrwego rw’UmuvunyiIBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYI Urwego rw’UmuvunyiIBIKORWA BY’URWEGO RW’UMUVUNYI

tariki ya 06/10/2011 nibwo nyakubahwa perezida wa Repubulika paul kaGame ashingiye ku bubasha ahabwa n’itegeko nshinga rya Repubulika y’u Rwanda ryo ku wa 04 kamena 2003 nk’uko ryavugu-ruwe kugeza ubu yashyizeho abasenateri bane barimo honorable tito RUtaRe-maRa wahoze ari Umuvunyi mukuru.nyakubahwa tito RUtaRemaRa akaba yari amaze imyaka umunani (8) ayoboye Urwego rw’Umuvunyi (2003-2011). ingin-go ya kane y’itegeko n°25/2003 ryo ku wa 15/08/2003 rigena imiterere n’imikorere y'Urwego rw'Umuvunyi nk'uko ryahindu-we kandi rikuzuzwa n'itegeko n°17/2005 ryo ku wa 18/08/2005 riteganya ko Umu-vunyi mukuru agira manda y’imyaka ine ishobora kongerwa rimwe gusa.

kimwe n’abavunyi bungirije, Umuvunyi mukuru agomba kuba azwiho kuba in-yangamugayo, afite ubushishozi ndetse n’ubushobozi bwo kurangiza inshingano ze.inshingano z’Umuvunyi mukuru zikaba ari izi zikurikira: 1° Guhuza no kuyobora imirimo

y’Urwego mu buryo inshingano zarwo zose zuzuzwa;

2° Guhagararira no kuvugira Urwego mu nzego zose z'igihugu no mu mahanga;

3° Gutumira no kuyobora inama z'Urwego;

4° Gutanga raporo mu nzego ziteganyi-jwe n’itegeko rishyiraho Urwego rw’Umuvunyi;

5° kumenyesha ibyemezo abo bigenewe;6° gukurikirana ishyirwa mu bikorwa

ry'ibyemezo byafashwe;7° kwakira imenyekanishamutungo

ry'abavugwa mu ngingo ya 7-4° y'iryo tegeko;

8º Kugira inama abanyapolitiki n’abayobozi ku myitwarire ishobora gutesha agaciro imirimo bashinzwe.

muri manda ebyiri z’imyaka ine ine (im-yaka umunani) Umuvunyi mukuru tito-

Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri

RUtaRemaRa yamaze ayobora Urwego rw’Umuvunyi yarugejeje kuri byinshi bishimishije.

Isura nziza imbere y’abanyarwanda bose.

mu gihe yamaze ayobora Urwego rw’Umuvunyi, honorable tito RUtaR-emaRa yatumye abaturage barushaho kurwibonamo nk’igisubizo ku butabera butabogama, bubarengera ku bibazo by’akarengane, ruswa n’ibindi byaha bi-fitanye isano na yo.ibi byagaragariye mu buryo abaturage bagana Urwego rw’Umuvunyi baturuka hirya no hino mu gihugu barusaba ngo rubarenganure. ibi ariko Urwego rwagiyerubigeraho nyuma y’aho rufashe gahunda yo kwegera abaturage rubasanga iwabo ku mirenge rukakira ibibazo byabo bigake-murwa ku bufatanye bw’abayobozib’inzego z’ibanze.

Kongera ububasha bw’Urwego rw’Umuvunyi

mu gihe tito RUtaRemaRa yamaze ayob-ora Urwego rw’Umuvunyi, itegekorishyiraho Urwego rw’Umuvunyi ryagiye rivugururwa kugira ngo rurushehoguhangana n’ibibazo rugezwaho no ku-gira ububasha n’ubushobozi cyane cyane mu bijyanye no gukurikirana no gushyira mu bikorwa ibyemezo byarwo. Ni muri urwo rwego Iteka rya Minisitiri n°67 ryo ku wa 05/05/2009 ryahaye ububasha bw’ubugenzacyaha abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi. ibi bikaba byaratumye basigaye bategura dosiye z’ibibazo bagenzuye bakazishyikiriza ubushinjacyaha kugira ngo buzikurikirane mu nkiko buziregera.ikindi gishimishije ni uko honorable tito RUtaRemaRa ashoje manda ye Urwego rw’Umuvunyi rwiteguye guhabwa ububa-sha bw’ubushinjacyaha n’ubundi bubasha buzarufasha kuzuza inshingano zarwo.

Umushinga wabwo ukaba magingo aya urimo gusuzumirwa muri komisiyo ya politiki, uburinganire, ubwuzuzanye bw’abagabo n’abagore mu iterambere ry’igihugu mu nteko ishinga amategeko. Gutsura umubano n’imiryango nyarwan-da na mpuzamahanga

mu rwego rwo kwagurira amarembo Ur-wego rw’Umuvunyi, nyakubahwa titoRUtaRemaRa yarufashije gukorana amasezerano y’ubufatanye (memoran-dum of Understanding) n’imiryango n’amashyirahamwe nyarwanda asangiye inshingano n’Urwego rw’Umuvunyi. aha twavuga Umuryango transparency Rwan-da ufite mu nshingano zawo kurwanya ruswa, Umuryango nyarwanda ugamije iterambere rirambye (Rwanda Initiative for substainable development Risd), eeR diocèse ya kibungo na diocèse ya Gahini n’izindi.mu rwego mpuzamahanga, Urwego rw’Umuvunyi rwinjiye mu ishyirahamwery’ibihugu bya afurika y’Uburasirazuba bigamije kurwanya ruswa (east african Association of Anti-Corruption Authori-ties), Umuryango Mpuzamahanga ushin-zwe kurwanya ruswa Unodc. Urwego rw’Umuvunyi rwemerewe kandi kuba umunyamuryango w’Umuryango mpuzamahanga w’abavunyi (interna-tional Organization of the Ombudsman/ Organisation International des Ombuds-

man) Urwego rw’Umuvunyi rwakoranye amasezerano y’ubufatanye n’inzego zo mu bindi bihugu zifite mu nshingano zazo kurwanya akarengane ndetse na ruswa. aha twavuga nk’amasezerano y’ubufatanye rwasinye n’Urwego rw’Umuhuza mu gihugu cy’u burundi, ayo rwagiranye n’Urwego rw’Umuvunyi mu gihugu cy’Ubuholandi, n'icya Etiyopi-ya.

Kongerera ubumenyi abakozi

mu rwego rwo kongerera ubushobozi abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi, hategu-we amahugurwa menshi ku bakozi barwo hagamijwe kubafasha kugira ubushobozi bw’ingenzi kugira ngo barusheho kuzuza neza inshingano zabo. amwe muri ayo mahugurwa twavuga nko kumenya gute-ga amatwi abakugana, gutanga serivisi nziza kandi yihuse, gusesengura ibibazo, gukora iperereza icukumbuye, guke-mura amakimbirane, gutegura inyandiko z’ubugenzacyaha ndetse n’amahugurwa mu ikoranabuhanga n’indimi. abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi bagiye bakurikira amwe muri ayo mahugurwa mu bihugu bya afurika y’epfo (gukemura amakim-birane), hong kong (kurwanya ruswa), maroc, swaziland...abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi bafashijwe kongera ubume-nyi bishyurirwa gukora icyiciro cya kabiri n’icya gatatu mu bijyanye n’amategeko

no mu micungire y’umutungo kugira ngo barusheho kubona ubumenyi buhagije bwabafasha kunoza umurimo wabo.

Umurage utazibagirana: kugira icyereke-zo, guhanga ibishya, gukunda umurimo, kwicisha bugufi no gutega amatwi.

mu gihe yamaze ku buyobozi bw’Urwego rw’Umuvunyi, nyakubahwa tito RUtaR-emaRa yatoje abo bakoranye imico my-iza ishingiye ku ndangagaciro nyarwanda zirimo gukunda umurimo, ukawitangira, ukawunoza, ukawurangiriza igihe; kugira icyerekezo (viziyo) ukareberera Urwego ejo hazaza harwo bityo ukabasha no gu-hanga ibishya byarushaho kuruhesha cya cyubahiro n’ishusho nziza byatuma abaturage bakomeza kurwibonamo. ibi bigaragarira muri kwa kwakira neza aba-rugana bahabwa serivisi nziza kandi zi-huse igihe cyose barwiyambaje.

"nyakubahwa tito RUtaRemaRa ni Umuvunyi mukuru Uhoraho" ibi ni ibya-garutsweho n’imbaga yitabiriye imihango yo gusezera ku mugaragaro uwahoze ari Umuvunyi mukuru tito RUtaRemaRa. iki gikorwa kikaba cyarabaye ku wa gatan-datu tariki ya 12/11/2011 muri la palisse, mu murenge wa Gashora, akarere ka bug-esera.

Ibirori bikaba byaritabiriwe na Minisitiri muri perezidansi ya Repubulika madamu

ujuucc

Bamwe mu bashyitsi bakuru bari bitabiriye umuhango wo gusezera ku wari Umuvunyi Mukuru Tito Rutaremara

Senateri Tito Rutaremara ashyikirizwa impano iriho ifoto y' abakozi b" Urwego rw'Umuvunyi bose

TUZAHARANIRA KUGERA IKIRENGE MU CYAWE

Page 6: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

10 11Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE AKARENGANEUrwego rw’UmuvunyiIBIKORWA BY'URWEGO RW'UMUVUNYI

Gahunda y’Urwego rw’Umuvunyi ijyanye n’icyumweru cyo kurwanya akarengane ya-komereje mu Karere ka RUHANGO guhera ku itariki ya 03 kugeza ku itariki ya 08 Uk-wakira 2011 no mu Karere ka RWAMAGA-NA guhera ku itariki ya 10 kugeza ku itariki ya 15 Ukwakira 2011. Utu Turere twombi twasuwe nyuma yo kugenderera Akarere ka RUBAVU n’Akarere ka MUSANZE. Hashingiwe ku ngingo ya 3 y’Itegeko nº 17/2005 ryo ku wa 18/08/2005 rihin-dura kandi ryuzuza Itegeko nº 25/2003 ryo ku wa 15/08/2003 rigena imiterere n’imikorere y’Urwego rw’Umuvunyi ivuga ko Urwego rw’Umuvunyi rushinzwe kwa-kira no gusuzuma (...) ibirego by’abantu ku giti cyabo n’iby’amashyirahamwe yi-genga, byerekeye ibikorwa by’abakozi ba Leta, iby’inzego zayo n’iby’abikorera ku giti cyabo, no gukangurira abo bakozi n’izo nzego gushakira umuti ibyo bibazo iyo ru-sanze bifite ishingiro, Urwego rw’Umuvunyi rwakiriye ibibazo bigera kuri 526 mu Ka-rere ka RUHANGO n’ibindi bigera kuri 530 mu Karere ka RWAMAGANA. Ibi bibazo Urwego rw’Umuvunyi rwakiriye mu gihe cy’ibyumweru bibiri akaba ari 1056, bikaba bijya kungana na 1/2 cy’ibibazo byose Ur-wego rw’Umuvunyi rwakiriye mu mwaka ushize wa 2010-2011 muri gahunda yo kwakirira ibibazo by’akarengane ku biro by’Uturere abaturage batuyemo. Nk’uko bikubiye muri Raporo y’ibikorwa by’Urwego rw’Umuvunyi yo mu 2010-2011, ibibazo by-ose Urwego rw’Umuvunyi rwakiriye ku biro by’Uturere muri uwo mwaka ni 2.862.

Urwego rw’umuvunyi rukomeje gusanga abaturage aho batuye

IBIBAZO BYAGIYE BIGARAGARA MU CYUM-WERU CYO KURWANYA AKARENGANE kudashyira mu bikorwa ibyemezo by’inkiko nkana binyuranyije n’itegeko nshinga rya Re-pubulika y’u Rwanda bikanakurura ingeso ya ruswa no kurenganya abaturarwanda:

hashingiwe ku miterere n’ibyiciro by’ibibazo Urwego rw’Umuvunyi rwakiriye mu turere twa RUhanGo na RwamaGana, abatur-age benshi bakunze kugaragariza Urwego rw’Umuvunyi ko baburanye imanza, bagat-sinda ariko ntibahabwe ibyo batsindiye mu nkiko. igika cya 10 cy’irangashingiro ry’itegeko nshinga rya Repubulika y’u Rwanda ryo ku wa 04 kamena 2003 nk’uko ryavuguruwe kugeza ubu, kivuga ko aban-

n’iry’inyandiko rigamije guha uwatsinze ibin-tu afitiye uburenganzira bwo guhabwa, aka-bibona ubwabyo cyangwa akabona ingurane. iyo umuturage yamaze gutsinda mu rubanza rutakijuririwe ntirurangizwe, abo yasabye kururangiza kandi biri mu nshingano zabo ntibamugaragarize inzitizi zituma rutarangi-zwa, uwo muturage aba yarenganye. Abafite iyo nshingano yo kurangiza imanza bakaba bakangurirwa kongera imbaraga n’umurego muri iki kigorwa kubera ko kutarangirizwa urubanza ari rwo rugero rudashidikanywaho rugaragaza ko abaturage baba bavukijwe uburenganzira bwabo.mu gihe cya gahunda y’icyumweru cyo kurwanya akarengane mu turere twa RU-hanGo na RwamaGana, abaturage baga-ragarije kandi Urwego rw’Umuvunyi ko mu

yarwanda biyemeje ko haba uburenganzira bungana mu banyarwanda (...). iyo umutur-age yaburanye mu rukiko agatsinda, umwan-zuro w’urukiko ugashyirwaho kashe mpuru-za, urwo rubanza ruba rugomba kurangizwa. ingingo ya 192 y’itegeko n°18/2004 ryo ku wa 20/06/2004 ryerekeye imiburanishirize y’imanza z’imbonezamubano, iz’ubucuruzi, iz’umurimo n’ubutegetsi nk’uko ryavuguru-we kugeza ubu, ivuga ko irangiza ry’imanza

nzego z’ibanze, abayobozi bamwe bakig-urisha abaturage serivisi ubusanzwe zitan-girwa ubuntu! bamwe mu batanze ibibazo by’akarengane bagaragaje ko hari aho bishyu-zwa amafaranga y’urugendo, umuyobozi ugi-ye kurangiza urubanza agasaba ko uwasabye ko rurangizwa abanza kumwishyura amafar-anga yo gukodesha moto yo kumugeza aho imitungo irangirizwaho urubanza iherereye. abaturage batanze bene ibi bibazo, basoba-

TUGIREYEZU Venantie wari n’Umushyitsi mukuru, Umushinjacyaha mukuru wa Re-pubulika Bwana NGOGA Martin, n’izindi nshuti n’imiryango by’abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi barimo senateri perina mukankusi , Uwahoze ari Umuvunyi wungirije akaba ubu ari Umunyamaban-ga mukuru mu nteko ishinga amategeko madamu mUkaRURanGwa immaculée, Umucamanza mu Rukiko rw’ikirenga madamu mUkamUlisa marie thérèse ndetse n’Umunyamabanga nshingwa-bikorwa wa transparency Rwanda bwana mUpiGanyi appolinaire.

ibirori byasusurukijwe n’itorero Garuka Urebe ryo mu karere ka Rwamagana na orchestre ry’indirimbo nyarwanda zikun-zwe cyane kwitwa karahanyuze.

Mu ijambo rya Minisitiri Madamu TU-GIREYEZU Venantie wari Umushyitsi mukuru yavuze ko honorable tito RU-taRemaRa ari mu banyarwanda bazwiho ubunyangamugayo, gukunda igihugu, kugira viziyo n’ibitekerezo byubaka, ati ibi byagaragariye mu mirimo yose yagiye akora. Ati rero ntibitangaje kuba yara-bashije kubakira fondation itajegajega Urwego rw’Umuvunyi.

Umuvunyi wungirije akaba ari n’Umuvunyi mukuru w'Umusigire bwana NZINDUKIYIMANA Augustin yavuze ko honorable tito RUtaRemaRa yagejeje Urwego rw’Umuvunyi kuri byinshi yaba mu rwego rwo kuruhesha ububasha mu mategeko no kurushakira ubushobozi buhagije kugirango rubashe guhangana n’ibibazo by’akarengane na ruswa.

yavuze ko umurage wa honorable tito RUtaRemaRa wo kugira icyerekezo, kurangwa n’ukuri, gukunda umurimo no kwihutisha akazi, kwihugura igihe cyose, kwicisha bugufi n’ibindi byinshi bitaziba-girana kandi ko bizakomeza kubera Ur-wego rw’Umuvunyi urumuri rutazima. Ati ”tukwijeje ko tutazagutenguha”

mu izina ryabahoze ari abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi madamu mUkaRURanG-wa immaculée wahoze ari Umuvunyi wungirije yavuze ko muzehe tito RU-taRemaRa bamwigiyeho byinshi bishim-

ije birimo gukorera ku ntego, gukunda abantu, kureba kure, kutagira stress ...mu kugaragaza uko ibi byakozwe yagize ati ” ndibuka mu gihe twe twabaga duhugiye mu kwakira no gukemura ibibazo, we yagiraga atya akatubwira ati mureke turebe uko dukorana n’urubyiruko mu mashuri yisumbuye na kaminuza mu ku-ruhugura no kurutoza gukurana umuco w’ubunyangamugayo no kurwanya aka-rengane na ruswa, nibwo hagiyeho za anti-corruption clubs ndetse hashyirwaho na za cyber café; ati hagiyeho uburyo bwo korohereza abaturage ingendo, nibwo hagiyeho gahunda yo kwakirira ibibazo mu mirenge iwabo bigakemurwa ku bu-fatanye n’inzego z’ubuyobozi bw’ibanze n’ibindi.

mu ijambo rye honorable tito RUtaRe-maRa yashimiye amagambo meza yamu-vuzweho, ati ariko ibyiza byose ni mwe mwese mbikesha, nta kintu na kimwe nari kugeraho mutabigizemo uruhare.yasabye abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi gukomeza kurangwa no gukunda umu-rimo, guharanira kuwunoza, kuba iteka inyangamugayo no kurangwa n’indangagaciro nyarwanda. Ati mbijeje ko naho nagiye (muri sena) nzakomeza kubaba hafi no kubakorera ubuvugizi ig-ihe cyose bizaba ari ngombwa.

ibirori byaranzwe kandi n’impano nyinshi Urwego rw’Umuvunyi rwageneye

honorable tito RUtaRemaRa zikaba ziga-ragaza ibihe bitandukanye byaranze imyaka umunani yabaye Umuvunyi muk-uru wa mbere w’u Rwanda.

Umuvunyi Mukuru w'Umusigire Bwana Nzindukiyimana Augustin ashyikiriza impano Senateri Tito Rutaremara imushimira ku buryo yayoboye neza Urwego rw'Umuvunyi

Uyu mwana yavugiraga umuvugo Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru mu muhango wo kumusezeraho

Nzabamwita Anaclet

Byanditswe na Mugisha Jules.

Umunyamabanga Uhoraho mu Rwego rw'Umuvunyi Bwana Mbarubukeye Xavier yakira ibibazo by'abaturage mu Karere ka Ruhango

Page 7: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

12 13Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE AKARENGANEUrwego rw’UmuvunyiTURWANYE AKARENGANE

irangiza nabi bica icyuho hagati y’abaturage n’ubuyoboziUrwego rw’Umuvunyi rwakiriye kandi abaturage bagaragaje ko hari igihe imanza zirangizwa ariko ababuranyi bombi nti-bashobore kumvikana ku buryo zarangijwe, bigakurura impaka hagati y’abo baburanyi ubwabo no hagati yabo n’inzego z’ubuyobozi ziba zigomba gukomeza kubumbatira umute-kano wabo. Umuntu yasangaga ibibazo bishingiye ku kuntu izo manza zabaga zara-rangijwe byarakuruye umwuka mubi hagati y’abaturage babifite n’abayobozi, bikagara-gazwa cyane cyane n’imvugo ibuzemo ubup-fura abo baturage bakoreshaga iyo babaga bagaragaza ibibazo byabo cyangwa bahawe

umwanya ngo bagire icyo bavuga ku bisoba-nuro byabaga byatanzwe n’abayobozi. in-gingo ya 219 y’itegeko n°18/2004 ryo ku wa 20/06/2004 ryavuzwe haruguru nk’uko rya-vuguruwe kugeza ubu, iteganya ko impaka zivutse mu irangizwa ry’urubanza zikemurwa n’urukiko rwaruciye bwa nyuma (...), rukaga-ragaza umwanzuro warwo mu gihe kitarenze iminsi cumi n’itanu (15) guhera igihe urukiko rwakiriye ikirego. Bene izo manza ntizijuririr-wa. Abaturage batishimiye uko imanza zabo za-rangijwe bagiriwe inama yo kujya gutanga ikirego mu nkiko zaciye izo manza bwa nyuma, umwanzuro wazo wazagaragaza ko

zarangijwe nabi bigakosorwa ariko izo nkiko zakwemeza ko imanza zarangijwe uko bik-wiye bakubahiriza ibyemezo byafashwe. in-gorane zavukaga cyane cyane iyo byabaga bigeze ku irangizwa ry’ibyemezo by’inkiko Gacaca, aho abaturage bamwe bagaragaje ko hari ubwo abahesha b’inkiko, cyane cyane ab’umwuga, bazaga gushyira mu bikorwa ibyo byemezo bagateza cyamunara imitungo y’umuryango wose kandi uwangije imitungo mu gihe cya jenoside yakorewe abatutsi mu mwaka wa 1994, igihe yakoraga ibyo byaha yari afite imyaka y’ubukure ariko akiri inga-ragu. abo baturage bagaragaje ko batumva ukuntu imitungo y’ababyeyi b’uwo mwana yakoreshwa mu kwishyura ingaruka z’ibyaha

byakozwe n’umwana umwe igihe abo ba-byeyi bafite abandi bana badafite icyo ba-kurikiranyweho.Urwego rw’Umuvunyi rwasobanuriye abaturage ko icyaha ari gatozi, basobanurir-wa ko n’igihe cy’uburyozwacyaha, imitungo ikoreshwa ari iy’uwakoze icyaha, keretse iyo uwakoze icyaha atari yujuje imyaka y’ubukure. icyo gihe uburyozwacyaha bu-reba ababyeyi be cyangwa abamushinzwe igihe adafite ababyeyi. Abasanga bafite ibi-menyetso bigaragaza ko imitungo yabo ya-koreshejwe mu kurangiza imanza badafitemo uruhare, bafite uburenganzira bwo gutanga ikirego mu nkiko zisanzwe bakagaragaza ko

imitungo yabo yakoreshejwe mu kurangiza imanza badafitemo uruhare, izo nkiko zikagi-fataho umwanzuro.

Umwanzuroiyi gahunda y’icyumweru cyo kurwanya aka-rengane muri buri Karere ifite umwihariko wo kurenganura abaturage benshi bari bara-vukijwe uburenganzira bwo kugeza ibibazo byabo ku Rwego rw’Umuvunyi bitewe no kugira intege nke. iyi gahunda kandi yavanye-ho inzitizi y’urugendo rurerure rwatumaga bamwe mu bafite ibibazo by’akarengane ba-hitamo kwibanira na byo bakumva ko ahari bo baremewe kurengana.Urwego rw’Umuvunyi rurashima abaturage

n’abayobozi b’Uturere twasuwe muri iyi ga-hunda y’icyumweru cyo kurwanya akaren-gane hamwe n’abandi baturarwanda bose bagize uruhare muri iyi gahunda kubera ko ubufatanye bwa bose n’umusanzu buri wese yagiye atanga byatumye haboneka ibisubizo ku bibazo by’akarengane abaturage babaga bagaragaje. Urwego rw’Umuvunyi rurash-ishikariza abayobozi gufatanya n’abaturage gahunda yo guca akarengane ikaba umu-co, ntihagire umuturarwanda uvutswa ibyo amategeko amuhera uburenganzira bitewe n’uburangare cyangwa ubunebwe bw’abantu bamwe.

nuriwe ko nta kiguzi bakwiye gutanga kuri serivisi yo kurangirizwa urubanza iyo biko-zwe n’abahesha b’inkiko ba leta. Gusaba abo baturage kwishyura amafaranga yo gukode-sha moto mbere cyangwa nyuma yo kuba-rangiriza urubanza ni bumwe mu buryo bwo kubajijisha abo bayobozi baba bakoresheje kugira ngo abaturage batumva ko batanze ruswa. ingingo ya 10 y’itegeko n° 23/2003 ryo ku wa 07/08/2003 ryerekeye gukumira, kurwanya no guhana ruswa n’ibyaha bifit-anye isano na yo, iteganya ko azahanishwa igihano cy’igifungo kuva ku myaka 2 kugeza ku myaka 5 n’ihazabu y’amafaranga yikubye inshuro 2 kugeza ku 10 z’agaciro k’indonke yatse , umuntu wese uzaba yasabye, ku buryo bweruye cyangwa buteruye, yakiriye, ku buryo buziguye cyangwa butaziguye, im-pano cyangwa indonke iyo ari yo yose, kuri we cyangwa ku wundi muntu cyangwa uzaba yemeye amasezerano yabyo kugira ngo abo-ne kugira icyo akora kiri mu mirimo ashinzwe cyangwa yifashishije imirimo ye. abaturage basabwa n’abayobozi gutanga bene ayo ma-faranga adatangiwe inyandiko (quittance) bagiriwe inama yo kutayatanga batabanje kubigeza ku buyobozi bukuriye abayobozi

bayasaba kubera ko ari ukubagusha mu mutego wa ruswa. bagaragarijwe kandi ko, nk’uko itegeko ribiteganya, uwatanze ruswa n’uwayakiriye bahanwa kimwe.

imyanzURo yose iRiho kashe mpURUza siko bURi Gihe ikoReRwa iRanGizaRU-banza

icyiciro cy’abandi baturage cyagaragarije Urwego rw’Umuvunyi imyanzuro y’imanza, abafite iyo myanzuro bavuga ko imanza zabo bazishyikirije ubuyobozi ngo zirangizwe nti-bikorwe kandi baraziburanye bagatsinda ndetse zigashyirwaho kashe mpuruza. iyo umuntu asesenguye neza imyanzuro baga-ragaje asanga iki cyiciro gikubiyemo imanza zaburanishijwe ariko urukiko ntirufate um-wanzuro ku kiburanwa kubera impamvu zinyuranye zijyanye no kutubahiriza ibiteg-anyijwe mu mategeko. mu myanzuro y’izo manza hakunze kugaragaramo umwanzuro uvuga ko ikirego kitakiriwe ngo gisuzumwe kubera impamvu urukiko ruba rwagaragaje. abaturage bakunze gufata mu mutwe um-wanzuro umwe gusa ugaragaza uwatsinze n’uwatsinzwe mu rubanza, indi myanzuro

ntibayiteho. Abaturage bo muri iki cyiciro basobanuriwe ko bene izo manza zitaran-gizwa kubera ko urukiko ruba rutafashe umwanzuro ku mutungo uburanwa, ngo rugaragaze uwawutsindiye, bagirwa inama yo kongera gutanga ikirego bundi bushya bubahiriza ibyo urukiko ruba rwagaragaje mu mpamvu zatumye ikirego kitakirwa ngo gisuzumwe mu mizi yacyo. icyiciro twasorezaho kuri iki kibazo cyo kuta-rangiza imanza kigizwe n’abaturage bagejeje ku Rwego rw’Umuvunyi imyanzuro y’inkiko iriho kashe mpuruza ariko umuntu yasesen-gura neza incarubanza abo baturage bafite agasanga imyanzuro yashyizweho kashe mpuruza atari imyanzuro y’umwimerere igomba kurangirizwaho urubanza. bene iyo myanzuro igaragaraho ibimenyetso by-erekana ko abayifite bayibonye mu buryo bw’uburiganya ivanywe mu madosiye y’imanza zajuririwe mu nkiko. abaturage basobanuriwe ko bene izo manza zitaran-gizwa ahubwo abagize uruhare muri ubwo buriganya baba bagomba gukurikiranwa n’inzego zibishinzwe bagahanirwa iyo myit-warire.kutarangiza imanza nkana cyangwa kuz-

uuukjhjkcxhk Umuvunyi Wungirije ushinzwe gukumira no kurwanya akarengane yakira ibibazo by'abaturage mu Karere ka Rwamagana

Umuvunyi Wingirije uwa kabiri i buryo , Mayor w'AKarere ka Rwamagana ( uwa gatatu uturutse i buryo ) na ba vice mayor b'Akarere mu nama yabahuje ngo baganire ku bibazo abakozi b'Urwego rw'Umuvunyi basanze mu Karere

Page 8: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

14 15Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Icyumweru cyahariwe kurwanya ruswa gifasha abaturarwanda kumenya inshingano z’urwego rw’umuvunyi

nk’uko bisanzwe buri mwaka, Urwego rw’Umuvunyi rutegura icyumweru cy-ihariye cyo kurwanya ruswa mu gihugu hose. Uyu mwaka, icyo cyumweru cya-tangiriye ku mugaragaro mu karere ka nyabihu mu ntara y’iburengerazuba tariki ya 05/12/2011 kuko akarere ka nyabihu ari ko kabaye aka mbere mu marushanwa y’Uturere ku miyoborere myiza mu mwaka wa 2010. icyo cyum-weru kikaba kizasozwa ku munsi mpu-zamahanga wo kurwanya ruswa ku isi wizihizwa ku itariki ya 09 Ukuboza.

Umunsi mpuzamahanga wo kurwanya ruswa wemejwe n’icyemezo n°58/4 cy’inteko Rusange y’Umuryango w’abibumbye (onU) yateranye ku itariki ya 31 Ukwakira 2003 i merida mu Gihugu cya mexique. Umuryango w’abibumbye washyizeho uyu munsi ugamije gukangurira isi yose kumenya ububi bwa ruswa. kwizihiza uyu munsi rero ni bumwe mu buryo bwo kume-nyekanisha uruhare rw’ayo masez-erano mpuzamahanga mu bijyanye no kurwanya ruswa ndetse n’u Rwanda rwamaze gushyiraho umukono.

Uyu mwaka, insanganyamatsiko y’icyumweru cyo kurwanya ruswa ira-gira iti: “Ba inyangamugayo, wange ruswa”. kwanga ruswa no kuyamagana ni uruhare rwa buri wese, yaba ari inzego za leta, inzego zigenga, abikore-ra, imiryango itari iya leta ndetse

n’abaturage bose muri rusange.ku itariki ya 24 Ukwakira 2011, Urwe-go rw’Umuvunyi rwatangiye ibikorwa binyuranye byo gutegura icyumweru cyo kurwanya ruswa. muri ibyo bikor-wa hari amarushanwa y’indirimbo n’imivugo bigamije gukangurira abanyarwanda b’ingeri zose kwanga, kwirinda no kwamagana ruswa aho iboneka hose n’amarushanwa hagati y’Uturere ku miyoborere myiza.

I. AMARUSHANWA Y’INDIRIMBO N’IMIVUGO

bumwe mu buryo bukoreshwa mu gu-

igihugu cyacu cyafashe intego yo kwi-makaza imiyoborere myiza iha abayo-borwa urubuga rwo kugira uruhare mu buyobozi. imwe mu nkingi zo gushi-mangira imiyoborere myiza ni ukwe-gereza abaturage ubuyobozi, hashyi-rwaho inzego zegereye abaturage kandi zibafasha kwihitiramo ibibakorerwa. akarere ni Urwego rw’Ubuyobozi bwe-gerejwe abaturage, rufite ububasha n’ubushobozi bwo kubakemurira ibi-bazo.

hashingiwe ku ngingo ya 3, igika cya 4, 10° y’itegeko n° 17/2005 ryo ku wa 18/08/2005 rivugurura kandi ryu-zuza itegeko n°25/2003 ryo ku wa 15/08/2003 rigena imitere n’imikorere y’Urwego rw’Umuvunyi, Urwego rw’Umuvunyi rufite inshingano yo “ku-gira uruhare mu guteza imbere ubuyo-bozi bwiza mu nzego zose, rwerekana ko imikorere n’imikoranire y’inzego idatunganye, bitewe n’uko inyuranyije n’amategeko, n’inshingano za buri rw-ego cyangwa n’imigambi rusange ya

Leta, cyangwa se ifite ingaruka mbi ku baturage.”

mu kuzuza iyo nshingano, Urwego rug-ira inama ubuyobozi uburyo bugomba kuzuza inshingano zabwo, rukanakan-gurira abaturage kumenya no guha-ranira uburenganzira bwabo. Rukora kandi igenzura rigamije kureba niba in-zego z’ubuyobozi zikora zikurikije ama-tegeko, zifite uburyo bwo kwigenzura no kugenzurwa, niba kandi imikorere yazo idaha icyuho ruswa n’akarengane.

mu bikorwa byo gutegura icyumweru cyahariwe kurwanya ruswa, hatang-ijwe amarushanwa mu turere twose agamije kureba uko utwo turere dus-hyira mu bikorwa politiki y’imiyoborere myiza. Urwego rw’Umuvunyi rwasabye Utu-rere twose kwitabira ayo marushanwa rwuzuza urutonde rw’ibibazo 30 bi-reba imikorere y’akarere muri rusange bikubiye mu ngingo enye zikurikira:

• imiyoborere;

• ubugenzuzi;• imitangire y’amasoko;• imenyekanishamutungo.

muri aya marushanwa, Uturere dusab-wa kugaragaza udushya mu gushyiraho ingamba zo gukumira no kurwanya ruswa mu rwego rwo kwimika imiyob-orere myiza.

mu cyiciro cya kabiri abakozi b’Urwego rw’Umuvunyi bagiye mu turere twose kugenzura niba ibyo Uturere twujuje mu nyandiko twashyikirije Urwego bi-huje n’ukuri.

Uturere dutatu tuzaba utwa mbere tu-zahabwa ibihembo ku munsi wo guso-za icyumweru cyo kurwanya ruswa ku wa 09/12/2011.

Urwego rw’Umuvunyi rurashishika-riza inzego zose n’abantu bose, baba mu nzego z’ubuyobozi cyangwa ku giti cyabo guhora bashakisha ingamba zo kurwanya ruswa.

tanga ubutumwa ni ukubunyuza mu bihangano. igihangano cy’ikinamico, indirimbo, imivugo, inkuru ishushanyi-je… ubu buryo bukaba bufasha abantu gufata vuba ubutumwa bukubiye muri ibyo bihangango. ku nshuro ya kabiri, Urwego rw’Umuvunyi rwateguye am-arushanwa ku ndirimbo n’imivugo. ayo marushanwa agenewe abahanzi bose yatangiriye ku rwego rw’akarere, akaba azakomeza ku rwego rw’intara

n’Umujyi wa kigali no ku rwego rw’igihugu.ku bijyanye n’insanganyamatsiko, igi-hangano kigomba kuba kigaragaza in-gingo zikurikira:- Guteza imbere imiyoborere myiza;Uruhare rwa buri munyarwanda mu gukumira no kurwanya akarengane;- Uruhare rwa buri munyarwanda mu gukumira no kurwanya ruswa;- Uruhare rw’Urwego rw’Umuvunyi mu kwimakaza imiyoborere myiza;- Uruhare rwa buri munyarwanda mu guharanira uburenganzira bwe;- kubera ijisho umuturanyi cyangwa mugenzi wawe igihe hagaragaye aka-

rengane cyangwa ruswa.kuri buri rwego, hahembwa 3 ba mbe-re barushije abandi kandi muri buri cyiciro, ni ukuvuga mu ndirimbo 3 no mu mivugo 3. mu ndirimbo, hasho-bora kurushanwa umuntu ku giti cye cyangwa itsinda ry’abantu.

II. AMARUSHANWA Y’UTURERE KU MIYOBORERE MYIZA

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWA Urwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

Itsinda ryishyize hamwe riza mu marushanwa y'indirimbo yateguwe n'Urwego rw'Umuvunyi

Umugwaneza Clémentine

Abitabiriye amarushanwa y'indirimbo n'imivugo mu Karere ka Nyarugenge ndetse n'abari mu Kanama Nkemurampaka (jury)

Page 9: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

16 17Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWA Urwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

Ibyavuye mu igenzura ry’amashami y’ubwisungane mu kwivuza

kuva ku itariki ya 04 mata kugeza ku ya 30 Gicurasi 2011, Urwego rw’Umuvunyi rwakoze igenzura ku mikorere y’amashami y’ubwisungane mu kwivuza (Mutuelle de Santé) mu turere twa Gicumbi, musanze, nyamagabe, nyaruguru, karongi, Rutsiro, ngororero, Gatsibo, bugesera na Gasabo. iryo genzura ryari rigamije kureba uburyo amashami y’ubwisungane mu kwivuza ako-ra, serivisi aha abayagana ndetse n’ibibazo ahura na byo mu mikorere yayo.

umwaka wose ku musanzu muke kandi bakivuriza igihe ku buryo abaturage baret-se kwivuza “magendu”.

Ibibazo byo kutivuza kubera amikoro make byarakemutse, biragaragara ko n’indwara z’ibyorezo zahozeho nka za malariya zagabanutse ku buryo bugaragara, kuko uhuye n’uburwayi yivuriza igihe atararem-ba.

UBWITABIRE BW’ABATURAGE

Ubuyobozi bw’Umurenge bugira uruhare mu mikorere y’amashami y’ubwisungane kuko bukora ubukangurambaga kugira ngo abaturage babashe gusobanukirwa gahun-da y’ubwisungane. ibyo bigira ingaruka nzi-za ku bwitabire bw’abaturage ku buryo hari

muri Karongi rifite ubwitabire bwa 99.9%;ishami ry’ubwisungane rya nyange a muri Ngororero rifite ubwitabire bwa 99.7%,

- ishami ry’ubwisungane rya congo nil muri Rutsiro rifite ubwitabire bungana na 99%, - ishami ry’ubwisungane rya kabarore mu Karere ka Gatsibo rifite ubwitabire bwa 96.7%;- ishami ry’ubwisungane rya kinigi muri Musanze rifite ubwitabire bwa 94.1%.

Imikoranire y’amashami y’ubwisungane n’izindi nzego

amashami y’ubwisungane akorana ku rwego rw’akarere n’ubuyobozi bushin-zwe gahunda y’ubwisungane. ku rwe-go rw’akarere, hari ikigega cy’akarere cy’ubwisungane mu kwivuza ( pooling

inama ngishwanama yo kurwanya ruswa yateranye ku nshuro yayo ya ga-tanu ku itariki ya 07 Ukwakira 2011, kuri lemigo hotel, iyobowe n’Umuvunyi Wungirije, Bwana Augustin NZIN-dUkiyimana, ikaba yaritabiriwe n’abayobozi baturutse mu nzego ziny-uranye zigize inama ngishwanama ari zo: Ubushinjacyaha bukuru, minisiteri y’Ubutabera, minisiteri y’Ubutegetsi bw’igihugu, polisi y’igihugu, Urwe-go rw’igihugu rushinzwe iperereza n’Umutekano, Urwego rw’Umuvunyi n'urukiko rw’ikirenga. iyo nama yari igamije kwiga ku ngingo z’ingenzi zikurikira:

- ibibazo bya ruswa bifitanye isano n’urugomero rw’amashanyarazi rwa Nyabarongo (Corruption cases related to nyabarongo hydro power project);

- umushinga w’itegeko ryo kugaru-za imitungo ya leta (public assets recovery draft law);amahugurwa y’abafatanyabikorwa n’inzego z’ubutabera agamije kongerera ubu-menyi mu gukurikirana ruswa n’ibyaha bisa na yo.

ku bijyanye n’ibibazo bya ruswa bifitanye isano n’urugomero rw’amashanyarazi rwa nyabaron-go, hagaragajwe ibibazo bikomeye byabonywe mu iperereza ryakozwe n’Urwego rw’Umuvunyi ku gikorwa cyo kwimura abaturiye ahazubakwa urwo rugomero cyatangiye mu 2008, 2009, 2010 kandi kigikomeza.

ibibazo byagaragaye ni: abaturage

Inama ngishwanama yo kurwanya ruswa yarateranye

banditsweho imitungo kandi amazina yabo atazwi mu midugudu; abatur-age bibarujeho imitungo badafite mu midugudu batuyemo; abaturage ba-fataga imitungo yabo bakayicamo im-irwi bakayandikisha ku bandi bantu; umutungo muke wahabwaga agaciro karekare; abaturage bibaruzagaho umutungo koko bafite ariko hakonger-wamo ibitagomba kujyamo; abaturage bahawe amafaranga make ugereranyi-je n’ayo basinyiye cyangwa n’imitungo yabo; abaturage batahawe amafar-anga kandi barayasinyiye; abaturage bishyuwe inshuro zirenze imwe ku mutungo umwe; hakaba n’aho abatur-age bahabwaga amafaranga menshi ugereranyije n’ibyo babaruje ndetse n’ibyanditse ku mafishi y’imutungo yabo kubera amakosa mu guteranya imibare.

iyo nama kandi yaganiriye ku cyegeran-yo kigaragaza imiterere ya ruswa muri iki gihe mu gihugu hashingiwe ku mibare igaragazwa n’inzego ziny-uranye zifite kurwanya ruswa mu nsh-ingano zazo. iyo mibare yose igaragaza

intambwe ikomeye kandi ishimishije u Rwanda rumaze gutera mu kurwanya ruswa.

nyuma y’inama, abagize inama ngishwanama y’igihugu yo kurwanya Ruswa bakaba baragiranye ikiganiro n’abanyamakuru kugira ngo bagezwe-ho imyanzuro yavuyemo.

inama ngishwanama yo kurwanya ruswa yashyizweho mu 2009 hash-ingiwe ku myanzuro y’inama y’igihugu y’Umushyikirano yateranye ku matari-ki ya tariki ya 17-18 Ukuboza 2008, ig-amije guhuza inzego zinyuranye kugira ngo zihanahane zinamenyekanishe amakuru mu buryo bwo kurwanya no guhana ruswa. iyo nama ngishwana-ma ikaba igizwe n’aba bakurikira; Umu-vunyu mukuru;visi perezida w’Urukiko rw’Ikirenga; Minisitiri w’Ubutabera; Minisitiri w’Ubutegetsi bw’Igihugu; abavunyi bungirije ; Umushinja-cyaha mukuru; insipegiteri wa polisi y’igihugu n’Umunyamabanga mukuru w’Urwego rw’igihugu rushinzwe iper-ereza n’Umutekano.

Bamwe mu bitabiriye Inama Ngishwanama y"Igihugu yo kurwanya ruswa

Kugira mutuelle de sante bituma abaturage bivuriza igihe bityo bagakora imirimo ibateza imbere

loyce k. bamwine

UBWISUNGANE MU KWIVUZA NI IKI?

Ubwisungane mu kwivuza ni uburyo ma-girirane abaturage bibumbira hamwe ba-gatanga amafaranga make kugira ngo bas-hobore kwivuza no kuvuza imiryango yabo mu gihe baba barwaye.

nk’uko biteganywa n’itegeko n° 62/2007 ryo ku wa 30/12/2007 rishyiraho kandi rigena imiterere, imikorere n’imicungire y’ubwisungane mu kwivuza, intego z’ubwisungane mu kwivuza ni izi zikurikira:

- kuvuza abanyamuryango n’abo bishingi-ye;- Gukemura inzitizi z’ibura ry’amafaranga yo kwivuza igihe umuntu afashwe n’indwara;- Guteza imbere amavuriro mu rwego rw’umutungo n’imikorere myiza;

Guteza imbere imibereho myiza y’umuryango mu rwego rwo guhashya in-dwara, bityo ingufu z’abaturage zigasugira;- Gutsura amajyambere y’igihugu muri ru-sange.

IBYAGARAGAYE MU IGENZURAabanyamuryango b’ubwisungane mu kwivuza bemeza ko ari gahunda nziza kuko umunyamuryango n’abo yishingiye bivuza

n’aho usanga ubwitabire burenze ijana ku ijana. nk’urugero, ishami ry’ubwisungane rya Karongi ryari rifite ubwitabire bungana na 101.5% mu gihe cy’igenzura.

hari n’ahandi hagaragaye ubwitabire bush-imishije:- ishami ry’ubwisungane rya polisi ya Karongi rifite ubwitabire bwa 100%;ishami ry’ubwisungane rya Rubengera

Page 10: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

18 19Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Ibikubiye mu masezerano mpuzamahanga yo kurwanya ruswa

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWAUrwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

risk). Uru rwego nirwo rugoboka amashami y’ubwisungane yananiwe kwishyura ibigo nderabuzima. nyamara nk’uko amashami y’ubwisungane asabwa gutanga 20% ku mafaranga yinjiza muri icyo kigega, byaga-ragaye ko ahenshi bidakorwa. ahanini bit-erwa n’uko ayo mashami adafite ubusho-bozi buhagije, ahandi ugasanga ubuyobozi bwa gahunda y’ubwisungane ku rwego rw’akarere butabishyiramo ingufu kugira ngo bikorwe.

amashami y’ubwisungane mu kwivuza akorana cyane n’ibigo nderabuzima biri mu mirenge ayo mashami akoreramo. mu mashami yasuwe, abenshi bagaragaza ko mu ntangiriro ya gahunda y’ubwisungane, ibigo nderabuzima byaranzwe n’imikorere mibi kuko amashami y’ubwisungane yagize igihombo gitewe n’uko ibigo nder-abuzima byatangaga fagitire z’ikirenga. hari aho ibyo bikigaragara nko mu ishami ry’ubwisungane rya nyange b, mu karere ka Ngororero ku buryo hari fagitire zo mu 2009 zitarishyurwa kugeza ubu kubera icyo kibazo.

hari n’ibigo nderabuzima byateye in-tambwe ishimishije mu mikoranire myiza n’amashami y’ubwisungane. aha twavuga nk’ibigo nderabuzima bya kibeho mu ka-rere ka nyaruguru, muhororo mu karere ka ngororero, busogo mu karere ka musanze, munyinya mu karere ka Gicumbi, kigeme mu karere ka nyamagabe, nyamata mu karere ka bugesera, kinunu mu karere ka Rutsiro, kabarore mu karere ka Gatsibo na kimironko mu karere ka Gasabo. ibi bikaba ari ibyo gushimwa kuko bisubiza neza inte-go za gahunda y’ubwisungane mu kwivuza.

amashami y’ubwisungane akorana kandi n’abaterankunga batandukanye barimo cyane cyane inzego za leta nka minisit-eri y’Ubuzima yishyurira abatishoboye, minisiteri y’Ubutabera yishyurira komite z’abunzi, Urwego rw’igihugu rushinzwe inkiko Gacaca rwishyurira inyangamugayo z’inkiko Gacaca, ikigega Gishinzwe Gutera inkunga abacitse ku icumu rya jenoside yakorewe Abatutsi batishoboye, n’abandi. mu igenzura, hagaragaye ko kenshi aba baterankunga batishyurira igihe ku buryo hari n’abafitiye amashami y’ubwisungane amadeni yo mu 2007.

Ibikwiye gukosorwa

igenzura ryakozwe n’Urwego rw’Umuvunyi ryagaragaje ko gahunda y’ubwisungane mu kwivuza ari gahunda nziza igomba gushy-igikirwa. bimwe mu byagaragaye bitagenda neza bikwiye gukosorwa ni ibi bikurikira:

amashami y’ubwisungane yaki-ra amafaranga y’imisanzu ndetse n’ay’inyunganiramusanzu (ticket modéra-teur) ariko abakozi bagatinda kuyajyana kuri banki, bakayabika mu isanduku kandi ari menshi ndetse bakayamarana igihe kini-ni ari na byo bivamo kuyiguriza bavuga ko bazayishyura;

byagaragaye ko ahenshi abakozi b’amashami y’ubwisungane mu kwivuza batuzuza ibitabo by’icungamutungo uko bikwiye, ibyo bigaragara kandi no mu ku-zuza raporo z’ukwezi;

amafaranga akoreshwa mu mirimo ya buri munsi y’amashami y’ubwisungane ntatan-girwa ibisobanuro;

amashami y’ubwisungane agomba gutanga amafaranga angana na 20% yishyurwa mu kigega cy’Akarere cy’ubwisungane mu kwivuza ariko ayo mafaranga ahen-shi ntatangwa;

ibigo nderabuzima byishyuza amashami y’ubwisungane bitinze bigatuma habaho ibirarane kuko bitishyurirwa igihe, ahanini biturutse ku kutagenzurira igihe za fagitire ;

inama y’ubugenzuzi na komite ncungamu-tungo ntiziterana uko biteganyijwe ;Bamwe mu baterankunga bishyurira abati-shoboye batinda kwishyura bigatuma abo baturage batabona uko bivuza.

inama zatanzwe n’Urwego rw’Umuvunyi:abakozi b’ubwisungane mu kwivuza bak-wiye guhugurwa ku byerekeye uburyo bwo kuzuza ibitabo ncungamutungo ndetse na za raporo zitangwa buri kwezi kuko bya-garagaye ko hari abakora amakosa nkana, abandi ugasanga nta bushobozi buhagije bafite;amashami y’ubwisungane mu kwivuza ak-

wiye kujya akora gahunda y’ibikorwa ndet-se n’ingengo y’imari ya buri mwaka;

hakwiye gushyirwa imbaraga kuri za komite ncungamutungo ku bijyanye n’imikoreshereze y’amafaranga mu ishami ry’ubwisungane mu kwivuza kandi komite zigashyirwamo ababifitiye ubushobozi;

amashami y’ubwisungane mu kwivuza akwiye kujya agenzurwa kandi hagashy-irwaho uburyo bwo gukorana na banki, amafaranga yakiriwe akajyanwa muri banki aho gushyikirizwa abakozi b’ishami ry’ubwisungane cyangwa abayobozi b’inzego z’ibanze;

mu mikoranire y’ibigo nderabuzima n’amashami y’ubwisungane mu kwivuza, birakwiye ko hubahirizwa igihe ntarengwa cyo kuba batanze fagitire kugira ngo birinde ibirarane.

UMWANZURO

kugira ngo gahunda y’ubwisungane mu kwivuza ishinge imizi ku buryo bunoze, ig-omba kugira imicungire myiza n’uruhare rugaragara mu gukangurira abaturage kwir-inda indwara.

mu mwaka wa 2011-2012, umusanzu w’ubwisungane mu kwivuza wariyonger-eye, aho wavuye ku mafaranga 1000 ukage-zwa ku mafaranga 2000, 3000 ndetse na 7000 hakurikijwe ubushobozi bw’umuntu.

kugira ngo iyi gahunda nshya y’ubwisungane mu kwivuza igende neza, inzego zishinzwe kwakira imisanzu y’abaturage n’uburyo bwo kuyikusanya bikwiye kuvugururwa kandi abaturage bagasobanurirwa neza ibijyanye na gahunda nshya y’ubwisungane mu kwivuza, kugira ngo badakomeza kum-va ko amafaranga yiyongereye, bakamenya ahubwo ko hari byinshi byiyongereye ku buvuzi bari basanzwe bahabwa harimo kwivuriza aho bashatse no kubona imiti yose bakeneye bitandukanye n’uko mbere hari imiti itishyurwaga n’ubwisungane mu kwivuza, abarwayi ubwabo bajyaga big-urira.

Byanditswe na Umugwaneza Clémentine

nk’uko twabagejejeho, mu nomero ishize igikorwa cy’igenzura ry’ibihugu rikorwa n’inzobere z’Ubunyamabanga bw’Umuryango mpuzamahanga, ibiro bishinzwe kurwanya ibiyobyabwenge n’ibyaha (United Nations Office on Drugs and crime- Unodc) zifatanyije n’iz’ibihugu byatoranyijwe mu rwego rwo gusuzuma ishyirwa mu bikorwa ry’amasezerano mpu-zamahanga yo kurwanya Ruswa, umuntu yakwibaza ibikubiye muri ayo masezerano. ni muri urwo rwego, tubagejejeho bimwe mu bikubiye muri ayo masezerano agizwe n’imitwe umunani.

Umutwe wa mberee: ingingo rusange (in-gingo ya1-4).

muri uyu mutwe, hagaragaramo intego z’ayo masezerano ari zo ziri:guteza imbere no gushimangira ingamba zigamije gukumira no kurwanya ruswa ku buryo bunoze ;guteza imbere, gufasha no gutera inkun-ga ubufatanye mpuzamahanga ndetse n’ubufasha bwa tekiniki (technical assis-tance) mu rwego rwo gukumira no kurwan-ya ruswa, harimo no kugaruza umutungo (recouvrement d’avoirs/ asset recovery);guteza imbere ubwangamugayo, kugaragaza icyo ukora (“la responsabilité/ accountabil-ity”) no gucunga neza umutungo n’ibintu rusange.

hagaragamo kandi amahame agaragaza ko buri Gihugu ari ntavogerwa (sovereignty) kuko amasezerano avuga ko nta ngingo y’amasezerano iha igihugu cyayasinye ububasha bwo gukora ikintu (compétence et fonctions) ku butaka bw’ikindi Gihugu

cyasinye amasezerano kandi icyo kintu giteganywa n’amategeko yacyo y’imbere mu Gihugu (ingingo ya 4, 2. y’amasezerano).

Umutwe wa ii: ingingo zikumira (ingingo ya 5- 14)

ingingo ya 5 y’ayo masezerano iteganya ko igihugu cyayasinye gishyiraho kandi ki-gakurikiza cyangwa kigakurikirana, hashingi-we ku mahame remezo y’amategeko y’icyo gihugu, politiki zigamije gukumira ruswa ku buryo bunoze kandi buteguwe (efficaces et coordonnées), rubanda bakazigiramo uru-hare kandi izo politiki zikubiyemo amahame y’igihugu kigendera ku mategeko, ayo gu-cunga neza umutungo n’ibintu rusange (af-faires et biens publics), ubwangamugayo, gukorera mu mucyo no kugaragaza icyo ukora. byongeye kandi buri gihugu cyasinye amasezerano gisabwa gushyiraho no guteza imbere ibikorwa binoze bigamije gukumira ruswa kandi kikajya gisuzuma ku buryo buhoraho amategeko n’amabwiriza yacyo ndetse n’ibyemezo byafashwe mu rwego rw’ubutegetsi kugira ngo harebwe niba ayo mategeko n’ibyemezo bigera ku ntego yabyo yo gukumira no kurwanya ruswa.amasezerano ateganya ko buri gihugu gishy-iraho urwego cyangwa inzego zishinzwe gu-

gushimangira uburyo bwo gushyira abakozi mu myanya, kuzamura abakozi mu ntera, kubashyira mu gihe cy’izabukuru (retraite/ retirement) hitabwa ku mahame yo gukore-ra mu mucyo n’izindi ngingo (critères objec-tifs tels que le mérite, l’équité et l’aptitude), igenwa ry’imishahara n’ibindi (ingingo ya 7).

ikindi cyiciro kivugwa muri ayo masezer-ano ni ikirebana n’amasoko ya leta no gu-cunga neza umutungo wa leta (ingingo ya 9). amasezerano ateganya ko buri gihugu cyayasinye gifata ibyemezo bya ngombwa kugira ngo hashyirweho uburyo buboneye bwo gupiganisha amasoko ya leta bushingi-ye ku gukorera mu mucyo, ipiganwa (com-petition) ndetse n’ikindi kintu cyose cya-tuma ibyemezo bifatwa mu buryo bukwiye burimo gukumira ruswa. muri ubwo buryo, harimo gutangaza amakuru yerekeranye n’itangwa ry’amasoko ya leta, ayerekeranye n’ibisabwa mu ipiganwa ry’amasoko ndetse n’ayerekeye inzira zo kujuririra ibyemezo byafashwe iyo hari utabyishimiye n’ibindi (ingingo ya 9, 1). byongeye kandi, amasezer-ano ateganya ko igihugu cyayasinye kigom-ba guteganya ingingo zikwiye mu rwego rwo guteza imbere gukorera mu mucyo no kugaragaza ibyo ukora mu micungire myiza

Birasa Fiscal

kumira ruswa kandi izi nzego zikaba zigenga (independence), zigahabwa ubushobozi bw’abakozi n’imari ndetse abakozi bagahab-wa amahugurwa akwiye (ingingo ya 6).ayo masezerano ateganya inzego zigomba kwitabwaho zirimo izo gucunga abakozi ba leta (secteur public) aho asaba ibihugu byayasinye gushyiraho, kugumishaho no

Um

Bwana Nzindukiyimana Augustin, Umuvunyi Wungirije ariko n'inzobere za UNODC

y’umutungo wa leta. izo ngingo harimo in-zira zo kwemeza ingengo y’imari, guhana-hana amakuru yerekeye uko amafaranga yinjira n’uko akoreshwa (recettes et dépens-es), uburyo bw’icungamutungo n’igenzura n’ibindi (ingingo ya 9, 2).

mu nzego zivugwa kugira uruhare rwo

Page 11: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

20 21Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi URWENYA

gukumira ruswa harimo kandi inzego z’ubuyobozi bwa leta. amasezerano asaba igihugu cyayasinye gufata ingamba za-tuma inzego z’ubuyobozi bwacyo zirush-aho gukorera mu mucyo, cyane cyane mu bijyanye n’imiterere, imikorere n’ifatwa ry’ibyemezo. izo ngamba zishobora kuba ishyirwaho ry’inzira cyangwa amabwiriza yemerera abasaba serivise kubona amaku-ru ajyanye n’imiterere, imikorere n’ifatwa ry’ibyemezo kandi, hashingiwe ku kurengera ubuzima bwite bwa muntu n’amakuru am-werekeyeho, akabona amakuru yerekeranye n’ibyemezo cyangwa inyandiko zimureba. muri izo ngamba, hagomba guteganywa uburyo bworoshye bwafasha abasaba seriv-ise kuzigeraho biboroheye. hagomba kandi gutangazwa amakuru harimo gutangaza amaraporo y’umwaka n’iz’igihembwe zi-garagaza impungenge za ruswa mu nzego z’ubuyobozi bwa leta (ingingo ya 10).

ku byerekeye abacamanza n’inzego zi-kurikirana abanyabyaha, amasezera-no avuga ko, hashingiwe ku bwigenge bw’abacamanza n’uruhare rwabo runini mu kurwanya ruswa, buri gihugu cyayas-inye kigomba gushyiraho ingamba zituma abacamanza barushaho kuba inyangamu-gayo kandi badashobora guhabwa ruswa, ibyo bitabangamiye ubwigenge bwabo. izo ngamba zishobora kubamo izerekeye imyit-warire yabo (ingingo ya 11).

Urwego rw’abikorera ntirwibagiranye mu masezerano kuko hateganyijwe ko igihugu cyayasinye gishyiraho ingamba zo kurwan-ya ruswa, abikorera bakabigiramo uruhare (ingingo ya 12). izo ngamba zirimo gutung-anya ibaruramari n’igenzura mu bikorera no

TURWANYE RUSWA

1. Umwarimu yabajije umunyeshyuli ati wifuza kuzaba iki?Umunyeshuri ati nifuza kuzaba imbwa. Mwarimu ararakara, amubaza impam-vu. Undi ati ni uko imana izirebera ida-humbya.

2. Umusaza yagiye kugura radiyo akig-era mu rugo haba hatangiye amakuru ya saa sita na mirongo ine n’itanu. Yumva ngo muri Angola hari amakim-birane hagati ya Do santos na Savimbi. Umusaza n’umujinya mwinshi arihan-ukira arayikubita ati wa mubeshyi we muri Angola wagezeyo ryari? Ko arijye wakwikuriye mu iduka rya hano haru-guru uyu munsi?

3. Umukobwa mwiza yarihanukiriye nyuma y’uko bamubwiye ko afite telefoni nziza maze nawe mu kubishi-mangira agira ati : « Telefone yanjye ni danger ! Ifite carte minoir ya 8GB, kandi ifotora neza kurusha appareil jigital ».

4. Abakoboyi batatu bari bafite akagati gato maze babura uko bakagabana ba-jya inama bati nijoro urota neza niwe ukarya.Ubarusha ubukoboyi yaraka-riye nijoro .Mu gitondo bucya bavuga uko barose .Uwa mbere ati narose nagiye mu ijuru undi ati narose nagiye i kuzimu bankurura.Undi ati nabonye umwe agiye mu ijuru undi ikuzimu akagati ndakirira. 5. Akana kavuye ku ishuri kicara muri bus inyuma ya shoferi gatangira kuririmba kati: iyo papa aba isake, mama akaba inkokokazi mba narabaye umushwi. Iyo papa aba ikimasa mama akaba inka mba narabaye akanyana. Umushoferi agira umujinya arakabwira ati wa kagoryi we se iyo so aba umu-jura nyoko akaba indaya wari kuba iki?

Akana kati niho nari ngeze, nari kuba umushoferi wa bus. Bahita bagasohora.

6. Mwarimu: Ni ibihe bihingwa du-fite muri afrika biduteza imbere??? umunyeshuri : ikawa(coffee)!Umwarimu: muri afrika tuhasan-ga ubwoko bungahe bwa coffee!! umunyeshuri : bubiri Umwarimu: ubuhe n’ubuhe?Umunyeshuri : koffi anan na koffi olo-mide

7. Umugabo yagiye kwa muganga ya-hiye amatwi yombi, noneho muganga ati ariko ese ubundi ubu byakugende-keye bite ? Undi ati wahora n’iki wa

muganga ko telefone yasonnye ndimo ntera ipasi, noneho nakwitaba mfata ipasi aho gufata telefone ! Muganga ati nonese amatwi yombi yahiye ate ? Umugabo ati umva da ! Nonese sinag-ombye gutelefona hano nsaba rendez- vous?

8. Umunyeshuri bamuhaye ikizamini kigira kiti : Garagaza isano iri hagati y’ibi bintu. Dore ibisubizo yahaye mwarimu : Urusenda n’ivubi : byose biraryana ; irindazi n’umukandara : by-ose bifata mu nda ; amashanyarazi na malariya : byose biratitiza ; Imodoka n’urupfu : byose bitwara abantu ; aga-totsi n’umujura : byose biriba ; icyayi n’ikoti : byose bimara imbeho.

9. Umupasitoro Nzamuvumba wa-baga ahantu hitwa i Gitwe, yigeze kwiherera mu nzu asangira n’abandi ka “coca cola” (kavangiye), asohotse

ageze hanze abona imisozi irimo ira-zenguruka. Araterura ati “bene data bakundwa, nimwegere mbigishe dore ibyahanuwe birasohotse”. Abo ba-sangiye bazi yuko atamenyereye ako gasoda, bati “pastoro ba ugarutse mu nzu”! Ati “ mwimbuza guhanura kandi ibyanditswe byasohoye. Byaravuzwe yuko ku munsi wa nyuma imisozi iz-imukira indi, none dore Rwabicuma yimukiye Mpanga, mu kanya murabo-na za Gacu zibahise imbere!” Ni uko barakurura bahirikira mu nzu.

10. Umusaza yari atwaye imodoka yo mu bwoko bwa Volvo, abapolisi bamu-fashe bamuziza ko amatara ya feri ata-ka, arangije arababwira ati bana banjye murakoze kuko sinari gupfa menye ko ataka, ati murabizi neza ko ntafata feri ngo ndangize ngo nsohoke njye kureba amatara ko yaka cyangwa ata-ka, mujye muhora mundebera. Bukeye anyuze ku bandi bapolisi arahagarara akandagira kuri feri nuko ahamagara umwe muribo ati “enda ndebera ko amatara ya feri yaka yewe mwa”

11. Hari guverinoma iherutse gu-tangaza ko igiye guhemba miliyoni 5 buri kwezi ku muryango washoboye kubyara abana 5. Umugabo umwe wari waragize ibyago byo kubyara abana 4 gusa abyumvise arababara cy-ane yibaza ukuntu yateka umutwe ngo nawe azabone ako kayabo k’amafranga.

Nuko ahamagara umugore we amu-jyana mu cyumba aramwomgorera ati “Hari umwana nabyaye hanze, ndab-iguhisha, none reka ngende muzane tugire batanu natwe tuzifatire ako kayabo k’amafranga! Umugore ati ibyo nta kibazo. Ubwo umugabo ayaban-gira ingata, umwana mu mwanya muto aba aramuhagejeje. Ageze iwe ariko akubitwa n’inkuba, asanze ba bana be bandi bane badahari.... Abajije umu-gore ati abana banjye bari he? Umu-gore aramusubiza ati: “ Erega si wowe wamenye iriya nkuru wenyine.... Ba se b’abana usanze na bo bamaze ku-batwara kuko burya nagucaga inyuma mu ibanga, si wowe twabyaranaga.....” Ubwo umugabo arumirwa..

inzobere z’Ubunyamabanga bw’Umuryango mpuzamahanga, ibiro bishinzwe kurwanya ibiyobyabwenge n’ibyaha (Unodc) aho zakurikiranaga Raporo y'Ibikorwa by'Urwego rw'Umuvunyi zagezwagaho n'Umuvunyi Wungirije Nzindukiyimana Augustin

gushyiraho ibihano byo mu rwego rw’akazi cyangwa nshinjabyaha binoze bihuye n’amakosa yakozwe kandi bitinyisha abandi igihe izo ngamba zitakurikijwe. byongeye kandi, mu rwego rwo gukumira ruswa, buri gihugu cyasinye amasezerano gisabwa gush-yiraho ingamba zikwiye zituma abikorera babika ibitabo by’icungamari n’ishusho y’imari; gutangaza amakuru ku ishusho y’imari n’amahame y’icungamutungo n’igenzura mu rwego rwo kubuza ko in-yandiko zakwifashishwa mu gukora ibyaha (twavuga gutanga konti zitagaragara mu bitabo, kwandika imyenda itabaho, gukore-sha inyandiko mpimbano, gusenya ubigam-biriye inyandiko ncungamutungo n’ibindi). Urwo ruhare rw’abikorera mu gukumira no kurwanya ruswa rugomba kugaragara kandi ku bantu n’amatsinda adakorera leta ha-rimo “civil society”, imiryango itari iya Leta n’amatsinda y’abantu (ingingo ya 13) kuko ari bo bagira uruhare runini mu guhugura abaturage (harimo abanyeshuri) ku bubi, impamvu n’ingaruka za ruswa nk’icyorezo.

mu rwego rwo gukumira icyaha cy’iyezandonke, amasezerano asaba ibihugu byasinye amasezerano gushyiraho uburyo bunoze bwo kugenzura amabanki n’ibigo by’imari bitari amabanki, bishinzwe ubu-sanzwe kohereza no guhererekanya amafar-anga cyangwa indi mari, ugasanga ibyo bigo bishobora kugwa mu cyaha cy’iyezandonke. amabanki n’ibigo by’imari bisabwa ku-menya umwirondoro w’umukiriya, gutan-ga amakuru iyo hari gukemanga “opera-tion douteuse”, kubika inyandiko zijyanye n’ihererekanya ry’amafaranga ndetse no kugenzura ku buryo bwimbitse ihererekanya ry’amafaranga rikemangwa cyane cyane aho

uwatanze uburenganzira adafite umwiron-doro wuzuye cyangwa uzwi (ingingo ya 14).

n’ubwo itegeko no 23/2003 ryo ku wa 07/08/2003 ryerekeye gukumira, kurwanya no guhana ruswa n’ibyaha bifitanye isano na yo ryatowe mbere y’uko u Rwanda rushyira umukono kuri ayo masezerano mpuzama-hanga, turasanga igihugu cyacu cyarager-ageje gukumira icyaha cya ruswa. ibyo bik-aba bigaragazwa n’ibisabwa mu ngingo ya 3 y’iri tegeko aho ryibutsa abayobozi b’inzego z’imirimo n’iz’ibigo bya leta, ab’ibigo byigen-ga, ab’amasosiyete n’ab’imiryango itageng-wa na Leta, ko bafite inshingano yo gushy-iraho inzira zo gukumira ruswa n’ibyaha bifitanye isano na yo. Ingingo ya 5 y’Itegeko ikavuga ko ibigo n’imiryango itagengwa na leta bidashinzwe imirimo rusange igenewe abaturage bigomba, mu mikorere yabyo, kwirinda isumbanya n’ivangura iryo ari ryo ryose, mu gihe abasaba gukorerwa imirimo bareshya mu burenganzira bwabo; naho in-gingo ya 8 igategeka buri muyobozi gukorera mu mucyo umurimo ashinzwe wo kugenzu-ra abo akuriye mu mirimo, akareba niba nta bikorwa bya ruswa n’ibyaha bifitanye isano na yo biharangwa. agomba kandi guhora akangurira abo ayobora ububi bwa ruswa. Gukumira icyaha cya ruswa mu Rwanda bi-habwa agaciro kanini kugeza n’aho iryo tege-ko rigaragaraza uruhare rw’itangazamakuru mu gukumira no kurwanya ruswa (ingingo ya 9 y’itegeko no 23/2003). Ubutaha tuzabagezaho umutwe werekeye ingingo z’ibyaha, zitahura ibyaha kandi ziha-na (incrimination, détection et répression/ Criminalization and law enforcement).

biracyaza...

Page 12: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

22 23Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWAUrwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

iGihembwe cya GatatU 2010

n° UmwiRondoRoUmURimo yakoRaGa

URUkiko RwamUkatiye

aGaciRo ka RUswa yatanze cyanGwa yakiRiye

iGihano

1

Rpa0086/10/hc/Rsz habimana saint paul, mwene ntamuhanga innocent na mukamusinga, Ubarizwa: akagari ka nkombo, Umurenge wa Gihundwe, akarere ka Rusizi

Umunyamabanga nshingwabikorwa w’akagari

hc RUsizi 15 000 frw imyaka 5

2 Rpa0010/09/hc/Rsz nemeyemUnGU françois Umuhinzi hc RUsizi400 000 frw

imyaka 5 n’ihazabu ya 650.000frw

3

Rpa0110/10/hc/mus nkUsi alphonse, mwene barayazi na kandoli, Ubarizwa: Umudugudu Rukaragata, Rususa, akarerere ka ngororero

inyangamugayo ya Gacaca

hc mUsanze150 000 frw

imyaka 3 n’ihazabu ya 150 000 frw

4

Rpa0110/10/hc/mus mUkafURika alodie, mwene Gatwarangabo na bavuriki Ubarizwa: Umudugudu wa mugano, kanika, akarere ka ngororero

inyangamugayo ya Gacaca

hc mUsanze150 000 frw

imyaka 3 n’ihazabu ya 150 000 frw

5

Rpa0326/09/hc/mus mbonyinshUti j.damascène, mwene karuhije na nyirabazigaruraUbarizwa: bungwe-bwira-akarere ka ngororero

Umunyamabanga w’urukiko Gacaca

hc mUsanze 20 000 frw imyaka 7

6

Rpa0326/09/hc/mus banyURakUnGeRi théoneste, mwene nkiriyumwami na UrayenezaUbarizwa: kabarondo-bwira-akarere ka ngororero

perezida w’urukiko Gacaca

hc mUsanze 20 000 frw imyaka 7

7

Rpa0294/09/hc/mus bikoRimana daniel, mwene ndisebuye na madagari, Ubarizwa: Umudugudu wa Rwezamenyo, akagari ka burinda, Umurenge wa cyanzarwe, akarere ka Rubavu/ouest.

Umuhuzabikorwa w’ingando ya tiG

hc mUsanze 17 000 frw imyaka 3

8Rpa0256/09/hc/mus senGabo issa, mwene nyakamwe na kankindi, Ubarizwa: kabaya- akarere ka ngororero/ouest

ashinzwe umutekano mu mudugudu

hc mUsanze 5 000 frw imyaka 5

9

Rpa0038/010/tGi/hye sindikUbwabo ibrahim, mwene ngirumpatse shaban na mukabarisa thérèseUbarizwa: intangarugero-Rango b-tumba-huye

Umwogoshi tGi hUyetelephone na 2.000 frws

imyaka 2 n’ihazabu ya 20 000 frw

10

Rpa0005/010/tGi/hye nkURikiyimfURa j. bosco, mwene sekanyange Xavier na niyindorera epiphanie-Ubarizwa: kinazi-kinazi-huye

mécanicien tGi hUye 5 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 50 000 frw

Abahamwe n’icyaha cya ruswank'uko biteganywa n'ingingo ya 3 (9°) y’itegeko n° 17/2005 rihindura kandi ryuzuza itegeko nº 25/2003 ryo ku wa 15/08/2003 rigena

imiterere n’imikorere y’Urwego rw’Umuvunyi, Urwego rw’Umuvunyi rufite inshingano yo gukora no gutangaza urutonde rw’abahamwe n’icyaha cya ruswa n’ibyaha bifitanye isano na yo, n’ibihano bahawe.

Urutonde rukurikira rugaragaza umwirondoro w’abahamwe n’ibyaha byavuzwe haruguru n’ibihano bahawe mu gihembwe cya gatatu n’icya kane umwaka wa 2010.

11

RPA0005/010/TGI/HYE MUKAMANA Bernadette, mwene bizimana nicodème na cuminkindi thacianaUbarizwa: Kinyoni-Gati-Muyira-Akarere ka nyanza

Umuhinzi tGi hUye 5 000 frw

Umwaka 1 n’amezi 6 n’ihazabu ya 50 000 frw

12Rp0216/010/tGi/hye mUnyaRiGoGa eugène, mwene ngurumbe eugène na mukakaberaUbarizwa: akarere ka nyanza-amajyepfo

Umuhinzi tGi hUye 30 000 frw imyaka 10

130360/010/tGihye kayitaRe janvier, mwene kayitare antoine na mukandekezi daphroseUbarizwa: busasamana-akarere ka nyanza

Umushoferi tGi hUye 12 900 frwUmwaka 1 n’ihazabu ya 10 000 frw

14

Rp00200/09/tGi/mUs kaRanGwa protais, mwene ngayabarezi na nyiragateyiUbarizwa: Kabagenza-Ndingati-Cyeru- Akarere ka burera

Umuhuzabikorwa w’akagari

tGi mUsanze 80 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 80 000 frw

15

Rp00200/09/tGi/mUs biGiRimana ndaGije désiré, mwene bizimana na nyirabuyongweUbarizwa:kigezo-nyamugali-nemba-burera-amajyaruguru

Umupolisi tGi mUsanze 80 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 80 000 frw

16Rp00144/09/tGi/Rbv mUkadepite marie Goretti, mwene Rurakabije na Nyirambonimana, Ubarizwa: mahoko-kanama-Rubavu

Umuhinzi tGi RUbavU 9 5000 frw amezi 6

17

Rp0282/010/tGi/Rbv Gatahano elie, mwene sebatware na nyirabashyitsiUbarizwa: bunjuri-Rusiza-bugeshi-akarere ka Rubavu

Umuhinzi tGi RUbavU 100.000frwimyaka 3 n’ihazabu ya 200 000 frw

18Rp0282/010/tGi/Rbv hakizimana jonathan, mwene kajyambere na nyiramaganyaUbarizwa: kabumba-bugeshi-Rubavu

Umuhinzi tGi RUbavU 100.000frwimyaka 3 n’ihazabu ya 200 000 frw

19Rp0232/09/tGi/Rbv biRUshyabaGabo Gérard, mwene Ntibashoboka na NyirarugendoUbarizwa: Gikombe-nyakiriba-Rubavu

Umuhinzi tGi RUbavU1 000 000 frw

imyaka 10 n’ihazabu ya 3 000 000 frw

20Rp0232/09/tGi/Rbv hateGekimana Amiel,mwene Sebitariho na NyirantikabuzeUbarizwa: bugoyi-Gisenyi-Rubavu

Umucuruzi tGi RUbavU1 000 000 frw

imyaka 10 n’ihazabu ya 3 000 000 frw

21

Rp0323/010/tGi/Rbv dUsabemUnGU marie Rose, mwene serugendo na nyirampazuruvugoUbarizwa:kabusunzu-munanira nyakabanda-nyarugenge - rugenge

Umucuruzi tGi RUbavU 50 000 frwUmwaka 1 n’ihazabu ya 100 000 frw

22

Rp0061/010/tGi/mhG mUkanGaRambe marianne, mwene manege na mukamuhutuUbarizwa:Gisovu-nyagisozi-mushishiro-akarere ka muhanga

inyangamugayo ya Gacaca

tGi mUhanGa 50 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 100 000 frw

23Rp0061/010/tGi/mhG mUsabyimana isaïe, mwene Rutayisire na ayigireUbarizwa: mbiriri-nyarusange-muhanga

Umuhinzi tGi mUhanGa 50 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 100 000 frw

Page 13: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

24 25Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

24

Rp0186/010/tGi/mhG niyomwUnGeRi albert, mwene Mushengezi Ezéchiel na Mukandutiye RosalieUbarizwa:nyarusave-mwirute-Rukoma-kamonyi

agronome tGi mUhanGa 30 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 60 000 frw

25

Rp0186/010/tGi/mhG sindikUbwabo jean népomuscène, mwene kimonyo jean marie na nyirabugingo julienneUbarizwa: Ruhendero-jurwe-Rangiro-nyamasheke

Umukangurambaga w’amashyamba

tGi mUhanGa 30 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 60 000 frw

26

Rp0367/010/tGi/mhG ndindabahizi samuel, mwene Hitimana Faustin na Mukantagara DonatilleUbarizwa:Gitwa-munini-Ruhango

motar tGi mUhanGa 10 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 50 000 frw

27

Rp0199/010/tGi/mhG dUkUndUweRa abraham, mwene niragire jean na mukandekezi valérieUbarizwa:nyaruhengeri-mukinga-nyamiyaga-kamonyi

Umuhinzi tGi mUhanGa 3 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 9 000 frw

28Rp0101/10/tGi/kGi mUnyaneza félicien, mwene ndorayabo bénoît-Ubarizwa:nyarubare-bihumbe-twumba-karongi

Umuhinzi tGi kaRonGi 30 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 150 000 frw

29Rp0182/10/tGi/nyGe kaGanGo marcellin, mwene kabanda na mukankanguraUbarizwa:kanyinya-nyarugenge

UmushoferitGi nyaRUGenGe

5 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 20 000 frw

30Rp0098/07/tGi/nyGe sgt kaGiRaneza védaste, mwene barundi na mukakamaliUbarizwa: Gicumbi

UmupolisitGi nyaRUGenGe

140 000 frw

imyaka 3 n’ihazabu ya 100 000 frw

31Rp0259/10/tGi/nyge UkizURU vénuste, mwene mutarambirwa na nyiramakeziUbarizwa: Gatare-nyarugenge

UmufunditGi nyaRUGenGe

1 000 frwimyaka 2 n’amezi 6

32Rp0716/09/tGi/Gsbo mURasiRa joseph, mwene RwamuberaUbarizwa:tunda-Rwamabuye-bugesera

kapita w’abategaga ibiti

tGi Gasabo 3 000 frw imyaka 5

33Rp0075/09/tGi Gsbo nkUbito Godson, mwene mukuru françois na nyirandegeyaUbarizwa :imbibi-bibare-kimironko-Gasabo

Umucuruzi tGi Gasabo 15 000 frw imyaka 2

34Rp0075/09/tGi Gsbo mURenzi emmanuel, mwene Gasirikare na mukakarangwaUbarizwa: imbibi-bibare-kimironko-Gasabo

ldf tGi Gasabo 15 000 frw imyaka 2

35

Rp0201/09/tGi/nybe sikUbwabo jean d’amour, mwene bihiGa na nikUze Ubarizwa :mutakara-masangara-musange-nyamagabe

UmuhinzitGi nyamaGabe

70 000 frwimyaka 7 n’ihazabu ya 140 000 frw

36Rp0201/09/tGi/nybe nzabakURana jacqueline, mwene muzungu na mukagakomo mutakaraUbarizwa: masangara-musange-nyamagabe

UmuhinzitGi nyamaGabe

70 000 frwimyaka 7 n’ihazabu ya 140 000 frw

37Rpa 0023/010/tGi/nyG mURenzi françois, mwene Gatarayiha na mukabutareUbarizwa: mbogo-kiziguro-Gatsibo

UmuhinzitGi nyaGataRe

50 000 frwimyaka 3 n’ihazabu ya 100 000 frw

38Rpa 0023/010/tGi/nyG RUkUndo, mwene kagabo na mukabutareUbarizwa: mbogo-kiziguro-Gatsibo

UmuhinzitGi nyaGataRe

50 000 frwimyaka 3 n’ihazabu ya 100 000 frw

39Rp 0298/tGi/nyG bUnani emmanuel mwene RUvUba hubert na mUkaRaRa jane-Ubarizwa: nsheke-nyagatare

Umunyamabanga nshingwabikorwa w’akagali

tGi nyaGataRe

30 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 50 000 frw

40

Rp0049/09/tb/Gtba ayiRwanda charles, mwene sibomana anicet na mukagasore epiphanieUbarizwa:ngobangoba-Gaseke-nyange-ngororero

ldf tb GatUmba 500 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 5 000 frw

41

mUhashyi jean bosco, mwene Rwigira alphonse na nyirashuri stéphanie-Ubarizwa: akinyenyeri-kinzovu-kabarondo-kayonza

Umukanishi tb kiRehe 50.000frwimyaka 2 n’ihazabu ya 50 000 frw

42Rp 0306/09/tb/kGma mUGUnGa charles, mwene KAREKEZI na MURERWA JeannetteUbarizwa: Gatenga-kicukiro

demobtb kaGaRama

100 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 500 000 frw

43Rp0031/10/Rb/RU kabasha théogène mwene Rukera védaste na kantaramaUbarizwa:Gasarabwayi-nyamugari-kayonza

Umuhinzi tb RUkaRa 5 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 20 000 frw

44

RP074/010/KRH BAGARUKA Faustin mwene Mubyarirehe Célestin na Kabageni valérieUbarizwa: nyamiyaga-mpanga-kirehe

Umuhinzi tb kiRehe 2 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 4.000 frw

45Rp 0094/10/tb/kzi ntambaRa thicien, mwene karubasha na kanindiUbarizwa:Gataraga-mpamfu-muhura-Gatsibo

Umuhinzi tb kiziGURo 70 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 140.000 frw

iGihembwe cya kane 2010

n° UmwiRondoRoUmURimo yakoRaGa

URUkiko RwamU-katiye

aGaciRo ka RUswa yatanze cyanGwa yakiRiye

iGihano

1

Rpa 1251/09/hc/kiG nzabonimpa anastase, mwene bagenukwabo pascal na baziramwabo aliveraUbarizwa:Rusagara-mpenge-muhoza-musanze

Umwanditsi mu Rukiko

hc kiGali 40 000 frw imyaka 7

2Rpa 0638/09/hc/kiG niyonsaba sylvestre, mwene kagorora na mukamwizaUbarizwa:Gacurabwenge-byumba-Gicumbi

Umupolisi hc kiGali 50.000frwimyaka 7 n’ihazabu ya 100.000frw

3Rpa 0638/09/hc/kiG bizabaRimana jérémie, mwene Munyakazi Jean Baptiste na UwamureraUbarizwa:nyamabuye-byumba

Umupolisi hc kiGali 50.000frwimyaka 7 n’ihazabu ya 100.000frw

4

Rpa 1400/09/hc/kiG hakizimana dieudonné, mwene munyeragwe na mukankwayaUbarizwa:mageragere-mataba-karambi-nyarugenge

perezida w’Urukiko Gacaca

hc kiGali 297.000frwimyaka 5 n’ihazabu ya 594 000 frw

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWAUrwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

Page 14: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

26 27Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi TURWANYE RUSWAUrwego rw’UmuvunyiTURWANYE RUSWA

5Rpa 0370/09/hc/mUs Gatahano elie, mwene sebatware na nyirabanditsi-Ubarizwa:bunjuri-Rusiza-bugeshi-Rubavu

Umuhinzi hc mUsanze 100 000 frw

Umwaka n’amezi 6 n’ihazabu ya 100 000 frw

6Rpa 0376/09/hc/mUs ahishakiye jean paul, mwene nyangabose na nyirakajeUbarizwa:kagesera-Rushara-nemba-burera

Umwalimu hc mUsanze 35.000frw imyaka 10

7Rpa0370/09/hc/mUs hakizimana jonathan, mwene kajyambere na nyiramaganyaUbarizwa:kabumba- bugeshi-Rubavu

Umuhinzi hc mUsanze 100 000 frw

Umwaka 1 n’amezi 6 n’ihazabu ya 100 000frw

8Rpa 0222/09/hc/nya GakUba aloys, mwene furere na mukazuziUbarizwa:ngoma-nyamiyaga-kamonyi

Umuhinzi hc nyanza 10 000 frw imyaka 4

9Rpa0577/0/hc/nya vUnabandi jean alias muzehe, mwene Rukimirana na mukandamageUbarizwa:mudanza-Gisagara

Umuhinzi hc nyanza 3 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 12 000 frw

10Rpa0577/0/hc/nya bahUfite théoneste, mwene Gafaranga na mukafurere Ubarizwa:mudanza-Gisagara

Umuhinzi hc nyanza 3 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 12 000 frw

11Rpa 0163/08/hc/Rsz kaRekezi andré, mwene karekezi aloys na nyiramibyuko Rose, Ubarizwa: kinunga-nyabitekeri-nyamasheke

Umuhinzi hc RUsizi 2 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 4 000 frw

12Rpa 0178/hc/RwG mvUnabandi evariste, mwene Rwabukamba na karubera immaculéeUbarizwa:mahoro-mimuri-nyagatare

Umuhinzihc RwamaGana

40 000 frw imyaka 5 n’ihazabu ya 80 000 frw

13Rp0239/09/tGi/mUs kibasha cyprien, mwene barame na mukangangoUbarizwa:birira-kimonyi-musanze

Umuzamu tGi mUsanze 16 000 frw imyaka 5

14Rp0239/09/tGi/mUs mbandiwimfURa, mwene musabanganyo na kanyanaUbarizwa:birira-kimonyi-musanze

Umuzamu tGi mUsanze 16 000 frwUmwaka usubitswe mu myaka 2

15Rp0770/06/tGi/mhG ndahiRo john mwene bidayari vincent na karwera Ubarizwa:kampala-Uganda

UmushoferitGi mUhanGa

5 000 frwimyaka 7 n’ihazabu ya 10 000 frw

16

Rp0475/010/tGi/mhG/Ronpj25412/s1/010/nR/bd hitiyaRemye phocas, mwene nkundimana frédéric na nyiratebuka Ubarizwa:Rugogwe-murambi-nyamagabe

UmuhinzitGi mUhanGa

10 000 frw

imyaka 3 isubitswe mu myaka 2 n’mezi 6 n’ihazabu ya 50 000 frw

17

Rp0770/06/tGi/mhG batamUliza edyna, mwene mbonyumuvunyi emmanuel na mukarusanga anastasieUbarizwa:muhanga

UmupolisitGi mUhanGa

5.000frw

imyaka 7n’ihazabu ya 10 000 frw

18Rp0770/06/tGi/mhG Usabimana claude, mwene karekezi ananias na bazubagira angelaUbarizwa: Ruhango

UmupolisitGi mUhanGa

5.000frw

imyaka 7n’ihazabu ya 10 000 frw

19Rp0323/10/tGi/nyGe nyandwi charles, mwene bigumushaka na mukabazigaUbarizwa:Rwamaya-karembure-kicukiro-kicukiro

UmuhinzitGi nyaRUGenGe

7 000 frwimyaka 3 n’ihazabu ya 70 000 frw

20Rp0436/10/tGi/nyGe kwiRinGiRa alpfed, mwene mutwarasibo michel na mujugambe Ubarizwa:ituze-mukina-kimihurura-Gasabo

perezida wa koperative CDEF

tGi nyaRUGenGe

1.000.000frw

Umwaka 1 n’amezi 6 n’ihazabu ya 3 000 000 frw

21RP0436/10/TGI/NYGE MUKANKUSI Christine, mwene Rutebuka na kangabe Ubarizwa:kibaza i-kacyiru-Gasabo

visi perezida wa koperative CDEF

tGi nyaRUGenGe

1.000.000frw

Umwaka 1 n’amezi 6 n’ihazabu ya 3 000 000 frw

22Rp 0316/10/tGi/Rsz bizimana jean paul, mwene bacamurwango na mukabuteraUbarizwa:kamashangi-kamembe-Rusizi

Umushoferi tGi RUsizi 3 000 frwimyaka 2 n’ihazabu ya 15 000 frw

23Rpa0033/tGi/nGoma makUza jean claude mwene makuza désiré na mUkaRUGwiza –Ubarizwa: nyamagana-Ruhango-Ruhango

Umukozi wa fodey security

tGi nGoma 65 000 frwUmwaka n’ihazabu ya 350 000 frw

24Rp0512/10/tGi/Gsbo bizimUnGU valens, mwene kanyamuhanda léonidas na vuguziga nathalieUbarizwa:mbilili-nyarugenge-muhanga

inyangamugayo ya Gacaca

tGi Gasabo 400 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 560 000 frw

25

Rp0512/10/tGi/Gsbo mUhiRwa jean christophe, mwene kimonyo marc na bazigaga marieUbarizwa:Gishushu-nyarutarama Remera-Gasabo

inyangamugayo ya Gacaca

tGi Gasabo 400 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 560 000 frw

26Rp 0686/10/tGi/Gsbo kabano alexis, mwene mwumvaneza na nyirandekeziUbarizwa:Remera-Gasabo

Umupolisi tGi Gasabo 5.000frwimyaka 4 n’ihazabu ya 25 000 frw

27Rp00667/09/tGi/Rbv ntihabose jean claude, mwene iryamukuru na nyirankizinkikoUbarizwa:vumbi-kayove-Rutsiro

Umukozi wa RRa tGi RUbavU 100.000frwimyaka 5 n’ihazabu ya 200 000 frw

28Rp0572/010/tGi/Rbv ntamayimana alphonse, mwene ndimubanzi na nyirarwanganoUbarizwa: kageyo-Rususa-busasamana-Rubavu

ldf tGi RUbavU 14.000frw imyaka 5

29Rp0259/010/tGi/Rbv ndaGijimana tharcisse, mwene Simpunga na Nyirantibimenya Ubarizwa:mukingo-makurizo-cyanzarwe-Rubavu

Umwanditsi w’abunzi b’akagari

tGi RUbavU 4 000 frw imyaka 5

30Rp00667/09/tGi/Rbv havUGimana jalier, mwene ngarambe na mukagasanaUbarizwa:munaniraii- nyakabanda-nyarugenge

Umucuruzi tGi RUbavU 100 000 frwimyaka 5 n’ihazabu ya 200 000 frw

31Rp 0673/09/tGi/Rbv shiRikinyoma théogène, mwene Ntiruhongerwa na NzabanitaUbarizwa:kibisabo-Rambura-nyabihu

ldf tGi RUbavU 29.000frwimyaka 5 n’ihazabu ya 50 000 frw

32RP0508/TGI/HYE Sgt NDAYISHIMIYE Augustin, mwene buseruka cyprien na nyiraburanga marieUbarizwa:nyundo-muyira-nyanza

Umupolisi tGi hUye 5 000 frw Umwaka 1

33Rp 0053/10/tb/Gtmba kaRekezi alexis, mwene ntahontuye na UwigereyeyoUbarizwa: Gapfura-Rusororo-muhororo-ngororero

Umuhinzi tb GatUmba 2.000frwimyaka 2 isubitswe

34Rp 0179/09/tb/nyG bimenyimana swaibu, mwene hitabatuma na nduwayezu Ubarizwa:Gatenga-kicukiro

ldf w’akarere ka nyarugenge

tb nyaRUGenGe

5000 frw imyaka 4

35Rp 0179/09/tb/nyG niyonshUti françois, mwene munyantore ildephonse na mukakirengaUbarizwa: nyarurama- kimisange-kicukiro

ldf w’akarere ka nyarugenge

tb nyaRUGenGe

5000 frw imyaka 4

ibisobanURo: hc : Urukiko RukurutGi : Urukiko Rwisumbuyetb : Urukiko rw’ibanze

Page 15: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

28 29Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi IMIYOBORERE MYIZAUrwego rw’UmuvunyiIMIYOBORERE MYIZA

Ufite igitekerezo, ikibazo , icyifuzo ndetse n'inama ushaka kugeza ku bwanditsi bw'ikinyamakuru Umuvunyi Magazine , bwandikire kuri: BP: 6269, email: magazine@

ombudsman.gov.rw cg se Tél: 0788305881 / 0788455701 / 0788479380

nk’uko biteganywa mu ngingo ya 3 y’itegeko n° 17/2005 ryo kuwa 18/08/2005 rigena imiterere n’imikorere y’Urwego rw’Umuvunyi mu gace ka 4, imwe mu nshingano z’Urwego rw’Umuvunyi ni uk-wakira buri mwaka inyandiko zigaragaza imitungo nyakuri y’abayobozi mu nzego zose za Leta n’abandi bakozi bafite aho bahurira n’imari n’umutungo bya leta mu kazi kabo ka buri munsi.

kuva Urwego rw’Umuvunyi rwatan-gira imirimo yarwo muri 2004, igikor-wa cy’menyekanishamutungo cyagiye gikorwa mu buryo bwo kugeza udutabo tw’imenyekanishamutungo ku bantu bose barebwa n’icyo gikorwa, bakatwuzuza

Abarebwa n’igikorwa cy’imenyekanishamutungo bakomeje gusobanukirwa n’akamaro karyo

bw’imenyekanishamutungo ryifashishije interineti, abantu ibihumbi bitatu na magana atatu na cumi (3.310) nibo basho-boye kwitabira ayo mahugurwa. “Kutitabira igikorwa cy’imenyekanishamutungo bihanwa n'amategeko”

mu gikorwa cy’imenyekanishamutungo hagiye hagaragara bimwe mu bibazo ku bantu bagiye biyambaza Urwego rw’Umuvunyi kugira ngo rubafashe gu-kora imenyekanishamutungo. muri ibyo twavugamo ibi bikurikira:

1. Koherereza Urwego rw’Umuvunyi uru-tonde rw’abakozi ruriho email addresses zituzuye.

ibi byagaragaye ubwo inzego z’imirimo ya leta zoherezaga urutonde rw’abagomba gukora imenyekanishamutungo ku Rwego rw’Umuvunyi ugasanga aderesi zanditswe kuri bamwe mu bakozi zitabaho cyangwa se badafite email. Bamwe mu bagombaga gukora imenyekanishamutungo wasan-gaga basaba Urwego rw’Umuvunyi ko rubahindurira aderesi ya interineti (email addresses) akenshi wasangaga zitanditse neza cyangwa zitagikora.

2. Kudasoma amabwiriza ajyanye n’uburyo imenyekanishamutungo rikor-wa.

ibi byagaragaye kuri bimwe mu byiciro birebwa n’igikorwa cy’imenyekanishamutungo, aho wasan-gaga badasoma amabwiriza yo kuzuza in-yandiko y’imenyekanishamutungo kandi Urwego rw’Umuvunyi rwarayashyize ku muyoboro wa interineti wayo hagamijwe kuborohereza kumenya uburyo bakora

bakatugarurira Urwego rw’Umuvunyi bi-tarenze tariki ya 30 kamena ya buri mwa-ka.

mu rwego rwo kujyana n’iterambere hifashishijwe ikoranabuhanga no gu-tanga serivisi nziza kandi yihuse, Urwego rw’Umuvunyi rwatangiye gahunda yo kwakira imenyekanishamutungo hifash-ishijwe interineti “online declaration of assets system”.

Ubu buryo bushya bwafashije abarebwa n’igikorwa cy’imenyekanishamutungo baba abari mu gihugu cyangwa hanze ya-cyo kuba barikorera aho baherereye hose mu gihe bashobora kuba babona umuy-oboro wa interineti. Ibi byabafashije guku-raho ingendo bajyaga bakora mu kugeza inyandiko zabo ku cyicaro cy’Urwego rw’Umuvunyi zadindiza imirimo y’abo.Urwego rw’Umuvunyi narwo rwa-byungukiyemo rubasha kuba rwa-zigama amafaranga y’ubutumwa ya-

jyaga akoreshwa mu kugeza inyandiko z’imenyekanishamutungo ku barebwa n’iki gikorwa, umwanya wakoreshwaga mu ngendo zakorwaga n’abakozi barwo hirya no hino ukaba warakoreshejwe mu yindi mirimo.

“Inzego za Leta zirasabwa kujya zohereza aderesi nyakuri z’abakozi bazo zikanabash-ishikariza gukorera igihe imenyekanisha-mutungo”

igikorwa cy’imenyekanishamutungo rikozwe mu buryo bw’ikoranabuhanga rigezweho “online declaration of assets” cyabanjirijwe n’amahugurwa Urwego rw’Umuvunyi rwageneye abantu bose barebwa nacyo.

(kugeza dusohora iyi nkuru) imibare iga-ragaza ko ku bantu ibihumbi birindwi na magana atatu mirongo itandatu na batatu (7.563) bagombaga guhugur-wa mu gihugu hose ku buryo bushya

imenyekanishamutungo ryabo.

ibibazo byagaragaye mu imenyekanisha-mutungo ry’umwaka wa 2011mu gikorwa cyo kumenyekanisha umu-tungo mu mwaka wa 2011 hagaragayemo ibibazo bikurikira:Kuba interineti itaragera mu bice byose by’igihuguibi byabaye imbogamizi kuri bamwe mu bantu baherereye mu bice bimwe by’Igihugu bitarimo interineti kandi bag-ombaga gukora imenyekanishamutungo hifashishijwe uburyo bushya bwa interi-neti, bityo bigatuma bakora urugendo rurerure bajya gushaka aho babona in-terineti kugirango bashobore gukora icyo gikorwa.

3. Gutegereza umunota wa nyuma (deadline).

ibi byagaragaye ubwo inzego zimwe na zimwe z’imirimo ya leta zagiye zohereza urutonde rw’abakozi barwo ku munsi wa nyuma w’imenyekanishamutungo. ibi by-abaye inzitizi ku bakozi bazo bituma bata-basha gukora imenyekanishamutungo ku gihe. ikindi ni uko abantu benshi bibutse kugana Urwego rw’Umuvunyi mu cyum-weru cya nyuma cyo kumenyekanisha umutungo ari uko babyibukijwe n’itangazo ryanyuzwaga ku maradiyo akorera mu gi-hugu no kuri televiziyo y’u Rwanda.

4. Kutamenya gukoresha ikoranabuhanga rya interineti.

ibi byagaragaye ku barebwa n’igikorwa cy’imenyekanishamutungo batabonye ubutumire bubemerera gukora imenye-kanishamutungo kuko nta aderesi ya email ya interineti bari basanzwe bafite,

abandi n’abo ugasanga barahawe ubwo butumire ariko batazi gukoresha imashini (computer).

Uko igikorwa cy’imenyekanishamutungo cyagenze muri uyu mwaka wa 2011 imenyekan-ishamutungo ryifashishije interineti, riga-ragaza ko muri rusange abantu bagerageje kuryitabira mu buryo bushimishije n’ubwo hari ahagiye hagaragaramo ibibazo bitandukanye.

imbonerahamwe ikurikira iragaragaza uko imenyekanishamutungo ryitabiriwe:

muri rusange, igikorwa cy’imenyekanishamutungo gifite akamaro ko gutoza abayobozi n’abakozi ba leta mu nzego zose gukorera mu mucyo no gucun-ga neza umutungo wa leta bashinzwe.

kugira ngo igikorwa cy’imenyekanishamutungo ryifashishije interineti kizarusheho kugenda neza ni uko inzego za leta zose zigomba kujya zo-herereza Urwego rw’Umuvunyi urutonde na aderesi yuzuye neza abakozi bazo.

abakozi bose barebwa n’igikorwa cy’imenyekanishamutungo nabo bag-ombye kujya barikora kuva igihe bakiriye ubutumwa (email invitation) bw’Urwego rw’Umuvunyi aho gutegereza umunsi wa nyuma. ibi bizatuma Urwego rw’Umuvunyi rubafasha gukemura ibibazo bagenda ba-hura nabyo muri icyo gikorwa ku gihe.

abagombaga gukora abarikoze abatararikoze

7.561 6.758 803

100% 89.3% 10.6%

bamwe mu barebwa n'igikorwa cy'imenyekanishamutungo bakurikirana amahugurwa y'uburyo bamenyekanisha umutungo bakoresheje ikoranabuhanga

MUGISHA Jules

Page 16: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

30 31Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw’Umuvunyi INKURU ISHUSHANYIJEUrwego rw’UmuvunyiINKURU ISHUSHANYIJE

Nk’umuyobozi wungirije, nifuzaga ko mwampa umwanya uhagije wo

gusobanura neza ingamba zafashwe muri iyi

gahunda yo kurwanya ruswa...

Burya abaturage dukora amakosa menshi, namwe abayobozi duhora tubagusha mu

makosa. Byarushaho kuba byiza dufatanyije muri gahunda ya leta turwanya ruswa...

Bayobozi bacu, ni irihe tegeko rihana icyaha cya ruswa? Dufite amatsiko n’inyota y’iryo tegeko...

Dufate imyanzuro twiyemeza kurwanya ruswa no gushyira imbere y’amategeko

abatanga ruswa n’abaryi bayo...

Bavandimwe, muze dukomeze dushyire

hamwe, dufatanye mu gikorwa cyo kurwanya ruswa mu nzego zose...

Mu rwego rw’ubufatanye hagati yacu twese, turasabwa gukurikira inyigisho z’urwego rw’Umuvunyi zitugeraho

kandi zitwubaka...

Mfasha vuba vuba aya mafaranga wansabye dusangire ariko mbone isoko ryiza...

Muri aka kanya gashize, hari amakuru atugezeho ko uwitwa MUHEKENYI yakoze amakosa yo kurya

ruswa, ni ngombwa ko ashyikirizwa vuba inzego z’ubutabera

Ihutire kugeza ikirego cyawe vuba na bwangu mu rukiko...

Mbagejejeho ikirego ku cyaha cya ruswa: Amazina y’uregwa: Muhekenyi

Amazina y’urega: MuhireUrubanza MUHEKENYI aregwa kuba yarakiriye ruswa ruratangiye, asabwe kwisobanura imbere y’urukiko ku byaha byose byose aregwa

Ansabye ibihumbi magana atanu ngo ni icya cumi cyi’soko ryo kuvugurura

inyubako y’Akarere...

Nyakubahwa Meya, nkurikije

inama zose mwatugiriye, nagira ngo dufatanye

gukurikirana uriya mugabo MUHEKENYI

wanyatse amafaranga

ageze ku bihumbi magana atanu...

MUHEKENYI imbere y’urukiko yiregura ku cyaha cya ruswa

Iyi nkuru mu mashusho yateguwe n’umunyabugeni (Artiste) HABIMANA Edmond

Biracyaza...

Page 17: Uwari Umuvunyi Mukuru yashoje manda ye agirwa senateri · URWEGO RW’UMUVUNYI B.P.: 6269 KIGALI TEL: ... roshye rusaba ubunyangamugayo ... Uwahoze ari Umuvunyi Mukuru yashoje manda

32 Umuvunyi Magazine Ukuboza 2011

Urwego rw'Umuvunyi rwifurije abasomyi b'ikinyamakuru ""Umuvunyi Magazine"

Noheli nziza n'umwaka mushya muhire 2012.

2012