UVOD U PEJZAŽNU ARHITEKTURU II Čas: Istorijski razvoj pejzažne arhitekture i vrtne umetnosti Oktobar, 2014.

UVOD U PEJZAŽNU ARHITEKTURU II Čas: Istorijski razvoj pejzažne arhitekture i vrtne

umetnosti

Oktobar, 2014

U Webster's New World Dictionary Of The American Language (1986) struka pejzažna arhitektura definisana je kao: “veština planiranja ili menjanja pejzaža u određenom području ili užem lokalitetu u željenom ili svrsishodnom pravcu”.

Bensonov rečnik definiše pejzažnog arhitektu kao arhitektu koji se bavi uređenjem vrtova, zemljišta (oko građevina).

POJAM

VRTOVI ANTIČKOG SVETA

Egipat

Utilitarni vrt starog Egipta

Umetnost vrtova kod starih Egipćana bila je na visokom nivou

Ramzes III je u jednom svom parku načinio “sveti put “ za šetnju i uživanje, koji je bio uokviren plemenitim voćkama i cvećem.


EGIPAT

Egipatska vila sa vrtom

Vrt je imao sve osobine današnjeg dobro uređenog vrta:

•Zasenčene aleje

•Kanali sa vodom

•Oko pravilnih bazena bili su travnjaci sa cvećem

•Obodom je vrt bio uokviren visokim drvećem


EGIPAT

Vrt istaknutog egip}anina


PERSIJA

Semirami-dini vrtovi

U Persiji su vrtovi kao i u Egiptu bili pravilnih oblika. Često su primenjivane terase zasađene cveće.O dimenzijama nekih kraljevskih parkova može se zaključiti po tome što je Kir mlađi održao u svom parku smotru od preko 13 000 grčkih vojnika.

INDIJA

Mauzolej Tadž-Mahal

Vrtovi Indije većinom su bili religioznog karaktera pored svetilišta i hramova.

Vodene površine su sastavni deo varta, i one doprinose svežini i estetici prirodne sredine

KINA

Vrt Ljo v Su-Čžou, Kina

Umetnost vrtova u staroj Kini bila je veoma razvijena i negovana.

Vrtovi su po svojim ogromnim razmerama daleko nadmašili sve poznate parkove sveta

Park U-Ti, iz drugog veka pre naše ere imao je u obimu 200 km. 30 000 robova je godišnje radilo na njegovom uređivanju. Vrtovi su bili prepuni skulptorskih ukrasa, čudnovatog stenja i kamenja, mostića i ostrva

JAPAN

Otvori sa vizurama

Kao i u Kini i u Japanu umetnost vrtova bila je veoma razvijena i negovana

JAPAN


GRČKA O vrtovima antičke grčke ima malo podataka.

Utvrđeno je da su Grci imali literaturu o uređivanju vrtova.

Grčki vrtovi korišćeni su za gimnastička vežbanja i takmičenja, a u poznijem periodu to su bila mesta gde su filozofi govorili okupljenom stanovništvu.

Vrtovi su imali pravilne oblike i bili su ukrašeni skulpturama, vazama, kladencima.


RIM

VRTOVI ANTIKOG SVETA

RIM Antički Rim je bio bogat u privatnim vrtovima ali je bilo i javnih šetališta.

Rimski „vajari“ vrtova “topiari’, planiraju prave aleje, pravougaone partere sa cvećem i egzotičnim biljkama, uokviruju pravilno orezanim „zelenim zidovima“ prostore u kojima su skulpture bogova.

Bogata vrtna arhitektura – terase, bazeni sa vodoskocima, kolonade, skulpture – sve je to bilo uokvireno zelenilom u geometrijskim i arhitektonskim oblicima.

SEDNJI VEK

Značaj vrtova i vrtne umetnosti u srednjem veku znatno opada, kao što opada i čitava antička kultura i umetnost. Bilo je ipak uređenih vrtova oko dvorova i manastira.

VRTNA UMETNOST RENESANSE

• Pokret renesanse razbio je mnoge srednjovekovne stege.

• Kultura renesanse postala je bliža čovekovim potrebama, ona je počela da približava prirodu čoveku, da je uvodi u sve oblasti umetnosti.

• Arhitektura je napuštala gradske zidine i počela je da se u širokim vangradskim prostorima povezuje sa okolnom prirodom, sa zelenilom.

• Život u bogatim vangradskim vilama zahtevao je dobro uređene slobodne prostore u zelenilu.

• Uporedo sa razvojem renesansne arhitekture razvijala se i vrtna umetnost, kao sastavni deo arhitektonske delatnosti.

• Široke aleje, koje su presecale vrt, otvarale su vidike na vilu, na terse, kaskade i vodoskoke, dok su prostori gusto uokvireni aromatičnim biljkama stvarali intimnu atmosferu


ITALIJA

Vila d’Este: Plan vrta vile jasno izražava kompoziciono jedinstvo vile i vrta


Vila d’Este


ITALIJA

Vrt vile Lante, vodoskok pegaza


ITALIJA Vrt Boboli

VRTNA UMETNOSTBAROKA

vFRANCUSKAKompozicija francuskog vrsta zasniva se na geometrijskoj pravilnosti, sa simetričnim rasporedom parkovskih elemenata.

U francuskom vrtu je izražena baroktna koncepcija: razvijanje bogate aksijalne kompozicije, sa širokom dekorativno obrađenom centralnom alejom, koja sadrži ukrasne partere, bazene, vodoskoke, koji ritmički rasčlanjuju prostornu kompoziciju vrta.

Kompozicije francuskih vrtova iz XVI veka

VRTNA UMETNOST BAROKA

FRANCUSKA

U drugoj polovini XVII veka vrtna umetnost u Francuskoj dobija ogromne razmere i tu dostiže najviši stupanj svog razvoja.

Sa Andre LeNotrom, tvorcem poznatih vrtnih kompozicija, vrtna umetnost u Francuskoj dobija vodeću ulogu u svetskim razmerama, njena dela postaju predstavnici francuskog vrtnog stila; ona se nazivaju i “francuskim vrtom’ ili “francuskim parkom”.

Poznati francuski vrtovi su: Versaj, Vo-le Vikont, Marli, Sen Žermen, Sen Klu.

Poznati francuski vrtovi umetnici su: Klod i Andre Mole, Žak Boaso i Andre LeNotr.

BAROKNI VRTOVI

vFRANCUSKA – Versajski park (1661do 1688), Luj XIV

LeNotr je pažljivo proučavao reljef i koristio njegove osobenosti u kompoziciji vrta.

On je iskoristio brežuljkasti teren za stvaranje terasa, monumentalnih stepenica, za stvaranje kontrasta i inenađenja putem bazena i vodoskoka iza terasa.

Široke, bogato obrađene aleje, koje vode prema dvorcu predstavljaju glavne kompozicione osovine u delima LeNotra.

NEMAČKA– Vrtovi Sanssouici- Posdamm, vrtovi dvorca Fridriha Vilhelma III- projektant Peter Joseoh Lenne (1816)

Severni i Sicilijanski vrt;1860

BAROKNI VRTOVI


Trijmfalna aleja 1848

BAROKNI VRTOVI


Gornja terasa dvorca oko 1865

BAROKNI VRTOVI


Oranžerija sa tersama, 1855

BAROKNI VRTOVI

POKRET ZA STVARARANJE PRIRODNIH PARKOVA-PERIOD ROMANTIZMA

Težnja ka novim, prirodnijim oblicima vrta javlja se kao reakcija na geometrijsku ukalupljenost prirode, na izveštačene oblike zelenila. Pretvaranje skoro celokupnog biljnog materijala u krute, geometrijske figure, u ornamente i vezove, dovelo je do takvog preterivanja da su vrtovi gubili karakter prirodne sredine.Ideja o stvaranju prirodnih parkova, bez geometrijske pravilnosti, nastaje pod više uticaja. Bekon u svojim “Esejima o vrtovima” i Milton u “Izgubljenom raju” dižu glas protiv geometrijskih vrtova. Književnici Pop i Edison takođe govore u istom pravcu. Žan Žak Ruso kritikuje francuski vrt. U uzdizanju i veličanju prirode takmiče se tokom XVIII vaka poznati književnici, pesnici i likovni umetnici. Prema novim shvatanjima vrtovi ne treba samo da sadrže zelene nasade u onom obliku kako se javljaju u prirodi, nego je njhova uloga veća: oni treba da idealizuju, da daju sintezu svega onoga što je u živoj prirodi privlačno i prijatno za posmatrača.

Među arhitektima-pejzažistima XVIII veka ističe se Vilijem Kent koji je u svoje parkove unosio ne samo vernu sliku engleskog prirodnog predela, nego ih oživljavao seoskim pojatama, pokrivnenih slamom i pašnjacimana na kojima prolaznici mogu da vide krave, konje, pa i divljač.U drugoj polovini XVIII veka javlja se među umetnicima težnja za podražavanjem kineske umetnosti, a posebno kineskih vrtova. Tome je naročito doprineo Vilijem Čembers. Tako se krajem XVIII veka, pod različitim ideološkim uticajima , stvaraju se tri škole, kojima je zajednička svrha što bolje podražavanje i upotpunjavanje prirode:

Prirodno –pejzažnog vrta

Slikovitog vrta, i

Kinskog vrtaStapanjem ovih škola nastaje jedan stilski pravac koji se naziva “anglo-kineski” i kasnije samo “engleski stil”.


Klasičan primer engleskog pejzažnog vrta. Park ima formu nepravilnog trapezoida.

Osnovna kompozicija – slobodno razmeštene sadnice.

U kompoziciji parka značajnu ulogu ima jezero.

ENGLESKA– Park Stou, 1713, Kent

U parku se nalaze elementi koji treba kod posetilaca da izazovu romantična raspoloženja: hramovi, mostovi, veštački građene ruševine antičkih hramova, pečine i sl.


ENGLESKA– Park Prior, 1760


ENGLESKA– Blenheim Palace, Oxfordshire. Dvorac(1705), Paladijev most (1720).



ENGLESKA – Blenheim Palace, Oxfordshire. Dvorac(1705),

ENGLESKA– London Regent's Park

Jedna od bitnih odlika engleskog parka je ostavljanje širokih poljana, sa slobodnim grupacijama drveća i šiblja.Staze su vođene po obimu veoma štedljivo , u prostim, pravilnim i blago izvijenim linijama.Kod glavnih aleja vođeni su obostrani drvoredi


NEMAČKA – Vrt dvora Prinza Albrehta; 1830

Uticaj engleskih vrtova


NEMAČKA – Koenigs Wusterhausen, 1832, projektant Lene



vNEMAČKA – Burg Hohenzollern 1855, projektant Lene



AMERIKA -Čikago, Xeksonov park pored Mičigen jezera, 217 ha

Jedan od parkova u sistemu parkova Čikaga, ostvarena je dvostruka saobraćajna mreža za kolski i pešački saobraćaj


AMERIKA -Čikago, Vašingtonov park

Park je podeljen na približno jednaka, ali po sadržini različita dela. Glavne staze imaju kontinualan obilazan karakter, povezujući severni i južni deo parka. U severnom delu preovlađuju velika polja, a u južnom delu glavni značaj ima središnji deo sa jezerom, ostrvima i tenis igralištima. Kako je park podignut između blokova zgrada zaštitni pojas zelenila je dobro izgrađe.


URBANA REVOLUCIJA XIX VEKASa promenama koje su nastale urbanom revolucijom u Evropi u XIX veku, delatnost pejzažne arhitekture se proširuje.

Širenje gradova - kao posledica političkih reformi, razvoja industrije i saobraćaja - dovodi do povečanja koncentracije ljudi u njima, i do naglog opadanja kvaliteta gradske životne sredine.

U takvoj situaciji javlja se potreba rekonstrukcije gradova kroz prostornu organizaciju i uvođenje novih infrastruktura.

Jedna od osnovnih novih infrastruktura značajna za melioraciju degradirane životne sredine gradova je sistem zelenih i otvorenih područja grada( urbana zelena infrastruktura). Ovo je i vreme kada struka iz privatnog prelazi u javno područje delovanja.

Planiranje sistema zelenih površina gradova (urbane zelene infrastrukture) tada postaje novo područje rada pejzažnog arhitekte.

URBANA REVOLUCIJA

Plan ulešavanja okoline Postdama, Nemačka, 1833

Peter Joseph Lenne

Najznačajniji čovek koji se često naziva "ocem američke pejzažne arhitekture" je Frederick Law Olmsted (1822-1903)

Najznačajniji čovek koji se često naziva "ocem američke pejzažne arhitekture" je Frederick Law Olmsted (1822-1903)Svojim pisanjem o problemima razvoja urbanih područja - gradove je nazvao ekspanzionim gradovima - Olmested je pozivao ne samo na zaštitu zdrave sredine već i na zaštitu otvorenih neizgrađenih područja.

vAMERIKA

Central park je uveo novi koncept parkova urbanog predela

“Ogrlica “ Emerald Boston, prvi Greenway u Americi

Generalni plan grada Beograda

1923

General Regulatory Plan for the City of Belgrade from 1921 Master Plan of Belgrade from 1950

Master Plan of Belgrade from 1972Changes and amendments to the Master Plan of Belgrade up

to 2002

• Paralelno sa degradacijom urbane sredine dolazi do velikog pustošenja prirode i predela kroz prostornu ekspanziju industrije i eksploataciju sirovina na velikim površinama.

• Ovo je izazvalo, u mnogim zemljama Evrope i Amerike, formiranje pokreta za zaštitu prirode. Zahvaljujući aktivnostima ovih pokreta dolazi do izdvajanja značajnih kompleksa prirode u vidu prirodnih spomenika, rezervata i nacionalnih parkova.

• Sve ovo podstaklo je brzi razvoj naučnih istraživanja i saznanja iz oblasti prirodnih nauka, naročito onih saznanja koja su mogla da doprinesu boljoj organizaciji namene (korišćenja) prostora.

• Implementacija ovih saznanja u planiranje korišćenja zemlje postaje novo područje rada pejzažne arhitekture kroz njenu poddisciplinu “planiranje predela”.

Erozija zemljišta

Čista seča šuma

PLANIRANJE PREDELA

Površinski kopovi uglja

PLANIRANJE PREDELA

Požar Dezertifikacija

PLANIRANJE PREDELA

Pejzažna arhitektura ustanovljava dizajn predela za datu lokaciju, dok optimalnu namenu za datu lokaciju ili optimalno mesto za datu namen, u širim prostornim razmatrana, ustanovljava planiranje predela.

PLANIRANJE PREDELA

Ovako proširenom polju rada pejzažne arhitekture odgovara definicija koju je dao Prof. Milinković (1987), prema kojoj je pejzažna arhitektura „prostorna, uređivačka disciplina, koja, u skladu sa drugim uređivačkim disciplinama, deluje u okviru naučnog područja i prakse korišćenja i uređivanja prostora“. Struka je zasnovana na nauci i kulturi pri čemu se izrazito karakteriše ekološkim pristupom u oblikovanju životne sredine. U širem smislu, kroz razvoj civilizacije, pajzažna arhitektura ima za cilj da sprovodi svoju zaštitnu i preventivnu ulogu kod svih promena u prostoru, radi trajnog korišćenja i nege zemlje.

POJAM

UVOD U PEJZAŽNU ARHITEKTURU II Čas: Istorijski razvoj pejzažne arhitekture i vrtne umetnosti Oktobar, 2014.

Documents