UOWM Open eClass · Web viewΑντλούσαν τις κατάλληλες γι’ αυτούς πληροφορίες, αρχικά, από τις παρακολουθήσεις

μόρφωσηraquo όπου τονιζόταν η ανάγκη για εκδήλωση ενδιαφέροντος από τη μεριά των

εκπαιδευτικών για διαρκή βελτίωση και εξέλιξη

Ουσιαστικές σημειώσεις κατεγράφησαν σχετικά με τη μελέτη των εκπαιδευτικών και την

επαφή τους με τα βιβλία Συγκεκριμένα συχνός ήταν ο κατrsquo αρχήν χαρακτηρισμός τους ως

laquoμελετηρώνraquo αναλύοντας τις περισσότερες φορές στη συνέχεια τα περαιτέρω ενδιαφέροντά τους

Ενδιέφερε ιδιαίτερα τους επιθεωρητές με τι είδους έντυπα και περιοδικά επέλεγαν οι υφιστάμενοί

τους να καταναλώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους laquoΠαρακολουθεί το παιδαγωγικό έντυποraquo laquoΚαλή

επαφή με το επιστημονικό βιβλίοraquo Επί πλέον προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι σε

κάποιες περιπτώσεις η πληροφόρηση των επιθεωρητών ήταν ανατριχιαστικά λεπτομερής σχετικά

με λεπτομέρειες που αφορούσαν την καθημερινότητα των εκπαιδευτικών Για παράδειγμα η

αναφορά ενός επιθεωρητή στην laquoαξιόλογη ατομική βιβλιοθήκη του δασκάλουraquo

Όσον αφορά την αξιολόγηση της πνευματικής τους συγκρότησης οι επιθεωρητές πέρα από την

αναφορά στα laquoπολλά και ποικίλα πνευματικά ενδιαφέροντα των δασκάλωνraquo αναζητούσαν επίσης

αν ο δάσκαλος παρουσίαζε laquoέντονες πνευματικές ανησυχίεςraquo και αν ήταν laquoενήμερος σε πνευματικά

θέματαraquo Καταγράφηκαν θετικές αναφορές όπως laquoαξιόλογα πνευματικά προσόνταraquo laquoκαλή

πνευματική συγκρότησηraquo laquoπνευματική ετοιμότηταraquo κά

Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των δασκάλων

στα οποία αναφέρονταν οι επιθεωρητές Οι εκθέσεις που μελετήθηκαν επικεντρώνονταν όλες τους

σε ιδιαίτερα στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητας των ατόμων που αξιολογούνταν

όπως laquoφιλομαθήςraquo laquoανήσυχος τύποςraquo laquoέξυπνηraquo laquoευφυήςraquo laquoπολυμαθήςraquo κά Άξιες αναφοράς

είναι και εκφράσεις του τύπου laquoαρκετά καταρτισμένος δάσκαλοςraquo laquoολοκληρωμένη

προσωπικότηταraquo laquoέχει υπομονή επιμονή φαντασία δημιουργική και ισχυρή θέλησηraquo κά Γίνεται

κατανοητό ότι οι επιθεωρητές αξιολογούσαν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των

δασκάλων που σχετίζονταν με το έργο τους και την αποτελεσματικότητά τους σε αυτό ενώ

παράλληλα έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στην ύπαρξη ή όχι ικανοτήτων αντίληψης και κρίσης

21

laquo[έχουν] ικανότατη αντίληψη και κρίσηraquo laquoευρύτητα αντιλήψεωςraquo laquoσκέπτεται πρακτικά και κρίνει

ορθάraquo laquoαντιλαμβάνεται με ταχύτητα τα παρουσιαζόμενα προβλήματαraquo

Επίσης σημαντικός παράγοντας θετικής αξιολόγησης ήταν και η laquoπολύ καλή επιστημονική

κατάρτισηraquo των δασκάλων Παρατηρείται σε καλές εκθέσεις επιθεωρητών η συνήθεια απόδοσης

χαρακτηρισμών όπως laquoέχει εξαιρετική επιστημονική κατάρτισηraquo laquoέχει συνεχές ενδιαφέρον για

ευρύτερη επιστημονική κατάρτισηraquo κλπ Αντίθετα εκφράσεις όπως laquo[έχει ο εκπαιδευτικός] συνήθη

επιστημονική μόρφωσηraquo laquoλίαν ικανή επιστημονική συγκρότησηraquo laquoλίαν επαρκή επιστημονική

κατάρτισηraquo σημειώνονταν σε εκθέσεις που χαρακτηρίζονταν λίαν καλές

Ανάλογη σημασία έδιναν οι επιθεωρητές στην αναζήτηση του κατά πόσο το άτομο που

αξιολογούνταν ήταν ενημερωμένο σχετικά με τα εκπαιδευτικά θέματα και σε ποιο βαθμό

μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ευχάριστα μια συζήτηση μαζί του Αναλυτικά θα λέγαμε ότι

ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για ένα δάσκαλο να laquoπαρακολουθεί την εξέλιξη επιστημών που έχουν

σχέση με το έργο τουraquo και να κατέχει laquoεγκυκλοπαιδική ενημερότηταraquo Ωστόσο τους επιθεωρητές

τους ενδιέφερε επίσης το να είναι ένας δάσκαλος και laquoκαλός συζητητής σε επιστημονικά θέματαraquo

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά μια έκθεση laquoμπορεί κανείς να συζητήσει μαζί του και να μείνει

αρκετά ικανοποιημένος από την επιστημονική του κατάρτιση και την εγκυκλοπαιδική του

ενημερότηταraquo Επομένως θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικό να μπορεί κανείς να εκφράζεται με

άνεση και να είναι επιστημονικά καταρτισμένος ως προς το αντικείμενό του και εγκυκλοπαιδικά

ενημερωμένος όσον αφορά γενικά και ποικίλα άλλα θέματα

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η καταγραφή των πτυχίων για τα άτομα που

αξιολογούνταν δε γινόταν με συνέπεια Οι εκθέσεις τις περισσότερες φορές δεν ανέφεραν τις

σπουδές των εκπαιδευτικών Παρrsquo όλα αυτά υπήρχαν περιπτώσεις κατά τις οποίες

συμπληρωνόταν η σχετική πληροφορία laquoπτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίαςraquo laquoο διδάσκαλος

έχει απολυτήριο ΠΑ με βαθμό 774raquo ενώ ταυτόχρονα καταγράφονταν και αξιολογούνταν όλα τα

στοιχεία τα σχετικά με τις σπουδές του αξιολογούμενου laquoέχει πτυχίο μετεκπαιδεύσεως στο

Πανεπιστήμιο Αθηνών με βαθμό 9raquo laquoΑπόφοιτος Παιδαγωγικής Ακαδημίας με βαθμό 794raquo22

Σημαντικά είναι και τα σχόλια στον επιστημονικό τομέα σχετικά με τα ενδιαφέροντα των

εκπαιδευτικών και τις προβλέψεις των αξιολογητών για το μέλλον τους Συγκεκριμένα

καταγράφηκαν σχόλια με θετικό πρόσημο όπως laquoέχει συνεχές ενδιαφέρον για ευρύτερη

επιστημονική κατάρτισηraquo laquoέφεση για άνοδοraquo laquoενδιαφέρεται για την περαιτέρω αυτομόρφωσή τουraquo

Όσον αφορά τις προβλέψεις laquoέχει έφεση και δύναμη για παραπέρα μόρφωσηraquo laquoπροβλέπουμε

σημαντική άνοδό του στο χώρο της παιδείαςraquo κά

Κλείνοντας τους βασικούς άξονες αναφοράς των εκθέσεων με την καταγραφή της

προετοιμασίας των δασκάλων παρατηρήθηκε ότι ενδιέφερε ιδιαίτερα τους επιθεωρητές το αν οι

εκπαιδευτικοί προπαρασκεύαζαν τη διδασκαλία της επόμενης μέρας laquoπροπαρασκευάζεται [ο

δάσκαλος] με επιμέλεια από επιστημονικής απόψεως για να διδάξει τα μαθήματα του προγράμματοςraquo

και laquoκατέχει στις λεπτομέρειες τη διδακτέα ύληraquo

laquoΔιδακτικόνraquo

Όσον αφορά το διδακτικό έργο η ανάλυση του περιεχομένου των Εκθέσεων Αξιολόγησης ανέδειξε

τους παρακάτω πέντε βασικούς θεματικούς άξονες

Κατάρτιση σε θέματα διδασκαλίας (Διδακτική επάρκεια)

Αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας

Ατομικά και ιδιαίτερα στυλ διδασκαλίας

Προετοιμασία της διδασκαλίας

Γενικότερη παιδαγωγική κατάρτιση (Παιδαγωγική επάρκεια)

Ξεκινώντας από την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε θέματα

διδασκαλίας όλοι οι επιθεωρητές σε μια καλή αξιολόγησή τους δεν παρέλειπαν να σημειώσουν ότι

ο διδάσκαλος είχε laquoεπαρκή διδακτική κατάρτισηraquo και laquoικανοποιητική διδακτική ικανότηταraquo

Θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικό ο δάσκαλος να laquoτηρεί τις αρχές της διδακτικήςraquo laquoνα έχει έμφυτη

διδακτική ικανότηταraquo laquoνα γνωρίζει τις σύγχρονες διδακτικές μεθόδουςraquo laquoνα ακολουθεί την

κατάλληλη διδακτική πορείαraquo Επίσης χαρακτηριστική είναι η σύνδεση μέσα από το διαχωρισμό

23

τους της επάρκειας στη διδακτική πράξη με την αντίστοιχη επάρκεια στην παιδαγωγική θεωρία

όπως αναδεικνύεται από την παρακάτω πρόταση laquoδιδακτικώς είναι πολύ ικανός διδάσκαλος και σε

αυτό τον ενισχύει και η παιδαγωγική του κατάρτισηraquo Η αποσπασματική αξιολόγηση λοιπόν μιας

κατά τα άλλα ενιαίας διδακτικής διαδικασίας προδίδει τα ιδεολογήματα μιας εποχής που τη

χαρακτήριζε η χωριστή αντιμετώπιση της θεωρίας από την πράξη2

Μεγάλο μέρος της αξιολόγησης στο διδακτικό τομέα καταλαμβάνει επίσης σε όλες τις

εκθέσεις η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας Σχόλια λοιπόν όπως laquoκινεί την αυτενέργεια των

μαθητώνraquo laquoμαθαίνει τα παιδιά να εργάζονταιraquo laquoκαλλιεργεί τις πνευματικές λειτουργίες των

μαθητώνraquo laquoπροκαλεί και συγκρατεί το ενδιαφέρον των μαθητών της τάξεωςraquo φανερώνουν τη

θεωρητική προσήλωση σε πάγιες και πολλάκις εκπεφρασμένες διακηρυκτικές αρχές της

Προοδευτικής Παιδαγωγικής παρrsquo όλη την καταστρατήγησή τους στην καθημερινή διδακτική

πράξη από δασκάλους και επιθεωρητές της εποχής Άλλωστε ο ερβαρτιανισμός και η μετωπική

αυταρχική Παιδαγωγική μεσουρανούσε κατά την εποχή που εξετάζει η παρούσα εργασία τόσο

στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρο το Δυτικό κόσμο3 Θεωρώντας δεδομένα τα παραπάνω θα

έλεγε κανείς ότι οι επιθεωρητές μετέφραζαν αυθαίρετα την παθητική υποταγή των μαθητών σε

ενδιαφέρον για τη μάθηση την επιβολή εντατικών ρυθμών εργασίας σε έφεση για εργασία την

αποστήθιση σε καλλιέργεια της πνευματικής τους λειτουργίας Σε κάθε περίπτωση πάντως

αναφέρονταν και κάποια ιδιαίτερα στοιχεία της διδασκαλίας που άξιζαν κατά τους επιθεωρητές

ξεχωριστή μνεία όπως για παράδειγμα η ικανότητα του εκπαιδευτικού να laquoδημιουργεί ευχάριστο

παιδαγωγικό κλίμαraquo laquoέχει ευχέρεια στην ικανότητα να μεταδίδει γνώσειςraquo laquoελέγχει τις εργασίες των

μαθητών και πετυχαίνει άριστα αποτελέσματαraquo

Επί πλέον σε όλες τις εκθέσεις υπάρχουν σχόλια σχετικά με το προσωπικό στυλ

διδασκαλίας του εκάστοτε αξιολογούμενου Η χρήση για παράδειγμα εποπτικών μέσων laquoάριστη

2 Για την έκταση της συζήτησης στη χώρα μας καθrsquo όλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα σχετικά με τη σπουδαιότητα της σύζευξης της θεωρίας με την πράξη του ισχυρού αυτού δόγματος όπου εδράζεται η μόνη μορφή σχολείου ndashτου Σχολείου Εργασίας- που μορφώνει και απελευθερώνει ταυτόχρονα τον άνθρωπο ενώ παράλληλα απαντά στις σύγχρονες ανάγκες μιας πραγματικά ουμανιστικής και αλληλέγγυας κοινωνίας παραπέμπουμε στον Τουρτούρα (2014) 3 Βλ ενδεικτικά Παπαμαύρος (1961)

24

χρήση των στη διάθεσή του εποπτικών μέσων διδασκαλίαςraquo δίνει μια διάσταση εκσυγχρονισμού της

διδακτικής διαδικασίας καθώς και ενημέρωσης σχετικά με τα σύγχρονα για την εποχή

παιδαγωγικά εναλλακτικά ρεύματα Ωστόσο οι αναφορές στα ιδιαίτερα laquoφυσικάraquo προσόντα των

αξιολογούμενων laquoείναι θετικός μεθοδικός εύστροφος ώστε να προσαρμόζεται στις απρόβλεπτες

και νέες καταστάσειςraquo και σε κυρίαρχους και επίμονους ιδεαλισμούς laquoασκεί έργο αγωγήςraquo

laquoχρησιμοποιεί σωστή έκφραση και τηρεί άψογη στάσηraquo laquoασκεί έργο θρησκευτικής και κοινωνικής

αγωγήςraquo καθιστούν φανερή την αγκύλωση και την αδρανή συμπόρευση με ανθεκτικά δόγματα του

παρελθόντος που συντηρούσαν μια κοινωνία και την εκπαίδευσή της στα αρτηριοσκληρωτικά

πλαίσια λειτουργίας ενός συμμορφωτικού καθωσπρεπισμού4

Επίσης κι εδώ όπως και στον επιστημονικό τομέα μετριέται ο βαθμός προετοιμασίας του

εκπαιδευτικού Ένας ευσυνείδητος λοιπόν εκπαιδευτικός laquoπροπαρασκευάζεται πάντοτε καλά και

από αξιόλογες επιστημονικές πηγές για να διδάξειraquo ή laquoπροπαρασκευάζεται με επιμέλεια από

απόψεως διδακτικής μεθόδουraquo Φυσικά ενδιέφερε πολύ τους επιθεωρητές ένας εκπαιδευτικός να

μπορεί και να είναι σε θέση laquoνα προετοιμάζει και να μεθοδεύει τη διδασκαλία τουraquo και laquoνα

προσαρμόζει τη διδασκαλία στο επίπεδο της τάξηςraquo

Τέλος η παιδαγωγική κατάρτιση που επίσης καταλαμβάνει ένα μεγάλο χώρο και στην

αξιολόγηση του επιστημονικού πεδίου χαρακτηρίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις των

εκθέσεων που μελετήθηκαν ως laquoπολύ καλήraquo ή laquoυποδειγματικήraquo Θεωρούνταν σημαντικό ο

εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα να laquoπλησιάζει το μαθητή με παιδαγωγική αγάπηraquo μέσα από

μια laquoπολύ καλή παιδαγωγική κατάρτισηraquo να laquoπαρακολουθεί την εξέλιξη της παιδαγωγικής επιστήμης

και να εφαρμόζει στην πράξη τα σύγχρονα πορίσματά τηςraquo να laquoπροσπαθεί να εφαρμόσει

επιστημονικά θεμελιωμένες μελέτες διδασκαλίαςraquo

laquoΔιοικητικόνraquo

4 Για τη στηλίτευση του αλλοτριωτικού καθωσπρεπισμού και της διαβρωτικής υποκρισίας της παλιάς φεουδαρχικής κοινωνίας και του αντίκτυπού τους στον ψυχισμό και την προσωπικότητα των παιδιών δεν μπορούμε παρά να παραπέμψουμε στον laquoΑιμίλιοraquo το γνωστό έργο αναφοράς του Rousseau (2002αβ) Όσον αφορά δε την επίμονη αγκύλωση και της μετέπειτα αστικής τάξης στα ίδια laquoαντιπαιδαγωγικάraquo σχήματα μνημονεύουμε τη δριμεία κριτική που της άσκησαν Παιδαγωγοί όπως ο Ντιούι (1982) και ο Νηλ (1972)

25

Σε αυτό το μέρος της αξιόλογης περιγράφονται οι διοικητικές ικανότητες των

εκπαιδευτικών Με άλλα λόγια

Τα διοικητικά και ηγετικά προσόντα

Η γνώση και η τήρηση της εκπαιδευτικής νομοθεσίας

Η επιβολή της τάξης και η πειθαρχία

Η εκτίμηση και το κύρος

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Πιο συγκεκριμένα τα διοικητικά και τα ηγετικά προσόντα καθώς και η γνώση και τήρηση

της εκπαιδευτικήςσχολικής νομοθεσίας ήταν από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τα οποία

αξιολογούνταν οι εκπαιδευτικοί Επιπλέον ο έγκαιρος προγραμματισμός η οργάνωση η

υπευθυνότητα και ο σεβασμός προς την υπαλληλική ιεραρχία σημειώνονταν και επαινούνταν

Επίσης η επιβολή της τάξης θεωρούνταν εξαιρετικό προσόν όταν μάλιστα αυτή γινόταν με

σεβασμό προς τα παιδιά και με καλή συμπεριφορά και ο δάσκαλος και η δασκάλα δεν

προσέφευγαν σε laquoεξωτερικά μέσα πειθαρχίαςraquo αλλά αντιθέτως επιβαλλόταν στα παιδιά laquoχωρίς

εκνευρισμούς και βιαιότητες αλλά με την πειθώ και την αγάπηraquo Φυσικά η τήρηση της πειθαρχίας

και της τάξης δεν αξιολογούνταν αποκλειστικά στα πλαίσια της σχολικής αίθουσας αλλά και κατά

τη διάρκεια της εφημερίας και των σχολικών εκδηλώσεων Με άλλα λόγια λοιπόν η άνωθεν

επιβεβλημένη πειθαρχία διέτρεχε σύσσωμη τη σχολική ζωή αφαιρώντας την οποιαδήποτε αίσθηση

δημοκρατίας και παιδαγωγικής ελευθερίας στη βάση της οποίας θα θεμελιώνονταν αρχές

αυτοπειθαρχίας και συναίσθησης του καθήκοντος απέναντι στον εαυτό και πάνω από όλα στην

κοινότητα5

Το κύρος και η εκτίμηση που έχαιρε ένας εκπαιδευτικός τόσο μεταξύ των συναδέλφων του

όσο και μεταξύ των γονέων και στην κοινωνία γενικότερα αποτελούσε επί πλέον θετικό στοιχείο

5 Για την έννοια της θεμελίωσης μορφών αυτοπειθαρχίας στη βάση μιας παράλληλης συγκρότησης κοινοτικού πνεύματος και αίσθησης καθήκοντος προς τους άλλους παραπέμπουμε κατrsquo αρχήν στο σοβιετικό παιδαγωγικό πείραμα με κύριους εκφραστές τους Μακάρενκο (1977 amp 1983) και Σουχομλίνσκι στο Παπαδοπούλου (1997) Επίσης παραπέμπουμε και στην εναλλακτική παιδαγωγική προσέγγιση του Μοντέρνου Σχολείου ή Σχολείου του Λαού του Φρενέ (1977)

26

που δεν έμενε απαρατήρητο ούτε ασχολίαστο από τους επιθεωρητές Άλλωστε τα χρηστά ήθη

ακολουθούν το δάσκαλο σε όλο το εύρος της καθημερινότητάς του Γράφει χαρακτηριστικά ένας

επιθεωρητής στην αξιολόγησή του για μία εκπαιδευτικό πως laquoεπισύρει την εκτίμηση της κοινωνίας

με το ύφος της την αρετή της και την πηγαία καλοσύνη τηςraquo

Αξίζει να αναφερθεί πως στις αξιολογήσεις των επιθεωρητών σημειώνονταν και

επαινούνταν και στοιχεία της προσωπικότητας τουτης εκπαιδευτικού Μερικά από αυτά είναι η

ευγένεια το αίσθημα ευθύνης η υπομονή και η επιμονή η δικαιοσύνη η αμεροληψία και η

διάθεση για συνεργασία

Σε γενικές γραμμές οι αξιολογήσεις που αναλύθηκαν θα λέγαμε πως ήταν στο σύνολό τους

πολύ θετικές για τους εκπαιδευτικούς αποδίδοντάς τους το χαρακτηρισμό laquoΕξαίρετα 10 ή 9raquo

Ωστόσο μία εκπαιδευτικός αξιολογήθηκε με laquoΛίαν καλώς 8raquo χωρίς καμία αιτιολόγηση

Ειδικότερα ενώ είχε αρκετά θετικά σχόλια εν τούτοις δε σημειώθηκαν τα όποια σημεία

υστέρησής της

laquoΕυσυνειδησίαraquo

Η ευσυνειδησία σχετιζόταν με την laquoυπηρεσιακή ευσυνειδησίαraquo και τις laquoηθικές αμοιβέςraquo

Ειδικότερα σε αυτή την κατηγορία οι επιθεωρητές ανέφεραν στοιχεία σχετικά με

Την εκτέλεση καθηκόντων και εργασιών

Την τήρηση της νομοθεσίας και την έγκαιρη προσέλευση στο σχολείο

Το ενδιαφέρον για την υγεία και την πρόοδο των παιδιών

Τον ενθουσιασμό και την αγάπη για το επάγγελμα

Την εργατικότητα και τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις του σχολείου

Αρχικά στους εκπαιδευτικούς που εκτελούσαν με προθυμία τα καθήκοντά τους παρέμεναν

στο σχολείο για να ολοκληρώσουν εργασίες που τους ανέθεταν τα διοικητικά στελέχη και

συνεργάζονταν συχνά με το διευθυντή επιδαψίλευαν ανάλογες τιμές laquoαναλαμβάνει πρόθυμα και

αδιαμαρτύρητα οποιαδήποτε εργασία του αναθέτει η υπηρεσίαraquo laquoπροσφέρει εκούσια και υπερωριακή

27

εργασίαraquo laquoέχει λάβει τομέα γραφικής υπηρεσίας του σχολείου και ουδέν πρόβλημα εδημιούργησε

στον τομέα τουraquo

Ήταν σημαντικό για τους επιθεωρητές της εποχής η έγκαιρη προσέλευση στο σχολείο και η

τήρηση των νόμων των σχολικών κανονισμών και του ωρολογίου προγράμματος Ακόμη οι

εκπαιδευτικοί αξιολογούνταν για την κατάσταση της τάξης τους laquoτάξη ευπρέπεια καθαριότητα

και καλαισθησία επικρατούν στην αίθουσα διδασκαλίαςraquo και για τη διαφύλαξη εποπτικών μέσων και

υλικών

Το ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού για την υγεία και την πρόοδο των παιδιών ήταν

αναμφισβήτητα ένα από τα κύρια στοιχεία αξιολόγησης Χαρακτηριστικό παράδειγμα μίας

έκθεσης laquoΕλέγχει κάθε εργασία και δεν παραλείπει να εκφράσει την κρίση της που είναι

αντικειμενική σύμμετρη προς τις παιδαγωγικές απαιτήσεις και συντελεστική στην καταβολή

προσπαθειών για την παραπέρα βελτίωση του μαθητήraquo

Γενικότερα πριμοδοτούνταν ιδιαίτερα ο ζήλος η αγάπη και ο ενθουσιασμός για το

επάγγελμα η εργατικότητα και η αφοσίωση στο έργο όπως και το αναπτυγμένο περί δικαίου

αίσθημα του εκπαιδευτικού και η αντικειμενικότητά του laquoδεν παίρνει άδειεςraquo laquoπιστεύει στο έργο

της και έχει πλήρη συναίσθηση της αποστολής τηςraquo laquoείναι ευσυνείδητος εργατικός και φιλότιμοςraquo

laquoείναι(hellip)φιλόπονη πρόθυμη και ευκίνητηraquo

Τέλος οι επιθεωρητές συνήθιζαν να αναφέρουν σε αυτό το κομμάτι της αξιολόγησης

εξωσχολικές δράσεις των εκπαιδευτικών Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που επέλεξε για να

παραδειγματίσει ένας επιθεωρητής σε κάποιο δάσκαλο που πρόσφερε με επιτυχία τις υπηρεσίες του

σε μαθητικές κατασκηνώσεις προκειμένου να καταστήσει εμφανείς τις αναμφισβήτητες

διοικητικές ικανότητες του συγκεκριμένου υπαλλήλου laquoΚατά το παρελθόν θέρος διηύθυνε με

εξαιρετική επιτυχία ως αρχηγός τις μαθητικές κατασκηνώσεις ΄΄Ζιάκας΄΄raquo

laquoΔράσις και συμπεριφορά εντός και εκτός της υπηρεσίας (Ήθος χαρακτήρ κοινωνική

παράστασις και δράσις ποιναί)raquo

28

Στη συγκεκριμένη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονταν στοιχεία της προσωπικότητας του

εκπαιδευτικού της γενικότερης παρουσίας και της δράσης του εντός και εκτός σχολείου

Αρχικά όσον αφορά την προσωπικότητα του δασκάλου αξιολογούνταν συνολικά ακόμη και

στη βάση συμπεριφορών στάσεων και αξιών που υιοθετούνταν στην ιδιωτική ζωή και σε καμία

περίπτωση δεν έπρεπε να αφορούν στην υπηρεσία Έτσι οι εκπαιδευτικοί κρίνονται και για τη

συνολική συμπεριφορά τους προς τους πολίτες καθώς και προς την ίδια τους την οικογένεια

laquoυπόδειγμα()οικογενειάρχηraquo laquo(hellip)και πολύ καλή σύζυγοςraquo αποδεικνύοντας περίτρανα το γεγονός

ενός απόλυτου και ασφυκτικού κοινωνικού ελέγχου που μεθοδευόταν και υλοποιούνταν σε

επίπεδο θεσμών με αποδέκτες τους ίδιους εκείνους που συνέθεταν τον κρατικό μηχανισμό Ένα

δίκτυο πανοπτισμού στη βάση του οποίου όλοι ελέγχονται από όλους αποδεικνύοντας στην πράξη

την ιδεολογική και αναπαραγωγική λειτουργία των μηχανισμών του Κράτους αλλά και τη

συνολική βία του ίδιου του κρατικού μηχανισμού6 Ακόμη υπάρχουν σχολιασμοί για την

εξωτερική τους εμφάνιση τόσο κατά τις ώρες εργασίας όσο και τις υπόλοιπες εκτός σχολείου laquoΗ

κοινωνική παράσταση και η εξωτερική εμφάνιση είναι εξαιρετικέςraquo

Επίσης έμφαση δίνεται σε κάποιες εκθέσεις σχετικά με την αφοσίωση στην πατρίδα και την

ασπασμό της χριστιανικής πίστης laquoΔιακρίνεται για την Χριστιανική της πίστη και την αγάπη και

αφοσίωση προς την πατρίδαraquo Το τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια διαπνέει όλη την τότε

ελληνική κοινωνία και στη βάση του συσπειρώνεται ό τι πιο ολοκληρωτικό δεσποτικό και

συντηρητικό έχει να επιδείξει η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής Ο δάσκαλος καλούνταν να

ενσαρκώσει όλο το παρωχημένο αλλά τόσο αναγκαίο ιδεολογικό οπλοστάσιο του αντιδραστικού

αστο-κοτζαμπασισμού στη χώρα ενώ στην περίπτωση που αρνούνταν να το πράξει εισέπραττε τα

επίχειρα7

6 Εκτενή ανάλυση της παραπάνω λογικής σχετικά με την Ιδεολογία και τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς του Κράτους μπορεί κανείς να βρει στο κλασικό πλέον κείμενο των Θέσεων του Αλτουσέρ (1999)7 Δάσκαλοι πραγματικοί του λαού που δεν υποτάχθηκαν σε αντίστοιχα ιδεολογήματα της πολιτικής ηγεσίας της χώρας μας ήρθαν αντιμέτωποι με το laquoσιδηρούν προσωπείοraquo της εξουσίας και αφού λοιδορήθηκαν κατηγορήθηκαν ως απάτριδες κομμουνιστές αντεθνικώς δρώντες άθεοι και ανήθικοι εκμαυλιστές συνειδήσεων φυλακίστηκαν εξορίστηκαν και απολύθηκαν Την κοινή μοίρα των Δασκάλων αυτών μπορεί κανείς να μελετήσει σε όλα σχεδόν τα εγχειρίδια που ασχολούνται με την Ιστορία της Εκπαίδευσης Για την οικονομία της συζήτησης παραπέμπουμε ενδεικτικά στον Μπιτσάκη (1983)

29

Φυσικά υπήρξαν ιδιαίτερες αναφορές στη φροντίδα που έδειχνε κάθε εκπαιδευτικός για την

τάξη του laquoΦροντίζει για την οργάνωση της τάξηςraquo και laquoΒοηθά φιλότιμα στον ευπρεπισμό του

διδακτηρίου και του όλου σχολικού χώρουraquo Ιδιαίτερη μνεία αποδιδόταν στην ενεργό συμμετοχή

των εκπαιδευτικών σε δραστηριότητες που οργανώνονταν εκτός σχολείου laquoαναπτύσσει εξαιρετική

δραστηριότητα μετέχοντας σε εκδηλώσεις κοινωνικής ωφέλειαςraquo και σε εκείνες που απέβλεπαν στην

ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας laquoΣυμμετέχει(hellip)στην κοινοτική ανάπτυξη του χωριούraquo

Καταληκτικά θα έλεγε κανείς ότι δεν υπήρχε πληροφορία στον κοινωνικό αλλά και τον

ιδιωτικό βίο των εκπαιδευτικών που να μη λαμβάνεται υπrsquo όψη στην προσπάθεια των επιθεωρητών

να φιλοτεχνήσουν το προφίλ των υφισταμένων τους Βέβαια δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε με

ακρίβεια αν αλήθευαν τα περισσότερα από αυτά αλλά αυτό που μπορούμε να γνωρίζουμε είναι

πως οι επιθεωρητές συμβουλεύονταν τη γνώμη των διευθυντών αλλά και της γύρω κοινότητας

προκειμένου να συντάξουν μια κατά τα άλλα υπηρεσιακή έκθεση

Αντί επιλόγου

Ο θεσμός του επιθεωρητισμού αποτέλεσε στο χώρο της εκπαίδευσης ndashκαι ευρύτερα της

κοινωνίας- αναμφίβολα ένα συγκρουσιακό πεδίο διαλεκτικών ζυμώσεων και ανατροπών στη βάση

των αντιδραστικών πισωγυρισμάτων που στην ουσία του προϋπέθετε και προσδοκούσε Στα

πλαίσια της θέσπισης και λειτουργίας του ξετυλίχθηκε ολόκληρο το δράμα του κοινωνικού ελέγχου

και της κρατικής καταστολής σε μια προσπάθεια απόλυτης διάχυσης της κυρίαρχης ιδεολογίας

δηλαδή των ιδεών και συμφερόντων της κυρίαρχης αστικής τάξης σε όλο το κοινωνικό φάσμα Σε

μια προσπάθεια εδραίωσης συντήρησης και αναπαραγωγής των κυρίαρχων παραγωγικών σχέσεων

έπρεπε απαραιτήτως να ελεγχθεί και να καθοριστεί το εποικοδόμημα Το σχολείο ως κατrsquo εξοχήν

μηχανισμός ιδεολογικής αναπαραγωγής του εκάστοτε κυρίαρχου κοινωνικοοικονομικού

συστήματος δεν υπήρχε πιθανότητα να αποφύγει τις γενικευμένες για την εποχή πρακτικές

πολιτικού ελέγχου και καταστολής Μέσα από την ανάλυση των ιστορικών τεκμηρίων που

χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία προέκυψε ως ένα βαθμό ο πολιτικός και κοινωνικός

αναβρασμός αλλά και η κυρίαρχη αντιπαλότητα σε επίπεδο πολιτικών ιδεών της εποχής Θα ήταν 30