Untitled - Pyidaungsu Institute

ထတေဝသညကာလ - အပေရ -

မကႏာဖးဒဇငး -အတြငးဒဇငး -

ထတေဝျဖန႔ခသ - Publication Series -

ေရးသားျပစသ - သေတသနဒါရကတာ -

၂၀၂၀ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ (ပထမအႀကမ)၁၅၀၀စးဝငးၿငမးေပါငးဟြမျပညေထာငစ အငစတက႕P1219PI12-A

စငးထြနးေအာငလြင၊ လနနေဒါကတာ စငးဦး

yHkESdyfrSwfwrf;yHkESdyfrSwfwrf;

aus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTm

ဤစာတမးသည ျမနမာၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြက ႏငငတကာမ အလေငြပးေပါငးထညဝငထားေသာ အဖြ႔အစညးျဖစေသာ

Joint Peace Fund ၏ ေထာကပမႈျဖင ေရးသားထတေဝထားျခငးျဖစၿပး ယခကသ႔ သေတသနစာတမးတေစာင ျဖစေျမာက

လာေရးအတြက JPF ၏ ပပးမႈအေပၚ ေကးဇးတငရေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။

ယခစာတမးအတြက ကၽြနပတ႔၏လအပေသာေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးမားအား အခနေပးလကခေျဖၾကားေပးၾကပါေသာ ျပညနယႏင

တငးေဒသ အသးသးမ အမးသားလြတေတာကယစားလယမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသအဆင လႊတေတာကယစားလယမား၊

ျပညနယတငးအဆင အစးရအဖြ႔ဝနႀကးမားအား ေကးဇးအထးတငရပါေၾကာငး ဤေနရာတြငထညသြငးေဖာျပလပါသည။

ထ႔ျပင ဒတယအႀကမ အမးသားလြတေတာ ဒ-ဥကဌ၊ ယခငပထမအႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာသကတမးမ ကယစားလယ

ေဟာငးမား၊ ပထမသကတမးတြငတာဝနထမးေဆာငခသည ဝနႀကးအခ႕ႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အခ႕မ ေခါငးေဆာင

မား၊ INGOs ၊ NGO မား၊ အရပဘကအဖြ႕အစညးမားႏင လ႔အခြငအေရးလႈပရားသမား၊ မဆႏၵရငျပညသမား၏ လကခေျဖၾကား

မႈမားႏင ၎တ႔၏ အျမငသေဘာထားမားသညလညး ဤစာတမးအတြက မားစြာအေထာကအကျပခေၾကာငး အသ အမတျပ

ဝနခေျပာၾကားလသည။ သေတသနစာတမးအတြက အခနေပးေျဖၾကားခမႈမားအတြကလညး ေျဖၾကားေပးခသမားအား အထး

ေကးဇးတငရပါသည။

ယခစာတမးျဖစေျမာကေရးအတြက သေတသနပငးဆငရာ အနးကပ လမးၫြနႀကးၾကပေပးခေသာ ျပညေထာငစအငစတက ႕မ ေ

ဒါကတာစငးဦးအားလညးေကာငး၊ စာတမးမၾကမးအား ဖတရႈစစေဆးျပငဆငေပးေသာ ရနကနတငး အမးသားလႊတေတာကယစား

လယ ဦးသနးစး (ေဘာဂေဗဒ)၊ ဆရာမ ေဒါကတာဆမြနသဇငေအာင၊ ျပညေထာငစအငစတက႕မ လပေဖာကငဖကမား၊

အမာစာအတြက လလလားလားလကခေပးခေသာ ရမးတငးရငးသားမားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ဥကဌ ဦးခြနထြနးဦးအားလညးေကာငး

ေကးဇးအထးတငရပါေၾကာငး မတတမးတငအပပါသည။

trsKd;om;v$wfawmf tcef;uÐESifh zuf'&,ftdyfruftrsKd;om;v$wfawmf tcef;uÐESifh zuf'&,ftdyfruf

vuf&dStrsKd;om;vTwfawmf udk,fpm;jyKrI? pGrf;aqmifEdkifrItay: vuf&dStrsKd;om;vTwfawmf udk,fpm;jyKrI? pGrf;aqmifEdkifrItay:

avhvmqef;ppfjcif;avhvmqef;ppfjcif;

vv

vuf&dStrsKd;om;vTwfawmf udk,fpm;jyKrIESifh pGrf;aqmifEdkifrIudk avhvmMunfhjcif;vuf&dStrsKd;om;vTwfawmf udk,fpm;jyKrIESifh pGrf;aqmifEdkifrIudk avhvmMunfhjcif;

trSmpmtrSmpm

လႊတေတာႏငငေရးႏင ဆယစႏစမားစြာ ကာလအတနၾကာ ေဝးကြာခရသည ျမနမာႏငငအတြက စစတပႏင အရပသား

ပးတြအပခပမႈက အေျခခသည ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ သကဝငလာမႈႏငအတ လႊတေတာႏငငေရးအခငးအကငး ျပနလည

ေပၚေပါကလာတာ အခဆရင သကတမးႏစႀကမနးပါး၊ ၁ဝ ႏစနးပါး ရလာခပါၿပ။

၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒ အေျချပအမးသားလႊတေတာႏင ဖကဒရယစနစကငသးသည ႏငငမားမ အထကလႊတေတာမား

လညပတပတ႔က ႏႈငးယဥေဖာျပထားသည စာအပစာတမးအေနျဖင ဤ စာတမးဟာ ပထမဆးအႀကမအျဖစ ျမငေတြ႔ရေသာ

စာတမးလညး ျဖစလမမညဟ ကၽြနေတာအေနျဖင ယၾကညပါသည။

အ႔အားသငစရာအခကမာ ဖကဒရယေရးရာ ေလလာသေတသနျပမႈမား၊ လႊတေတာဆငရာ သေတသနစာတမးမားမာ ျမနမာဘာသာ

ျဖင အေျမာကအမား ရေနေသာလညး ဖကဒရယစနစတြင အေရးပါသည အထကလႊတေတာႏင ပတသကသညစာတမးမားမာ

မားမားစားစား မရေသးသညကလညး ေတြ႔ျမငေနရပါသည။

လမးစ ဘာသာစ ကြျပားမႈရေနသည ႏငငမာ လတကယမတမစနစ၊ ႏငသအကနယ ေရြးေကာကပြစနစမး သကသကျဖင

ဗဟအဆငအစးရ တရပတညးအတြက ေရြးခယသည ေရြးေကာကပြႏငငေရးဟာ ႏငငအတြငး အမတသရပလကၡဏာ

ကြျပားမႈမားက တစတစညးတညးအျဖစ ျပနလညစစညးေပးႏငသည အမးသားဘသရပလကၡဏာ တညေဆာကေရး (Nation-

Building)၊ တနညးအားျဖင ျပညေထာငစအျဖစ ပေဖာေပးႏငမႈ မရသည သကေသအေထာကအထား သာဓကမားက

ကမၻာႏငင အသးသးက ႀကဆ ျဖတသနးခသည သမငးစာမကႏာမားက ၾကညရင ေတြ႔ရမည ျဖစပါသည။

ဖကဒရယႏငငမားတြင အထကလႊတေတာ ကငသးမႈ၏ ရညရြယခကမားက ၾကညမညဆလငပင ျပညနယ (သ႔မဟတ)

ဖကဒရယယနစမားအေရးတြင ဗဟအဆငမ ဝငေရာကစြကဖကမႈ မျပႏငရနႏင ဖကဒရယအဆငလႊတေတာတြင ျပညနယ

မား၊ လမးစမား၏ အကးစးပြား အကာကြယေပးႏငေစရနအတြက သးျခားအခြငအာဏာမား သတမတေပးထားျခငးမး ျဖစေန

သညကလညး ေတြ႔ရရပါသည။

တနညးအားျဖငလညး မားသ အႏငဆၿပး လမားစမ လနညးစအား ဒမကေရစ အႏငကငမႈမား (Tyranny of Democracy)

မျဖစေစရနအတြက လထအတြက ေအာကလႊတေတာ၊ ျပညနယမား လမးစမား အေရးအတြက အထကလႊတေတာဆၿပး ဖြ႔စညး

ထားေလရရာ လႊတေတာ ႏစရပမာ တနးတအခြငအာဏာေပးထားျခငးမးကလညး ဖကဒရယႏငငမားရ လႊတေတာမားတြင

ေတြ႔ရေလရပါသည။

vivi

trsKd;om;vTwfawmftcef;u@ESifh zuf'&,ftdyfruftrsKd;om;vTwfawmftcef;u@ESifh zuf'&,ftdyfruf

လြတလပေရးရၿပးေနာကပငး ျမနမာႏငငတြင လႊတေတာႏစရပ စနစကငသးမႈမာ ႏစႀကမ ရၿပျဖစေသာလညး အဆပါ

လႊတေတာႏစရပစနစမားမာ တနးတညမ အခြငအာဏာ မရခသလ လႊတေတာႏစရပအခငးခငး ထနးေထႏငစြမးမာလညး

အလြနအားနညးခကာ ႏငငေရးျပနာမားက ဒမကေရစနညးက ေျဖရငးႏငေရးအတြက အေထာကအက မျပခပါ။

ကၽြြနေတာကယတငလညး တနးတညမမႈ မရသည အေျခခဥပေဒ ေပၚေပါကေရးအတြက ကငးပသည အမးသားညလာခက

လကမခခသညနညးတ ၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခ ဥပေဒကလညး လကမခပါ။ သ႔ေသာ ေခတကာလ အေျခအေနအရ ႏငငေရးအရ

အနညးငယ ပြငလငးလာမႈႏငအတ လႊတေတာအတြငးမာ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရး ႀကးပမးေဆာငရြကႏငရနအတြက SNLD

ကားေခါငးပါတအေနျဖင ေရြးေကာကပြ ဝငခရျခငးျဖစသည။

ကၽြနေတာ အေနျဖင အေျခခဥပေဒက လကမခ၍ ကယတင ေရြးေကာကပြ မဝငခသညတင တနးတညမေရးအတြက ျမတႏးသ

တစဦးပပ၊ လႊတေတာဥပေဒျပေရးက႑ တနးတအခြငအာဏာ ရမရဆသညအခကႏင လကရကငသးေနေသာ၂ဝဝ၈

ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ တညရေနသည လကရအမးသားလႊတေတာ အေနျဖင ျပညနယမား အကးစးပြား ကာကြယႏငခြင

ရမရႏင ဖကဒရယစနစအတြက အသငျဖစမျဖစ ဆနးစစထားသည ဤစာတမးမာ အနာဂတ ဖကဒရယျပညေထာငစအတြက

ျပငဆငမႈမားအတြက တစတရာ အသးတညလမမညဟလညး ယၾကညပါသည။

ေလးစားစြာျဖင

ခြနထြနးဦး

ဥကဌ

ရမးတငးရငးသားမားဒမကေရစအဖြ႔ခပ

ဒဇငဘာ ၅ ရက၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

*****

viivii


rmwdumrmwdum

ေကးဇးတငလႊာ ............... ii

အမာစာ ............... v

စာတမးအႏစခပ ေဖာျပခက ............... xi

နဒါနး ............... 3

သေတသန အသးျပမႈနညးလမး ႏင ရညရြယခက ............... 7

tydkif; (1) tydkif; (1)

၁။ လႊတေတာႏစရပအယအဆ ............... 13

၁.၁။ ေနာကခသမငး ၊ ျဖစေပၚေျပာငးလလာပ အကဥး ............... 13

၁.၂။ တျပညေထာင ၊ ျပညေထာငစ သ႔ သကေရာကမႈ ............... 14


၂။ ဖကဒရယ ဒမကရကတစႏငငမား၏ အထကလႊတေတာ ............... 17

၂.၁။ ဂာမန ဖကဒရယ ျပညသ႔သမၼတႏငင (အထကလႊတေတာ) ............... 18

၂.၂။ ဆြစကြနဖကဒေရးရငး (အထကလႊတေတာ) ............... 20

၂.၃။ ရရားဖကဒေရးရငး (အထကလႊတေတာ) ............... 22

၂.၄။ အႏၵယ ျပညသ႔သမၼတႏငင (အထကလႊတေတာ) ............... 23

၂.၅။ အသယးပးယား ဖကဒရယ ဒမကရကတစ ျပညသ႔သမၼတႏငင (အထကလႊတေတာ) ............... 24

၂.၆။ ေတာငအာဖရက သမၼတႏငင (အထကလႊတေတာ) ............... 25

၂.၇။ သးသပခက ............... 26


၃။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငႏင လႊတေတာ ............... 29

၃.၁။ ကလနေခတ ဥပေဒျပေရး ............... 29

၃.၂။ ဒငအာခ အပခပေရး ............... 29

၃.၃။ ၉၁ ဌာနအပခပေရး ............... 30

၃.၄။ ၁၉၄၇ ဖြ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒႏင လမးစလႊတေတာ ............... 30

viiiviii


tydkif; (4)tydkif; (4)

၄။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၂ဝဝ၈) ႏင အမးသားလႊတေတာ ............... 35

၄.၁။ေနာကခအကဥး ............... 35

၄.၂။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရႏင လႊတေတာဆငရာ ဥပေဒအရ တညရေနမႈ ............... 37

၄.၃။ ၂ဝ၁၁ ခႏစမ လကရကာလအထ အမးသားလႊတေတာ အေၾကာငး တေစတေစာငး ............... 42

၄.၄။ ေရြးေကာကပြစနစ ............... 47

(၄.၄.၁)။ လႊတေတာ သးရပတၿပငနကတညးကငးပသည ေရြးေကာကပြစနစႏင ............... 47

အမးသားလႊတေတာ မဆႏၵနယ သတမတပ

(၄.၄.၂)။ ျပညလးကၽြတေရြးေကာကပြႏစရပႏင လႊတေတာႏစႀကမ ပါဝငမႈ အခးအစား ............... 48

(၄.၄.၃)။ မဆႏၵရငမား၏ အမးသားလႊတေတာ တညရမႈ သေဘာတရားနားလညမႈ ............... 51

(၄.၄.၄ )။ ေရြးေကာကပြစနစကေဖာေဆာငေပးသည ႏငငေရးအခငးအကငး ............... 52

၄.၅။ ဖကဒရယသေဘာသကဝငမႈႏင အထကလႊတေတာ သေဘာတရားဆငရာ ရႈေထာင ............... 58

(၄.၅.၁)။ ၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခဥပေဒအရ အမးသားလႊတေတာ တညရမႈႏင ဖကဒရယစနစ ............... 58

(၄.၅.၂)။ ျပညနယႏင တငးအဆငႏင အမးသားလႊတေတာ အမတမားအၾကား ............... 63

ခတဆကေဆာငရြကမႈဆငရာ

(၄.၅.၃)။ ဗဟအစးရ အာဏာရပါတ လႊမးမးမႈႏင ျပညနယ ၊ တငးအဆင ............... 66

၄.၆။ လႊတေတာ ေဖာေဆာငေပးတ ႏငငေရး အခငးအကငး ............... 68

(၄.၆.၁)။ ဥပေဒအရညအေသြး ............... 68

(၄.၆.၂)။ ကယစားျပမႈပစ ............... 77

(၄.၆.၃)။ ထနးေထႏငမႈဆငရာ ............... 79

(၄.၆.၄)။ ေရးရာေကာမတမား အသကဝငမႈ ............... 83

(၄.၆.၅)။ ဗဟခပကငမႈ ေလာခႏငမႈဆငရာ ............... 89

၄.၇။ ပါတ ၊ အစးရႀကးစးမႈႏင ႏငငေရးသကေရာကမႈ ............... 92

(၄.၇.၁)။ ျပညခငၿဖးလကထက အမးသားလႊတေတာ လညပတမႈ ............... 92

(၄.၇.၂)။ USDP လကထက ပထမသကတမး မဝါဒေရးရာခမတမႈႏင တငးရငးသားပါတ အခနးက႑ ............... 97

(၄.၇.၃)။ NLD လကထက အမးသားလႊတေတာ လညပတမႈ ............... 98

(၄.၇.၄)။ NLD လကထက ထကေအာကအသားျပ မဝါဒေရးရာစးဆငးမႈ ပစ ............... 105

၄.၈။ ကယစားလယ စြမးေဆာငရည ဆငရာ ............... 108

(၄.၈.၁)။ အမးသားလႊတေတာ အခနးက႑က နားလညသေဘာေပါကမႈ ............... 108

(၄.၈.၂)။ ဥပေဒျပႏငမႈ ............... 111

(၄.၈.၃)။ အဆ ၊ ေမးခြနးမား တငသြငးေမးျမနးမႈ ............... 113

(၄.၈.၄)။ မဆႏၵရငမားႏငဆကဆေရး ၊ မဆႏၵရငအကးေဆာငရြကပ ............... 116

(၄.၈.၅)။ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယအခငးခငး ခတဆကေဆာငရြကႏငမႈဆငရာ ............... 118

၄.၉။ ဥပေဒျပေရး မ႑ငဆးျဖတမႈမားတြင တငးရငးသား လနညးစမား ပါဝငမႈဆငရာ ............... 119

(၄.၉.၁)။ ကယစားလယမားႏင မဆႏၵရငမားအျမင ............... 119

(၄.၉.၂)။ တငးရငးသား လနညးစ ပါဝငမႈ အခးအစားႏင ကယစားျပ ေျပာဆခြငဆငရာ ............... 120

ixix


၄.၁ဝ။ ဥပေဒျပေရး မ႑ငအားေကာငးေစေရးအတြက အငစတကးရငးမား ............... 124

အားေကာငးလညပတေစမႈ ရ/မရ

၄.၁၁။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင လႊတေတာ အခနးက႑ ............... 127

၄.၁၂။ ရႈပေထြးလသညႏငငေရး အေျခအေနႏင ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ............... 133


နဂး ............... 139

၅.၁။ သးသပျခငးႏင မတခက ............... 139

၅.၂။ ထညသြငးစဥးစားသငသညအခကမား ............... 141

udk;um;pm&if;udk;um;pm&if;

အဂၤလပဘာသာ ............... 150

ျမနမာဘာသာ ............... 155

xx


xixi


tESpfcsKyftESpfcsKyf

ျမနမာႏငငသည ႏစေပါငးမားစြာ အာဏာရငစနစေအာကတြင မေရရာမႈမားႏငရငဆငခရၿပး လမးစတငးရငးသားအေရး ပဋပကၡ၊

အာဏာရငစနစေအာကမာ ေတြ႔ရေလရၿပး ဆးဝါးသည အရပဘကစစဘကဆကဆေရး၊ လမႈစးပြားျပနာမား၊ အပခပေရး၊

ပညာေရး၊ ကနးမာေရးခၽြတယြငးမႈမား ေရာျပြနးတညရခၿပးေနာက စပၾကားဒမကေရစစနစ (တနညးအားျဖင ပကင ဒမကေရစ)

ျဖင ဒမကေရစကးေျပာငးေရးကာလက၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင စတငခရသည။

ယခစာတမးသေတသနျပသညကာလမာ စစအပခပမႈေခတလြန ဒတယသကတမးျဖစၿပး ႏငငအေနျဖငၾကညလင ဒမကေရစ၊ ေစး

ကြကစးပြားေရး အသြငကးေျပာငးမႈ၊ ႏငငေတာတညေဆာကေရးသာမက၊ လမးစတငးရငးသားပဋပကၡႏင ျပညတြငးစစရပစေရး၊

အမးသားဘသရပအမတလကၡဏာတညေဆာကေရး (Nation Building) တနညးအားျဖင ျပညေထာငစတညေဆာကေရး

လပငနးစဥမားကပါ တပါတညးေဆာငရြကေနရပါသည။

တနညးအားျဖငျပညတြငးစစက လြနေျမာကေစၿပး ဒမကရကတကေဇးရငးက ျပညေထာငစစနစျဖင တညေဆာကေအာငျမငေစရန

ရညရြယသည ႀကးပမးမႈအသြငသ႑ာနဟ ေယဘယေျပာလင ရမညထငပါသည။

ျပညတြငးစစလြနႏငငတခ႕တြင ယငးကသ႔ႀကးပမးမႈမးရခၿပး အမားစမာ မေအာငျမငပါ။ ၁၉၈၅ ခႏစမ ၂ဝဝ၅ ခႏစအၾကား

ကလသမဂၢမ ဥးေဆာငခသည ျပညတြငးစစလြန ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး လပငနးစဥမားသည ေအာငျမငေအာင

ေဆာငရြကႏငသညအေထာကအထား နညးပါးခသည။

ကဆဗ၊ ရဝမဒါႏင ဘရြနဒကသ႔ ႏငငမားမာ ၅ ႏစခန႔အၾကာတြငပင အာဏာရငစနစေအာကသ႔ ျပနေရာကသကသ႔ ကေမၻာဒးယား၊

ေဟတ၊ ဘလးဗးယားကသ႔ ႏငငမားမာ ေရြးေကာကပြအာဏာရငစနစေအာကသ႔ ျပနကသြားခသည။1

ႏငငေရးတညၿငမမႈ၊ အတကအချဖစေနသည လအပစမားမးႏြယစမားအား ႏငငေရး၊ လမႈစးပြားျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥ

မားတြင ေနရာေပးျခငး၊ ပဋပကၡမားရပစေရးတ႔မာ အေရးႀကးသညအခကမားအျဖစ ပါဝငေနပါသည။2

ဒမကရကတကေဇးရငး မေအာငျမငသညႏငငမားတြင ရယဒကယအစြသနလထမား၊ လကနကကငပနကနမႈမား၊ ဒမကေရစ

မဟတေသာ အမနးခငးႏငင၊ စစတပပါဝါႀကးစးမႈ၊ အစးရအပခပသထငရာစငးမႈ၊ တရားဥပေဒစးမးေရးအားနညးလြနးမႈ၊

အမတသရပလကၡဏာကြျပားမႈအေပၚ အစးရမ ကငတြယေျဖရငးမႈ မလပႏငျခငး စသညအခကမား ပါဝငေနရာ အသြငကးေျပာငးဆ

ႏငငမားတြင အစးရ၏ လပပငခြငမားက ထနးေထႏငစြမးမာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငအေပၚ တညမေနပါသည။

လႊတေတာေပၚထြနးမႈ သမငးေၾကာငးက ျပနၾကညလင လႊတေတာစတငခသည ေရးေခတဂရေခတတြငပင အပခပသအာဏာရင

မငးဆးမေပၚေပါကေစေရး၊ မငးမစရကဆနသည လ႔အဖြ႔အစညးတရပမျဖစေစေရး၊ အႏငကငမႈမား မေပၚေပါကေစေရးအ တြက

ရညရြယချခငး ျဖစပါသည။

1 T.Sisk & A.K. Jarstad, From war to Democracy, Oxford, 2008, P-72 Ibid. P. 11

xiixii


လႊတေတာႏစရပထားရျခငး ရညရြယမႈတြငပင လမႈစးပြားအကာကြယေပးရန လအပေနေသာ အပစမား၊ ေဒသမား၊ မးႏြယစ

တငးရငးသားမားအတြက ရညရြယျခငးလညးပါဝငေပရာ ယငးတ ႔ပါဝငႏငခြင ၊ ကယစားျပခြင ၊ ယငးတ ႔ပါဝငမႈေၾကာင

ထေရာကစြာ အကးျပႏငမႈ မညမရသညမာ အေရးပါသညအခကအျဖစရေနသည။ ယငးတ႔အေရးအတြက လႊတေတာတြင

ကယစားျပလပေဆာငခြင အားနညးေနမႈႏင ဗဟခပကငမႈ အားေကာငးျခငးေၾကာင ေဒသတခ႕တြင အရပဘကႏငငေရးထက

ပမၾကမးရသည ႏငငေရးဘကသ႔ တမးညြတမႈ အေျခခလႈပရားမႈမားျဖစလာသည လကၡာအခ႕ကလညး ေတြ႔ေနရပါသည။

ဒမကေရစတြင အရပဘကႏငငေရး အားေကာငးမေကာငးဆသညအခကမာ ေရြးေကာကပြမ ေဖာေဆာငေပးသည ႏငငေရး

အခငးအကငး ပါဝငခြငႏင ရရငးစြအငစတကးရငးမား လညပတပတ႔မာ အေရးပါသညျဖစရာ လမႈစးပြားက႑အပါအဝင က႑စ

အတြက ေကာငးမြနသည ဥပေဒမား ေပၚေပါကလာေရးႏင ကယျပန႔လႊမးၿခမႈရေသာ ဗဟဝါဒလကခသည ပြငလငးလ႔အဖြ႕အစညးတရပ

ေပၚေပါကလာေရးအတြက လႊတေတာမေရးဆြဖနတးေပးသည ဥပေဒမားမာ လႊတလပစြာဆႏၵေဖာထတခြင၊ သတငးအခကအလက

ရယပငခြင၊ တငးရငးသားဘာသာစကားသးစြၿပး ပညာသငၾကားေရးကစၥမားအထ ကယကယျပန႔ျပန႔ေရးဆြလပါက အစပးေရးဆြ

ႏငသည အခြငအာဏာမား ရေနပါသည။

တပါတအာဏာရငစနစ၊ စစအာဏာရငစနစ စသျဖင ပါတစစနစႏင လႊတလပစြာ ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈအေလအထမာ ဆယစႏစ ၅

စနးပါး ဆတသဥးခၿပးေနာက ပထမဆးျပနေပၚလာသည ျမနမာလႊတေတာပထမသကတမးတြင လထအား ဝနထပဝနပးျဖစေစ

သည ဥပေဒမားအပါအဝင ေခတမမေတာသညဥပေဒမား ရာႏငခ ျပငဆငဖကသမးအစားထးရန ႀကးပမးချခငးမာ ေကာငး

မြနသည လကၡဏာဟ ဆႏငပါသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးတြင အမးသားလႊတေတာအပါအဝင ျပညသ႔

လႊတေတာတ႔မာ တဆပတနးထ လကညးေထာငေခါငးညတအဆင လႊတေတာအျဖစ သတမတမခၾကရေစေရးအတြက

သတထားခၾကဟနတပါသည။

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာသကတမး အေစာပငးကာလတြငလညး ေခတမမေတာသည နာမညဆးျဖင ေကာၾကားသည

ဥပေဒမားက ဖကသမးမႈမားလပခပါသည။

သ႔ေသာ ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးနညးတ ဥပေဒမားေရးဆြရာတြင ႏငငေရးအရ ေဘးထြကဆးကး သကေရာကႏငမႈမားက

ထညသြငးတြကခကမႈ အားနညးသညဥပေဒမား ထြကေပၚလာခပါသည။

ဒမကေရစအေျချပႏငငေရးက ပေဖာရာတြငေရြးေကာကပြစနစႏင ေပၚေပါကလာသည ႏငငေရးအခငးအကငး၊ ပါဝငကယစားျပခြင

အျပင ဥပေဒေၾကာငးအရ တညရလညပတေနသည အငစတကးရငးမား၏ လညပတပ၊ လႈပရားပငခြငရသည အကယအဝနး၊

အငစတကးရငးမားတြင ပါဝငေနသမား စမခြငရသမား၏ ဓေလ၊ ကၽြမးကငမႈ၊ ေမာျမငထးေဖာကႏငစြမးရမရတ႔မာ အေရးပါသည

အခနးက႑တြင ရပါသည။

လမးစရေနၿပး ရေနသညလမးစအေပၚအေျခခသည ပဋပကၡမားရေနသည တငးျပညတြင ေရြးေကာကပြသကသကျဖင လမးစ

ကယစားျပေျပာဆခြငက မဖနတးေပးႏငသည ကစၥရပမားတြင ေရြးေကာကပြႏငငေရးသည မညမသည ကစားပြတချဖစသည

ဟေသာသေဘာထားခယခကသည ႏငငေရးအရ ေျဖရငးမႈအစဥအလာအားနညးၿပး မတညၿငမမႈျဖစလာႏငသည လကၡဏာလညး

ျဖစသည။

xiiixiii


ဆလရငးမာ သရပအမတလကၡဏာအကြအၿပမား ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ ယဥေကးမႈအရပါ နစနာမႈမားရေနသည လအပစမားအတြက

ျမနမာလႊတေတာႏငငေရးအခငးအကငးမာ အရပဘကႏငငေရးအားေကာငးေစရန ဆြေဆာငႏငစြမး အားနညးေနဆ ျဖစသညက

ဆလျခငးပင။

ဖကဒရယႏငငမားမ အထကလႊတေတာမားကသ႔ ျပညနယ၊ ကယပငအပခပခြငေဒသမားအတြက အကးစးပြားကာကြယခြင

ဆငရာ တကသညဥပေဒ သတမတျပဌာနးမႈမားမရသည အမးသားလႊတေတာရ ကယစားလယမားမာ မမမဆႏၵနယအကး

အတြကကသာ အမားအားျဖငကယစားျပေျပာဆမႈမားရေနပါသည။

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယအခငးခငးအၾကားေသာလညးေကာငး၊ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားႏင

ေဒသအဆင အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရး အၾကားေသာလညးေကာငး ပးေပါငးညႏႈငးစဖြ႔ေဆာငရြကမႈမား အားနညးမႈတ႔မာ

ပါတတသညျဖစေစ မတသညျဖစေစ ႀကေတြ႔ေနရသညကစၥလညး ျဖစေနပါသည။ ပါတတသညျဖစေစ၊ မတသညျဖစေစ စဖြ႔

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးေနျခငးသညပငလင ျမနမာႏငငေရး၏ ေရခနပင ျဖစေနပါသည။

ဖကဒရယႏငငမားတြင အထကလႊတေတာကငသးရျခငး ရညရြယခကမာ ဗဟမေဒသအေရး၊ လမးစအေရးမားတြင ဝငေရာက

မစြကဖကေစရန၊ ဗလကစးမးျခငးမရေစရနဟ ဆထားရာ ဒတယအႀကမလႊတေတာသကတမးတြင ျပညနယအဆငမ

ကန႔ကြကေနသညအၾကားမ သလြငျမစကးတတား (ေခာငးဆ) အား ဗလခပေအာငဆနးတတားအမညေပးရန ျပညေထာငစအဆင

လႊတေတာမ ဆးျဖတခမႈမာ ဥပေဒေၾကာငးအရ အမးသားလႊတေတာတညရမႈအရေကာ၊ ႏငငေရးဓေလအရပါ ေမးခြနးထတစရာ

ျဖစသညကစၥျဖစပါသည။

တဘကတြငလညး ျပညသ႔လႊတေတာမာ အမးသားလႊတေတာႏင ဥပေဒတငသြငးပငခြငလပပငခြငအာဏာတသည ဆေသာျငား

လဥးေရအရ ႏစဆနးပါး အမးသားလႊတေတာထကမားေနၿပး လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြမႈမားတြင လႊတေတာႏစရပမ

ကယစားလယမားအားလး ပါဝငသည ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ဆးျဖတေနမႈကသ႔ကစၥရပမာ ျပညသ႔လႊတေတာဘကကသာ

သေဘာထားအသာစးရယမႈမားခေလရာ လႊတေတာႏစရပအၾကား အခြငအာဏာ တနးတညမမႈႏင အျပနအလနထနး-ေထ

ႏငစြမးအတြက စနေခၚမႈမား ရေနဆျဖစပါသည။

တရားစရငေရးမ႑ငအား မညသ႔ထနးေကာငးရမညဆသညအခကက အမးသားလႊတေတာအေနျဖင ဒတယအႀကမသကတမး

အထ အေျဖရာႏငျခငး မရေသးပါ။ လႊတေတာသကတမးႏစႀကမ အပခပေရးမ႑ငအား လႊတေတာမထနး-ေထႏငစြမး (Check-

and-Balance) အားၾကညမညဆပါကလညး စစေဆးႏငသည Check အဆငသာရကာ ေစေစစပစပစစစအေရးယႏငမႈ

Scrutinize အဆငတြငလညး ရမေနဘ ထနးညႏငစြမး Balance မာနညးပါးလြနးလပါသည။ လႊတေတာသကတမး ႏစႀကမ

စလးတြင လႊတေတာအေပၚ အာဏာရပါတႀကးစးမႈမားရခသည။

အထးသျဖင ဒတယသကတမးတြင အမးသားလႊတေတာမာ အစးရ၊ ပါတလႊမးမးမႈေအာကတြငေရာကေနၿပး လႊတေတာ၊

ပါတႏင အစးရတ႔အၾကား အျပနအလနဆကသြယေဆာငရြကသညလမးေၾကာငးမာလညး အလြနအမငးရပေထြးလပါသည။

လႊတေတာေရးရာေကာမတမားႏင လထဆကႏြယမႈအားေကာငးမေကာငး ဆသညအခကအပါအဝင ေရးရာေကာမတမား၏

ဒမကေရစနညးက တညရျခငး၊ လပပငခြငႏင စြမးေဆာငရညျမငမားမႈရျခငးမရျခငး၊ အပခပေရးမ႑ငအား စစေဆးႏငခြငတ႔မာ

xivxiv


ဒမကေရစစနစက အေထာကအပျဖစေစရန လႊတေတာအေနျဖငမညမ စြမးေဆာငႏငခြငႏငစြမးေဆာငႏငရညရသနညး

ဆသညကစၥရပအေပၚ အဆးအျဖတေပးေလရပါသည။ ဖကဒရယႏငငမားရ အထကလႊတေတာမားတြငလညး ေရးရာေကာမတမားမာ

အေရးပါသည အခနးက႑တြငရေပသည။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရေပၚေပါကလာသည လႊတေတာသကတမးႏစရပ ေရးရာ

ေကာမတမား တညရလညပတမႈပသ႑ာနမားအရမ လႈပရားလညပတမႈအားေကာငးသည ေရးရာေကာမတမားေပၚထြကရန

အခနမားစြာ ယရဥးမညေလာဟ ထငမတစဖြယပင။

တခနတညးတြငလညး ႏငငတြငလမႈဘဝလ ၿခေရးေဆာငရြကႏငစြမး၊ ဝနေဆာငမႈေပးႏငမႈအပငးႏင အျခားအာဏာ

တညရမႈဆငရာ ကစၥမားတြင စနေခၚမႈမားႏင ႀကေနရသညႏငငအဖ႔ ဘအမတသရပလကၡာတညေဆာကေရး Nation Building

ကစၥရပတြငပါ မေအာငျမငျဖစေနဆျဖစကာ ႏငင၏တညရေနသည အကြအၿပအပစမား၊ ပဋပကၡျဖစေနသညအပစမားအေပၚတြင

ျပညပမ ဖအား အပါအဝင ၾသဇာသကေရာကမႈမားလညး ရေနပါသည။ အထကတြငဆခသလ ျပညတြငးစစလြန ႏငငမားတြင

ဒမကရကတကေဇးရငးႏင ေစးကြကစးပြားေရးစနစ ေျပာငးလေရး တၿပငနကတညး ႀကးပမးမႈမား ေအာငျမငမႈနညးခသလ ျမနမာ

ႏငငတြငမ ဒတယအႀကမလႊတေတာသကတမး လညပတေနသညကာလမာ ဒမကရကတကေဇးရငးအရ ေနာကျပနလနႏငမႈ

အမားဆးအေျခအေန (သ႔တညးမဟတ) အသြငကးေျပာငးေရး ရပတန႔ေနသညအေနထားတြင တညရေနျခငးျဖစပါသည။

လႊတေတာႏစရပကငသးသည ႏငငမား၏ ရညရြယခကမားအနက ဖကဒရယစနစကငသးမႈ၊ လမႈစးပြားအရ သးျခားအကာအကြယ

ေပး ရမည လအပစမား (သ႔မဟတ) တငးရငးသားမးႏြယစမား ရေနျခငး၊ ေဒသျပညနယအကးစးပြားကာကြယခြငႏင ဒမကေရစအရ

သကဝငမႈပအားေကာငးေစရန လႊတေတာႏစရပအၾကား အျပနအလနထနး-ေထႏငမႈဆငရာကစၥရပမား ေဆာငရြကႏငမႈ

စသညအေၾကာငးအခကမားလညး ပါဝငေပရာ ျမနမာအမးသားလႊတေတာမာ မေရရာေသးသည အသြငကးေျပာငးမႈႏငအတ

၎ကယတငပင မညသညအခနးက႑အတြက ရေနသလဆသညမာ မေရမရာပင။

ျမနမာလႊတေတာေရးရာမားက သေတသနျပခသည Renaud Egreteau အဆအရ စစတပမဥးေဆာငသည စစအပခပေရးမ

အရပသားတပငးပါဝငသည အပခပေရးသ႔ အသြငေျပာငးလာခသည ျမနမာအကးအေျပာငးမာ အလြနအမငးေႏးေကြးေနၿပး

ယခကသ႔ စပၾကားစနစတြငပင အခနအတနအၾကာ ဆကရေနဥးမညေလာ (သ႔တညးမဟတ) စစအပခပေရးေအာကသ႔ ျပနလည

ေရာကရသြားမညေလာ၊ သ႔မဟတပါကလညး အရပသားအာဏာရငေအာကတငးျပညမာ ရေနျခငး၊ သေဘာထားတငးမာသည

အမးသားေရးဝါဒ တဥးဥးေဆာငမႈေအာကတြင ေနာကဆးတြင ကေရာကဥးမညေလာ စသျဖင မေရရာမႈမားစြာ ရေနသညဟ

မတခကျပထားပါသည။

အဒမပရးစကး (2000) အဆအရ ဒမကေရစဆသညမာ မေရရာမႈမား မတညၿငမမႈမားမတဆင ရယတညေဆာကရျခငးျဖစသညဟ

ဆထားပါသည။ ယငးအျပင အမားသငခနးစာယၿပး အမနျပငျခငးသညလညး ဒမကေရစ၏ ဝေသသလကၡဏာတရပတြင

ပါဝငေနသညအတြက ဖကဒရယဒမကေရစကးေျပာငးမႈက႑တြင အေရးပါသည လႊတေတာအငစတကးရငးထတြင

တညရေနေသာ အမးသားလႊတေတာ လညပတမႈပသ႑ာနႏင ၎၏အကးျပႏငမႈ ၊ ပါဝငကယစားျပႏငခြငတ ႔ႏင

ပတသက၍ ျပနလညသးသပမႈမားျပလပရန လအပလပါသည။ ယငးအျပင ယခသေတသနစာတမးအားျပစေရးသားသည

စစအပခပေရးေခတလြန လႊတေတာဒတယသကတမးကာလသည ဒမကရကတကေဇးရငးအရ အေရးႀကးဆးအဆငတြင

စနေခၚမႈမားစြာ ႀကေတြ႔ေနရခနလညးျဖစသညအတြက အရညေမာကးကာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပရနအေရးတႀကး

လအပေနၿပျဖစပါသည။

*****

ed'gef;ed'gef;

22


Credit: အမးသားလႊတေတာ facebook

33


ed'gef;ed'gef;

trsKd;om;vTwfawmf? zuf'&,fpepfESifh jynfe,fwdkif;a'o tusKd;pD;yGm; trsKd;om;vTwfawmf? zuf'&,fpepfESifh jynfe,fwdkif;a'o tusKd;pD;yGm;

umuG,fEdkifrIqdkif&mar;cGef;umuG,fEdkifrIqdkif&mar;cGef;

လြတလပေရးရၿပး ႏစ ၇ဝ ေကာကာလအတြငး ျမနမာႏငငတြင အသးျပခေသာ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ ၃ ရပ (၁၉၄၇၊

၁၉၇၄၊ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒလကရကငသးေန) ရခပါသည။ ယငးအေျခခဥပေဒ ၃ ခတြင လကရကငသးေနေသာ၂ဝဝ၈ ခႏစ

ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒႏင ၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒတ႔မာ လႊတေတာႏစရပ ပါဝငဖြ႔စညးကငသးေသာ

အေျခခဥပေဒမား ျဖစခသည။

ႏစေပါငး ၆ဝ ေကာနးပါး ေရြးေကာကပြစနစအား အကယတဝင ေလလာသေတသနျပခသည ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြစနစဆငရာ

ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႔ IDEA ၏ စာရငးမားအရ ၂ဝ၁၇ ခႏစအထ လႊတေတာႏစရပကငသးသည ကမၻာႏငငေပါငး

၇ဝ ရေနသညဟ သရသည။3

ပမနအားျဖင ေတြ႔ရေလရသည အခကတခကမာ လႊတေတာႏစရပရသည ႏငငအမားစမာ ဖကဒရယႏငငမားျဖစျခငး၊ ႏငင

အေနျဖင ကယျပန႔ႀကးမားေသာ ဧရယာရျခငး၊ သမၼတစနစကငသးသညႏငငမားျဖစျခငးႏင လႊတေတာတစရပတညးသာရသည

ႏငငမားမာ တျပညေထာငစနစကငသးသညႏငငမားျဖစျခငး စသညအခကမားျဖစသည။4

ပါလမနဒမကေရစစနစကငသးၿပး ဝနႀကးခပအပခပကာ ဖကဒရယစနစကငသးသညႏငငမားတြငလညး ပါလမနဆသည

အသးအႏႈနးကပငလင ေအာကလႊတေတာကသာ အထးျပေလရသညက ေတြ႔ရၿပး အထကလႊတေတာႏငပတသက၍

သးျခား အမညနာမမားေပးသညကလညး ေတြ႔ရသည။ (ဥပမာအားျဖင ဂာမနႏငငအထကလႊတေတာ Bundesrat ၊ အႏၵယ

အထကလႊတေတာ Rajya Sabha ၊ ၾသစေၾတးလ အထကလႊတေတာ ဆးနတ၊ ကေနဒါ ဆးနတ)

R.Sturm 2010 အဆအရ ကမရကစျပညေထာငစမလႊ၍ ဖကဒရယႏငငအားလးနးပါးတြင ျပညနယအဆင အကးစးပြားမားက

ကယစားျပသည အထကလႊတေတာမားရၾကၿပး ျပညသလထကကယစားျပသည ဒမကေရစနညးက တနးတရညတရသည

လႊတေတာမားျဖစသညဟဆသည။5

မညသညစနစတြငမဆ အားသာခက အားနညးခကမား ရႏငသညနညးတ လႊတေတာႏစရပကငသးသည စနစတြငလညး

အားသာခက အားနညးခကမား ရပါသည။ လႊတေတာႏစရပရျခငးအားျဖင အစးရယနစခြမားအတြက ကယစားျပ ေပးႏငသည

3 E. Bulmer ,Bicameralism, IDEA(2017) ,Pg 14 Ibid.5 R, Strum 2014, Foderalismus.Eine Einfuhrung, Baden-Baden: Nomps, 2010, cited Hannsseidel foundation, Decentralization,

Federalism and Democracy ,2016, P-31

44


လႊတေတာတရပရေနျခငး၊ ေစေစစပစပ စစေဆးျပနလညသးသပမႈမား လပႏငျခငး၊ လႊတေတာတရပ၏ လပေဆာငခကမားက

လႊတေတာ တရပမ ဒမကရကတစနညးက ပမထနး-ေထႏငျခငး၊ လမႈေရးစးပြားေရးအရ သးျခားအကာကြယေပးရန လအပသည

အပစ (သ႔မဟတ) တငးရငးမးႏြယစမားအတြက ကယစားျပေျပာဆ ေဆြးေႏြးႏငသည ကယစားျပေနရာရရမႈအတြက အေထာက

အပေပးႏငျခငး စသညအခကမားမာ လႊတေတာ ႏစရပရျခငး၏ ေကာငးကးမား ျဖစပါသည။6

လႊတေတာတရပတညးထားျခငးအားျဖင ပ၍ စရတစကအကနအကသကသာေစျခငး၊ လႊတေတာတရပတညးတြငသာ

ဆးျဖတအတညျပ ျပ႒ာနးသညအတြက ပ၍ အခနကနသကသာျခငး၊ ဥပေဒျပေရးအတြက ပမရးရငးလြယကေစျခငး၊

လႊတေတာႏစရပေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည ဥပေဒျပမႈ လအပခကအတြက ရပတန႔ေနမႈမား ျဖစေပၚႏငျခငး၊ မလအပဘ

ထပလပေနရသည ေဆြးေႏြးမႈမား အခနကနလြနမႈမားက ေကာလႊားႏငျခငး၊ ဒမကေရစ၏ အဓကကသည အစတအပငးျဖစသည

အျခားမ႑ငမားအား ထနးေထမႈတာဝနက လႊတေတာတရပတညးျဖငပင အာရစကေဆာငရြကႏငျခငးတ႔မာ လႊတေတာ

တရပတညးရျခငး၏ အားသာခကပငျဖစေပသည။7

ျမနမာႏငငအေနျဖင ပါလမနစနစကငသးခသည လႊတလပေရးရၿပးေခတကာလတြင လမးစလႊတေတာ Chamber of

Nationalities ၊ လကရကငသးေနဆျဖစေသာ သမၼတစနစတြင အမးသားလႊတေတာ စသညအမညမားျဖင အထကလႊတေတာက

အမညေပးချခငးျဖစပါသည။

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး လႊတေတာႏစရပကငသးသည ႏငငအမားစမာ ဖကဒရယစနစကငသးသည ႏငငမားျဖစ

ျခငး၊ ဖကဒရယႏငင အားလးနးပါးတြင အထကလႊတေတာရျခငး၊ လႊတေတာႏစရပရျခငးအားျဖင အေထာကအကျဖစေစသည

ကစၥရပမားတြင တငးရငးမးႏြယစမား သ႔မဟတ လမႈစးပြားေရးအရ သးျခားအကာကြယေပးရန လအပသည အပစမားအတြက

ကယစားျပခြငရရေစျခငး ဆသညအခကမားေၾကာင လကရတညရေနသည အမးသားလႊတေတာမာ ဖကဒရယစနစႏင ကကညမႈ

ရ/မရ၊ ဖကဒရယယနစမား (သ႔မဟတ) ျပညနယ၊ တငး၊ ကယပငအပခပခြငရေဒသမား၊ လမႈစးပြား ယဥေကးမႈအရ သးျခား

ကာကြယေပးရန လအပေသာ လအပစမားက ကာကြယေပးႏငမႈအေျခအေနတ႔က ေလလာဆနးစစရန လအပမညျဖစပါသည။

ယငးအျပင အတနသငေျဖေလာသည ကာလႏင ဒမကေရစအကးအေျပာငးကာလတ႔တြင လကရအမးသားလႊတေတာ အေနျဖင

တညရလညပတေနျခငးျဖစရာ ဒမကေရစစနစ အမးသားလႊတေတာ တညရေနျခငးအားျဖင ဒမကေရစအေျပာငးအလအတြက

ပမ အေထာကအပျပႏငျခငး၊ ေအာကလႊတေတာ၏ လပေဆာငခကမားအေပၚ ဒမကရကတစနညးက ထနးညႇႏငျခငး ရ/

မရတ႔မာ ေလလာရမညအခကမား ျဖစပါသည။ သမငးအရ ျပနၾကညလငပင လြတလပေရးရၿပးစ ျမနမာႏငငတြင ကငသးခသည

ပါလမန လႊတေတာစနစတြင တပါတတညး ထငတငးႀကႏငသည အေျခအေနမးႏင အထကလႊတေတာမ ေအာကလႊတေတာက

ထနးေထႏငမႈ အခြငအာဏာ မရခမႈမး ရ/မရဆသညမာ အဓကကသည သမငးဆငရာ အေတြ႔အႀက ျဖစမညထငပါသည။

ယငးအျပင ဖကဒရယစနစတြင အထကလႊတေတာဖြ႔စညးရျခငးမာ ဗဟမေဒသ (သ႔မဟတ) ျပညနယမားအေရးတြင ဝငေရာက

စြကဖကၿပး အႏငကငမႈမား၊ ဗလကမႈမား မလပႏငေစရန ရညရြယရငးျဖစပါသည။8

6 E.Bulmer , Bicameralism, IDEA , 2017, P- 1 7 E. Bulmer, Bicameralism, IDEA , 2017 .8 J. Madison, Federalist No. 51: The Structure of the Government Must Furnish the Proper Checks and Balances Between the

Different Departments, 1788.

55


အေမရကနဖကဒရယစနစဖနတးရငဟ ဆႏငသည ဂမးစမကဒဆငက လေတြအားလး နတသမးေတြ ျဖစေနမယဆရင ဘယလ

အစးရမးမ လအပမာ မဟတဘး။ ဒါအျပင နတသမးေတြက အပခပေနတယဆရငလညး ဘယလအစးရ အပခပမႈပစမးမ

ဖြ႔စညးေနစရာမလပါ‘ ဟဆခသည။9 ယငးအခကမာ အတေနာမတ အနညးအမားရေနသည လလခငး အပခပသညစနစျဖစ

သညအတြက အျပနအလနထနး-ေထရနလအပျခငးက ညႊနးဆျခငးပငျဖစသည။ ယငးအခကမာ လထအကးစးပြား ျပညနယ

အကးစးပြား အယအဆအေပၚ အေျခခသည အေမရကနဖကဒရယစနစတြင တညရေသာ လႊတေတာႏစရပ၏ တညရ

လပပငခြငႏင ပတသကသည အယအဆလညး ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြငမ တခနက တားျမစထားခသည ေဝါဟာရျဖစေသာ စကားလးျဖစသည ဖကဒရယေဝါဟာရမာလညး ၂ဝ၁၂

ခႏစ ခန႔မစ၍ ႏငငေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးျငငးခမႈမား ေရပနးစားသည စကားလးျဖစခၿပး တရားဝငႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမားတြင

ယငးစကားလး ထညသြငးေဆြးေႏြးခြငက ၂ဝ၁၄ ခႏစမစတငကာ တပမေတာဘကမ ခြငျပခသည။10

တခနတညးတြငလညး ႏစကာလမားစြာ အေျခတညခသည မယၾကညမႈမား၊ ပဋပကၡမားမာ ဆကရေနဆျဖစၿပး ရနလသည

အစအမမားႏင အစအစဥမားအပါဝင ပစမးစႏင ခြျခားဆကဆမႈမားရပတန႔ရန လေနပါသည။ ယငးအျပင ဖကဒရယအေရး

ေဆြးေႏြးေနခနတြင အပခပေရးအပါအဝင ႏငငေတာအငစတကးရငးမားအားလးတြင မတကြျပားသည အသကအဝနးအားလး

ပါဝငႏငသည အခငးအကငးမး ဖနတးရနကစၥမာ ဖကဒရယစနစ ျပနလညဖြ႔စညးရန အခနအၾကာႀကးယ စငးျပငးေနမႈထက

ပမေကာငးမြနသည စမတတချဖစေပမညဟသည အႀကျပမႈမားလညး ရေနသည။11

စစအပခပေရးေခတလြန ဒတယအႀကမေျမာက အစးရႏင လႊတေတာ သကတမးတြငမ ဖကဒရယစနစက ဥးတညေဆြးေႏြးေန

ၾကရငး တဘကတြငလညး လႊတေတာမားႏင အာဏာရအစးရတ႔၏ ကငတြယေဆာငရြကမႈမာ ဖကဒရယႏင ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရးအတြက ဥးတည/မတညဆသည အေၾကာငးကစၥမားမာ ႏငငေရးဆငရာ စကားဝငးမားတြင ပါဝငေနၾကသည

အေၾကာငးအရာ တခအျဖစ ရေနေပသည။ ႏငငေရး ျပနာက ၿငမးခမးစြာ အၾကမးမဖက ေျဖရငးသည ဒမကေရစ စနစတြင

ပါဝငေစျခငး ၊ ကယစားျပျခငး ၊ ထေရာကစြာ အကးျပႏငျခငး စသည ကစၥရပမားမာ ဆကစပတညရေနသည ကစၥမားျဖစၿပး

ယငးအခကမားမာ ေရြးေကာကပြစနစအျပင အငစတကးရငးမား တညရတညေဆာကမႈ ယငးအငစတကးရငးမားအား

စမခန႔ခြခြငရသမား၏ စြမးေဆာငရည၊ ေျမာျမငမႈ၊ လပပငခြငအကန႔အသတ ရ/မရ စသညအခကမားအေပၚ မတညၿပး ဒမကေရစ

အားေကာငးေမာငးသန ျဖစ/မျဖစဆသညက အဆးအျဖတေပးႏငမညလညး ျဖစေပသည။

9 Ibid.10 Siegner.Micheal , In Searche of the Panglong Spirit- The Role of Federalism in Myanmar’s Peace Discourse, Hanns Seidel

Foundation, 2019, P.19 11 Thant Myint Oo, Not a Single Year’s Peace – Burma Problems, Londonbookreview, 2019 November 16. https://www.lrb.co.uk/

v41/n22/-thantmyint-u/not-a-single-years-peace?fbclid=IwAR2pY23sN1tot3-YekrrY5UU4gKoINa_Wp1UjsVVU44PeI7uApI3h413zk4 (Accessed 17th November 2019 )

ႏငငေရး ျပနာက ၿငမးခမးစြာ အၾကမးမဖက ေျဖရငးသည ဒမကေရစ စနစတြင ပါဝငေစျခငး၊

ကယစားျပျခငး၊ ထေရာကစြာ အကးျပႏငျခငး စသည ကစၥရပမားမာ ဆကစပတညရေနသည

ကစၥမားျဖစၿပး ယငးအခကမားမာ ေရြးေကာကပြစနစအျပင အငစတကးရငးမား

တညရတညေဆာကမႈ ယငးအငစတကးရငးမားအား စမခန႔ခြခြငရသမား၏ စြမးေဆာငရည၊

ေျမာျမငမႈ၊ လပပငခြငအကန႔အသတ ရ/မရ စသညအခကမားအေပၚ မတညၿပး ဒမကေရစ

အားေကာငးေမာငးသန ျဖစ/မျဖစဆသညက အဆးအျဖတေပးႏငမညလညး ျဖစေပသည။

66


ယခသေတသနစာတမးအေနျဖင ျမနမာအမးသားလႊတေတာ၏ တညရလညပတမႈမာ ျပညနယ၊ တငး၊ ကယပငအပခပခြငေဒသ

ယနစမား အကးစးပြားက အကာကြယေပးႏငမႈအေျခအေန၊ လမႈစးပြားအရ အကာကြယေပးရန လအပသည လအပစမားအတြက

အေထာကအပျဖစမျဖစ၊ ဖကဒရယစနစအတြက အမးသားလႊတေတာ အေနျဖင အသငရ/မရဆသညကစၥရပအျပင

ဒမကေရစစနစအရ လအပသည ထနး-ေထႏငစြမးအတြက လႊတေတာတညရလညပတေနမႈက အေထာကအက ျဖစ/မျဖစ

စသည ေမးခြနးမားအတြက အေျဖမားက ေပးႏငရန ရညရြယပါသည။

ထသ႔ အေျဖေပးရနအတြက ေမးခြနးခြအခ႕က ေျဖၾကားရန လအပမညျဖစပါသည။

(၁) လ႔အဖြ႔အစညး၊ လ႔ယဥေကးမႈႏင အငစတကးရငးမား တညရလညပတမႈမာ ဆကစပေလရရာ ထနးေထမႈ (၁) လ႔အဖြ႔အစညး၊ လ႔ယဥေကးမႈႏင အငစတကးရငးမား တညရလညပတမႈမာ ဆကစပေလရရာ ထနးေထမႈ

ေကာငးမြနသည လႊတေတာႏစရပ ျဖစတညေရးအတြက ျမနမာႏငငေရးဓေလက အဘယနညး။ေကာငးမြနသည လႊတေတာႏစရပ ျဖစတညေရးအတြက ျမနမာႏငငေရးဓေလက အဘယနညး။

(၂) အရပဘက-စစဘကဆကဆေရးက ျပ႒ာနးေပးထားသည ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေအာကတြင (၂) အရပဘက-စစဘကဆကဆေရးက ျပ႒ာနးေပးထားသည ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေအာကတြင

ရရငးစြ အေျခခဥပေဒပဒမမားက မျပငဆငဘ အမးသားလႊတေတာမာ အားေကာငးေမာငးသနလညပတႏငပါရရငးစြ အေျခခဥပေဒပဒမမားက မျပငဆငဘ အမးသားလႊတေတာမာ အားေကာငးေမာငးသနလညပတႏငပါ

၏ေလာ။၏ေလာ။

(၃) ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစႏငကကညသည ျပညနယမား၊ တငးမား သ႔မဟတ ဖကဒရယယနစမား၏ (၃) ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစႏငကကညသည ျပညနယမား၊ တငးမား သ႔မဟတ ဖကဒရယယနစမား၏

အကးစးပြားက အကာအကြယေပးႏငသည အထကလႊတေတာ ေပၚထြနးလာေရးတြင မညသညအခကက အကးစးပြားက အကာအကြယေပးႏငသည အထကလႊတေတာ ေပၚထြနးလာေရးတြင မညသညအခကက

အဟန႔အတား ျဖစေစသနညး။အဟန႔အတား ျဖစေစသနညး။

ဤအတြက အမးသားလႊတေတာ တညရျဖစေပၚလာမႈ၊ ၎၏ကယစားျပမႈႏင စြမးေဆာငႏငမႈအေျခအေနတ႔က ဆကစပေလလာ

ဆနးစစတငျပသြားပါမည။

*****

77


okawoetoHk;jyKrIenf;vrf;ESifh &nf&G,fcsufokawoetoHk;jyKrIenf;vrf;ESifh &nf&G,fcsuf

ဤစာတမးသည အရညအေသြးပငးအား အေျချပ၍ ျပလပေသာ (Qualitative Research) သေတသနအမးအစားျဖစသည။

သေတသန၏ အဓကရည႐ြယခကသည လကရျမနမာႏငင၏ အမးသားလႊတေတာတညရလညပတေနမႈအား ေလလာဆနးစစ

ေဝဖနပငးျခားျခငးတ ႔ ျပလပသြားရနျဖစသည။ ထ႔အတြက လကရအမးသားလႊတ ေတာ ဖြ ႔စညးတညေဆာကထားပႏင

ဥပေဒျပေရး အခနးက႑တ႔သည ၎၏ျပညနယႏငတငးေဒသမား အကးစးပြားအား အကာအကြယေပးႏငျခငး ရ/မရ

ဟေသာ ႀကတငသတမတထားသည သေတသနအဓကေမးခြနးျဖင ေလလာဆနးစစ သးသပမႈ ျပလပထားျခငး ျဖစပါသည။

တစႏစတာ အခနယေဆာင႐ြကချခငးလညးျဖစသည။ ဤအတြက စးစမးေဝဖနပငးျခားျခငးက ရငးလငးတငျပေသာ

(Critical) သေသတနနညးလမးမးက အသးျပထားပါသည။ ဆကစပေတြ႔ဆ ေမးျမနးျခငး ေမးခြနးမားအတြက ေပါငးစပ

သေသတနေမးခြနးမားက အေျခခထားပါသည။

အမးသားလႊတေတာအား ေလလာသးသပေဝဖနပငျခားျခငးတ႔ ျပႏငရနအတြက ဥးစြာ အမးသားလႊတေတာ (ေခၚ) အထကလႊတေတာ

သေဘာတရားအယအဆမား၊ သမငးေနာကချဖစေပၚေျပာငးလလာခပ၊ ႏငငအခ႕၏ အထကလႊတေတာ ဖြ႔စညးတညေဆာကထားပမား၊

အထကလႊတေတာႏင ဖကဒရယသေဘာတ႔ ေလလာသးသပျခငးႏင လကရ အမးသားလႊတေတာ ဖြ႕စညးတညေဆာကထားပ၊

လညပတေနျခငးတ႔က လကလမးမႏငသမ စာအပစာတမးမား၊ သတငးစာမား၊ လႊတေတာအစညးအေဝး ကငးပမႈ႐ပသမား

ေလလာရႈမတျခငးျဖင ပထမသးလတာ အခနယလပေဆာငခပါသည။ ထေလလာဖတရႈျခငးမ အယအဆအခကအလကမားအား

ဆနးစစသးသပျခငးတ႔ ျပလပကာ ဆကစပသေသတနေမးခြနးမား ဆကလကတညေဆာကခသည။ ထဆကစပေမးခြနးမားအရ

ေတြ႔ဆေမးျမနးရန လအပေသာ လပဂၢလမား၊ အဖြ႔အစညး၊ ေနရာ ေဒသႏင အျခားထပမေလလာရန လအပေသာ အၫြနးအကး

အကားမားအား သတမတျပငဆငကာ ဆကလက ၃ လတာ ကြငးဆငးသေသတနက ေဆာင႐ြကခသည။

ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ လပဂၢလတ႔တြင ဒတယအႀကမလႊတေတာသကတမးတြင ေနျပည ေတာသ႔ လႊတေတာအစညးအေဝး

တကေရာကလာၾကေသာ ကခငျပညနယ၊ ခငးျပညနယ၊ ဧရာဝတတငး ေဒသ၊ မေကြးတငးေဒသ၊ စစကငးတငးေဒသ၊

မႏေလးတငးေဒသ၊ ရမးျပညနယ၊ ကယားျပညနယ၊ မြနျပညနယ၊ ကရငျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသမားမ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယမား စစေပါငး၂၅ ဥး (မ ၅ ဥး၊ ကား ၂၀ ဥး)၊ အမးသားလႊတေတာ ဒဥကဌ၊ အႏငရပါတ ဗဟအလပအမႈေဆာင

ေကာမတဝငႏင အမးသားလႊတေတာ ေရးရာေကာမတအဖြ႔ဝငတ႔ႏငလညး ဆကစပမႈမားအရ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးမားတြင

ပါဝငပါသည။ ထမ အမးသားလႊတေတာအခနးက႑ႏင ပတသကဆကႏြယေနေသာ (ရမး၊ ကရင၊ မြန) ျပညနယ၊ (စစကငး၊

မႏေလး၊ ရနကန) တငးေဒသအဆင လႊတေတာကယစားလယမား စစေပါငး၂ဝဥး (မ ၅ ဥး၊ ကား ၁၅ ဥး)၊ (ရမး ၊မြန) ျပညနယ

ႏင (မႏေလး) တငးေဒသအဆင အစးရဝနႀကမား စစေပါငး ၆ ဥး၊ (နာဂ၊ ပအဝး၊ ကးကန႔၊ တအာငးပေလာင) ကယပငအပခပ

ခြငရ ေဒသမားမ ကယစားလယမား စစေပါငး ၅ ဥး၊ (ရမး၊ မႏေလး၊ စစကငး၊ ကရငႏင မြနတ႔မ) မဆႏၵရငျပညသမား စစေပါငး

၃၄ ဥး (မ ၈ ဥး၊ ကား ၂၆ ဥး)၊ တငးရငးသားလကနကကငအငအားစအခ ႕၊ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင ပါဝငခသည

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယေဟာငးမား၊ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယအခ႕ႏင ပထမအႀကမ အစးရသကတမးမ

အစးရ၀နႀကးေဟာငးတဥး၊ ေျမယာသဘာဝပတဝနးကငအေရး လႈပရားသမား၊ မြတဆလင လနညးစအခြငအေရးလႈပရားသ

အမးသမးတဥးအပါအဝင၊ လနညးစအခြငအေရးအတြက ေဆာင႐ြကေနေသာ အရပဘကအဖြ႔အစညးအခ႕တ႔ႏင လညး ၎

တ႔အေနျဖင လႊတေတာတြင ပါဝငပတသကရမႈအခနးက႑၊ အေျခအေနႏင အျမငသေဘာထားမားအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခပါသည။

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈအားလး စစေပါငး (၁ဝ၆) ဥးျဖစၿပး လမးဘာသာစလငမႈကပါ ထညသြငးစဥးစားထားျခငးျဖစသည။

88


ထ႔အျပင လႊတေတာေရးရာေကာမတမားထမ လအပေသာ မတတမးအခကအလကမားရယျခငး၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ

အစညးအေဝးကငးပမႈႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသလႊတေတာအစညးအေဝးကငးပမႈ အခ႕ကလညး လကယတင တကေရာက

ေလလာခြငရျခငး၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအား တစဖကတစလမးမ အ ေထာကကျပ ေဆာင႐ြကေပးေနေသာ

ျပညပ NGO ၊ INGOs မားႏင ေတြ႔ဆမႈမားသညလညး ဤသေတသနစာတမးအတြက အေထာကအပမားျဖစေစခပါသည။

လအပေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးတ႔အတြက ပါဝငသငပါဝငထကေသာ လပဂၢလအစအဖြ႔ ျဖစေနေသာလညး ေတြ႔ဆေမးျမနး၊

အျမငသေဘာထားေတာငးခလမႈအတြက အခြငအေရးမရႏငခသည ကစၥရပမားလညးရခပါသည။ ၎တ႔မာ တပမေတာသားအ

မးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ျပညေထာငစအဆင အစးရဝနႀကးအခ ႕တ႔ျဖစသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအားလးသည

၎တ႔၏ ပါဝငရမႈအခနးက႑၊ အမးသားလႊတေတာႏင ပတသကဆကႏြယရမႈ အေျခအေနႏင ၎တ႔၏ အေတြ႔အ ႀကမ

အျမငသေဘာထားမားတ႔အတြက ဥးတညရည႐ြယပါသည။

ရရထားေသာ အခကအလက၊ အယအဆမားအား ခြျခမးစတျဖာသးသပမႈမား (Analysis) ျပလပရာတြင သေတသန လြမးၿခႏငမႈ

(Scope) အရ အထကလႊတေတာ (ေခၚ) အမးသားလႊတေတာ၏ ကယစားျပႏငျခငး၊ ပါဝငမႈႏင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑

ထေရာက ကာကြယအကးျပႏငမႈဟေသာ ရႈျမငႏငမႈ အတငးအတာအယအဆ ၂ ရပကသာ အဓကထား တငျပထားပါသည။

ကယစားျပပါဝငမႈဟဆရာ၌ - အထကလႊတေတာ (ေခၚ) အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအား ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာကထားပ

(အခးည/မည၊ သြယဝက သ႔မဟတ တက႐က) အသးျပေသာ ေ႐ြးေကာကပြစနစ၊ ကယစားျပပါဝငလာေသာပါတ၊ လမးစ၊ အျခား

လနညးစအပစမား၊ အမးသမးပါဝငမႈအေရအတြက ႏင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ ထေရာကကာကြယအကးျပႏငမႈဟဆရာ၌ -

ဥပေဒျပေရးအခြငအာဏာ၊ ကယစားလယမား၏ စြမးေဆာငရည၊ ကယစားလယမားအတြက ဥပ ေဒျပေရးဆငရာ အေထာကအပ၊

ေရးရာေကာမတမား၏ လပေဆာငမႈမား၊ ဥပ ေဒတငသြငးျခငး၊ အဆေမးခြနးမားတငသြငးေမးျမနးျခငး၊ ေအာကလႊတေတာ

(ေခၚ) ျပညသ႔လႊတေတာမ (သ႔မဟတ) အစးရဝနႀကးဌာနမားမ တငသြငးလာေသာ ဥပေဒၾကမးမားအား စစစသးသပႏငမႈ၊

လႊတေတာတြငး မခြဆးရာတြင ကယစားလယမားမေပးပ၊ လႊတေတာႏစရပအၾကား အျပနအလန ထနးညႇႏငစြမး၊ အႏငရပါတ

အစးရ၏ ပါတဝင အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအေပၚ လႊမးမးျခငးႏင ၎၏သကေရာကမႈ၊ အမးသားလႊတေတာႏင

၎တ႔၏ ဆငရာ ျပညနယ၊ တငးေဒသမားမ ေဒသအဆငကယစားလယမားႏင အစးရဌာနမား ပတသကခတဆကေဆာင႐ြကမႈ၊

မဆႏၵရငမား၏အေနအထား စသညထညသြငးသးသပထားေသာ အခကအလကအမားက အေလးေပးေဖာျပထားပါသည။

ကြၽႏပတ႔၏ ဆနးစစေဝဖနပငးျခားျခငးတ႔တြင အမးသားလႊတေတာ၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကလညပတေနပယႏရား၊ ယႏရား

လညပတမႈအတြက အေျချပထားသည စညးမဥးမေဘာငဥပေဒဆငရာ (Framework)၊ ယႏရားအတြငးတြငပါဝငေနသည

အငစတကးရငးမားအား ပါဝငစမေနသမားႏင ယငးအငစတကးရငးမားတြင ပါဝငေနသမားအား အထးျပေလလာထားျခငးျဖစသည။

ဤအတြက ေနာကထပလအပေသာ ဆကစပသေတသနေမးခြနးအတြက ကြၽႏပတ႔၏ လေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတ႔တြင အမးသမးအပစ၏

အျမငသေဘာထားမားအား သးသန႔ေပၚလြငထငရားေစေသာ ထညသြငးစဥးစားမႈ လစဟငးမႈရခပါသည။ အမးသမးပါဝငမႈသည

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအား ေျဖဆေသာ အေရအတြက အခးအစားအရသာ ပါဝငေနပါသည။ အမးသမး၊ အမးသား လႊတ ေတာ

ကယစားလယမားအားလညး ကယစားလယတစဥးကသ႔ပင ေမးခြနးမား ေမးျမနးထားျခငး ျဖစသည။ ဤတြငတညေသာေမးခြနး

တစခအတြက အမးသားျဖစသ ကယစားလယတစဥးေျဖဆမႈႏင အမးသမးျဖစသ ကယစားလယတစဥး ေျဖဆမႈတ႔သည

ကြျပားျခားနားမႈအလဥး မရေပ။ သ႔ေသာ ပါတအသးသး၊ အမးသားလႊတေတာအခနးက႑ အယအဆသေဘာတရားမားအား

99


သနားလညထားမႈ အေျခအေနႏင ျပညနယတငး ေဒသအလက ကယစားလယမား၏ ေမးခြနးမားအား တ႔ျပနေျဖဆမႈတ႔

ကြျပားသညမား ေတြ႔ရသည။

ႏငငတကာျဖစရပေလလာျခငး (Cases study) တ႔သည ျမနမာႏငင၏ အမးသားလႊတေတာ ဆနးစစေလလာျခငးအတြက

အဝငခြငကျဖစေစေသာ ႏငငမား၏ သာဓကအျဖစ တငျပျခငးမဟတေပ။ ရည႐ြယခကမာ ဖကဒရယဒမကရကတစႏငင

အထကလႊတေတာမား၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ ဖြ႕စညးပအရ အထကလႊတေတာမား၏ အခနးက႑တ႔သည ႏငငအသးသးတ႔၏

သမငးေနာကခ၊ အေနအထားႏင အယအဆတ႔ေၾကာင (အထကလႊတေတာႏငပတသကၿပး) သေဘာသဘာဝမားႏင ကြျပားျခားနားမႈ

ရသညက အလဥးေဖာျပလ ျခငးျဖစသည။ အထကလႊတေတာႏငပတသက၍ ကြျပားစလငေသာ ရႈျမငနားလညမႈမားအတြကလညး

ရည႐ြယပါသည။

အမးသားလႊတေတာအား ဆနးစစေဝဖနပငးျခားျခငးအတြက ကြၽႏပတ႔၏ အဓကသေတသနေမးခြနးျဖစေသာ လကရ (၂ဝဝ၈

ခႏစ ဖြ႔စညးပအရ) အမးသားလႊတေတာ ဖြ႔စညးတည ေဆာကထားပႏင ၎၏လညပတေနမႈတ႔သည ျပညနယႏငတငးေဒသ

အကးစးပြားမားအား အကးျပအကာအကြယေပးႏငမႈ ရ/မရဟေသာ ေခါငးစဥေမးခြနးအရ၊ လကရ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနး

ခကတ႔တြင (ဖကဒရယႏငငမားကသ႔ေသာ) ျပညနယႏငတငးေဒသအကးစးပြားအား ထငဟပေစေသာ သတမတေဖာျပခကတ႔

အလဥးမရေပ။

ဇယား (၂) ႏင (၅) သတမတေပးထားခကတ ႔သည ဗဟမေဒသအဆငသ ႔ လြအပေပးထားေသာ စမခန ႔ခြမႈဆငရာ

အေသးစားအေရးကစၥတ႔ပင ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထကသ႔ေသာ လြအပေပးထားေသာ အေသးစားစမခန႔ခြမႈလပပငခြငတ႔

သညပငလင ဖြ႔စညးပအရ အာမခေပးထားျခငး မရေပ။

တစခနတညးတြင ျမနမာႏငငသည ဒမကေရစဖကဒရယျပညေထာငစသ႔ ဥးတညသညဟေသာ အကးအေျပာငးကာလအတြငး

တြငရေနရာ ယခစာတမးေလလာဆနးစစေဝဖနမႈအတြက သးသပအႀကျပခကတ႔ျပရာတြင ဒြဟျဖစစရာေမးခြနး (၂) ရပျဖစေပၚ

လာပါသည။

၁။ လကရ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပက ပေဖာေနသည အမးသားလႊတေတာအား ပမစြမးေဆာငရညျပညဝေသာ ၁။ လကရ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပက ပေဖာေနသည အမးသားလႊတေတာအား ပမစြမးေဆာငရညျပညဝေသာ

အငစတကးရငးျဖစေစရန ရည႐ြယတကတြနးမညလား? အငစတကးရငးျဖစေစရန ရည႐ြယတကတြနးမညလား?

သ႔မဟတ သ႔မဟတ

၂။ အနာဂတ ဒမကေရစဖကဒရယျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာရ အမးသားလႊတေတာ အခနးက႑အတြက ၂။ အနာဂတ ဒမကေရစဖကဒရယျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာရ အမးသားလႊတေတာ အခနးက႑အတြက

ဥးတညအႀကျပမညလားဟေသာ လြနဆြမႈတ႔ျဖစမသည။ဥးတညအႀကျပမညလားဟေသာ လြနဆြမႈတ႔ျဖစမသည။

မညသ႔ပငျဖစေစ ယခအမးသားလႊတေတာအား ဆနးစစေဝဖနသးသပထားေသာ စာတမးသည လကရျမနမာႏငင၏ ဥပေဒျပေရး

အခနးက႑ ပမအသကဝငအားေကာငးလာေစေရးအတြက လညးေကာငး၊ အနာဂတဒမကေရစဖကဒရယျပညေထာငစ

တညေဆာက ေရးတြင လညးေကာငး အေရးတႀကးထညသြငးစဥးစားသငသည အထကလႊတေတာ(ေခၚ) အမးသားလႊတေတာ၏

အခနးက႑အား လညးေကာငး၊ တညေဆာကေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငပတသကၾကေသာ အကးဆငအဖြ ႔အစညး

(Interest Groups) ၊ လပဂၢလမားအေနျဖင ထညသြငးစဥးစားသငသည အဓကကေသာ ပကတေျမျပင အေျခေနအခ႕ႏင

အထကလႊတေတာဆငရာ အယအဆ ကငသးမႈအခ႕တ႔က လကလမးမသမ ေလလာတငျပထားပါသည။

*****

1010


tydkif; (1) v$wfawmfESpf&yf t,ltqtydkif; (1) v$wfawmfESpf&yf t,ltq

1212



1313



1/ vTwfawmfESpf&yft,ltq1/ vTwfawmfESpf&yft,ltq

If a second chamber is dissents from the first, it is mischivious: if it agrees, it is superfluous. If a second chamber is dissents from the first, it is mischivious: if it agrees, it is superfluous.

Abbe Sieyes Abbe Sieyes

အကယ၍ အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာသည သေဘာထားကြလြေနပါက ဒမကေရစအတြက အကယ၍ အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာသည သေဘာထားကြလြေနပါက ဒမကေရစအတြက

အကပအတညးျဖစေစၿပး၊ အၿမတစသေဘာတညးျဖစေနပါက အထကလႊတေတာတညရမႈသည အပသကသကပင အကပအတညးျဖစေစၿပး၊ အၿမတစသေဘာတညးျဖစေနပါက အထကလႊတေတာတညရမႈသည အပသကသကပင

ျဖစေပလမမည။ ျဖစေပလမမည။ Abbe SieyesAbbe Sieyes

1.1/ aemufcHordkif;? jzpfay:ajymif;vJvmyHktusOf;1.1/ aemufcHordkif;? jzpfay:ajymif;vJvmyHktusOf;

ယေန႔ေခတလႊတေတာႏစရပလကခကငသးမႈတ႔သည (George Tsebelis & Jeannette Money တ႔၏ေလလာခကမားအရ)12

၁၈ ရာစႏစ၊ ၁၉ ရာစႏစ အဂၤလနပါလမနႏင အေမရကနဖကဒရယလႊတေတာႏစရပ အယအဆမားအေပၚတြင အေျခခၾကသည။

သ႔ေသာ အယအဆပငးဆငရာႏင အငစတကးရငးျဖစေပၚေျပာငးလလာမႈသည ထထကေရးကေသာ ေရးဂရႏင ေရာမလ႔အဖြ႔

အစညး အပခပမႈမားတြင ေျခရာခေတြ႔ႏငပါသည။

ဂရတြင Aristotal (BC 384-322) ၏ ေကာငးမြနေသာအပခပမႈ (Good Government) အယအဆအရ အပခပမႈတြင

အာဏာရငမငးဆး မေပၚေပါကေရးႏင မငးမစရကဆနေသာ လအဖြ႔အစညးတစရပ မျဖစေစေရးအတြက လတနးစားအသးသးအား

ေပါငးစပပါဝငကယစားျပေစျခငးျဖင အျပနအလနထနးညႇလက အစးရေကာငးတစရပျဖစေနေစေရးႏင ေရာမအပခပေရးတြင မ

Cicero (BC 50s) ၏ တညၿငမေသာအပခပေရး အယအဆအရ မငးဧကရာဇႏင ျပညသမားအၾကား ခငခနစဥးစားႏငေသာ

(Virtue) မနကနေျဖာငမတေသာ သကႀကးမငးအတငပငခ (Senate)13 လအပသည ဟ၍ျဖစသည။

လႊတေတာႏစရပထားရျခငးအတြကအ ေျခခ အကဆးယဆခကႏစရပမာ -

(၁) ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ ထေရာကအကးျပႏငေရး (Efficiency Dimension) ႏင

(၂) ဥပေဒျပအစအဖြ႔တ႔၏ ဥပေဒျပေရးအခြငအာဏာမားအား အျပနအလနညႇႏႈငးလက အထနးအ ေကာငးျပႏငေရး

(Political Dimension) ျဖစသည။

12 G, Tsebelis & J, MoneyBicameralism in historical perspective, 1997 , pp. 15 – 43.13 Senate ဟေသာစကားလးသည Latin စကား Senex မဆငးသကလာၿပးဆလရငးမာသကႀကး၊သကႀကးသမားအစအေဝးျဖစပါသည။ _ Merriam Webster Dictionary.

1414


1.2/ wjynfaxmif? jynfaxmifpkodkY oufa&mufrI1.2/ wjynfaxmif? jynfaxmifpkodkY oufa&mufrI

၁၄ ရာစ အဂၤလနတြငမ ဘရင၊ ဘရငအတငပငခေကာငစႏင ဘရငအတငပငခေကာငစတြင ပါဝငၾကေသာ ေျမရင၊ ဘာသာေရး

ေခါငးေဆာင၊ လကတန၊ နယစား၊ ၿမ ႕စားႏင စာေရးစာခမားတ႔ၾကား အခြနေကာကချခငးဆငရာ အကးစးပြားဆကႏြယမႈမား အရ

အခြနဘ႑ာအားသးစြေသာ ဘရင၊ အခြနေပးေဆာငရေသာေျမရင၊ ဘရားေကာငးမား၊ လကတနမားႏင အခြနမားေကာကခ

စမခန႔ခြ႔ရသမားျဖစၾကသည နယစား၊ ၿမ႕စား၊ စာေရးစာခမား၊ အခြနဆငရာကစၥရပမားအတြက အခငးခငးၾကား အျပနအလန

ညႇႏႈငးသေဘာတ ထနးညႇျခငးမားျပရာမ အစျပလက ဥပေဒျပလႊတေတာႏစရပ လကခကငသးသည သကေရာကမားသ႔

ျဖစေပၚေျပာငးလလာခသည။

တစဖကတြငမ အဂၤလပကလနနယျဖစေသာ အေမရကတြင ၁၇၇၆ ခႏစ အေမရကနေတာလနေရးအၿပး ကလနနယ ၁၃ နယမ

အတေပါငးစညးလက နယကယစားလယမား ေစလႊတၾကသညမစ၍14 ရပတဘလကနအယအဆ ပ႕ႏ႔လာသညႏငအတ ၁၇၈၈

James Madison15 ၏ (လထအကးစးပြားႏင ျပညနယမားအကးစးပြား) ဖကဒရယသေဘာသကဝငေစေသာ လႊတေတာႏစရပ

အယအဆသည ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငမား၏ လႊတေတာႏစရပ လကခကငသးမႈ အယအဆမား အတြက ပစအျဖစ ျ

ဖစေပၚလာခသည။

တျပညေထာငႏငငမားရ လႊတေတာႏစရပ လကခကငသးမႈ အယအဆမားသည ရပတဘလစကနအယအဆ အားေကာငးလာသည

ႏငအမ စညးမဥးခဘရငစနစ (သ႔) လးဝျပညသ႔သမၼတႏငငမား၏ ဥပေဒျပေရးကယစားျပမႈမားသညလညး လတနးစား အလႊာ

အသးသး၊ လနညးစအပစ ကယစားျပမႈမားအျဖစ သကေရာကေျပာငးလမႈမားအား ျဖစေပၚေစခသည။

ထ႔ေၾကာင ယေန႔တျပညေထာင၊ ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငမားရ အထကလႊတေတာမား၏ ကယစားျပတညရမႈသည

အကးစးပြား အသးသးရၾကေသာ လတနးစားအလႊာ၊ လနညးစအပစမားႏင နယေျမအစတအပငး (လမး၊ ဘာသာစကား

အေျချပ၍ေသာလညးေကာငး) မားအား ကယစားျပျခငးဟ၍ အေျခခၾကသညက ေတြ႔ရသည။

*****

14 ဖကဒရယျပညေထာငစမားပငလင သမငးေၾကာငးအရ လႊတေတာတစရပ (Unicameral) အဖြငသာ အစျပခၾကပါသည။15 G, Tsebelis &J, MoneyBicameralism in historical perspective, 1997 , pp. 28.


zuf'&,f'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm; txufv$wfawmfzuf'&,f'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm; txufv$wfawmf

1616



1717



2/ zuf'&,f'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm; txufvTwfawmf2/ zuf'&,f'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm; txufvTwfawmf

သမငးတစေလာက ႏငငအခ ႕တ႔သည အထကလႊတေတာအား စတငလကခကငသးျခငး၊ ဖကသမးျခငး (သ႔) ျပနလညဖြ႔စညးျခငး

တ ႔ ျပလပၾကသည။ ေတာလနေရးစစပြ ပဋပကၡျဖစၿပးေနာက စစတပမအာဏာသမးျခငးႏင ႏငငေရးအကးအေျပာငး

စတငျခငးတ႔တြင ျဖစပြားေလရသညျဖစသည။16

ျမနမာႏငငသညလညး လြတလပေရးရၿပး ၁၉၄၈ မ ၁၉၆၂ ခႏစအထ ပါလမနႏငငေရးစနစျဖင လမးစလႊတေတာ ေခၚ

အထကလႊတေတာ ကငသးခၿပး ၁၉၇၅ မ ၁၉၈၈ ခႏစထ (ျပညသ႔) လႊတေတာတစရပအေနျဖငသာ တညရေနခရာမ (၂ဝဝ၈ ခႏစ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ေရးဆြအတညျပၿပး) ၂ဝ၁ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြျဖင အမးသားလႊတေတာ (ေခၚ) အထကလႊတေတာက

ျပနလညဖြ႔စညးထားသညလညး ျဖစသည။

၂ဝ ရာစေနာကပငး အထကလႊတေတာမားအား ေအာကပါအတငး အမးစားသတမတႏငသည။17 ဥပေဒျပေရး အခြငအာဏာႏင

ႏငငေရးအရ အေရးပါေသာ အထကလႊတေတာမား၊ ႏငငေရးအရအေရးပါမႈအားနညးေသာလညး ဥပေဒျပေရးက႑အား

ထေရာကအကးျပေသာ အထကလႊတေတာမား၊ ေအာကလႊတေတာႏင ထပတညျဖစေနေသာ အထကလႊတေတာမား၊

အထကလႊတေတာ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈႏင တညရမႈအခနးက႑ ဤသ႔ကြျပားရျခငးသည - ႏငငတစႏငင၏ ျဖစေပၚေျပာငးလလာခပ

သမငးေနာကခအေျခအေန (ဥပမာအေမရကန၊ ဆြစဇလန)၊ ယဥေကးမႈဘာသာစကားတ႔ ကြျပားစြာ တညရေနမႈ (ဥပမာ-

အႏၵယ၊ အသယးပးယား၊ ဘယလဂယ) ႏင ႏငငေရးစနစအေျပာငးအလမားေၾကာင (ဥပမာ ေတာငအာဖရက၊ ဂာမန၊ ရရား)

စသညတ႔သည အဓကအေၾကာငးအရငးမား ျဖစၾကသည။

ဒမကေရစ ခငမာအားေကာငးလာသညႏငအမ တျပညေထာင (သ႔) ဖကဒရယျပညေထာငစမားပငျဖစေစ အထကလႊတေတာမား

၏ ကယစားျပမႈႏင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑တ႔သည ၎တ႔၏ဆငရာကယစားျပသည နယေျမေဒသအစတအပငး၊ လအပစ

အသးသးတ႔အား ကယစားျပျခငး ထေရာကမႈအားနညးလာၾကသည။18

အထကလႊတေတာ ကယစားလယမား၏ အသကကန႔သတမႈသည ေယဘယအားျဖင ၃ဝ ႏစ သတမတၾကေသာလညး

အသယးပးယားတြင၂၁ ႏစ သတမတၿပး၊ ဘယလဂယတြင ၁၈ ႏစ ျဖစသည။ ဖကဒရယဒမကရကတစႏငင အထကလႊတေတာမား

အခ ႕အား ေလလာရာတြင ကယစားျပပါဝငမႈ - အထကလႊတေတာကယစားလယမားအား ေရြးေကာကတငေျမႇာကပ နညးလမးစနစ၊

ျပညနယမားအတြက ကယစားလယေနရာ သတမတမႈ (အခးညမည၊ သးသန႔ကယစားလယေနရာ ဖယထားေပးျခငး)၊ အထက

16 A.Berturo & R.Elgie, Bicameralism and bicameral reforms in Democracy and dictatorship, Alexander Berturo & Robert Elgie, Taiwan Journal of Democracy, Volume 14, No. 2: 1-29. December 2018.

17 G.Tsebelis & J. Money , Bicameralism, (1997), pp. 33.18 A, Gamper, Representing Regions, Challenging Bicameralism: An Introduction , Perspective on Federalism, Volume. 10, issue 2,

2018.

1818


လႊတေတာကယစားလယမားအား ေရြးေကာကတငေျမႇာကပ (တကရက (သ႔) သြယဝက)၊ လႊတေတာတြငး မေပးျခငးႏင ထေရာက

အကာကြယေပးႏငမႈ - ဥပေဒျပေရးအခြငအာဏာ၊ ဖြ႔စညးပဆငရာျပညနယမား၏ အၿပးသတလအပေသာ သေဘာတေထာကခမႈ

ဟေသာသေသတနလြမးၿခႏငမႈ အတငးအဆမားအရကသာ အေလးေပးေဖာျပသြားမညျဖစသည။

2.1/ *smreDzuf'&,fjynfolUor®wEdkifiH (txufvTwfawmf) 2.1/ *smreDzuf'&,fjynfolUor®wEdkifiH (txufvTwfawmf)

Federal Republic of Germany (Bundesrat) Federal Republic of Germany (Bundesrat)

၁၈၇၁ ခႏစတြင ဂာမနအႏြယပရပရားမား၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ဂာမနနယမားအားစစညးၿပး ဂာမနအငပါယာအျဖစ တညေထာငခမႈသည

ယေန႔ ဂာမနဖကဒရယစနစ၏အစဟ ဆႏငပါသည။ ဤတြင ေတာငပငး႐မနကကသလစျပညနယမားအား စညးရးသမးသြငး ရာ၌

ဖကဒရယစနစအား လကခကငသးခရျခငးျဖစသည။ ေျမာကပငးျပညနယမားသည ပ႐တကစတငလႊမးမးၿပး ဗဟခပကငမႈအား

လလားသည။ထ႔ေၾကာငဂာမန၏ ယေန႔ဖကဒရယလကခကငသးမႈသည ဘာသာေရးစးရမမႈအေပၚတြင အေျခခခသညဟ

ဆႏငသည။

၁၈၇၁ ခႏစကပင ယေန႔ဂာမနအထကလႊတေတာသည ျပညနယအစးရမား လာေရာကစေဝးသညေနရာျဖစခသည။

အေကာငထညေဖာေဆာငရြကရမည ကစၥမားအတြက အစအစဥခမတရန လာေရာကစေဝးညႇႏႈငးခၾကျခငးျဖစသည။ ျပညေထာငစ

ဥပေဒမား ျပ႒ာနးျခငးႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ စမခန႔ခြမႈဆငရာဥပေဒတ႔အတြက ျပညနယမား၏ သေဘာတညမႈလအပသည။

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး ကစၥမားအားလးအတြက ျပညနယအစးရမား၏ ဘ႑ာေငြမပင ကခသးစြသည။

ထေၾကာငပင ဘ႑ာေငြအားနညးေသာ ေျမာကပငးျပညနယမားသည ဗဟအစးရအား ပမမခအားကးလၿပး ခမးသာေသာ

ေတာငပငးျပညနယမားသည အားေကာငးေသာကယပငအပခပစမမႈအား ဆပကငထားျခငးျဖစသည။ (Renzsch, 2019)

ဂာမနဖကဒရယျပညသ႔သမၼတႏငငတြင မဝါဒခမတျခငးႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးတ႔အတြက ျပညနယမားႏင

ျပညေထာငစအစးရတ႔ ပးတြတာဝနယေဆာငရြကသည ဖကဒရယစနစ (Cooperative Federalism) မးကငသးသည။

ျပညေထာငစအဆင ျပညနယမား၏ ပါဝငမႈ၊ ကယစားျပမႈႏင ထေရာကအကာကြယေပးႏငမႈတ႔အတြက ဂာမနအထကလႊတေတာ၏

ဖြ႔စညးပ၊ ေရြးေကာကတငေျမႇာကပ၊ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑တ႔သည ဖကဒရယဒမကရကတစႏငငမားအၾကား အျပညစဆး

ယႏရားပစျဖစပါသည။ (Russell, 1999) (Gamper, 2018)

1919


ဇယား (၁) ဂာမန အထကလႊတေတာ၏ ကယစားျပပႏင ၎၏ အခနးက႑ေဖာျပခက

ကယစားျပ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑

• ျပညနယ (Landers) ၁၃ခႏင

ၿမ႕ျပနယေျမ (City States) ၃ ခမေန

ထငေသာ လဥးေရအရ ဆငရာျပညနယ၊

ၿမ ႕ျပအစးရမားမ အခးမည အထကလႊတ

ေတာ ကယစားလယမား19 အားေစလႊတ

ၾကသည။

• ျပညနယမားအားလး PR ေရြးေကာက

ပြစနစက ကငသးသည။ အထကလႊတေတာ

ေရြးေကာကပြ ဆငရာဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ

မား အတြက ဆငရာျပညနယအစးရမားမ

ျပ႒ာနးသည။

• အထကလႊတေတာကယစားလယမား၏

သကတမးသည ၎တ႔ဆငရာျပညနယ

အစးရသကတမးအတငးပငျဖစသည။

(ျပညနယ အစးရမား၏ ေရြးေကာကပြ

ကာလသည မတညၾကေပ။ အခ႕ျပည

နယအစးရမားသကတမးသည ၄ ႏစ ျ

ဖစၿပးအခ႕မာ ၅ ႏစ ျဖစသည။

• ျပညေထာငစအစးရ ဥပေဒၾကမးမားအားလး အထကလႊတေတာ (Bundestrat) သ႔ ဥးစြာ

တငသြငးရ ပါသည။20 ေအာကလႊတေတာမ အတညျပေသာ ဥပေဒၾကမးမားအားလးအတြက

အထကလႊတေတာအေနႏင ညႇႏႈငးေရးေကာမတအား21 လႊအပေဆာငရြကေစႏငသည။

• အထကလႊတေတာကယစားလယမားသည လႊတေတာတြငး၊ ေကာမတတြငး မခြဆးျဖတရာတြင

ျပည နယကယစားျပမႈ အရသာ (Bloc vote) မေပးၾကရပါသည။22 ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ျပငဆငျခငး (၃ပ၂ပ)၊ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ သကေရာကမႈရေသာ ဥပေဒၾကမးမား

(၅ဝ % အထက)၊ ျပညနယမား၏ စမအပခပပငခြငအာဏာမားအား ယတေလာေစႏငမည

ဥပေဒၾကမးမား (၅ဝ % အထက) သည ျပညနယမား၏ အဆးသတသေဘာတညမႈရယရန

လအပသည။23

• အထကလႊတေတာ၏ ဥပေဒၾကမးတငသြငးခြငတြငမ ေအာကလႊတေတာအေနျဖင လကချခငး

(သ႔) ပယချခငးတ႔အတြက အၿပးျပတဆးျဖတႏငသည။ ဥေရာပသမဂၢလႊတေတာသ႔ ျပညနယတစခ

စမ အစးရဝနႀကးကယစားလယတစဥး ပါဝငေစျခငးအတြက အထကလႊတေတာအေနႏင

ခန႔အပေပးရသည။

• အထကလႊတေတာဥကဌသည24 သမၼတလစဟငးေနခနကာလအတြက သမၼတ၏ အခြင

အာဏာမားအား ကငသးေဆာငရြကရန တာဝနရသည။ ျပညေထာငစဖြ႕စညးပ ခရးအတြက

ေအာကလႊတေတာႏငအတ ထကဝကစ အဖြ႔ဝငအား ခန႔အပႏငသည။

• ထ႔အျပငသမၼတ၏ ျပညေထာငစတရားသႀကးခပအား ခန႔အပျခငး၊ ျပညေထာငေရ႕ေနခပအား

ခန႔အပျခငးႏင ဗဟဘဏဘတအဖြ႔ဝငမားအား ခန႔အပျခငးတ႔အတြက အထကလႊတေတာ၏

အၿပးသတသေဘာတညမႈ ရယရနလအပသည။

19 ျပညနယအစးရအဖြ႔ဝငမားသာျဖစရမညျဖစသည။ျပညနယတစခသညအနညးဆးကယစားလယ၃ဦးေစလြတခြငရသည။ 20 ဘတဂကဆငရာဥပေဒၾကမးမားကမႈအထကလြတေတာႏငေအာကလြတေတာ (Bundesta) မားသ႔တစၿပငနကတညးေပးပ႔ပါသည။21 ညႏႈငးေရးေကာမတတြငအထကလြတေတာႏငေအာကလြတေတာမကယစားလယ၁၆ဦးစပါဝငသည။ (ထအထကလြတေတာ၁၆ဦးတြင ျပညနယ

တစခစမ ကယစားလယ ၁ ဦးစပါဝငသည။)22 သ႔ေသာတစဦးခငးမအေရအတြကအတငးအတညျပပါသည။ျပညနယတစခမကယစားလယမားအားလးတစစတစေဝးတညးမေပးျခငးမျပပါက ၎

မေပးျခငးသညတရားမဝငေပ။23 ထကသ႔ေသာဥပေဒၾကမးမားအားအထကလြတေတာမ သေဘာမတပယခပါကေအာကလြတေတာအေနျဖငေနာကထပအတညျပႏငရနႀကးပမး

ပငခြင (overrided) မရေပ။24 ျပညနယဝနႀကးခပမားသည တစႏစလငတစႀကမအလညက အထကလႊတေတာဥက႒တာဝနက ထမးေဆာငသည။

2020


2.2/ qGpfuGefzuf'a&;&Sif; (txufvTwfawmf) 2.2/ qGpfuGefzuf'a&;&Sif; (txufvTwfawmf)

Swiss Confederation (Council of States)Swiss Confederation (Council of States)

ဆြစဇာလနႏငငသည ၁၉ ရာစအေစာပငးကပင ကြနဖကဒရတအျဖစ စစညးခေသာလညး ယေန႔ေခတ ဆြစဇာလနႏငင၏

ဖကဒရယလကခကငသးမႈသည ၁၈၄၇ ခႏစတြင ဗဟခပကငမႈဘကယငးေသာ ၿမ႕ျပေနလမားစ ပ႐တကစတစမားႏင

ဗဟခပကငမႈအား ဆန႔ကငေသာ ေကးလကေန ႐မနကကသလစလနညးစတ႔ၾကား ျဖစပြားေသာ Sonderbund စစပြ၏

ရလဒအျဖစ ၁၈၄၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးဆြကာ ဆြစဇာလနသည ဖကဒရယႏငငအျဖစ ေပၚထြကလာခသည။ အေမရကန

ဖကဒရယပစအား (အခးည) နမနာယထားျခငးလညး ျဖစသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ဖကဒရယလကခကငသးမႈသည လမး၊

ဘာသာစကားတ႔တြင အေျခမခဘ အထးသျဖင ေကးလကေနလနညးစႏင ၿမ ႕ျပေနလမားစတ႔တြင အေျခခသည။ အခးညစနစ

ကငသးျခငးသညလညး Sonderbound စစပြတြငစစရႈးေသာ ေကးလကေနလနညးစမားအား စစညးႏငရနႏင ၿမ႕ျပေန

လမားစမား လႊမးမးမႈမ အကာအကြယေပးရန ရညရြယျခငးလညးျဖစသည။

ဆြစဇာလနႏငင အထကလႊတေတာသည ဖကဒရယအထကလႊတေတာမား အယအဆကသ ႔ ျပညနယမားကယစားျပ

အကးစးပြားကာကြယေနသည အေနအထားမရဘ အထကလႊတေတာတညရျခငး ရညရြယခကတစချဖစေသာ ဥပေဒျပေရး

က႑မ ဆးျဖတခကမား အရညအေသြးျပညမေရး၊ အျပနအလနထနးညႇျခငးတ႔အား ေဆာငရြကသည။ ထကသ႔ ျပညနယမား

အကးစးပြားကယစားျပကာကြယေပးေရးသည ဆငရာျပညနယမားအစးရအဖြ႕မ25 ျပညေထာငစအဆငတြင ပါဝင ေဆာငရြကေရး

ဆြစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ ျပ႒ာနးထားသည။

အထကလႊတေတာကယစားလယမားအား ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာတြငး မခြဆးျဖတရာတြင ပါတ (သ႔) တစဥးခငး

ဆႏၵအေလာက မေပးၾကသည။ ျပညနယအစးရမားမ ညႊနၾကားမေပးခငးေစျခငးမးအား ဖြ႔စညးပအရ တားျမစထားသည။

အထကလႊတေတာကယစားလယမားသည ၎တ႔ဆငရာျပညနယမား၏ အစးရ၊ လႊတေတာအား တာဝနခရနမလအပေပ။

25 ျပညနယအစးရမားျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ House of Cantons သည ျပညေထာငစအဆငတြင တရားဝငရးထငပါသည။ ျပညနယအစးရမားအခငးခငး ညႇႏႈငးေဆာငရြကႏငသညအျပင၊ ျပညေထာငစအစးရသည ၎၏အပခပေရးစမခန႔ခြေရးကစၥရပမားအတြက ျပညနယမားအစးရအဖြ႕ႏင တငပင ညႇႏႈငးရပါသည။ ထ႔ျပင ျပညနယမားသ႔ သကေရာကမႈရေသာ ဥပေဒမား၊ ျပညပဆငရာအေရးကစၥမားအတြက ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယ မားအစးရအဖြ႔အား အသေပးတငပငညႇႏႈငးရပါသည။

2121


ဇယား (၂) ဆြစဇာလနႏငင အထကလႊတေတာ၏ အခနးက႑ေဖာျပခက

ကယစားျပမႈ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑

• ျပညနယ (Cantons) ၂ဝ ခမ ၂ ဥးစႏင

ကနျပညနယ (Half-cantons) ၆ ခမ ၁

ဥးစအတြက ျပညနယ မားမ တကရကေရြးေကာက

တငေျမႇာကသည။

• ျပညနယ ၂ ခတြင PR စနစကငသးၿပး၊

ကနျပညနယမား အားလးတြင

အထကလႊတေတာေရြးေကာကပြအတြက

FPTP ေရြးေကာကပြစနစ ကငသးသည။26

အထက လႊတေတာ ေရြးေကာပြဥပေဒ၊

နညးဥပေဒအတြက ဆငရာ ျပညနယလႊတေတာ

(သ႔) အစးရမ ျပ႒ာနးေပးသည။ အထက

လႊတေတာကယစားလယမား၏ သကတမး သည

၄ ႏစျဖစသည။

• အထကလႊတေတာ (Standerat) သညေအာကလႊတေတာ

(Naionalrat)၊ ျပညေထာငစအစးရ၊ ဆြစႏငငသားတ႔ႏင (Direct

Democracy စနစ) အရ

• ဖြ႔စညးပတစခလး (သ႔) တစစတတစပငးအား ျပနလညသးသပေရး၊ ျပငဆင

ျခငး တ႔အတြက အဆျပျခငး၊

• ျပညေထာငစဥပေဒမား နညးဥပေဒမားတငသြငးျခငး၊ ျပငဆငပယဖကျခငး၊

• ဘ႑ာေရးဆငရာ အခြငအာဏာမားအတြက ဆးျဖတအတညျပေပးျခငး၊

• ႏငငတကာစာခပလကမတေရးထးေရး၊ အဖြ႔ဝငျခငးကစၥမားအား သးသပ

အတညျပေပးျခငး၊

• ျပညေထာငစအစးရအား ေစာငၾကညထနးညႇျခငး၊

• ႏငငသားမားမ ဆႏၵမလကမတအရ ေတာငးဆလာေသာ သကဆငရာကစၥ

မား27 အတြက သးသပအတညျပေပးျခငး၊

• ေအာကလႊတေတာႏငအတ ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔ဝငမား (၇ ဥး) အား

ခန႔အပျခငး၊

• အစးရအဖြ႔ဝငမားထမ သမၼတ28 အား ေရြးခယတငေျမႇာကျခငး။

• ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပအတြက တရားသႀကးမားအား

ခန႔အပျခငး၊

• စစေရးႏင ပတသက၍ ဆးျဖတအတညျပေပးျခငး၊ ကာကြယေရး

စစဥးစးခပအား ခန႔အပျခငးတ႔တြင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ႏင

ပတသက၍ ထပတ အခြငအာဏာရသည။

26 ေအာကလြတေတာေရြးေကာကပြအတြကမႈ PR စနစကကငသးသည။27 ဖြ႔စညးပတစခလး (သ႔) တစစတတစပငးအားျပငလည သးသပျခငးအတြက ဆႏၵမလကမတ၁သနး၊ ဥပေဒၾကမးမားအား တငသြငးျခငး၊

ဥပေဒမားျပငဆငျခငး အတညျပျခငးတ႔အတြကဆႏၵမလကမတ၅ေသာငး။ထကသ႔ေသာကစၥရပမားအတြက ျပညနယ ၈ ခ၏ေထာကခအတညျပျခငးလညးလအပသည။ သ႔ေသာဤကသ႔ေသာ ျပညလးကြၽတ ႏငငသား၊ ျပညနယမား၏ ဆႏၵမခယျခငးအေရးကစၥသညအငမတနေပၚေပါကခပါသည။

28 သမၼတ၏သကတမးသည၁ႏစသာျဖစသည။

2222


2.3/ &k&Sm;zuf'a&;&Sif; (txufvTwfawmf) 2.3/ &k&Sm;zuf'a&;&Sif; (txufvTwfawmf)

Russian Federation (Federation Council)Russian Federation (Federation Council)

ယေန႔ ႐ရားဖကဒရယစနစသည ၁၉၉၃ ခႏစ ဖြ႔စညးပအား ျပငဆငေျပာငးလျခငး၏ ရလဒျဖစသည။ ႐ရားျပညေထာငစႀကးသည

နယေျမဧရယာ ကယျပန႔လြနးသညအျပင မတညေသာ သမငးေနာကခႏင ကြျပားေသာယဥေကးမႈတ႔ရၾကေသာ တငးရငးသား

လမးေပါငး ၁၉ဝ ခန႔ရေနေသာေၾကာင ဖကဒရယစနစျဖင ခန႔ခြစမအပခပျခငးသည ထးျခားသည ေဆာင႐ြကမႈတစခ

မဟတေပ။ ႐ရား ဖကဒရယႏငငေရးစနစတြင ၁၉၉ဝ ခႏစမား အေစာပငး Boris Yellsin ၏ ျပညနယ မား ေထာကခမႈအတြက

အေတာေလာရသည ျပညနယတစခခငးႏင သေဘာတညခကမားျဖင သမၼတသကတမး ၂ ႀကမ အတြက စြမးေဆာငႏငခေသာလညး

၂ဝဝဝ ခႏစ အေစာပငး၌ ျပညနယအခ ႕ႏင ျပညေထာငစအစးရအၾကားျဖစပြား ေသာ ေသြး ထြကသယပဋပကၡမားႏင ၂ဝဝ၄ ခႏစ

သမၼတပတင အာဏာရလာခၿပးေနာကပငး ဗဟအဆငခပကငမႈႏင သမၼတ၏အာဏာ အဆငတငးတြင ပါဝငစြကဖကခြငတ႔

ႀကးမားလာသည စနေခၚမႈမားရသည။ (Darligton, 2018)

ဇယား (၃) ရရား ဖကဒေရးရငး အထကလႊတေတာ၏ အခနးက႑ ေဖာျပခက


• ရရားျပညေထာငစနယေျမ (Federal Subjcets)

အစတအပငး ၈၅ ခ29မ ကယစားလယ၂ ဥးစ အခးည ေ

ရြးခယေစလႊတၾကသည။

• ထကယစားလယ၂ ဥးစအနက ၁ ဥးအား ဆငရာနယေျမ

လႊတေတာမား ထမ ေရြးခယတငေျမႇာကၿပး၊

ကန ၁ဥး အတြက ဆငရာနယေျမအစးရ30မားမ

အမညစာရငးတငသြငးကာ ၎လႊတေတာမ

အတညျပေပးရသည။

• အထကလႊတေတာကယစားလယမား၏

သကတမးသည ၎တ႔ ဆငရာ နယေျမအစးရ၊

လႊတေတာတ႔၏ သကတမးအတငး (နယေျမ

တစခႏငတစခၾကား ကြျပားမႈရသည) ပငျဖစသည။

• သမၼတသည နယေျမ ၈၅ ခမ ကယစားလယ

အေရအတြက ၁ဝ% မေကာ လြနေသာ

အထကလႊတေတာ ကယစားလယအား

ခန႔အပႏငသည။31

• ဥပေဒၾကမးမားအားလး ေအာကလႊတေတာတြငသာ တငသြငးသည။

• ဖကဒရယနယေျမအစတအပငးမား၏ နယနမတ ျပငဆင

သတမတျခငးအတြက အတညျပေပးျခငး။

• သမၼတ၏ အေရးေပၚအေျခအေန ထတျပနျခငးအား အတညျပေပးျခငး။

• ႏငငျပငပလကနကကငတပ အသးျပျခငးအတြက အတညျပျခငး။

• ႏငငေတာသမၼတ ေရြးေကာကပြ ေၾကညာေပးျခငး။

• ႏငငေတာသမၼတအား ျပတခပငခြင။

• ခရးတရားသႀကး၊ တရားသႀကးခပခန႔အပ၊ ထတပယပငခြင။

• အစးရေရ႕ေနခပ၊ ဒေရ႕ေနခပတ႔အား ခန႔အပထတပယပငခြင။

• စာရငးစစရးအတြက ထကဝကေသာ စာရငးစစမားႏင ဒတယ

စာရငးစစခပ ခန႔အပပငခြင။

• ဖြ႔စညးပဆငရာဥပေဒမား ျပငဆငျခငးႏင ပတသက၍ အထက

လႊတေတာ၏ ၄ ပ ၃ ပ ေထာကခမ လအပသည။

• ဥပေဒျပေရးအခြငအာဏာႏင ဖြ႔စညးပျပငဆငေရး အခြငအာဏာ

သည အထကလႊတေတာတြငအျပင ျပညေထာငစနယေျမ လႊတ ေ

တာမားမလညး ျပညေထာငစ အဆငတြင ဥပေဒၾကမး၊ အဆမား

တငသြငးႏငသည။32

• အထကလႊတေတာအား ဖကသမးပငခြင မရေပ။

29 ရရားျပညေထာငစနယေျမ ၈၅ ခတြင ျပညနယ (Provinces/ Oblasts) ၄၇ခ၊ ပငနကနယေျမ (Territory/ Krais) ၈ခ၊ ဖကဒရယၿမ႕ျပနယေျမ ၂ ခ၊ ရရားမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမား၏ သမၼတနယေျမ (Republic) ၂၁ခ၊ ကယပငအပခပခြငရေဒသ (Autonomous/ Krugs) ၈ခ၊ ဂးလမးမား၏ ကယပငအပခပခြငရျပညနယ (Jewish Autonomous Province) ၁ခတ႔ပါဝငသည။

30 ၂၀၀၀ခႏစဖြ႔စညးပျပငဆငၿပးေနာကပငး ျပညေထာငစနယေျမဆငရာ အစးရမားအား သမၼတမ တကရကအမညစာရငးတငသြငးၿပး ဆငရာနယေျမ လႊတေတာမားမ ခန႔အပေပးရသည။

31 Russia Federation Constituion 1993 (2014 rev). Art 95 (2).32 Ibid. Art 104(1), Art 134.

2323


2.4/ tdEd´, jynfolYor®wEdkifiH (txufvTwfawmf) 2.4/ tdEd´, jynfolYor®wEdkifiH (txufvTwfawmf)

Republic of India [Rajya Sabha (Council of States)]Republic of India [Rajya Sabha (Council of States)]

အႏၵယဖကဒရယကငသးမႈသည ျပညနယမားအၾကား (သ႔) ျပညနယ - ျပညေထာငစၾကားသေဘာတညခကမားအား

ခပဆၾကေသာ စာခပပါသေဘာတညခကမားအရ မဟတဘ ျပညေထာငစ (တနညး) ဗဟအစးရကသာ မတညကြျပားေသာ

အႏၵယလမႈအဖြ႔အစညးႀကးအား စစညးမႈတညၿငမေစေရးအတြက ဖကဒရယကငသးမႈအခ ႕အားျဖင ကစားေျပလညေစျခငးမး

ျဖစပါသည။ အႏၵယ၏ ဖကဒရယကငသးမႈအား National Federalism ဟ၍လညး သတမတယဆၾကသည။ (Sigh, 2018)

၁၉၄၇ ခႏစမ ၁၉၉၁ ခႏစေလာကထ ဆယစႏစ ၄ ခနးပါး ျပညေထာငစအဆငတြင အႏၵယအမးသားကြနဂရကပါတမ

လႊမးမးထားႏငခသည။ ၁၉၈၉ ခႏစေနာကပငး အႏၵယအမးသားကြနဂရကပါတမ လႊမးမးမႈကဆငးလာၿပးေနာက ပါတမဟာမတ

စဖြ႔မႈမားတြင ျပညနယအဆငအေျချပပါတမားလညး ပါဝငလာခသည။ ဤတြင အႏၵယအထကလႊတေတာစဖြ႔မႈအေပၚႏင

ျပညနယမားအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ အေရးကစၥမားအတြက အထကလႊတေတာ၏ သေဘာထားမားသညလညး သက

ေရာကေျပာငးလမႈမား ရေစခသည။

ဇယား (၄) အႏၵယ အထကလႊတေတာ Rajya Sabha ၏ အခနးက႑ႏင ၎၏ကယစားျပပ ေဖာျပခက


• ျပညနယ၂၉ ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ ၂ ခရ

လႊတေတာတြငး အႏငရပါတမားမ (PR) စနစျဖင

ျပညနယလဥးေရ အခးအစားအရ အခးမည

သြယဝကေရြးေကာက တငေျမာကထားေသာ

ကယစားလယ၂၃၃ ဥးႏင သမၼတမ ခန႔အပေသာ

ကယစားလယ ၁၂ ဥး33တ႔ပါဝငသည။

• ျပညနယတစခလင အနညးဆးတစဥး

တငေျမႇာကပငခြင ရသည။

• ကယစားလယမား၏ သကတမးမာ ၆

ႏစ ျဖစေသာလညး ၃ ပ ၁ ပေသာ

ကယစားလယမားအား ၂ ႏစတစႀကမ ျပနလည

ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး ျပပါသည။

• ေငြေၾကးဥပေဒ34ႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ တာဝနချခငးမအပ

ကနက႑မားအတြက ဥပေဒျပျခငး၊ ျပငဆငျခငး၊ အတညျပေပးျခငး

စသညတ႔တြင ေအာကလႊတေတာႏင တနးတ အခြငအာဏာရသည။

• ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးႏငပတသက၍ လႊတေတာႏစရပလး၏ ၃ ပ ၂ ပ

ေထာကခမ လအပသည။35

• အႏၵယအထကလႊတေတာတြင ဘာသာစကား ၂၂ မး တရားဝငသးစြခြင

ရသည။

• ျပညေထာငစဒသမၼတသည အထကလႊတေတာဥကဌျဖစသည။

• အႏၵယအထကလႊတေတာသည ဖြ႔စညးပအရ ဖကသမးပငခြငမရေပ။

33 ထကယစားလယ ၁၂ ဦးသည စာ ေပ၊ အႏပညာ၊ သပၸႏင နညးပညာတ႔တြင ကြၽမးကငေသာ ပညာရငမားျဖစၾကၿပး ၎တ႔သည လႊတေတာတြငး မခြဆးျဖတျခငးတ႔တြင ဆႏၵမေပးပငခြငမရေပ။

34 ေငြေၾကးဆငရာဥပေဒမားအတြကအထကလြတေတာအေနျဖငသးသပအႀကျပခကမားေပးႏငေသာလညး လကချခငး၊လကမချခငးအတြကေအာကလြတေတာအေနႏငလြတလပစြာဆးျဖတႏငသည။

35 အထကလႊတေတာ၏ ထ ၃ ပ ၂ ပ ေထာကခမႈမရရပါက ထျပငဆငသည ဥပေဒၾကမးသည ကရႈးသညဟ မတယရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ အျခား သာမနဥပေဒၾကမးမားအတြက လႊတေတာႏစရပသေဘာထားကြလြပါက လႊတေတာႏစရပေပါငး (ကယစားလယအားလး) အစညးအေဝးျဖင မခြဆးျဖတေစပါသည။

2424


2.5/ tDoD,dk;yD;,m; zuf'&,f'Drdku&ufwpfjynfolUor®wEdkifiH (txufvTwfawmf) 2.5/ tDoD,dk;yD;,m; zuf'&,f'Drdku&ufwpfjynfolUor®wEdkifiH (txufvTwfawmf)

Federal Democratic Republic of Ethiopia (House of the Federation) Federal Democratic Republic of Ethiopia (House of the Federation)

အသယးပးယားသည လမးအေျချပျပညနယ ၉ ခႏင ျပညေထာငစၿမ ႕ျပနယေျမ ၂ တ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ တငးရငးသား လမး

အေျချပဖကဒရယစနစ (ethno-centric federalism) ကငသးသည။ ထကသ႔ တငးသားလမးႏင ဘာသာစကား အေျချပေသာ

အသယးပးယားဖကဒရယကငသးမႈတြင တငးရငးသားလမးမား ဖကဒရယအခြငအာဏာ အျပညအဝ ကငသးပငခြငႏင

ကြျပားမႈမား အျပနအလနသဟဇာတမႈျဖစေရး စနေခၚမႈမားရေနဆျဖစသည။ (Hailemariam, 2018) (Fessha, 2018).

ဇယား (၅) အသယးပးယားႏငင အထကလႊတေတာ၏ ကယစားျပမႈႏင ဥပေဒျပေရး အခနးက႑ ေဖာျပခက


• ျပညနယ ၉ ခႏင ျပညေထာငစၿမ႕ျပနယေျမ ၂

ခမ တငးရငး သား လမးအပစကယစားလယ၊

အျခားလမးေရာ ႏငငသားမား ကယစားလယ

အပါအဝင၊ ေနထငေသာ လဥးေရအရကယစားလယ

မားက အခးမည တကရက (သ႔) သြယဝက

ေရြးေကာကတငေျမႇာကသည။

• တကရက (သ႔) သြယဝကေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး

တ႔အတြက ျပညနယအစးရမားမဆးျဖတပါသည။36

• တငးရငးသားလမးတငးအတြက ကယစားလယ ၁

ေနရာ ရသည။

• အထကလႊတေတာကယစားလယ အသကကန႔သတမႈ

မာ၂၁ ႏစ ျဖစၿပး သကတမးသည ၅ ႏစ ျဖစသည။

• ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား အနကအဓပၸာယဖြငဆပငခြင။

• ျပညနယမား၊ တငးရငးသားလမးမားႏင လထမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြင၊

ခြထြကခြငတ႔ႏင စပလဥးၿပး ၾကားနာစစစ ဆးျဖတခကေပးႏငျခငး။

• ျပညနယမားအၾကား ပဋပကၡမားေျဖရငးေပးျခငး။

• ျပညနယတစခခမ ဖြ႕စညးပျပ႒ာနးခကအားခးေဖာကျခငးႏင ၿခမးေျခာက

လာျခငးတ႔အတြက ျပညေထာငစအစးရအား အခြငအာဏာအပႏငး ႏ

ငျခငး။

• ဖြ႔စညးပဆငရာ အျငငးပြားမႈမားအတြက စစမးစစေဆးျခငးအား

အဆးသတ အဆးအျဖတေပးျခငး။

• ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အခြနဘ႑ာေငြ

ခြေဝျခငးကစၥအတြက သတမတဆးျဖတေပးျခငး။

• မဆႏၵနယ သတမတျခငး။

• ေအာကလႊတေတာႏငအတ ၃ ပ ၂ ပေထာကခမေပးျခငးျဖင အခြနဘ႑ာ

အရငးအျမစမားအား သတမတျခငး။37 သမၼတ38အား ေရြးေကာက

တငေျမႇာကျခငး။ ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးအတြက အတညျပေပးျခငး။

• အထကလႊတေတာ၏ ဥပေဒျပပငခြငကစၥရပမား သးျခားမရေသာလညး

အထကေဖာျပပါ ကစၥရပမားအတြက အထကလႊတေတာ အေနျဖင

ေအာကလႊတေတာသ႔ ဥပေဒၾကမးမား တငသြငးႏငပါသည။

(Proclamation No. 251/2001, Art. 57)

36 ၿပးခသည၂၀၁၅ ေရြးေကာပြတြင ျပညနယလႊတေတာမေရြးခယတငေျမာကသည။37 ဤအခြငအာဏာသည ျပညေထာငစအစးရ၊ ျပညနယအစးရမားအတြငး ေသာလညးေကာငးမရေပ။ (Ethiopia’s Con. Art 99)38 ေအာကလႊတေတာကသာ သမၼတအမညစာရငးတငသြငးၿပး အထကလႊတေတာႏင ပးတြအစညးအေဝးတြင လႊတေတာႏစရပေပါငး ၃ ပ ၂ ပ မျဖင

အတညျပပါသည။

2525


2.6/ awmiftmz&duor®wEdkifiH (txufvTwfawmf) 2.6/ awmiftmz&duor®wEdkifiH (txufvTwfawmf)

Republic of South Africa (National Council of Proviences)Republic of South Africa (National Council of Proviences)

၁၉၈ဝ ခႏစေႏာငးပငးႏင ၁၉၉ဝ အေစာပငးႏစမားအတြငး လနညးစ လျဖအစးရ၏ ႏငငေရး စးပြားေရးခပကငထားျခငး အေပၚ လကလႊတရမညအ ေရး စးရမမႈ၊ လမားစေထာကခမႈ ရရထားေသာ လမားစအပခပေရးအတြက အာဖရကနအမးသားကြနကရက၊ အျခားတဖကတြင တငးရငးသားအပစမားျဖစၾကေသာ ဖကဒရယသေဘာတရားမားျဖင ကယပငျပ႒ာနးခြင လလားေနေသာ Kwazulu-Natal ႏင ခြထြကေရးအားသနေသာ Inkatha အပစအသးသးအၾကား ညႇႏႈငးသေဘာတညမႈအရ ေပၚထြက လာခေသာ ဖကဒရယလကခကငသးမႈမးျဖစသည။ ေတာငအာဖရက၏ ၁၉၉၃ ခႏစ ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဖကဒရယသေဘာ လကခကငသးမႈအရ ေတာငအာဖရကတြင လႊတေတာႏစရပရမညျဖစၿပး အထကလႊတေတာသည ျပညနယမား၏ အကး စးပြားအတြက ျပညေထာငစအဆငတြင အညအမ ကယစားျပပါဝငႏငေရးအတြက အတအလငးအသမတျပေဖာျပထားသည။39

ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးႏင ျပညနယ၊ ျပညေထာငစၾကားခြေဝပငးျခားထားေသာ လပပငခြငအာဏာမားအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ ဥပေဒၾကမးမားအတြက ျပညနယမား၏ ၆ မ ေထာကခဆႏၵမ လအပပါသည။ သ႔မဟတပါက ျပညနယမားအေနျဖင တငသြငး ေပးပ႔လာေသာ ထသ႔ေသာ ဥပေဒၾကမးမားအား ပယခႏငပါသည။ သ႔ေသာ ျပညနယမားသ႔ သကေရာကမႈရေစေသာ သာမန ဥပေဒျပစာရငးပါ ကစၥမားအတြက အထကလႊတေတာ၏ သေဘာမတျခငးအား ညႇႏႈငးေရးေကာမတျဖင ပထမေျဖရငးေစၿပး ညႇႏႈငးေရးေကာမတ40၏ အစရငခစာအေပၚ အထကလႊတေတာ၏ သေဘာတညမႈ ထပမမရရပါက ေအာကလႊတေတာ ၃ ပ ၂ ပေထာကခဆႏၵမျဖင အတညျပႏငသည။ ထကသ႔ ျပညနယမားအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ သာမနဥပေဒျပစာရငးပါ ကစၥမားအတြက ဥပေဒၾကမးအား အထကလႊတေတာမ တငသြငးလာသညျဖစေစ ေအာကလႊတေတာအေနျဖင ၃ ပ ၂ ပ ဆႏၵမျဖင သေဘာမတပါက ပယခႏငသည။

ဇယား (၆) ေတာငအာဖရက သမၼတႏငင အထကလႊတေတာ ကယစားျပမႈႏင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ေဖာျပခက


• ျပညနယ (Provinces) ၉ ခမ ကယစားလယ ၁ဝ ဥးစ

အခးည ေစလႊတၾကသည။

• ထ၁ဝဥးထမ ၆ ဥးသည ဆငရာျပညနယလႊတေတာ

ကယစားလယမားထကပင ေရြးခယၿပး အၿမတမး

ကယစားလယအျဖစ တာဝနထမးေဆာငေစသည။

ကန ၄ ဥး ေနရာအတြက (ျပညနယ ဝနႀကးခပ

အပါအဝင) ျပညနယလႊတေတာအတြငး အႏငရေသာ

ပါတမားအခးအတငး အထးကယစားလယမားအျဖစ

ေစလႊတခြင ရၾကသည။ ဆငရာျပညနယဝနႀကးခပ

မားသည အထကလႊတေတာ ကယစားလယ

ဥးေဆာငသမားလညး ျဖစၾကသည။ သကတမးမာ ၅

ႏစျဖစသည။

• PR ေရြးေကာကပြစနစကငသးသည။

• အထကလႊတေတာတြင ေကာမတဝငအေနျဖင (သ႔) ေကာမတအေနျဖင

သာ ဥပေဒၾကမးျပစတငသြငးႏငသည။41

• ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးႏင သကဆငေသာ ဥပေဒၾကမးမားအတြက ျပညနယ

တစခ မတစမ။ ေထာကခမ ၆ မျဖင တငသြငး (သ႔) ျပငဆင အတညျပႏင

သည။

• ျပညနယမားသ႔ သကေရာကမႈ အထးမရေသာ ဥပေဒၾကမးမားႏင ေ

ငြေၾကး ဆငရာ ဥပေဒၾကမးမားအတြက ကယစားလယမား ဆႏၵအေလာက

မေပးႏငသည။

• ျပညနယႏင ျပညေထာငစၾကား အခြငအာဏာမားအေပၚ သကေရာကမႈ

ရေသာ ဥပေဒၾကမးမားအတြက ျပညနယတစခ မတစမ။ ေထာကခမ ၅

မျဖင တငသြငး (သ႔) အတညျပျပ႒ာနးႏငသည။

39 E, E, Tepeciklioglu, South African Federalism: Constitution-making process and the decline of federalism debate, Journal of Yasar University, 2018. (pp. 166-169).

40 ညႇႏႈငးေရးေကာမတအား ေအာကလႊတေတာမ ၉ ဥးႏင အထကလႊတေတာမ ျပညနယတစခစက ကယစားလယတစဥးစ ပါဝငေသာ ၉ ဥးျဖင ဖြ႔စညးေစသည။ ေကာမတတြငး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈတြင လႊတေတာႏစရပလးမ အနညးဆး ၅ ဥးစ ဆႏၵမျဖင ဆးျဖတအတညျပသည။

41 သ႔ေသာ ေငြေၾကးႏငဘ႑ာေရးဆငရာဥပေဒၾကမးမားကမႈျပညေထာငစအစးရကသာတငသြငးခြငရသည။ (Art. 72 Sb.2)

2626


2.7/ oHk;oyfcsuf2.7/ oHk;oyfcsuf

ႏငငအသးသး၏ ေနာကခသမငး၊ ႏငငတစခခငး၏ အေနအထား စသညတ႔ေၾကာင အထကလႊတေတာ သေဘာသဘာဝ

အဓပၸာယသတမတမႈ၊ ဖြ႔စညးပေပးထားခက၊ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑တြငး လညပတေနၾကပတ႔ လပထးလပနညးမား ကြျပား

ၾကသညမားရေနေသာလညး အေျခခအားျဖင

• ျပညနယအစးရ (သ႔) ျပညနယလႊတေတာမား၏ကယစားလယအျဖစျပညေထာငစအဆငတြငပါဝငၾကျခငး

• ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာတြငးမခြဆးျဖတရာ၌၎တ႔ကယစားျပရာျပညနယ၊နယေျမေဒသကယစားျပမႈ

အရသာ တစစတစစညးတညး (Bloc Vote) မေပးၾကျခငး

• ျပညနယမားသ႔ ဖြ ႔စညးပအရေပးထားေသာ ဥပေဒျပေရးႏင ဘ႑ာေရးအခြငအာဏာတ႔အား ထခကမႈ (သ႔)

သကေရာကမႈရေစေသာ ဥပေဒကစၥရပမား၊ ဖြ႕စညးပဆငရာ အေျခချပငဆငျခငးစသညတ႔အတြက ျပညနယအမားစ၏

အၿပးသတမဆႏၵ သေဘာတညေထာကခမႈ (Consensus Vote) လအပျခငး

စသညတ႔သည အထကလႊတေတာမားအတြက ေအာကလႊတေတာႏင ကြျပားေစေသာ သြငျပငလကၡဏာမားပငျဖစသည။

*****


_ynfaxmifpkorRw_refrmEdkifiHawmfESifh v$wfawmf_ynfaxmifpkorRw_refrmEdkifiHawmfESifh v$wfawmf

2828


လႊတေတာအစညးအေဝးၿပးဆးခန လႊတေတာကယစားလယမား တညးခေဆာငသ႔ျပနရန ျပငေနစဥ

2929



3/ jynfaxmifpkor®wjrefrmEdkifiHawmfESifh vTwfawmf3/ jynfaxmifpkor®wjrefrmEdkifiHawmfESifh vTwfawmf

3.1/ udkvdkeDacwf Oya'jyKa&;3.1/ udkvdkeDacwf Oya'jyKa&;

၁၈၈၅ အဂၤလပတ႔ နယခ႕သမးပကၿပး ျမနမာျပညအား အဂၤလပဘရငအပခပေသာ အႏၵယနယသ႔ ၁၈၈၆ ခနစတြင သြတသြငးခသည။

(၁၈၆၁ ခႏစ အႏၵယအကဥပေဒအရ) ၁၈၉၇ ခႏစတြင ဒတယဘရငခအပခပၿပး၊ ဥပေဒျပေကာငစတစခပါဝငေသာ ျမနမာျပည

အပခပေရးသ႔ တးျမႇငသတမတေပးခသည။42 ထဥပေဒျပေကာငစတြင ဘရငခမ ခန႔အပေသာ အဖြ႔ဝင ၉ ဥး ပါဝငၿပး ၅ ဥးသည

အစးရအရာရမား ျဖစၾကသည။ ကန ၄ ဥးသည အရာရမဟတေသာ ကယစားျပသမားျဖစသည။ ဒဘရငခသည ဥပေဒျပေကာငစ၏

ဥကဌျဖစသည။ ထဥပေဒျပေကာငစသည ၁၈၆၁ ခႏစ အႏၵယေကာငစအကဥေပဒအရ ျမနမာအားအႏၵယမခြထတၿပး ျပညနယ

အဆင သတမတလကမ ေပၚေပါကလာချခငးျဖစသည။ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဥပေဒမားကမ အႏၵယ ကလနအစးရကသာ

ဆကလက ခပကငထားခသည။ ၁၉ဝ၉ ခႏစတြင ဥပေဒျပေကာငစအဖြ႔ဝင ၁၉ ဥး ပါဝငလာခသည။ ၁၉၁၅ ခႏစတြင အဖြ႔ဝင

၃ဝ ဥးသ႔ တးျမႇငခၿပး ထထမ ၂ ဥးအား ဥေရာပ (ရနကန) ကနသညႀကးမားအသငးႏင ကးသနးေရာငးဝယေရးအသငးတ႔မ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားခသည။

3.2/ 'dkiftmcDtkyfcsKyfa&;3.2/ 'dkiftmcDtkyfcsKyfa&;

ပထမကမာၻစစျဖစပြားျခငးႏငအတ အဂၤလပကလနနယမား အပခပေရးအဆင ထပမတးျမႇငေပးရနအစအစဥႏင ႏးၾကားလာေသာ

အမးသားေရးလႈပရားမႈမားေၾကာင ၁၉၂၃ ခႏစတြင (အႏၵယအကဥပေဒ ၁၉၁၉ ခႏစအရ) ျမနမာျပညသညလညး ဒငအာခ အပခပေရး43

အဆငရရခသည။ ဒငအာခအပခပေရးတြင သးသန႔ကစၥရပမားအား 44 အႏၵယကလနအစးရေအာကမ ဘရငခအမႈေဆာငေကာငစဝင

ဝနႀကး ၂ ဥးျဖင ညႇႏႈငးအပခပရၿပး လႊေျပာငးေပးေသာ ကစၥရပမားက45 ဥပေဒျပေရး ေကာငစမ တငေျမႇာကထားေသာ ဝနႀကး

၂ ဥး၏ အႀကေပးခကျဖင စမအပခပသည။ ဥပေဒျပေကာငစ အဖြ႔ဝင ၁ဝ၃ ဥးထမ ၇၉ ဥးသည ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားျခငး

ျဖစသည။ ထ ၇၉ ဥး ေနရာအနက ၅၈ ဥးသည အေထြေထြမဆႏၵနယမားမလညးေကာငး၊ ၆ ဥးသည ကနသညႏငတကသလ

မားမလညးေကာငး၊ အႏၵယလမးအတြက ၈ ေနရာ၊ ဥေရာပသားမားအတြက ၁ ေနရာ၊ အဂၤလပ-အႏၵယကျပားမားအတြက ၁

ေနရာႏင ကရငလမးမားအတြက ၅ ေနရာျဖစသည။

42 တငးရငးသားလမးမားအေရးႏင ၁၉၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒ (ပတြ၊ စာ - ၂၆-၈၁)43 ဒငအာခအပခပေရးဆသညမာ ႏစဦးႏစဖကပးတြအပခပေသာစနစက ဆလသည။ ဘရငခမတကရကခန႔အပေသာ ဝနႀကးမားႏင ျပညသလထက

ေရြးေကာကတငေျမာကေသာ ကယစားလယမားထက ေရြးခယခန႔အပေသာဝနႀကးမားပးတြ၍ အပခပေသာ စနစျဖစသည။ (ယငး၊ စာ - ၂၉)44 ထသးသန႔ကစၥရပမားတြငဘ႑ာေရးႏငအခြနေတာဌာန၊ျပညထေရး၊တရားေရး၊ပလပဌာနတ႔ပါဝငသည။ (ယငး၊စာ - ၃၂)45 လြေျပာငးေပးေသာကစၥရပမားတြင ပညာေရး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး၊ လယယာစကပးေရး၊ သစေတာ၊ ယစမး၊အလပသမားေရးရာ၊ ေဒသႏရ

အပခပေရး တ႔ပါဝငသည။ (ယငး၊စာ - ၃၂)

3030


3.3/ 1935 ckESpf jrefrmjynfpD&iftkyfcsKyfrIOya' (odkY) 91 Xme tkyfcsKyfa&;3.3/ 1935 ckESpf jrefrmjynfpD&iftkyfcsKyfrIOya' (odkY) 91 Xme tkyfcsKyfa&;

၁၉၃၅ ခႏစ ျမနမာျပညစရငအပခပမႈဥပေဒအရ ျမနမာျပညအား ၁၉၃၇ ခႏစတြင အႏၵယမခြထတလကသည။ ထအပခပမႈ

ဥပေဒသစ (၁၉၃၅ ခႏစ) အရ အဂၤလနဘရငအစးရမ ခန႔အပေသာ ဘရငခအပခပေသာ ျမနမာျပညတြင ေအာကလႊတေတာႏင

အထက လႊတေတာဟ၍ လႊတေတာႏစရပ ထားရခသည။ အဂၤလန ပါလမနအစးရစနစပစ ျဖစသည။ ေအာကလႊတေတာတြင

မအမားစ အႏငရပါတမ46 ၆ ဥး ပါဝငေသာ အစးဝနႀကးမားအဖြ႔က ဘရငခမ ေရြးခယခန႔အပေပးၿပး ထအစးရဝနႀကးမား

အဖြ႔သည ဘရငခအားအပခပေရးဆငရာကညရနႏင အတငပငခေကာငစလညးျဖစသည။47 အေရးပါေသာအပခပမႈဌာနမား

ျဖစသည ကာကြယေရး၊ ျပညထေရး၊ အခြနေတာဘ႑ာေရး၊ ႏငငျခားဆကဆေရး၊ ပညာေရး၊ သစေတာ၊ ကးသနးေရာငးဝယေရး

စသညအပခပမႈဌာနမား အခြငအာဏာသည ဘရငခတြင ဆကလကအပႏငးထားသည။ အျခား ၉၁ ဌာန အပခပေရးဆငရာမားအား

အျခားအဆင အပခပေရးအဖြ႔အစညးမားသ႔ လႊအပသည။

အထကလႊတေတာတြင ကယစားလယ ၃၆ ဥး ပါဝငၿပး ထထမ ၁၈ ဥးသည ေအာကလႊတေတာတြင အႏငရေသာ ပါတမ

အခးက တငေျမႇာကထားသည။ ကန ၁၈ ဥးအား ဘရငခမ ခန႔အပသည။ သကတမးမာ ၇ ႏစျဖစသည။ ေအာကလႊတေတာတြင

ကယစားလယ ၁၃၂ ဥးရရာ အေထြေထြမဆႏၵနယမ ၉၁ ဥး၊ ကရင ၁၂ ဥး၊ အႏၵယနး ၈ ဥး၊ အဂၤလပ-ျမနမာကျပား ၂ ဥး၊ ဥေရာပ

တကသား ၃ ဥး၊ ကးသနးေရာငးဝယေရး၊ စကမႈအလပသမားႏင တကသလတ႔အား ကယစားျပေသာ အထးမဆႏၵနယမ

၁၆ ဥးတ ႔ပါဝငသည။ သကတမးမာ ၅ ႏစျဖစသည။ ဘရငခမ လႊတေတာႏစရပလးအား ဖကသမးပငခြငရသည။48

လႊတေတာႏစရပလး ဥပေဒျပပငခြငရသည။49

3.4/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH (1947 ckESpfzGJYpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya') ESifh 3.4/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH (1947 ckESpfzGJYpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya') ESifh

vlrsKd;pkvTwfawmf vlrsKd;pkvTwfawmf

3.4.1/ aemufcHtusOf;3.4.1/ aemufcHtusOf;

၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႔စညးပအရ တငးရငးသားမားအား ျပညနယဖြ႔စညးေပးျခငး၊ လမးစလႊတေတာေခၚ အထကလႊတေတာအား

ျပညေထာငစ သေဘာတရားအရ ဖြ႔စညးတညေထာငချခငးႏင ခြထြကပငခြငအား ဖြ႔စညးပအရ ေပးထားျခငးတ႔သည ထစဥအခါက

ေတာငတနးေဒသမား ပါဝငေသာ ျမနမာျပညအား တစႏစအတြငး လြတလပေရး ေပးႏငေရးအတြကႏင ထလြတလပလာေသာ

ျမနမာျပညအစးရ ဖြ႔စညးတညေထာငျခငး တညၿငမမႈရေစေရး ေရးရႈ၍သာ ဤဖကဒရယသေဘာေဆာငေသာ ဖြ႔စညးပေပးထား

ခကမား ယာယပါဝငခရျခငး ျဖစေပသည။

ဒတယကမာၻစစအတြငး နာဇဂာမနတ႔ ၿခမးေျခာကမႈအားေကာငးလာသညႏငအတ အဂၤလနဝနႀကးခပ ဝငစတနခာခ၏

အေမရကနသမၼတရစဗအား စစထဝငကေစလျခငး ညႇႏႈငးသေဘာတညမႈ Atlantic Charter (1941) ထတျပနေၾကညာခကမား

အရ စစႏငမဟာမတႏငငမား၏ ႏငငအားလး ကယပငျပ႒ာနးခြငအေရးႏင ကလနနယမားအား လြတလပေရး ေပးေရးသညလညး

46 ညြန႔ေပါငးအစးရျဖစခသည။ ႏငငေရးမတညၿငမမႈမားေၾကာင အစးရသကတမး ၅ ႏစအတြငး ညြန႔ေပါငးအစးရ ၄ ႀကမတင ေျပာငးလဖြ႔စညးခရသည။ (ခငေကာဟန၊ ၁၉၉၀ျပညႏစပါတစဒမကေရစ အေထြေထြေရြးေကာကပြမတတမး၊စာ - ၁၃)

47 Government of Burma Act 1935, Art 5(1).48 Ibid. Art 18. Sb 2. (C)49 Ibid. Art 35 (c)

3131


ေရ႕တနးသ႔ ေရာကလာခသည။ ထအခနကာလႏငအၿပင ျမနမာျပည၏ လြတလပေရးအတြက အမးသားေရး ေတာငးဆမႈသညလညး

အရနအဟနရလာေနခသည။ အဂၤလပတ႔၏ စစၿပးျပနလညထေထာငေရး စမကနးအတြက စကျဖစာတမး အပခပေရး

အစအစဥ၊ ေတာငတနးေဒသ အပခပေရး စမကနးတ႔အား ျမနမာလြတလပေရးလႈပရားမႈ အမးသားေရးအငအားစမားမ

အဆကမျပတ ဆန႔ကငေတာငးဆ လႈပရားမႈမားေၾကာင ဇနနဝါရလ ၂၇ ရက၊ ၁၉၄၇ ခႏစတြင ေအာငဆနး-အကတလစာခပအရ

ဖကဆစဆန႔ကငေရး ျပညသ႔လြတလပေရးအဖြ႔ (ဖဆပလ) မ ေတာငးဆသညအတငး တစႏစအတြငး ျမနမာျပညအား (ေ

တာငတနးေဒသမား အပါအဝင) လြတလပေရးေပးရန ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထေတာငတနးေဒသမား၏ ျမနမာျပညမႏငအတ

လြတလပေရးတစၿပငတညး ယေရး/မယေရးသည ေတာငတနးေဒသနယရငမား၏ လြတလပေသာ သေဘာဆႏၵအတငးသာ

ျဖစရမညဟ ပါရသည။50 ထသ႔ ျပညမေတာငတနး လြတလပေရးတစၿပငနက အတယေရး စစမးညႇႏငးမႈ51 အႀကမႀကမႀကးပမးမႈ

မား၏ ရလဒအျဖစ ေတာငတနး-ျပညမ သေဘာတညမႈ ပငလစာခပျဖစေပၚလာခၿပး လြတလပေတာမည ျမနမာႏငငအတြကလညး

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ ခႏစ) ေပၚေပါကလာခသည။

သ႔ေသာဖြ႔စညးပအရ အထကလႊတေတာအား အဓပၸာယဖြငဆမႈ၊ ၎၏တညရမႈရညရြယခက၊ ဖြ႔စညးပအရေပးထားေသာ ျပည

နယမားဆငရာ ကယစားလယမား၏ ဥပေဒျပေရးအခြငအာဏာသည မလပငလတြင လကမတေရးထးခေသာ ျပညနယမား၏

ေမာမနးယဆခကႏင ကြျပားလကေပၚထြကလာခသည။

ျမနမာႏငငလြတလပေရးအတြက ေတာငတနး-ျပညမပးေပါငးေရး ေတာငတနးေဒသစစမးစစေရးေကာမရငတြင ခငး၊ ကခင၊ ရမး၊

ကရငတ႔ အသးသးလာေရာကထြကဆခၾကေသာ သေဘာထားဆႏၵမား မတတမးအရ ေတာငတနးနယမားသည လြတလပေသာ

နယမားအျဖစ ႏငငျခားေရး၊ ေငြေၾကး၊ ကာကြယေရးတ႔တြငသာ ပးေပါငးေဆာငရြကၿပး ကယပငျပ႒ာနးခြင အျပညရေသာ ျပည

ေထာငစဝငျပညနယမားအေနျဖင ျမနမာျပညမႏင ပးေပါငးလျခငး၊ ခြထြကလကခြထြကႏငေသာ ဖြ႔စညးပပါ အခြငအေရးတ႔ျဖင

ပငလစာခပတြင လကမတေရးထးပါဝငလာခၾကျခငးျဖစသည။ ေတာငတနးေဒသ တငးရငးသားမားသညဖကဒရယသေဘာ

တရားအရ အေမရကန၊ ဆြစဇာလနတ႔၏ နမနာမားအတငး coming together ဖကဒရယျပညေထာငစမမားအရ ပငလတြင

ပါဝငလကမတေရးထးလာခၾကျခငးျဖစသည။52

တစဖကတြင ထစဥအခါကပင ဗလခပေအာငဆနးဥးေဆာငေသာ ျမနမာျပညမ (ဖဆပလ) ကယစားလယမားသည ေတာငတနး

ေဒသ ျပညနယမားအား ကယပငျပ႒ာနးခြငရေသာ နယမား လမးမားအျဖစ (ရမးျပညမအပ) မတယျခငးမရသညက ေတြ႕ရသည။53

ထအေၾကာငးေၾကာငပင ဗလခပေအာငဆနး၏ မန႔ခြနးတ႔တြင ေတာငတနးေဒသ တငးရငးသားလမးမားအေရးႏငပတသကၿပး

အမးသား (Nations) ကယပငျပ႒ာနးခြင၊ လနညးစအခြငအေရး၊ ကယပငအပခပခြငရ ျပညနယ အဓပၸာယဖြငဆသတမတမႈ၊

ေနာငးပငး ဖဆပလႀကးမးေသာ တငးျပျပညျပမ ဖြ႔စညးပအတညျပေရးဆြျခငးတ႔တြင တျပညေထာငသေဘာေဆာငေသာ

ျပ႒ာနးမႈတ႔ေၾကာင ပငလလကမတေရးထးၿပး ေတာငတနးေဒသနယရငမား ပါဝငေသာ တငးျပညျပလႊတေတာမ ဖြ႔စညး

အပခပပမၾကမး ေဆြးေႏြးမႈအႀကမတငးတြင ေတာငတနးေဒသတငးရငးသားေခါငးေဆာငမား ေမာလငခေသာမမားႏင

တျဖညးျဖညးေသြဖညလာခသည။54 ဤသ႔ျဖင ဖြ႔စညးအပခပပမၾကမးအား စကတငဘာ၂၄ ရက၊ ၁၉၄၇ ခႏစတြင အတညျပၿပး

ေအာကတဘာလတြင ကငးပမည ၿဗသသပါလမနသ႔ အခနမ တငသြငးအတညျပႏငချခငးျဖင ျမနမာႏငငသည ၁၉၄၈ ခႏစ၊

ဇနနဝါရလ ၄ ရကေန႔တြင လြတလပေရး ရရခသည။

50 ေအာငဆနး - အကတလစာခပ (အပဒ၈။နယျခားေဒသ)51 Frontier Areas Committee of Enquiry.52 ရမး၊ ကခင၊ ခငးတ႔၏ ၁၉၄၇ ခႏစ ေဖေဖာဝါရ ၆ ရကေန႔ ပထမ ပငလသေဘာတညခက (၅) ခကအရ။53 တငးရငးသားလမးမားအေရးႏင ၁၉၄၇အေျခခဥပေဒစာ၄၁၆ - ၄၂၂။54 ယငး၊အခနး (၉) အေျခခဥပေဒမၾကမးေရးဆြျခငး -၂၊စာ၄၆၇ႏငအခနး (၁၀) ေရးဆြျခငး - ၃၊စာ၅၇၂။

3232


လြတလပေတာမည ျမနမာျပညတြငးတြင သးျခားျပညနယရရေရး အဆကမျပတေတာငးဆေနခေသာ ကရငမားႏင

ေတာငတနး- ျပညမ အတတစၿပငတညး လြတလပေရးယေရး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးခမႈမားတြင ေတာငတနးေဒသျပညနယမား၏

ဆႏၵသေဘာတညမႈမား (ပငလစာခပ) အား ေပၚေပါကလာခေသာ ၁၉၄၇ ခႏစဖြ႔စညးပျပ႒ာနးခကမားတြင ေဖာေဆာငႏငချခငး

မရေသာေၾကာင တငးရငးသားအပစမားႏင ျပညေထာငစအစးရ ျမနမာျပညမတ႔အၾကား လြတလပေရးရၿပးတစႏစအၾကာ ၁၉၄၉

ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၃၁ ရကတြင ကရငမားမ လကနကကငပနကနခၾကၿပး ေရ႕ဆငေနာကဆငအေနျဖင အျခားတငးရငးသား

အသးသး တ႔သညလညး ဖြ႔စညးပပါျပ႒ာနးခကမားအရ နစနာမႈမားေၾကာင လကနကကငတကပြမားျဖင ဖအားေပး အခြငအေရး

မားအား ေတာငးဆလာခၾကသည။

ဤသ႔ျဖင ျမနမာတပမေတာသညလညး တငးရငးသားျပညနယမား၏ စစမနေသာ ဖကဒရယဖြ႔စညးပအေရး လႈပရားလာမႈ55မားမ

၁၉၆၂ ခႏစ၊ မတလ ၂ ရကေန႔တြင ႏငငေတာအာဏာအား သမးယကာ ထ ၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႔စညးပ၏ တရားဝငတညရမႈသညလညး

အဆးသတသြားခသည။

ဇယား (၇)လမးစလႊတေတာ Chamber of Nationalities

ကယစားျပမႈကယစားျပမႈ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ဥပေဒျပေရးအခနးက႑

လမးအလက လဥးေရအခးက အမတေနရာမား သတမတ

ေပးသည။

• ရမးျပညနယမ ၂၅ ဥး၊

• ကရငျပညနယမ ၁၅ ဥး၊

• ကခငျပညနယမ ၁၂ ဥး၊

• ခငးဝေသသတငးမ ၈ ဥး၊

• ကယားျပညနယမ ၃ ဥး ကနျပညေထာငစနယေျမမားမ

၆၂ ဥး။

• ျပညနယ(လမး)တစခႏငတစခ အမတမား ေရြးေကာက

တငေျမႇာကပကြျပားသည။56

• လမးစလႊတေတာကယစားလယ၏ အသကကန႔သတ

မႈမာ၂၁ ႏစျဖစၿပး လႊတေတာသကတမးသည ျပညသ႔

လႊတေတာ အတငး (၄ႏစ) ျဖစသည။

• ေငြဥပေဒႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ တာဝနချခငးတ႔မအပ ကနက႑

တ႔တြင ျပညသ႔လႊတေတာႏင အခြငအာဏာ အတတပငျဖစသည။

• လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြေသာ ႏစရပေပါငး မခြ ဆးျဖတျခငး

ျပလပသည။57

• ျပညနယဥပေဒျပခြငအာဏာ၊ အခြနအာဏာႏင ျပညနယ ကယစားလယ

အရညခငးသတမတခကတ႔အား ျပငဆငလပါက တြဖကအစညးအေဝး

သ႔ တကေရာကမေပးေသာ သကဆငရာျပညနယ ကယစားလယ

(သ႔) ျပညနယအသးသးမ ကယစားလယအမားစက မေထာကခလင

ျပငဆငျခငးမျပႏငေပ။

• ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးအတြက လႊတေတာတရပရပမ စတင ဥပေဒၾကမးအ

ဆ တငသြငးႏငသည။58 လႊတေတာႏစရပ တြဖက အစညးအေဝးတြင

အမတမား၏ သးပႏစပ ေထာကခဆႏၵမျဖင အတညျပျပငဆငျခငး

ျပႏငသည။

• ျပညသ႔လႊတေတာအား ဖကသမးၿပးသညတၿပငနက လမးစ လႊတ

ေတာသည ဖကသမးၿပးျဖစသည။ ဝနႀကးခပ၏ အႀကေပးခကျဖင

ႏငငေတာသမၼတမ အခါမေရြး လႊတေတာအား ဖကသမးႏငသည။

• ျပညနယေကာငစမားသည ျပညနယဆငရာ ပါလမနအမတ (ျပညသ/

လမးစလႊတေတာ) မားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။

*****

55 ျပညေထာငစစစစစမ၊ ဆလငးလနမႈနးႏငစငးေမာ(န)၂၀၁၆ ဒႀကမ။56 ရမးအမတမားအတြက ေစာဘြားမားထကပင ေစလႊတၿပး၊ ကခငျပညနယတြငမ ကခငအမးသားမားမ ၆ ဦးႏင ကခငမဟတေသာရမး၊ ဗမာမားမ

၆ ဦး၊ ကယားျပညနယမ ၃ ဦးသည နယသးနယမ ေစာဖာမားျဖစရမညျဖစၿပး၊ ကနေဒသမားတြင သတမတထားေသာ အခးကေနရာအတြက ျပညသ႔လႊတေတာ ေရြးေကာကပြ အႏငရပါတမားမ ျဖညတငးသည။ * သ႔ေသာခငးဝေသသတငးမ လမးစလႊတေတာသ႔ ကယစားလယ မညကသ႔ ေရြးခယ ေစလႊတၾကသနညးအား မသရေပ။

57 ၁၉၄၇အေျခခဥပေဒ၊ပဒမ၁၀၉။58 ၁၉၄၇အေျခခဥပေဒအခနး၁၁ပဒမ (၂၀၉) ။


jynfaxmifpkorRw_refrmEdkifiHawmf/ zGJhpnf;yHkta_ccH jynfaxmifpkorRw_refrmEdkifiHawmf/ zGJhpnf;yHkta_ccH

Oya' (2008 ckESpf) ESifh trsKd;om;v$wfawmfOya' (2008 ckESpf) ESifh trsKd;om;v$wfawmf

3434


လႊတေတာအၿပး မတပတငမတတမးဌာနတြင ကဒမားျပနအပေနသည တပမေတာကယစားလယမားပ

3535


tcef; (4)tcef; (4)

4/ jynfaxmifpkor®wjrefrmEdkifiHawmf? zGJYpnf;yHktajccHOya' 4/ jynfaxmifpkor®wjrefrmEdkifiHawmf? zGJYpnf;yHktajccHOya'

(2008 ckESpf) ESifh trsKd;om;vTwfawmf(2008 ckESpf) ESifh trsKd;om;vTwfawmf

4.1/ aemufcHtusOf;4.1/ aemufcHtusOf;

၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႔စညးပအား ဖကသမးၿပး စစတပဥးေဆာငေသာ ေတာလနေရးေကာငစမ ၁၂ ႏစတာ အပခပၿပးေနာက ျမနမာ

ဆရယလစလမးစဥ ဖြ႔စညးပအသစ (၁၉၇၄ခႏစ၊ လႊတေတာတရပတညးျဖင) ျဖင အစားထးခသည။ မေအာငျမငေသာ ဆရယလစ

ႏငငေတာ စမကနးမားႏငအတ ခၽြတၿခကလာေသာ စးပြားေရးအျပင ျမနမာလထတ႔၏ စားဝတေနေရး ကပတညးလာမႈတ႔ေၾကာင

အေထြေထြအၾကြမႈ ျဖစေပၚကာ ျမနမာဆရယလစလမးစဥအစးရ ျပတကၿပး ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ

လကထကမစ၍ အမးသားညလာခ ေခၚယကငးပေပးျခငးျဖင ဖြ႔စညးပအသစ ေရးဆြေရးဥးတညေဆာငရြကလာခၾကသည။

၁၉၉၃ ခႏစမ စတငခေသာ59 ထဖြ႔စညးပအသစေရးဆြေရး အမးသားညလာခသည ၁၉၉၆ ခႏစတြင ရပတန႔ခၿပး၂ဝဝ၄

ခႏစတြင တစခါျပနလညေခၚယကငးပကာ ၂ဝဝ၈ ခႏစတြင ဖြ႔စညးပအသစအား အတညျပႏငခသည။ ထဖြ႔စညးပအသစ

ေရးဆြျပ႒ာနးခကမားသညလညး ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားအေရးမားအား ေျဖရငးေဆာငရြကႏငေရး ေဝဖနမႈ

မား စဥဆကမျပတရေနသည။

အမနအားျဖင ထ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပ၏ တငးရငးသားမားအေရးဆငရာ ေပးထားခကမားသည ၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒက အမားအျပား အေျခခခသည။ ၁၉၆၁ ခႏစ တငးရငးသားမား၏ ဖြ႔စညးပျပနလညျပငဆငသတမတ ေရး

ေတာငႀကးညလာခမ တငျပလာေသာ လႊတေတာႏစရပ အာဏာတေပးေရး၊ အထကလႊတေတာသ႔ ျပညနယတငးညမေသာ

ကယစားလယေစလႊတေရးဟေသာ ဆးျဖတခကမားကလညး ထညသြငးေရးဆြခေၾကာငး ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ

ေရးဆြသမားက ဆၾကပါသည။60 တပမေတာ၏ အခနးက႑ ပလာခသလ ၁၉၆၁ ခႏစ တငးရငးသားအငအားစမား

သေဘာတထားသညမမာ ဗမာျပညနယဖြ႔စညးေရး အေျချပ ၈ ျပညနယမ ျဖစသညအတြက ယငးအယအဆထက ေနာကထပ

ယနစ ၆ ခ ပလာခသညသေဘာျဖစသည။61

59 ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပသည အမနတကယအားျဖင ၁၉၉၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြၿပးကတညးက စတငေရးဆြခသည။ ၁၉၉၃ ခႏစတြင အခနးေပါငး ၁၅ ခနး၊ ပဒမေပါငး ၄၅၇ ခ ထမၾကမးၿပးစးသြားခၿပးျဖစသည။ ထ ၁၉၉၃ ခနစ ကမသာ ႏငငေရးအငအားစ၊ လကနကကငအစအဖြ႔မားအား ဖတေခၚၿပး ေညာငႏစပငညလာခအား စတငချခငးသာျဖစသည။ ___ျပညေထာငစေကာငးကးပါတ အႀကးတနးတာဝနရသတစဥးႏင အငတာဗး။ ၁၇.၉.၁၉ ရနကန။

60 ျမနမာႏငငေရးေလလာသတစဥးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးခက ၈ရက ၁၀ လ ၂၀၁၉။ ရနကန။61 ထြနးျမင ( ေတာငႀကး )၊ ဖကဒရယမဆတာ ဘာလ၊ ကၽြနေတာတ႔ လလားေသာ ျပညေထာငစ၊ ေနရရစာအပတက-၂၀၁၃ ၊ ၁၉၆၁ ခႏစ၊ ရနကန၊ စာ

- ၁၉၃။

3636


ဇယား ( ၈ ) အမးသားလႊတေတာ House of Nationalities

ကယစားျပမႈကယစားျပမႈ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ဥပေဒျပေရးအခနးက႑

• ျပညနယႏငတငးေဒသမားရ လဥးေရႏင ၿမ႕နယတ႔က

အေျခခၿပး မဆႏၵနယ ၁၂ နယစ62 သတမတကာ

အမးသား လႊ တေတာ အမတမားအား ျ ပညသ ႔

လႊတေတာအမတမားနညးတ တစခနတညးတြင တက

ရကေရြးေကာကတငေျမႇာကသည။

• ကယပငအပခပခြငရတငး (သ႔) ေဒသမားမကယစားလယ

တစဥးစ ပါဝငေသာ တငးႏငျပညနယမားမ ေရြးေကာက

တငေျမႇာကထားေသာ ကယစားလယ ၁၂ ဥးစႏင တပမေတာ

သား ကယစားလယ ၅၆ ဥး63 စစေပါငးကယစားလယ ၂၂၄

ဥးျဖင ဖြ႔စညးထားသည။

• ပါတစာရငးႏငသအကနယ (FPTP) ေရြးေကာကပြစနစ၊

လ ႕ဝကဆႏၵမျဖင တကရက ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး

ျဖစသည။

• ကယစားလယမားအတြက အသကကန႔သတခကမာ ၃ဝ

ႏစျဖစၿပး64 သကတမးမာ ၅ ႏစျဖစသည။

• ႏငငေတာသမၼတ၊ ျပညေထာငစအစးရတ႔သည ျပညေထာငစလႊတေတာ

သ႔ အစရငခသည။

• ဇယား (၁) ပါ ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငးအနကမ ျပညေထာငစလႊတ

ေတာတြငသာ ဥပေဒၾကမးတငသြငးရမညဟ ဖြ႔စညးပတြင ျပ႒ာနးထား

ခကမား65မအပ ကနဥပေဒျပခြင အာဏာမား66အတြက အမးသား

လႊတေတာႏင ျပညသ႔လႊတေတာတ႔တြင စတငတငသြငးေဆြးေႏြး

ဆးျဖတပငခြငရသည။

• လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြမႈ ရလာေသာအခါ ျပညေထာငစ

လႊတေတာတြင အဆးအျဖတရယသည။ မားရာမဆႏၵ (popularity)

ျဖင ဆးျဖတအတညျပသည။67

• ဘ႑ာေငြႏင အမးသားစမကနး ဥပေဒၾကမးတ႔အတြက ျပညေထာငစ

အစးရအဖြ႔တြင68သာ ဥပေဒၾကမးတငသြငးပငခြငရသည။

• ႏငငေတာသမၼတသည ႏငငေတာနယနမတက ျပငဆငသတမတရန

လအပပါက ျပညသ႔လႊတေတာမ ေထာကခမထကဝကေကာ၊ အမးသား

လႊတေတာမ ေထာကခမထကဝကေကာ၊ နယနမတျပငဆငရန

အကးဝငေသာ ဆငရာျပညနယ/တငးမားလႊတေတာမ ထကဝကေကာ

ဆႏၵမမား မရရပါက ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ၄ ပ ၃ ပႏငအထက

ေထာကခမျဖင ေဆာငရြကႏငသည။69

• ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးအတြက ျပညေထာငစလႊတေတာရ ကယစားလယ

၂ဝ ရာခငႏႈနးမ ေတာငးဆလာလင ျပညေထာငစလႊတေတာအေနႏင

လကခေဆြးေႏြးရသည။70

62 မဆႏၵနယ ၁၂ နယ သတမတထားေသာျပညနယ (သ႔) တငးတစခခတြင ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသမား ပါဝငပါက ၎တ႔အတြက မဆႏၵနယ ၁ နယစ သတမတေပးပါဝငေစရမညျဖစသည။- ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင၊ အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒ၊ အခနး၃အပဒ (၄) အပဒခြ (ဃ/၁)

63 ထတပမေတာသားကယစားလယ ၅၆ ဦးတြင ျပညေထာငစနယေျမအပါအဝင တငးႏငျပညနယမားမ ၄ ဦးကစႏင တပမေတာကာကြယေရးဦးစးခပမ အမညစာရငးတငသြငးေသာ တပမေတာသားကယစားလယတ႔ ပါဝငသည။

64 တပမေတာသားအမးသားလြတေတာကယစားလယမားသညလညးထသတမတခကအတငးပငျဖစသည။65 ဥပမာ - စစေၾကညာျခငးဆငရာ၊ ႏငငတကာစာခပသေဘာတညမႈမားဆငရာ၊ ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးဆငရာ၊ အေရးေပၚအေျခအေနအတြက

တပမေတာအား အာဏာရပရပလြအပျခငးတ႔ဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား66 ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသမားသ႔ ခြေဝလြေျပာငးေပးေသာ ဥပေဒျပေရး ၾကြငးကနအာဏာမားတ႔ပါဝငသည။67 ျပညေထာငစလြတေတာတြငျပညသ႔လြတေတာကယစားလယအေရအတြကသညအမးသားလြတေတာ၏ႏစဆျဖစသည။68 ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔ကယစား သမၼတမ (သ႔) ၎က တာဝနေပးအပေသာပဂလမ ထဥပေဒၾကမးတ႔အတြက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔

တငျပရမညျဖစသည။ - အခနး၄၊ ဥပေဒျပေရး၊ ျပညေထာငစလႊတေတာပဒမ၁၀၃ (က)။69 အခနး၂၊ႏငငေတာဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ပဒမ၅၂။70 ၂၀၀၈ အေျခခ ဥပေဒ ပဒမ၄၃၆တြငဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးပဒမမားအတြကပငးျခားသတမတခကမားကေဖာျပ ေပးထားသည။

3737


4.2/ zGJYpnf;yHktajccHOya't&ESifh vTwfawmfqdkif&mOya' wnf&dSaerI4.2/ zGJYpnf;yHktajccHOya't&ESifh vTwfawmfqdkif&mOya' wnf&dSaerI

ပ (၁) လႊတေတာ ဖြ႔စညးပ

ျပညေထာငစလႊတေတာ

ျပညသ႔ လႊတေတာ ၄၄ဝ+ အမးသားလႊတေတာာ ၂၂၄ ဥး= ၆၆၄ ဥး

လႊတေတာကယစားလယ စစေပါငး = ၆၆၄ ဥး

(၂ဝ၁၉ စကတငဘာလအထလႊတေတာ ကယစားလယ စစေပါငး= ၆၅၇ ဥး )

ျပညသ႔လႊတေတာ ေရြးေကာကခ = ၃၂၃ ဥး

တပမေတာသားကယစားလယ ( ျပညသ႔လႊတေတာ ) = ၁၁ဝ ဥး

အမးသားလႊတေတာ ေရြးေကာကခ= ၁၆၈ ဥး

အမးသားလႊတေတာ တပမေတာသား= ၅၆ ဥး

• ျပညသ႔ လႊတေတာ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ ၁ဝ၉ အရ ၿမ႕နယ အေျခခ၍ ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားသည ၃၃ဝ ဥးထကမပသည

လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင တပမေတာ ကာကြယေရးဥးစးခပက တငသြငးသည ၁၁ဝ ဥးထက မပသည

တပမေတာသားကယစားလယမား။

• အမးသားလႊတေတာ

ကယပငအပခပခြငရေဒသ (သ႔) တငးတ႔မ ၁ ဥးစ၊ ျပညေထာငစနယေျမမားအပါဝင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတ႔မ ေ

ရြးေကာကတငေျမႇာကသည ကယစားလယ ၁၂ ဥးစ ႏင တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပမ အမညစာရငးတငသြငးသည

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ၁၄ ခတ႔မ ၄ ဥးစ။

• ျပညေထာငစလႊတေတာနာယက

ျပညသ႔လႊတေတာသကတမးတခ စတငသညေန႔ရကမ လေပါငး ၃ဝ ျပညေျမာကသညအထ အမးသားလႊတေတာ

ဥကဌႏင ဒတယဥကဌတ႔သည ျပညေထာငစလႊတေတာ နာယကႏင ဒတယနာယက တာဝနက ထမးေဆာငရၿပး

ကနသကတမးကာလအတြက ျပညသ႔လႊတေတာ ဥကဌႏင ဒတယဥကဌတ႔သည ျပညေထာငစလႊတေတာနာယက

ႏင ဒတယနာယကအျဖစ တာဝနထမးေဆာငရမည။

3838


• ဒသမၼတတငသြငးခြင

အမးသားလႊတေတာမာ ဒတယသမၼတတဥးအား ေရြးခယတငေျမႇာကခြငရၿပး၊ ပထမအႀကမ သကတမးမ ဒတယ အႀကမ

လႊတေတာသကတမး ၂ဝ၁၉ ခႏစအထ စစေပါငး သမၼတ ၃ ဥးအထ တငေျမႇာကခမႈတြင အမးသားလႊတေတာမ တငေျမႇာကသ

ဒသမၼတမာ တစႀကမမ သမၼတ ျဖစချခငး မရမႈမာ ထးျခားသည အခကဟ ဆႏငသလ လဥးေရမားျပားသည အစးရဖြ႔သည

ပါတမားအေနျဖင ျပညသ႔လႊတေတာကသာ အဓကအားထားသညသေဘာ ေဆာငပါသည။ သမၼတေရြးခယမႈတြငမ

ျပညေထာငစလႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင အမးသားလႊတေတာ အမတမားမာမေပးခြငရပါသည။

• သမၼတ၊ ဒသမၼတ၊ တရားသႀကးခပ၊ ဝနႀကးမားအားစြပစြျပစတငခြင

အေျခခဥပေဒအရ မတညသည မ႑ငမားအား အျပနအလနထနးေကာငးခြငရသည အမးသားလႊတေတာ အေနျဖင

သမၼတ၊ ဒသမၼတ၊ တရားသႀကးခပ၊ အစးရအဖြ႔ဝင ဝနႀကးမားအား စြပစြျပစတငႏငပါသည။ စြပစြျပစတငလလင

လႊတေတာကယစားလယ အနညးဆး ၄ ပ ၁ ပမ လကမတေရးထးၿပး မမတ႔စြပစြခကက လႊတေတာအႀကးအကက

တငျပရမည။ အနညးဆးလႊတေတာ ကယစားလယ ၃ ပ ၂ ပကေထာကခမသာ ယငးစြပစြခကအား ဆကလကေဆာငရြကႏငၿပး

အျခားလႊတေတာ တရပမလညး ယငးစြပစြခကက အဖြ ႔ဖြ ႔စစေဆးရမာျဖစသည။ စြပစြခကက စစမးၿပးသညအခါ

စစမးခသည လႊတေတာ၏ အနညးဆးကယစားလယ ၃ ပ ၂ပက ထစြပစြခကသည မနကနၿပးစြပစြခရသည ျပစမႈသည

ဆကလကတာဝနထမးရြကရန မသငေၾကာငးဆးျဖတလင ယငးစြပစြခရသပဂၢလမာ ရာထးမ ရပစရမညျဖစသည။71

• ျပညေထာငစလႊတေတာတြငသာတငသြငးခြငရသည ကစၥ

လၿခေရးကာကြယေရးဆငရာကစၥ (အေျခခဥပေဒကယငးေခါငးစဥေအာက အကးဝင)၊ ႏငငေတာ၏ အမးသားစမကနး၊

ႏစစဥအရသးမနးေျခေငြစာရငးႏင အခြနအေကာကဆငရာဥပေဒၾကမး၊ ႏငငျခားေရးဆငရာ

• ျပညေထာငစလႊတေတာက အပခပေရးဆငရာ မဝါဒ ခမတႏငသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ေပးထားခက

၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒပဒမ၂၂၈ပါ ျပဌာနးခကအရ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညေထာငစလႊတေတာက

အခါအား ေလာစြာခမတသညအပခပေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားက အေကာငထညေဖာေဆာငရြကရမည။ အစးရ၏

အေရးယေဆာငရြကခကမားက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ ျပနလညအစရငခရမည။ ႏငငေတာ အေျခအေနအရပရပႏင

စပလဥး၍ ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ အခါအားေလာစြာတငျပရမည။72

71 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ ပဒမ၇၁ႏင ပဒမ၃၀၂72 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒပဒမ၂၈၈ (က) ႏင (ခ)အရ

အမးသားလႊတေတာမာ ဒတယသမၼတ တဥးအား ေရြးခယတငေျမႇာကခြငရၿပး၊ ပထမအႀကမ သကတမးမ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး ၂ဝ၁၉ ခႏစအထ စစေပါငး သမၼတ ၃

ဥး အထ တငေျမႇာကခမႈတြင အမးသားလႊတေတာမ တငေျမႇာကသ ဒသမၼတမာ တစႀကမမ သမၼတ ျဖစချခငးမရမႈမာ အစးရဖြ႔သည ပါတမားအေနျဖင ျပညသ႔လႊတေတာကသာ အဓက

အားထားသညသေဘာ ေဆာငပါသည။

3939


• ဥပေဒျပျခငး

အေျခခဥပေဒ ပဒမ၉၅ (က) အရ ျပညသ႔လႊတေတာတြငျဖစေစ၊ အမးသားလႊတေတာတြငျဖစေစ စတငတငသြငးသည

ဥပေဒၾကမးက လႊတေတာႏစရပစလးက အတညျပလင ယငးဥပေဒၾကမးက ျပညေထာငစလႊတေတာက အတညျပသညဟ

မတယရမည။

ပဒမ ၉၅ (ခ) အရ ဥပေဒၾကမးတရပႏင စပလဥး၍ ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာတ႔ သေဘာထားကြလြပါက

ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးဆးျဖတရပါမည။

ပဒမ ၉၈ ပါ ျပ႒ာနးခကအရ ျပညေထာငစ၊ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယႏင ကယပငအပခပခြငတငး (သ႔မဟတ)

ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႔ ဥပေဒျပစာရငးမားတြင ေဖာျပထားျခငးမရေသာအျခားကစၥရပမားႏင စပလဥးသည

ဥပေဒျပပငခြငအာဏာက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ အပႏငးသည။

ပဒမ ၁ဝဝ(က)။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ဖြ႔စညးသည ျပညေထာငစအဆငရ အဖြ႔အစညးမားသည ျပညေထာငစ

ဥပေဒျပစာရငးတြင ပါရေသာကစၥရပမားအနက မမတ႔ စမခန႔ခြသည ကစၥရပမားနင စပလဥးသည ဥပေဒၾကမးမားက

သတမတထားသည နညးလမးႏငအည ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ တငသြငးခြငရသည။

လႊတေတာႏစရပက သေဘာတည၍ ျဖစေစ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးသေဘာတၿပး၍ျဖစေစ၊ ယငးဥပေဒ

ၾကမးအား ျပညေထာငစလႊတေတာနာယကမ သမၼတဆေပးပ႔ၿပး သမၼတမလကမတမထး၍ျဖစေစ ယငးဥပေဒမာ

အတညျဖစပါသည။ အကယ၍ သမၼတမ သေဘာထားမတခကႏငအည ျပငဆငထားသညဥပေဒၾကမး (သ႔မဟတ)

သမၼတသေဘာထားမတခကက လကမခဘ မလအတငးဆးျဖတထားမႈသည သမၼတလကမတမထးလညး ၇ ရကျပည

ေျမာကပါက အတညျဖစပါသည။73

• လႊတေတာဥကဌ၊ ဒတယဥကဌမား

အမးသားလႊတေတာဥကဌႏင ဒတယဥကဌမား ေရြးေကာကတငေျမႇာကမႈက အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၁၁ ပါ ျပ႒ာနးခကျဖစ

သည လႊတေတာကယစားလယမားထမပင ေရြးခယရပါမည။ အမးသားလႊတေတာဥကဌ သ႔မဟတ ဒတယဥကဌေနရာ

လစလပလၽင အနးကပဆးကငးပသည အမးသားလႊတေတာအစညးအေဝးတြင အစားထးေရြးေကာကတငေျမႇာက

ရပါမည။

အမးသားလႊတေတာ ဥကဌ တာဝနထမးေဆာငႏငျခငး မရသညအခါ ဒတယဥကဌက တာဝနထမးေဆာငရမည။

ဥကဌ၊ ဒတယဥကဌ၏ သကတမးမာေနာကတႀကမ လႊတေတာအစညးအေဝး စတငမကငးပမအခနအထ ျဖစသည။

အၿမတမးေရးရာေကာမတ ၄ ခအပါအဝင အျခားလအပ၍ ဖြ႔စညးထားသည ေကာမတမားတြင ပါဝငရမည ကယစားလယက

ေရြးခယတငျပရမည။

လႊတေတာကယစားလယမားမာ ေမးခြနးအဆတငသြငးေမးျမနးျခငးက ဥကဌခြငျပခကျဖငသာ ျပလပရသည။

ဥပေဒၾကမးတငသြငးမႈမားမာလညး ထနညးလညးေကာငးပင ျဖစသည။

73 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ ပဒမ၁၀၆ ( က) (ခ) ( ဂ) အရ

4040


ေရးရာေကာမတမားဖြ႔စညးခြငအျပင ေရးရာေကာမတမားထ ျပငပအဖြ႔အစညးမား၊ တတသပဂၢလမားကလာေရာက အႀကေပး

ေတြ႔ဆမႈမား၊ လထၾကားနာေဆြးေႏြးမႈမားမာ အမးသားလႊတေတာဥကဌ၏ ခြငျပခကျဖငသာ ေဆာငရြကခြငရသည။

• လမး၊ ဘာသာ၊ ကား/မပါဝငမႈ

အာဏာရငေခတလြန ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင ဗမာ (သ႔မဟတ) ဗမာ ႏင အျခားမးႏြယစေရာထားသည

ဗမာကျပား ၅၆.၃ ရာခငႏႈနးရၿပး ၂ဝ၁၆ ခႏစတြင စတငဖြ႔စညးခေသာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ဥးေဆာငသည

အမးသားလႊတေတာတြင ၅၅.၄ ရာခငႏႈနးမာ ဗမာ (သ႔မဟတ) ဗမာကျပားမားျဖစသည။74

ပထမအႀကမႏင ဒတယအႀကမ လႊတေတာႏစရပစလးတြင ဗဒၶဘာသာဝငမား လႊမးမးထားပါသည။ ပထမအႀကမ

အမးသားလႊတေတာတြင ကယစားလယ ၁၄၁ ဥး (၈၄.၄) ရာခငႏႈနးသည ဗဒၶဘာသာဝငမားျဖစသည။ ခရစယာန

ဥးေရမာ ၂၅ ဥးျဖစသည။ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင အစၥလာမဘာသာဝင တဥးလညးရခၿပး ဘးသးေတာင၊

ေမာငေတာနယမျဖစကာ ၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြငမ ယငးနယမ မြတဆလငမားမာ ကယစားလယေလာငး

အျဖစပင စာရငးသြငးခြင မရသလ ရခငျပညနယအတြငးမ မြတဆလငမားမာလညး မေပးခြငပင မရေတာေခ။

ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင ပါဝငခသည ရခငေျမာကပငးေဒသမ အစၥလာမဘာသာဝင ကယစားလယ ၃

ဥးစလး၏ ကယေရးအကဥးတြင ျမနမာမြတဆလငဟ ေဖာျပထားသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ အႏငရခသည

၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြသည ဘာသာေရးအမးအစားစလငမႈက ျမႇငတငႏငမႈ မရခပါ။75 အစၥလာမဘာသာဝင တဥးမ

လႊတေတာကယစားလယအျဖစ ပါဝငလာျခငးမရသည လႊတေတာလညး ျဖစလာခသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ

ဥးေဆာငသည လကထကတြင ခရစယာနကယစားလယ အနညးငယ တးတကလာၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ၂၃

ေယာကျဖစကာ အမားစမာ ကခငႏင ခငးျပညနယတြင အႏငရရချခငးျဖစသည။

အမးသမးလႊတေတာ ကယစားလယအေရအတြကမာ ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးထက ဒတယအႀကမတြင

တးတကလာခသည။ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင အမးသားလႊတေတာ၏ ၂.၄ ရာခငႏႈနး စစေပါငး ၄ ဥးသာ

အမးသမးလႊတေတာကယစားလယ ပါဝငမႈ အခးအစားျဖစခသည။ ၂ဝ၁၆ ခႏစ၊ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး

ျပနစခနတြငမ အမးသားလႊတေတာတြင အမးသမးစစေပါငး ၂၃ ဥး ကယစားလယအျဖစ ပါဝငလာၾကသည။

လႊတေတာႏစရပေပါငး အမးသမးကယစားလယ စစေပါငး ၆၇ ဥး ရလာေသာလညး ဒတယအႀကမလႊတေတာသကတမး

တြင အမးသားလႊတေတာ၌ ေရးရာေကာမတဥကဌအျဖစ ေနာျမေစး တစဥးသာ ကနရေတာသည။ ေဒၚရလာနနေတာင

မာ တငးရငးသားေရးရာ ေကာမတဥကဌအျဖစ ခန႔အပျခငးခခရေသာလညး ကြယလြနသြားေသာေၾကာင လႊတေတာ

ႏစရပေပါငးတြင ေရးရာေကာမတဥကဌအျဖစ တာဝနထမးေဆာငသ အမးသမး ၃ ဥးသာ ကနရေနသည။ သးသန႔

အသငးအဖြ႔မားတြငမ အမးသမးလႊတေတာကယစားလယအခ႕မာ ဥကဌအျဖစ တာဝနယေနၾကပါသည။

• တပကယစားလယမား

ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယစစေပါငး၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးမာ တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပမ

အမညတငသြငးသည ကယစားလယမားျဖစသည။ တပမေတာသားကယစားလယတဥးျဖစသည ဗလမးႀကးမငးသနး၏

တပမေတာသားကယစားလယဆငရာ စာတမးတြင ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒက အေျခခၿပး လႊတေတာထေရာကေနသည

74 R.Egreteau,Parliamentary Development in Myanmar, 201775 ျပညေထာငစလႊတေတာ Website (ဝငေရာကဖတ႐ႈ႕သညရကစြ ၂၀၁၉၊ စကတငဘာလ) ႏင Nikkei Asia Review , Myanmar parliament Old

Preserves Old Patterns, April 3, 2016

4141


တပမေတာအေနျဖင ဘကမလကဘ ရပတညေနျခငးျဖစၿပး၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒက ေကာလြနေသာလပေဆာငခကမား

အေျခခဥပေဒအား ဆန႔ကငမႈကစၥရပအေပၚ တားဆးသြားရနျဖစသညဟ ေဖာျပထားသည။

(၁) ဥပေဒႏငအည တပမေတာ၏ ရညမနးခကေတြက ဆကလကအေကာငထညေဖာရန

(၂) အျပသေဘာေဆာငၿပး လႊတေတာႏငထေတြ႔ပးေပါငးေဆာငရြကရနႏင ယငးကသ႔ ေဆာငရြကရာတြင အမား

ဆးျဖတခကအတငး ျဖစေစရမည။

(၃) စစမကပဋပကၡမားခပၿငမးၿပး တညၿငမေအးခမးကာ ဒမကေရစရငကကလာပါက တပမေတာအေနျဖင သ၏

မလလပငနးတာဝနအသးသးက ျပနလညထမးေဆာငမာျဖစသည။ (ဥပမာအားျဖငႏငငေရးကေန တပမေတာဆတခြာရန)76

တပမေတာလႊတေတာကယစားလယမားသည ျပညေထာငစမၿပကြေရး၊ တငးရငးသားစညးလးညညြတမႈမၿပကြေရး၊

အခပအျခာအာဏာတညတခငၿမေရး စသည ဒ႔တာဝနအေရးသးပါးက ထနးသမးေစာငေရာကရန တာဝနရသညဟ

တပမေတာ ကာကြယေရး ဥးစးခပက ဆသည။

တပခပမငးေအာငလႈင၏ ေျပာဆခကအရ ႏငငေတာကာကြယရန စစတပမာ လႊတေတာအတြငးရေနေသာလညး

လႊတေတာ၏ ဥပေဒျပေရးအပါအဝင အဆးစြနေသာ ဆးျဖတပငခြငအာဏာသည လႊတေတာမာရေနတာျဖစသညဟ

စကာၤပအေျခစက CNA သတငးဌာနႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတြင တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပမ ေျပာဆထားသည။

လႊတေတာသည အရပသားကယစားလယမားႏင တပမေတာသားကယစားလယေတြအၾကား ႏစဘကပးေပါငးေဆာငရြက

ႏငေသာ ႏငငေရးဆငရာ ကစၥအသးသးက ပးေပါငးလပေဆာငဖ႔ရနအတြက ႀကးစားေဆာငရြကခြငရသညေနရာ လညး

ျဖစကာ၊ ယၾကညမႈတညေဆာကေရးတြင အေရးပါေသာ ႏစဘကအျပနအလန ရႈျမငခကေတြအၾကား ကြာဟခကမားက

ျပနလည ေစစပႏငေသာ ေနရာျဖစသည။77

ဒတယသကတမးကာလမစ၍ လႊတေတာတြငတကေရာကသည တပမေတာသားကယစားလယမားက ပထမအႀကမ

သကတမးထက ပမရာထးႀကးျမငသည တပမေတာသားကယစားလယမားျဖင အစားထးခၿပး အမးသားလႊတေတာ

တပမေတာသား ကယစားလယအဖြ႔ေခါငးေဆာငမာ ဗလခပအဆငရသျဖစလာပါသည။ ယငးအျပင ေနာကပငးကာလမားတြင

ေရြးေကာကခကယစားလယမဟတသည တပမေတာသား အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင

လထေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား လပလာၾကပါသည။

• ေရးရာေကာမတမား

အၿမတမးေကာမတ ၄ ခ ျဖစသည ဥပေဒၾကမးေကာမတ၊ ျပညသ႔ေငြစာရငးေကာမတ၊ လႊတေတာအခြငအေရး ေကာမတ၊

အစးရအာမခခကမား၊ ကတမားႏငတာဝနခခကမား စစစေရးေကာမတမလႊ၍ ကနေကာမတမားက လအပမႈအေပၚ

မတည၍ လႊတေတာဥကဌမ ဖြ႔စညးခြငရသည။ အၿမတမးေကာမတ ၄ ခ၏ ကယစားလယမားကလညး လႊတေတာ

ဥကဌကမ အဆျပခြငရေနၿပး လႊတေတာ အတညျပခက ရယရသည။

76 Min Than, Tatmadaw in Parliament/ ISEAS , 2018 77 Senior General Min Aung Hlaing Interview on Channel news asia , 2015 ,cited Min Than , Tamadaw in Parliament , ISEAS, 2018.

4242


လႊတေတာသည လႊတေတာေကာမတမား၏ တာဝနလပပငခြင၊ ရပငခြငမားက သတမတေပးရမည။ လႊတေတာေကာမတ၏

သကတမးသည လႊတေတာသကတမးႏငအည ျဖစသည။ ေကာမတဝငတဥးသည သကဆငရာေကာမတ၏ ခြငျပခက

မရဘ ၃ ႀကမတငတင တဆကတညးကငးပသည ေကာမတအစညးအေဝးသ႔ မတကလင ေကာမတဝငအျဖစမ အလ

အေလာက ရပစသည။78

ေကာမတမား၏ အဓကလပငနးတာဝနမာ ၎ေကာမတႏင သကဆငသည ဥပေဒၾကမးမားျပစျခငး၊ အကယ၍

အစးရဘကမ လႊတေတာသ႔ တငသြငးထားျခငးျဖစပါက စစစမတခကျပရျခငး၊ ေရးရာေကာမတႏင ဆကႏႊြယသည

ကစၥရပမားက ကြငးဆငးစစေဆး အစအရငခစာေရးသားျခငး၊ ျပငပမ အႀကျပေဆြးေႏြးမႈမား လကခေဆာငရြကမႈ၊

ၾကားနာေဆြးေႏြးပြမားကငးပမႈ တ႔ျဖစသည။

• မေပးျခငး

လႊတေတာတြငး မခြဆးျဖတမႈမားက လ႕ဝကမေပးစနစျဖင ေဆာငရြကၾကရသလ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး ကသ႔ေသာ

ကစၥမလႊ၍ ကနကစၥရပမားက အမားစဆးျဖတမႈ အႏင Popularity Vote ျဖင မခြဆးျဖတပါသည။

• လႊတေတာကယစားလယမားတာဝန

လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင ဥပေဒျပျခငး၊ အပခပေရးတရားစရငေရးဆငရာအဖြ႔အစညးမား၏ ေဆာငရြကခကက

အျပနအလနထနးညႇျခငး၊ မဆႏၵရငမားအား ကယစားျပေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကရပါသည။

4.3/ 2001 ckESpfrS vuf&dSumvtxd trsKd;om;vTwfawmftaMumif; waphwapmif; 4.3/ 2001 ckESpfrS vuf&dSumvtxd trsKd;om;vTwfawmftaMumif; waphwapmif;

လႊတေတာအတြငး ပါတစေဆြးေႏြးျငငးခခၾကသညဓေလ ႏစေပါငး ၅ဝ နးပါး ေပာကဆးခသည ျမနမာႏငငတြင စစတပက ညႊနးဆ

သည လၿခေရး၊ ကာကြယေရးက႑မအပ ကနက႑မားတြင လႊတလပမႈရလာသည ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒသကဝငလာမႈႏင

အတ ပါတစေဆြးေႏြးျငငးခမႈမားမာ ၂ဝ၁၁ ခႏစ ႏစဆနးပငးတြင ျပနလညလႈပရားသကဝငလာခသည။

လႊတေတာႏင ေရြးေကာကပြစနစမရသည အာဏာရငစနစမ ၂ဝဝ၈ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ အသးျပကာ စပၾကား

စနစျဖင အသကသြငးမည အာဏာရငေခတလြနေရြးေကာကပြက ပမေကာငးမြနသညအဆငတဆင Better Off အေနျဖင

လကခသငေၾကာငး တကတြနးသမားကပင အေျခခဥပေဒသစျဖငေမာငးႏငမည ျမနမာအခငးအကငးသစတြင လႊတေတာ

အငစတကးရငးမား အားေကာငးေမာငးသနျဖစေရးမာ ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရးအတြက အေရးပါႏငသည အခကတခကအျဖစ

မးေမာငးထးျပၾကသည။79

ဒမကရကတကေဇးရငး မေအာငျမငသည ႏငငမားတြင ေနာကေၾကာငးျပနတတသည အငအားစမားအနက ရယဒကယ

အစြသနသည လထ၊ လကနကကငပနကနမႈ၊ ဒမကေရစ မဟတသည အမနးခငးႏငင၊ စစတပ ပါဝါႀကးစးမႈ၊ အစးရအဖြ႔

အႀကးအက ထငရာစငးမႈ စသညအပစမား ပါဝငေနတတၿပး အမတသရပလကၡဏာကြျပားမႈအေပၚ အေျခခသညႏငငေရး

78 အမးသားလႊတေတာနညးဥပေဒ ပဒမ၃၆ (က)79 ေအာငထြဋ၊ (၂၀၁၀) အသြငကးေျပာငးေရးThe Voice Weekly (2010 )/ Vol .5, No.43 ၊ ( ေမာငစးစမး ) အသြငကးေျပာငးေရးကနးပတရငးျခငးT

he Voice Weekly (2010 )/Vol. 5 No. 39 ၊ ( ေမာငစးစမး ) အစးရေကာငးႏငအတကအခေကာငးThe Voice Weekly , Vol.No. 40 , 2010။

4343


ကြလြမႈအေပၚ အာဏာရသ အစးရအပစမ ကငတြယေျဖရငးမႈ မလပႏငျခငး စသညအခကမား ပါဝငေနရာ အစးရ၏ လပပငခြငက

ထနးေထႏငစြမးမာ ဥပေဒျပေရး မ႑ငအေပၚ တညမေနၿပး အေျခခဥပေဒ ဆသညကစၥရပမား (ဥပမာ- ျမနမာတြင တပႏင

လႊတေတာ ပတသကေန) မာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငႏင သကဆငသညကစၥမား ျဖစပါသည။80 ယငးအျပင အသြငကးေျပာငးကာလ

တညၿငမေရးႏင လမႈဘဝလၿခမႈအတြကႏင စးပြားဘ႑ာေရးက႑မားအတြကပါ ဥပေဒျပခြငရသ၊ ထနးညႇခြငရသည မ႑ငမာ

ဥပေဒျပေရး မ႑ငပငျဖစသည။

အာဏာရငေခတလြန ပထမဆးေရြးေကာကပြကၾကညလင၂ဝ၁ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြ၏ သသယျဖစစရာ ပြငလငးျမငသာမႈ

အားနညးျခငး၊ အဓကကသည အတကအခႏင တငးရငးသားအငအားစမားပါဝငမႈ နညးပါးျခငးေၾကာင ျမနမာလႊတေတာ

မစတငခင ကာလမာ လထစတပါဝငစားမႈ အားနညးခရသည။

ကယစားျပမႈအားနညးသညဆသညအခကျဖင ႏငငတကာမဒယာမားထကမ ျမနမာလႊတေတာအေပၚ ေဝဖနမႈမားလညးရခသည။81

နအဖ၊ နဝတစစအစးရလကထကမ အမာခမား၊ စစဗလခပေဟာငးမား၊ စစအစးရဝနထမးေဟာငးအမားစျဖစေနသည

လႊတေတာမာ ဒမကေရစစနစႏင ေလာညသည လႊတေတာတရပအျဖစ လညပတၾကမညေလာ ဆသညသသယေမးခြနးမားလညး

အမနတကယပငရခပါသည။ ယငးအခနကာလမာ ျမနမာျပညမ အသက ၄ဝ ေကာ ၅ဝ တနးမးဆကမား အနးစပဆးအေနျဖင

ရငးႏးခသည လႊတေတာဆသညမာ တပါတဆရယလစလမးစဥပါတ BSPP အာဏာရငေခတက ကငးပခသညလကညႇးေထာင

ေခါငးညတ (Rubber Stamp) တဆပတးထလႊတေတာမားသာျဖစသညအတြကလညး ယငးကသ႔ သသယမားရေနျခငးမာ

အဆနးတၾကယေတာ မဟတလပါ။ သ႔ေသာလညး လႊတေတာတစႀကမကငးပၿပးတငး ထးျခားရတငးသည အဆျပတငသြငးမႈမား

ႏငငေရးရလဒမား ရလာသကသ႔ လႊတေတာစတငစဥက အာဏာရပါတျဖစတ ျပညခငၿဖးအမတမားအပါအဝင လႊတေတာ

အမတတခ႕၏ ျပညေထာငစဝနႀကးမား တငသြငးလာေသာ ဥပေဒၾကမးမားက စနေခၚေမးျမနးမႈမား လပလာခမႈႏငအတ

လႊတေတာသည စတငလႈပရားသကဝငလာခပါသည။82

လၿခေရးႏင အာဏာပငမား ကးလြနခၾကသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ၊ ေျမသမးမႈမားကသ႔ ကစၥမားအား ေျဖရငးရန

လပေဆာငမႈမားလညး ရလာခပါသည။ စစတပဝါစဥအရ မကြာသည အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးမ အဓက တာဝနရသမားျဖစသည

ဥးသနးစန၊ ဥးခငေအာငျမင၊ သရဥးေရႊမနးတ႔မာ ဒမကေရစစနစႏင နးစပခသမားမဟတခသညတင အာဏာမ႑ငမား

အၾကား တတႏငသမ သးျခားတညရေစေရးဆသည ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒ ေပးထားခကေအာကတြင မမတ႔ကရာက႑က

အတတႏငဆး တာဝနယပေဖာခၾကပါသည။ လႊတေတာအစပငးကာလမာပင လႊတေတာကယစားလယမား အေနျဖင

စစဗလခပေဟာငးအမားစ ျဖစေနသည အစးရဝနႀကးမားအေပၚ ေမးခြနးထတမႈမား၊ အစးရဘကမ တငသြငးလာသည

ဥပေဒမားအေပၚ ျပျပငသငသည အခကမား ေထာကျပ၊ ပယခမႈမားအား ရရတငးတငး ျပလပလာၾကသည။

ဥပေဒအမားစမာ လမႈစးပြားက႑ဆငရာကစၥရပမား၊ ကေလးသငယ ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ စးပြားေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈ၊

စကပးေရး ထြကကနကနသြယမႈမား၊ ဝငေငြခြန ႏင အကငပကျခစားမႈ တကဖကေရးဆငရာ ဥပေဒမားအထ ပါဝငပါသည။

ျမငသာသည ေျဖေလာမႈမားမာ အေစာပငးကာလတြင ခပသြကသြကလပႏငခသည။

80 T. Carothers (2002), The End Of Transition Paradigm; Fukuyama 2015, The Origin of Political Order; M. Steven Fishand J. Wittenberg, Failed Democratization in C. Herpfer, P. Bernhagen, Ronald F. Inglehart, and C. Welzel (ed.), Democratization, Oxford University Press, 2017, P - 260.

81 The Economist,Myanmar’s Sham Legislature: A Parliament, But not as you know – A Cry far from real representation, Jan 2017.82 R. Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview fo the Union Parliament, 2011-2016, The Asia Foundation; P -3.

4444


အပခပေရးပငးအေနျဖငလညး ေျဖေလာေရး လပငနးစဥမားတြင အားတကသေရာ ပါဝငခၿပး စစအစးရလကထကက

အတကအခမားအား ႏပကြပမႈတြင အသးခခသည အမးသား ညလာခလပငနးမား ေအာငျမငစြာကငးပႏငေရးအား ေႏာငယက

ဆန႔ကငမႈမ ကာကြယသည ဥပေဒက ဥးသနးစန အစးရမ ရပသမးေပးခပါသည။ လႊတေတာတြင ပါဝငေနသည ျပညခငၿဖး

ပါတမဟတသည လႊတေတာကယစားလယမားကလညး အားတကသေရာျဖငပင ဥပေဒျပေရးတြင ပါဝငခၾကသညသာ။

စစအစးရလကထက နာမညဆးျဖင ေကာၾကားခသည အလကထေရာနစ ဥပေဒဖကသမးေရးအတြက အမးသား ဒမကေရစ

အဖြ႔ခပမ ခြထြကလာၿပး ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြဝငကာ အႏငရခသည ကယစားလယတဥးက အဆတငခပါသည။ ယငးအဆရင

လႊတေတာကယစားလယကပင ႏငငေရးေၾကာင အကဥးကခေနရသမားအတြက လြတၿငမးခမးသာခြငေပးေရး အဆက

၂ဝ၁၁ ခႏစကပင တငသြငးခသည။83 အေစာပငးကာလ ဥပေဒၾကမးတခ႕မာ သတငးစာမားမ ထညသြငးေၾကညာမႈမား မရခ

ေသာလညး ပထမအႀကမ ဒတယလႊတေတာသကတမးမစ၍ ထညသြငးေၾကညာမႈမား လပလာခပါသည။

ယငးသ႔ ထညသြငးလာမႈႏငအတ ျပငပတတသပညာရငမား၊ အစးရမဟတသည အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမာ လႊတေတာေရးရာ

ေကာမတမားထ လာေရာကအႀကျပေဆြးေႏြးမႈမား၊ ကယစားလယမားမတဆင အႀကျပေဆြးေႏြးမႈမား လပလာခပါသည။84

အာဏာရငေခတလြန ပထမဆးအႀကမအျဖစ ျပလပခသည လႊတေတာအစညးအေဝးမားအနက အမးသားလႊတေတာ

အခနးက႑က ၾကညရငလညး လႊတေတာယဥေကးမႈအား စတငအစပးသည ကာလျဖစေသာလညး ၎၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈမာ

အထငႀကးေလာကစရာ အခကအခ႕ရေနခပါသည။

ပထမအႀကမ အမးသား လႊတေတာတငၾကားစာေကာမတ အေနျဖင လယယာေျမ သမးယမႈမားႏင ပတသကၿပး ေျပလညေအာင

ညႇႏႈငးေျဖရငးႏငရနအတြက အဆတငသြငးအတညျပမႈက ၂ဝ၁၁ ခႏစကတညးက ျပလပခၿပး လထကန႔ကြကမႈရသည

ျမစဆစမကနးအေရး ေျဖရငးရန အစအရငခစာတငသြငးမႈ၊ စစရပစေရး၊ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးေစေရးစသည က႑မားလညး

ပါဝငခသည။85

အမးသားလႊတေတာ ဥကဌ ဥးခငေအာငျမငမာ လႊတေတာေရးရာ ဖြ႔စညးလညပတမႈအတြက ျပညပ ဒမကေရစႏငငမားသ႔

သြားလာခြငနညးပါးသည စစအစးရ လကထကကပင စာအပစာတမးမားမတဆင ပါလမနဥပေဒျပေရးက စတငေလလာခသ

ျဖစသည။86 အထးသျဖင လၿခေရးႏင သကဆငသည စစရပစေရးဆငရာ ေမးခြနးမားမာ အစးရ၊ လႊတေတာ၊ တပမေတာမ

ထပသးေခါငးေဆာငမား ပါဝငသည အမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစအစညးအေဝး ခြငျပခကျဖင ေမးျမနး ခြင

ရချခငးျဖစသညဟလညး တကပြရပဆငး၍ ေဆြးေႏြးပြစတငေရး အေရးႀကးအဆအား တငခဖးသည လႊတေတာ ကယစား

လယေဟာငးတဥးက ေျပာသည။87

၉ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြအႏငရ အနအယလဒ-အမးသားဒမကေရစအဖြ ႔ခပ ၂ဝ၁၂ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြကတဆင

လႊတေတာအတြငး ဝငေရာကလာခနတြငမ လႊတေတာ၏ ႏငငေရးအရ တရားဝငမႈက ပမအားေကာငးေစခပါသည။

ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ မဆႏၵနယ ၄၄ ေနရာတြင ၄၃ ေနရာအထ အႏငရခၿပး အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၅ ဥး

မာလညး ၂ဝ၁၂ ခႏစ ေမလမစ၍ အမးသားလႊတေတာအစညးအေဝးမားတြင ကယစားလယအျဖစ ပါဝငခသည။

83 သဃၤကၽြနးၿမ႕နယမ ပထမအႀကမျပညသ႔လြတေတာကယစားလယေဟာငးတဥးျဖစသညဥးသနးညႊန႔ႏင ၂၀၁၉ ၾသဂတလက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ84 ပထမအႀကမ ျပညသ႔လႊတေတာလမႈဖြ႔ၿဖးေကာမတဥကဌဥးေမာငေမာငေဆြႏငေတြ႔ဆခသည ဥးေကာလငးဥးအား၂၀၁၉ၾသဂတလအတြငးေမးျမနးမႈမ85 ပထမအႀကမ ဒတယအမးသားလႊတေတာအစညးအေဝးမတတမးစာအပစာမကႏာ- ၉၀၅၊ လႊတေတာသကတမးႏစႀကမ ေရြးေကာက တငေျမႇာကခရ

သည အမးသားလႊတေတာကယစားလယဥးေဂေယာဝအား ၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေမးျမနးထားမႈ၊၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယဥးခကထနနန၏ ေကအငအ/ေကအငေအႏင အပစအခတရပစေရးဆငရာေမးခြနး ( ၆.၉.၂၀၁၂ ) အမးသားလႊတေတာအစညးအေဝးမတတမး / အမးသားလႊတေတာမထတေဝ ( ပထမအႀကမ )။

86 ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမး လႊတေတာဥကဌႏစဥးႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးခသႏင ၂၀၁၉ ဇလငလတြင ေမးျမနးထားမႈ87 ပထမအႀကမလႊတေတာတြင တကေရာကခသည အငဂနးယနၿမ႕နယမ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယႏင ၂၀၁၉ ဇလငလအတြငးက ေမးျမနးမႈမ

4545


အမးသားလႊတေတာမာ ျပညသ႔လႊတေတာႏင ဥပေဒျပပငခြင တနးတသာ သတမတထားၿပး မညသညကစၥရပမားမာ

သးျခားျပပငခြငဆၿပး မသတမတထားေသာလညး တငးရငးသား ဘာသာစကားအေျချပသငၾကားေရး ပါဝငသည အမးသားပညာ

ေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး (အျငငးပြားဖြယ ဥပေဒအျဖစ ထြကေပၚလာခ)၊ နယစပေဒသႏင တငးရငးသားလမးမား

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒက ဒတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ၊ ျမနမာသတတြငး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ၊ သတငးမဒယာ

ဥပေဒ စသည ဥပေဒမားက အမးသားလႊတေတာ မတဆင တငသြငးခပါသည။

ျပညခငၿဖးလကထက ပထမအႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ဥပေဒ စစေပါငး ၂၃၂ ခက အတညျပေပးခပါသည။88

ဥပေဒအမားစမာ အပခပေရးပငးက ျပငဆငထားေသာဥပေဒမား၊ ေရြးေကာကပြေကာမရငသ႔မဟတ ေရ႕ေနခပရးကသ႔ ျပည

ေထာငစအဆင ဥပေဒျပေရးႏင တကရကမသကဆငသည အစအဖြ႔မားမ တငျပလာေသာ ဥပေဒၾကမးမားျဖစသည။89 ဥပေဒ

ျပႏႈနးၾကညပါက တႏစက ၄၆ ခႏႈနးေလာက ျပချခငးလညး ျဖစေပသည။ ေကာငးကးအေနျဖင တညဆဥပေဒ ၄ဝဝ ေကာ

က အေလးအနကထားၿပး မျပညမစ ေရးသားထားေသာဥပေဒမား၊ ေခတမမသညဥပေဒမား၊ ဖႏပခပျခယသည ဥပေဒမားက

ဖကသမးျခငး၊ ျပနလညျပငဆငေရးဆြရန အားထတျခငးမားသည အာဏာရငေခတလြန ပထမလႊတေတာသကတမးကယစားလယ

မား၏ ႏငငေရးအရ ပါဝငမႈ အားေကာငးသညလကၡဏာဟ ဆႏငသည။ သ႔ေသာလညး အတညျပခသည ဥပေဒမား၏

အရညအေသြးမာ အလြနနမကလသည။90

စဖြ႔မႈ အစဥအလာႏင စဖြ႔မႈဆငရာ လပကငႏငစြမးမာ ကာလတာရညေပာကဆးေနခၿပး ေရရညတညတ႔မည ဥပေဒ၊ ခငမာသည

ဥပေဒမား ေရးဆြျပစႏငရနအတြက နညးပညာပငးအပါအဝင ႏငငေရးအပငးမာပါ အားနညးခသည။91

၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ တညရခသည လမးစလႊတေတာေနရာအသြငယထားသည အမးသားလႊတေတာမ တငသြငးခသည

အျငငးပြားဖြယ ဥပေဒမားစာရငးတြင လ႔အခြငအေရးအရ ေမးခြနးထတစရာျဖစခသည ကးကြယမႈဘာသာ ကးေျပာငးျခငးဆငရာ

ဥပေဒၾကမးႏင တလငတမယားဥပေဒၾကမးတ႔လညး ပါဝငခသည။၂ဝ၁၆ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလမ စတငသည လႊတေတာဒတယ

သကတမးမာ အနအယလဒ-အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပမ ပါတဝငမားလႊမးမးသည တနညးအားျဖင ပငနလႊမးမးသည

လႊတေတာအျဖစ တငစားခရသည လႊတေတာလညး ျဖစပါသည။

၂ဝ၁၁ ခႏစမ စတငခသည အာဏာရငေခတလြန ပထမသကတမးအား အေထြေထြ ေျဖေလာသည ကာလ (Liberalization

period) ဟ ေခၚမညဆလင အရပသား အမားစျဖင တကလာသည အစးရ၊ လႊတေတာတ႔ ရလာမႈမာ ဒမကရကတကေဇးရငးအရ

ေျခလမးတလမးေရ႕သ႔ တကႏငမႈဟ သတမတရပါမည။92 ဒမကရကတကေဇးရငး၊ စစရပစေရး၊ ဖကဒရယျပညေထာငစ

တညေထာငေရး၊ ေစးကြကစးပြားေရး ပျပငစြာေပၚထြကမႈတ႔က တၿပငနကတညး ဥးတညေဆာငရြကရသည ႏငငအတြက

စနေခၚမႈမာ ေျမာကျမားစြာ ရေနေသာလညး ဒမကေရစ စညြနးႏင ကကညသည ဥပေဒမားအား ျပညခငၿဖး ဥးေဆာငသည

ပထမအႀကမ လႊတေတာ သကတမးထက ပမေပၚထြကလာေစရန ေမာလငခက ႀကးႀကးမားမားလညး ထားရခၾကပါသည။

ပမေကာငးမြနသည ဥပေဒမား ထြကေပၚလာရန ျပညသက ေမာလငသညမာ အဆးေတာ မဟတေပ။

88 ျပညေထာငစလႊတေတာ Website စာမကႏာ ၊ ျပ႒ာနးၿပး ဥပေဒမား စာရငးတြင ေဖာျပထားခကအရ ကးကားထားပါသည။ ( Accessed 2019 November 13 )

89 R. Egreteau, Chapter 16: Emerging patterns of Parliamentary Politics, in David I. Steinberg (ed), Myanmar: The Dynamics of an Evolving Polity, 2014.

90 Ibid , P – 40. 91 ICG, Not A rubber Stamp: Myanmar’s legislature in a time of Transition, Briefing No.142/ Asia, 2011, P-14.92 T. Sisk, From War to Democracy, 2008 ; စငးထြနးေအာငလြင၊ ၂၁ပငလ၊ဒမကရကတကေဇးရငးန႔ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအၿပငတညေဆာကျခငး၊

MCN TV News ေဆာငးပါး၊ ၂၀၁၇ ဇနန၀ါရ https://www.mcntv.biz/opinion/24/01/2017/26463/( Accessed 2019 November 7 )

4646


သ႔ေသာလညး အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ အစးရလကထက အေစာပငး ျပညေထာငစလႊတေတာ အစညးအေဝးမားတြင

ဥပေဒျပႏငစြမးမာ အားနညးေနၿပး မျပညမစျပစထားေသာ ဥပေဒအမးမးအား အတညျပျခငး၊ ျပနလညျပငဆငျခငးတ႔အား

အထးဝါယမ စကခသညအတြက အႀကးအကယေဝဖနခခရပါသည။93 ပါတတြငး စညးကမးရရန လအပမႈက အေၾကာငးျပကာ

အပခပေရးအစးရ ရပတညေရးက ထခကႏငသညဆသည အေၾကာငးျပခကျဖင လႊတေတာကယစားလယမားအေပၚ

စညးကမးတငးကပမႈမား ျပလပခသည။

အနအယလဒအေနျဖင ဗဟအလပအမႈေဆာငေကာမတႏင တငပငျခငးမရဘ လႊတေတာရးက ဥပေဒၾကမး သ႔မဟတ အဆတခ

တငသြငးခြငမရသညမာ၂ဝ၁၂ ခႏစလႊတေတာထစဝငကတညးကပင ဗဟခပကငမႈမားျပားေသာ အဖြ႔အစညးျဖစသညနညးတ

အစးရအဖြ႔က ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ခပကငခသလ လႊတေတာကမ အေစာပငးက ျပညသ႔လႊတေတာ ဥကဌ ဥးဝငးျမငက

အထး ၾကပမတကငတြယခပါသည။ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌအျဖစ ကရငအမးသားျဖစသ အာဇာနညေခါငးေဆာင မနးဘခင၏

ေျမး မနးဝငးခငသနးအား ခန႔အပခသည။ ယငးသ႔ ခပကငမႈမားသည ဆသညအတြက အနအယလဒ လႊတေတာအေနျဖင

လထအကးႏင လထအား ဖႏပသညဥပေဒမားအား မပယဖက၊ အသစမဆြဆသည သေဘာေတာ မေဆာငေခ။

ေခတေနာကကသည ဥပေဒ သ႔မဟတ လထက ႏပစကသည ဥပေဒမားက ျပညခငၿဖးေဆာငရြကခသည အေရအတြကႏင

တနးတပင လႊတေတာ ပထမႏစ သကတမးမာပင ပယဖကခသည။ စစေပါငး ဥပေဒ ၆ ခပါဝငၿပး ယငးဥပေဒမားမာ ဥးသန႔ စာပန

အေရး လထဆႏၵျပပြမား စစအစးရလကထကႏငငေရးအရ သေဘာထားကြလြသမားအား ဖႏပရန အသးျပသည ဥပေဒမား၊

ဧညစာရငးတငၾကားမႈပယဖကျခငး၊ အေရးေပၚစမမႈ အကဥပေဒ တ႔ပါဝငသည။ ယငးတ႔အနက ဧညစာရငးဥပေဒအပါအဝင

အျခားဖႏပသညဥပေဒ တရပအား ျပငဆငပယဖကျခငးမာ အမးသားလႊတေတာမ စတငတငသြငး အဆျပချခငးျဖစသည။

အဂတတကဖကေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး ျပညသ႔ေငြစာရငးက ဥပေဒ၊ ဆကသြယေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည

ဥပေဒမားမာ အမးသားလႊတေတာမ တငသြငးချခငးျဖစသည။

ပထမအႀကမ သကတမး ဥးသနးစန အစးရ လကထကက ျပ႒ာနးကခသည ၿငမးခမးစြာ စေဝးစတနးလညလညခြငႏင

ဆႏၵေဖာထတခြင၊ ၿငမးစစဥပေဒက ျပငဆငျခငးမာ ၂ဝ၁၆ ခႏစတြင စတငျပလပခၿပး ၂ဝ၁၈ တြငလညး ေနာကတႀကမျပလပရန

ျပငဆငလာခပါသည။ ျပငဆငခမႈမားႏင ထပမျပငဆငရန အဆျပသည အခကမားမာ ယခငကထက ပေကာငးသည

အခကတခ႕ ပါလာေသာလညး အဓပၸာယမရငးမလငးမႈက အသးျပၿပး လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာမႈက ကန႔သတႏငဖြယရာ

အခကမားလညး ရေနသညအတြက လ႔အခြငအေရးလႈပရားသမားႏင အရပဘက အဖြ႔အစညးမားက ကန႔ကြကမႈ အခ႕

ရေနခသည။ အမးသားလႊတေတာမတဆင ယငးဥပေဒ ျပငဆငခကက အတညျပခေသာလညး လႊတေတာတြငးေဆြးေႏြး

မႈတြင အနအယလဒ ကယစားလယအခ႕ကပါ ဒမကေရစႏင ပတသကသညဥပေဒတြင ဒမကေရစေဘာငကဥးေစသည အလပ

မလပသငဟ လႊတေတာတြငး ေဆြးေႏြးမႈတြင ေထာကျပခၾကသည။94

ဒတယ လႊတေတာ သကတမးတြင အမးသားလႊတေတာမာ အာဏာမ႑ငမားအၾကား လြတလပစြာတညရေရး အျပနအလန ထနး-

ေထျခငး (Check and Balance) အရ အေျခခ ဥပေဒေပးထားခကကပင ၃ ႏစတာကာလအတြငး ျပညမေအာင မလပႏငခရာ

လာမည လကကန လႊတေတာသကတမးတြင ပမေကာငးမြနေအာငလပႏငမညလားဆသညအခကမာ ေမးျမနးခသည

93 R. Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Parliament, 2011-2016, P – 44.94 VOA Burmese: ၿငမးစစ ဥပေဒျပငဆငေရး အမးသားလႊတေတာအတညျပ၊ မတလ ၂ ရက၊ ၂၀၁၈ ခႏစ။ https://burmese.voanews.com/a/

hluttaw-protest-law-/4283983.html(Accessed on December 3, 2019)

4747


လႊတေတာ ကယစားလယမား၏ စးရမပပနခကပငျဖစသည။95 အထကတြငေဖာျပခသလ ဒမကရကတကေဇးရငးဆငရာ

သေတသနျပမႈ အေထာကအထားမားအရ ဥပေဒျပေရး စြမးေဆာငရညႏင ဒမကရကတကေဇးရငး၏ ကၾကမၼာ အခငအမာ

ဆကစပေနရာ ဥပေဒျပေရးမ႑င အာဏာနညးေလေလ ဒမကရကတကေဇးရငး အေရးနမႏငေျခမားေလေလဟ ဆရပါမည။96

4.4 (c)/ a&G;aumufyGJpepf4.4 (c)/ a&G;aumufyGJpepf

4.4.1/ vTwfawmfoHk;&yf wNydKifwnf;usif;yonfh a&G;aumufyGJpepfESifh 4.4.1/ vTwfawmfoHk;&yf wNydKifwnf;usif;yonfh a&G;aumufyGJpepfESifh

trsKd;omvTwfawmfrJqE´e,f owfrSwfyHktrsKd;omvTwfawmfrJqE´e,f owfrSwfyHk

၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကအရ ျမနမာေရြးေကာကပြစနစမာ လႊတေတာကယစားလယမားက ေရြးခယသညေရြးေကာကပြ

စနစသာ ျဖစသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာျဖစသည အမးသားလႊတေတာ၊ ျပညသ႔လႊတေတာႏင ျပညနယႏင တငးအဆငမ

ေရြးေကာကခ ကယစားလယမားအား မဆႏၵရငမားအေနျဖင တရကတညး တႀကမတညးတြင မေပးေရြးခယရေသာ စနစလညး

ျဖစၿပး ယဥၿပငသည ကယစားလယမားအနက အႏငရသအကနယ FPTP (Pluralities ဗဟ၊ အမားစ ကယစားျပစနစ)

ကကငသး၍ ကယစားလယမားက အႏငေပးသည စနစျဖစသည။97 ၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခဥပေဒအရ ေရြးေကာကပြဆငရာ

ကစၥရပမားအတြက အျမငဆး အဆးအျဖတေပးႏငသည အဖြ ႔အစညးမာ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရငျဖစၿပး

အေျခခဥပေဒပဒမ ၃၉၈ အရ ေကာမရငဥကဌႏင အဖြ႔ဝင အနညးဆး ၅ ဥးကသမၼတမ ခန႔အပခြငရပါသည။98 ေကာမရင

သကတမးမာ ၅ ႏစျဖစၿပး ေကာမရငဥကဌမာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခရးသ႔ အဓပၸာယ ဖြငဆခက၊ ဆးျဖတခက ရယရ

မညကစၥမားႏင ပတသကၿပး တငသြငးခြငရသလညး ျဖစသည။99

အမးသားလႊတေတာကယစားလယအတြက ျပညနယႏင တငးေဒသတခလင ကယစားလယ ၁၂ ဥးစ သတမတထားေသာလညး

၁၂ ၿမ ႕နယထက ေလာနညးသည ျပညနယ၊ တငးေဒသမားအတြကမ အနညးဆးတၿမ ႕နယလင တစဥးမဆႏၵနယသတမတေပးရ

မညျဖစၿပး အကယ၍ ၁၂ ဥး မျပညေသးပါက အဆပါေဒသတြငးရ ၿမ ႕နယမားရ လဥးေရအနညးအမားအေရအတြကက တနးစၿပး

လဥးေရအမားဆးၿမ ႕မစ၍ တစနယလင မဆႏၵနယ တနယစက ၁၂ ဥးအေရအတြကျပညသညအထ ထပေဆာငးသတမတေပးရမည။100

ကယပငအပခပခြင တငး သ႔မဟတ ေဒသပါရသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြက မဆႏၵသတမတရာတြငမ ကယ

ပငအပခပခြငေဒသမားအတြက ၁ ေနရာစသတမတေပးၿပး ကနမဆႏၵနယမားအတြက ခရငအလက လဥးေရက အခး

အစားအေပၚ မတည၍ သတမတရမည။ အကယ၍ ခရငတခအတြငး မဆႏၵနယအေရအတြကသည ယငးခရငအတြငးရ

ၿမ႕နယအေရအတြကႏင တညေနပါက တစၿမ႕နယလင မဆႏၵနယတစနယစ သတမတေပးရမည။ ခရငတခအတြက ရရေသာ

မဆႏၵနယအေရအတြကသည ယငးခရငအတြငးရ ၿမ႕နယအေရအတြကထကပမေနပါက ၁ ၿမ႕နယလင မဆႏၵနယ တစနယစ

သတမတေပးရမည။ ယငးသ႔သတမတေပးၿပးေနာက ပေနသည မဆႏၵနယ အေရအတြကက ယငးခရငအတြငးရ ၿမ ႕နယမား၏

လဥးေရအမားအနညးအလက တနးစဇယားျပ၍ လဥးေရအမားဆးတစၿမ႕နယလင မဆႏၵနယ တစနယစကလအပေနေသာ

မဆႏၵအေရအတြက ျပညသညအထထပေဆာငးေပးရမည။

95 ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာကယစားလယ၂၇ဥးႏငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ( ၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလအတြငး )96 M.Steven Fish & J. Wittenberg, Failed Democratizations, pp - 260, 261, 262.97 အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြ ဥပေဒ ပဒမ၃၄ မ ၄၉အထ ေရြးေကာကပြကငးပျခငးႏင ဆႏၵမေရတြကျခငး၊ အတညျပေၾကျငာျခငး98 ၂၀၀၈ ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၉၈99 ယငး၊ ပဒမ၃၂၅100 အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒ၊ အခနး၃

4848


ခရငတခအတြငးရ မဆႏၵနယအေရအတြကသည ခရငအတြငးရ ၿမ႕နယ လဥးေရထက ေလာနညးခလင လဥးေရကြာဟမႈ

မရေစရနအတြက မဆႏၵနယမား၏ လဥးေရအခးအစားအတငးတတႏငသမ နးစပမႈရေစရန၊ တဆကစပတညးျဖစေစရန

ၿမ႕နယမားျဖင ေပါငးရးဖြ႔စညးႏငသည။ လဥးေရနညးသည ခရငမားရေနပါကလညး လဥးေရ မတမႈရေစရန ယငးခရငမားနင

ဆကစပလကရေသာအျခားခရငတခခႏင စပလဥး၍ မဆႏၵနယ တစနယအျဖစ သတမတႏငသည။101

မဆႏၵနယသတမတမႈ ကြျပားသညပစအရ ကယစားျပရသည ကယစားလယမား၏ ဧရယာနယေျမမာ မတပါေခ။ ဒတယအႀကမ

အမးသားလႊတေတာ အစညးအေဝးသ႔ တကေရာကေနသည ရမးျပညနယအတြငးမ ကယစားလယတစဥးဆလင ၎ကယစားျပသည

အမတ (၂) မဆႏၵနယမာ ၿမ႕နယ ၁၁ ၿမ႕နယႏင ၿမ႕နယခြ ၅ ၿမ႕ ေပါငးထားသည မဆႏၵနယမ ကယစားလယျဖစေနသကသ႔

ယခင သမၼတဥးသနးစန အစးရ၏ သမၼတရးဝနႀကးေဟာငးတဥးျဖစေသာ ဒတယ အႀကမ လႊတေတာအမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ ဥးစးသနး၏ မဆႏၵနယျဖစသည ကယားျပညနယမ အမတ ၅ မဆႏၵနယဆလင လဥးေရေထာငဂဏနးခန႔သာရ

ပါသည။ ကရငျပညနယ ၾကာအငးဆပႀကး၊ ဖားပြနကသ႔ ၿမ ႕နယမားတြငမ တစၿမ ႕နယလင အမးသားလႊတေတာကယစားလယ

၂ ဥးစကယစားျပရသကသ႔ ျဖစေနပါသည။102

4.4.2/ jynfvHk;uRwfa&G;aumufyGJ ESpf&yfESifh vTwfawmfESpfBudrf yg0ifrI tcsKd;tpm; 4.4.2/ jynfvHk;uRwfa&G;aumufyGJ ESpf&yfESifh vTwfawmfESpfBudrf yg0ifrI tcsKd;tpm;

ဇယား (၉) ၂ဝ၁ဝခႏစ ေရြးေကာကပြအၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ႏငငေရးပါတအလက ေနရာရရမႈအေျခအေန

Parties Seats

Union Solidarity and Development Party (USDP) 129

Rakhine Nationalities Development Party (RNDP) 7

National Unity Party (NUP) 5

National Democratic Force (NDF) 4

All Mon Region Democracy Party (AMRDP) 4

Chin Progressive Party (CPP) 4

Shan Nationalities Democratic Party (SNDP) 3

Phalon-Sawaw Democratic Party (PSDP) 3

Chin National Party (CNP) 2

Pa-O National Organization (PNO) 1

Kayin People Party (KPP) 1

Ta’ang (Palaung) National Party (TNP) 1

Wa Democratic Party (WDP) 1

Unity and Democracy Party of Kachin State (UDPKS) 1

Kayin State Democracy and Development Party (KSDDP) 1

Individuals (Ind) 1

Military Appointees (Tatmadaw MPs) 56

Total 224

101 အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒ၊ အခနး၃၊ မဆႏၵနယသတမတျခငး102 ၂၀၁၉ခႏစ၊ ေမ၊ ဇြနလအတြငး အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအပါအ၀င ျပညနယတငးလႊတေတာကယစားလယအခ႕ႏငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

4949


၁၉၉ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြ အႏငရပါတမား မပါဝငသည ၂ဝ၁ဝ ခႏစ ဥပေဒျပေရြးေကာကပြမားတြင စစအစးရမ အရပသား

တပငးပါဝငသည အစးရအျဖစကးေျပာငးမႈ အစျဖစသည အဆပါေရြးေကာကပြတြင အၿငမးစားစစတပအရာရမား၊ အစးရ

ဝနထမးေဟာငးမား၊ စစအစးရႏင ပလပနသငသည တငးရငးသားေခါငးေဆာငမား၊ စးပြားေရးလပငနးရငမားပါဝငသည ျပည

ေထာငစ ႀကခငေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးပါတမ မအမားစျဖင အႏငရရခၿပး ျပညေထာငစလႊတေတာမဆႏၵနယမားအတြက ၇၈ ရာခငႏႈနး

အႏငရရခသည။ ယငးပမာဏမာ အျခားပါတမားမ ေရြးေကာကခကယစားလယမား၊ တပမေတာသားကယစားလယမားက

ထညတြငး တြကခကထားျခငးမရပါ။ လႊတေတာႏစရပအတြက လႊမးမးခပကငႏငမႈကၾကညပါက ၅၈.၉ ရာခငႏႈနးက

ထနးခပႏငခပါသည။ ပထမအႀကမသကတမးတြင ျပညခငၿဖးပါတမ အမးသားလႊတေတာတြင ၁၂၉ ဥးအထ ရယႏငခၿပး၊

ရခငတငးရငးသားမား တးတကေရးပါတ RNDP က ၇ ေနရာ၊ ၁၉၉ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ

ဝငေဟာငးမားျဖင ယဥၿပငခသည တငးရငးသားစညးလးညညြတေရးပါတ-တစညပါတ ၅ ေနရာ၊ အနအယလဒမ ခြထြကလာသည

အမးသားဒမကေရစအငအားစ ၄ ေနရာ၊ မြနေဒသလးဆငရာ ဒမကေရစပါတ ၄ ေနရာ၊ ခငးတးတကေရးပါတ ၄ ေနရာႏင

ရမးတငးရငးသားမားဒမကရကတစပါတ ၃ ေနရာ၊ ဖလစေဝၚ ဒမကရကတစ ၃ ေနရာအပါအဝင အျခားတငးရငးသား ပါတ

အခ႕ကလညး အမးသားလႊတေတာတြင ေနရာရရခပါသည။

ဇယား (၁ဝ) အနအယလဒ-အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ လႊတေတာႏငငေရးအတြငး စဝငလာသည ၂ဝ၁၂ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ

အၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ပါတ အလကပါဝငမႈ အခးအစား

Parties SeatsUnion Solidarity and Development Party (USDP) 123Rakhine Nationalities Development Party (RNDP) 7National Unity Party (NUP) 5National League for Democracy (NLD) 5New National Democracy Party (NNDP) 1National Democratic Force (NDF) 2All Mon Region Democracy Party (AMRDP) 4Chin Progressive Party (CPP) 4Shan Nationalities Democratic Party (SNDP) 4Phalon-Sawaw Democratic Party (PSDP) 3Chin National Party (CNP) 2Pa-O National Organization (PNO) 1Kayin People Party (KPP) 1Ta’ang (Palaung) National Party (TNP) 1Wa Democratic Party (WDP) 1Unity and Democracy Party of Kachin State (UDPKS) 1Kayin State Democracy and Development Party (KSDDP) 1Individuals (Ind) 1Vacant 1Military Appointees (Tatmadaw MPs) 56

Total 224

5050


ဇယား (၁၁) ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြအၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ႏငငေရးပါတအလကပါဝငမႈ

Parties Seats

National League for Democracy (NLD) 135

Union Solidarity and Development Party (USDP) 11

Arakan National Party (ANP) 10

Shan National League for Democracy (SNLD) 3

Ta’ang National Party (TNP) 2

Zomi Congress for Democracy Party (ZCD) 2

Mon National Party (MNP) 1

Pa’O National Organization (PNO) 1

Individuals (Ind) 2

Military Appointees (Tatmadaw MPs) 56

Total 224

၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြငမ ႏငငေရးပါတ ၉၂ ပါတ ဝငေရာကယဥၿပငခၾကၿပး ၁၃ ပါတသာလင ျပညေထာငစလႊတေတာတြင

ေနရာရခသည။ ေနာကပငးတြင လႊတေတာကယစားလယတဥးမာ အနအယလဒပါတမ ႏတထြကၿပး သးသန႔ပါတေထာငသညအတြက

၁၄ ပါတရလာခပါသည။

၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြအၿပးတြင လႊတေတာအမတေနရာ ၃၉ဝ အႏငရခၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ၁၃၅ ေနရာ အႏင

ရရခကာ ျပညနယတငး ၁၂ ခတြင အနအယလဒပါတမာ အႏငရပါတျဖစခသည။ အနအယလဒဥးေဆာငသည ဒတယအႀကမ

အမးသားလႊတေတာတြင တပမေတာသားအစအဖြ႔မာ ၅၆ ဥးျဖင ဒတယေနရာအမားဆးရပတညေနၿပး၊ ျပညခငၿဖး ၁၂ ဥး၊

ရခငအမးသားပါတ ၁ဝ ဥး၊ ရမးတငးရငးသားမားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ၃ ဥး ၊ တအနးပေလာငပါတ ၂ ဥး၊ ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပ

၂ ဥး၊ မြနအမးသားပါတ ၁ ဥး၊ ပအဝးအမးသားအဖြ႔ခပ ၁ ဥး ႏင တငးရငးသားစညးလးညညြတေရးပါတ ၁ ဥး စသျဖင ေ

ရြးခယခရၿပး ၂ဝ၁၈ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြအၿပးတြငမ ျပညခငၿဖးပါတမ ေနာကထပ ၁ ဥးထပတးလာခပါသည။ ယငးအျပင

အနအယလဒပါတမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၂ ဥး (ကခငျပညနယ ႏင မြနျပညနယမာ ၁ ဥးစ) မာ ကြယလြန

သြားခၿပး ယခ သေတသနစာတမးေရးသားသညကာလ (၂ဝ၁၉ ခႏစ ေအာကတဘာလစာရငးအရ) ဒခပပါတ၏ အမးသား

လႊတေတာကယစားလယတစဥးမာ တသးပဂၢလအေနျဖင ပါတမ ခြထြကရပတညခပါသည။

၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြရလဒအရ အမးသားလႊတေတာတြင ပါတအလကပါဝငမႈ ရာခငႏႈနးအလကၾကညမညဆပါက

အနအယလဒ ၆ဝ ရာခငႏႈနးေကာ၊ တပမေတာ၂၅ ရာခငႏႈနး၊ ျပညခငၿဖး ၅ ရာခငႏႈနးျဖစၿပး တငးရငးသားပါတမားမ ၈ ရာ

ခငႏႈနးေကာႏင တသးပဂၢလ ၁ ရာခငႏႈနးတ႔ျဖစသည။103

103 R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar, 2017

5151


4.4.3/ rJqE´&Sifrsm;\ trsKd;om;vTwfawmfwnf&dSrI oabmw&m;em;vnfrI4.4.3/ rJqE´&Sifrsm;\ trsKd;om;vTwfawmfwnf&dSrI oabmw&m;em;vnfrI

ေရြးေကာကပြတခတြင

(ကက) ဆႏၵမျပားသညမညမ ခကခ႐ႈပေထြးသည

(ခခ) မဆႏၵရငမား မရသ႔ လာေရာကရန မညမ လြယကသည

(ဂဂ) မဆႏၵရင မတပတငစာရငးသည မညမမနကနတကသည

(ဃဃ) မမေပးေသာ ဆႏၵမျပား၏ လ႕ဝကလၿခမႈေပၚတြင မဆႏၵရငအေနျဖင မညမအထစတခယၾကညမႈရသည

စသညအခကမားမာ မေပးရာတြင လြယကအဆငေျပျခငးက တငးတာဆးျဖတႏငသည အခကမားျဖစသည။104

ေရြးေကာကပြမားသည ေကာငးမြနၾကသညသာ။ သ႔ေသာ မေပးရာတြင အခကအခရခလင သ႔မဟတ မေပးသတ႔၏ ဆႏၵမမားသည

ေနာကဆးတြင ႏငင၏အပခပေရးယႏရားက ၎တ႔၏ ဆႏၵႏငအည မေျပာငးလႏငေစခလင ေရြးေကာကပြတစရပသည ျ

ပညသတ႔အတြက အဓပၸာယရမည မဟတေခ။

အထကတြင ဆခသလပင ဆႏၵမျပားမတဆင လကရတညဆ ၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကအရ အစးရ အပခပသ

အႀကးအကမားက ေရြးခယပႏင အနညးဆး လႊတေတာ ၃ ရပအတြက မေပးရသည မဆႏၵရငအေနျဖင ၎တ႔ မထညခရသည

အထကလႊတေတာ (အမးသားလႊတေတာ) တညရမႈဆငရာ သေဘာတရားအေပၚ နားလညမႈဆငရာ ကစၥရပမားအား သေတသန

စာတမးဆငရာ ေမးခြနးတြင အဓကထညသြငးေမးျမနးခပါသည။ ယငးအျပင အဘယေၾကာင မလာထညျဖစပကအစႏင

လြယလြယကကမထညခြငကသ႔ ကစၥရပလညး ပါဝငခသည။ ယခစာတမးအတြက မြန၊ ကရင၊ ရမး၊ စစကငး၊ မႏေလးတ႔မ ၂ဝ၁၅

ခႏစ ႏင ၂ဝ၁ဝ ခႏစ ေရြးေကာကပြတ႔တြင မထညခသည မဆႏၵရင ၃ဝ ေကာအား ေမးျမနးခရပါသည။ ေမးျမနးခသမားသည

ဗမာ၊ မြန၊ တအနးပေလာင၊ ရမး၊ ဓႏ၊ ပအဝး စသညလမးမားျဖစၾကသည။

အရပဘကအဖြ႔အစညး၊ မဒယာသမား၊ စာေရးဆရာစသည ပဂၢလအခ႕မ လြ၍ ကနသမားမာ အမးသားလႊတေတာအခနးက႑၊

တာဝနတ႔ႏင ပတသက၍ ေယဘယပင နားလညမႈမရေပ။ တခ႕ေဒသမားတြငမ သႀကးက မလာထညခငးသညအတြက မ

ထညရသည ဟေျဖဆသညလညးရသလ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ အမညကလညး မသသည မဆႏၵရင ၁ဝ

ဥးထကမနညး ရေနပါသည။105 အနမဆး နားလညမႈအေနျဖင လႊတေတာကယစားလယသည လထအားကယစားျပသည၊

မဆႏၵနယအားကယစားျပသည စသျဖငသာ နားလညၾကသည။ တငးႏင ျပညနယအဆင၊ ျပညေထာငစအဆင စသျဖင

ကြကြျပားျပားမသၾကပါ။

အမးသားလႊတေတာ၏ အလပလပပ ၎၏ တာဝနဝတရား၊ လႊတေတာ၏ လပပငခြငမအစ ဒသမၼတတဥးတငေျမႇာကပငခြင

အလယ ကယစားလယဥးေရ မညမစတငေျမႇာကခြင စသညတ႔က မားေသာအားျဖင မသၾကပါ။ ဥပေဒျပေရးႏငသကဆငသည

ဟ၍သာ ေယဘယ ေျပာႏငၾကသည။ အေျခခဥပေဒပါ လႊတေတာအခနးက႑ကမ မားေသာအားျဖင မသၾကပါ။ အထးသျဖင

ေမးျမနးခသည တငးရငးသားမဆႏၵရင အခ႕မာ ျမနမာစကားႏင ျမနမာစာပင ေကာငးေကာငးမတတဘ မထညခသမားျဖစသည

အတြက ျမနမာဘာသာျဖင ေရးသားထားသည အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားအား မသသညမာ အဆနးေတာမဟတေခ။106

ထသမားမာ အနညးဆးလႊတေတာ ၃ ရပအတြက မေပးခဖးသမား ျဖစပါသည။ အခ႕ဆလင ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြကတညးက

104 ေရြးေကာကပြစနစဒဇငးေရးဆြျခငး၊ IDEA၊ အဓပၸါယျပညဝၿပး မေပးရလြယကေသာ ေရြးေကာကပြမးဖနတးျခငး၊ ၂၀၀၈။ စာ - ၁၅။105 မဆႏၵရငမားႏငေမးျမနးမႈ ( ၂၀၁၉ဇလငလ၊ ေတာငႀကး၊ ဟပး)။106 မဆႏၵရငအမးသမးတစဥးႏငေမးျမနးမႈ (၂၀၁၉ဇြနလ၊ ေတာငႀကး)

5252


မေပးခသမားျဖစသည။ ေမးျမနးခသည အဆပါ မဆႏၵရငမားသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ၊ ရမးတငးရငးသားမား

ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၊ မြနအမးသားပါတ၊ တအနးပေလာင အမးသားပါတ၊ ျပညခငၿဖးပါတ၊ ပအဝး အမးသားအဖြ႔ခပတ႔က ၿပးခသည

၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြတြင မထညခၾကသမားလညးျဖစသည။ မဆႏၵရငမားသည Open List FTPT ေရြးေကာကပြ စနစအရ

ကယစားလယေလာငးအမညႏင ပါတတြပါၿပး လႊတေတာမဆႏၵနယ၏ လႊတေတာ ၁ ရပစအတြက မတစမသာေပးရသညစနစတြင

ပါတအမတအသားတဆပကသာ ၾကညၿပးမေပးခၾကသမား ျဖစပါသည။107

4.4.4/ a&G;aumufyGJpepfu azmfaqmifay;onfh EdkifiHa&;tcif;tusif;4.4.4/ a&G;aumufyGJpepfu azmfaqmifay;onfh EdkifiHa&;tcif;tusif;

ဒမကေရစစနစႏင ေရြးေကာကပြဆသညမာ ခြျခား၍မရႏငသည ကစၥျဖစသညနညးတ အာဏာရငေခတလြန လ႔အဖြ႔အစညးမား

တြင ေရြးေကာကပြလပငနးမား အဆကမျပတကငးပျခငးမာ ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရးက အကးျပသညက ကမၻာတလႊားတြင

ေတြ႔ရခရၿပး ျဖစပါသည။108

ဒမကေရစစကားလးစသးသညႏင ေရြးေကာကပြဆသည ကစၥကလညး မကကြယျပ၍ မရႏငပါေခ။ သေပလငကစား ေ

ရြးေကာကပြရေနတငးလညး ႏငငသႏငငသားမားဘဝ သာယာမည၊ ဖြ႔ၿဖးမည လြတလပခြငရမည၊ ဒမကေရစကးေျပာငးမႈ

ေအာငျမငမည ဟ၍ေတာ ယတျပတေျပာ၍ မရပါေခ။ ပါတစေရြးေကာကပြရ ၿပးအာဏာရငသဖြယ အပစတစစကသာ

အၿမအပခပေနသညႏငငမား ဥပမာ-ကေမၻာဒးယား၊ ရရား၊ ေဘာစနးယားကသ႔ ႏငငမားလညးရေနပါသည။109 ျမနမာႏငင

အတြက ဒမကေရစမဟတသည စနစမ ဒမကေရစသ႔သြားရာလမးတြင တခနတညးတြင ႏငငတညေဆာကေရး State-

Building သကသကျဖင မလေလာကပါေခ။110 (State Building တြင စးပြားေရးတးတကမႈ၊ ႏငငေတာ တညေဆာကေရး၊

တရားဥပေဒစးမးေရး၊ ဒမကေရစနညးက တာဝနခႏငသည အစးရ၊ လထ၏ ႏးၾကားတကၾကြမႈ စသျဖင)111။

အမးသားဘသရပလကၡဏာေဆာငသညႏငငေတာ တညေဆာကမႈ တနညးအားျဖင ျပညတြငးစစရပစၿပး အမားသေဘာ

တညတညေထာငသည ျပညေထာငစစနစ လအပခကျဖစေနပါသည။

အခ႕ေရြးေကာကပြစနစမားက ႏငငေရးပါတမား ျဖစေပၚလာျခငးကအားေပးေစၿပး၊ အခ႕စနစမားကကယစားလယေလာငး

တစဥးစက စဥးစားေစသည။ ျဖစေပၚလာသည ပါတစနစသည ေရြးေကာကပြစနစေပၚတြင မတညေနသည ဥပေဒျပလႊတေတာ

ရ ႏငငေရးပါတမားအေရအတြကႏင အရြယအစားေပၚတြင လႊမးမးႏငျခငး ျဖစသည။ အခ႕ စနစမားမာ ပါတတြငးအခငးခငး

ဆန႔ကငမႈမားႏင ဂဏးဂဏကြျခငး ျဖစေစတတၿပး တခ ႕စနစမားက အသတသတညးထြကေပၚေစမႈက အားေပးသည။

အခ႕စနစမားမာမ လ႔အဖြ႔အစညးတငးမာမႈက ပဋပကၡမားက ပဆးဝါးေစႏငသလ ေရြးေကာကပြစနစေၾကာငပင ညညြတေရး

အမးသားသငျမတေရးေျဖရငးရန ကရယာတခလညး ျဖစေနတတပါသည။112

107 မြန၊ ကရင၊ ရမး၊ မႏေလး၊ စစကငးတ႔မ မဆႏၵရငမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ ( ၂၀၁၉ ေမလမ ဇြနလအထ )108 I. LindbergStaffin, Democratization by Elections: A Mixed Record, Journal of Democracy, Vol.20 no.3 . 2009: pp. 86, 92.109 မငးခငေမာငရင- ျမနမာ၀ေရာဓအသြငကးေျပာငးေရးျဖစစဥႏစခ၊၂၀၁၆၊ The Wave agazine စာ - ၂၀။110 ေကာဝငး၊ လပဂၢလအမတအသားသရပႏငလမးစအမတအသားသရပတးတကမေသာအခါ၊ ယေန႔ေခတ၊ ၂၀၁၆ ဇြနလ။111 F. Fukuyama, The Origins of Political Order; The Dimensions of Development, Farrar straus and Giroux , 2014, p.43/112 Electroral System Design, IDEA, 2008, p. 12.

5353


ဥပမာ List PR ေရြးေကာကပြစနစေၾကာင လ႔အဖြ႔အစညးတြငးရ ယဥေကးမႈ (သ႔မဟတ) လမႈေရးကြျပားမႈမားသည ဆႏၵမေပးသည

ပစေၾကာင အဝငဂြငကျဖစသြားသညအခါ ယငးစနစသည လမားစႏင လနညးစႏစရပစလး၏ ကယစားလယမားအား

လႊတေတာတြင ပါဝငခြငရႏငရန အကအညေပးႏငပါသည။ (ဥပမာ-ေတာငအာဖရက၊ အငဒနးရား၊ ဆလယာလယြန)

ၾကားကာလ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစျဖင ကငးပသည ေတာငအာဖရက၏ လမးေရးခြျခားမႈ ေခတလြန ပထမအႀကမ ေရြးေကာကပြ

အၿပး ၁၉၉၄ ခႏစ လႊတေတာတြင လမညး ၅၂ ရာခငႏႈနးရသညအနက (ဇးလး ၁၁ ရာခငႏႈနး၊ ဇဆာ၊ ေဆာသ၊ ဗငခါ ၊ ဆြာနာ၊

ပဒ၊ ဆြာဇ၊ ရနဂနး ႏင အနဒကဘလစသျဖငပါဝင) ကာ လျဖ ၃၂ ရာခငႏႈနးပါဝငၿပး ၃ ပ ၁ ပသည အဂၤလပစကားေျပာ၍

၃ ပ ၂ ပမာ အာဖရကန စကားေျပာ ျဖစသည။ အေရာငအေသြးစ ၇ ရာခငႏႈနးႏင အႏၵယ ၈ ရာခငႏႈနးလႊတေတာမာ

ပါဝငခပါသည။ ေရြးေကာကပြစနစႏင ပါလမနေၾကာငပင ေယဘယအားျဖင အစးရ၏ လပေဆာငခကမားက ေစာငၾကညရန

လမးေၾကာငးသစေပၚလာသညဟ ဆရေပမည။ ေရြးေကာကပြမားသည လထက ေယဘယအားျဖင တကၾကြေစသလ ျပျပင

ေျပာငးလမႈလလားသည အရပဘကအဖြ႔အစညးမားကလညး ေပၚထြနးေစႏငပါသည။113

ေရြးေကာကပြေၾကာင ေပၚေပါကလာသည လႊတေတာအေနျဖင လႊတေတာတြငးမာ ျပညသ႔အသထငဟပေစရနျဖစေစ၊ သြယဝက

တကရကဒမကေရစဟ ေခၚႏငသည ျပညသမား အရပဘကအဖြ႔အစညးမားပါဝငသည ကယစားလယႏင လထေတြ႔ဆပြမားမတဆင

ေဒသချပညသမားသည ေဆြးေႏြးလာႏငခပါသည။ လႊတေတာအမတမားသည တဥးခငးဥပေဒျပေရးထကပင ျပညသ႔အသမား

ကယစားျပေျပာဆႏငေရးက ပမအေလးထားခၾကပါသည။ ‘ျပညသ႔အသ လႊတေတာအသ၊ ျပညသ႔ဆႏၵ လႊတေတာဆႏၵ၊

ျပညသ႔လအပခက လႊတေတာေဆာငရြက‘ ဆသညေဆာငပဒမာ လႊတေတာဥကဌမား မၾကာခဏညႊနးဆေျပာဆခသည ေ

ဆာငပဒပင ျဖစသည။ လႊတေတာကယစားလယသည ရဖနရခါ တရားရးမေရ႕ေနကသ႔ အပတျပငးအကအည လအပေနသမား

အတြက ထငမတစရာျဖစေပသည။ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ၊ လၿခေရး၊ လကနကကငတပဖြ႔မားမ အရပသားမားအေပၚ

ကးလြနမႈမစၿပး ေျမယာအမႈ၊ ဝနထမးေရးရာအျငငးပြားမႈ၊ ကနသြယစးပြားပညာေရးဆငရာ၊ အေျခခအေဆာကအေကာငး

မြနေရးဆငရာ ကစၥတ႔ အထပင။ ဥပမာအားျဖင လားရးၿမ႕နယ၊ မနးေယာေဒသတြင ၂ဝ၁၆ ခႏစက ျဖစပြားခသည ေဒသခ

ရမး၊ ပေလာင တငးရငးသားမားအား တပမေတာတပရငးတရငးမ သတျဖတခမႈတြင ျပညသမားဘကမ လကပါေဆာငရြက

ေပးခရပါသည။114 ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြမာ အျငငးပြားမႈမားရခသညတင တငးရငးသားအေျချပ ႏငငေရးပါတမားမ ႏငငေရး

သမားမားသည ႏစေပါငးမားစြာ လစလရခခရသည တငးရငးသားလနညးစမား၏အသက ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမး

ကတညးကပင တဖနျပနလညထတေဖာခၾကဟနတသညဆသည ေလလာသမား၏ မတခကမားလညးရပါသည။ လမးစ

ပါတမား၏ ကယစားလယမားေပၚထြကလာသည လႊတေတာအခငးအကငးတြင ၎တ႔၏ ကယပင လမးေရး၊ ဘာသာေရး

သးျခားျဖစတညမႈအတြက အသးခရန အားသနမႈက ဖးကြယမထားခၾကပါေခ။115

သ႔ေပလငကစား ျပညနယႏင တငးရငးသားေဒသမားအတြက ဒမကေရစနညးက တာဝနခမႈ ျမငမာလာေရး၊ လမႈဘဝလၿခမႈ

ေပးႏငေရး၊ အမတသရပလကၡဏာတညရမႈအတြက အကာကြယေပးႏငေရးဆသည ကစၥမားမာ ဒတယအႀကမ လႊတေတာ

ကာလ ၄ ႏစနးပါး ရလာသည ၂ဝ၁၉ ခႏစ ကနဆးခါနးအခနအထ အားနညးေနဆပင ျဖစသည။116 ဗဟခပကငမႈမားလာသည၊

လမးစပါတမားအေနျဖင လႊတေတာတြင ေဘးဖယသကသ႔ ခစားရသည သျဖင စာတမးအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးခသမားက

ေျဖဆၾကသည။117

113 R. Egretaeu, Parliamentary Development in Myanmar; An Overview fo the Union Parliament, Asia Foundation ( Myanmar ) , 2017, p .10.

114 BBC Burmese, မငးေယာရြာသား ၅ ဥးေသဆးမႈစစခရးက အေရးယမယ၊ ၂၀ ဇလင ၂၀၁၆ ၊ https://www.bbc.com/burmese/burma/2016/07/160720_mineyaw_army( Accessed 20th October 2019 ) R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Parliament, 2011-2016,p – 33.

115 Ibid.116 VOA Burmese , ေျမာကဥးေရးေဟာငးယဥေကးမႈနယစစမဇသတမတေရးအဆအမးသားလြတေတာမပယခခရ (၂၀၁၉ - ေမလ ) https://

burmese.voanews.com/a/rakhine-ancient/4903683.html( Accessed 23rd September )117 ဒတယအၾကမ လြတေတာသကတမး တငးရငးသားပါတမားမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ (၂၀၁၉ ၊ ေမလ )

5454


ဒခပ ဥးေဆာငမည ဒတယအႀကမ လႊတေတာ အေနျဖင တငးရငးသားအခနးက႑က ဥးစားေပးရနလအပၿပး လႊတေတာတြငလညး

တငးရငးသားလမးစပါတမားအား ေနရာေပးရနလအပသညဟ လႊတေတာ အလႊအေျပာငးကာလက သတေပးေျပာဆခပါသည။

အာဏာရငေခတလြန လႊတေတာသကတမးႏစႀကမက ျပနၾကညပါက ပထမအႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာ တကခသည

ကယစားလယမားအနက ၁၃ ရာခငႏႈနးသာ၊ ဒတယအႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ျပနလညပါဝငလာေတာသည။

ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး အငစတကးရငးမားတၿပငနကတညး အာဏာလႊေျပာငးသညစနစမာ အပခပေရးဥပေဒျပေရးဆငရာ

အငစတကးရငးမား တညၿငမစြာ အကးအေျပာငးျပလပႏငေရးအတြက အဟန႔အတားျဖစေစႏငသည အခကျဖစသညအျပင

ဥပေဒျပေရးမ႑ငအေျပာငးအလ ႀကးမားျခငးသည ႏနယသညလႊတေတာ၏ တညၿငမမႈႏင ထေရာကမႈအတြက ေကာငးကး

မရလပါ။118

လကရ အစးရအေနျဖင ကၽြမးကငႏငနငးစြာ ဥပေဒျပ႒ာနးႏငပါ၏ေလာဆသည အေမးပစာၦသည အစးရအဖြ႔တြင လကေတြ႔

လပေဆာငႏငသည လႊတေတာကယစားလယ အမားစရ/မရဆသညအခကႏင ဆကႏႊယေနတတၿပး၊ ယငးအခကသည

တဖန ေရြးေကာကတငေျမႇာကပစနစႏငလညး ဆကႏြယေနျပနသည။ ေယဘယအားျဖင Plurality-majority ႏငသအကနယ

စနစမားသည အတကအခအငအားစကပါတတခက ဆႏၵမအသာျဖင အႏငရသည လႊတေတာမးေပၚထြနးေစႏငသည။

သ႔ေပလငကစား Plurality- Majority စနစတငးသည လကေတြ႔လပေဆာငႏငသည ကယစားလယအမားစ ပါဝငသည

ပါတတခတညးက အာဏာရေစႏငသည ရလဒမး အခနတငး မေပးႏငေၾကာငး သတမရေပမည။ ပါတတညေဆာကပႏင

ယငးလ႔အဖြ႔အစညး၏ သဘာဝေပၚတြင မတညပါသည။119

ျပနၾကညရမညဆလင ျမနမာသမငးတြင လႊတလပေရးရၿပးစေခတကာလက ပါလမန ဒမကေရစမာသမငးတေလာက အား

အေကာငးဆး ကာလဟဆခရေပမည။ သ႔ေပသညတင ယငးကာလကအေျခအေနမာ ပါလမနအတြငး အတကအခပါတ ႀကးႀကး

မားမား မရဘ ထငတငးႀကႏငခသညအတြက ပါတစအာဏာရင စနစဟ အမညေပးျခငး ခခရပါသည။120 အနအယလဒလကထက

ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးအစ ၂ဝ၁၆ ခႏစကတညးကပင ယငးစကားရပမာတဖနျပန ပတငထပလာချပနပါသည။

ယခတႀကမတြငေတာ ေျပာဆလာသကအေမရကန နာမညေကာဂာနယလစျဖစၿပး သ၏ စာအပမားမာ ျမနမာဘာသာသ႔ ျပန

ဆရာတြငလညး ေရာငးတနးဝငျဖစခသ ‘ ေသာမတစ ဖရးမငး‘ ပငျဖစသည။

ျပညေထာငစလႊတေတာ အခးအရ ရခငပါတ ၃.၃ ရာခငႏႈနး၊ ရမးပါတ SNLD ၂.၃ ရာခငႏႈနး၊ ပအဝး၊ တအနး၊ ဇမးတ႔႔က ဝ.၆

ရာခငႏႈနး၊ ကခင၊ မြန၊ ဝ ႏင ကးကန႔ ဝ. ၂ ရာခငႏႈနးမသာရပါသည။ အမးသားလႊတေတာတြင လမးစပါတမား၏ ပါဝငမႈမာ ၈

ရာခငႏႈနးသာရပါသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးထကပင နညးသြားသကသ႔ ၁၉၅၁-၁၉၅၂ ကာလက ရစခတဗတဝလ

ညႊနးခသည ကာလကအတငးျဖစေနေပသည။ လြတလပၿပး ျမနမာႏငင၏ ၁၉၅၆ ခႏစ ေရြးေကာကပြမတငမကာလအထ

အစးရမာေကာ ပါလမနတြငပါ ဖဆပလမ တဘကသတလႊမးမးႏငခၿပး တရားဥပေဒျပေရးတြငသာမက အပခပေရးတြငပါ

ဥးႏအစးရမာ တဘကသတလႊမးမးထားႏငခသည အေနအထားရရခသည။121

ယငးထငတငးႀကႏငသည ပါတစအာဏာရငစနစေၾကာငပင ဒမကေရစနညးက ေျဖရငးေရးထက လကနကကငႏငငေရးကသ႔

အျခားနညးလမးက အားျပခၾကေလသလား စဥးစားရမည အခကျဖစပါသည။ ယငးအခကက ထငဟပေစသည မတခကမာ

118 အေျခခဥပေဒဆငရာေဒါကတာအငဒရးငြနကးလနႏငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ၂၀၁၉ ဇြနလ ၊ R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Parliament, 2011-2016, p.10.

119 IDE aA, Electroral system and Design, 2008, Pg.17120 ဝဒရသခငခစေမာင ၊ ျမနမာလြတလပေရး၁၀ႏစတာ ၊ ၁၉၅၈121 ေကာဝငး ၊ လပဂၢလ၊အမတအသားသရပႏငလမးစအမတအသားသရပတးတကမသညအခါ ၊ ယေန႔ေခတႏငငေရးမဂၢဇငး၊ ၂၀၁၆ ဇြနလ

5555


ဆရာႀကးဒဂနတာရာ၏ မတခကပငျဖစၿပး ’လြတလပေရးရၿပးစ ေခတကာလႏငငအေနျဖင လြတလပေရးျပနာကေျဖရငး

ႏငခေသာလညး ဒမကေရစအေရးျပနာက မေျဖရငးႏငမႈေၾကာင ညညြတေရးႏင ၿငမးခမးေရး ပကျပားခရသည‘ ဟ

မတခကျပခသည။122

ရစခတဗတဝလ ညႊနးဆသည ေခတႏင တထပတညးမကသညမာ တပမေတာသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၂၅ ရာခငႏႈနး

ရေနသည ကစၥျဖစၿပး အေျခခဥပေဒအေရး၊ တပကစၥတြငသာ အတကအခလပၾကသညျဖစရာ လထ၏ ဒမကေရစရပငခြငမားႏင

အထးသျဖင လမးစအေရးမားအတြကမလႊတေတာအတြငး အတကအခလစဟာသလပင ျဖစေနပါေတာသည။123 လကရ

အမးသားလႊတေတာတြင ပါဝငသည လမးစပါတမားႏင မးႏြယစအရ တညသည လမးစကအေျခခထားသည လမးစ

လကနကကင တပဖြ႔မားလညးရေနပါသည။

လမးစတငရငးသားမးႏြယစမားျပားသည တငးျပညတျပညမာ အၿပငအဆငမားေသာ ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပေပးလကမည

ဆပါက ဒမကေရစႏင အမးသားႏငငေတာတညေဆာကျခငး (Nation State) ျဖစစဥဟာ ထပတကေတြ႔မႈေတြႏင ႀကေတြ႔

လာေတာမညျဖစသညဟ ဖကဒရယလစဇႏင အရပဘကစစဘကဆကဆေရးဆငရာ ပါေမာကၡ အဖရကစတပနကဆသည။124

စတပန၏အဆအရ အမးသားႏငငတခအား အစးရက ဥးေဆာငအေကာငထညေဖာေနစဥအတြငး လ႔အဖြ႔အစညး ယဥေကးမႈဆငရာ

ျခားနားခကေတြက ႏငငေရးသေဘာတရားအရ အေရးမပါဘးဆခရင ႏငငေရးႏးၾကားထကျမကမႈအရဆးျဖစေသာ ႏငငသားမားက

ျဖတသနးသည သမငးေၾကာငးတညေၾကာငး ခစားမေနၾကရင အမးသားႏငငတညေထာငေရးမဝါဒေတြဟာ ဒမကေရစျဖစ

ေပၚလာေရးလမးေၾကာငးမာ အေႏာငအယကျဖစမာ မဟတဟဆသည။ ယငးကသ႔ Nation State လား State-Nation

လားဆသည ႏငငေရးအရ မတညသည ရပတညခကႏစရပမာ တငးရငးသားအငအားစမားႏင ဗဟအာဏာခပကငထားသ

ႏစစအၾကား ၿငမးခမးေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ရပတညမႈအျဖစ ျမငေတြ႔ေနရသညကစၥရပလညး ျဖစသည။

ျမနမာအေနျဖင ဗဒၶဘာသာဗမာလမားစ၏ လြတလပသညအမးသားႏငင (လမး၊ ဘာသာတခတညး သ႔မဟတ အမတသရပ

လကၡဏာ တခတညး အသာစးယထား သ႔မဟတ တခတညးတညေဆာကထားသညႏငင)၊ Nation State လား သ႔ဆလင

ဒမကေရစစနစအရ တငးရငးသားလနညးစမားက ေလးစားမႈ၊ သညးခလကေလာမႈ ထားရႏငမညလား။ သ႔တညးမဟတ ျမနမာ

ျပညသည မလကတညးက အခပအျခာအာဏာပငခသည ကြျပားျခားနားသည တငးရငးသားမးႏြယစမား အတတကြဖနတး

ထေထာငထားသည အမားဆင ႏငငေတာျဖစၿပး တငးရငးသားတ႔၏ မလအခပအျခာအာဏာပငဆငမႈ အနညးငယသာ

ဆးရးရမညႏငငတခ၊ လမးစခစၾကညရငးႏးႏငင State-Nations လားဆသည ေမးခြနးမားက အေပးအယလပ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးရန

လအပသညအေျခအေနဟ ေထာကျပမႈလညးရပါသည။125

၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြေနာကပငး ရခငျပညနယမ ရခငတငးရငးသားမားႏင အာဏာရအစးရအၾကား ဆကဆေရးယယြငးမႈႏင

အတ ရခငတငးရငးသားအေျချပလကနကကငတပဖြ ႔ အားေကာငးလာမႈမာ အရပဘကႏငငေရး အားမေကာငးသျဖင

လကနကကငႏငငေရး အားေကာငးလာသညအသြင ေဆာငေနပါသည။

122 ဒဂနတာရာ ၊ သဇငသငးျပနေတာ၊ စာေပသစႏင လႈငးဂယက ( သစၥာေတာလနေရး မဂၢဇငး ) ၊ ၂၀၀၈ ေမလ ၊ စာ ၄၅123 ေကာဝငး ၊ လပဂၢလ၊အမတအသားသရပႏငလမးစအမတအသားသရပတးတကမသညအခါ၊ ယေန႔ေခတႏငငေရးမဂၢဇငး ၊ ၂၀၁၆ ဇြနလ124 A. Stepan , Crafting State Nations , John Hopkin Press, Baltimore ,2011, Pg.2 125 I. Blazevic, ဒမကေရစသ႔သြားရာလမးမထကမ အႏရာယမားႏင ဆးေညာငခလတမား၊Myanmar Quaterly ( ဘာသာျပန ) ၊၂၀၁၆Vol.1, Issue

(1) , စာ၂၄၃

5656


၁၉၉ဝ ခႏစေရြးေကာကပြႏင ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ယဥၿပငခသည SNLD ရမးပါတမ ဒတယဥကဌျဖစသက

လကရေရြးေကာကပြစနစမာ တငးရငးသားပါတမားအေနျဖင အစးရျဖစႏငသညအခြငအေရးမရဘ လႊတေတာအတြငး

လပႏငသမလပမည၊ အသထြကခြငရသေလာကထြကမညဆသည အေျခအေနတြငသာရေနေၾကာငး သတငးမဒယာတရပႏင

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတြင ေျဖၾကားထားသည။126

ေရြးေကာကပြႏငငေရးဟသည မညမေသာ ကစားပြတချဖစသည ဟေသာသေဘာထားခယခကသည ႏငငေရးအစဥအလာ

အားနညးၿပး မတညၿငမမႈမား ျဖစလာႏငသည လကၡဏာတရပပငျဖစေပသည။127

ပ (၂) ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြအၿပး အမးသား လႊတေတာထတြင ႏငငေရးပါတအလက ပါဝငမႈ အခးအစား ရာခငႏႈနးျပပ

126 SNLD ပါတ ဒတယဥကဌႏင ေခတသစမဒယာေတြ႔ဆေမးျမနးခနး ( ၂၀၁၉ စကတငဘာလ )127 IDEA, Electroral System Design, 2008, p. 17.

USDP

RNDP

NUP

NDF

MRDP

CPP

SNDP

PDP

CNP

PNO

KPP

TNP

WDP

UDPKS

KSDDP

INDV

Tatmadaw MPs

58%

25%

3%2%

2%2%

2%1%

1%0%0%

5757


ပ (၃) ၂ဝ၁၂ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြအၿပး အမးသားလႊတေတာတြင ပါဝငသည ႏငငေရးပါတမား ရာခငႏႈနးအခးအစားျပပ

ပ (၄) ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင ပါဝငသည ႏငငေရးပါတမား အခးအစားျပပ (၂ဝ၁၇ ခႏစအထသာ)

_Hluttaw Brochures Groups

USDP

RNDP

NUP

NDF

MRDP

CPP

SNDP

PDP

CNP

PNO

KPP

TNP

WDP

UDPKS

KSDDP

INDV

Tatmadaw MPs

NLD

NDP

55%

25%

3%2%2%

0%2%2%

1%1%

2%

1%0%

NLD

USDP

ANP

Tatmadaw MPs

SNLD

Other

60 %

25%

5%

5%

1%

4%

5858


4.5/ zuf'&,foabmouf0ifrIESifh txufvTwfawmf oabmw&m;qdkif&m&Iaxmifh4.5/ zuf'&,foabmouf0ifrIESifh txufvTwfawmf oabmw&m;qdkif&m&Iaxmifh

4.5.1/ 2008 ckESpf tajccHOya't& trsKd;om;vTwfawmf wnf&dSrIESifh zuf'&,fpepf4.5.1/ 2008 ckESpf tajccHOya't& trsKd;om;vTwfawmf wnf&dSrIESifh zuf'&,fpepf

၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒအရ ျပညေထာငစလႊတေတာက အမးသားလႊတေတာ၊ ျပညသ႔လႊတေတာဆၿပး လႊတေတာႏစရပျဖင

ဖြ႔စညးထားသလ အထကလႊတေတာ၊ ေအာကလႊတေတာဆၿပး သတငးေရးသားေဖာျပခက အခ ႕ရေနေသာလညး အမနတကယ

တြင ယငးကသ႔ေခၚတြငသည မဟတဘ ယငးကသ႔အဓပၸာယလညး မေဆာငေခ။128

၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒျပငဆငဖ႔ရနအတြက ဆၿပးလႊတေတာအတြငး ဝငေရာကခသည ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပမ အေထြေထြ

အတြငးေရးမးျဖစသည ပလးဂငကမးလကလညး လကရအမးသားလႊတေတာမာ Upper House အထကလႊတေတာ

မဟတေၾကာငး ေျပာဆသည။129 ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယ၏ အသကသတမတခကႏင အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ အသကသတမတခက ကြာျခားသညကလႊ၍ လႊတေတာႏစရပ၏ ဥပေဒျပပငခြငအပါအဝင ကနလပပငခြငမား

လပထလပနညးလပဟနမားဆငရာ သတမတျပ႒ာနးခကမာ အတတပငျဖစသည။130

ျပညေထာငစမာသာ တငသြငးခြငရေသာ ရသးမနးေျခေငြစာရငး၊ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးဆငရာအပါအဝင ကာကြယေရး၊ လၿခ

ေရး၊ ျပညေထာငစအဆင စမကနး၊ ဘ႑ာေရးႏင အခြနကစၥမအပ ကနကစၥရပမားက အမးသားလႊတေတာအေနျဖင ဥပေဒ

တငသြငး ေဆြးေႏြးခြငရေနျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာအာဏာတသေယာငသတမတထားေသာလညး အမတဥးေရ တညမႈမရဘ

ျပညသ႔လႊတေတာက လဥးေရ ၂ ဆ နးပါးပမားေနကာ လႊတေတာႏစရပသေဘာကြလြသည ဥပေဒမားက ပဒမ ၉၅ ခ အရ

ယငးလႊတေတာႏစရပမ ကယစားလယမားအားလးပါဝငသည ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးဆးျဖတရမည ျဖစပါသည။131

ယငးပဒမမာ လမးစျပညနယမားမ တငးရငးသားပါတမားက တငးရငးသားတ႔အတြက တနးတညမမႈ မရသည ပဒမအျဖစ

မၾကာခဏ ညႊနးဆခရေလရၿပး လႊတေတာဒတယအႀကမသကတမးတြင ေဆြးေႏြးေနခသည အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအဆ

ျပမႈတြင တငးရငးသားပါတမားက ပယဖကရန တငျပထားသညပဒမလညး ျဖစသည။132

ျပညခငၿဖးပါတမ ကယစားလယတဥးကမ အမးသားလႊတေတာကယတငပင တငးရငးသားလမးမား နညးေနသညလႊတေတာ

ျဖစေနၿပး မြနကသ႔ ျပညနယမားတြင ကယစားလယအမားစမာ ဗမာမဟတသည အျခားတငးရငးသားမားမဟတသညက

လညး ေထာကျပပါသည။133

128 R . Egreteau,Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Parliament, 2011-2016 (2017)129 ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယႏင၂၀၁၉ေမလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ( ေနျပညေတာ )130 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအခနး၄131 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခ ဥပေဒ ပဒမ၉၅ (ခ)132 ဒတယ အႀကမ ျပညေထာငစ လႊတေတာ သကတမးတြင ဖြ႔စညးခေသာ၂၀၀၈အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ၄၅ဥးေကာမတ အစအရငခစာ (၂၀၁၉ )

ဇြနလ133 ျပညခငၿဖးပါတ၏ ကရငျပညနယအမးသားလႊတေတာကယစားလယနနးနနေအးႏင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

5959


ပ (၅) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အလက အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမား ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ပါဝငေနမႈ

အေရအတြကႏင အခးအစား ျပပ

ျပညေထာငစလႊတေတာ

ျပညသ႔လႊတေတာ ေရြးေကာကခကယစားလယ (၃၃ဝ) ဥး

တငးေဒသႀကး (၇) တငးမ တစတငးလင ၁၂ ဥးစ တငေျမႇာကသည အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ (၈၄) ဥး

ျပညနယအလက တစျပညနယလင ၁၂ ဥးစ တငေျမႇာကတ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ (၈၄) ဥး

တပမေတာသား လႊတေတာကယစားလယ (၁၆၆) ဥး

အခ႕က တငးရငးသားမား၏ ဥပေဒျပေရးတြင တနးတ ပါဝငဆးျဖတခြင ထခကေစသညဟ ရႈျမငသလ အခ႕က ယငးကသ႔

မခြမႈတြင ျပညသ႔လႊတေတာ သေဘာဆႏၵသာ အၿမအသာရရနမားေနရာ ျပညသ႔လႊတေတာသည အမးသားလႊတေတာထက

အာဏာပရသညဆသည အျမငသေဘာထားမး အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယအမားစ၏ စတထတြင ျဖစေပၚေနေစပါသည။134

သေတသနစာတမးအတြက ေမးျမနးခမႈမားအရ တငးေဒသႀကးမားမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားကလညး

ယငးကသ႔ လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြသည ဥပေဒၾကမးမားက ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ျပနလညေဆြးေႏြး

ဆးျဖတေစမႈက ႀကကႏစသကျခငး မရလပါ။ ျပညေထာငစလႊတေတာစဖြ႔မႈ အခးအစားအရၾကညလင လႊတေတာႏစရပတြင

တပမေတာသားကယစားလယ ပါဝငေနမႈအေရအတြကႏင အမးသားလႊတေတာ အေရအတြကမာအေရအတြက အတတနးပါး

134 အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ေနျပညေတာတြင၂၀၁၉ခႏစအတြငး ေမလႏင ဇလငလအတြငး၂ ႀကမေတြ႔ဆေမးျမနးထားမႈမားမ

Pyithu Hluttaw (Elected)

Amyotha Hluttaw (7 Regions)

Amyotha Hluttaw (7 States)

Military MPs 50 %

25%

12.5%

12.5%

6060


ျဖစေနရာ ျပညသ႔လႊတေတာမာ လႊတေတာမ ေရြးေကာကခကယစားလယမားမာ လႊတေတာႏစရပေပါငး ကယစားလယစစေပါငး၏

၅ဝ ရာခငႏႈနးေသာ အစအဖြ႔က ကယစားျပခြငရထားသည အစအဖြ႔ကသ႔ပင ျဖစေနပါသည။ အမးသားလႊတေတာတြင ေရြး

ေကာကခ ကယစားလယ ၁၆၈ ဥးျဖစၿပး လႊတေတာႏစရပေပါငးအတြက တပမေတာသားကယစားလယ အေရအတြက ၁၆၆

ဥး ျဖစသည။

ရာခငႏႈနးအရ ၾကညမညဆလင ကယစားလယ အခးအစားမာ တပကယစားလယ ၂၅% (၁၆၆) ေယာကႏင အမးသားလႊတေတာာ

ေရြးေကာကခကယစားလယ စစေပါငး အမားဆး ရရမညအေရအတြက (၁၆၈) ေယာကဆသည အခးအရ ျပညသ႔လႊတေတာမာ

၅ဝ ရာခငႏႈနးခန႔ ျပညေထာငစတြင အမတေနရာ ရရေနသည သေဘာေဆာငၿပး အမးသားလႊတေတာမာ ၂၅ ရာခငႏႈနးခန႔သာ

ရေနသည သေဘာေဆာငေနပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအလက ၁၂ ဥးစ ေရြးခယတငေျမႇာကခြငရေသာလညး ၎ကယစားလယမား၏ ကယစားျပရမည

တာဝနက ဖကဒရယႏငငမားရ အထကလႊတေတာကယစားလယမားကသ ႔ (ျပညေထာငစအေရးႏင ျပညေထာငစတြင

မမကယစားျပသည ျပညနယအေရးဆငရာသးသန႔ ေဆြးေႏြးခြငႏင ဗတအာဏာမား) ျပ႒ာနးသတမတေပးထားျခငးမရပါ။

အာရငးလပတခ အဆရ မကေမာကေခတကာလတြင လႊတေတာႏစရပထားရရျခငးအေၾကာငးတခမာ အခ႕ေသာလမးစအား

ကယစားျပမႈ ပမေပးလတအတြက ျဖစသညဟဆသည။135 ဖကဒရယပစတြင အထကလႊတေတာသည လဥးေရနညးသည

လမးစမားအား ကယစားျပမႈေပးျခငးလြနကေလရၾကသညလညးေတြ႔ရသည။

ႏငငႀကးေတြမာ ျပညနယမားရၾကၿပး ျပညနယသျပညနယသားမား၏ မားျပားလေသာ လအပခက၊ လအငဆႏၵစသညမားအား

ကယစားျပမႈ လအပလာတာေၾကာင ဒတယလႊတေတာတစရပ လအပလာရသညဟ ယငးကဆသည။136 သ႔ေသာ ယငးဖကဒရယ

ႏငငမား၏ အထကလႊတေတာမားမာ လပပငခြင မတၾကပါ။ အေမရကန အထကလႊတေတာမာ ေအာကလႊတေတာႏင

တနးတနးပါးအဆငရၿပး ဂာမနအထကလႊတေတာ Bundesrat မာမ ဂာမန ႏငငေရးစနစအတြက အလြနအငအားေကာငးသည

အေျခအေနတြင ရေနပါသည။137

အေမရကန ဒမကေရစမာ ႏငငသားအခြငအေရး (Bill Of Rights) က အေျချပသည ေဘာငခတဒမကေရစ အမးအစားႏင

အလႊာလက ခြေဝအပခပမႈ ကငသးသည Dual Federalism အေျချပထားျခငးျဖစၿပး ဂာမနဖကဒရယစနစကမ Co-operative

Federalism (မဝါဒခမတျခငးႏင ဝနေဆာငမႈေပးရာတြင ျပညနယမားႏင ဗဟအာဏာပငအဖြ႔ အတတကြ တာဝနယရန

သေဘာတသညစနစ) က ကငသးျခငးျဖစၿပး အထကလႊတေတာ Bundesrat က အေမရကန ဆးနတ အထကလႊတေတာ

ကသ႔ အလြနအကၽြအာဏာေပးထားျခငးမးေတာ မဟတေပ။138 အဓကအားျဖင ျပညနယ (Landers) မားႏင သကဆငသည

ဥပေဒမားတြင ဂာမနအထကလႊတေတာအေနျဖင ဗတအာဏာသးခြငရသည။

135 A. Lijphard, Patterns Of Democracy, Yale University Press , New Heaven & London, 1999, p 184 136 Ibid.137 A. Niedermeire & W.Ridder, Decentralization , Federlism and Democracy, Hannsseidel Foundation, 2016 ,p 31.138 AC.Stepan, Federalism and Democracy : Beyond US Model, Journal of Democracy , John Hopkins Press, November 1999, P -28

6161


ပ (၆) ဂာမန ဖကဒရယစနစ Co-operative Federalsim ႏင အေမရကန ဖကဒရယစနစ Dual ဖကဒရယစနစက ကတမန႔

အပငးျဖင ႏႈငးယဥျပပ

__ Slideplayer.com

ဖကဒရယအစးရမျဖစေစ ေအာကလႊတေတာမျဖစေစ အေရးေပၚေၾကညာျခငးႏင လကနကကငတပမားအသးျပျခငး အတြက

အထကလႊတေတာ၏ အတညျပခကက ရယရနလအပပါသည။ ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးႏငသကဆငသည ဥပေဒၾကမးမား၊ ျပညနယ

မား၏ ဘ႑ာေရးက ထခကေစေသာ ဥပေဒၾကမး၊ ျပညနယမား၏ လပပငခြငအာဏာမားအား ဆနးစစရမည ဥပေဒၾကမး

မား အပါအဝင ဥေရာပသမဂၢသ႔ အပႏငးသညအာဏာႏင ပတသကသည ဥပေဒၾကမးမားသည အထကလႊတေတာ၏

သေဘာာတညမႈ ရယရနလအပသည။

Ronald Watts’ ၂ဝဝ၄ ၏ အဆအရ ဖကဒရယစနစဟေခၚတြငႏငသည ဝေသသလကၡဏာဆငရာ သတမတခကမားတြင

(၁) ျပညသလထအေပၚ ၾသဇာအာဏာ တကရကသကေရာကသည အစးရႏစရပအနညးဆးရျခငး

(၂) အေျခခဥပေဒအရ အစးရလပပငခြငအာဏာ ဥပေဒျပေရးအာဏာမား သးသန႔ခြျခားထားသညအျပင အစးရႏစရပအၾကား

အခြနႏင သယဇာတခြေဝမႈလပပငခြငအာဏာ ခြေဝမႈမားရျခငး

(၃) ေဒသအလက (Regions) ကယစားျပသည ကယစားလယမားအေနျဖင ဖကဒရယအဆင စမခန႔ခြေရး ဥပေဒျပေရး

တ႔မာ ၄ငးတ႔၏မဝါဒေရးရာ ဆးျဖတခမတမႈပါဝငႏငေရးအတြက ၎တ႔အား ကယစားျပသည ဒတယလႊတေတာအေနျဖင

ဖကဒရယလႊတေတာတစရပရျခငး

(၄) အစးရႏစရပ (ဗဟႏင ေဒသအဆင) အပခပေရးဥပေဒျပေရးအၾကား အျငငးပြားမႈေပၚေပါကလာပါက ခသမာဓဒငအျဖစ

တာဝနယေျဖရငးေပးမည အေျခခဥပေဒခရးတရပရျခငး

(၅) အစးရႏစရပအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရျခငး၊ ေရာငလႊမရႏငသည ဗဟအစးရႏငျပညနယေဒသႏရဆငရာ

ပးေပါငး လပပငခြငအာဏာႏင သကဆငသညကစၥရပမားတြင ေရာငလႊမရႏငဘ ထပတညပးေပါငးေဆာငရြကရ

မညအခနးက႑မားရမႈ

စသညတ႔မာ ဖကဒေရးရငးမားတြင ေတြ႔ရေလရသညအခကမားဟဆထားရာ ျပညနယမားသ႔မဟတေဒသမားမ

Marble Cake Federalism is based on a pragmatic mixing of authority and programs among the national, state, and local governments

Layer Cake Federalism is based on a clear delineation of authority and programs among

the levels government

Federalism Defined

6262


ကယစားလယမား၏ ျပညေထာငစအဆငတြင ျပညနယႏငေဒသမားဆငရာ ျပညေထာာငစဥပေဒျပေရး အခြငအာဏာမာ

အေရးႀကးသညအခကအေနျဖင ပါရသညကေတြ႔ရသည။ (အခကနပတ၃အရ)

Fillipov ႏင M-Ordershook, Shvetsova တ႔၏ အဆအရ တျပညေထာငစနစလား ဖကဒရယစနစလားဆသည ႏႈငးယဥ

လပရမညအခကႏင ညႊနးကနးမားတြင အထကလႊတေတာ၏ အာဏာမားသည အငစတကးရငးမားအတြငး ရေနသလား

မရသလား ဆသညအခကႏင ကယပငအပခပခြငအပႏငးထားေသာ အစးရမား၏ အငစတကးမားက ခန႔အပေသာ (သ႔မဟတ)

ဤကယပငအပခပေဒသမားက ျပညနယမားက ေရြးခယထားသည ကယစားလယမားပါဝငေသာ အထကလႊတေတာ

ရမရဆသည အခကအပါအဝင လႊတေတာအတြငးေနရာမားအား နယနမတဆငရာသတမတမဥးႏငအည ခြေဝေပးမႈမားလညး

ပါဝငပါသည။139

လကရ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ အမးသားလႊတေတာတညရမႈသည လႊတေတာႏစရပအၾကား တကသညခြေဝမႈမား

မရျခငး၊ လႊတေတာႏစရပသေဘာမတကဆငသညကစၥမားတြင ျပညေထာငစလႊတေတာတြငသာ ဆးျဖတယရမညျဖစရာ

လဥးေရမားသည ျပညသ႔လႊတေတာမာ အသာရႏငေခမားျခငး၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင တငးႏငျပညနယမား

အကးစးပြားအတြက ျပညေထာငစအဆငတြင မညသညက႑မားႏငပတသက၍ ကယစားျပသညကယစားလယစသျဖင

တကစြာ မျပ႒ာနးထားမႈ၊ လၿခေရးကာကြယေရး၊ ႏငငျခားေရး၊ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးကသ႔ တငးႏငျပညနယမားအေပၚ

အကးသကေရာကမႈရႏငသည က႑မားတြင ျပညေထာငစလႊတေတာမတဆငသာ သြားရျခငးတ႔မာ ဖကဒရယစနစတြင

ရသငရထကသည အထကလႊတေတာ လကၡဏာရပမားႏင ေဝးကြာေစႏငသညအခကမားပင ျဖစပါသည။140

ယငးအျပင ကယပငအပခပခြငေဒသမားအတြက ကယစားလယမား အထကလႊတေတာတြငရေနျခငးမာ ဖကဒရယႏငငမားရ

အထကလႊတေတာလကၡဏာရပႏင ကကညသေယာငရေသာလညး အေျခခဥပေဒအရ ခြေဝသတမတျခငးမျပရေသးသည

အာဏာမားအား ကယပငအပခပခြငယနစမားထ ခြေဝသတမတေပးမႈ ကယပငအပခပခြင ကယစားလယမားႏင ပတသကသည

အထကလႊတေတာတြင ၎တ႔ေဒသအတြက သးျခားျပ႒ာနးအသကဝငေစသညအခကမားမရမႈ၊ ကယပငအပခပခြငေဒသမား

ျပညနယမား၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒ ေဖာေဆာငခြငမရမႈတ႔မာ ဖကဒရယစနစ၏ အႏစသာရႏငေဝးကြာေစႏငသညအခကမား

လညးျဖစေနပါသည။141

ဖကဒရယစနစကငသးသညတငးျပညမားရ အထကလႊတေတာမားသည ျပညနယမားအေရးအတြက ထးထးျခားျခား အခြင အာဏာ

ရၿပး ျမနမာအထကလႊတေတာသည ျပညသ႔လႊတေတာႏင လပပငခြငအတတျဖစေနကာ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင မခြဆးျဖတေနရ

မႈမာ ျပညသ႔လႊတေတာကသာ အသာရေစသညဟ ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာ ဒတယဥကဌဥးေအးသာေအာငကလညး

မတခကျပသည။142

139 M. Flilippov, P.C.Ordeshook, Olga Shvetsova, Designing Federalism,Cambridge University Press, UK, 2004 , P - 128140 F.Requejo. Is Spain a Federal Country? , 50 Shades Of Federalism , Canterbury Christ Chruch University, UK , 2018, P-72141 Ibid.142 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဒတယဥကဌႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

6363


4.5.2/ jynfe,f wdkif;a'oBuD;tqifhESifh trsKd;om;vTwfawmftrwfrsm;tMum; 4.5.2/ jynfe,f wdkif;a'oBuD;tqifhESifh trsKd;om;vTwfawmftrwfrsm;tMum;

csdwfqufaqmif&GufrIcsdwfqufaqmif&GufrI

အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားသည ၎တ႔ဆငရာျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင တစဥးခငးလအပခကအရသာ

ဆကသြယေဆာငရြကမႈေလရသည။ တယလဖနးျဖငဆကသြယ၍လညးေကာငး၊ ျပညနယတငးအစးရဝနႀကးရးမားႏင

အစးရဌာနမားသ႔ ဝငထြက၍လညးေကာငး ဆကသြယေဆာငရြကမႈမးျဖစၾကသည။ ျပညနယတငးေဒသအစးရမားႏင အမးသား

လႊတေတာ ကယစားလယမားအၾကား အျပနအလနခတဆကေဆာငရြကမႈ မရျခငးေၾကာင တခါတရ ျပညနယတငးအဆင

အစးရမား၏ လပငနးအေကာငထညေဖာမႈမားက ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာတြင ေမးျမနးၾကသညမားလညး ႀကရသည

ဟ ျပညနယအဆင ဝနႀကးတစဥးကလညး ေျပာသည။143

အမးသားလႊတေတာကယစားလယအခ႕ကမ ၎တ႔ေဒသအတြငး ျပညနယတငးအဆငအစးရမားက ေဆာငရြကသညစမကနးမား

ျပညေထာငစဘတဂကျဖင ဌာနဆငရာမားက အေကာငထညေဖာသညစမကနးမား အေကာငထညေဖာမႈမားရပါက အသေပး

အေၾကာငးၾကားဖတေခၚမႈမားရသည ဟဆၾကသည။144

ကယပငအပခပခြငေဒသမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖငမ ကယပငအပခပခြငေဒသဥးစးအဖြ႔ႏငသာ ပ၍

နးကပသညလပငနးလပေဆာငမႈမးရပါသည။145

ယငးတ႔ျဖစရျခငးမာ မားေသာအားျဖင ၎တ႔ကယပငအပခပခြငေဒသဥးစးအဖြ႔ႏငသာ အဆပါ အမးသားလႊတေတာကယစား

လယအေနျဖင ပါတတ၍ျဖစျခငး၊ ကယပငအပခပခြငေဒသရသည ျပညနယရအစးရ၏ ေနာကခပါတမာ မဟာမတပါတမဟတသည

ကစၥမးႏင ဆငရာျပညနယအတြငး လမးစအခငးခငး ကြျပားမႈအေပၚမတည၍ ျဖစတညေနသညပါတမား ျဖစေနျခငးတ႔မာ

သကတမးႏစႀကမစလးတြင ေတြ႔ရရသညကစၥရပျဖစသည။

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင မမတ႔မဆႏၵနယအတြငးမျဖစေစ၊ ေဒသတြငးမျဖစေစ၊ လထအျမငသေဘာထား

လထစးရမမႈမားကသာ တငးႏငျပညနယအစးရထ တငျပေျပာဆႏငၿပး ကန႔ကြကအတညျပလပပငခြငမား မရေပ။

တဘကတြငလညး ျပညနယ၊ တငးအစးရမားအေနျဖင သကဆငရာမဆႏၵနယေျမရ လပငနးမား၊ စမကနးမား၊ အၾကပအတညးမား

အတြက ေျဖရငးရမညလပငနးမားအတြက ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာကယစားလယမားႏင ညႇႏႈငးတငပငေဆြးေႏြးမႈ

အလြနအမငးအားနညးလသညဟ ရနကနတငးမအမးသားလႊတေတာ ကယစားလယတစဥးကလညး ေျပာသည။

သ ႔ေသာ ေဒသတြငးအျငငးပြားဖြယျပနာမာ အမားျပညသႏငသကဆငလာၿပး လႊတေတာေရးရာေကာမတမျဖစေစ၊

လႊတေတာမ ဖြ႔စညးသည ေကာမရငမျဖစေစ၊ ေလလာဆနးစစရန ဥကဌမ ညႊနၾကားပါက လႊတေတာေရးရာေကာမတ ေ

ခါငးစဥျဖင အစအရငခစာျပစရန သြားေရာကေလလာစစေဆးႏငပါသည။146 တငးႏငျပညနယအစးရအဖြ႔မ ဝနႀကးခပမားမာ

သမၼတမ အတညျပခန႔အပခရသမား ျဖစေသာလညး လႊတေတာကယစားလယထမ ေရြးခယခရသျဖစၿပး ျပညနယတငးအဆငမာ

143 မြနျပညနယအစးရ၀နႀကးတစဥးႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေမာလၿမငတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ144 SNLD မအမးသားလႊတေတာကယစားလယစငးဝမးလနးခမးႏငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ (၂၀၁၉ေမလ၊ ေနျပညေတာ )145 တအနးပေလာင၊ ပအဝးကယပငအပခပခြငေဒသမားမ ကယစားလယမားႏငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ( ၂၀၁၉ ေမလ ၊ ေနျပညေတာ )146 အမးသားလႊတေတာဆငရာနညးဥပေဒ ၊ အခနး (၁၂ ) ၊ ေကာမတႏင ေကာမရငအဖြ႔၀ငမား

6464


ပါလမနစနစျဖစသညအတြက ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာအစညးအေဝးကငးပတငး လႊတေတာတကရသမားျဖစသညအျပင

၎တ႔အစးရ ရာထးရယသညအတြက မဆႏၵနယတြင လစလပကယစားလယေရြးေကာကပြမား ကငးပခြငမရဘ ျပညနယတငး

အစးရအဆင တာဝနရသမားမာလညး လႊတေတာကယစားလယမားသာျဖစပါသည။ ဝနႀကးခပမ သမၼတက တာဝနခရသျဖစၿပး

ဗဟအစးရအဖြ႔တြင အဖြ႔ဝငအျဖစလညး ပါဝငေနပါသည။147

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင မမတ႔ မဆႏၵနယတညရသည တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယတ႔မ အစးရမားႏင

ညႇႏႈငးႏးႏြယပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးသလ မဆႏၵနယတညသည ျပညနယ၊ တငးအဆင လႊတေတာကယစားလယမား

ႏငပင ေယဘယအားျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးၾကသညက ေတြ႔ရပါသည။ အခ႕မာ ပါတတသညတငေအာင အမးသား

လႊတေတာကယစားလယႏင ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာကယစားလယအၾကား ပးေပါငးခတဆကေဆာငရြကမႈအားနညး

လပါသည။ အခ႕ဆလင ျပညေထာငစအဆငမ လႊတေတာကယစားလယမား ေမးရမညေမးခြနးမား ျပညေထာငစအဆငတြင

မေမးသညအတြက လထလအပခကအေၾကာငးအရငးချဖင ျပညနယလႊတေတာတြင ေမးျမနးသညကလညး ေတြ႔ရပါသည။148

အခ႕မာ ျပညေထာငစဘတဂကျဖင အေကာငထညေဖာရမညလပငနးမားလညး ျဖစပါသည။

ၿခငၾကညလင ျပညနယ၊ တငးအေရးအတြက ျပညေထာငစတြင မညသ႔တငျပၾကမည (သ႔တညးမဟတ) ျပညနယမား၏

အကးစးပြားအား ထခကႏငသည ဥပေဒတရပက မညသ႔ပမေကာငးမြနေအာငလပၾကမည (သ႔မဟတ) ျပညနယအကးစးပြား

ကာကြယႏငေရးအတြက ျပညေထာငစအဆင ဥပေဒျပေရးက႑အေနျဖင မညသ႔လပသငသညဆသည ကစၥမားအတြက

ျပညနယတငးအလက ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာကယစားလယမားႏင အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအၾကား၊

အမးသားလႊတေတာကယစားလယႏင ျပညနယတငးအဆငအစးရအဖြ႔မားအၾကား ပမနညႇႏႈငးစစညး လပကငေဆာငရြကမႈမး

မရေပ။149

အခ႕ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားမာ ပါတမစစဥမႈျဖင ျပညနယတငးေဒသတြငးမ အဆငဆငေသာ လႊတေတာကယစားလယမားႏင

ျပညနယတငးအဆငအစးရတ႔ ပါဝငသည ေတြ႔ဆမႈျဖစရာ သကဆငရာတငးႏငျပညနယ အကးစးပြား ကာကြယမႈအတြက

မဟာဗဟာခမတမႈ ဟနခကညလကတြေဆာငရြကမႈမားႏင မညသ႔မ အကးဝငမႈ မရလပါ။

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယႏင မမမဆႏၵနယမ ျပညနယတငးအဆငကယစားလယတ႔အၾကား မျဖစမေန ေတြ႔ဆရသည

ေနရာတစခမာ ခရငအဆငသမးဆညးေျမမား ျပနလညစစစေရးေကာမတကသ႔ ကစၥရပမား၊ ၿမ ႕နယဖြ႔ၿဖးေရးအတြက လႊတေတာ

မ ႏစစဥခေပးသည ဘတဂကကပေငြ သနး ၁ဝဝဝ က မညသညလပငနးတြင ခြေဝအသးျပၾကမညဆသညကစၥရပမားတြင

သာ ျဖစပါသည။150

အမးသားလႊတေတာကယစားလယမား၏ ျပညနယႏင ခတဆကေဆာငရြကႏငစြမး၊ စြမးေဆာငရညတ႔မာ ၎တ႔၏ စြမး ေ

ဆာငရည၊ ပါတ၏မဝါဒတ႔ႏင သကဆငႏငသလ အေျခခဥပေဒေပးထားခကအရ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားမာ

ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးတစခလင ၁၂ ဥးစျဖစေသာလညး ျပညနယအတြက ျပညေထာငစအဆငတြင ေဆာငရြကေပးရမည

147 ၂၀၀၈ခႏစ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၆၂ ၊ ဌ (၁) 148 သထၿမ႕နယမ ျပညနယလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငေကာသမာ ျပညေထာငစလမးမျဖစသည အေဝးေျပးလမးမပကစးယယြငးမႈႏင

ပတသကၿပး မြနျပညနယလႊတေတာတြင ေမးျမနးခပါသည။ (ဥးေအာငေကာသႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငး သထၿမ႕တြင ေမးျမနးခမႈ)149 အမးသားလႊတေတာကယစားလယ၊ တငးႏငျပညနယအဆငအပါအ၀င စစေပါငးလႊတေတာကယစားလယ ၅၁ ဥးႏင (၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလ

အတြငး) ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ150 နမစမ၊ ၾကာအငးဆပႀကး၊ ေခာငးဆတ႔မ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး ျပညနယအဆင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ေမးျမနးမႈ (၂၀၁၉ ေ

မ ႏင ဇြန )

6565


ျပညနယႏငပတသကသည အေရးကစၥမား ဖကဒရယအဆငတြင သးသန႔ေျဖရငးခြငဆငရာ ဗတအာဏာစသျဖင ဖကဒရယႏငင

မားရ အထကလႊတေတာမားကသ႔ တကစြာ ျပ႒ာနးမေပးထားသညအတြက မဆႏၵနယကသာ အဓကဥးစားေပးသည အေျခအေန

မးလညး ျဖစႏငသညဟ လႊတေတာကယစားလယအခ႕က သးသပသည။

ဒတယအႀကမ မြနျပညနယလႊတေတာ ဒတယဥကဌဥးေအာငႏငဥး (မြနပါတ) ၏အဆအရ အမးသားလႊတေတာအေနျဖင

ၿမ ႕နယအေျချပ လဥးေရအေျချပ ေရြးခယထားျခငးမဟတဘ ဖကဒရယႏငငမားက အထကလႊတေတာမားကသ႔ ျပညနယႏင

မခတဆကထားသညအတြက ျပညနယကယစားလယမားႏင ခတဆကရာတြင အခကအခရသညဟဆသည။ ၎ကယတငပင

ပါတမတသည ကယစားလယမားရေနသည မဆႏၵနယတြင ျပညနယအဆငကယစားလယအျဖစ ကယစားျပေနျခငးျဖစရာ

လႊတေတာဖြ႔ၿဖးေရး ရနပေငြကသ႔ ကစၥရပမားတြင ၎ႏင ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယမားအၾကား ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈ အားမေကာငးဘ ဖြ႔ၿဖးေရးရနပေငြဘတဂကခြေဝသးစြမႈတြင မမတဟ ခစားရေၾကာငးေျပာဆသည။151 တငးႏင

ျပညနယအစးရမားႏင ခတဆကမႈညႇႏႈငးမႈ အားနညးသညအတြက ျပညနယတငးအဆငတြင ညႇႏႈငးေဆာငရြကႏငသည

ကစၥမားအား ျပညေထာငစအဆငတြင ေမးျမနးေနမႈမားလညးႀကေနရသညဟ တငးအဆငဝနႀကးတစဥးကလညး ေထာကျပသည။

လႊတေတာသကတမးႏစခတြငပါဝငခၿပး အေတြ႔အႀကရသည မြနျပညနယမ ဒတယအႀကမျပညနယလႊတေတာ ဒတယဥကဌကမ

ဥပေဒေၾကာငးအရ ခတဆကမႈ တတပပမေပးထားသညတင ယခငပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးကသ႔ ပါတတသညျဖစေစ၊

မတသညျဖစေစ ေဒသတြငးမာ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယလႊတေတာကယစားလယမားႏင အစးရအၾကား ပမနေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား

လပသငသညဟ မတခကျပပါသည။ ယငးအခကမာ ျပညေထာငစအဆငတြင ျပညနယအေရးႏင ပတသကၿပး တငျပေျပာဆမႈမား

ဥပေဒၾကမးေဆြးေႏြးမႈမားတြင ျပညနယ၏ပကတအေျခအေနႏင ကကညႏငသည အေနထားမးက ေဆြးေႏြးေဆာငရြကႏငဖ႔ရန

အေထာကအကျပႏငဖြယ ရသညဟဆသည။152

ပါတမတသည အာဏာရပါတမဟတသည အျခားပါတမားမ လႊတေတာအမတမားအတြကမ ပါတအေျချပႏငငေရး အလြနအမငး

လႊမးမးမႈအားေကာငးမႈႏင ႀကႀကကေနသညအခါမးတြင မဆႏၵနယအတြငး လႊတေတာအမတမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြက

ေျဖရငးရမညကစၥမားအတြက အခကအခမားႏင ႀကရသညဟလညး ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ ျပညနယအဆငလႊတေတာ

ကယစားလယက ေျပာသည။153

တငးေဒသႀကးျပညနယအဆငမ လထ၊ ေဒသဆငရာလႊတေတာႏင ျပညေထာငစလႊတေတာ စသညအလႊာသးရပ သေဘာဆႏၵ

ယရမညကစၥရပအျဖစ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယနယနမတျပငဆငေရးဆငရာ ကစၥရပရေနၿပး အမးသားလႊတ ေ

တာကယစားလယမားမာလညး ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ကယစားလယအျဖစ ပါဝငေနရာ ယငးအခကတစခကသာ

အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယတငးအဆငႏင ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာအၾကား ခတဆကရမညကစၥရပတရပအေနျဖင

ရေနသည။154

151 ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး မြနျပညနယ လႊတေတာဒတယဥကဌဥးေအာငႏငဥး (မြနပါတ) ႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေမာလၿမငတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

152 ယငး153 ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ ကရငျပညနယ လႊတေတာကယစားလယဥးထးကေပၚႏင ၂၀၁၉ ဇြနလအတြငးက ဘားအၿမ႕တြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ154 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ ၊ ပဒမ၅၃

6666


ပ (၇) ျပညေထာငစအဆင၊ ျပညနယ/တငးအဆင လႊတေတာမား၏ ဆငရာအစးရမားႏင ဆကႏြယေဆာငရြကမႈပစ

အမးသားလႊႊတေတာကယစားလယမားသည

(၁) မဆႏၵနယအေျချပ၍သာ တာဝနယ ေဆာငရြကေနၾကပါသည

(၂) ျပညေထာငစအဆငတြင ျပညနယ (သ႔မဟတ) တငးေရးရာကစၥမားႏင ပတသက၍ ျပညနယ တငးအဆငဥပေဒျပ၊

အပခပေရးတာဝနရသမားႏင အမးသားလႊတေတာအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မရသေလာကပင

(၃) ပါတတလငပင အားနညးမႈရပါသည

(၄) ျပညနယ၊ တငးအလက အမးသားလႊတေတာကယစားလယ အခငးခငးအၾကားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးပါ

သည။

4.5.3/ A[dktpdk;& tmPm&ygwDvTrf;rdk;rIESifh jynfe,f? wdkif;a'otqifh4.5.3/ A[dktpdk;& tmPm&ygwDvTrf;rdk;rIESifh jynfe,f? wdkif;a'otqifh

ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာမားအား ၾကညျပနလငလညး မားေသာအားျဖင အဆေမးခြနးမားျဖငသာ တငးႏငျပညနယ

အစးရအား ထနးေကာငးမႈျပေနၾကသည။ တရားစရငေရးကမ ျပညေထာငစလႊတေတာကသ႔ပင ဥပေဒျပေရးအေနျဖင ထနး-ေထႏင

မႈ မရသေလာကျဖစေနၿပး တရားေရးဘကမ အစရငခစာတငသြငးမႈမားသာ ရသည။ ျပညနယတငးအဆင တရားသႀကးမားမာ

လႊတေတာအစညးအေဝးမားသ႔ ပမနလာေရာကေလရသည။ သ႔ေသာ၂ဝဝ၈အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကအရ တရားစရငေရးမာ

ျပညေထာငစအဆငက စမခန႔ခြဥပေဒျပခြငရသည ဇယား ၁ အတြငးတြငသာ ရေနပါသည။

အျပနအလနထနးေထျခငး (Check-and- Balance) အရ ပထမအႀကမျပညေထာငစလႊတေတာသကတမးတြင လႊတေတာအေနျဖင

အပခပေရးမ႑ငအား Check ေစာငၾကညစစေဆးမႈကသာ လပႏငခၿပး မ႑ငႏစခအၾကား အျပနအလနခနညႇျခငး Balance

ျပညသ႔လႊတေတာ ျပညနယ/တငးအဆင အစးရ

ဗဟအစးရ ျပညနယ/တငးအဆင လႊတေတာ

အမးသားလႊတေတာ

ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယမား

အမးသားလႊတေတာကယစားလယမား

ျပညနယ/တငးအဆငလႊတေတာ

ကယစားလယမား

6767


နညးပါးခသလ ျပညနယႏငတငးအဆငတြင လႊတေတာမားသည ဒတယအႀကမသကတမးတြင အဆေမးခြနးေမးျမနးမႈ

ပမားခေသာလညး Check အဆငသာမားျပားေနေပသည။155 Scrutinize ေစစပစြာ စစစထနးေကာငးအေရးယမႈ ျပလပ ႏ

ငသည အေျခအေနမးမရေပ။ တရားေရးႏငပတသက၍ အစအရငခစာအေပၚတြငသာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပေနၾကၿပး အျခား

ထနးေကာငးသည ယႏရားဆငရာစဖြ႔မႈ မရပါ။

ေမးခြနးအဆမားျဖင ထနးေထၾကၿပး တငၾကားခကလကခေကာမတမား အစအရငခစာတငသြငးမႈမားျဖင ထနးေကာငးၾကေသာ

လညး ျပညနယ၊ တငးအလက လႊတေတာတခႏငတခ ေမးခြနးအဆ ထနးေကာငးမႈမား အကးသကေရာကမႈမားမာ မတ

ညၾကေပ။ အစးရႏင မတညသညပါတမားမ ကယစားလယမားႀကးစးသညလႊတေတာမားမာ ေမးခြနး၊ အဆမားျဖငပ၍ထ

နးေထၾကသညမား ရသလ ရခငကသ႔ လႊတေတာတြငမ စညပငဝနႀကးတစဥးအား လႊတေတာကစြပစြျပစတငမႈေၾကာင ႏႈ

တထြကေပးရသည အထျဖစခသည။ မြနလႊတေတာသည အနအယလဒပါတႀကးစးသည လႊတေတာျဖစေသာလညး ထနး ေ

ထမႈတြင စညးခကမနမနျဖင ထနးေကာငးမႈမားျပလပေနသည။156 သ႔ေသာ အဆပါထနးေထမႈမာ အပခပေရးပငးပကကြကမႈ

အေပၚ စစမးစစေဆး အေရးယႏငသည Scrtinize အဆငေတာ မေရာကေပ။157

အနအယလဒလကထကတြင ျပညနယတငးအဆင တာဝနယထားသည ဝနႀကးခပ ၆ ဥးမာ ပါတထပတနးရာထး ရယထား ၾက

သမားျဖစၿပး လႊတေတာဒတယသကတမး ေနာကပငးကာလအတြငး ပါတေရးရာကစၥမားက အဓကတာဝနယစမခန႔ခြေနသည

ေဒါကတာေဇာျမငေမာငမာ မႏေလးတငးေဒသႀကးဝနႀကးခပလညးျဖစပါသည။ ပါတဗဟအလပအမႈေဆာငေကာမတ

တာဝနရယထားသမား ဝနႀကးခပလပသညေဒသမားတြင လႊတေတာဥကဌမား လႊတေတာမားမာ ဝနႀကးခပၾသဇာေအာကတြငသာ

ကေရာကေနေလရသညဟ အနအယလဒပါတမ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအဆင လႊတေတာကယစားလယအခ႕ကလညး

ဆသည။158

ျပညနယတငးအဆငတြငလညး ဗဟခပကငမႈအားေကာငးသည ခန႔အပတာဝနေပးသညပစေၾကာင ျပညေထာငစအစးရ၏

အာဏာရပါတလႊမးမးမႈကသာ ပ၍အားေကာငးလာခသည။159

ျပညနယႏငတငးအဆင တငးရငးသားေရးရာဝနႀကးမား၊ ကယပငအပခပခြငေဒသမားမာ ဝနႀကးအဆင အေဆာငအေယာင

ရရထားေသာလညး ျပညနယတငးအစးရ၏ အစညးအေဝးတငးက တကေရာကခြငမရေခ။160

ကယပငအပခပခြငဥးစးအဖြ႔ ဥက႒မားမာလညး ထနညးလညးေကာငးပငျဖစၿပး အစညးအေဝးပမနတကရ/မတကရဆျခငး

ထက ရၿပးလပပငခြငမားခြေဝခြငမားက ကယပငအပခပခြငေဒသမားထ လကလကေလာေလာ လြအပေပးလငပင ေဒသတြငး

စမခန႔ခြမႈမားအတြက လြယကေခာေမြ႔ေစလမဥးမညဟ ညညးတြားသည။161

155 R.Egreteau , Parliamentary Development in Myanmar, 2017 , P- 48 ႏင မြန၊ ကရင၊ ရနကန၊ ရမး၊ မႏေလး၊ ကခင၊ ခငး၊ စစကငးစသည ေဒသမားမ ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာကယစားလယမားႏင၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလအတြငး ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ )

156 မြနျပညနယမ လႊတေတာကယစားလယမား၊ လႊတေတာဒတယဥကဌတ႔ႏင ၂၀၁၉ ခႏစ ေမလအတြငး ေမာလၿမငၿမ႕တြင ေမးျမနးမႈ 157 ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ အခနး (၄) ဥပေဒျပေရး ၊ အမးသားလႊတေတာ ေကာမတ ေကာမရငႏင အဖြ႔မား ဖြ႔စညးျခငး ၊ ပဒမ ၁၄၇ မ ၁၅၀ ႏင

အမးသားလႊတေတာ နညးဥပေဒ ေကာမတ ၊ ေကာမရငမား ဖြ႔စညးမႈ ၊ လပပငခြငဆငရာ ကစၥမား 158 စစကငး၊ မႏေလး၊ ကရငတ႔မ လႊတေတာကယစားလယအခ႕ႏင ၂၀၁၉ ေမ ၊ ဇြနလအတြငး ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ159 Richard Batcheler ၊ ျမနမာႏငငတငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရအပခပမႈစနစမား၊ The Asia Foundation ( ရနကန ) ၊ ၂၀၁၈ ၊ စာ၃၂160 MOI; တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယအစးရအဖြ႔ဥပေဒ (၂၀၁၀ ) https://www.moi.gov.mm/?q=laws/id/16807161 ပအဝးကယပငအပခပခြငရေဒသ ဥကဌခြနစလြငႏင ၂၀၁၉ ခႏစ စကတငဘာလက ေမးျမနးမႈ ၊ ရနကန

6868


သမၼတဥးဝငးျမင ျပညသ႔လႊတေတာဥကဌအျဖစ တာဝနထမးေဆာငစဥ မြနႏငကခငျပညနယလႊတေတာမားသ႔ သြားေရာကၿပး

ျပညနယ/တငးေဒသလႊတေတာ ကယစားလယအခ ႕ တာဝနနယပယေကာလြနလပေဆာငသညဟ ေျပာဆခမႈမားမာ ျပညနယ

တငးအဆင လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင ျပညေထာငစအဆငထက ေအာကေရာကေစသညဆသညသေဘာ

သကဝငသကသ႔ ခစားရေၾကာငး ျပညနယတငးအဆငလႊတေတာကယစားလယအခ႕ကလညး ေျပာဆသည။162

ယငးအခကမာ ျပညနယတငးအဆင အပခပေရးဥပေဒျပမႈဆငရာ မ႑ငအခငးခငး ထနး-ေထတာဝနခမႈအေပၚ ဗဟမ

ဝငစြကႏငသည အေနအထားႏင ဖကဒရယစနစအရ ဗဟအဆင ေဒသဆငရာအဆင အာဏာမ႑ငစညးျခားမႈဆငရာ အဆင

အလက အျပနအလနတာဝနခရမႈ အခနးက႑ေလာနညးမႈက ညႊနးဆရာေရာကေနပါသည။ မြနျပညနယမ ေခာငးဆတတား

အေရးကစၥတြင ဗလခပေအာငဆနးတတားဟ အမညေပးျခငးက လထကန႔ကြကေနသညအတြက မြနျပညနယအဆငမ

အမညေပးမႈ ဆငးငထားမႈအေပၚ ျပညသ႔လႊတေတာမ ဗလခပေအာငဆနးအမညေပးရနအဆ တငသြငးဆးျဖတခမႈမာ

ဗဟျပညေထာငစအဆငမ ျပညနယအေရးဝငစြကသညသေဘာပင ျဖစသည။163

ဥပမာအားျဖင၂ဝ၁၉ ခႏစအတြငး ကယားျပညနယ လႊတေတာအစညးအေဝးတရပတြင ျပညနယအစးရဝနႀကးခပ အေနျဖင

ျပညနယလႊတေတာမ ဆးျဖတထားသညကစၥမား မလကနာဟဆကာ ျပညနယလႊတေတာမ အေျခခဥပေဒလကနာရန

သတေပးျခငးမးမာလညး ေဒသအဆငလႊတေတာႏင အပခပေရးမ႑ငအၾကား အျပနအလနတာဝနခရမႈ ထနးညႇႏငမႈ

ေလာနညးေနမႈ၏ ဥပမာပငျဖစသည။164

၂ဝ၁၈ ခႏစတြင ျပငဆငျပဌာနးသည ျမနမာႏငငလႊတေတာဥပေဒအရ ျပညနယတငးအဆငလႊတေတာမားမာ ျပညေထာငစ

လႊတေတာမား လကေအာကသ႔ ကေရာကသညသေဘာ ျဖစလာသညဟ သးသပမႈမားလညး ရေနသည။

4.6/ vTwfawmf azmfaqmifonfh EdkifiHa&;tcif;tusif;4.6/ vTwfawmf azmfaqmifonfh EdkifiHa&;tcif;tusif;

4.6.1/ Oya't&nftaoG;4.6.1/ Oya't&nftaoG;

ေခတသစႏငငေတာ (Modern State) ဆငရာ ဥပေဒဖြငဆခကအရဥပေဒမားသည ပဋပကၡ ျဖစတညေနမႈက ျငမးဆငၿပး

ပမေကာငးမြနလၿခေသာ ဘဝကဖနတးေပးသညဆသညကစၥမးမာ ေခတသစႏငငမားတြငသာ ေတြ႔ရသည အေလအထမား

ျဖစပငျဖစသည။165

ေခတသစဥပေဒအဓပၸာယဖြငဆမႈအရ ပဋပကၡႏင အျငငးပြား တငးမာမႈ၊ ဖႏပမႈမားအား ဥပေဒေဘာငျဖငေျပလညေစကာ

လ႔အသငးအဝငးအား အကာကြယေပးျခငး ဥပေဒေဘာငစးမးမႈ တးခ႕တညေဆာကေစမႈသည ပဋပကၡေျဖရငးေရးႏင ဥပေဒဆငရာ

အဆကအစပပငတညးဟ Austin Sarat ႏင Thomas R. Kearns တ႔က ေထာကျပထားသည။166

162 မြန၊ ကခငျပညနယတ႔မ ျပညနယအဆင လႊတေတာကယစားလယႏစဥးႏင၂၀၁၉ ေမလ ( ေမာလၿမင ) ႏင ဇြနလ ( ရနကန ) ေမးျမနးမႈ163 BBC Burmese ၊ တတားက ဗလခပေအာငဆနးနာမညမေပးဖ႔ဆႏၵျပ ၊ မတလ ၂ ရက ၂၀၁၇ ၊ https://www.bbc.com/burmese/

burma-39140264 (Accessed November 3rd 2019 )164 7 Day News၊ ၀နႀကးခပကအေျခခဥပေဒမလကနာဟ ကယားလႊတေတာဥကဌေျပာ ၊ ႏ၀ငဘာလ ၄ ၊ ၂၀၁၉ ခႏစ https://7daydaily.com/detail

?id=170132&fbclid=IwAR1I782zoIAE69tf-lJztcTi2ZwrzAFQTKjmTQG43BYsRK3rdi9qBBlql80 (Accessed 2019 November 11 )165 A. Sarat & Thomas R. Kearns, Law’s Violence, University of Michigan Press, 1995 , Pg 20166 A. Sarat & Thomas R. Kearns, Law’s Violence, University of Michigan Press, 1995 , Pg 20

6969


ျမနမာႏငင၏ဥပေဒမား တညရမႈေျပာငးလျပငဆငရန ႀကးပမးမႈဆငရာသမငးအား ျပနၾကညမညဆပါက ဥပေဒေၾကာင

ပမေကာငးမြနသည အေျခအေနအခ႕ရရဖးသညကစၥမား ရခဖးသလ ဥပေဒျပျပငရနႀကးပမးမႈေၾကာင ပဋပကၡႏငတငးမာမႈ

ပျဖစေစသညအေျခအေနမားလညး ႀကေတြ႔ခရဖးပါသည။167 အခ ႕ကစၥမားတြငမ ျပ႒ာနးလကသည ဥပေဒေၾကာငပင

ပမဆးဝါးသညအေျခအေနမး ႀကေတြ႔ရၿပး တငးမာမႈပဋပကၡျဖစပြားမႈ (သ ႔မဟတ) လထဆန႔ကငသညဥပေဒအျဖစ ေ

ပၚထြနးလာမႈမးလညး ရခသည။168

လႊတေတာ ပထမအႀကမသကတမးမစ၍ ျပနၾကညမညဆပါက လႊတေတာဥက႒ႏစဥး၏ မတညသည ကငတြယထနးေကာငး

အပခပမႈ ပါတေနာကခအေျခအေနကြာျခားခက ကယစားလယစဖြ႔မႈဆငရာ ႏငငေရးအေျခအေနတ႔အေပၚမတညၿပး လႊတေတာ

သကတမးႏစႀကမ၏ ဥပေဒျပႏငမႈႏင ထြကေပၚလာခသည ဥပေဒအရညအေသြးတ႔မာ မတညခပါေခ။

ဇယား (၁၂) ၂ဝ၁၁ ခႏစ မတမ ၂ဝ၁၆ ခႏစ ဇနနဝါရလအထ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ျပငဆင ျပ႒ာနးပယဖကခသည

ဥပေဒမား

အပခပေရးကာလအပငးအျခား အတညျပခသည ဥပေဒအေရအတြက

စစေပါငး

အပခပေရးပငးမ အဆျပခကမား

လႊတေတာပငးမ အဆျပခကမား

အပခပေရးပငးမ အဆျပသည %

ေဖေဖာဝါရ ၂ဝ၁၁ မ ဒဇငဘာ ၂ဝ၁၁ ၁၅ ၁၅ ဝ ၁ဝဝ %ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၂ မ ဒဇငဘာ ၂ဝ၁၂ ၂၄ ၂၃ ၁ ၉၆ %ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၃ မ ဒဇငဘာ ၂ဝ၁၃ ၃၇ ၃၅ ၂ ၉၅ %ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၄ မ ဒဇငဘာ ၂ဝ၁၄ ၅၇ ၅၄ ၃ ၉၅ %ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၅ မ ဇနနဝါရ ၂ဝ၁၆ ၉၉ ၇၆ ၂၃ ၇၇ %

စစေပါငး ၂၃၂ ၂ဝ၃ ၂၉ ၈၇ %

ကးကား ၊ ဆမြနသဇငေအာင ( ေအးရားေဖာငေဒးရငး )

ဇယား (၁၃) ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင အမးသားကယစားလယမားက တငသြငးခသည ဥပေဒၾကမးမား169

စဥ ဥပေဒၾကမး တငသြငးသ ရကစြ မတခက1 လႊတေတာရးဥပေဒၾကမး ဥးတငယ (အမးသားလႊတေတာကယ

စားလယ)၁၈-၈-၂ဝ၁၁

2 လႊတေတာကယစားလယမား၏ လပပငခြင၊ ရပငခြငႏင အခြငအေရးမားဥပေဒ (မၾကမး)

ဥးဆြနဒတကင၊ ခငးျပညနယ၊ မဆႏၵနယအမတ (၁၆)

၁၈-၈-၂ဝ၁၁ ျပနရပသမး

3 အမးသားလႊတေတာဆငရာဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (မၾကမး)

ဥးညာဏလငး၊ ရမးျပညနယ မဆႏၵနယမတ (၁)

၃ဝ-၈-၂ဝ၁၁

၄ တငးရငးသားလမးေရးရာဥပေဒ (မၾကမး) ေဒါကတာဗညားေအာင၊ မြနျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၇)

၁၄-၂-၂ဝ၁၂

167 M. Crouch, Legislating Reform? Law and Conflict in Myanmar : War , Politics and Religions , ISEAS , Singapore , 2016,168 Ibid.169 အခကအလကမားက အမးသား လႊတေတာကယစားလယ တစဥး၏ အကအညျဖင အမးသားလႊတေတာ သေတသန၊ ျပညသ႔ဆကဆေရးႏင ႏ

ငငတကာ ဆကဆေရးဌာနမ ႏ၀ငဘာလအတြငးက ရယထားချခငးျဖစသည။

7070


၅ တငးေဒသႀကးသ႔မဟတ ျပညနယအဆင ပဂၢလမား၏ ခးျမငေငြ၊ စရတႏငအေဆာငအေယာငမားဆငရာဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ (မၾကမး)

ေဒါကတာေအးေမာင၊ ရခငျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၁၁)

၁၄-၂-၂ဝ၁၂

၆ ၂ဝ၁၂ ခႏစ၊ အမးသားလႊတေတာဆငရာဥပေဒ ဥးတငယ၊ ရနကနတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၁၁)

၅-၃-၂ဝ၁၂

၇ အမးသားဆကသြယေရးဥပေဒ (မၾကမး) ေဒၚခငဝငးၾကည၊ ရနကနတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယ

၂၂-၁ဝ-၂ဝ၁၂ ျပနရတသမး

၈ ႏငငေရးပါတမားမတတငျခငးဥပေဒက ျပငဆင သည ဥပေဒၾကမး

ေဒါကတာေအးေမာင၊ ရနကနတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၁)

၅-၈-၂ဝ၁၃

၉ သတငးမဒယာဥပေဒၾကမး ဥးဖနးျမငေအာင၊ ရနကနတငးေဒသ ႀကး မဆႏၵနယအမတ (၃)

၁၉-၈-၂ဝ၁၉

၁ဝ ျမနမာသတတြငးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးေနဝငးထြနး၊ ရမးျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၉)

၄-၁၁-၂ဝ၁၃

၁၁ ျမနမာေကာကမကရတနာဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးေနဝငးထြနး၊ ရမးျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၉)

၁၄-၁၁-၂ဝ၁၃

၁၂ ျပညသ႔လႊတေတာ၊ အမးသားလႊတေတာ၊ တငးေဒသႀကးသ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာကယစားလယမားႏင ကယပငအပခပခြငရတငး (သ႔) ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႔ဝငမား၏ ခးျမငေငြႏင စရတမားဆငရာဥပေဒကဒတယအႀကမျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးခငေမာငရ၊ ဧရာဝတတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၆)

၃ဝ-၇-၂ဝ၁၄

၁၃ ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစအပခပေရးဥပေဒကဒတယအႀကမျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးဖနးျမငေအာင၊ ရနကနတငးေဒသ ႀကးမဆႏၵနယအမတ (၃)

၁၈-၉-၂ဝ၁၄

၁၄ ဥပေဒဘာသာျပနေကာမရင ဥပေဒၾကမး ဥးဝငးေမာင၊ မႏေလးတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၂)

၂၂-၉-၂ဝ၁၄

၁၅ ၂ဝ၁၂ ခႏစ၊ အမးသားလႊတေတာဆငရာဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးခငေမာငရ၊ ဧရာဝတတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၆)

-

၁၆ ျမနမာႏငငတမႀကးမားဆငရာအမးသားေကာမတဥပေဒၾကမး

ဥးမးျမင၊ မႏေလးတငးေဒသႀကးမဆႏၵနယအမတ (၆)

၁၂-၃-၂ဝ၁၅

၁၇ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင ဥပေဒကျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးခကထနနန၊ ကခငျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၁)

၁၂-၃-၂-၁၅

၁၈ ျပညသ႔လႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒက ျပငဆင သည ဥပေဒၾကမး

ဥးေကာေကာ၊ ရခငျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၂)

၁၂-၃-၂ဝ၁၅

၁၉ အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒက ျပင ဆငသည ဥပေဒၾကမး

။ ၁၂-၃-၂ဝ၁၅

၂ဝ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

။ ၁၂-၃-၂ဝ၁၅

၂၁ အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒက ျပင ဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးျမငသနး၊ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင ဥပေဒေရးရာေကာမရင

၁၇-၃-၂ဝ၁၅

၂၂ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင ဥပေဒကျပငဆငသည ဥပေဒၾကမး

ဥးခကထနနန၊ ကခငျပညနယ မဆႏၵနယအမတ (၁)

၇-၄-၂ဝ၁၅

မတခက။ ။ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင အမးသားလႊတေတာ ေရးရာေကာမတမား ၊ ကယစားလယမားက

ျပစျခငးမဟတဘ အစးရအပါအဝင အျခားအဖြ႔အစညးမားက ျပညေထာငစလႊတေတာမတဆင အမးသားလႊတေတာသ႔ ေ

ပးပ႔တငသြငးလာခသည ဥပေဒၾကမးစစေပါငး ၉၆ ခရခပါသည။

7171


ဇယား (၁၄) ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမး၂ဝ၁၆ ခႏစေဖေဖာဝါရလမ- ၂ဝ၁၉ ဇြနလအထ အမးသားလႊတေတာမ

တဥးခငးျဖစေစ၊ ေရးရာေကာမတမားမ အစအဖြ႔အလကျဖစေစ ျပစတငသြငးအတညျပခသည ဥပေဒစာရငး

၂ဝ၁၆ ခနစ

အမတစဥ အမးသားလႊတေတာမစတငတငသြငးသည ဥပေဒမား

၁။ ႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလဆငရာဥပေဒ

၂။ ႏငငေတာေကာငစဥပေဒက ႐ပသမးသည ဥပေဒ

၃။ ျပညသ႔ေကာငစဥပေဒက ႐ပသမးသညဥပေဒ

၄။ ရနကနၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရးဥပေဒက ႐ပသမးသညဥပေဒ

၅။ မႏေလးၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရးဥပေဒက ႐ပသမးသညဥပေဒ

၆။ ၿငမးခမးစြာစေဝးျခငးႏငၿငမးခမးစြာစတနးလညလညျခငးဆငရာ ဥပေဒ

၇။ ရပကြကသ႔မဟတ ေကး႐ြာအပစအပခပေရးဥပေဒက တတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၈။ ႏငငဝနထမးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၉။ သကႀကး႐ြယအမားဆငရာ ဥပေဒ

၂ဝ၁၇ ခႏစ

အမတစဥ အမးသားလႊတေတာမ စတငတငသြငးသည ဥပေဒမား

၁။ ျပညေထာငစေ႐ြးေကာကပြေကာမရငဥပ ေဒက ဒတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၂။ ၁၉၇၃ ခႏစ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငငစာစစအဖြ႔ ဥပေဒက တတယအႀကမ ျပငဆငသညဥပေဒ

၃။ ျမနမာကမး႐းတနးႏင ျပညတြငးေရးေၾကာငး သယယပ႔ေဆာငေရးလပငနး လပကငခြငဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၄။ ျပညသ႔စာရငးကငမားပကကြကမႈအကဥပေဒက ႐ပသမးသည ဥပေဒ

၅။ ျပညတြငးေရေၾကာငးပ႔ေဆာငေရးဥပေဒ

၆။ ျမနမာပငနကပငလယႏင ပငလယဇမားဥပေဒ

၇။ အဂတလကစားမႈတကဖက ေရးဥပေဒက တတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၈။ ဆကသြယေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၉။ ျမနမာႏငငကမၸဏမားဥပေဒ

၂ဝ၁၈ ခႏစ


၁။ စာရငးအငးဥပေဒ

၂။ ျပညေထာငစစာရငးစစခပဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၃။ ၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဆပကမးအလပသမားမား အလပစစဥေရးအကဥပေဒက ႐ပသမးသည ဥပေဒ

၄။ မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစတတေသာ ေဆးဝါးမားဆငရာ ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

7272


၅။ စာခပစာတမးမား မတပတငဥပေဒ

၆။ ႏငငဝနထမးဥပေဒက ဒတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၇။ ျမနမာႏငငၾကကေျခနအသငးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၈။ အဂတလကစားမႈတကဖကေရး ဥပေဒက စတတအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၉။ သပၸ၊ နညးပညာႏင ဆနးသစတထြငမႈ ဥပေဒ

၁ဝ။ ေျမလႊတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၁၁။ ျမနမာႏငငခရးသြားလပငနးဥပေဒ

၂ဝ၁၉ ခႏစ ( ဇြနလကနအထ )


၁။ စကမႈဒဇငးဥပေဒ

၂။ ကနအမတတဆပမပငခြငဥပေဒ

၃။ ျမနမာေကာကမကရတနာဥပေဒ

၄။ ျမနမာႏငငစာရငးေကာငစဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၅။ ယဥေကးမႈအေမြအႏစေဒသမား ကာကြယထနးသမးေရးဥပေဒ

၆။ တထြငမႈမပငခြငဥပေဒ

၇။ ရာဇာသတႀကးက ျပငဆငသည ဥပေဒ

၈။ နယနမတတငးတာပငးျခားသတမတေရးဥပေဒ

၉။ စာေပႏငအႏပညာမပငခြငဥပေဒ

၁ဝ။ တတားႀကးမားဥပေဒ

၁၁။ အလပသမားေရးရာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးဥပေဒက ဒတယအႀကမ ျပငဆငသည ဥပေဒ

၁၂။ ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ

၁၃။ တရားလႊတေတာေရ႕ေနမားေကာငစ အကဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ

ရငးျမစ _ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒၾကမးပးေပါငးေကာမတ႐း၊ ေနျပညေတာ၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။ ဇလငလ

ဒတယအႀကမသကတမးအစ ၂ဝ၁၆ ခႏစ ႏစဆနးပငးမ ျပနလညစတငသည လႊတေတာႏစရပအနက အမးသားလႊတေတာသည

ႏငငေတာအတငပငခဥပေဒက တငသြငးအတညျပျခငးျဖင ျပနလညစတငခသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာတြင အမးသား

လႊတေတာမ တငသြငးအတညျပသညဥပေဒတရပမာ လႊတေတာစၿပးလအတနၾကာမ အတညျပႏငချခငးျဖစေသာလညး

ဒတယအႀကမလႊတေတာတြင မၾကာခငစတငေတာမည အစးရအလႊအေျပာငးကာလအၿပး တာဝနထမးေဆာငမည ေဒၚေအာင

ဆနးစၾကညအတြက အသငျဖစေစရန ႏငငေတာ၏ အတငပငခဥပေဒက တကသတရကအတညျပချခငးျဖစသည။

လႊတေတာမ ဖနတးေပးသည ယငးဥပေဒမာ အာဏာမ႑ငမားအၾကား အျပနအလနထနး-ေကာငးတညရေစမႈ၊ သးျခားစ

တညရေစမႈအတြက အေျခခဥပေဒေပးထားခကႏငကြာဟႏငမႈ၊ သမၼတအထကမေနမညဆသည သမ၏ေျပာဆထားမႈေၾကာင

ယငးရာထးမာ အေျခခဥပေဒအရ ႏငငေတာ၏ အျမငဆးပဂၢလျဖစေသာ သမၼတအေပၚမတညရေနႏငမႈအေပၚ စးရမခကမားျဖင

တပမေတာသားလႊတေတာအစအဖြ႔မ ကန႔ကြကခပါသည။ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာမ တငသြငးခသည ဥပေဒအခ႕တြင

7373


အထကတြငေဖာျပခဖးသညအတငး အမးသားပညာေရးဥပေဒ၊ တငးရငးသားလမးမား အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒ

စသည ဥပေဒမားပါဝငခပါသည။ ၂ဝ၁၇ ခႏစက ေအးရားေဖာငေဒးရငးမ ထတေဝခသည ျမနမာႏငငလႊတေတာဆငရာ ျဖစေပၚ

တးတကမႈ သေတသနစာတမးမ စာတမးရင greteau ေထာကျပထားသကသ႔ပင ျဖစသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးတြင

ဥပေဒအမားျပား အတညျပခေသာလညး ဥပေဒမားမာ အရညအေသြးမေကာငးမြနလခပါ။ ထနညးတစြာပင ဒတယအႀကမ

လႊတေတာတြငလညး ယငးကသ႔ပင ျဖစသည။ ပမေကာငးမြနသည ဥပေဒအခ႕ထြကေပၚလာလငကစား အခ႕ဥပေဒမားမာ

ဒမကေရစအရေသာလညးေကာငး၊ လထအကာကြယေပးႏငမႈအတြကေသာလညးေကာငး ေမးခြနးထတစရာရေနပါသည။

ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာသကတမးတြင ေရးဆြျပ႒ာနးခသည ဥပေဒမားမာ ႏငငေရးအရ တနျပနအကးသကေရာက

ႏငမႈမား၊ တငးမာမႈမား ရလာႏငမႈအေပၚ ထညသြငးစဥးစားမႈအားနညးခသညဟလညး ယငးသကတမးတြင အမးသားလႊတေတာ

ဆငရာ အႀကေပးတဥးအျဖစ ေဆာငရြကခသက မတခကျပသည။170 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာမ တငသြငးခသည

ဥပေဒတြင ဆကသြယေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမးလညး ပါဝငခပါသည။ ယငးဥပေဒပါ ပဒမ ၆၆ (ဃ) ႏင ပတသကၿပး

အနအယလဒဥးေဆာငသည အမးသားလႊတေတာတြင ျပငဆငေရးဥပေဒၾကမးမတငသြငးမအခနအထ ဖကသမးရန ေတာငး

ဆမႈမား ရခေသာလညး ထပဒမႏင ပတသကၿပး အစြဆခရသမားမာ အာမခေပးရယႏငသည အခကကသာ ထညသြငးျပငဆင

ချခငးျဖစသည။171

ယငးအခကကဖကသမးလသည ဒခပပါတ၏အမးသားလႊတေတာကယစားလယအခ႕လညးရခၿပး ကယစားလယတဥးမ

ယငးပဒမဖကသမးရန ေမးခြနးေမးျမနးမညအစအစဥက ပါတစစစေရးမ ခြငျပခကမရရခေပ။172

၂ဝ၁၉ စကတငဘာလ ၁၈ ရကစြျဖင ထတျပနထားသည လ႔အခြငအေရးေလလာေစာငၾကညေရးအဖြ႔တစဖြ႔၏ မတတမးမားအရ

သမၼတဥးသနးစနအစးရလကထက ဆကသြယေရးဥပေဒပဒမျဖင တရားစြဆခခရသည အမႈအေရအတြက ၁၁ မႈရခၿပး အနအယဒ

လကထက ဥပေဒမျပငရေသးခငကာလအတြငးမာပင တရားစြဆခရသအမႈအေရအတြက ၉၁ မႈ ရခသည။ ဥပေဒျပငဆင ၿပးေနာက

၂ဝ၁၇ ခႏစေနာကပငးတြင တရားစြဆမႈ ၁ဝ၈ မႈ ရခကာ ဒတယေျမာက အစးရသကတမးတြင အစးရအဖြ႔ဝငမားႏင အစးရ

ဝနထမးမားက တရားစြဆမႈ ၄၄ မႈႏင လႊတေတာ ကယစားလယမားက တရားစြဆမႈ ၉ မႈ ရခသညဟ ၂ဝ၁၉ စကတငဘာလ

အတြငးက ထတျပနသည လြတလပစြာထတေဖာခြငဆငရာ ေလလာေစာငၾကညေရးအဖြ႔တဖြ႔၏ အစအရငခစာတြင ေဖာျပထား

သည။173 ႏငလြတလကသ႔ ျပညေထာငစလႊတေတာမ အတညျပခသည ဥပေဒမာလညး လ႔အခြငအေရးရႈေထာငအရ နာမည

ဆးျဖင ေကာၾကားလာသည ဥပေဒျဖစေနသည။

170 ပထမအႀကမအမးသား လႊတေတာသကတမးတြင အႀကေပးအျဖစ ေဆာငရြကခသဥးေကာဝငးႏင၂၀၁၉ ေအာကတဘာလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး

171 VOA Burmese ၊ ဆကသြယေရးဥပေဒျပငၿပး ေနာကပငးတရားစြဆခရမႈမားဆကရေန (၂၀၁၉ ဇြနလ) https://burmese.voanews.com/a/myanmar-arrest-200-people-for-66-d-/4971395.html(Accessed 2019 October 1st )

172 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာအနအယလဒပါတမ ကယစားလယဥးရထြဋႏင၂၀၁၉ဇြနလအတြငးက ရနကနၿမ႕တြင ေမးျမနးမႈ173 Eleven Media Group ၊ ၂၀၁၉ ပထမ ၆ လအတြငး လြတလပစြာ ဆႏၵေဖာထတခြင ဟန႔တား ပဒမမားျဖင လ ၂၀၀ ေကာ တရားစြခရ ၊ ၂၀၁၉

စကတငဘာလ ၁ ရက https://news-eleven.com/article/131964 (Accessed 2019 December 2)

ဒတယအႀကမ လႊတေတာတြငလညး ယငးကသ႔ပင ျဖစသည။ ပမေကာငးမြနသည ဥပေဒအခ႕ထြကေပၚလာလငကစား အခ႕ဥပေဒမားမာ ဒမကေရစအရေသာလညးေကာငး၊ လထအကာ

ကြယေပးႏငမႈအတြကေသာလညးေကာငး ေမးခြနးထတစရာရေနပါသည။

7474


သတငးမဒယာမားအေပၚ ဆကသြယေရးဥပေဒျဖင တရားစြဆမႈ ၂၉ မႈရခၿပး သတငးသမား ၃၇ ဥးတရားစြဆခခရကာ

တပမေတာအား အြနလငးမတဆငေဝဖနမႈမားအတြက တပအရာရမားက တကရကတရားစြမႈ ၁၇ မႈ ရခသလ ၾကားလမ

ဝငေရာကတရားစြဆမႈ ၆ မႈ ရခသည။174 တခနတညးမာပင ျမနမာႏငင၏ လြတလပစြာဆႏၵထတေဖာခြင အဆငသတမတခကမာ

တစႏစထကတစႏစ အဆငကဆငးလာေနသည။175

ဥပေဒႏင ပဋပကၡအဆကအစပက ထငဟပေစသည ဥပေဒတခမာ ၂ဝ၁၂ ခႏစ လယယာေျမဥပေဒျဖစၿပး ေျမႏကၽြနးအေရးကစၥမာ

ယငးဥပေဒႏင အကးဝငရာ ၂ဝ၁၉ ခႏစအတြငးက ေရနေခာငးၿမ ႕နယတြင ျဖစပြားခသည ေျမႏကၽြနးလပပငခြငအျငငးပြား ရငး

လအေျမာကအျမားေသဆးခမႈမာ ဥပေဒႏငပဋပကၡအဆကအစပက ထငဟပေစသည ကစၥပငျဖစသည။176

အမးသားလႊတေတာက တငသြငးသည ဥပေဒမားအနက အျခားအျငငးပြားဖြယ ဥပေဒတရပမာ ေျမလြတေျမလပႏငေျမရငးမား

စမခန႔ခြေရးဥပေဒျဖစသည။ အျပငပနးအားျဖငၾကညပါက ေတာငသမားေျမပငခြငအတြက သတမတေပးသညအခက

ပါသေယာငျဖစေသာလညး ေျမယာျပနာ ႐ႈပေထြးေနခနတြငပင ေတာငသမားအား တရားစြအေရးယႏငသည ဥပေဒတရပ

တးလာချခငးဟ ေလလာသမားက တညတညြတတညးေထာကျပၾကသည။ အစးရအပခပေရးလကတ အားမေကာငးသည

တငးရငးသားေဒသအမားစမ ေဒသခေတာငသမားအတြက အစးရဌာနမား၏ စမခန႔ခြႏငမႈဆငရာ ျပနာမားေၾကာင

ေျမယာမတပတင ၆ လအတြငးလပရမညကစၥ၊ ၆ လအတြငး မတပတငလပေသာလညး ရရနခကခသညအေျခအေန၊

ယခငေျမသမးဆညးမႈေၾကာင ေျမယာအျငငးပြားမႈ ျဖစေနသည ေနရာမားတြင ကမၸဏဘကမ ေျမလြတေျမလပေျမရငးေခါငး

စဥျဖင ျပနလညေလာကထားမႈမား စသျဖင ပမေကာငးမြနးသည ေျမယာပငဆငမႈစနစဆသ႔ ဥးမတညဘ စမကနးအေၾကာငးျပ

ေျမသမးမႈမား ပမေပၚေပါကလာမညအေရး စးရမေနၾကသည။ အဓကအားျဖင တငးရငးသားမား၏ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမ

ပငဆငခြငအေပၚ ထပါးေစသည ဥပေဒအျဖစ ရႈျမငျခငးခရသည။177

ယငးဥပေဒမာ ၂ဝ၁၂ ခႏစကတညးက စတငျပ႒ာနးချခငးျဖစေသာလညး ကန႔ကြကမႈမားေၾကာင အသးမျပခဘ ၂ဝ၁၈ ခႏစတြင

ျပငဆငအတညျပချခငးျဖစသည။ ယငးဥပေဒျပ႒ာနးၿပးေနာက ေျမလာေလာကသညကမၸဏ အမားအျပားလညးရေနသည။

၂ဝ၁၅ ခႏစေနာကပငး ဒတယအႀကမလႊတေတာတြင လယယာေျမဥပေဒ၊ ေျမလြတေျမလပ ေျမရငးဥပေဒတ႔က ျပငႏငရန

ႀကးစားခၾကၿပး ရငးႏးျမႇပႏသမားေျမရရေရး ေဇာငးေပးသညဥပေဒမားျဖစေနၿပး ေကာငးမြနသည ေျမယာအပခပေရး တရားမ

တသည ေျမယာစမခန႔ခြမႈအတြက အလးစစဥးစားသည တနညးအားျဖင ေကးလကၿမ႕ျပ ကြာဟမႈေလာခေရး၊ ေျမယာမ

လယသမားမားေျမရရေရး၊ တငးရငးသားမားဓေလထးတမးအရ ေျမပငမႈမားအား ၿခငစဥးစားထားသည မေဘာငက အရငေပၚေအာင

လပထားျခငး မဟတသညအတြက ဆနစငရာကညေပြ႔လကသကသ႔ ျဖစေနၿပး ေအာကေျခလပကြကငယ လယသမားမား

လကမခသညကစၥ တငးရငးသားမားလကမခသညကစၥမား ျဖစလာခသည။178 အမးသားလႊတေတာမတငသြငးသည ေျမ

သမး ဥပေဒမာလညး ေျမယာအေရးလႈပရားသမားက သသယဝငစရာ ဥပေဒအျဖစရႈ ျမငခရေနရပါသည။

174 ယငး175 VOA Burmese၊ ျမနမာန႔ကမၻာ သတငးလြတလပခြင ကဆငးမႈ Freedom House အစအရငခစာ ေဖာျပ ၊ ၂၀၁၉ ဇြန ၅ https://burmese.voanews.

com/a/press-freedom/4946477.html (Accessed 3rd September , 2019 )176 သကစးထြနး ၊ ေျဖရငးဖ႔ခကတေျမႏကၽြနးျပနာ၊ The Voice Daily, July 31 2019 http://thevoicemyanmar.com/perspective/35905-myy

(Accessed October 7 , 2019 )177 ဥးဝငးမးသ ( ECO-Dev)၊ ဥးမးသန႔ ( ေျမယာအေရးလႈပရားသ ) တ႔ႏင၂၀၁၉ ခႏစ ဇြနလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ၊ ေျမလြတေျမလပေျမရငး

စမခန႔ခြမႈဥပေဒႏငစပလဥး၍ အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၏ ( ဒ႔ေျမကြနယက ) ၂၀၁၈ ႏ၀ငဘာလ ၁၆ ရကစြျဖင ထတျပနေသာ ေၾကျငာခက178 ေဒါကတာေသာငးထြနး ( Institute for Peace and Justice) ISP Myanmar ၏ ကြျပားမႈမားသညလမႈအဖြ႔အစညးအတြက တရားမတမႈေခါငးစဥျဖင

၂၀၁၉ ၾသဂတလအတြငးက ရနကနတြင ျပလပကငးပသည ေဆြးေႏြးပြေဆြးေႏြးခက

7575


၂ဝ၁၆ ႏစဆနးပငးမ ၂ဝ၁၉ ဇလငလအထအမးသားလႊတေတာမ တငသြငးျပ႒ာနးခသည ဥပေဒ ၃၃ ခအနက ျမနမာႏငင

ခရးသြားလပငနးဥပေဒ၊ မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစတတေသာ ေဆးဝါးမားဆငရာ ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒတ႔မာ

အတနအသငေကာငးမြနသည ဥပေဒမားဟဆႏငပါသည။179

ယငးအျပင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒတြငလညး ျမနမာႏငငသ ႔ လာေရာကရငးႏးျမႇပႏသည

ရငးႏးျမႇပႏသမားအတြက ပမအကာအကြယေပးႏငသညအခကမား ပါဝငလာခပါသည။180 ယငးဥပေဒမာ ယခငကထက

ပမေကာငးမြနလာခေသာလညး ႏငင၏ ႏငငတကာမကႏာစာထကတြင ႏငငပရပထခကလာမႈႏငအတ ဗဟအစးရႏင ျ

ပညနယ၊ တငး အစးရမားအၾကား ခနညႇပးေပါငးေဆာငရြကႏငစြမး အားနညးမႈ၊ ႀကးနစနစဆငရာ ယဥေကးမႈအခ႕ အျမစတြယ

ေနဆ၊ ကၽြမးကငလပသားရားပါးမႈ၊ ႏငငေရးအရ မတညၿငမမႈ စသညအေၾကာငးမားေၾကာင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားက

ဆြေဆာငရာတြင အခကအခမား ရေနဆျဖစပါသည။181

အဂတလကစားမႈ တကဖကေရးဥပေဒက ျပငဆငသည တတယႏင စတတအႀကမ ျပငဆငမႈက အမးသားလႊတေတာမပင

စတငချခငးျဖစသည။

စာေပအႏပညာမပငခြင၊ တထြငမႈ မပငခြင၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား ကာကြယထနးသမးေရးဥပေဒမားမာလညး အမးသားလႊတ

ေတာမ တငသြငးချခငးျဖစသည။ ရာဇသတႀကးဥပေဒက ျပငဆငခေသာလညး ႏငငေတာအၾကညညပကေစမႈ ၅ဝ၅ (ခ) ကသ႔

နာမညေကာ ပဒမကမ မတ႔မထမျပငဆငခၾကေပ။ ယငးပဒမမာ အစးရက အတကခလပသမား၊ လ႔အခြငအေရးလႈပရားသမား၊

မဒယာမားအား ႏငငေတာအၾကညညပကေစမႈျဖင ႏစေပါငးမားစြာတရားစြဆမႈမားတြင ေတြ႔ေလေတြ႔ရထရ၊ ပါဝငေလရသည

ပဒမလညး ျဖစပါသည။ ႏငငဝနထမးဥပေဒက အမးသားလႊတေတာမတဆင အေစာပငးကတညးက ျပငဆငခေသာလညး

ျပညနယ၊ တငးေဒသမားအေနျဖင ယခအခနအထပင သာမနအဆင အၿမတမးဝနထမးခန႔အပခြင အခြငအာဏာပင မရၾကေပ။

ဥပေဒေရးဆြရာတြင ျပနာျဖစမ ႀကရသည အေျခအေနေပၚ မတည၍ ေရးဆြျခငး Re-active thinking Law မးလား

သ႔တညးမဟတ ျဖစလာမညအေျခအေနက ႀကတငမနးဆၿပး ႀကတငေရးဆြျခငးမးလား Pro-active thinking အရ ေ

ရးဆြျခငးလား စသျဖင ၾကညရနလမညျဖစၿပး ယငးအေျခအေနႏစရပမာ လႊတေတာ၏ အဆငအတနးက ေဖာကးေနေလရပါသည။

အထးသျဖင မဝါဒေရးရာ ခမတမႈႏင ဥပေဒျပေရးအခနးက႑ႏင ပတသက၍ ျဖစပါသည။182 ျမနမာႏငငအတြက

စပၾကားစနစျဖင၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒက သကဝငေစမည ေရြးေကာကပြႏငငေရးလမးေၾကာငးေပၚေပါကေရးအ တြက

လမးညႊနအႀကျပခကဆငရာ ႏငငေရးစာေပမား ေရးသားခသည ေဒါကတာေနဝငးေမာင၏ ေဆာငးပါးတပဒတြငလညး ေ

ပၚေပါကလာမည လႊတေတာႏင ေရြးေကာကပြႏငငေရး အခငးအကငးတြင လႊတေတာႏစရပ Pro-Active ျဖစေရးမာ

အသြငကးေျပာငးေရးအတြက အေရးႀကးသည အဆငျဖစေၾကာငး ညႊနးဆထားသည။183

179 ခရးသြားလပငနးရငဥးေကာစြာမငးႏင ၂၀၁၉ ၾသဂတလအတြငး ဆကသြယေမးျမနးမႈ180 VOA Burmese ၊ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ ဥပေဒသစန႔ျမနမာႏငင၊ 3rd March 2017၊ https://burmese.voanews.com/a/burma-forum-

interview-with-uaungnaingoo/3772758.html( Accessed 2019 November 24)181 Htin Lynn Aung , The Myanmar Times , Better implementation of the law needed to draw foreign investors, 10 Jun 2019 ,

(Accessed 2019 November 4)182 Sebastian M. Saiegh , the Role of Legislatures in the Policymaking Process, University of California , San Diego ,2005183 ေအာငထြဋ၊ အသြငကးေျပာငးေရး ၊ (ႏငငေရးႏငႏငငအေရးသနး၅၀ကအႏငေပးပါ- ေအာငထြဋ ( The Voice Weekly ေဆာငးပါးေပါငးခပ)

၂၀၁၁ခႏစ

7676


ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာက အတညျပခေသာဥပေဒ ၃၃ ခအနက အမားစမာ နဂရရငးစြဥပေဒမားအား ျပငဆင

ပယဖကချခငးသာ ျဖစပါသည။ အခ႕ဥပေဒမားမာ ယခငလႊတေတာသကတမးကတညးက လႊတေတာတြငးေရာကေနခသည

ဥပေဒၾကမးမားျဖစသည။ အတငပငခဥပေဒတရပသာ အသစပါဝငေနသညမာလညး အမားျပညသႏင သကဆငသည

ဥပေဒအသစေပၚထြနးမႈအေပၚ ေမးခြနးထတစရာျဖစပါသည။

တထြငမႈ မပငဥပေဒႏင ဆကစပဥပေဒမားမာ ယခသကတမးအတြငးအတညျပဥပေဒမား ျဖစေသာလညးယခင သကတမး

ကတညးက အစျပေဆြးေႏြးျပစေနခသည ဥပေဒၾကမးမားသာ ျဖစေပသည။

လႊတေတာသကတမး ဒတယအႀကမ စတငၿပးမၾကာခငပင ျပငဆငခသည ရပကြက-ေကးရြာအပခပေရးဥပေဒက တတယအႀကမ

ျပငဆငသည ဥပေဒတြငမ ဧညစာရငးတငစရာမလသညအခကက ထညသြငးချခငးမာ လ႔အခြငအေရးရႈေထာငအရ

ႀကဆရမညအခက ျဖစေနပါသည။ အခ႕ဥပေဒမာ ေဒသတခ႕အတြက သငေလာသည ဥပေဒျဖစေသာလညး ကငသးမႈႏင

သကဝငမႈ အားနညးေၾကာငး ရခငျပညနယမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယကလညး ညညးတြားသည။184

အမားကစးရမၾကသည ေျမလြတေျမလပ ေျမရငးဥပေဒ အတညျပၿပးေနာက ဆကလကအတညျပရန ကနေနသည ေျမသမး

ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒၾကမးေၾကာငလညးေျမယာအေရးေလလာသမားက စတမသကမသာျဖစရသည။ ျပညသ႔

လႊတေတာဘကျခမးမ ဒတယအႀကမသကတမးအတြငး တငသြငးကာအတညျပခသည သစေတာဥပေဒမာ သစထတလပမႈေလာ

ခေရး ကန႔သတခကမားပါေသာလညး လတစဥးလင တစတနခန႔ ထတခြငရသည အေျခအေနတခ႕လညးရေနျပနသည။185

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာမ တငသြငးျပ႒ာနးခသည ေကာကမကဥပေဒမာလညး ေကာငးသညအခကပါဝငသကသ႔

ေရ႕ ေနာက ကးေၾကာငး မညညြတသညအခကမား ပါဝင၍ အခ႕ေဒသမားအတြက သးရန မျဖစႏငသည ဥပေဒအျဖစ

ေပၚထြကလာပါသည။ ေကာကမကလပကြကခေပးမႈႏငပတသက၍ ၅ ဧကအထေလာခချခငးမာ ေကာကစမးကသ ႔

လပကြကမားအတြက ေကာငး မြနၿပး သယဇာထတလပမႈေလာခမႈ ထနးသမးရာေရာကေသာလညး ယငးဥပေဒျဖငပင

ပတျမားထြကရရာ မးကတ၊ မငးရး စသညေဒသမားက သကေရာကေစမညျဖစရာ အဆပါေဒသမားအတြက အသးမတညသည

ဥပေဒျဖစလာခသည။186

လပငနး သေဘာတရားခငး မတသကသ႔ ေကာကအရြယအစားလညးမတပါေခ။ တြငးဝခြနျဖတသည အေျခအေနမစ၍ အေခာထည

အေနအထားအထပင ျဖစသည။ မးကတ၊ မငးရးကသ႔ေနရာတြင တပငတႏင ေလးေပကငးေလာကျဖင တးေနၾကျခငးျဖစရာ

ေကာကစမးကသ႔ လပကြကျဖင ေပးတးပါက ယာဥႀကးျဖငတးေစပါက အခနတတြငးမာပင ကနခနးသြားမညျဖစသညအတြက

ျဖစသည။187 ကာလေဒသေနရာဌာနအလႊာစအေျခအေနကလႊမးၿခႏငမႈ မရသည အဆပါ ေကာကမကဥပေဒမာ ျမနမာႏငင၏

ကာလရည အားနညးခကျဖစသည မဝါဒေရးရာခမတေဆာငရြကရာတြင မဝါဒစကဝနး လညပတမႈ အဝနးအဝငးမာ အလႊာအားလးႏင

ဆကႏြယႏငမႈမရသည ျပညသ႔ေရးရာမဝါဒ Public policy ပငးဆငရာအားနညးခကအျဖစသာ ရႈျမငရမညျဖစပါသည။

184 ရခငအမးသားပါတမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယဥးခငေမာငလတႏင၂၀၁၉ေမလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ185 DVB TV News ၊ သစေတာဥပေဒမာ အားနညးခကေတြမားေနတယ ၊ ဇြန ၉ ၊ ၂၀၁၉ ခနစhttps://www.youtube.com/

watch?v=uAPJN_2CUG0(Accessed 2019 September )186 မႏေလးတငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႔ သယဇာတဝနႀကးဥးမးသစႏင၂၀၁၉ ဇြနလအတြငး မႏေလးတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ187 MATA ( Myanmar Allaince for Transparency Accountability ) အဖြ႔ရမးျပညတာဝနခ ဥးေအာငေကာမးႏင ၂၀၁၉ ဇလငလ အတြငး ေ

နျပညေတာတြင ေမးျမနးမႈ ၊မငးရးၿမ႕နယျပညနယလႊတေတာကယစားလယ စငးလငးျမတႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလ ဆကသြယေမးျမနးမႈ

7777


4.6.2/ udk,fpm;jyKrIyHkpH4.6.2/ udk,fpm;jyKrIyHkpH

ျပညသ႔ဆႏၵ လႊတေတာဆႏၵ၊ ျပညသ႔အသလႊတေတာ အသဆသညနညးတ ျပညသမား၏ ဆႏၵလလားခကမားက တ႔ျပန

ေဆာငရြကေပးရျခငးသည ေရြးေကာကခလႊတေတာမား၏ အဓကကယစားျပမႈပစႏင တာဝနျဖစသည။ တရတကသ ႔

တျပညေထာငစနစ ကြနျမနစတငးျပည၏ လႊတေတာ (People Congress)၊ ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး ျဖစစဥမရသည ၿဗတန

အထကလႊတေတာ၊ တကရကေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငးမရသည ဂာမနအထကလႊတေတာ Bundesrat တ႔သညပငလင

ျပညသ႔ဆႏၵႏငအည ေဆာာငရြကရန အဓကထားေလရသည။188

လႊတေတာကယစားလယအေနျဖင မဆႏၵရငမား၏ တငျပခကႏင အခကအခမားက ေဒသအဆင အပခပေရးႏင ဌာန

ဆငရာမားထ တငျပေပါငးစပညႇႏႈငးေပးျခငး၊ လႊတေတာအတြငးတြင အဆေမးခြနးတငျပေမးျမနးျခငးတ႔မာ အေတြ႔ရမားသည

ကယစားျပမႈ ပစျဖစသည။

တစျပညနယ၊ တစတငးလင ၁၂ ဥးစက ေရြးေကာကတငေျမႇာကခြငရၾကေသာလညး ျပညေထာငစအဆင ကယစားျပသညဆထားသည

အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအဖ႔ ေရြးေကာကပြစနစေပးထားခကအရ ၎တ႔၏ မဆႏၵနယသညသာအဓကကသည

နယေျမျဖစေလရာ မဆႏၵနယသ႔ အပတစဥျပနသည ကယစားလယ အေရအတြကမာ အလြနမားျပားေနပါသည။ မဆႏၵရင

မား အဆအရ ၎တ႔ မဆႏၵနယအတြငး လႊတေတာအမတမား မညမမားျပားသည၊ မညသညအပငး မညသ႔တာဝန ခြထား

သညျဖစေစ လႊတေတာကယစားလယ မကႏာျမငရမႈ ရ/မရႏင လထထဆငး/မဆငးတ႔က အဓကတငးတာၾကသညျဖစေလရာ

ၿမ႕နယမားသည နညးသညျဖစေစ၊ ေနျပညေတာမ ေဝးကြာသည ျဖစေစ၊ မဆႏၵနယသ႔ ျပနေရးမာ ျပနလညေရြးေကာကခေရး

အတြက မျဖစမေနေဆာငရြကရန လသညလပငနးစဥ ျဖစေနသည။189

ယငးသ႔ျပနသည ကယစားလယမားအဖ႔ ပတရကတြင လပရသည လပငနးစဥမာလညး ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင

အတတပငျဖစသည။ တငးအဆင၊ ျပညနယအဆငႏင သကဆငသည အခကမားလညး အမးသားလႊတေတာကယစား

လယမားထ အကအညေတာငးၾကသညမားရသလ ၎တ႔ကလညး တငးအဆင၊ ျပညနယအဆငတြင ေမးျမနးရမည ကစၥအခ႕က

အမးသားလႊတေတာတြင ျပနေမးသညမားလညး ႀကရေလ ရသည။

လထႏငေတြ႔ဆျခငး၊ ရပရြာလမႈေရးလပငနးမားတြင ဝငေရာကကညျခငး ၊ အေျခခအေဆာကအ လပစစမး၊ လမး၊ တတား၊

ေရကစၥမား၊ ၿမ ႕နယအဆင ဌာနဆငရာမား အမအကငမားႏင ပတသကသည အေၾကာငးအရာကစၥမား ၊ ေျမယာသမးခရမႈမား၊

လယယာာေျမလပပငခြင ပစ (၇) ထတေပးေရးအပါအဝင လ႔အခြငအေရးကစၥမားအထလႊတေတာ ကယစားလယမားမာ

ၾကားဝငေဆာငရြကေပးရေလရသည။ စစေဘးေရာငႏင တကပြမားရသည ေဒသမားမ ကယစားလယမားအဖ႔လညး စစ ေ

ဘးေရာငအေရးကစၥမား ေဆာငရြကရေလရသည။ အမနတကယတြငမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားသည ၎

တ႔၏ ဆငရာမဆႏၵနယ၊ ၿမ႕နယမားကသာ တစဥးခငးအေနျဖင ကယစားျပေနၾကသည။ ယငးကသ႔ျဖစရျခငးမာ ပါတ၊ ႏ

ငငေရးယဥေကးမႈအရ စဖြ႔မႈ အားေကာငးေကာငးျဖင လပႏငစြမးအားနညးျခငး၊ ပါတဌာနအေပၚ နာခလြနးမႈ၊ မကႏာသာ ေ

ပးခလမႈမားေၾကာငျဖစၿပး ဒတယအႀကမ သကတမးတြင အာဏာရပါတအေနျဖငလညး အစးရက အၾကပအတညးျဖစေအာင

ေမးခြနးအဆ ေမးျမနးတငသြငးမႈမားမလပရန သတေပးမႈမားမၾကာခဏလပေနရကာ လႊတေတာကယစားလယမား အေနျဖင

188 CGTN,How do Chinese people make their voices heard in China? , Politics , 2017 October 15 , https://news.cgtn.com/news/7963544d30597a6333566d54/share_p.html (Accessed 2019 September 18)

Dr. K. Reuter, The Bundesrat and the Federal State System, Democratic Legislative Institutions, Bundesrat Public Relations , Berlin Germany, 2009, 14th edition.

189 R. Ergreteau, Parliamentary Development in Myanmmar, 2017.

7878


မမတ ႔ မဆႏၵနယမ လမးတတား၊ ေကာငးစသည အေျခခအေဆာကအအ ဖြ ႔ ၿဖးေရးအေရးေလာကသာ ေနာကပငးတြင

အေရးစကစရာ ျဖစေနပါသည။190

ဥပေဒျပ အထကလႊတေတာ ကယစားလယမားအား ေရြးခယသညနညးလမးကလညး ကယစားလယမား၏ သစၥာေစာငသမႈက

ခြျခားႏငၿပး ေရြးေကာကပြစနစအရ၊ ေပးထားခကအရ ေရြးခယခရသည အထကလႊတေတာ ကယစားလယမားသည ေဒသ

(ျပညနယ/တငး) မ ကယစားလယမားအျဖစထက သကဆငရာမဆႏၵနယ ျပညသမား၏ ကယစားလယမာားအျဖစသာ

ထမးေဆာငၾကပါသည။ သ႔ျဖစရာ ၎တ႔သည ေဒသဆငရာ (ျပညနယ/တငး) အျမငမားက တစတစညးတညး ပစခမတရန

မျဖစႏငဘ ၎တ႔ ႏငငေရးပါတမား၏ အကးစးပြားကယစားျပျခငးက ပမတမးညႊတေစတတသည။191

သေတသန စာတမးအတြက ေမးျမနးခသည လႊတေတာကယစားလယအခ႕ကမ လမးစ ႏစစ ၃ စ အဓက အေျခခ ေနထငသည

ေဒသမားတြင အဆငအလက လႊတေတာကယစားလယမားမာ ပါတ မတပ ရေနၾကရာ (ဥပမာ တစၿမ ႕နယထတြင မြနရြာ၊ ဗမာရြာ

စသျဖင အပငးလကခြေနကာ လဥးေရ အခးအစားလညး အနညးငယကြာဟမႈမား၊ ယငးေဒသမးတြင တငးရငးသားပါတ၊ ျပညမ

ပါတႀကးမားမာ အဆငအလက အမတ ခြေဝရယထားမႈမးေတြ႔ရတတသည) ကယစားလယမားအေနျဖင မမအားမေပးခသည

ရြာမား ေဒသမားကသာ အဓကထား ကယစားျပ ေဆာငရြကေလရသည သေဘာသဘာဝမးေတြ႔ရေၾကာငး ေထာကျပမႈမးလညး

ရေနပါသည။192

လႊတေတာကယစားလယဆသညမာ မမအား မေပးသျဖစေစ၊ မေပးသျဖစေစ ကယစားျပရမညျဖစေသာလညး မမအား

မမေပးသည လအပစေဒသမား ၊ မမပါတႏင အတကအချပသည ပါတဘက အားေပးသမားအေပၚ ကယစားျပႏငစြမးတ႔မ

ဆကလက သေတသန ျပသငသည လပငနးစဥျဖစေနေပသည။ တခါတရ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ၏ ကယစားျပမႈ

ပစတြင ဆႏၵျပျခငး၊ ဆႏၵေဖာထတျခငးကသ႔ ကစၥရပလညး ပါဝငပါသည။

ေတာငဥကလာၿမ ႕နယရ အားကစားကြငးႏင ပနးၿခေျမေနရာအား ပါတတခမ လကလႊရယၿပး ကြနဒအေဆာကအအေဆာကရန

ခြငျပလကျခငးအေပၚ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင ပါဝငခသည ဥးဖနးျမငေအာငက ရနကနၿမ ႕ေတာခနးမေရ႕

တြင ဆႏၵျပချခငးျဖစသည။193

လႊတေတာ အေနျဖင ကယစားျပျခငးဟဆရာတြင

၁) ေဒသအလက ကယစားျပျခငး (ၿမ႕) သ႔မဟတ ၿမ႕ေတာ သ႔မဟတ စရငစမဆႏၵနယ ခရငတခအတြငး ယငးဧရယာႏင

ပတသကသည ကယစားလယရျခငး

၂) လ႔အဖြ႔အစညးအတြငးရ အယဝါဒ ကြျပားေနမႈအား ႏငငေရးပါတမားက ကယစားလယမား မတဆငေသာလညးေကာငး၊

တသးပဂၢလကယစားလယမားမ ေသာလညးေကာငး၊ ယငးကသ႔ ကယစားလယ ႏစမးေပါငး၍ ေသာလညးေကာငး၊ ကယစားျပ

ေဖာျပေပးႏငျခငး

၃) ဥပေဒျပလႊတေတာသည ႏငငတြငးျဖစတညေနေသာ ပါတမား၏ အယဝါဒ သေဘာတရားမားအား ေျခေျချမစျမစ မထငဟပ

မရေစကာမ ပါတႏငငေရး ကယစားျပႏငရမည။

190 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားမ191 IDEA၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတညေဆာာကျခငးလကေတြ႔လမးညႊနစာအပ၊ ၂၀၁၁၊ စာ ၃၀၈192 မြန၊ ကရင၊ ရမးေျမာကေဒသမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ (၁) ဥး၊ ျပညနယအဆင လႊတေတာကယစားလယ ၂ ဥးတ႔ ႏင ၂၀၁၉ ေမ၊

ဇြနလအတြငးက (ေနျပညေတာ၊ ဘားအ၊ ေမာလၿမင ) တြင ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ193 BBC Burmese ၊ ျမနမာေရးရာ၊ လႊတေတာအမတ ဥးဖနးျမငေအာင ဆႏၵျပ၊ ၂၀၁၃ ၊ ၾသဂတလ ၁၈ ရက၊ https://www.bbc.com/burmese/

burma/2013/08/130818_phone_myint_aung (Accessed 2019 December 2 )

7979


၄) ကယစားလယသည လႊတေတာထစကားေျပာခြင၊ အသထြကခြင အခြငအေရးမရရငေတာင လထအတြက အျခားနညးလမးမား ထတ

ေဖာသးပငခြငရျခငးဆသည အခကမားမာ ကယစားျပသညပစ အမးမးအတြက ထငဟပေစသည ကယစားျပပမားျဖစေပသည။194

4.6.3/ xdef;axEdkifrIqdkif&m4.6.3/ xdef;axEdkifrIqdkif&m

၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခပဒမ ၁၁ (က) အရ ႏငငေတာ၏ ခကမသးျဖာျဖစသည ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင

တရားစရငေရးအာဏာတ႔က တတႏငသမ ပငးျခားသးစြျခငးႏင အခငးခငးအျပနအလနထနးေကာငးျခငးတ႔ျပသည ဆသည

အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကအရ စစစထနးေကာငးျခငးဆငရာ လပငနးစဥမားသည ဒမကေရစစနစတြင ရရမည တာဝနခမႈ၊

တာဝနယမႈမား ေပၚေပါကလာရနအတြက အေျခခဥပေဒက ေပးထားသည ေပးထားခကလညး ျဖစသည။

စစေဆးမႈ (Check)၊ အာဏာမ႑ငအခငးခငးအၾကား ထနးညႇျခငး (Balance)၊ ေစေစစပစပ စစစသညလပငနး (Scrutiny)

ႏင ေရြးခယစစစမႈ (Vetting) ဆသည စကားလးမားမာ လႊတေတာ ဒမကေရစကငသးသညစနစတြင မၾကာခဏ ၾကားေနရ

ေသာစကားလးမားလညးျဖစသည။ စစေဆးစစစစသျဖင ျမနမာစကားတြင တသေယာငရေသာလညး အဓပၸာယအရမ ေဖာျပ

ခသည Check ၊ Scrutiny ၊ Vetting ၊ Oversight စသည စကားလးမားသည အဓပၸာယႏင တာသြားမႈ မတညၾကေပ။

Oversight လပႏငသည အဆငတြင ေစာငၾကညထနးေကာငးသည ႀကးၾကပအဖြ႔သည ႀကးၾကပခရသ သ႔မဟတ ႀကး

ၾကပေစာငၾကညထနးေကာငး ခရသညအဖြ ႔အေပၚ ထနးခပမႈတစတရာ၊ ျပစဒဏေပးျခငး၊ အေျပာငးအလမားျပလပရန

တြနးအားေပးျခငးမားက ျပလပႏငသည။ ပါလမနအေနျဖင လပထးလပနညးနညးလမးမားက အသးျပ ၿပး အပခပေရးမ႑ငအား

ႀကးၾကပေစာငၾကညထနးေကာငးစစေဆးမႈ (Oversee) ျပလပႏငျခငးသည ဒမကေရစစနစအရ တာဝနခမႈ တာဝနယမႈက ပ

မခငမာအားေကာငးေစျခငးျဖစသည။195

အားေကာငးသည ဒမကေရစအေျချပ လႊတေတာတြင ရရမည ဝေသသသလကၡဏာ ၃ ရပတြငလညး ဥပေဒမားသကဝငေစရန

အေကာငထညေဖာေဆာငရြကေနမႈ အေျခအေန၊ မဝါဒေရးရာ ခမတမႈျဖစစဥအပါအဝင အစးရလပငနးေဆာငတာမားေဆာင

ရြကမႈတြင ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနယ၊ တာဝနခမႈမားရလာေစရနအတြက ဥပေဒျပေရးမ႑ငအေနျဖင ႀကးၾကပေစာငၾကည

ထနးေကာငးႏငစြမး (Oversight) မာ အေရးပါသည အခကအျဖစ ရေနသည။196

Scrutiny ေစေစစပစပ စစစစစေဆးေရးတြငမ စစစေရးလပငနးသည စစစေရးလပငနးေဆာငရြကသညအဖြ႔ သ႔မဟတ စစမး

စစေဆးမႈမား အဆကမျပတေဆာငရြကရၿပး လပငနး၏ ေဆာငရြကခကမားအေပၚ ျပျပငရနကစၥမား အႀကျပရန သ႔မဟတ

လပငနး၏ မားယြငးလြေခာေနမႈမား အဆးသတရန ျပနလညသးသပဆနးစစျခငးမားလပသည လပငနးျဖစသည။ ျမနမာလႊတ

ေတာဆငရာ သေတသနစာတမးတစေစာငႏင ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးမ ျပညသ႔လႊတေတာ ဒတယဥကဌတ႔၏

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတခတြငမ ပထမအႀကမ လႊတေတာအေနျဖင ထနးညႇျခငး (Balances) ထက စစေဆးမႈ (Checks) သာ

ပမားခေၾကာငး ေျဖဆထားသည။197 ပထမအႀကမ သကတမးကာလလႊတေတာႏင အပခပေရးပငးအၾကား ထနးေကာငးမႈက

ျပနၾကညလင ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈထက ျပညခငၿဖးပါတအတြငး ႏငငေရးအခငးအကငးမား၊ ပဂၢလေရးအာဏာတည

194 IDEA- Electro System Design ၊ ေရြးေကာကပြစနစ ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ ကယစားျပမႈရေစျခငး ၊ စာ- ၁၄ ၊ ၂၀၀၈195 R. Pelizzo & others ( eds ) , Trends in Parliamentary Oversight ,World Bank Institute , Washington D.C, USA , 2004, P-1196 S. M.Saiegh, The Role of Legislatures in the Policymaking Process, University of California, 2005 March ,P-8197 R.Egreteau , Parliamentary Development in Myanmar , 2017

8080


ေဆာကထားႏငမႈတ႔ျဖင ပေဖာခမႈက အဓကကသည။ အစးရႏင ျပနာ ႀကးႀကးမားမားမရသည ပထမအႀကမ အမးသား

လႊတေတာသညလညး ေစေစစပစပ ထနးေကာငးစစစမႈထက စစစေရြးခယျခငး (Vet) ႏင စာရငးစစျခငးကသာ အားထတခသည။

ျပညသ႔လႊတေတာတြင ယငးလပငနးမားတြငသာ အားထညခၿပး သမၼတႏငအၿပင အာဏာတညေထာငရန ပမအားစကခသည။198

လႊတေတာမ ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈလပငနးစဥတြင (၁) လႊတေတာ ေရးရာေကာမတမား၊ (၂) အေရးေပၚကစၥမားစစမးရန

ေကာမရငမားဖြ႔စညးျခငး၊ (၃) လႊတေတာ ကယစားလယမား တစဥးခငး မဆႏၵနယေဆာငရြကခကမား သ႔မဟတ လႊတေတာ

အစညးအေဝးဆငရာ လပထးလပနညးအတငး ေမးခြနးေမးျခငး၊ အဆတငသြငးျခငး တ႔ျဖစပါသည။

ေနျပညေတာတြင အစညးအေဝးတကေနသည ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားအား ေမးျမနးမႈအရ

ကယစားလယမားသည ေမးခြနးေလာကျဖငသာ အစးရအား (Check) စစေဆးမႈ လပႏငၾကသညက ေတြ႔ရသည။ ျပညေထာငစလႊတ

ေတာတြင ဘတဂကစစစ ျဖတေတာကႏငစြမးကသာ ကယစားလယမားအေနျဖင အားရမႈ ရၾကသည။ ယငးသ႔အားရသညတင

ယခသေတသနစာတမးက ေရးသားသညကာလ ျပညေထာငစလႊတေတာအတြငး ေဆြးေႏြးအတညျပမႈတြင ဘတဂကလေငြ

စခနတင ဘလယ ၇ဝဝဝ အထ လေငြျဖင ၂ဝ၁၉-၂ဝ၂ဝ ဘတဂကက အတညျပခသည။199 အစးရ အသးစားရတ ဘလယ

၃၂ဝဝဝ တြင လေငြ ဘလယ ၇ဝဝဝ အထ ရေနျခငးျဖစသည။ ယငးပမာဏမာ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ သကဝငခသည ၉

ႏစတာ ကာလအတြငး လႊတေတာမ အတညျပခသည ဘတဂကမားအနက စခနတင ပမာဏလညး ျဖစပါသည။

ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ဘတဂက စစစေရးလပငနးစဥမားတြင ျပညသ႔ေငြစာရငးပးေပါငးေကာမတအျပင ဝနႀကးဌာနအလက

ဘတဂက စစစမႈမားက လႊတေတာႏစရပမ အဖြ႔ေပါငး ၂ဝ ခန႔ စေပါငး ပါဝငသည အမးသားဘ႑ာေရးႏင စမကနးရသးမနးေျခဆငရာ

ပးေပါငးစစစေရးအဖြ႔ျဖင ပးတြစစစမႈမား ျပလပေနပါသည။200 ထကသ႔ အဖြ႔မားဖြ႔စညးရာတြင သးျခားထတျပနထားသည

မဝါဒ၊ လမးညႊနခကမား၊ အဖြ႔တြင ပါဝငၾကမည ကယစားလယမား၏ လပငနးဆငရာ ကၽြမးကငမႈ စသတမတခက၊ ယခငက

လပခသည ေနာကခ သကေမြးဝမးေကာငးႏင ဘတဂကစစစမႈလပငနး ဆကစပမႈ ရ/မရတ႔မာ ဘတဂကစစစေရး လပငနး

ထေရာကမႈ ရ/မရကသ႔ ကစၥရပအတြက အေရးပါသည အေျခအေနတြင ရေနပါသည။

လႊတေတာ၏ အဓက တာဝနမာ အစးရအဖြ႔အား ထနးေကာငးရနႏင ဌာနဆငရာမားအသးျပသည ဘတဂကအား စမခန႔ခြေပးရန

ျဖစၿပး လႊတေတာက အစးရအား ထနးေကာငးမႈ ပကကြကၿပး မေျပာရ မဆရ ျဖစေနလင ဒမကေရစ ပကစးလမမညဟ ၈၈

မးဆကေခါငးေဆာင ႏငငေရးသမားတစဥးျဖစသည ဥးကကႀကးက သတေပးသည။201

အမးသားလႊတေတာ ေရးရာေကာမတမားမ အစအရငခစာမားႏင ပတသကၿပး အစးရဘကမ လကနာရနဆသည ျပ႒ာနး

ခကမးလညး မရသညအတြက အစးရဌာနမားအေနျဖင လကနာမႈ မရလညး ျပနာမရသကသ႔ ျဖစေနေသာေၾကာင အစးရ

ဘကသည လႊတေတာာမ ေဝဖနေထာကျပခကမားက လကနာမႈ မရသညက မားသည။202

198 Ibid.199 ဒတယ အႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာ ျပညသ႔ေငြစာရငးပးေပါငးေကာမတမ အဖြ႔ဝငစငးသဟေကာႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငး ရနကနတြင

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ200 ရနကန၊ ရမးျပညနယတ႔မ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၁ ဥး၊ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယ ၁ ဥးတ႔ ႏင ၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ေ

မးျမနးမႈ201 RFA Burmese News ၊ အစးရအဖြ႔အား လႊတေတာမ ထနးေကာငးရန ဥးကကႀကးေျပာ၊ ၂၀၁၉ စကတငဘာလ ၂၉။ https://www.rfa.org/

burmese/news/peoples-party-09292019082451.html( Accessed 2019 November 26 )202 R.Egreteau- Parliamentary Development in Myanmmar, 2017

8181


အပခပေရးမ႑ငအေနျဖင လႊတေတာဘကမ အႀကျပအစအရငခစာမားက တတႏငသမ လကနာမႈျပသငသညဟလညး

ေတာင သလယသမားေရးရာေကာမတ ဥကဌဥးဘမးသနးက မတခကျပသည။203 လႊတေတာ သကတမးႏစႀကမ အမး

သားလႊတေတာကယစားလယအျဖစ ေရြးခယခရသတဥးကယခဒတယအႀကမလႊတေတာမာပအာဏာရငဆနေၾကာငး ေ

ဝဖနသည။204အစးရ မဝါဒႏင မကကညသည အဆႏင ေမးခြနးမားအား ထနးခပမႈရေၾကာငးႏင ရဖနရခါ ပယမခေသာလညး

ေမးခြနး၊ အဆႏင အေရးေပၚ လအပေနမႈ အခနကက ကာလတခတညး ျဖစမေနေစရန အခနဆြထားမႈ ရေၾကာငးလညး ၎

ကပင ေထာကျပသည။ ၿငမးခမးေရးအပစရပစေရးတ႔ကသ႔ လၿခေရးႏင ဆကႏြယသည ကစၥရပမားတြငလညး လႊတေတာမ

ထနးခပ ကန႔သတမႈမားခသလ လႊတေတာတြငး ေဆြးေႏြးခြငျပခသည အခ႕ေသာတငးရငးသားပါတမား၏ စစပြရပေရးေဆြးေႏြး

ေရး အဆမာ အစးရတကစကာလ အစးရ၊ စစတပႏင တငးရငးသားလကနကကငတ႔အၾကား ပဋပကၡမား ျပနလညမျဖစပြားမ

ယာယစပၾကားကာလတြငသာ ျဖစေလသည။205

တငးရငးသားပါတအခ႕မ ကယစားလယမားကလညး ယငးအခကက မျငငးၾကေခ။ အနအယလဒပါတမ အမတတခ႕ကလညး

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာမာ ထနးခပမႈမားလြနးၿပး လႊတေတာဥကဌကငတြယပ အားနညးမႈရသညအတြက အျခားမ႑ငမားအား

ထနးေကာငးမႈ ပျပႏငေရးႏင ဒမကရကတစပဆနသည လႊတေတာျဖစလာေရးအတြက လႊတေတာအတြငးစကားအေခအတင

ေဝဖန ေဆြးေႏြးႏငမႈဆငရာ အခြငအလမးအတြက ပမဖြငေပးရန လအပေၾကာငးေထာကျပသည။206 ‘ဥကဌကငတြယပက

မမတတမရဘး။ အျခားမ႑င ထနးေကာငးေရးအတြက အားမေကာငးေစဘး။ အေၾကာငးအရငးက သကပါတဝငအျဖစကေန

ကာလရညလာခတာ မဟတလ႔။ ကယစားလယေတြန႔ လပေဖာကငဖကမဟတေတာ ႏငငေရးသေဘာ မေဆာငတာေတြ ျဖစလာ

ေစတယ’ ဟ အနအယလဒပါတ တညေထာငစကတညးက ပါဝငလာခသည ဧရာဝတတငးမ အမးသားလႊတေတာအမတ

ဥးၾကညဝငးက ေထာကျပသည။207

သမၼတရးဝနႀကးေဟာငးျဖစသ ကယားျပညနယမ တသးပဂၢလလႊတေတာကယစားလယ ဥးစးသနးကမ ‘‘Speakers ေတြဟာ

တရားသႀကးေတြ ျဖစရမယ။ ျပညေထာငစလႊတေတာ လညပတမႈမာ နာယကေတြ ပါတလႊမးမးမႈရတယ’’ ဟမတခကျပသည။208

အမးသားလႊတေတာ သကတမးႏစႀကမတြင ပထမအႀကမႏင ဒတယအႀကမ မတသညအခကမာ ဒတယအႀကမတြင လႊတေတာ

ဒတယဥကဌအျဖစ အာဏာရပါတမ မဟတသ အျခားတငးရငးသားလႊတေတာ ကယစားလယတဥးက တငေျမႇာကချခငးျဖစၿပး

ျပညသ႔လႊတေတာ ဥကဌဥးတခြနျမတမာလညး အာဏာရပါတမ မဟတသျဖစေနျခငးပင။

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ၏ ဥကဌျဖစသ ကငတြယထနးေကာငးပသည လႊတေတာနညးဥပေဒအတငး လပေဆာင

ေနျခငးသာျဖစၿပး ထနးေကာငးမႈ အားေကာငးေၾကာငး ဒတယဥကဌျဖစသ ဥးေအးသာေအာငကမတခကျပသည။209 လႊတ ေ

တာ သကတမးႏစႀကမစလး အာဏာရပါတလႊမးမးမႈရသည ယခငလႊတေတာပထမအႀကမမာလညး အစးရက Checks သာ

203 ရနကနတငးေဒသႀကးမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးဘမးသနးႏင ၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ၊204 အမးသားလႊတေတာသကတမး၂ ႀကမ ေရြးေကာကခရသည ရခငအမးသားပါတမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယဥးခငေမာငလတႏင၂၀၁၉ ေ

မလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ205 ၂.၅.၂၀၁၆ ဒတယ အႀကမ အမးသားလႊတေတာ ပထမပမန အစညးအေဝးတြင ရခငအမတ ဥးေဝစနေအာငတငသြငးသည ေအေအလကနကကင

အဖြ႔ႏင တပမေတာအၾကား ပဋပကၡရပစၿပး ေအေအအဖြ႔အား ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြသ႔ ဖတေခၚသငေၾကာငးအဆ၊ လႊတေတာ အစညးအေဝးမတတမးမ 206 ဧရာဝတႏင တနသာၤရတငးေဒသႀကးတ႔မ ဒတယအႀကမ လႊတေတာ သကတမးတကေရာကေနသည အနအယလဒ အမးသားလႊတေတာကယစား

လယ၃ဥးႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ207 ဒတယအႀကမ လႊတေတာ သကတမး အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးၾကညဝငးႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆ ေ

မးျမနးမႈ208 ကယားျပညနယမ တသးပဂၢလကယစားလယ ဥးစးသနးႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေမးျမနးမႈ209 ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာ ဒတယ ဥကဌ ဥးေအးသာေအာငႏင၂၀၁၉ခႏစ၊ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈ

8282


လပႏငသညဆသည သးသပမႈမားပင ရလငကစား ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင အာဏာရပါတမဟတသည

တငးရငးသားပါတမားမ ကယစားလယမားတငသြငးသည အဆ၊ ေမးခြနးမားမာ ပယခခရမႈမး မားမားစားစားမၾကားခရပါ။

ပထမအႀကမ လႊတေတာသ႔ တကေရာကခသည ရမးျပညနယ အေျခစက တငးရငးသားပါတတခမ အမးသားလႊတေတာကယစား

လယေဟာငး တစဥးကမ လႊတေတာ ဥကဌမာ အၿငမးစားစစဗလခပေဟာငးပငျဖစလငကစား လႊတေတာလညပတမႈ

သေဘာတရားအရ ထကေအာကဆနသည သေဘာမးမရခဘ ၎တ႔တငသြငးသည ေမးခြနး၊ အဆမားပယခမႈမား မရခပါဟ

မတခကျပသည။210

ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင တာဝနယခသ ဥကဌ ၂ ဥးႏင အစးရအဖြ႔အႀကးအကမာ တပမေတာမ လာခသည

ရာထးအရ မကြာၾကသလ ပါတတြငး ရာထးမာလညး မကြာၾကဘ ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင ဥကဌ

ျဖစလာသမာ ကာလရညပါတဝင မဟတခသညအျပင လကရအခနအထ ပါတတြငးတြင စအးစအဆငပင မရေသးသတဥး ျဖစ

ေနသညအတြကလညး ပါတတြငး ရာထးပႀကးသည သမားအစးရႏင လႊတေတာအတြငးရေနမႈက လႊတေတာဥကဌအေနျဖင

အပခပေရးအား လႊတလပစြာထနး-ေထရန အခကအချဖစေစသလားစဥးစားရနျဖစေစပါသည။ ဒတယအႀကမ လႊတေတာ

သကတမးတြင တကေရာကေနသည အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအား ေမးျမနးခမႈမားအား ျပနခပၾကညလင

လႊတေတာမာ အပခပေရးမ႑ငႏင အာဏာရပါတ၊ အစးရလကေအာကေရာကေနၿပး ထနး-ေထႏငစြမး အလြနအားနညးေန

သညကလညး ေတြ႔ရပါသည။

အေမရကန ဖကဒရယလစစာတမးတြင ေဖာျပထားခကမ အထကလႊတေတာဆငရာ ညႊနးဆခကတြငမ ဥပေဒျပေရးသည

အစးရအဖြ႔အေပၚသ႔ ၾသဇာႀကးမားသည အစတအပငးအျဖစ မေရာကေနခရင သ႔မဟတထနးေကာငးမႈ ျပႏငသည အာဏာ

မရခရင ယငးစနစမာ သမၼတစနစ မဟတဟ ဆထားရာ ၂ဝဝ၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ သမၼတစနစ အျဖစ ပေဖာထားသည

ဆသည ျမနမာႏင ႏႈငးယဥစရာျဖစပါသည။211 အပခပေရးမ႑ငက လႊတေတာအေပၚ ေရာကေနျခငး သ႔မဟတ သမၼတျဖစ

ေစ၊ ယငးရာထးကသ႔ အပခပသကျဖစေစ၊ လႊတေတာ၏ အေပၚတြင ၾသဇာလႊမးမးမႈ ရပါက သကဥးဆပင ဘရငစနစအျဖစ

သတမတေၾကာငး အေမရကန ဖကဒရယလစဇ စာတမး အမတ ၅၁ တြင ေဖာျပထားသည။212

ယခသေတသနစာတမးအတြက ေမးျမနးခသည လႊတေတာ ကယစားလယအမားစ၏ ေျဖဆခကအရမ အမးသားလႊတေတာ

လညပတေနမႈပသ႑ာနသည ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကျဖစသည အာဏာမ႑ငမားအၾကား သးျခားစတညရႏငခြင

အျပနအလန ထနး-ေထႏငခြင ျပ႒ာနးခကအား အေျခခဥပေဒေပးထားခကအရပင မလပႏငသည အေျခအေနမးျဖစေနသညဟ

သးသပၾကသည။

အနအယလဒပါတ ဗဟအလပအမႈေဆာင အမးသားလႊတေတာကယစားလယကမ တရားစရငေရးကသ႔ မ႑ငအား ဥပေဒ

ျပေရးအေနျဖင မညကသ႔ ထနးေကာငးရမနး မသျဖစေနသညဟ ဝနခသည။213၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကအရမ

တရားရးဆငရာ ဆးျဖတခကသည အေျခခဥပေဒႏင ဆန႔ကငမႈ ရ/မရ၊ ညညြတမႈ ရ/မရ အျငငးပြားမႈ ေပၚေပါကပါက အေျခခ

ဥပေဒခရးသ႔ တငသြငးႏငသမား စာရငးတြင အမးသားလႊတေတာ ဥကဌႏင အနညးဆး ၁ဝ ရာခငႏႈနး အေရအတြက ရေသာ

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားဆသည ျပ႒ာနးခက တညရေနပါသည။214

210 ရမးျပညနယမ ပထမႀကမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယေဟာငး စငးေကာေဇာသနးႏင ၂၀၁၉ ဇလငလ အတြငး ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ211 J. Madison, Federalist No. 51The Structure of The Government Furnish the Propper Checks and Balances Between Departments,

8th February, 1788.212 Ibid213 ဒတယလႊတေတာသကတမး အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငၾကညညႊန႔ႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ214 ၂၀၀၈ ခနစ၊ အေျခခဥပေဒပဒမ၃၂၃မ၃၂၆(ဃ) အထျပ႒ာနးခကအရ

8383


ဒမကေရစစနစအရ အာာဏာမ႑ငမားအၾကား ထနး-ေထႏငမႈ အေပၚ တညမတေပးရမည အျခားအေဆာကအအတစရပမာ

အေျခခဥပေဒ ခရး (ႏငငတခ႕တြင ျပညေထာငစ တရားရးခပ၊ ဗဟ တရားသႀကးခပတ႔ထတြင အခြငအာဏာ အပႏထား)

ပငျဖစရာ မဆႏၵရငမား ပါဝင တငၾကားခြငကသ႔ ပဒမမား တးေပးျခငး၊ အေျခခ ဥပေဒခရးအား ပါတအစးရ လႊမးမးမႈ မရေစရန

ႏစေပါငးမားစြာ မညသည အစးရတကတက လႊတလပသည မ႑ငအျဖစ ရပတညေစရန ခြငျပသည ျပ႒ာနးခကမား အေျခ

ခဥပေဒတြင ထညသြငးေပးျခငးအားျဖင အာဏာမ႑ငမားအၾကား ေရျပငည တာဝနခမႈႈ အေဆာကအျဖစသည ေျခဥခရး

အခနးက႑ ပမပျပငလာေစလမမညသည။ ယငးအျပင အစးရေအာက လႊတေတာေရာကေနျခငးကသ႔ အေျခခ ဥပေဒဆငရာ

အျငငးပြားဖြယ ကစၥရပမားကလညး ေျဖရငးေပးႏငလမမညျဖစပါသည။ ယငးေျခဥ ခရးမာ ဖကဒရယစနစတြင ျပညနယမားႏင

ျပညေထာငစအစးရအၾကား အျငငးပြားမႈ ျပနာမားက ေျဖရငးေပးရမည အဓကကသည တရားရးလညး ျဖစေနေလရပါသည။

ပါတတခတညးက ႏငငေရးကစားကြငးတခလး ခပကငလာသညအခနတြင လႊတေတာတြငး အတကအခပါဝငမႈနညးလာၿပး အ

ျပနအလနထနးေကာငးမႈဖနတးေပးရန အားနညးလာမႈမား ရလာေနသည။ လႊတေတာတြငး ေသာငၿပကမးၿပ အႏငရပါတအား

တပမေတာမ ျပနၿပးအထနးအေထလပသညဆသညအခကမာ ဒမကေရစနညးကသညအထနးအေထမး မဟတသလ ေ

ရရညတညတသည ဒမကေရစမးတညေဆာကရနဆက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ တပမေတာ၏ ႏငငေရးဥးေဆာငပါဝငမႈက

ဖယရားရနသာမက ေရြးေကာကပြစနစတြင တညရေနသည အမားစရသညသအႏငရဆသည သေဘာသဘာဝကပါ ျပျပင

ေျပာငးလရန လအပပါလမမည။215

အျခားႏငငမားမ အသြငကးေျပာငးမႈ အေတြ႔အႀကမားအရ လြတလပေသာ ေရြးေကာကပြမားကငးပၿပး ဒမကရကတစ စမခန႔ခြမႈမား

မလပႏငခသညကေတြ႔ရၿပး ဒမကေရစအပခပေရးကငသးမႈ အေစာပငး ၂ ႏစ ၃ ႏစတာကာလအတြငး တရားဥပေဒစးမးမႈ

အားေကာငးေစေရး၊ အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရး၊ တရားစရငေရးခကမ ၃ ျဖာတ႔အၾကား ရငးလငးစြာအာဏာခြေဝေရး၊ ထေရာက

ေသာ အျပနအလနထနးေကာငးမႈ လပထးလပနညးမား တေျပးည တာဝနယတာဝနခမႈ ပါဝငၿပး ေအာကေျခအဆငမစ၍

အခကအလကျပညစေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားရသည ဒမကေရစ အပခပေရးစနစက မတဆကေပးကာ ျဖစေျမာကျပညစေစရန

အတြက အေကာငထညေဖာရေပမည။216

4.6.4/ a&;&maumfrwDrsm; touf0ifrI4.6.4/ a&;&maumfrwDrsm; touf0ifrI

လႊတေတာေရးရာေကာမတမား၏ အသကဝငႏငမႈ အေျခအေနႏင လႈပရားေဆာငရြကမႈ အားေကာငး/မေကာငးဆသည

အခကမာ ယငးလႊတေတာအေနျဖင ဒမကေရစနညးက မညမ အားေကာငးေမာငးသနစြာလညပတေနသနညး ဆသည

အခကႏင ဆကစပေနေလရပါသည။

ပမထငရားလာေနသညအခကတခကမာ ကမၻာႏငငမား၏ ဒမကေရစ စနစကငသးမႈ ေနာကပငးကာလမားတြင ပါလမန

ေရးရာေကာမတမားအေနျဖင မခငလႊတေတာထကပင ပမမားျပားသည လပငနးေဆာငတာမားက လပကငေနရျခငး

ပငျဖစသည။217 သ႔ေသာ ပါလမနမားရ ေရးရာေကာမတတငးက ႀကးၾကပစစေဆးႏငသည Oversight လပငနးစဥက တာဝနယ

ထားႏငၾကသညေတာ မဟတေပ။218

215 L. Diamond, Myanmar Quaterly Foreword, Vol .1 Issue .1, ISP Myanmar, Yangon, 2016 December. 216 I. Blazevic, Myanmar Quaterly, Risks and traps on the road to Democracy, Vol.1 Issue 1 , 2016 217 Hironori Yamamoto, Tools for Parliamentary Oversight : A comparative studies of 88 national parliaments, IPU, 2007218 Ibid.

8484


ေရးရာေကာမတမားသည ဥပေဒၾကမးမားအားစစစျခငး၊ ျပစျခငး၊ အစးရ၏ လပေဆာငခကမားက စစစစစေဆးျခငး၊ လထႏင

ျပငပမ လပဂၢလ၊ ကၽြမးကငပညာရင၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားႏင အျပနအလန ဆကႏႊြယေဆာငရြကမႈတ႔မာ ေရးရာေကာမတမား

လပေလလပထရသည လပငနးမားျဖစသည။ ေကာမတမားသည သးသပခက အစအရငခစာမားလညး ေရးသားျပစၾကရသည

အျပင ယငးအစအရငခစာမားႏင ပတသက၍လညး ႀကတင အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာငၾကရေလရသည။ အေရးႀကး

သည လပငနးစဥတရပမာ အေရးႀကးသညကစၥရပမားအတြက လႊတေတာမတငခင ေရးရာေကာမတမ ၾကားနာစစေဆးမႈ၊ အျပန

အလနေဆြးေႏြးမႈမားကငးပျခငး၊ အာဏာပငမားႏင ကစၥရပအေပၚ ကန႔ကြကေနသည လအပစမားအၾကား ၾကားဝငညႇႏႈငး ေ

ဆြးေႏြးေပးျခငးမားကလညး ရဖနရခါ လပရေလရပါသည။219

အမနတကယပင လႊတေတာစညအစညးအေဝးမားတြင ဥပေဒမား၏ ႏငငသားမားအေပၚ သကေရာကမႈအေၾကာငး

အေသးစပေဆြးေႏြးမညဆပါက အစညးအေဝးတြင အခနလေလာကမညမဟတေပ။ ထ႔ေၾကာငပင လႊတေတာအတြငးတြင

ေကာမတမား ဖြ႔စညးရျခငးျဖစပါသည။ လႊတေတာေရးရာေကာမတမား အသကဝငမႈသည ပါလမန ဒမကေရစစနစအတြက

အေရးႀကးသညနညးတ ဖကဒရယစနစကငသးသည ႏငငမားရ အထကလႊတေတာမားတြငလညး ဖကဒရယျပညနယမားမ ေ

ဒသအလက ေစလႊတေရြးခယခ၊ ေရြးေကာကခကယစားလယမားသည ၎ျပညနယအလက အထးလပပငခြငႏင သကဆငသည

ေကာမတတြငျဖစေစ၊ ျပညေထာငစအေရးတြင ၎တ႔ျပညနယအတြက အေရးပါသည ကစၥမား ႀကတငသရေဆြးေႏြးႏငရန

အတြကျဖစေစ၊ ေကာမတမားတြင ျပညနယအလက ကယစားလယမားေစလႊတခြငရရၾကသည။

ဥပမာအားျဖင ဂာမနအထကလႊတေတာ The Bundesrat တြင ေကာမတမားတြင ဖကဒရယျပညနယမားျဖစသည Lander

မားမ တစျပညနယလင ေကာမတအဖြ႔ဝင တစဥးစက လႊတေတာေကာမတမားတြင ေနရာေပးထားပါသည။

အပခပေရးဘကမ တငသြငးသည ဥပေဒၾကမးမားျဖစေစ၊ ေအာကလႊတေတာ Bundestag မ တငသြငးလာသည ဥပေဒျဖစေစ၊

သ႔တညးမဟတ ဖကဒရယျပညနယမားမ တငသြငးလာသည ဥပေဒျဖစေစ၊ ပထမဆးအဆငအေနျဖင အထကလႊတေတာရ

ဆငရာေရးရာေကာမတတြင စစစမႈကခယၾကရပါသည။ ဖကဒရယျပညနယမားရ ဝနႀကးဌာနမားမ ၎ဘာသာရပႏင သကဆငသည

ဝနႀကးမားသည ေရးရာေကာမတတြင တငသြငးထားသည ဥပေဒၾကမးႏင ပတသကၿပး စစစေလလာမတခကျပမႈမား ျပလပ

ၾကပါသည။220 ဗဟအစးရမ ကၽြမးကငပညာရငမားကလညး ယငးေကာမတမားတြင လာေရာကၿပး ညႇႏႈငးပးေပါငးေဆာငရြက

မႈမားလပၾကသည။

ႏငငျခားေရး၊ ကာကြယေရးစသည ေကာမတမားတြင ဖကဒရယျပညနယ Lander အလက အစးရမား၏ တာဝနခ အႀကး

အကမားမာ ကယစားျပသအျဖစ ပါဝငေနေလရေသာေၾကာင ယငးေကာမတမားအား ႏငငေရးေကာမတအျဖစ ညႊနးဆ ေခၚေဝၚ

ေလရသည။221 လႊတေတာစနစတြင ေရးရာေကာမတမားဖြ႔စညးရျခငး၏ အျခားရညရြယခကတခကမာ ေရးရာေကာမတမားျဖင

အစးရအဖြ႔ရ ဝနႀကးဌာနမားအား ေစာငၾကညျခငးႏင အျပနအလနထနးညႇျခငးမား ျပလပျခငးအတြကပငျဖစသည။

၂ဝ၁ဝ ခႏစ ေနာကပငး အမးသားလႊတေတာ ပထမႀကမႏင ဒတယ ႏစႀကမစလးတြင ေရးရာေကာမတ ၁၇ ခစဖြ႔စညးခၿပး ယငးတ႔

အနက ေရးရာေကာမတ ၄ ချဖစသည ဥပေဒၾကမးေကာမတ၊ ျပညသ႔ေငြစာရငးေကာမတ၊ လႊတေတာအခြငအေရးေကာမတ၊

အစးရ၏ အာမခခကမားကတမားႏင တာဝနခခကမား စစစေရးေကာမတတ႔မာ အၿမတမးေကာမတမားလညးျဖစသည။

219 Ibid.220 Dr.K. Reuter, The Bundesrat and Federal System, 2009 , P-25221 Ibid.

8585


လႊတေတာေရးရာေကာမတမား ဖြ႔စညးရာတြင လႊတေတာဥကဌသည ကယစားလယမား၏ ပရဖငလကၾကညၿပး သငေလာမည

ထငသည ေကာမတမားတြင ခန႔အပတာဝနေပးၾကသညဟ ကယစားလယ တခ႕ကဆေသာလညး ကယစားလယမား၏ေနာကခ

သကေမြးဝမးေကာငးမႈ ျဖစေစ၊ ကၽြမးကငစတဝငစားမႈ ဘာသာရပႏင မအပစပသည ေရးရာေကာမတမားတြင ေနရာခထား

ခရမႈမားလညး ရေနရာ ေကာမတ အဖြ႔ဝင ေရြးခယပ၊ ေရးရာေကာမတမား၏ ဥကဌ အတြငးေရးမးေရြးခယမႈမာ ဒမကေရစ

နညးက မဟတခပါ။222

အဝငခြငက မျဖစသည ေကာမတမ တစႏစျပညလင ေျပာငးေရႊ႕ရနအတြက တငျပႏငသညဆေသာလညး ယငးအခြငအေရးမာ

လႊတေတာကယစားလယ အားလးသေစရန တရားဝငေၾကညာထားသည ကစၥမဟတဟလညး ကယစားလယအခ႕က ဆသည။

အဝငခြငကျဖစသည ေကာမတမားတြင ပါဝငခြငရသမားရသကသ႔ ေဘာဂေဗဒေနာကခဘြ႔ႏင အဆပါ ပညာရပအားနးစပသအား

ျပညသ႔ေငြစာရငးေကာမတကသ႔ ေနရာတြင တာဝနေပးအပသညလညးရပါသည။ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင

တငးရငးသားပါတတစခမ ဥကဌျဖစသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ေဒါကတာေအးေမာငမာ ႏငငသားမား၏

မလအခြငအေရး၊ လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစေရးရာေကာမတ ဥကဌအျဖစ တာဝနထမးေဆာငခြငရခကာ ဝ ပါတမ

ဥးဆငေပါငးနပ၊ ကခငေဒသ အေျချပပါတမ ဥးခကထနနနတ႔မာလညး အမးသားလႊတေတာ ေရးရာေကာမတမားတြင

ဥကဌအျဖစ တာဝနေပးအပျခငးခခရသည။223

ဒတယအႀကမအမးသားလႊတေတာ သကတမးတြငမ တငးရငးသားပါတမားမ ကယစားလယမားမာေရးရာေကာမတဥကဌ

ရာထးရယႏငမႈ မရေတာပါ။ တပမေတာသားကယစားလယ အစအဖြ႔အေနျဖငမဒတယအႀကမ သကတမးမစ၍ ေရးရာေကာမတ

တခတြင ကယစားလယ ၂ ဥးႏႈနးျဖင ပါဝငလာခၿပး လႊတေတာႏစရပအတြက ကယစားလယအစအဖြ႔ေခါငးေဆာငမားက လညး

ဗလခပအဆငရသည ကယစားလယမားျဖင သတမတေနရာခထားေပးခသညကလညး ေတြ႔ရသည။

ျခြငးခကအေနျဖင ဒတယအႀကမ သကတမး အမးသားလႊတေတာ ဒတယဥကဌ တာဝနထမးေဆာငေနသည ဥးေအးသာေအာငမာ

၎၏ ရာထးအရ လႊတေတာႏစရပ ပးေပါငးဖြ႔စညးသည ပးေပါငးေကာမတတြင ဥကဌရာထးရယရသညေတာ ရပါသည။

လႊတေတာေရးရာေကာမတ ၁၇ ခ က ျပနၾကညလင ျပညသ႔လႊတေတာမ ဖြ႔စညးထားသည ေရးရာေကာမတမားႏင အေတာမား

မား အတတပင ျဖစေနပါသည။ စးပြားေရး၊ ဘ႑ာေရးေငြေၾကးႏင ပတသကေသာေကာမတမာ အမးသားလႊတေတာတြင

မရဘ ျပညသ႔လႊတေတာတြငသာ ရေနပါသည။224 အေျခခဥပေဒပဒမ ၁၄၇ (ခ) အရ ကာကြယေရး၊ လၿခေရး၊ တပမေတာႏင

ဆကစပသကဆငေသာကစၥရပမားက ေလလာတငျပရန အေၾကာငးေပၚေပါကပါက ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာမတက

တပမေတာသား၊ အရပသားအမးသားလႊတေတာကယစားလယမား ပါဝငလက ဖြ႔စညးႏငေသာလညး ယငးေကာမတမာ

လႊတ ေတာသကတမး ႏစႀကမစလးတြင ဖြ႔စညးချခငးမရပါေခ။

လႊတေတာ နညးဥပေဒအရ ဥကဌ ျဖစသသည ေရးရာေကာမတမား၏ လပပငခြင တာဝနမားက သတမတေပးရပါသည။

အျငငးပြားဖြယ စမကနး၊ တခခႏငပတသက၍ျဖစေစ၊ အမားျပညသႏင သကဆငသည ကစၥရပမားအတြက ဆငရာေရးရာ

ေကာမတမားအေနျဖင ကြငးဆငးေဆာငရြကရနလအပပါက လႊတေတာဥကဌထခြငျပခက ေတာငးခရနလအပပါသည။

ဒတယအႀကမလႊတေတာ သကတမးတြင ဘတဂက အကန႔အသတေၾကာင တခ႕ေဒသမားက မသြားႏငသည ကစၥမားရသလ

222 ဒတယအၾကမ လႊတေတာသကတမး တကေရာကေနသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ခႏစ ေမ မ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေမးျမနးခမႈ

223 ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာမ ကယစားလယမားျဖစခသည ဥးခကထနနန၊ ဥးခငေမာငလတ၊ စငးေကာေဇာသနးတ႔ႏင ေမးျမနးမႈ (၂၀၁၉ ဇြနလမ ေအာကတဘာလအတြငး )

224 ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ၊ ေကာမတမားစာရငး၊ ၎တ႔၏ Website တြင၂၇.၉.၂၀၁၉ ေဖာျပထားခကအရ

8686


မျဖစမေနသြားရမည အခ ႕ကစၥရပမားအတြက ဘတဂကမခေပးေသာလညး ေကာမတဝငမား၏ အတစကေငြေၾကးျဖင

သြားလာၾကရသည အခါမးလညးရေၾကာငး ကယစားလယမားကလညးေျပာသည။ လႊတေတာကယစားလယ တစဥးခငးအေနျဖင

ျဖစေစ၊ ေရးရာေကာမတမားမျဖစေစ၊ တငသြငးသည ဥပေဒၾကမးမားသာ ေရးရာေကာမတတြင ႀကတငညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေလရၿပး

အစးရဘကမ တငသြငးလာေသာဥပေဒၾကမးမားမာ ျပညေထာငစလႊတေတာ နာယကမတဆင တငသြငးျခငးျဖစရာလႊတေတာ

နာယကမ သငေလာရာ လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးရန ျပနခေပးျခငးျဖစသည။ ယငးဥပေဒၾကမးႏင ပတသကၿပးလႊတေတာတြငး

မေဆြးေႏြးခင ဥပေဒၾကမးေကာမတသ႔ ေရာကရရာခနတြင ဥပေဒၾကမးေကာမတမ စစစမတခကျပမႈမား ျပလပရပါသည။

ေကာမတအတြငး ေဆြးေႏြးသညကစၥမားအတြက ေကာမတဝငမားအၾကား ဆးျဖတခကရယရာတြင Popularity Voting

စနစ (အသာရသအႏင) က အသးျပၿပးေကာမတဥကဌ သ႔မဟတ သဘာပတသည ပမနအားျဖင မေပးခြငမရေခ။ သ႔ ေသာ

ဆႏၵမအေရအတြကတညေနလင ေကာမတဥကဌ သ႔မဟတ သဘာပတသည အႏငမေပးရမညဟ လႊတေတာ နညးဥပေဒ

တြင ျပ႒ာနးထားသည။225

လႊတေတာ ေရးရာေကာမတမား၏ အျခားလပငနးစဥမာ ျပငပမ လထအစအဖြ႔မားႏင အေၾကာငးအရာအလက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈ

မား၊ ေရးရာေကာမတ ၾကားနာစစေဆးမႈမားကငးပမႈ၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးမား Think Tank မားထမ အႀကျပခကမားရယသည

အစအစဥမား ျဖစပါသည။ ျပညသမားသည အစအဖြ႔အလက ဆငရာေရးရာေကာမတတြင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးတငျပႏငၾကသည။

သ႔ေသာ ယငးကစၥမာလႊတေတာ ဥကဌမ ခြငျပမသာ ေဆာငရြကႏငသည သေဘာျဖစပါသည။ လႊတေတာဥက႒သည အဖြ႔

အစညးတခ႕ႏင ေရးရာေကာမတမားေတြ႔ဆခြငအား ကန႔သတမႈလညးရသညဟ လႊတေတာကယစားလယမားကဆသည။

အထးသျဖင မတပတငထားျခငးမရသည အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမ ေရးရာေကာမတတြင ေတြ႔ဆခြငေတာငးသည အခါတြင

ျဖစသည။226

အေရးေပၚကစၥအခ႕အတြက အရပဘကအဖြ႔အစညးမား စေပါငးဖြ႔စညးသည လပငနးေကာမတမားဖြ႔၍ လႊတေတာတြငးေရး

ရာေကာမတမားတြင လာေတြ႔ရမည ကစၥမားတြင ယငးအခကမာအခကအချဖစေစသညဟ အရပဘကအဖြ႔အစညးတခမ

တကၾကြလႈပရားသျဖစသည မသဥၨာရႊနးလရညကေျပာသည။227 အေရးေပၚဖြ႔ရသညအတြက အဖြ႔အစညးမတပတငမာအခနမက

ရန အခနလေလာကမညလညးမဟတေပ။ သမကယတငပင ႏငငတကာ ႏငငတကာလႊတေတာအခ႕မ ေရးရာေကာမတအခ႕တြင

ကငးပသည ၾကားနာစစေဆးမႈမားတြင ပါဝငတကေရာကခဖးၿပး ျမနမာပါလမန ေရးရာေကာမတမားကသ႔ ႀကတငခြငျပမန႔

အခနမားစြာေတာငးရန မလအပေၾကာငးရငးျပသည။

“တျခားႏငငေတြ လႊတေတာေတြက လထန႔လကတကမးမာရေနတ သေဘာေဆာငတယ။ တႀကမက ကေနဒါလႊတေတာဆဒအတငး

ပတစပစျပဝငသြားတာ ဖတလ႔လညးမဟတဘး။ ေကာမတေရာကေတာ ျမနမာျပညက လ႔အခြငအေရးလႈပရားသမနး လညးသေရာ

ကမနးကတမး ၾကားနားပြေလးလပေပးၾကတယ။” ဟ သမက ပါလမနေရးရာေကာမတၾကားနာမႈတြင ပါဝငခမႈ အေတြ႔အႀကက

ျပနေျပာျပသည။ လကရအေျခအေနအရ ေနျပညေတာတြင ရသည ျပညေထာငစလႊတေတာမာ သာမန အရပသား ျပညသမား

လႊတေတာေလလာေရးလာေရာကလပါက ႀကတငေလာကထားရနလအပသည အေျခအေနမး ျဖစေနသည။ ရနကနအေျခစက

အရပဘကအဖြ႔အစညးအခ႕ႏင ႏငငေရးပါတအခ႕၏ အဆအရမ လႊတေတာ ဒတယအႀကမ သကတမးအေစာပငးကာလ ၂ဝ၁၆

တြင လႊတေတာေရးရာေကာမတမားမ တ႔ျပနလကခမႈ အားေကာငးခေသာလညး ေနာကပငးတြင ေရးရာေကာမတမားတြင

225 အမးသားလႊတေတာနညးဥပေဒ အခနး (၈)၊ ပဒမ၄၄ (ဃ) ေဖာျပခက226 အရပဘကအဖြ႔အစညးအခ႕မ တာဝနရသမား၊ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးမ ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယအခ႕ ၂၀၁၉

ခႏစ ေမလမ ဇြနလ အတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ227 လ႔အခြငအေရး လႈပရားသ မသဥၨာရႊနးလရညႏင ၂၀၁၉ ခႏစ စကတငဘာလအတြငး ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ

8787


လာေရာကေဆြးေႏြးခြင ေတာငးခရမႈ အနညးငယၾကပလာသညဟ မတခကျပၾကသည။ လႊတေတာေရးရာေကာမတ အခ႕တြင

ဥပေဒေရးရာ အႀကျပခကမားေပးဖးသည ကခငပါတ KNC ဥက႒ ေဒါကတာအမေကာနလကလညး ယငးအတငးပင သ၏

အေတြ႔အႀကက ေျပာျပသည။228

ပထမအႀကမသကတမးတြငလညး ေရးရာေကာမတမားတြင ေတြ႔ဆအႀကျပခြငေတာငးခလသည အရပဘကအဖြ႔အစညးအခ႕မာ

ပဂၢလေရးရငးႏးမႈ တညေဆာကမႈ မတဆငသာ သြားခၾကရမႈသာမားခၿပး ယငးအမအကငမာ ဒတယအႀကမအထ အားေကာငး

ေနဆျဖစသညဟ ေတာငသလယသမားအေရးႏင ေျမယာအေရးဆငရာ တကၾကြလႈပရားသတစဥးကလညး ေျပာသည။ ဒတယ

အႀကမ အမးသားလႊတေတာ ေတာငသလယသမားေရးရာေကာမတဥကဌမာ ၎ႏင အကဥးေထာငထတြင အတတ ကခဖး

သျဖစသည ခငမငရငးႏးမႈက အေျခခကာအႀကျပခကမားက လႊတေတာျပငပတြင ေပးေဝကာ အလႊတသေဘာေဆြးေႏြးစကား

စျမညေျပာခြငရမႈသာ မားေၾကာငးဆသည။229

ေရးရာေကာမတမားသည အႀကျပခကမားေပးႏငသည အေျခအေနသာရေနသညက ျမငသာသည ဥပမာေကာငးမာ တကစ ေ

ကာကမးေသြးမငးႏင ေကာကမးေသြးဓါတအားေပးစကရကစၥ ျဖစသည။ တကစၿမ ႕လယေခါငတြင ရေနၿပး သဘာဝပတဝနးကငႏင

လမႈဝနးကင ထခကမႈရေနသည အေထာကအထားမားရသညဆေသာ ယငးစမကနးအား ဆကလကလညပတျခငး မျပရန

အမးသားလႊတေတာ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာေကာမတမ အႀကျပခကက ၂ဝ၁၆ ခႏစကတညး

ကပင ထတျပနထားေသာလညး ယငးစကရမ စမးသပကာလအျဖစ ၅ ႏစ ဆကလကလညပတခြငရေနခသည။230

ေရးရာေကာမတတြင ႏငငတကာဆကဆေရးႏင ပတသကသည ေကာမတႏင တစႏငငခငးအလက ဆကဆေရးအရ

ဖြ႔ထားသည အသငးအဖြ႔မားရေသာလညး (ဥပမာအားျဖင) ဘအာရအငကသ႔ စမကနးႏင သကဆငသည ကစၥရပမားလႊတေတာ

ေရးရာေကာမတမားမ သးျခားေလလာေဆြးေႏြးေနသညက မေတြ႔ရပါ။ တရတဘကမ ပညာရငမား၊ ကယစားလယမားကပင

ျမနမာလႊတေတာ ပရဝဏထအထ လာေရာကၿပး စမကနးဆငရာ အခကအလကမားက မေဝမႈမား လပေနပါသည။ ၿငမးခမးေရး

ႏငငတကာဆကဆေရး စာမကႏာ၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈက႑တ႔ျဖင ေရာျပြနးေနသည တရတစမကနးမားႏငပတသကၿပး အစးရဘကမ

မေရမရာ မျပတမသား ေဆာငရြကေနခနတြင လႊတေတာဘကမလညး အလပျဖစႏငသည အခငးအကငးတရပအတြက

လကရ အခနကသ႔ အစးရေနာကသာလကေနမညအစား ဝငးဝနးစဥးစား ေဖာကထြက အေျဖရာစဥးစားေပးသည ပစမးျဖင

ရပတညသငသညဆသည အႀကျပခကမားလညး ရသည။231

သ႔ေသာ ယငးကသ႔ ေဆာငရြကရနမာ ျမနမာလႊတေတာတြင တရတ၏ ရပဝနးတခ၊ လမးေၾကာငးတစေၾကာငး၊ ပးလမးမ BRI

စမကနး၊ တရတရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင ပတသက၍ ႏ႔စပသည လႊတေတာ ကယစားလယမား ရ/မရ ၊ သေတသနအစအစဥမား

ရ/မရဆသည ကစၥရပအေပၚတြငလညး မတညေနၿပး တရတႏငငအတြကမ BRI ရပဝနးတခ၊ လမးေၾကာငးတစေၾကာငး

စမကနးမာ ႏငငေတာအဆင ကမၻာလးခ ခတဆကမညစမကနးျဖစသညအတြက ျပငဆငမႈ အလအေလာကရေနၿပး ၎

တ႔၏ မဝါဒအတငးသာ သြားေနေၾကာငးလညး တရတ-ျမနမာရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ဆကဆေရးဆငရာအထးျပေလလာေနသက

လညး မတခကျပသည။232

228 KNC ကခင အမးသား ကြနကရက ပါတဥကဌႏင၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ229 ေတာငသလယသမားအေရး၊ ေျမယာအေရးေဆာငရြကသဥးမးသန႔နင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ရနကနၿမ႕မာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ230 စငးထြနးေအာငလြင၊ The Ladies News၊ အျမနဆး ရပဆငးသငတ တကစေကာကမးေသြးသး လပစစဓာတအားေပးစက႐၊ ၂၀၁၇ ေမလ ၂၇

https://www.facebook.com/News.TheLadies/photos/a.179109772264000/571585949683045/?type=3&theater(Accessed 2019 October 3 )

231 ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမး ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယေဟာငး ဥးရထြနး (ယနနတကသလမ Senior Fellow) ျဖစသႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငး ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ

232 Ms. Ying Yao ( Tsin Hua University @ John Hopking University ) ျမနမာအေရးေလလာသႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈမ

8888


ျပညနယမားအေပၚ အကးသကေရာကလာႏငသည ႏငငျခားေရးကသ ႔ ကစၥရပမားမာ ဖကဒရယယနစ ကယစားလယ

သေဘာေဆာငရမည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားမ ေဆြးေႏြးဆးျဖတပငခြငမးမရဘ ျပညေထာငစလႊတေတာႏင

သာ သကဆငေသာကစၥ ျဖစေနမႈမာလညး ဗဟအစးရ၏ ႏငငတကာဆကဆမႈႏင ပတသကသည ဆးျဖတခကေၾကာင ေ

ဒသအလက ယနစမားက ထခကလာနငစရာကစၥရပမားတြင အကာကြယေပးႏငမႈ နညးပါးသည (သ႔မဟတ) လးဝမရသည

အေျခအေနတရပတြငသာ ရေနပါသည။

ဇယား ( ၁၅ ) ဒတယအႀကမ ျပညေထာငစ လႊတေတာသကတမး လႊတေတာႏစရပမ ေရးရာေကာမတမား

အမးသားလႊတေတာ ျပညသ႔လႊတေတာ

အၿမတမးေကာမတမား

• ဥပေဒၾကမးေကာမတ

• ျပညသ႔ေငြစာရငးေကာမတ

• လႊတေတာအခြငအေရးေကာမတ

• အစးရအာမခခကႏင ကတကဝတမား ေစာငၾကညေရးေကာမတ

အၿမတမးေကာမတမား

• ဥပေဒၾကမးေကာမတ

• ျပညသ႔ေငြစာရငးေကာမတ

• လႊတေတာအခြငအေရးေကာမတ

• အစးရအာမခခကႏင ကတကဝတမား ေစာငၾကညေရးေကာမတ

ေရးရာေကာမတမား

1. ႏငငတကာဆကဆေရး၊ လႊတေတာမား ခစၾကညပးေပါငး

ေဆာငရြကေရး

2. အစးရမဟတေသာ ျပညတြငး၊ ျပညပ အဖြ႔အစညးမားဆငရာ

ေကာမတ

3. ကနးမာေရး၊ အားကစားႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ေကာမတ

4. တငးရငးသားေရးရာေကာမတ

5. ေတာငသလယသမားေကာမတ

6. အမးသမးႏင ကေလးသငယ အခြငအေရးဆငရာ ေကာမတ

7. ပညာေရးျမငတငမႈေကာမတ

8. လဝငမႈ၊ ျပညတြငး၊ ျပညပအလပသမားဆငရာ ေကာမတ

9. ႏငငသားမား၏ မလအခြငအေရးမား၊ ဒမကေရစအေရး၊ လ႔အခြင

အေရးေကာမတ

10. သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ

ေကာမတ

11. ျပညသတ႔၏ တငၾကားစာေကာမတ

12. စက/ေမြးႏင ေရေကာမတ

13. ေဆာကလပေရး၊ စကမႈ၊ လပစစႏင စြမးအငဆငရာ ေကာမတ

ေရးရာေကာမတမား

1. ႏငငတကာဆကဆေရးေကာမတ

2. တငးရငးသားေရးရာႏင ျပညတြငးၿငမးခမးေရးေကာမတ

3. ႏငငသားမား၏ မလအခြငအေရးဆငရာေကာမတ

4. ပညာေရးျမငတငမႈ ေကာမတ

5. ကနးမာေရးႏင အားကစားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေကာမတ

6. ဘဏႏင ေငြေၾကးဖြ႔ၿဖးမႈဆငရာ ေကာမတ

7. စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ေကးလကလမႈဘဝ ဖြ႔ၿဇးေရးေကာမတ

8. ေတာငသလယသမားႏင အလပသမားေကာမတ

9. သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ

ေကာမတ

10. စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ေကာမတ

11. ပ႔ေဆာငဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရးေကာမတ

12. ရငးႏးျမပႏမႈႏင စကမႈလမႈဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေကာမတ

13. လပစစႏင စြမးအင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေကာမတ

14. ျပညသ႔ေရးရာစမခန႔ခြမႈေကာမတ

15. တရားစရငေရးႏင ဥပေဒေရးရာေကာမတ

16. တငၾကားစာႏင အသနားခစာဆငရာ ေကာမတ

17. အမးသမးႏင ကေလးသငယ အခြငအေရးဆငရာေကာမတ

ေရးရာေကာမတမားအတြက ရးအဖြ႔ဝနထမးမား ထားရေသာလညး ေကာမတအဖြ႔ဝင တစဥးခငးစအလက ရးခနး၊ ရးအဖြ႔ႏင

သးျခားအေထာကကျပ ပညာရငမား ဌားရမးအသးျပခစရတမား တရားဝငသတမတေပးထားမႈမား မရပါ။ လႊတေတာႏစရပ

ပးေပါငးေကာမတမားဖြ႔ခြင၊ ေကာမရငမား ဖြ႔စညးခြငရၿပး ေျခဥျပငဆငေရးအတြက ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင

8989


ဖြ႔စညးခသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ပးေပါငးေကာမတက ျပညေထာငစလႊတေတာဆငရာ နညးဥပေဒပဒမ(၁၃၅)

အရ ဖြ႔စညးချခငးျဖစကာ မညသညအေျခခဥပေဒပဒမကမ ယငးအခကက ေကာေထာကေနာကချပချခငး မရေပ။233

လႊတေတာေရးရာေကာမတအလက ဥပေဒျပစႏငမႈ အေျခအေနကလညး ပါတႏင အစးရအၾကားေပါငးစပမႈ အေျခအေနေလာက

တြငသာ မတညေနၿပး ဖကဒရယႏငငမားမ အထကလႊတေတာ ေရးရာေကာမတမားကသ႔ ျပညနယ သ႔မဟတ တငး အတြက

ျဖစေစ၊ ကယပငအပခပခြငေဒသမား အတြကျဖစေစ၊ အကးစးပြားကာကြယခြငဆငရာ သးသန႔ ကယစားလယမား ပါဝငႏငမႈ

မရပါ။

လႊတေတာေရးရာေကာမတမားတြင တပမေတာသားကယစားလယမား ပါဝငႏငမႈက ႏႈငးယဥပါက ဒတယအႀကမသကတမးတြင

ေကာမတတခတြင ကယစားလယ ၂ ဥးစ ပါဝငလာခပါသည။ ေရးရာေကာမတမားတြငလညး မခြဆးျဖတမႈမားမာ မားသအႏငရ

Popularity စနစသာျဖစေနၿပး လႊတေတာတြငး အငအားမားသ ႏငသညစနစသာ ျဖစေနပါသည။

လႊတေတာ ဒတယသကတမးေကာမတမားအလက ဖြ႔စညးတညရ လညပတေနမႈ ပသ႑ာနအရလညး အာဏာရပါတ၏

လႊမးမးခပကငမႈမားသာ မားေနၿပး သးျခားလႊတလပရပတညႏငသည ေကာမတမား၊ လထလကလမးမသည ေကာမတမား၊

ဖြ႔စညးမႈ ေတာငေတာငတငးတငးႏင လႈပရားလညပတမႈ အားေကာငးသည ေရးရာေကာမတမား ေပၚထြကလာရန အခနယရဥးမည

အေျခအေနတစရပတြငသာ ရေနပါသည။

4.6.5/ A[dkcsKyfudkifrIavsmhcsEdkifrIqdkif&m4.6.5/ A[dkcsKyfudkifrIavsmhcsEdkifrIqdkif&m

ႏငငအမားအျပားတြင ဗဟခပကငမႈမ ေျဖေလာၿပး လႊတလပခြငပေပးျခငး၊ ႏငငပငမားမ ပဂၢလကပငအျဖစသ႔ေျပာငးျခငး ႏင

အျခားေစးကြကဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမားက လပကငသညအခါ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးက လပကငလာ

ခသည။ တျပညေထာင၊ တပါတအပခပသည တရတသညပငလင ေစးကြက ျပျပငေျပာငးလေရးက ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးႏင

တၿပငနကတညး ဖနတးပေဖာချခငးျဖစသည။ အခ႕ႏငငမားတြင ဗဟခပကငမႈေလာခေရးေၾကာင ဒမကေရစ ေဖာေဆာငမႈ

လပငနးစဥႏငအတ ျဖစထြနးေပၚေပါကချခငးျဖစကာ ႏငငတခ႕တြငမ ျပညတြငးစစပြမား အဆးသတႏငေရးအတြက ဗဟခပ

ကငမႈႈ ေလာခေရးမာ အေရးပါသည အေၾကာငးအရာ တစရပျဖစေနခသည။ တဘကတြငလညး ဗဟခပကငမႈေလာချခငးက

ေကာငးမြနစြာ ေဆာငရြကအေကာငထညေဖာႏငျခငးျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရးႏင ပဋပကၡ

ထနးခပဟန႔တားမႈအတြက စမခန႔ခြေရးတ႔က ေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငစရာ ရပါသည။

Crook and Sverrisson (2003) အဆအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးဆသညမာ အာဏာႏငအရငးအျမစမားအား ဗဟမ

ျခားနားသည အျခားအဆငတြငရေနသည အကးစးပြား ရပငခြငဆငရာ ကစၥရပအေပၚ စတဝငစားမႈရေနသည လအပစမားႏင

နယေျမမားထ ျဖန႔ျဖးခြေဝေပးျခငးဟ အနကအဓပၸာယဖြငထားပါသည။

ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး၊ အပခပေရးအရ ဗဟခပကငမႈႈ ေလာချခငးဆၿပး ႏစမးရသညအနက ႏငငေရး

ဗဟခပကငမႈမာ ေဒသအလက ကယစားလယမားအေနျဖင ဆးျဖတခက ခႏငသည အခြငအာဏာ ပမရရေစေရးက ဥးတညျခငး

233 ရနမးသမး- ပဒမ၄၃၅၊ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးႏင ၿပငတတြနးႏငေရး၊ ဖကဒရယဂာနယ ( ေဆာငးပါး )၊ ၂၀၁၉ ၾသဂတလ ၂၁ ရက

9090


ျဖစၿပး ယငးအခကတြင လပပငခြငအာဏာတးတကျခငးျဖင လထဝနေဆာငမႈမား ပမေကာငးမြနလာေစေရး၊ ေဒသဆငရာ

ဘ႑ာေရးအေျခအေန ပမေကာငးမြနလာေစေရး၊ အစးရႏစဆငအၾကား လႊေျပာငးေပးအပမႈမား ပမေကာငးမြနလာေစေရးႏင

အျခား ကစၥရပမား ပါဝငသည။

ေတာငအာဖရကတြငမ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥသည အမးသားညညြတေရးအျဖစပင ပေဖာေပးႏငခၿပး အတကအခ

အငအားစမားကလညး အပခပသအျဖစ ေျပာငးလပေဖာေပးႏငခကာ ကန႔သတခ လအပစမား ဆငရမြေတမႈ ေလာခႏငေရး၊

အစးရဝနေဆာငမႈ ပမရရေရးတ႔က တြနးအားျဖစေစခသည။234

ႏငငေရး ဗဟခပကငမႈေလာချခငးက ထေရာကစြာလပကငရနလညး မလြယကပါေခ။ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ သ႔မဟတ ျပ႒ာနး

ဥပေဒမားက ေျပာငးလရမျဖင လေလာကမႈ မရျခငးေၾကာငျဖစပါသည။ ႏငငေရး ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး ေရရညေအာငျမငရန

မရမျဖစ စနစမာ ပါတစစနစေပၚေပါကျခငး၊ လႊတေတာမားအားေကာငးျခငး၊ နယေျမအလက ႏငငေရးအဖြ ႔အစညးမား

ထေရာကျခငး၊ ထေရာကေသာ အမားျပညသဆငရာ အကးစးပြားအပစမား ေပၚေပါကလာေစရန အားေပးမႈ တ႔ျဖစသည။235

ျဖန႔ကကလပေဆာငျခငး (Deconcentration)၊ တာဝနေပးျခငး (Delegation) ႏင တာဝန လပပငခြင လႊအပျခငး (Devolution)

၃ မးမာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးတြင ေတြ႔ေလေတြ႔ထရသည ပစ ၃ မးလညးျဖစသည။

အထကတြငဆခသလ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးလပတငးလညး ပမေကာငးမြနသညမဟတဆသညကစၥက ကလဘယာႏငင ၏

ျဖစစဥတရပက ရညညႊနးေနပါသည။ ယငးကသ႔ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးေၾကာင ေဒသဆငရာအလတစဥးမာ အာဏာခပကင

ႏငစြမးျမႇငလာၿပး ယငးအခကက အသးျပ၍ အတကအခမားက ဖႏပသျဖင ေနာကဆးတြင ပဋပကၡထသ႔ ဆငးသကခရဖးသည။

သ႔အတြက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးမာ ဒမကေရစအရ ပဆနၿပး လထထ အာဏာပဆငးသကေစသေလာ။ လထအေနျဖင

ပဋပကၡအားမျပပ မမတ႔အကးစးပြားက ပမ ကာကြယခြငရလာသေလာဆသည အခကမားျဖင ႏႈငးယဥတငးတာရန လအပမည

ျဖစသည။ အငဒနးရားႏငငတြငမ ဗဟခပကငမႈ ေလာခသည အေစာပငးကာလအတြငး အငစတကးရငးမား အသငျဖစေစရန

မစမဘ ဗဟခပကငမႈ ေလာခလကသညအတြက အဂတ လကစားမႈ လာဘေပးလာဘယမႈမားအတြက အခြငအလမး အျဖစ

ေပၚထြနးေစခသည။236

တရားဥပေဒ စးမးေရး အေရးႀကးသညဆေသာျငားလညး ယငးတရားဥပေဒစးမးေရး တစခကတညးျဖင အကးျဖစထြနးေစသည

အပခပေရးယႏရားႏင စနစမားေပၚထြနးေရးအတြက မလေလာကရကား အကးအာနသင ျဖစထြနးေစသည အပခပမႈ

စနစအတြက အခြငအာဏာ လပပငခြငေပးအပရမႈမာ လအပၿပး ဖကဒရယလစစာတမးမား (Federalists papers) အရမ

အပခပေရးအတြက အားအငျဖညဆညးေပးျခငးဟ အမညေပးထားပါသည။237

လႊတေတာ သကတမး ၂ ရပအတြငး ဗဟခပကငမႈ ေလာခႏငသည ပမာဏ မရဆသည အခကေတာ မဟတခပါ။ အနးစပဆး

၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒက ပထမအႀကမျပငဆငခသည အခက၅ဝ ေကာေၾကာင ျပညနယ တငးအဆငအေနျဖင

234 Ansell and Gingrich , Trends in Decentralization, In Democracy Transformed ? 2003: cited in M. O’Brien and others (eds) , Parliaments as Peacebuilders in Conflict-Affected Countries, World Bank, Washington, DC , 2008, P-178.

235 A. Niedermeier and Wolfra Ridder, Decentralization, Federalism and Democracy, Hannseidel Foundation, 2016 (ျမနမာျပန) , p. 17236 Richard Borsuk, “ Bribery Thrives in Indonesia As Power Is Decentralized, Corruption, Wall Street Journal, 30 Jan 2003 https://

www.wsj.com/articles/SB1043696951368737024 (Accessed 2019 October 2 )237 Francis Fukuyama, State Building, Profile Books LTD, London, 2005,P-99

9191


ရငးႏးျမႇပႏမႈ လကခခြင၊ ေျမယာစမခန႔ခြခြင၊ အခြနေကာကခခြင အပါအဝင အျခားစမခန႔ခြခြငအခ႕ တးတကရရလာခသည။

အခကအားလးနးပါးမာ ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည ဆသည အခကျဖငသာ ရရချခငးျဖစပါသည။ လကရ

ဖြ ႔စညးထားသည အမးသားလႊတေတာသည အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအပါအဝင ဥပေဒျပေရးတြင အာဏာအျပညအဝ

မရလငကစား ၎ပါဝငေနရသည က႑အလက ပါဝငမႈ (အထးသျဖင ျပညေထာငစ လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ၏

ဥပေဒျပပငခြင) မာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးအတြက တစတရာ ဆကႏႊယေနသညဟသာ ဆရေပမည။

သေတသန စာတမး အတြက ခရးထြကခသည မြနျပညနယခရးစဥအတြငး ျပညနယအဆငဝနႀကးတစဥးက ဗဟခပကငခြငပေလာ

ကလာသညအခကက ပမျမငသာေစသညအခကအျဖစ ျပညနယတငးအဆငမ ရငးႏးျမႇပႏမႈ ေဒၚလာ ၆ သနး လကခ ပငခြငႏင

ေျမလြတေျမလပ ေျမရငး ဥပေဒအရ ေျမယာစမခန႔ခြခြင ဧက ၃ဝဝ ပရလာမႈက ညႊနးဆခသည။238 ယငးေျမလႊတေျမလပေျမရငး

ဥပေဒ ကယတငပင ေဒသခ တငးရငးသားမား၏ မရးဖလာ ေျမပငခြငက ထခကႏငသည ဥပေဒျဖစရာ ယငးကသ႔ ဥပေဒအရ

လပပငခြငမာ ေဒသခမားႏင ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးအရပါ ေရ႕တးႏငမည ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးမး မျဖစႏငေပ။239

ပထမအႀကမ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငမႈအရ ေနာကဆကတြ ဇယား အခ႕ျပငဆငေပးလကေသာလညး နညးဥပေဒမားေရးဆြရန

ကန သ႔မဟတ ဝနထမး ဥပေဒမား ျပငဆငရနကနသညအတြက အေျခခ ပညာေကာငးမား ျပညနယအဆငမ စမေရးကစၥမာ

အေျခခပညာေကာငးဆရာ၊ ဆရာမမား ျပညနယအဆငမ ခန႔အပခြငမ ၂ဝ၁၉ ခႏစအထ ေပၚေပါကမလာေသးေပ။ ယငးကစၥမာ

ျပညနယလႊတေတာမားတြင မၾကာခဏေမးျမနးေနက ကစၥရပလညးျဖစပါသည။240

ဒမကေရစႏင လထထ အာဏာဆငးသကခြငအရ ၾကညမညဆလင ဒတယအႀကမ လႊတေတာတြငး ျပညခငၿဖးပါတ၏ အေျခခ

ဥပေဒျပငဆငေရး ျပညနယဝနႀကးခပ ေရြးခယခြင ပဒမ (၂၆၁) အရ ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယမားထမ ေရြးခယ

တငေျမႇာကခြငဆသည ကစၥမာပင ေရြးေကာကခဟ ရငးရငးလငးလငး မေဖာျပထားသညအတြက ျပညနယတငး လႊတေတာမားရ

တပမေတာသားကယစားလယမား အခနးက႑ ရလာႏငမႈမာ ဒမကေရစအရေကာ ၿငမးခမးေရး ဥးတညသည ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရးအရပါ အလပျဖစသည အဆျပခကေတာာမဟတေပ။

ခပၾကညရမညဆလင ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးအတြငး ျပ႒ာနး ဥပေဒမားတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခထားမႈဟ

ဆႏငသည ေကာကမကဥပေဒပါသညတင ေရးဆြထားသည ျပညေထာငစ ဥပေဒမာ ေကာကစမးအတြကသာ အဝငခြငက

ျဖစသည အေျခအေနမးျဖစေနရာ ပတျမားထြကသည ျပညနယ၊ တငးအခ႕မာ ဥပေဒ ေရးဆြရနပင တြန႔ဆတေနသညက

ေတြ႔ရေပသည။241

238 မြနျပညနယ အစးရအဖြ႔ဝနႀကး တစဥးႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေမာလၿမငတြငေတြ႔ဆခမႈ239 ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငမႈ၊ ပထမအႀကမေနာကဆကတြဇယား၂ျပငဆငခက အပဒျဖညစြကခက (ဇ ) အရ240 ၂၀၁၉ ဇြနလအတြငး ရမးျပညနယလႊတေတာသ႔ သြားေရာကေလလာျခငးတြင ျပညနယလႊတေတာအမတ နနးစမးစမးေအးမ မလတနးေကာငးဆရာ၊

ဆရာမမားခန႔အပခြငႏငပတသကၿပး လြတေတာတြငေမးျမနးချခငးမ။241 မႏေလးတငးသယဇာတႏင သဘာ၀ပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကး ဥးမးသစႏင၂၀၁၉ ဇြနလအတြငးက မႏေလးၿမ႕တြငေမးျမနးမႈ

လႊတေတာ သကတမး ၂ ရပအတြငး ဗဟခပကငမႈ ေလာခႏငသည ပမာဏ မရဆသည အခကေတာ မဟတခပါ။

9292


4.7/ ygwD? tpdk;&BuD;pdk;rIESifh EdkifiHa&;oufa&mufrI4.7/ ygwD? tpdk;&BuD;pdk;rIESifh EdkifiHa&;oufa&mufrI

ဒမကေရစစနစတြင ပေဖာေပးေလရသည ႏငငေရးအခငးအကငးမာ ေရြးေကာကပြစနစႏင အငစတကးရငးမားပငျဖစရာ

အငစတကးရငးဆသည အနကက ေကာကရလငျဖင စနစတစခ အေျခတည လညပတႏငမႈႏင လပကငခြငဆငရာမေဘာင

ဥပေဒ (Framework)၊ အေကာငထညေဖာစမခြငရသ ျပ႒ာနးခြငမားႏင လကနာေဆာငရြကသမားဆသည အခကမား

ပါဝငသလ ေနာကပငး ပညာရငမား၏ သတမတခကအရ လထ၏ အစြအလမးႏင ကငသးလကနာမႈ ဓေလဆသည အခကမား

ပါဝငေနပါသည။

၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ လႊတေတာသကတမး ၂ ႀကမ ရခၿပျဖစၿပး လႊတေတာ အငစတကးရငးလညပတမႈ ပစမာလညး

ဒမကရစအရပငျဖစေစ၊ ဖကဒရယစနစအရျဖစေစ၊ အေရးႀကးသည အခနးက႑တြငရေနရာ သကတမးႏစႀကမအတြငး ပါတႏစခ၏

မဝါဒ စးဆငးလညပတမႈဆငရာ ပစ ႏင အမးသားလႊတေတာ လညပတမႈ သ႑ာနတ႔က ေကာကႏႈတထညသြငးေဖာျပရျခငး

ျဖစပါသည။

4.7.1/ jynfcdkifNzdK;tpkd;&vufxuf trsKd;om;vTwfawmf vnfywfrI4.7.1/ jynfcdkifNzdK;tpkd;&vufxuf trsKd;om;vTwfawmf vnfywfrI

ျပညခငၿဖးဥးစးသည ျပညေထာငစ အဆင လႊတေတာ ၂ ရပ၏ သကတမး ၅ ႏစအတြငးဥပေဒေရးဆြမႈကေလလာၾကညပါ

ကအခက ၃ ခကကေတြ႔ႏငမည ျဖစၿပး

(၁) အပခပေရးမ႑ငသည ဥပေဒျပေရးအစအစဥကေရးဆြခပကငထားၿပး မဝါဒေရးဆြမႈတခက အစျပရန လႊတေတာ

ကယစားလယမားတြင အခြငအေရးအနညးငယသာရသည။

(၂) လႊတေတာသည အျခားေသာတာဝနမားႏင အခနးက႑မားကေမးမနသြားသညအထလႊတေတာသည ဥပေဒအမားအျပားက

အတညျပခသည။ ဥပေဒျပေရးက တရားလြန အားစကေဆာငရြကသည။

(၃) ကယစားလယအမားစမာ လငလငျမနျမန ကၽြမးကငလာၾကသညတင ဥပေဒၾကမးျပစသည လပငနးစဥမာ အားေကာငး

ေမာငးသန မျဖစခ။ ဆယစႏစမားစြာ ေပာကကြယသြားသည အစဥအလာႏင အစအဖြ႔လက ေဆာငရြကႏငစြမးကငးမသြားမႈ

မ ေပၚေပါကလာရသည အားနညးခကမားဟ ေဖးေဖးမမ မတခကခႏငသည။242

ျပညခငၿဖးလကထက လႊတေတာကအတညျပခသည ဥပေဒေပါငး ၂၃၂ ခအနက ၂ဝ၃ ခက အပခပေရးပငးမ အဆျပခၿပး

(အတညျပခသည ဥပေဒအားလး၏ ၈၇ ရာခငႏႈနးရ) လႊတေတာကယစားလယမားက ဥပေဒမားအနက ၁၃ ရာခငႏႈနးခန႔သာ

ပါဝငလပေဆာငခသည။ သ႔ေပလငကစားအပခပေရးက ဥပေဒျပေရးက ခပကငႏငသည အေျခအေနမးေတာမဟတခေပ။

၂ဝ၁၁ ခႏစမ ၂ဝ၁၆ ခနစအထ ၅ ႏစတာ ပထမသကတမးကာလအတြငး သမၼတလကမတမပါဘ လႊတေတာမ အတညျပခသည

ဥပေဒ ၁ဝ ခရခသည။243 တပမေတာသားကယစားလယမားအေနျဖင သမၼတဘကမ ရပတညခမႈမားသည။ အစးရ၏ မဝါဒ

မညသ႔ပငရေစကာမ ပထမအႀကမ USDP ဥးေဆာငသည လႊတေတာသည USDP အစးရက ခပလြယလြယေထာကခသည

‘တဆပတးႏပေပးရလႊတေတာ’ အျဖစမးမ ေရာငၾကဥခပါသည။ ဥပေဒၾကမးမားကေဆြးေႏြးျခငး၊ အစးရကေမးခြနးထတျခငး

တ႔တြင အလြနတကၾကြခသည။244

242 R. Egreteau, Parliamentary development in Myanmar , 2017 , P-37243 ဆမြနသဇငေအာင၊ အေျပာငးအလက စမခန႔ခြျခငး၊ ျမနမာအစးရ၏ မ၀ါဒခမတသညလပငနးစဥ၊ The Asia Foundation (Myanmar) ၊ ၂၀၁၈ ၊ စာ-

၂၇244 ယငး

9393


ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌဥးခငေအာငျမငမာ ျပညသ႔လႊတေတာ ဥကဌသရဥးေရႊမနးကသ ႔ အစးရႏင

အားၿပငလြနဆြမႈမား မရခသညတင လႊတေတာက႑သးျခားရပတညႏငေရး၊ အပခပေရးမ လႊမးမးမႈ မရေစေရးတ႔အတြက

အတတႏငဆးအားထတခပါသည။ လမးစ လႊတေတာဆနသညဟ ဆကာ တငးရငးသားမားႏင သကဆငသည ဥပေဒမားက

၎ဥးေဆာငသည လႊတေတာမ စတင တငသြငးမႈမးလပခသလ ၂ဝ၁ဝခႏစေရြးေကာကပြႏင အာဏာရငေခတလြန

ပထမ အႀကမ လႊတေတာ အစးရ မတကခငကာလတြင အမးသားလႊတေတာ ဥကဌအျဖစ တငးရငးသားတစဥးဥးအား

တာဝနေပးအပရန ယခငတပမေတာ အႀကးအက ဗလခပမးႀကး သနးေရႊက အႀကျပခသလညး ျဖစသည။245၎အေနျဖင

ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာအား ရာဘာတဆပတနးႏပ လကညႇးေထာင ေခါငးညတလႊတေတာ မျဖစေစေရးအတြက

အတတႏငဆးအားထတခပါသည။ ၎ဥကဌအျဖစ ေဆာငရြကစဥ ဇးသးဗနးေမာကသလဆသည စကားက မၾကာခဏ

ညႊနးဆခၿပး ယငးညႊနးဆခကမာ တညေဆာကေရးလပငနးမား အရညအေသြးနမေနၿပး ျခစားမႈမားရေနျခငးကေထာက ျ

ပသည စကားအျဖစ နာမညေကာခသည။ အာဏာရပါတမားမ လႊတေတာကယစားလယမား၏ လႊတေတာတြငးအဆ ေ

မးခြနးတငသြငးမႈ အစအစဥတြင အေစာပငးကာလ၌ ပါတတြငးစစစေရးေကာမတမတဆင ခြငျပမ တငသြငးခြငဆသည

ယႏရားကထားရခေသာလညး တႏစအၾကာတြင ယငးစစစေရးေကာမတကဖကသမးလကသည။246

အေရးႀကးသည လၿခေရးကစၥရပမားက ကာလအစညးအေဝး ခြငျပခကျဖင လႊတေတာတြငး ေဆြးေႏြးမႈမားခြငျပေစခသည။

ဥပေဒေဘာငအတြငးကပင လႊတေတာ လပငနးစဥမားက လညပတေစခသည။

245 နႏၵ၊ ရႏင 7 Day News Daily၊ အမးသားလႊတေတာဥကဌ ဥးခငေအာငျမငႏင ေတြ႔ဆျခငး ၊ (၂၀၁၆ ဇနန၀ါရ၂၇ ) https://www.7daydaily.com/story/56734?fbclid=IwAR0lkl7WQemLStm6arAnxCgpeoueIe2IUMTgWGO7mH5eItYQGXNciQng0Y0 (Accessed 2019 November 3 )

246 လႊတေတာသကတမး၂ ႀကမ၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယအျဖစ ေရြးခယခခရသ ကရငျပညနယမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယနနးနနေအးႏင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ

9494


ပ ( ၈) ဥပေဒၾကမးတငသြငးမႈျပပ

Pyidaungsu Hluttaw Website မပအား ကးကားေရးဆြထားပါသည။

ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌမာ လႊတေတာက ကငတြယရာတြင သမာသမတ ကသညဟ ပထမအႀကမ လႊတေတာ

တကခသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမား၏ မတခကျပျခငးခရသ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌမာ

ဖြ႔စညးပ ေရြးဆြသည အမးသား ညလာခကတကေရာကခသျဖစေသာလညး တပမေတာသေဘာတညမ ဖြ႔စညးပ ျပငခြငရမည

အေျခခ ဥပေဒ ပဒမ (၄၃၆) က ျပငဆငသငေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆခသလညး ျဖစသည။247

ပထမႀကမ သကတမးလႊတေတာႏစရပ လညပတမႈ အေျခအေနက ျပနၾကညလင၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ တသးပဂၢလ

ကယစားလယမားႏင အတကခကယစားလယမားအေနျဖင ဥပေဒၾကမး ျပငဆငတငျပႏငသည အခြငအေရးရေသာလညး

ယငးက ဥပေဒတခအေနျဖင အတညျဖစလာေစရန ဥပေဒျပလပငနးတစခလး ေအာငေအာငျမငျမငျဖတေကာႏငသညမာလညး

247 VOA Burmese News ၊ ပဒမ ၄၃၆ ျပငဆငရမယဆတာ ဥးခငေအာငျမငသေဘာတ၊ ၂၀၁၄ၾသဂတ၁၄၊ https://burmese.voanews.com/a/interview-with-chairman-of-myanmar-union-parliament/2405879.html (Accessed 2019 October 29 )

သမၼတ

ျပညေထာငစ လႊတေတာ

ျပညသ႔လႊတေတာ အမးသားလႊတေတာ

နာယက

ဥပေဒၾကမးတငသြငးႏငသမား၊ျပညေထာငစလႊတေတာကယစားလယမား၊

ျပညေထာငစအဆင အဖြ႔အစညးမား၊လႊတေတာမားမဖြ႔စညးထားသည ေကာမရငမား

ျပညသ

႔လႊတ

ေတာတ

ြငး တငသ

ြငးေဆြးေႏြး

လႊတေတာ ၂ ရပ သေဘာထားကြလြ၍

လႊတေတာ ၂ ရပ သေဘာထားကြလြ၍

ဥပေဒၾကမး ပးေပါငးေကာမတ

လႊတေတာႏစရပသေဘာတသည ဥပေဒၾကမးအား ျပညေထာငစလႊတေတာ၌

မတတမးတငႏငေရးေပးပ႔ရန

သေဘာထားမ

တခက

ေတာငးခရနတငသြငး

သေဘာထားမတခကႏင လကမတေရးထးရန ေပးပ႔

9595


ျဖစေတာငျဖစခ ကစၥရပအေနျဖငသာရေနခသည။ ျပငဆငမႈ အားနညးသည တကယေတာ တငျပသည ဥပေဒၾကမးမားသည

လႊတေတာအတြငး အဆတခ အျခားဥပေဒမၾကမး သ႔မဟတ ဥပေဒက ျပငဆငရာတြင ထပေပါငးျခငး သ႔မဟတ လႊတေတာ

အစညးအေဝးတြင ေမးခြနးတစခအေနျဖငသာ အဆးသတေလရခသည။248

ဥပေဒျပေရးတြင အမားစမာ မရငးဥပေဒက အၾကမးေရးဆြရမညအစား အဆျပမႈ၊ ေမးခြနးမားႏင ျပငဆငမႈမားကသာ

ဥပေဒျပေရးနညးလမးအျဖစ အဓကအသးျပခသည။ တညဆဥပေဒတခက ဖကသမးသည ဥပေဒၾကမးသည စာမကႏာ ၁

မကႏာသာရသည ဥပေဒမားျဖစကာ ဥပေဒသစ အမားစမာ တညဆဥပေဒမားအေပၚတြင အေျခခၿပး စာသားႏင ေခါငးစဥသာ

ေျပာငးလလကျခငးမာ အမားစျဖစၿပး ယငးကပင ျပျပငျဖညစြကျခငးဟ အမညမတပပ ဥပေဒသစမားအျဖစ ယဆခၾကသည။249

ဥပမာအားျဖင ျမနမာ ဗဒၶဘာသာဝင အမးသမးမား အထးထမးျမားလကထပျခငးဆငရာဥပေဒ ၂ဝ၁၅ သည ၁၉၅၄ ခႏစ

ဗဒၶဘာသာဝငမား အထးထမးျမားလကထပျခငးႏင အေမြခဥပေဒက ျပနလညျပငဆငထားျခငးမး250 ျဖစသည။ ေကာငးကး

အေနျဖင ျမနမာႏငငရ တညဆဥပေဒ ၄ဝဝ ေကာက အေလးအနကထားၿပး မၿပးမျပညမစ ေရးသားထား ေခတမမေတာေသာ

ဖႏပ ခပခယဥပေဒမားက ဖကသမးျခငး ျပနလညျပငဆငေရးဆြရန အားထတျခငးမားသည အာဏာရငေခတလြန ပထမ ျ

ပည ေထာငစလႊတေတာ သကတမးကယစားလယမား၏ ႏငငေရးအရ ပါဝငမႈ အားေကာငးသည လကၡဏာျဖစသည။

လႊတေတာ၏ စြမးေဆာငရညကတငးတာရနမာ ၎တ႔အတညျပခသည ဥပေဒမား၏ အရညအေသြးေပၚတြငသာ

အေျခခရပါမည။ ျပညခငၿဖးသကတမးအတြငး ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာမားမ ေဆြးေႏြးအတညျပခသည ဥပေဒမား၏

အရညအေသြးမာအလြနနမကေနၿပး လႊတေတာမာ ခေနာနခေနာန႔ အေျခအေနတြငသာရေနကာလႊတေတာ ၂ ရပ၏ ေ

ဆာငရြကပမ ကၽြမးကငမႈ မရ ေရရညတညတမည ဥပေဒမားခငမာသည ဥပေဒမားေရးသားျပစႏငရနအတြက နညးပညာပငး၊

ႏငငေရးအပငးအလြနအမငးအားနညးခရပါသည။251

အမးသားလႊတေတာ ဥကဌမာ အမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစ၏ အဖြ႔ဝငျဖစသညအေလာက USDP အစးရ

လကထက မဝါဒခမတေရး လပငနးစဥတြငလညး အစတအပငးတရပအေနျဖင ပါဝငခပါသည။ အမးသားလႊတေတာ

အေနျဖင အေရးေပၚ အၾကပအတညးကာလတြင ဥပေဒျပေရးမ႑ငပသစြာ တာဝနခ ေဆာငရြကသည ထငသာျမငသာကစၥ

အခ႕လညးရခရာ အမးသားပညာေရးဥပေဒဆငရာ အၾကပအတညးကစၥလညး ပါဝငခပါသည။ လမးစေဒသမားရ ပညာသင

ၾကားေရးတြင တငးရငးသားဘာသာစကားအေျချပ သငၾကားပငခြင ၊ ေကာငးသားသမဂၢမား လြတလပစြာတညရခြင ၊

တကသလေကာငးမား လြတလပစြာရပတညႏငေရးအခကမား မပါဝငမႈအေပၚ ေကာငးသားမားက သပတေမာက ခတက

ဆႏၵျပပြမားဆငႏႊခရာတြင အမးသားလႊတေတာဘကမ ေကာငးသားမားဘကမ ေတာငးဆသည အခကမားပါဝငသည ဥပေဒ

ျပငဆငခကက တငသြငးခပါသည။ သ႔ေသာ ယငးျပငဆငခက တငသြငးဥပေဒမၾကမးအား ျပညသ႔လႊတေတာမ ပယခခၿပး ျ

ပညေထာငစတြငလညး ယငးသေဘာထားအတငး ထြကလာျပနရာ အေျခခဥပေဒအရ လႊတေတာတညရမႈဆငရာ အားနညး

ခကျဖစသည ဥပေဒၾကမးက လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြပါက ျပညေထာငစတြင ဆးျဖတတငးလဥးေရမားသည ျ

ပညသ႔လႊတေတာ အသာရႏငသည အခကက ထငထငရားရားမးေမာငးထးျပသကသ႔ ျဖစေစခပါသည။252

248 Fink, Myanmar’s Proactive National Legislature, Social Research: An international Quaterly , Vol.82, No.2 , John Hopkins Press , 2015 , PP-327-354

249 R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar ,2017250 Ibid251 R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar , 2017252 ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာသကတမးတြင အမးသားလႊတေတာအႀကေပးအျဖစ ေဆာငရြကခသဥးေကာဝငးႏင၂၀၁၉ ေ

အာကတဘာလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ

9696


ယငးအခကမာ ေဒသအကး၊ တငးရငးသားအကး အတြက အကာကြယေပးမႈ၊ အကးစးပြားလပေဆာငႏငမႈ ႏင လႊတေတာႏစရပ

အၾကား အျပနအလန ထနးညႇႏငစြမးတြင အမးသားလႊတေတာမာ အားနညးေနသည လကၡဏာက ျပသသည ဥပမာေကာငးျဖစၿပး

ဖကဒရယႏငငမား၊ ဒမကေရစႏငငမားမ လႊတေတာႏစရပထားရျခငး ရညရြယခကႏင ေဝးကြာေစႏငသည အခကလညး

ျဖစပါသည။

ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌျဖစသ ဥးခငေအာငျမငကယတငလညး ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ျပနလည

အဆးအျဖတရယရသည ယငးအခကက မႀကကႏစသကေၾကာငး ဖြငဟခသည။253 ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမး ျပည

ေထာငစ လႊတေတာနာယကအျဖစ ေဆာငရြကခသ သရဥးေရႊမနးကလညး လႊတေတာႏစရပအၾကား သေဘာထားကြလြသည

ဥပေဒၾကမးမားအား ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ျပနလညအဆးအျဖတရယသည ကစၥအခ႕တြင လႊတေတာကယစားလယ

မားအေနျဖင ဒမကေရစ အႏငကငမႈမးမျဖစေစရန သတေပးမႈမားလညး ရခပါသည။

ပ (၉) USDP ျပညခငၿဖးအစးရလကထကလႊတေတာ / ပါတႏင အစးရအၾကားဆကသြယမႈပစ

အေစာပငးကာလတြင ပါတတြငးေမးခြနး၊ အဆစစစေရးအဖြ႔ထားရခေသာလညးမား မၾကာမကာလအတြငးတြငပင ယငးအဖြ႔

က ဖကသမးခပါသည။

253 7 Day Daily အမးသားလႊတေတာဥကဌ ဥးခငေအာငျမငႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး၊ ၂၀၁၆ ဇနန၀ါရ၂၇ https://www.7daydaily.com/story/56734?fbclid=IwAR0lkl7WQemLStm6arAnxCgpeoueIe2IUMTgWGO7mH5eItYQGXNciQng0Y0 (Accessed 2019 November 14 )

ဥက႒မား

လႊတေတာ ပါတ

USDPလႊတေတာအမတ

မားအစးရ

9797


4.7.2/ 4.7.2/ USDPUSDP vufxuf yxroufwrf; yl0g'a&;&mcsrSwfrIESifh wdkif;&if;om;ygwDrsm;u@vufxuf yxroufwrf; yl0g'a&;&mcsrSwfrIESifh wdkif;&if;om;ygwDrsm;u@

USDP အစးရ၏ မဝါဒ ဆးျဖတခကအမားစက လမးေၾကာငး ၄ သြယျဖင ျပလပချခငးျဖစသည။ (၁) အစးရအဖြ႔၊ (၂) အမး

သား ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစ၊ (၃) သမၼတရးဝနႀကးမားႏင MPC ၊ (၄) သမၼတရးႏင အႀကေပးအဖြ႔တ႔မတဆင

ျပလပခ ျခငးျဖစသည။254

USDP လကထက မဟာဗဟာကသည မဝါဒခမတရာတြင အစးရအဖြ႔အတြငးမ ၾသဇာရသမားမာ ႏငငေတာသမၼတ၊

ဒသမၼတ၊ အစးရအဖြ႔ ထပသးဝနႀကးမား သ႔မဟတ သမၼတရးဝနႀကးမား၊ ၾသဇာအာဏာႀကးမားသည ဝနႀကးဌာနအခ႕မ

ဝနႀကးမား၊ အစးရတပငးမ ပညာရငမားအဖြ႔မား (Think-Tanks) ျဖစသည။ တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပႏင ၎ခန႔

အပသည ဝနႀကး ၃ ဥးမာလညး အေရးပါပါသည။ အစးရအဖြ႔ ျပငပမ ၾသဇာရသမားမာ ျပညသ႔လႊတေတာဥကဌ၊ လႊတေတာ

ကယစားလယျဖစလာသည အတကအခေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၊ USDP ပါတမ လႊတေတာကယစားလယမားႏင

၎တ႔၏ မဟာမတပါတမား စသျဖငျဖစသည။255

USDP အစးရ၏ အပခပေရးဗဟခကမ အဖြ႔ဝငမားစြာသည ယခငတပမေတာအစးရ၏ အစတအပငးမား ျဖစေသာလညး ႏငင

ေတာ သမၼတအပါအဝင အစးရအဖြ႔ႏင အျခားဥးေဆာငေသာ မဝါဒ ခမတသမားအၾကား တငးမာမႈမာ ႀကးမားျပငးထနခသည။

အထးသျဖင အစးရႏင USDP ပါတအတြငး ေနာကအလကမားအၾကားဆကဆေရး၊ ျပညသ႔လႊတေတာဥကဌႏင သမၼတ

အၾကားတငးမာမႈသည တျဖညးျဖညး ျမငလာခသည။ ကာလေကာငစသည ႏငငေတာ လၿခေရးႏငပတသကသည ကစၥမားတြင

သာ မၾကာခဏ ေတြ႔ဆသည ေနရာျဖစခၿပး လမးေရးပဋပကၡျဖစစဥမား၊ ဖကဒရယေဝါဟာရက လကချခငးကသ႔ ၿငမးခမးေရး

လပငနးစဥအတြငးမ ဖအားေပးေနသည ကစၥမားက ေဆြးေႏြးျခငးမားလညး ပါဝငသည။256

ဥးသနးစန ဥးေဆာငသည USDP အစးရလကထက တငးရငးသားပါတမားအား ေနရာေပးခမႈတြင လႊတေတာေရာကသညပါတျဖစေစ၊

အေျခအေနအေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင မေရာကေသးသညပါတျဖစေစ၊ ၎တ႔ေနာကတြင ေထာကခသညျပညသရေနျခငး

ဆသညသေဘာျဖင ေတြ႔ဆျခငး၊ ၁၉၆၂ ခႏစမစ၍ တငးရငးသားမားမာ အပခပေရးအေတြ႔အႀကတြင ခါးဆကျပတခသညျဖစရာ

အပခပေရး အေတြ႔အႀကေပးရမည ဆသညမျဖစ ျပညနယတငးအဆင ဝနႀကးမား၊ ျပညေထာငစအဆင ဒဝနႀကးအျဖစ

စတငေနရေပးခ ၿပး လႊတေတာတြငးေရးရာေကာမတမားတြငလညး ဥကဌအတြငးေရးမး ရာထးမားျဖင ေနရာေပးျခငး၊

ဒတယသကတမးေလာကတြင ျပညနယမားတြင ကယတငအပခပႏငေစရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ ၂၆၁ (ျပညနယ

ဝနႀကးခပအား သကဆငရာ ျပညနယလႊတေတာမ ေရြးခယခြင) အားျပငဆငေနရာေပးႏငရန စသညစဥးစားခက ၃

ခကျဖင ေနရာေပးချခငးျဖစသညဟဆသည။257 တငးရငးသားပါတအခ႕မာ ျပညေထာငစအဆငတြင ဒဝနႀကးရာထးရယ

ကာ ဌာနတြငးအပခပေရးတြင လပပငခြင အာဏာအျပညနးပါး ရထားသမားျဖစၿပး အေရးႀကးသည ႏငငေရးႏင မဝါဒေရးရာ

ဆးျဖတခကတ႔ကသာ ဝနႀကးအဆငမ ဆးျဖတချခငးျဖစသည။258

254 ဆမြနသဇငေအာင၊ အေျပာငးအလက စမခန႔ခြျခငးႏင ျမနမာအစးရအဖြ႔၏ မ၀ါဒေရးရာခမတေရးလပငနးစဥ ၊( Asia Foundation Myanmar 2018 ) ၊ စာ-၃၀

255 ဆမြနသဇငေအာင၊ အေျပာငးအလက စမခန႔ခြျခငးႏင ျမနမာအစးရအဖြ႔၏ မ၀ါဒေရးရာခမတေရးလပငနးစဥ ၊( Asia Foundation Myanmar 2018 ) ၊ စာ-၃၁

256 ယငး257 သမၼတဥးသနးစနအစးရလကထကက ေျပာခြငရေဆာငရြကခသ ဥးရထြဋႏင၂၀၁၉ ၾသဂတလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးခမႈ258 ယငး

9898


၂ဝ၁ဝ ခႏစမ ၂ဝ၁၅ ခႏစအထ ျပညခငၿဖးပါတသည ျပညနယႏငတငးအဆင ဝနႀကးရာထးအားလး၏ ၆၉ ရာခငႏႈနးက ရယခၿပး

ျပညခငၿဖးလကထကတြင ျပညနယတငးအဆင ဝနႀကးရာထးက အမားဆးရယသည အျခားပါတမာ တငးရငးသားစညးလးညညြ

တေရးပါတျဖစကာ မြနေဒသလးဆငရာ ဒမကရကတစပါတ၊ ရမးတငးရငးသားမား ဒမကရကတစပါတ၊ ကရငျပညသ႔ပါတကသ႔

ပါတမားမာ အစးရအဖြ႔တြင ကယစားျပပါတမားျဖစၾကသည။ ပအဝး၊ ပေလာင၊ ဝေဒသ (ဟပန၊ မကမနးအတြကသာ) မားတြင

တငးရငးသားပါတမားမာ ကယပငအပခပခြငဥးစးအဖြ႔က ဥးေဆာငခြငရခသည။

USDP လကထကတြင ျပညေထာငစလႊတေတာမ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးခက တစရပျဖစသည ျပညေထာငစအစးရ

သည ျပညေထာငစလႊတေတာက အခါအားေလာစြာခမတသည အပခပေရးဆငရာဆးျဖတခကမားက အေကာငထညေဖာရ

မညျဖစၿပး ေဆာငရြကခကမားက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ ျပနလညအစအရငခရမည။ ႏငငေတာ၏ အေျခအေနအရပရပႏင

စပလဥး၍ ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ အခါအားေလာစြာတငျပရမည ဆသညအခကက ၂ ႀကမထက မနညးအသးျပကာ

အစးရႏင အာဏာမ႑ငအခငးခငး ထနးညႇမႈတြင ေဆာငရြကခပါသည။259 ယငးအခကမာ အနအယလဒ ဥးေဆာငသည

ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင လးဝ သးစြျခငးမရသည ပဒမ ျဖစလာသည။

4.7.3/ 4.7.3/ NLDNLD vufxuf trsKd;om;vTwfawmfvnfywfrIvufxuf trsKd;om;vTwfawmfvnfywfrI

USDP လကထက အမးသားလႊတေတာမာ ကယစားလယအဓက ဆသည မျဖင အမးသားလႊတေတာ ဥကဌက လႊတေတာက

ကငတြယလညပတခေၾကာငး ပထမ အႀကမသကတမးတြင တကခသည ကယစားလယအခ႕က ေျပာဆဖးသည။ ဒတယအႀကမ

သကတမးတြငေတာ ျပညေထာငစလႊတေတာ တစခလး ၁၃ ရာခငႏႈနးေသာ ကယစားလယမားသာလင ယခငလႊတေတာ

အေတြ႔အႀကရသမား ျဖစေတာသလ အမးသားလႊတေတာ ဆရငလညး လႊတေတာ တစခလးနးပါးမာ အသစနးပါး ျဖစကနသည။

လႊတေတာကယစားလယမားအေပၚ ပါတႀကးစးမႈမာ ပထမအႀကမတြငလညး အတနအသငရခေသာလညး ဒတယ အႀကမတြငမ

တငးၾကပလြနးသည ပစေပါကသညအထ ျဖစလာခသည။ ေမးခြနး၊ အဆတငသြငး ေဆြးေႏြးေမးျမနးမႈကအစ ပါတတြငး

စစစေရးက မျဖစမေနျဖတသနးရန လအပသည။ ပါတတြငး စစစေရး ေကာမတမ စစစရသည ကစၥမားမာ ပါတညလာခမား၊

ေရြးေကာကပြေၾကညာစာတမးပါ ေဖာျပခကမားႏင ညမညဆသည အခကမားျဖင တငးတာျခငး မဟတဘ အခါအားေလာစြာ

ပါတမ ထတျပနသည ညႊနၾကားခကအေပၚ မတည၍ စစစရျခငးျဖစသညဟ စစစေရးေကာမတဝငတဥးကလညး ေျပာသည။260

ယငးအဆငမာ လႊတေတာ နညးဥပေဒ ဥပေဒအရ သတမတထားသည မဟတေသာလညး ယငးအဆငက မေကာျဖတႏငပါက

အမးသားလႊတေတာတြင ရေနသည ဥးေရ ၁၃ဝ ေကာသည အနအယလဒ ကယစားလယမားမာ ေမးခြနး အဆေမးျမနးခြငရ

မည မဟတေပ။ အမနစငစစ ဥပေဒအရမ လႊတေတာအဆေမးခြနးဌာနတြင မမေမးျမနးတငသြငးလသည အေၾကာငးမားက

တငျပေလာကထားၿပး လႊတေတာဥကဌခြငျပခကရပါက ေဆြးေႏြးရပငျဖစသည။ ဥပေဒပါျပ႒ာနးခကအျပင ျပငပပါတမ

တညေဆာကထားသည ယႏရားက ပလာသည သေဘာေဆာငပါသည။ လႊတေတာတြငး မခြဆးျဖတရာတြငလညး မဝါဒဆငရာ

အေရးကစၥ ကစၥမားက ပါတညႊနၾကားခကအတငး မေပးရၿပး သာမနအေရးကစၥမားတြင တစဥးခငးဆႏၵအေလာက မေပးရေလရသည။

သ႔ေသာ လြတလပစြာ ဆႏၵထတေဖာခြငအတြက အကန႔အသတျဖစေစသည အခကတခ႕ ထပမပါဝငလာသည ၿငမး၊ စ၊ စ ဥပေဒ

ျပငဆငျခငးကသ႔ ကစၥရပမားတြင ပါတ ညႊနၾကားခကႏင ဆန႔ကင မေပးခသည ဒခပပါတဝင အမးသား လႊတေတာကယ

စားလယအခ႕လညး ရခၿပး ယငးကစၥရပအေပၚ မမႏငငေရးအရ ရပတညခကက လမႈကြနယကမဒယာေပၚတြင ေရးသားခသည

259 Min Zin, Power Configuration in Myanmar Transition, Journal of Democracy , Vol.27, Issues . 2 , 2016 April.260 NLD ပါတတြငး ေမးခြနး၊ အဆစစစေရးေကာမတအဖြ႔ဝင တစဥးႏင၂၀၁၉ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

9999


လႊတေတာကယစားလယတစဥးမာလညး ေရးရာေကာမတဝငအျဖစမ ရာထးချခငး ခခရသညဟ ဒတယအႀကမ လႊတေတာ

သကတမးတကေရာကေနသည အနအယလဒပါတမ ကယစားလယအခ႕က အတညျပေျပာဆသည။261 အာဏာရပါတမ

မဟတသည ကနကယစားလယမားကမ ကယစားလယ တစဥးခငး သေဘာဆႏၵအရ မေပးျခငးမးက ပမ ျပလပေနၾကသည။

အမးသားဒမကေရစ အဖြ႔ခပ အစးရ လကထကတြငမ ကာလအစညးအေဝးလညး မေခၚေတာသညအတြက အမးသားလႊတေတာ

ဥကဌမာ ယငးအစညးအေဝးသ႔ တကစရာေတာ မလေတာေပ။ သ႔ေသာ ယငးအခကေၾကာငပင လၿခေရး၊ ၿငမးခမးေရးႏင

ပတသကေသာ ကစၥရပမား လႊတေတာတြငး ေဆြးေႏြးရန ေပၚလာသညအခါ လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင အဆ၊ ေ

မးခြနးတငသြငး ေမးျမနးခြငရရန ခကခလာခသေလာလညး စဥးစားစရာျဖစေစပါသည။ အေၾကာငးမာ ၿငမးခမးေရး ဖကဒရယ

စစေဘးေရာငမားအေရးစသည ကစၥရပမား ယခငပထမအႀကမ လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးခြငရခရာတြင ကာလအစညးအေဝး

ညႇႏႈငးဆးျဖတခကမားျဖင ခြငျပချခငးမာ အမားစျဖစပါသည။ ဒခပပါတမ ျပညေထာငစအဆင ကယစားလယတဥးကမ ၎

တ႔အေနျဖင တပမေတာႏင သကဆငသည လၿခေရးက႑မလြ၍ ကနက႑မားတြင ေဆြးေႏြး ေျပာဆလပပငခြငရသညဟ

ဆပါသည။

လႊတေတာဥကဌ၏ ပါတတြငး အေတြ႔အႀကႏနယမႈႏငအတ ပါတတြငးမ အျခားၾသဇာရ ဗဟအလပအမႈေဆာငျဖစေနသ

ကယစားလယမား၊ ကယစားလယေဟာငး ဥးဝငးထနႏင ၎၏ ဘကေတာသားမားကသ႔ လႊတေတာ ကယစားလယမားအား

အပခပရန ပါတမ တာဝနေပးအပျခငး ခရသအခ႕မာ အာဏာရပါတ ႀကးစးသညလႊတေတာ လညပတမႈမားအတြငး ၾသဇာ

လႊမးမးမႈ ရသမားလညး ျဖစလာခသည။ ယငးသ႔ ပါတမ အေရးပါသမား လႊတေတာတြငး လႊမးမးစြကဖကမႈက ဒတယအႀကမ

အမးသားလႊတေတာသကတမး ဥကဌမ ေကာလႊားႏငမႈ ရဟနမတဟ သေတသန စာတမးအတြက ေမးျမနးခသည အာဏာရပါတမ

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယအခ႕ကလညးမတခကျပသည။

အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ပါတအေနျဖင ကယစားလယမားအား အတြငးစညးစစစမႈမားလပေနသညမာ ဒတယအႀကမ

သကတမးမ စတငချခငးေတာ မဟတေပ။ ဗဟအလပအမႈေဆာင ေကာမတႏင တငပငထားျခငး မရဘ လႊတေတာရးသ႔ ဥပေဒၾကမး

သ႔မဟတ အဆတခ တငသြငးခြငမရသညမာ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမ တဆင လႊတေတာ ႏငငေရးသ႔ စတငဝငေရာကခသည

၂ဝ၁၂ ခႏစ ကတညးက ျဖစသည။ ပါတတြငး စညးလးမႈႏင သစၥာခမႈ အားေကာငးေစရန အားတကသေရာေဆာငရြကခၿပး

ပထမအႀကမ ျပညခငၿဖး လကထကထကပင ပမ ေဆာငရြကႏငခသည။

ဥးဝငးထနမာ သရဥးေရႊမနးေခါငးေဆာငသည ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမား ေလလာေရးေကာမရငတြငလညး အဖြ႔ဝင

အျဖစ ပါဝငခၿပး တနးခးထြားခစဥက အစးရ အပခပေရးပငးမ ဝနႀကးမားပါ သေနျပညေတာတြင ေနထငခရာ ေနရာသ႔

ဝငထြကေနခရပါသည။ ဆလရငးမာ ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးအၾကား ဆကႏႊယေဆာငရြကမႈမားတြင ပမနလပရးလပစဥ

မဟတသည ဆကသြယေရး ပစမား စမခန႔ခြမႈပစမား ရေနခသညက ဆလရငးျဖစသည။

အဖြ႔ဝင ၃၇ ဥးရသည သရဥးေရႊမနး၏ ေကာမရငမာ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ဖြ႔စညးေပးချခငးျဖစၿပး ယခင ပထမအႀကမသက

တမးတြင ယငးကသ႔ အလားတေကာမရငမးရေသာလညး ျပညသ႔ႏင အမးသားလႊတေတာတြငသာ သးသန႔ဖြ႔ချခငးျဖစကာ

ဒတယအႀကမ သကတမးေကာမရငမာ ျပညေထာငစ လႊတေတာမ ဖြ႔စညးေပးခၿပး ပမႀကးမားသည မဝါဒေရးရာခမတဆးျဖတ

ပငခြင အခ႕ရရချခငးလညး ျဖစသည။ အမးသားလႊတေတာတြငမ ပထမအႀကမက ရခသည တတသပညာရငမားပါဝငသည

ႏငငေရး၊ လမႈစးပြားဆငရာ ေလလာေရး ေကာမရငမာ ဒတယအႀကမေျမာက သကတမးတြင ထပမဖြ႔စညးေတာျခငး မရပါ။

261 NLD အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယအခ႕ႏင၂၀၁၉ ေမလ ေနျပညေတာခရးစဥအတြငး ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ

100100


ပထမအႀကမ သကတမးတြင ဖြ႔စညးခသည ဥးနႏၵေကာစြာဥးေဆာငသည ဥပေဒေရးရာႏင

အထးကစၥရပမား ေလလာေရးေကာမရငမာ ဥပေဒေပါငး ၂၃၂ ခအား ျပငဆငႏငရနအတြက စစစသး

သပမႈမားလပႏငခၿပး သရဥးေရႊမနး ဥးေဆာငသည ေကာမရင အေနျဖင ၃ ႏစေကာကာလအတြငး

ဥပေဒေပါငး ၄၄ ခေရးေပးႏငခကာ အထးကစၥရပေပါငး ၂၄ဝဝ နးပါး ေဆြးေႏြးႏငခသညဟ ေကာမရင

သကတမးႏစႀကမစလးတြင တာဝနထမးေဆာငခသည အဖြ႔ဝငတဥးက ေျပာသည။

‘အနအယလဒ တက လာေတာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက သရဥးေရႊမနးက အရငေကာမရငဆကဖြ႔ဖ႔ ဥးေဆာငဖ႔ တာဝနေပးတယ။

ေကာမရငက ျပညေထာငစ ေကာမရငျဖစၿပး တပက ထပကန႔ကြကတာ ျပညေထာငစလႊတေတာက ေကာမရငဖြ ႔လ ႔

မရဘးဆၿပး ဥးေရႊမနး အေနန႔ကေတာ ေဒၚစတ႔ အစးရသစ လႊတေတာသစ လမးေၾကာငးက ဝငထနးေပးတ သေဘာာပါ။’ ဟ

အဆပါပဂၢလကပငေျပာသည။262 ေကာမ ရငက ေရးဆြေပးခသည ဥပေဒ ၄၄ ခ အနက ဥပေဒ ၈ ခသာ အတညျပႏငခသည။

ပ(၁၀) ဥးဝငးထန၊ သရဥးေရႊမနး ဥးေဆာငေသာ ဥပေဒေရးရာႏငအထးကစၥရပမားေကာမရငရစဥ၂ဝ၁၈ႏစဥးပငးအထ ေ

ကာမရင၊ အနအယလဒပါတ၊ လႊတေတာ၊ အစးရအၾကား ဆကသြယေဆာငရြကမႈပစ

262 သရဥးေရႊမနးဥးေဆာငခသည ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမား ေလလာေရးေကာမရငအဖြ႔၀ငတစဥးႏင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ရနကနၿမ႕တြငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

အတငပငခပဂၢလ

အစးရ ဝနႀကးအဖြ႔

သရဥးေရႊမနးေကာမရင

ဥးဝငးထန

လႊတေတာ

လႊတေတာ ဥက႒မား၊ ဒဥက႒မား

NLD/MPS

ပါတတြငး ေမးခြနးအဆ စစစေရး ပါတ CEC

ဥးဝငးထန

101101


ပ (၁၁) သရဥးေရႊမနး ေကာမရငႏင အစးရ လႊတေတာအၾကား ဆကသြယလညပတမႈျပပ

၂၀၁၅ ႏစဆနးပငးမ ၂ဝ၁၉ ခႏစ ဇြနလအထ ျပညေထာငစလႊတေတာမ အတညျပခသည ဥပေဒေပါငး ၂ဝ၅ ခ ရခၿပး လႊတေတာ

ႏစရပ သေဘာထားကြလြၿပး ျပညေထာငစလႊတေတာတြင အဆးအျဖတ ရယရသည ဥပေဒေပါငး ၄၆ ခရခသည။263 ယငးတ႔

အနက အမးသားလႊတေတာဘကမ သေဘာထားပါဝငသည ဥပေဒၾကမး ၇ ခခန႔သာ မခြဆးျဖတမႈတြင အႏငရခပါသည။

သေဘာထား ကြလြသညဆေသာလညး ဥပေဒၾကမး တခလး ကြလြမႈမားထက စကား၊ စာသားအထားအသ၊ အဓပၸာယႏစမး

ထြကႏငသည ကစၥမား၊ စာေၾကာငးအလက ကြလြခကမား အမားစျဖစသည။ အမးသားလႊတေတာဘကမ သေဘာထား

အသာရခသည ဇဝမးကြႏင သဘာဝ ပတဝနးကငထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒဆလင

ျပညသ႔လႊတေတာတြင အတညျပၿပးေနာက ကခငေဒသ အေျခစကပါတမား ကန႔ကြကခသညအတြက အမးသားလႊတေတာ

ေရးရာေကာမတတြင ကခငပါတမ တာဝနရသမား လာေရာကေဆြးေႏြးခၿပး အႀကျပခကမားထမ အခ႕သာ ထညသြငးေပးျခငး

မးျဖစပါသည။264

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားအဆအရမ ပါတႏငငေရး သကေရာကစးမးမႈႀကးသည လႊတေတာလညပတမႈ

ပစျဖစေနသညအတြက ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ဆးျဖတမႈမားတြင အသာရျခငး၊ မရျခငးမာ လႊတေတာက လႊမးမးထားသည

အာဏာရပါတ၏ ဗဟအလပအမႈေဆာင ေကာမတသေဘာတြင တညမေနသညဟ ဆၾကသည။265

၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငးက အမးသား ပညာေရးဥပေဒအေပၚ ကန႔ကြကေနသည သပတေပၚေပါကလာစဥ အမးသားလႊတေတာမ

ေကာငးသားမား ေတာငးဆသည အခကမားက အတညျပႏငခေသာလညး ျပညသ႔လႊတေတာတြင ရးနမခၿပး ျပညေထာငစတြငပါ

ယငးအခကမားက အတညမျပႏငခမႈမာ အေျခခဥပေဒပဒမ ၉၅ (ခ) အရ လႊတေတာႏစရပ အခြငအာဏာ တနးတမရႏငမႈ

အျဖစ ထငသာ ျမငသာရသည ဥပမာလညး ျဖစခသည။266

263 ယငးအခကအလကက ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒၾကမး ပးေပါငးေကာမတထမ ၂၀၁၈ ခႏစ ဇလငလ အတြငးက ရယချခငးျဖစသည။264 KNC ကခငအမးသားကြနကရကပါတမ ဥကဌေဒါကတာအမေကာနလႏင၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငး ဆကသြယေမးျမနးမႈမ265 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင တကေရာကေနသည လႊတေတာကယစားလယ ၃ဥးႏင၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇြန၊ ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာ

တြင ေမးျမနးမႈမ266 ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင အႀကေပးအျဖစ ေဆာငရြကခသည ဥးေကာဝငးႏင ၂၀၁၉ ေအာကတဘာလအတြငးက ေမးျမနးမႈမ

အစးရ

ဥပေဒေရးရာကစၥရပမား ေလလာေရးေကာမရင

လႊတေတာ

102102


ျပညသ႔လႊတေတာ မတဆင တငသြငးခသည ႏငငသားမား၏ ပဂၢလဆငရာ လႊတလပမႈႏင လၿခမႈက ကာကြယေပးေရး ဥပေဒ

ဆလင အမးသားလႊတေတာႏင သေဘာထားကြလြြခေသာလညး ျပညသ႔လႊတေတာ၏ ဆႏၵအတငး အသာရခၿပး ယငးဥပေဒျဖင

တရားစြခရသ အေရအတြကမာ တဟနထး တးတကလကရကာ လ႔အခြငအေရးအရ လႊတလပစြာထတေဖာခြငက ထပါးသည

ဥပေဒအျဖစ ႐ႈျမငခရေနရပါသည။267

ျပညေထာငစလႊတေတာတြင လႊတေတာႏစရပသေဘာထားကြလြသည ဥပေဒၾကမးအား မခြဆးျဖတသည ကစၥအား မခြ မဆး

ျဖတခင ျပညသႏင အမးသားလႊတေတာမ ကယစားလယမားမ ကယစားလယ ဥးေရ တညစြာပါဝငသည ညႇႏႈငးေရးပးေပါငး ေ

ကာမတျဖင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား လပေလရေသာလညး ယငးညႇႏႈငးမႈမာ အတညျပႏငသည အခြငအာဏာ မရေပ။ ျပနလည

ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးႏငသည သေဘာေဆာငေသာလညး လကေတြ႔ လပေဆာငမႈမားတြင ထးထးျခားျခားေျပာငးလသြားျခငးမး မရဘ

ျပညေထာငစလႊတေတာတြငသာ မခြအတညျပသညအတြက ျပညသ႔လႊတေတာ သေဘာထားကသာ အႏငရမႈမားေနသညဟ

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ဒတယဥကဌကလညး မတခကျပသည။268

ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင ျပလပခသည ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးဆငရာ အဆျပမႈမားအတြက အနအယလဒမ

တငသြငးသည အစအရငခစာတြင ယငးကသ႔ လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြေသာ ဥပေဒၾကမးအား ျပညေထာငစလႊတေတာ

တြင မခြအတညျပသည အေျခခ ဥပေဒ ပဒမ ၉၅ (ခ) အား ျပငဆငရန တငျပလာသညက မေတြ႔ရသကသ႔ ဥပေဒျပေရး မ႑ငႏင

ပတသကၿပး ႀကးႀကးမားမား အေျပာငးအလ ျဖစေစမည အခကမားကလညး တငျပထားသညက မေတြ႔ရေပ။269လႊတေတာတြင

ပါဝငေနသည တပမေတာသားကယစားလယမားအား အဆငအလက ေလာခရနသာ တငျပထားသည။

လႊတေတာကယစားလယ သကတမးႏစႀကမစလး တကေရာကခသည ကယစားလယအခ႕ကမ ဒတယအႀကမ လႊတေတာမာ

ထနးခပမႈ ပမားလြနးသညဟဆၿပး ပထမအႀကမ လႊတေတာေလာကပင အပခပေရးမ႑ငအား မထနးေထႏငဟ မတ

ခကျပၾကသည။ လႊတေတာသကတမး ႏစႀကမစလး အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယျဖစခသည အနအယလဒ ပါတ

မ ဥးေအာငၾကညညႊန႔က ‘ပထမအႀကမ လႊတေတာက အစးရက ထနးေထတာလား အစးရန႔ ရနျဖစတာလား ဆတာ ေသခာ

ၾကညဖ႔ေတာလမယ’ ဟ မတခကျပသည။

ရနကနတငးမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယတဥး၏ ႏငငေတာ၏ စးပြားေရး မဝါဒ ၁၂ ခကအား ေမးခြနးထတမည

အစအစဥမာ လႊတေတာထပင မေရာကခဘ ပါတ စစစေရးအဖြ႔ျဖငပင ၎၏ ေမးျမနးမညအစအစဥမာ န႒ဓခသည။

ေလလာသအခ႕ကမ

အတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကယတင လႊတေတာမ ဖနတးသည အတငပငခ ရာထးျဖင

အစးရအဖြ႔တြင ေနရာယထားျခငးမာလညး လႊတေတာအေနျဖင အစးရအား ထနးေထမႈ ျပလပရန

တြန႔ဆတမႈမား ျဖစေစသည

267 Eleven News ၊၂၀၁၉ ပထမ ၆လအတြငး ႏငငသားမား၏ ပဂၢလဆငရာလျခမႈ အကာကြယေပးေရးဥပေဒျဖင တရားစြဆမႈ၂၁မႈ တရားစြခရသ၇၈ဥး၊ အသအဖြ႔ စကတငဘာလ အစအရငခစာ၊ ၂၀၁၉ စကတငဘာလ ၂ ရက https://news-eleven.com/article/131964 (Accessed 2019 September 19 )

268 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာဒတယဥကဌႏင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ269 ဒတယအႀကမ လႊတေတာ ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးဆငရာ ၄၅ဥး ပးေပါငးေကာမတအစအရငခစာ၊ ၂၀၁၉ ဇလငလ

103103


ဟမတခကျပ ၿပး အခ႕ကယစားလယမားကမ လႊတေတာမ အပခပေရးမ႑ငအား ေစာငၾကညထနးေကာငးျခငးသည ႏငငေရးအရ

အစးရက ဆန႔ကငျခငးျဖစသညဟ ယဆသည ကယစားလယမားလညး ရေနသည။270 ယငးအခကမာ အစးရအဖြ႔အတြငး

ပါတေခါငးေဆာငျဖစသ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညေရာကသြားမႈႏငလညး သကဆငႏငၿပး ဒမကေရစ အငစတကးရငးမား၏

ခငမာစြာ ရပတညေစရနအလ႔ငာ ႏငငအတြက ေရရညတညေဆာကရမည ႏငငေရး ယဥေကးမႈ တရပေပာကဆးသြားကာ

အာဏာရအစးရအတြက သးသန႔ တညရသကသ႔ ျဖစေစခသည။271

ယငးအခကက ထငဟပေစသညအခကမာ ၂ဝ၁၆ ခနစ အတြငးက ရမးျပညနယမ NLD ေခါငးေဆာငမား ထတပယခရသည

ျဖစစဥတြင ဗဟအလပအမႈေဆာင ေကာမတဝငမားပင မသဘ ပါတဥကဌ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဆးျဖတခကျဖင

ထတပယျခငးဟ ဥးဝငးထနက မဒယာမားေပၚတြင ေျပာဆခသညအခကမာ စဥးစားစရာျဖစေစသည။272

လႊတေတာအမတတစဥးျဖစၿပး ပါတအလပအမႈေဆာငတဥးျဖစသည ဥးေအာငၾကညညႊန႔ကမ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအေနျဖင

ပါတလပငနးစဥမားႏင ပါဝငပတသကျခငးမရဘ ပါတ ဒတယဥကဌ ျဖစသည ေဒါကတာေဇာျမငေမာငကသာ ပါတလပငနးမားက

တာဝနယစမခန႔ခြေနသညဟ ေျပာသည။273 အနအယလဒကယစားလယအခ႕ အဆအရမ ပါတတြင ဒတယအႀကမ လႊတေတာအား

မညကသ႔ စနစတက ပမနလညပတမည၊ ဒမကေရစအရ မညသညအရာက အသားေပးပေဖာမညဆသည နညးဗဟာ Guideline

မရခမႈႏင ႀကေတြ႔ရသည အေျခအေနအေပၚမတည၍ ပေဖာသညပစ ကငသးမႈ အားေကာငးသညအတြက အမးသားလႊတေတာ

အပါအဝင ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာမားမာ အားမေကာငးေမာငးမသန ပစႏင လညပတမႈက ႀကရျခငးျဖစသညဟ ေ

ကာကခကခၾကသည။274

‘အဓကကေတာ တပမကႏာၾကညေနရငးန႔ လႊတေတာက သ႔အလပ သမလပႏငေတာဘ ဒလပေပါကရသလ လႊတေတာ ဥကဌ

ကငတြယမႈ အားနညးတာေၾကာငလညး လႊတေတာလညပတမႈပက ဒလျဖစသြားတယလ႔ ျမငတယ’ ဟ အနအယလဒ ပါတ

တညေထာငစကတညးက ပါဝငလာခသ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးက မတခကျပသည။275 လႊတေတာ၏

တာဝနမာ အစးရအဖြ႔အား ထနးေကာငးရနႏင အစးရဌာနမား အသးျပမည ဘတဂကအား စမခန႔ခြေပးရနျဖစၿပး လႊတေတာ

အေနျဖင မေျပာရ မဆရ ျဖစလာရင ဒမကေရစ ပကစးမာ ျဖစသညဆသည သတေပးမႈလညး ရသည။276 ပါတေခါငးေဆာင

ဥးဝငးထနမရေတာသည ၂ဝ၁၈ ခႏစေနာကပငး အနအယလဒ ပါတမ လႊတေတာကယစားလယအခ ႕မာ အတနငယ

လြတလြတလပလပ လႈပရားခြငရလာၾကသညဟလညး ဆၾကပါသည။ သ႔ေသာျငားလညး လႊတေတာမာ ၃ ႏစေကာကာလအတြငး

ထနးခပမႈမားစြာျဖင ျဖတသနးခရသျဖင ကယစားလယမားမာ တကၾကြမႈ သပမရၾကခငေတာပါ။

လႊတေတာအတြငး အႏငရပါတလႊမးမးမႈတ႔မာ တညၿငမၿပး ဒမကေရစ ႏငငအခ ႕တြငလညး ေတြ႔ရေသာလညး ၎တ႔လႊမးမးမႈမာ

ပါတ၏ ယခငက ခမတထားသည မဝါဒေရးရာ၊ သေဘာတရားေရးရာဝါဒ အငဒယလဂတ႔အေပၚတြင အေျခချခငးမးျဖစရာ

ယငးအေျခအေနႏင ကြာျခားပါသည။ အထကလႊတေတာ စနစကငသးဖးသည ထငးႏငင၏ ယခင အေျခခ ဥပေဒေဟာငးတြင

270 Renaud Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar , 2017 271 ရနကနတငးႏင ရမးျပညနယတ႔မ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ၂ ဥးႏင ၂၀၁၉ ေမႏင ဇလငလအတြငးေမးျမနးခမႈ272 The Irrawaddy Burmese၊ ထကႏငေဇာ၊ CEC ဆးျဖတခက မပါဘ ရမးျပညနယ NLD ကစၥဆးျဖတခဟ ဥးဝငးထနစြပစြခရ၊ ၂၀၁၆ ေအာကတဘာ

၂၆ https://burma.irrawaddy.com/news/politics/2016/10/26/125372.html (Accessed 2019 October 2 273 NLD ဗဟအလပအမႈေဆာင ဥးေအာငၾကညညႊန႔ႏင၂၀၁၉ ဇလငလ ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ274 ဧရာဝတတငးအမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးၾကညဝငး၊ ရနကနတငးမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယတစဥးတ႔ႏင ၂၀၁၉ ေမ ႏင

ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ275 ယငး276 RFA Burmese ၊ သဟထြနး ၊ အစးရအဖြ႔က လႊတေတာက ထနးေကာငးဖ႔ျပညသ႔ပါတ ဥကဌဥးကကႀကးေျပာ၊ ၂၀၁၉ စကတငဘာလ ၂၉ https://

www.rfa.org/burmese/news/peoples-party-09292019082451.html (Accessed 2019 September 30 )

104104


အထကလႊတေတာအမတမားမာ မဆႏၵနယ ကစၥတခတညးျဖင အခနကန ပါတႏငငေရးသကသကျဖင အခနျဖနးသလျဖစႏငသ

ညအတြက ကန႔သတခကပဒမျဖစသည အထကလႊတေတာ အမတျဖစၿပးပါက ပါတ လပငနးစဥမားတြင လပေဆာငခြငမရဟသည

ျပ႒ာနးခကျဖင တားျမစခဖးပါသည။277

လႊတေတာကယစားလယမားအား ေမးျမနးခမႈမားအရ ျပညေထာငစလႊတေတာ အခနးက႑ႏင ပတသက၍ ဘတဂက လပငနး

စဥမားတြင ျဖတေတာက ထနးညႇႏႈငးမႈအေပၚ အားရေကနပမႈ ရေၾကာငးလညး ေတြ႔ရပါသည။ စစတပထနးခပထားသည ျပည

ေထာငစ ဝနႀကးဌာနမားတငျပလာသည အသးစရတမား ျဖတေတာကေလာခႏငမႈသည လႊတေတာသကတမး ၂ ရပစလးတြင

လပႏငခသည အလပျဖစပါသည။ အနအယလဒ ဥးေဆာငသည ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင တငးရငးသားပါတမားမ

အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင လႊတေတာဥကဌတ႔အၾကား ဆကဆေရးမာလညး မေျပျပစလပါ။

ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင အႀကေပး တာဝနထမးေဆာငခသည ဥးေကာဝငး၏ ေဆာငးပါး တစပဒတြင

မ ျမနမာႏငင၏ ျပနာမား အထးသျဖင အမးသား ဘသရပအမတလကၡဏာ သေဘာတညမႈအေပၚ အေျခခသည

အမတသရပလကၡဏာ ဘသေဘာတညထားသည ႏငငေတာ တညေဆာကေရး Nation-Building ဆငရာ စနေခၚခကက ေ

ကာလႊားႏငေရးအတြက တငးရငးသားပါတမား၏ အခနးက႑ ေလးနကရနလေၾကာငး သတေပးထားပါသည။278

ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးသည ႏငငမားက ေလလာခသည ေသာမတစကရသာ၏ စာတမးတြငမ ဒမကရကတစ အသြငကး

ေျပာငးမႈက ရပတန႔ေစမည အေၾကာငးအျခငးအရာထတြင လမးစ၊ ဘာသာ ပသာဒ စလငကြျပားမႈအေပၚ အေျခခသည ကြျပားမႈ

အေပၚ လေလာကသည ေျဖရငးေဆာငရြကစမမႈ မျပႏငျခငး ဆသည အခက ပါဝငေနပါသည။279

277 IDEA, Electro System Design , 2008278 ေကာဝငး၊ လပဂၢလ၊ အမတအသားသရပႏင လမးစအမတအသား သရပတးတကမသညအခါ၊ ယေန႔ေခတႏငငေရးမဂၢဇငး၊ ၂၀၁၆ ၊ ဇြနလထတ279 T. Carothers, The end of Transition Paradigm, Journal of Democracy, Vol.13, Issues 1, January 2002 , P-10.

105105


4.7.4/ teft,fvf'Dvufxuf xufatmuftom;jyKrl0g'a&;&mpD;qif;rIyHkpH4.7.4/ teft,fvf'Dvufxuf xufatmuftom;jyKrl0g'a&;&mpD;qif;rIyHkpH

အနအယလဒသည ဗဟခပကငမႈ ႀကးမားသည အဖြ႔အစညးျဖစသညအေလာက ၂ဝ၁၆ မတလမစတငၿပးအစးရသစ ဖြ႔စညး

ပအားလးက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတစဥးထကသာ ထနးခပခၿပး ေနာကဆကတြအေနျဖင မဝါဒခမတေရး လပငနးစဥမား

ေႏးေကြးသြားပါသည။280 အထးသျဖင ႏငငေတာ အတငပငခပဂၢလရးႏင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ ထကေအာက

အာဏာစးဆငးပႏင ပတသက၍ စးရမစတျမငတကစေခပါသည။281

ပ (၁၂) NLDအစးရ လကထက မဝါဒခမတရာတြင ပါဝငၾကသမား

အစးရအဖြ႔ျပငပမ ၾသဇာရသမား (ဥပေဒေရးရာႏင အထးကစၥရပမား ေလလာဆနးစစသးသပေရးေကာမရင၊ အနအယလဒ

ေခါငးေဆာငမားႏင လႊတေတာ ဥကဌမား)

ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒပဒမ ၁၁ က ရညညႊနး၍ အျပနအလန ထနးေကာငးမႈအား ဖကဆးႏငသညဟ တပမေတာသားလႊတေတာ ကယစားလယမားက ေဝဖနခေသာလညး ႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလဆငရာ ဥပေဒၾကမးက ၂ဝ၁၆ ဧၿပ ၁ ရကေန႔ႏင ၅ ရက ေန႔တ႔တြင လႊတေတာႏစရပက အတညျပခသည။ ယငးဥပေဒက လႊတေတာႏင အပခပေရးက႑ႏစခစလးက လႊမးၿခေသာ ေခါငးေဆာငမႈကေပးၿပး ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလသည ျပညေထာငစလႊတေတာက တာဝနခရသည။282 သမသည ႏငငျခားေရးဝနႀကးႏင သမၼတရးဝနႀကးလညးျဖစသည။ ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလသည ႏငင၏လၿခေရးႏင ပတသကေသာ ကစၥရပမားတြင တပမေတာ ဥးေဆာငထားသည ဝနႀကးဌာနမားထမ သတငးအခကအလက ရယညႇႏႈငးတငပငဟနရခၿပး တငး ရငးသား လကနကကငမားႏင အပစခတရပစေရး၊ ရခငျပညနယရ ပဋပကၡမားပါဝငၿပး ရဖနရခါတြင တငးရငးသားလကနက ကငမားႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈဆငရာ ကစၥရပမားေဆြးေႏြးရန တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပႏင ေတြ႔ဆေလရသည။283

280 Renaud Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar , 2017, Pg.54281 Ibid.282 ဆမြနသဇငေအာင၊ အေျပာငးအလက စမခန႔ခြျခငး ျမနမာအစးရအဖြ႔၏ မ၀ါဒခမတသညလပငနးစဥ၊ ၂၀၁၈ ၊ စာ-၃၅283 ယငး

ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလ

သမၼတ၊ဒသမၼတမား

တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပ

အတငပငခရးမအႀကးတနးအရာရမား

အတငပငခရးဝနႀကး

အဓကဝနႀကးအခ႕

106106


သမၼတရးဝနႀကး ရာထးကပါ ကငထားျခငးျဖင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည အေျခခအားျဖင အစးရ၏ လပငနးလညပတစးဆငးမႈ

ဥပေဒအရ ထနးခပႏငသည အာဏာပါရရထားသည။ ယငးအျပင ေကာမတ အမားအျပားတြငလညး ဥကဌရာထးက ရယထား

ပါသည။ ျပနၾကညပါက ထးျခားမႈရသည ႏငငေတာ အတငပင ပဂၢလရာထးသည အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရး က႑ႏစရပစလးက

အားေကာငးေအာငလပေဆာငႏငသည အခြငအာဏာေပးထားၿပးUSDP အစးရလကထကက ေပၚေပါကခ သည အစးရႏင

လႊတေတာဥကဌ မားအၾကား ပဂၢလေရးတငးမားမႈမး မရခေပ။284

တခနက လႊတေတာကယစားလယျဖစဖးသည သမငးေၾကာငး၎၊ အျခားအေၾကာငးအခကေၾကာငျဖစေစ လႊတေတာ၏

ဥးစားေပးမႈမားႏင လပငနးမားက အေကာငထညေဖာရာတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ဥးေဆာငသတဥးအျဖစ ဆကရေနေစခသည။

အနအယလဒ ဥးေဆာငသည ပထမ ၃ ႏစတာကာလအတြငး အေရးႀကးသညအျခားမဝါဒ ဇာတေကာငမာ သရဥးမနး

ဥးေဆာငသည ေကာမရငျဖစခၿပး USDP လကထကႏင ျခားနားသညမာ အစးရအဖြ ႔ျပငပရ ၾသဇာရသမားစာရငးတြင

အတကအခမား၊ တငးရငးသားပါတကသ႔ မဟာမတပါတမား ပါမလာေတာျခငးျဖစသလ အစးရတပငး Think Tank မားမာလညး

မဝါဒေရးရာခမတမႈတြင ပါမလာေတာေပ။ သရဥးေရႊမနးဥးေဆာငသည ေကာမရငအား သကတမးဆကမတးေတာသည ေ

နာကပငး တြင မဝါဒေရးရာစကဝနးမာ ပ၍ပင က ႕လာခၿပး မဝါဒေရးရာခမတသ တးမလာဘ ေလာသြားသည သေဘာေဆာင

သညဟ ႏငငေရး ၊ အပခပမႈဆငရာ မဟာဗဟာ ေလလာေနသ အကခတတဥးကလညး ေထာကျပသည။285

ပ (၁၃) သရ ဥးေရႊမနး ဥးေဆာငသည ဥပေဒေရးရာ ေလလာေရး ေကာမရငမရေတာသည ၂ဝ၁၉ ႏစဆနး ေနာကပငး NLD

အစးရလကထက မဝါဒခမတမႈ လပငနးစဥတြင ပါဝငၾကသမား

အစးရအဖြ႔ျပငပမ ၾသဇာရသမား (အနအယလဒေခါငးေဆာငမားႏင လႊတေတာ ဥကဌမား)

မတခက၊ ပအရၾကညလငအာဏာစကဝနးပကဥးေျမာငးလာကာမဝါဒခမတႏငသထပသးတာဝနရသအၾကားတြငပင အလ

မဟာမတမရေတာသညအသြငပငေဆာငေနသည။

284 ယငး285 ရနကနအေျခစကမဟာဗဟာႏင မ၀ါဒေရးရာေလလာသတဥးႏင ၂၀၁၉ ခႏစ ၾသဂတလအတြငး ေမးျမနးမႈ

ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလ

သမၼတ၊ဒသမၼတမား

တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပ

အတငပငခရးမအႀကးတနးအရာရမား

အတငပငခရးဝနႀကး

အဓကဝနႀကးအခ႕

107107


ပ(၁၄) သရဥးေရႊမနး ၊ ဥးဝငးထနမရတေနာကပငး ၂ဝ၁၉ ႏစဥးမစ၍ NLD ဥးေဆာငသည လႊတေတာပါတအစးရအၾကား

ခတဆကေဆာငရြကၾကပ

အနအယလဒအစးရလကထကတြင ပါတ ၁၆ ပါတႏင တပမေတာအစအဖြ႔တ႔မာ ျပညနယတငးအဆင အစးရအဖြ ႔တြင

ပါဝငလကရ သည။ ယငးသ႔ ပါတအေျမာကအျမားပါဝငေနေသာလညး အနအယလဒမဟတသညပါတမားထမ မြနအမးသားပါတ၊

ရခငဒမကေရစအဖြ႔ခပ၊ ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပစသည ပါတမားမ ကယစားလယ ၃ဥးကသာ အနအယလဒအစးရဘကမ ဝန

ႀကးအျဖစ ကမးလမးချခငးျဖစၿပး ကနတငးရငးသားပါတမားမ ဝနႀကးမားမာ ကယပငအပခပခြငေဒသမားမ ဥကဌမား သ႔မဟတ

တငးရငးသားေရးရာဝနႀကးအျဖစ ေရြးခယခရသမားျဖစၾကကာ ၎တ႔မာ ဝနႀကးခပမ ခန႔အပသညအျခားေသာ ဝနႀကးမားကသ႔

မဟတေပ။ အနအယလဒလကထကတြင ေရြးေကာကခမဟတသည ျပငပမ ပဂၢလမားအား ျပညနယတငးအဆငတြင

ဝနႀကးအျဖစ ခန႔အပမႈမာ ျပညခငၿဖးလကထကထက မားျပားလာျခငးျဖစသည။286

ျပညခငၿဖးပါတမ ရမးအစးရတြငဝနႀကး၂ေနရာရယထားျခငးမာ၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြရလဒအရ ရမးျပညနယအတြငး ရလဒ

အေပၚအေျခခ၍ ခြေပးချခငးျဖစသည။ ယငးသ႔ခြေပးထားေသာလညး ပါတျခငးညႇႏႈငးသေဘာတအပခပထားသည စနစကသ႔

မဟတဘ USDP ပါတမ ဝနႀကးႏစဥးစလးမာ အစးရကသာ တာဝနခေဆာငရြကၾကရသညဟ ျပညခငၿဖးပါတေနာကချဖင ရမး

အစးရတြင ဝနႀကးရာထးရယထားသကေျပာသည။287

286 Richard Batcheler ၊ ျမနမာႏငငတငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရအပခပမႈစနစ၊ ေအးရားေဖာငေဒးရငး ၊ ရနကန၂၀၁၈၊ စာ- ၃၂287 ရမးအစးရ လမႈေရးဝနႀကးေဒါကတာမးထြနးႏင ၂၀၁၉ ဇြနလအတြငးက ေတာငႀကးတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးခက

အတငပငခပဂၢလ

အစးရ ဝနႀကးအဖြ႔

လႊတေတာ

လႊတေတာ ဥက႒မား၊ ဒဥက႒မား

NLD/MPS

ပါတတြငး ေမးခြနးအဆ စစစေရး

ပါတ CEC

ပါတ ဒဥက႒ေဒါကတာေဇာျမငေမာင

တငျပခက

ညႊနၾကားခက

108108


မြနအမးသားပါတ၊ ရခငဒမကေရစအဖြ႔ခပတ႔မ ဝနႀကးရာထးရယထားသမားကလညး ဝနႀကးမားအေနျဖင မမဘာသာမမဆးျဖတခြငထက

တစႏငငလးမေဂာရတအႏငရပါတကေပးသညအတြက ရယထားသညအေျခအေနသာရေနၿပး ညႊန႔ေပါငးအစးရကသ႔ မခင

ပါတသေဘာတညမႈျဖင ေဆာငရြကႏငသညအေျခအေနမးမရေၾကာငး၊ အစးရကသာ တာဝနခေဆာငရြကရေၾကာငး ေျပာသည။288

ျပညေထာငစအဆင ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး မ႑ငဆကႏြယမႈက တေစတေစာငးျပနၾကညလငမ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏

ဥးေဆာငမႈေအာကတြင လႊတေတာႏင အပခပေရးတ႔မာ သကဝငလညပတမႈရသညတင အခငးခငး ပြတတကမႈ၊ ၿပငဆငမႈ

မရသည အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးမ႑ငေၾကာင ေကာငးျခငး သ႔မဟတ ဆးျခငးက ေဝခြရခကေစသည။289

ထအခကမာ ဒမကေရစ ႏငငေရးစနစတညေဆာကေရးကာလ အသြငကးေျပာငးမႈ ေအာငျမငေစေရး အတြက လေလာကေသာ

ကနဥး တညေဆာကမႈ အေျခအေန ဖနတးရန လအပခကအား ခ႕ယြငးေစႏငပါသည။ အသြငကးေျပာငးစ စပၾကားစနစႏငငမားႏင

ပတသကသည ပေသနညးပမန မရေသာလညး ဥပေဒျပေရးက႑ အားမေကာငးေလ ေလ အျခားမ႑ငမား ယမးယငေလဆသည

အထက (၄. ၃)တြင ေဖာျပခကအရမ သတႀကးႀကးထားသငသည အခကျဖစေနပါသည။

4.8/ udk,fpm;vS,fpGrf;aqmif&nfqdkif&m4.8/ udk,fpm;vS,fpGrf;aqmif&nfqdkif&m

4.8.1/ trsKd;om;vTwfawmf tcef;u@udk em;vnfoabmaygufrI4.8.1/ trsKd;om;vTwfawmf tcef;u@udk em;vnfoabmaygufrI

အမးသားလႊတေတာသည ျပညေထာငစအဆငတြင ၿမ႕နယ၊ မဆႏၵနယ ျပညသမားက ကယစားျပသည။ တစႏငငလးအား

ကယစားျပသည ပါတက ကယစားျပသညဟ၍ သေတသနစာတမးအတြက ေမးျမနးစဥ တငးေဒသမားမ ကယစားလယအမားစက

ေျဖၾကားခၾကၿပး ျပညနယမားမ ကယစားလယမားကမ လမးစက ကယစားျပသညဟ သေတသနေမးခြနးအတြက ေမးျမနးစဥ

ကယစားလယမားက ေျဖဆခၾကသည။ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားသည ၎တ႔၏ ဆငရာတငးေဒသႀကးႏင

ျပညနယမားက ကယစားျပသညဟ ေမးခြနးေျဖဆသအမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၃ ပ ၁ ပရသည။290

လဆအမးသားတဥးျဖစၿပး လႊတေတာသကတမး ႏစႀကမစလးတြင အမးသားလႊတေတာကယစားလယအျဖစ ေရြးခယခခရသ

ဥးေဂေယာဝက ‘အမးသားလႊတေတာကယစားလယဆတာ ေဒသကယစားျပမႈအျပင ႏငငအေရးလညး လႊမးၿခႏငေစရနအတြက

ေယဘယအားျဖင ေဒသႏင လမးအား ကယစားျပေသာလညး ကယစားလယျဖစေနသညအတြက တစႏငငလးအေရးကစၥမားတြင

ပါဝငေဆာငရြကရနလသည’ ဟ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ အခနးက႑အေပၚ ၎၏ အျမငက ထတေဖာေျပာဆသည။

ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ပးလဂငကမးလနက‘အမးသားလႊတေတာက အမးသား လႊတ

ေတာသာျဖစတယ။ ဖကဒရယႏငငေတြက Upper House မဟတပါ’ ဟမတခကျပသည။

မႏေလးတငးေဒသႀကးမ တငးအဆင ဝနႀကးတစဥးကမ အမးသားလႊတေတာမာ ယခငကလမးလႊတေတာ ေနရာတြင အစားထး

ေပၚလာသည လႊတေတာျဖစသညအတြက တငးရငးသားလမးစအေရးအတြက ျပညေထာငစအဆငတြင ေဆာငရြကရန

တာဝနရသညဟ မတခကျပသည။ လကေတြ႔ အေျခခဥပေဒအရ ျပ႒ာနးခကမားႏင လႊတေတာဆငရာ ဥပေဒနညးဥပေဒအရ

288 မြနအစးရဝနႀကး ေဒါကတာမငးၾကညဝငး၊ ရခငဒမကေရစအဖြ႔ခပမတာဝနရသတ႔ႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေမာလၿမင၊ ဇလငအတြငးက ရနကနတ႔တြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

289 ယငး290 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလႏင ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ

109109


ေပးထားခကမားတြငမ မညသကကယစားျပသည၊ မညသညအပငးအဓကေဆာငရြကသည စသျဖင ကြကြျပားျပားမရဘ

ျပညသ႔လႊတေတာႏင လပပငခြငအတတသာ သတမတထားပါသည။

ဥပမာအားျဖင ဧရာဝတတငးေဒသႀကးမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ အမးသမးတစဥးအား အမးသားလႊတေတာ

အခနးက႑ႏင ၎၏ဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအကးကာကြယေပးႏငမႈ အေျခအေနအားေမးျမနးသည ေမးခြနးတြငမ

“ကၽြနမတ႔ကေတာ တငးေဒသ၊ ျပညနယဆတ အေနအထားကေန မစဥးစားဘး။ တႏငငလးအေရးလ႔ပျမငတယ။ ဒါေပမယ

တငးရငးသား ျပညနယေတြကေတာ အလမးစဥးစားၾကတယ” ဟေျဖဆသည။291 ဧရာဝတတငးေဒသႀကးမ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယတဥးျဖစသည ဥးၾကညဝငးကမ“အမးသားလႊတေတာကယစားလယဆတာ ေဒသက ကယစားျပတယလ႔ပေျပာ

ရမယ”ဟ မတခကျပသည။

ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင တကေရာကေနသည ပအဝးကယပငအပခပခြငရ ေဒသမ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ ခြနသနးေဖ၏ အမးသားလႊတေတာကယစားလယတစဥး၏ အခနးက႑ နားလညသေဘာေပါကမႈဆငရာအျမင

တြငမ “အဓကကေတာ မဆႏၵနယန႔ ျပညသအတြက လပရမယ။ ေနာကတခကကေတာ အမးသားလႊတေတာဆေတာ

ဒါကလမးစလႊတေတာေလ၊ တငးရငးသားေတြရ႕အခြငအေရးေတြက ကၽြနေတာတ႔က အဓကကယစားျပရမယလ႔နားလညထား

တယ။ ဒါေပမယ အခလႊတေတာမာကေတာ တငးရငးသားလႊတေတာကယစားလယအေနန႔ တငးရငးသားကယစားျပလပ ဖ႔

လပငနးသပမရဘ သာမနကယစားလယတစေယာကရ႕လပငနးေလာကသာ လပရတသေဘာျဖစေနတယ။ ေလာေလာဆယကေတာ

လမးကယစားျပ ၿပး လပၾကတာမားတယ။ ဥပမာ-ရခငဆလညး သ႔ရခငအတြက၊ ရမးဆလညး ရမးေဒသတစျပညနယလးအတြက

သပမပါေတာဘး။ ကယပငအပခပခြငေဒသ ကယစားလယအေနန႔ကေတာ အပခပခြငရေဒသ လအပခကလညး လကလပေပး

ရတယ”ဟေျပာသည။ ေဖာျပခကမားက ျပနၿခငသးသပၾကညလကလင လႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင ၎တ႔၏

ကယစားျပမႈႏင အခနးက႑က တစဥးႏငတစဥး တညမႈမရဘ အဓပၸာယဖြငၾကသညက ေတြ႔ရပါသည။

ယငးသ႔ ျဖစရျခငးမာ အေၾကာငးအရာအခက ၂ ခကေၾကာင ျဖစႏငသညဟ ေယဘယ ခန႔မနးမသည။

(၁) ျပညနယ/တငးအလက ၁၂ ဥးစ အမတေနရာ အခးညသတမတေပးထားေသာလညး တကကြျပားသည သးသန႔ လပငနး

တာဝန သတမတထားျခငးမရမႈ

(၂) ဥပေဒ ျပ႒ာနးခကအရမရေသာလညး အာဏာရပါတျဖစေစ၊ လႊတေတာဥကဌ တစဥးဥးကျဖစေစ၊ လႊတေတာအား

(ဥပမာအားျဖင) လမးစေရးရာလႊတေတာ၊ ေဒသေရးရာ ျပညနယ/တငးမားအတြက ျပညေထာငစတြင ပးတြမဝါဒခမတ ပေဖာသည

လႊတေတာအျဖစ မညကသ႔ ပေဖာမည စသျဖင စတကးတငကးႀကရြယ တြကဆမႈျဖင ပးေထာငမႈ မလပသညအတြက စသည

၂ ခကေၾကာငဟ မတခကျပရမညျဖစသည။

အျခားတဘကတြင စဥးစားရမညအခကမာ သမၼတ ၃ ဥး ေျမာကရလာသညအထ သမၼတမားမာ ျပညသ႔လႊတေတာမ တငေျမႇာကသည

သမၼတသာ ျဖစေနေလရရာ အာဏာရပါတမားအေနျဖင ၎တ႔ မအေရအတြကအရ အသာရႏငသည ျပညသ႔လႊတေတာ၏

အခနးက႑က ပမအေလးေပးျမႇငတငေစလသညအတြကလညး ျဖစႏငပါသည။ ယငးအခကက မအေရအတြကအရ ျပည ေ

ထာငစတြင ဆးျဖတပါက အႏငရေလရသည ျပညသ႔လႊတေတာမ ကယစားလယမားႏင အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ

မားအၾကား အားၿပငမႈမားက သြယဝကေသာအားျဖင ျဖစေပၚေစပါသည။

291 ဧရာဝတတငးေဒသႀကးမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ေဒၚအအၿပးႏင ၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ

110110


မညသညက မညသက ကယစားျပသည မညမပင ေျပာဆေနေစကာမ လကေတြ႔တြင အမးသားလႊတေတာကယစားလယ

မားသည ၎တ႔၏ ဆငရာမဆႏၵနယ၊ ၿမ႕နယမားကသာ တစဥးခငးကယစားျပေနၾကပါသည။

သေတသနစာတမးအတြက အမးသမး၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားအားလညး ကယစားလယတစဥးကသ႔ပင ေ

မးခြနးမား ေမးျမနးထားျခငးျဖစသည။ ေမးျမနးရာတြင တညေသာေမးခြနးတစခအတြက အမးသားျဖစသ ကယစားလယတစ

ဥးေျဖဆမႈႏင အမးသမးျဖစသ ကယစားလယတစဥးေျဖဆမႈတ႔သည ကြျပားျခားနားမႈ အလဥးမရေပ။ သ႔ေသာ ပါတအ

သးသးအမးသားလႊတေတာအခနးက႑ အယအဆသေဘာတရားမားအား သနားလညထားမႈအေျခအေနႏင ျပညနယ၊

တငး ေဒသအလက ကယစားလယမား၏ ေမးခြနးမားအား တ႔ျပနေျဖဆမႈတ႔ ကြျပားသညမားေတြ႔ရသည။ ဥပမာ---

အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယတစဥး၏ ကယစားျပမႈသည -

ျပညနယ တငးေဒသ NLD/USDP သေဘာတရားသနားလညသ

လမး

ေဒသ

ၿမ႕နယ

မဆႏၵနယ

ျပညနယႏငတငးေဒသ

ျပညေထာငစအဆင

ၿမ႕နယ

မဆႏၵနယ

လထ

တစႏငငလး


ၿမ႕နယ

မဆႏၵနယ

လထ

တစႏငငလး



(မတခက။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ၂၅ ဥး အနက ၇ဥးသာ ( ၃ ပ ၁ ပနးပါး) အမးသားလႊတ

ေတာကယစားလယမားသည ျပညနယႏင တငးေဒသမားအား ကယစားျပေသာ ကယစားလယမားျဖစသညဟ ေျဖဆၾက

သည။ သ႔ေသာလညး ၎တ႔၏ ဥပေဒျပေရးအခနးက႑အတြငး ပါဝငေဆာငရြကမႈတ႔သည ၎တ႔နားလညထားသညအတငး

ျပညနယႏင တငးေဒသအကးစးပြားအတြက ဥးတညလပေဆာငမႈမး မရေပ။)

တခနတညးတြငလညး မျပနရႏင၊ မျပနမရႏငဆသည ကစၥမာ ျပညနယကသ႔ ေဒသတခလးအေပၚ မမတညဘ မဆႏၵနယ

အေပၚတြငသာ တညမသည ႏငငေရးစနစျဖစေနရာ ဖကဒရယလႊတေတာမားမ အထကလႊတေတာ ကယစားလယမားကသ႔

ရငးလငးေသာ တာဝနေပးအပထားခကမားမရသည အမးသားလႊတေတာကယစားလယအမားစမာ ၎ျပညသႏင တကရက

ထေတြ႔ႏငသည မဆႏၵနယက ကယစားျပျခငးမး၊ ပါတအကးစးပြားအတြက ကယစားျပျခငးမးက ပမတမးညႊတေစႏငသည

သေဘာသကေရာကေနေစပါသည။ တစဥးခငးကယစားျပေနမႈသာမားသညအတြက ရမးလျပညနယအတြက ၁၂ ဥးသည

ထေရာကမႈအတြက လႊမးၿခရန မလေလာကျခငးႏင ကယားကသ႔ ျပညနယမ ၁၂ ဥးသည ပလမႈက ျဖစေပၚေစသလားဆသည

စဥးစားခကကလညး ေပၚေပါကေစပါသည။292

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင အေရးပါသည အစအဖြ႔ျဖစသည အာဏာရပါတ အနအယလဒမ ပါတ

ထပသးေခါငးေဆာငတစဥးျဖစေသာ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငၾကညညႊန႔ (ပါတတြငးလႊတေတာ ကယစား

လယမားအေပၚ ၾသဇာလညးရသ) အား လႊတေတာႏင မဝါဒေရးရာ စမဖနတးဆးျဖတႏငမႈ (Policy Execution) ဆငရာေမး

ခြနးအား ေမးျမနးၾကညရာတြင ‘လႊတေတာသည ဥပေဒျပေရးသာလပသည။ မဝါဒေရးရာခမတေရးသည အစးရအလပ’ ဟသာ

ေျဖဆသည။ လႊတေတာဆသည ဥပေဒျပ မ႑ငမာ ႏငငေရးကစားပြမား၏ အဓကစညးမဥးစညးကမးမား၊ မေဘာငမားက

ေရးဆြဖနတးရသျဖစရာ ယငးအေျဖႏငပတသက၍ ႏႈငးယဥေလလာမႈအခ႕လပရန လအပပါသည။ Bridhman ႏင Davis

292 ရမးျပညနယအစးရအဖြ႔မ သယဇာတေရးရာဝနႀကး ေဒါကတာညညေအာငႏင ၂၀၁၉ ဇြနလအတြငး ေတာငႀကးတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ

111111


(2013) တ႔ ဖြငဆထားသည မဝါဒေရးရာဆငရာ နညးနာေလးခကတြင ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားေရးဆြျခငး၊ ဥပေဒျပျခငး၊

အေကာငထညေဖာ ထနးသမးႏငသည အာဏာအသးျပျခငးဆသညအခက အေနျဖင ပါဝငေနပါသည။293 ဥပေဒျပေရးမ႑ငအေနျဖင

မဝါဒေရးရာေဖာေဆာငမႈ လပငနးစဥတြင ပါဝင၊ မပါဝငဆသည အခကက တငးတာရမညအခကမားမာ _

(၁) လႊတေတာ၏ တရားဝင အခြငအာဏာကယျပန႔မႈ ရ/မရ

(၂) လႊတေတာဖြ႔စညးမႈ ပသ႑ာန၊ လညပတမႈ အစအစဥေတြက မဝါဒေရးရာ ခမတပေဖာေရးအတြက လအပသည

စြမးေဆာင ရည ရလာရနအတြက အေထာကအပ ျဖစ/မျဖစ

(၃) လႊတေတာကငတြယခြငရသ၏ အခြငအာဏာျဖင ဖနတးပေဖာထားသည ႏငငေရးအဝနးအဝငး ကယျပန႔မႈ ရ/မရ

(၄) လႊတေတာကယစားလယမားႏင အထးသျဖင ဥပေဒျပေရးမ႑ငက ဥးေဆာငေနရသကယတင ရညမနးခက

မညမ ထားရ/မထားရ ဆသညအခကမားပငျဖစသည။294

ထအခကေလးခကျဖငပင လကရ လႊတေတာႏငငေရးအေျခအေနက ယဥထးႏႈငးယဥၾကညရပါမည။

4.8.2/ Oya'jyKEdkifrI4.8.2/ Oya'jyKEdkifrI

ဥပေဒၾကမးတငသြငးမႈမားက ေလလာရာမရာတြင ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင ယခစာတမးက ျပစေနသည

၂ဝ၁၉ ခႏစ၊ ဇလငလအထ တစဥးခငးအေနျဖင ဥပေဒျပႏငသည ဥပေဒၾကမးတငသြငးႏငမႈ မရသေလာကနညးေနသည။

ပထမအႀကမ သကတမးတြင ကယစားလယအခ႕တစဥးခငး ဥပေဒၾကမးတငသြငးၾကသညမားလညး ရခသည။

ဒတယအႀကမသကတမးတြင တကေနသည ရနကနတငးမ အနအယလဒအမးသားလႊတေတာကယစားလယတဥးကမ

‘ကယစားလယမားတြင ဂဏအဂၤါရပ အေထာကအပအျပညအစ မရမႈ၊ ရးအဖြ႔ဝနထမး ဘတဂကမရမႈႏင ပါတဘကမ (ဟအဖြ႔၊

ဒအဖြ႔ႏင မေတြ႔ရ စသျဖင) ကန႔သတမႈလညး မားသညအတြက ဥပေဒျပေရးတြင ပါဝငရန စတအားထကသနမႈ ကသညဟ

ထငျမငေၾကာငး’ မတခကျပသည။

ကယစားလယတစဥးအေနျဖင ဥပေဒျပေရးတြင ထေရာကစြာပါဝငႏငေရးအတြက အားေပးမႈ မကလးမာ မရသေလာကျဖစေနသညဟ

လညး ယငးကယစားလယကပင ညညးတြားသည။ မကလးဆသညမာလညး အခြငအေရးတစရပ မဟတဘ ကယစားလယတစဥး၏

ရသငရထကသည အေဆာငအေယာင ဥပေဒ ျပ႒ာနးခကအတငးသာျဖစသငၿပး ကယစားလယမား၏ တကၾကြမႈအား ျ

မႇငတငေပး ရာေရာကႏငမည ကစၥလညးျဖစသည။

တစဥးခငး ဥပေဒၾကမးတငသြငးခမႈရသည အမးသားလႊတေတာကယစားလယ စာရငးတြင ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ

တြင ပါဝငခသည ဥးဘနးျမငေအာငလညး ပါဝငခသည။ ပါတငယတပါတမ ကယစားလယျဖစသည ၎အေနျဖင မဒယာအဖြ႔

အစညးမား၏ အကအညျဖင သတငးမဒယာဥပေဒက တစႀကမ၊ အမရငအမဌားဥပေဒႏင ရပေကးဥပေဒ ျပငဆင

ခကတ႔ကတငသြငး ရန ႀကးပမးချခငးျဖစသည။ ၎အေနျဖင ဥပေဒပညာရင မဟတေသာလညး ဥပေဒတငႏငချခငးမာ

အဖြ႔အစညးမား၏ အကအညေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ ထြကလာသည အငဒယာအေပၚ အေျခခၿပး ဥပေဒၾကမးေကာမတမ

ဥပေဒေရးရာကၽြမးကငသမား၏ အကအညျဖင စာေခာရန ေရးသားျပစမႈေၾကာငလညးေကာငး ဥပေဒၾကမးအျဖစ ေပၚထြနး

ချခငးျဖစသညဟ ဆသည။295

293 Bridgman, Davis, The Australian Policy hand Book, 2013. 294 S. M. Saiegh, The Role of Legislatures in the Policymaking Process, 2005 ,P- 3295 အမးသားလႊတေတာကယစားလယေဟာငး ဥးဖနးျမငေအာငႏင၂၀၁၉ ေအာကတဘာလအတြငး ဆကသြယေမးျမနးမႈ

112112


လႊတေတာဥကဌကလညး ဥပေဒျပေရးတြင လႊတေတာကယစားလယဘကမ ၾကညသျဖစသညအတြက ဥပေဒၾကမးေကာမတတြင

အလပလပေနသည ဥပေဒဆငရာ ပညာရငမားက တစဥးခငးဥပေဒျပစမႈအတြက အကအညေပးရန မာၾကားထားေလရသညဟဆ

သည။296 လကရ ဒတယအႀကမသကတမးတြငမ လႊတေတာက ျပစသညဥပေဒမားမာ ေရးရာေကာမတမားမတဆင တငသြငး

မႈမားသာ အမားစျဖစေနသည။297

အစးရအပခပေရးပငးမ တငသြငးသည ဥပေဒမားမာ ပထမအႀကမႏင ဒတယအႀကမသကတမးတြငမာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငမ

တငသြငးသည ဥပေဒအေရအတြကထက မားေနခပါသည။ ၉ဝ ရာခငႏႈနး ဥပေဒသဟသည ပညာရပဆငရာသအရတခအရ

အစးရအပခပေရးမ႑ငသည ၉ဝ ရာခငႏႈနးေသာ ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥတြင ခပကငထားသညအတြက ဥပေဒျပေရးတြင

တစတရာ ေႏာငေႏးမႈ ရပါက အပခပေရးမ႑ငဘကမ လပငနးေဆာငရြကမႈ မရျခငး၏ ရလဒအျဖစ တစတတေဒသယဆႏငပါသည။

ဥပေဒျပေရးတာဝနသည လႊတေတာမားတြငသာ ရသညဟလညး အၾကြငးမ မမတယသငေပ။298 ဂာမနကသ႔ ဒမကေရစႏင

ဖကဒရယစနစ အသားကၿပးေသာတငးျပညမ ဥပေဒျပေရးတြငပင အခ႕ႏစမားတြင အပခပေရးဘကမ တငသြငးသည ဥပေဒ

အေရအတြကသည ဥပေဒျပေရးမ စတငတငသြငးသည ဥပေဒအေရအတြကထက ပမမားျပားေနတတသည။

သ႔ေသာ ျမနမာလႊတေတာတြင အတညျပမႈကသ႔ အပခပေရးမ႑ငမ တငသြငးမႈႏင ဥပေဒျပေရးမ႑ငမ တငသြငးသည

အခးအစား ကြာဟမႈ ႀကးမားေနျခငးမးေတာ မဟတေပ။

ဥပမာအားျဖင ၁၉၉ဝ ခႏစမ ၁၉၉၄ ခႏစအတြငး ဂာမနလႊတေတာတြင လႊတေတာႏစရပမ အစပးတငသြငးသည ဥပေဒ ၾကမး

စစေပါငး ၄ဝ၅ ခရခၿပး အစးရဘကမ အစျပသည ဥပေဒၾကမး ၄၁၃ ခရခကာ ကြာျခားခက ၈ ခသာ ရခသည။ အထကလႊတ

ေတာမလညး တငသြငးအစျပသည ဥပေဒၾကမး ၁ဝ၈ ခ ရခပါသည။

၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ စတငခသည ျမနမာလႊတေတာ၏ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြငမ လႊတေတာႏစရပမ

စတငအစျပေရးဆြတငသြငးအတညျပသည ဥပေဒၾကမး ၂၉ ခသာ ရခကာ အပခပေရးပငးမ စတငေရးဆြ အစပးသည ဥပေဒ

အေရအတြကမာ ၈၇ ရာခငႏႈနးအထ ရေနျခငးျဖစသည။299

ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြငမ အေရအတြက အနညးငယ တကလာကာလႊတေတာ သကတမး ၃ ႏစခြ ကာလအတြငး

(၂ဝ၁၆ ေဖေဖာဝါရလမ ၂ဝ၁၉ ဇြနလအထ) အတညျပသည ဥပေဒေပါငး ၁၄ဝ အနက ျပညသ႔လႊတေတာမ စတငအစျပေရးဆြ

အတညျပသည ဥပေဒမၾကမး ၂၆ ခ၊ အမးသားလႊတေတာမ ၃၃ ခ ရခကာ အစးရဘကမ စတငေရးဆြသည ဥပေဒေပါငး ၈၁

ခ ရေနပါသည။

သ႔ေသာ

ဥပေဒအခ႕အား အစားထး ျပငဆငဖကသမး အတညျပမႈမားတြင စကားရပ အနညးငယသာ

ေျပာငးလမႈ ပဒမ အနညးငယသာ ေျပာငးလျခငး၊ စာမကႏာ တစရြကစာေလာကသာ ရသည

စာမားျဖင ျပငဆငျဖညစြကမႈမားလညး အမားအျပား ရေနပါသည။

296 ယငး297 ၂၀၁၉ ဇလငလအထ သေတသနျပစမႈမားမ298 Richard Batcher ,Kyi Pyar Chit Saw ၊ ျမနမာႏငငတငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ၊ ေအးရားေဖာငေဒးရငး ၊ ၂၀၁၈ ၊ စာ- ၄၅299 Sumon Thazin Aung ၊ အေျပာငးအလက စမခန႔ခြျခငး၊ ျမနမာအစးရ၏ မ၀ါဒခမတသညလပငနးစဥ၊ ေအးရားေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၈ ၊စာ-၂၉

113113


လႊတေတာအေနျဖင အစးရဘကကေလာက ဥပေဒျပေရး အားမေကာငးရျခငးမာ လႊတေတာသည ဥပေဒေရးဆြသည

အဖြ႔မဟတ။ အဓက တာဝနမာ ေဆြးေႏြးအတညျပေပးရန ျဖစသညဆသည အနအယလဒပါတမ ဝါရင လႊတေတာကယစားလယ

တစဥးကလညး မညသညအတြကေၾကာင လႊတေတာအေနျဖင အစးရဘကေလာက ဥပေဒျပစမႈ အားမေကာငးရသညဆသည

အခကက ရငးျပပါသည။300

လႊတေတာမ စဖြ႔၍ျဖစေစ၊ တစဥးခငးျဖစေစ၊ ဥပေဒမၾကမး ေရးဆြမႈ အားနညးျခငးသည ဥပေဒျပေရး အပခပေရး တရားစရငေရး

ဆငရာ အငစတကးရငးမား ခငမာစြာရပတညႏငေရးအတြက အားေပာသြားေစမႈႏင အျခားတဘကတြငလညး ဥပေဒျပေရး

မ႑ငအားေကာငးလာေစေရးအတြက ဖနတးေပးရာလအပေနေၾကာငး ေဖာျပေနေပသည။

သ႔ေသာ တစဥးခငးဥပေဒတငသြငးခမႈမားတြင ျခြငးခကအေနျဖင အတငပငခဥပေဒ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ မတဆငတငသြငး

သည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးဆငရာမၾကမးတ႔ ရႏငေပသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာ သကတမးတြငမ ကယစားလယ

တခ႕မာ တစဥးခငးဥပေဒၾကမး ျပစတငသြငးႏငမႈအေပၚ ဂဏယဝၾကြားဟနလညး ရခပါသည။301

အခပအားျဖငၾကညမညဆပါက အမးသားလႊတေတာ ပမအားေကာငးစြာ လညပတႏငေရးအတြက ျပျပငေျပာငးလရမည

ဥပေဒနညးဥပေဒဆငရာ ကစၥရပမား ရသလ လႊတေတာစြမးေဆာငရည တညေဆာကမႈဆသညမာ လႊတေတာအား မညသ႔

အရညအခငးရသ လမနေနရာမန ခထားေပးေရးဆသည စနစအသကဝငေရးႏငလညး ဆကစပေပရာ ဥပေဒေဘာင ခ႕ထြငသည

နညးတ အရညအခငးရသအား ေနရာမန လမနခထားမႈမား အရညအခငးအလက လႊတေတာကယစားလယအား မကလးမား

ဖနတးေပးႏငေရးတ႔မာ ဖနတးလပေဆာငရမညအခကမားတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အခကမား ျဖစေနပါသည။

4.8.3/ tqdk? ar;cGef;rsm; wifoGif;ar;jref;rI4.8.3/ tqdk? ar;cGef;rsm; wifoGif;ar;jref;rI

အဆေမးခြနးမားတငသြငးေမးျမနးမႈကအဆေမးခြနးလကခေရးဌာနတြင တငသြငးရၿပးအဆတငခြင ေမးခြနးေမးျမနးခြင ရ၊

မရ ဆသညအခကမာ လႊတေတာဥကဌက ဆးျဖတျခငးျဖစသည။ ကယစားလယမားအေနျဖင မမေမးျမနးသညေမးခြနးအား

ႏႈတျဖင အစးရဘကမ ေျဖၾကားေစလပါက ၾကယပြငျပ ေမးခြနးအဆငအျဖစ ေမးျမနးရၿပး စာျဖငျပနလည ေျဖၾကားေစလပါက

ၾကယပြငမျပ ေမးခြနးအျဖစ ေမးျမနးရျခငးျဖစသည။ ကယစားလယတစဥးသည ေမးခြနးေမးျမနးလလင အနညးဆး ၁ဝ ရက

ႀကတငၿပး ေမးခြနးမားက လကမတေရးထးၿပး ေမးခြနးေမးျမနးလေၾကာငး အေၾကာငးၾကားစာက လႊတေတာရး ဒတယညႊနၾကား

ေရးမးခပထ ေပးပ႔ရမညျဖစၿပး ေျဖၾကားမညပဂၢလက သေဘာတေၾကာငး ျပနၾကားလာလင ေျဖဆရန သတမတသညေန႔တြင

ဥကဌက ေမးျမနးခြငျပႏငသည။302 လႊတေတာအစညးအေဝး တစႀကမကငးပတငး ကယစားလယတစဥးအေနျဖင ၾကယပြငျပ

ေမးခြနး ၅ ခထကပ၍ ေမးျမနးခြင မရေပ။303

ၾကယပြငျပေမးခြနးမားအတြက အစးရ ဝနႀကးဌာနမ ဝနႀကး(သ႔မဟတ) ဒဝနႀကးအဆငကယတင ႏႈတျဖင လႊတေတာသ႔ လာ

ေရာက ေျဖၾကားရသည။ ၾကယပြငျပ ေမးခြနးေျဖၾကားမႈအေပၚ ကယစားလယအေနျဖင ေကနပမႈ မရပါက ထပဆငေမးခြနးျဖင

ေမးျမနးႏငေသာလညး ယငးလပငနးစဥ အေကာငထညေဖာေစရန လႊတေတာဥကဌ၏ ခြငျပခကလအပပါသည။ ဒတယအႀကမ

300 NLD ဗဟအလပအမႈေဆာင ေကာမတဝငအမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငၾကညညႊန႔ႏင၂၀၁၉ေမလအတြငးကေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ301 R. Egreteau, 2017302 အမးသားလႊတေတာနညးဥပေဒပဒမ (၁၀၈)303 ၂၀၁၉ ခႏစ ဇလငလအထ တညရေနသည အမးသားလႊတေတာဆငရာ ဥပေဒ နညးဥပေဒ ျပ႒ာနးခကမားအရ

114114


လႊတေတာသကတမးတြင ေမးျမနးခြငအတြက လႊတေတာဥကဌ၏ ဖအားမားအေပၚ ကယစားလယမားအေနျဖင စတမသကမသာ

ျဖစေနၾကသည။304

ေမးခြနး ၾကယပြငျပမ ၾကယပြငမျပအျဖစ သ ႔ ေျပာငးလေမးျမနးမႈ အခ ႕မာလညး လႊတေတာဥကဌ၏ ခြငျပႏငမႈအေပၚ

မတည၍ ေျပာငးလေမးျမနးရျခငးျဖစသညဟ တငးရငးသားပါတမားမ လႊတေတာ ကယစားလယအခ ႕ကေျပာသည။305

ဒတယအႀကမလႊတေတာ သကတမးတြင အခ႕ေမးခြနးမားမာ ျပငပတြငျဖစေနသညျဖစစဥ ( ဥပမာ သဘာဝေဘး ၊ စစပြေၾကာင

ေနရပစြန႔ခြာသမားလာမႈ) ႏင အခနမကြာဘ ေမးျမနးခြငမရသညအတြက ေနာကအစညးအေဝးမားမ ေမးျမနးခြငကသ႔ အေျခ

အေနမား ႀကရသညအတြကလညး ကယစားလယမားအတြက အေထာကအကမျဖစသလ လကေတြ႔ေျမျပင အေျခအေနႏင

ကငးကြာသြားသညမားလညး ရသည။

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြင ၂ဝ၁၆ ႏစဆနးပငးမ စတငသည ပထမပမန အစညးအေဝးမ ၁၂ ႀကမေျမာက

အထ ၾကယပြငျပေမးခြနး ၁၂၉၉ ခ၊ ၾကယပြငမျပ ၁၅၇၂ ခ၊ စစေပါငးေမးခြနး ၂၈၇၁ ခ ရခသည။306 ဥပမာအားျဖင ဒတယအႀကမ

စတတလႊတေတာအစညးအေဝးတြင ၾကယပြငျပ ၉ဝ၊ ၾကယပြငမျပ ၁၂၈ ခ ရခၿပး ေမးခြနးအမားစမာ မဆႏၵနယအတြငး အေျခခ

အေဆာကအဆငရာကစၥမားျဖစသည ေကာငး၊ လမး၊ ေရကသ႔ ကစၥရပမား၊ စကပးေမြးျမေရးဆငရာကစၥရပမား အဓကျဖစေန

ပါသည။ ဒတယအႀကမ ပထမပမနအစညးအေဝးတြငလညး အေျခခအေဆာကအအဆငရာေမးခြနး ၁၅ ခ၊ ေျမယာ ၂ ခ၊ ႏငင

ေရး ႏင ပတသကတာ ၂ ခ၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ၂ ခ၊ ႏငငသားအခြငအေရး ၁ ခ၊ စြမးအငက႑ ၁ ခ၊ ေျမယာဖြ႔ၿဖး

တးတကေရး ၁ ခ၊ ဖြ႔ၿဖးေရးသယယပ႔ေဆာငေရး ၁ ခ စသျဖင ေမးျမနးခၾကသည။307

လၿခေရး၊ ၿငမးခမးေရးဆငရာကစၥရပမားမာ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင လႊတေတာအေနျဖင ပသတထားသည

အေၾကာငးအရာမား ျဖစခပါသည။ ဥပမာအားျဖင ေျမာကဥးေရးေဟာငးယဥေကးမႈ နယေျမအား စစမဇအျဖစ သတမတေပးရန

ရ၊ မရ ေမးခြနးအား အမးသမးလႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးျဖစသည ေဒၚထေမက ေမးျမနးခြငရရန ႀကးပမးခေသာလညး

လႊတေတာမ ခြငမျပခေပ။308

ဒတယအႀကမ လႊတေတာ ေမးခြနးမား ေမးျမနးမႈတြင အေျခခအေဆာကအရငးႏးျမႇပႏမႈ၊ စကပးေရးစသျဖင ဒတယအႀကမ

လႊတေတာတြင မားျပားေနခေသာလညး လႊတေတာမ ေမးျမနးမႈမားတြင တရတ-ျမနမာရထားလမးႏင BRI စမကနးမားအေၾကာငး၊

ျမစဆစမကနးအေျခအေနကသ႔ ႏငငေရးစးပြားေရးအရ အကးသကေရာကမႈ ႀကးမားသည စမကနးဆငရာကစၥရပမားတြင ေ

မးျမနးၾကသညက မေတြ႔ရေပ။ ထနးခပမႈမားသည လႊတေတာတြင တရားဝင ေမးျမနးခြငရသေလာဆသည ကစၥကလညးစ

ဥးစားစရာအခကျဖစသည။

အဆတငသြငးရနမ အနညးဆး ၁၅ ရက ႀကတင၍ အဆေပးပ႔သက လကမတေရးထးတငသြငးခြငေတာငးခရမညျဖစသည။

အမးသားလႊတေတာ နညးဥပေဒအခနး ၁၇၊ ပဒမ (၁၂၇) အရမ ျပညေထာငစအဆင အဖြ႔အစညးက ျဖစေစ၊ လႊတေတာ

ကယစားလယတစဥးဥးက ျဖစေစ၊ ႏငငေတာ ႏငငသားမား၏ အကးႏင စပလဥးသည ကစၥ၊ အစးရအပါအဝင အျခားအဖြ႔အစညး

မားႏင သကဆငသညကစၥ၊ ဥကဌကခြငျပသည အေၾကာငးအရာမားႏင ပတသကၿပး အဆတငသြငးခြငရသညဟ ေဖာျပထားသည။

304 ၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာခရးစဥတြင အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ305 ဇမး ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၊ SNLD ရမး၊ မြနပါတတ႔မ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြငေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ306 အမးသားလႊတေတာ ေမးခြနး၊ အဆဌာနမ ရယထားပါသည။307 ပြငလငးျမနမာေရ႕ေဆာင၊ လႊတေတာအစညးအေ၀းသးသပခက၊ ဒတယအႀကမ ပထမပမနအစညးအေ၀း စာေစာင ၊ ၂၀၁၆ ခနစ ရနကန308 VOA Burmese news ၊ ေျမာကဥးေရးေဟာငးနယ စစမဇလပဖ႔ လႊတေတာမာ ေတာငးဆ၊ ေမ ၄ ၊ ၂၀၁၉ https://burmese.voanews.com/a/

rakhine-ancient/4903683.html (Accessed 2019 May 10) ရခငျပညနယမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ေဒၚထေမအား၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

115115


ေမးခြနးေမးျမနးမႈႏင ပတသကၿပး အစးရဘကမ လႊတေတာတြင လာေရာကေျဖၾကားရန နညးဥပေဒတြင ျပ႒ာနးထားေသာလညး

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာ သကတမးတြငမ အေရးႀကးသည ေမးခြနးတခ႕မာ

ကယစားလယမား ေမးျမနးရန စာရငး သြငးၿပးေနာကပငး ၃ လ တနသညျဖစေစ၊ ၆ လၾကာခန႔မျဖစေစ၊

အစးရဘကမ လာေရာကေျဖၾကားမႈမားလညး ရလာသည။

(ဥပမာအားျဖင ရမးျပညနယမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယတစဥးေမးျမနးသည ေရႊတရားမဝငတးေဖာမႈ ဆငရာေမးခြနးမာ

၆ လေကာမ လာေျဖသညမး စသျဖင )309

ယငးသ႔ အခနလြနမျဖစေစ၊ ေႏာငးမျဖစေစ လာေရာကေျဖၾကားေနမႈမားမာ မ႑ငႀကးမား၏ အျပနအလန ထနးေကာငးမႈက

ယငန႔ေစသညအခက ျဖစသညဟလညး ရနကနတငးမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးက မတခကျပသည။

ဒတယအႀကမ ပထမပမန အစညးအေဝးမစ၍ ၁၂ ႀကမေျမာက ပမနအစညးအေဝးအထ တငသြငးသည အဆစစေပါငး ၂၂ ခရခၿပး

၁၅ ခ အတညျပခကာ မတတမးတငခရသည အႀကမအေရအတြက ၄ ႀကမ ရခၿပး၊ အတညမျဖစသည အဆ ၃ ခရခပါသည။

အဆတြငလညး တကတြနးေၾကာငးႏင အေရးႀကးအဆစသျဖင ရေလသည။ အဆမားက လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးရနသင၊

မသင ကယစားလယမားက မခြဆးျဖတေစၿပး အဆေအာငျမငသြားပါက (ကတကဝတ ျဖစပါက) အစးရ ဝနႀကးဌာနမားဆငရာ

ျပညေထာငစအဆင အဖြ႔အစညးမားက အေကာငထညေဖာေပးရေလသည။

ရတတရက ျဖစလာသည သဘာဝေဘး ၊ စစေရးပဋပကၡမားေၾကာင ျဖစလာသည စစေဘးေရာင ဒကၡသညမားအေရးကသ႔ကစၥရပ

မားႏင ရတတရက ေျဖရငးရန လလာသည ကစၥရပမားအေပၚ အေရးႀကးကစၥရပမားအျဖစ တငသြငးၾကသည။ ငါးေမာငခဖမးဆးမႈမား

ပေပာကေစေရး တရားဝငဂတမားမ ေလငယမားျဖင ပ႔ေဆာငခြငရေရး၊ တစရြာထတကန တစမးထတလပႏငေရးအတြက

အစးရမ အားေပးၾကပမတ စမခန႔ခြေပးေရး၊ သဘာဝပတဝနးကင၊ ေျမယာကစၥ စသျဖင အမးအစားစလငလသည။

လၿခေရး၊ လကနကကင ပဋပကၡႏင သကဆငေသာ အဆေမးခြနးမား ကန႔သတမႈမားရေသာလညး ရားရားပါးပါးအေနျဖင

လကနကကင ပဋပကၡရပစေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငခြငျပေရးအဆက ဒတယအႀကမ လႊတေတာမ တစႀကမခြငျပခ

ဖးပါသည။ ေအေအရခငလကနကကင တပဖြ႔အားအသအမတျပၿပး ၂၁ ရာစပငလ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငခြငျပေရး

အေရးႀကးအဆက ရခငျပညနယ အမတ ၁၊ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ဥးေဝစနေအာငက တငသြငးချခငးျဖစသည။

ေဆြးေႏြးခြငရခၿပး မတတမးတငခပါသည။ စဥးစားစရာရသညမာ ယငးကာလကအစးရႏင လႊတေတာသစ တကစကာလ ၂ဝ၁၆

ခႏစ ျဖစေနသညအျပင ပဋပကၡမား အတနငယေလာကေနမႈအေျခအေန၊ အစးရသစ၏ အဓကလပငနးစဥျဖစသည ၂၁ ပငလ

ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈ ညလာခမစတငခင ျဖစေနသညအတြက ခြငျပခသလားဆသညအခကပင ျဖစသည။ ပထမအႀကမ

လႊတေတာကာလတနးတြငမ လကနကကင ပဋပကၡမား၊ စစေဘးေရာငမားႏင ပတသကသညအဆမား၊ ေမးခြနးမားက

ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစအဖြ႔ဝင တစဥးျဖစသည အမးသားလႊတေတာ ဥကဌက ခြငျပခဖးပါသည။

“IDPs ေတြ တးလာတအေပၚ ေမးခြနးေမးထားၿပး ယခ ၁၃ ႀကမမာ ေမးခြငမေပးဘး။ ၾကယပြငျပေမးခြနးေမးရငလညး သတ႔က

သပမႀကကဘး။ ဒတယအႀကမ ၁၂ ႀကမေျမာကကတညးက တငထားတေမးခြနး ၁၄ ႀကမမာမ ေျပာခြငရမယသေဘာျဖစေနတယ။”

ဟ ရခငအမးသားပါတမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယအျဖစ လႊတေတာသကတမး ႏစႀကမစလးတြင ပါဝငခသ

ဥးခငေမာငလတကေျပာသည။

309 ရမး၊ ရခငႏင ရနကနတငးေဒသႀကးမ ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ (၃) ဥးႏင၂၀၁၉ ေမလ၊ ဇြနလအတြငးက ေမးျမနးမႈ

116116


ရခငျပညနယတြင ေအေအ ရခငတပဖြ႔ႏင အစးရ တပမေတာတ႔အၾကား ပဋပကၡျပငးလာသည ၂ဝ၁၉ ခႏစေနာကပငး ႏစဘက

အျပနအလနဖမးဆးမႈမား ရလာခၿပး ပဋပကၡနယေျမႏင ထစပေနေသာ ခငးျပညနယမ အနအယလဒ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယအား ရခငတပဖြ႔မ ဖမးဆးသည ကစၥေပၚေပါကမသာ ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင အဆတငသြငးခြငျပခသည။

ပဋပကၡေျဖရငးေရး ေဆာငရြကမႈမား၊ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမား အေတြ႔အႀကအရ ႏစဘကဖမးထားသမား လႊတေျမာကေရးမာ

ပဋပကၡရပစေရးအတြက ေဆြးေႏြးေရး လပငနးစဥမားတြင ပါဝငေလရရာ အျပနအလနဖမးဆးေနမႈမားအား ၾကားဝငေျဖရငးသကသ႔

(သ႔တညးမဟတ) အားလး လႊတေျမာကေရးေဆာငရြကမႈမးထက လႊတေတာကယစားလယ တစဥးတညး လႊတေျမာကေရးအတြက

လႊတေတာ အငစတကးအား အသးျပမႈအေပၚ ေဝဖနေထာကျပစရာ ျဖစေနခပါသည။ တငးရငးသားပါတမားမ လႊတေတာ

အမတမားကမ စစေဘာငက ႕ေစေရးႏင အၾကမးဖက လပရပမား ေရာငရားေစေရး၊ ဖမးဆးသတျဖတ ညႇငးပနးမႈမားတြင မညသက

ေဆာငရြကသညျဖစေစ လႊတေတာအေနျဖင လႊတေတာကယစားလယလား၊ ျပညသလားဆၿပး ခြျခားမႈမး မလပသငေၾကာငး

လႊတေတာတြငးေဆြးေႏြးမႈတြင တကတြနးခၾကသညကလညး ေတြ႔ရပါသည။310

4.8.4? rJqE´&Sifrsm;ESifh qufqHa&;? rJqE´&SiftusKd;aqmif&GufyHk4.8.4? rJqE´&Sifrsm;ESifh qufqHa&;? rJqE´&SiftusKd;aqmif&GufyHk

လႊတေတာ ပမနအစညးအေဝးမားသည လႊတေတာကယစားလယမား၏ လပငနးေဆာငရြကေနမႈမားက အဓကအားျဖင ေတြ႔ျမင

ရသညေနရာျဖစသညတင ပမနအစညးအေဝး လပငနးမားေဆာငရြကမႈမားက အကခတရမျဖင ၎တ႔၏ စြမးေဆာငရြကက

အလးစသးသပ အကျဖတႏငၿပဟ မယဆႏငပါေခ။311 လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင သကဆငသည အခကအလကမားက

ဘကစေထာငစမ ပမရရႏငမညဆပါက ပမျပညစေသာသးသပမႈမား ျပလပႏငပါလမမည။ ပထမအႀကမ လႊတေတာ

သကတမးအစပငးႏင မတစြာပင လႊတေတာကယစားလယမားသည ပတရကတြင မဆႏၵနယသ႔ျပန၍ မဆႏၵရငမားႏင

ခတဆကရမညက အေလးထားလာၾကသည။ ျပညခငၿဖးေခတ ပထမအႀကမ၊ ဒတယႏစေလာကမာပင ျပညခငၿဖးကယစားလယ

မားသညပငလင ၎တ႔ မဆႏၵနယမ ျပညသမားအတြက အခနႏငေငြက အသးျပရန အသငရလာခၾကသည။312

ဒတယသကတမးတြင ျပညသမားမလညး မမတ႔ေရြးခယခသည လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင ထေတြ႔ဆကဆမႈက

ပလပလာၾကသည။ ယငးအခကမာ ၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြ၏ တရားဝငမႈ ပမပျပငမႈႏင လထ၏ ဒါငါတ႔ ေရြးထားေသာ

ကယစားလယဆသည အခကမးေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ မညသ ႔ဆေစလႊတေတာ ကယစားလယမားအေနျဖင

မဆႏၵနယသ႔ ကြငးဆငးရန လအပသကသ႔ မဆႏၵနယသ႔ လကယတင မသြားႏငခလငေတာင စာအဆကအသြယျဖင ျ

ဖစေစ၊ ဖနး သ႔မဟတ ဆရယမဒယာမားမတဆင ျပညသလထႏင အျပနအလနဆကသြယ အခနေပးရန လအပေပသည။

ေနျပညေတာႏင မကြာေဝးသည ေတာငေပၚေဒသမဟတသည ေဒသမ ကယစားလယအမားစသည လႊတေတာခနပင ျ

ဖစလငကစား ရကသတပတ ပတရကျဖစသည စေန၊ တနဂၤေႏြ ပတရကဆလင မဆႏၵနယသ႔ မားေသာအားျဖင ျပနၾကေလသည။

ေဝးလသည ေဒသမားမ ကယစားလယမား အထးသျဖင အာဏာလကကငမရသည တငးရငးသားပါတမားမ ကယစားလယမား

အတြကမ အပတစဥ ပမနျပနရမည ကစၥမာ စရတစကေၾကာငျဖစေစ၊ အပတစဥ ပမနျပနရန မလြယကလေခ။ သ႔ေသာ

ပတရကရညမားတြငေတာ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမား အားလးလလသည မဆႏၵနယသ႔ ျပနၾကသညသာ ျဖစ

310 BBC Burmese ၊ NLD အမတဥးေ၀႕တငး ျပနလႊတေရးအဆ လႊတေတာမာတငတာ လမးေၾကာငးလြေနသလား၊ ႏ၀ငဘာလ ၁၈ ၊https://www.bbc.com/burmese/50460302 ( Accessed 2019 November 20 )311 ပြငလငးျမနမာေရ႕ေဆာင လႊတေတာအစညးအေဝးသးသပခက စာေစာင၊ ဒတယအႀကမ တတယပမနအစညးအေ၀း၊ ႏ၀ငဘာ ၁၆ မ ဒဇငဘာလ

၂၀၁၆ အတြက 312 R. Egreteau, 2017

117117


သည။ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ၿမ႕နယအလက ခေပးသည ဖြ႔ၿဖးေရးရနပေငြ သနးတေထာငသည မဆႏၵနယ တစခခငးစ၏

အေျခခအေဆာကအအ လအပခကအားေဆြးေႏြးရန အခြငအလမးသစအျဖစ ဖနတးေပးသျဖင မဆႏၵနယအမားစတြင လႊတ

ေတာကယစားလယႏင ေကးရြာ၊ ၿမ႕နယ အပခပေရးမးမားအၾကား အျပနအလန ဆကဆမႈက ျမႇငတငေပးပါသည။313

မဆႏၵရငမားႏင ကယစားလယအၾကား ဆကသြယမႈမားတြင ဖနး ၊ လမႈကြနယက အသးျပမႈတ႔မာ အေရးပါလာေနသည။ လႊတေတာ

ပတရကမားတြင လထေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမား ျပလပေလရၿပးလမးတတား၊ လပစစမးရရေရး၊ ေကာငး၊ ေဆးခနးရရေရးကသ႔

ဖြ႔ၿဖးေရးကစၥမား၊ နယေျမေဒသအလက ျဖစတတသည အေရးကစၥမားျဖစသည ေျမယာျပနာမား ေျဖရငးေရး၊ မးယစေဆးဝါး

ျပနာမား၊ စစေရာငအေရး၊ သတတးေဖာေရး၊ အျငငးပြားစမကနး ျပနာမားက တငျပေတာငးဆမႈမားလညးရသည။

ပမနအားျဖင အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ၏ မဆႏၵနယမာ ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယထက ပမကယျပန႔

ရသျဖင နယေျမကဥးေျမာငးမႈ ကယျပန႔မႈအေပၚ မတညၿပး မဆႏၵနယမ မဆႏၵရငမားႏင ထေတြ႔ဆကဆႏငမႈမာ ကြာျခား

သညကလညး ေတြ႔ရသည။

ကယစားလယမားအေနျဖင မဆႏၵရငမား၏ တငျပခကမားအေပၚ မတညၿပး ၿမ႕နယအဆငႏင ပတသကသည ကစၥရပမားက

ၿမ႕နယအဆင အစညးအေဝးမားတြင အပခပေရးမး ဌာနဆငရာႏင ေတြ႔ဆေျဖရငးေစတာမးရသလ ျပညေထာငစအဆငမ

ေျဖရငးရမည ကစၥရပမားအတြက အမးသား၊ ျပညသ႔ စသည လႊတေတာမားမတဆင ေမးျမနးမႈမားလညးရသည။ အခ႕ကစၥ

ရပမားမာ တငးႏင ျပညနယအစးရအဆငတြငပင မဆႏၵနယျပညသမားတငျပသည လအပခကမားက တငျပေတာငးခမႈမားလညး

လပေလရသည။ အစးရ ဗရကရကမား၊ အမအကငမားႏင ပတသက၍ တငေတာမႈမားလညးရတတၿပး ျပညသတစဥးခငးစက

ေသာလညးေကာငး၊ ေကးရြာဥကဌမားက ျဖစေစ၊ ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယမားက ဝနေဆာငမႈ ျဖညဆညး

ေပးသမားအျဖစ ရႈျမငမႈမာ တစစထကတစစ ျမငတကလာသည။314

လႊတေတာ ဒတယအႀကမတြင တငးၾကပသည ခပကငမႈမားရေသာလညး ကယစားလယမားအေပၚ မဆႏၵရငမား၏ ဖအားမာ

တစေနရာႏင တစေနရာ မတညသညအတြက မျဖစမေနလႊတေတာမ ၾကားဝငရမည ကစၥရပမား (ဥပမာအားျဖင ၂ဝ၁၆ ေ

ကအင ေအ ႏင တကပြေၾကာင စစေဘးေရာငမား တးပြားလာမႈ ႏင လထဖအားတးလာမႈ) တြင အနအယလဒကယစားလယမား

ကယတင စေပါငးၿပး အစးရမ ၾကားဝငေျဖရငးေရး ေဆာငရြကေပးရန ေမတာရပခတငျပစာမား၊ ပါတႏင အစးရအႀကးအက ျ

ဖစသည ေဒၚေအာငဆနးစၾကညထေပးပ႔မႈမား လပခသည ကစၥရပမားလညး ရေနပါသည။315 အခ႕ေသာေဒသမားတြင လႊတ ေ

တာကယစားလယမားအေနျဖင လႊတေတာတြငးထက ေဒသႏာရအေရးမဆႏၵရင ကယစားျပမႈဆငရာက ဥးစားေပးေဆာငရြကရငး

အစးရဌာနမားႏင ထေတြ႔ရသည ကစၥမားေပၚေပါကၿပးေနာက သမၼတကပင လႊတေတာကယစားလယမား စညးလႊတေဘာငလႊတ

မေမးရန သတေပးသည ကစၥမားေပၚေပါကခသည။316

အမနစငစစ သမၼတ ဥးဝငးျမင၏ သတေပးမႈမာ အေျခခဥပေဒ တညရျပ႒ာနးထားမႈအရ မ႑ငမတညမႈအၾကား သတေပးသည

အသြငေရာကသျဖင ဒြဟ ျဖစစရာျဖစေနပါသည။ အမးသားလႊတေတာကယစားလယမား မဆႏၵနယတြင ျပနလပေနရသည

လပငနးအမားစမာ Local Governance ေဒသႏရ အပခပေရးလပပငခြင ဆငရာကစၥမား ျဖစေနတတရာ ေဒသႏရအပခပ

313 ReneaudEgreteau, Parliamentary Development in Myanmar, 2017, P-32314 Ibid.315 ကခငျပညနယမ အနအယလဒပါတ လႊတေတာကယစားလယမား စေပါငး၍ စစပြရပစေရး၊ အငဒပေနရပျပနႏငေရး၊ အစးရမ ၾကားဝငေျဖရငးရန

ေဒၚ ေအာငဆနးစၾကညထ စာပ႔သညကစၥ၊ ကခငျပညနယမ ျပညေထာငစ လႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ခႏစ စကတငဘာလက ေမးျမနးထားမႈ

316 7 Day News ၊ လႊတေတာကယစားလယမား စညးလြတေဘာငလြတမေမးရန သမၼတသတေပး၊ ၂၀၁၉ ၾသဂတလ ၃ရကထတ ေန႔စဥသတငးစာမ

118118


ေရးပမေကာငးမြနေအာငလပသည ေကာငစေရြးေကာကပြမား ကငးပျခငး၊ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး၊ လပငနးစဥမား ေဆာင

ရြကမႈတ႔က ဥးတညျခငးျဖင ယငးအကပအတညးက ေကာလႊားႏငပါလမမည။

ကယစားလယတခ႕မာ ဒတယအႀကမ သကတမးအစးရအေနျဖင ဌာနဆငရာ ဗရကေရစ ယႏရားက သပမဆြႏငခနတြင

လႊတေတာက ဝငးဆြေပးဖ႔ လအပေၾကာငးႏင လႊတေတာအခနးက႑က ျမႇငတငရနလအပၿပး ေရးရာေကာမတမားပမသကဝင

လာရနလအပသလ လႊတေတာက ဖႏပထားမႈမား သပမလပရန လႊတေတာတြငး ေဆြးေႏြးမႈတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးေထာက

ျပခမႈလညးရသည။317

4.8.5/ trsKd;om;vTwfawmfudk,fpm;vS,ftcsif;csif; csdwfqufaqmif&GufEdkifrI4.8.5/ trsKd;om;vTwfawmfudk,fpm;vS,ftcsif;csif; csdwfqufaqmif&GufEdkifrI

သေတသနစာတမးအတြက ေလလာေမးျမနးမႈမားအရ တငးႏင ျပညနယအလက အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၁၂ ဥးစ

ေရြးခယတငေျမႇာကခြငရၾကေသာလညး အဆပါ ကယစားလယ ၁၂ ဥးအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မရေပ။ ကယစားလယ

မားသည မားေသာအားျဖင တစဥးခငးအေနျဖငသာ လႈပရားေဆာငရြကၾကပါသည။ ပါတတသညျဖစေစ မတသညျဖစေစ

အခ႕ေရးရာကစၥမားျဖစေသာ လယယာေျမအေရး၊ ေျမယာအေရးကစၥတ႔တြင တငးအတြငးအမးသားလႊတေတာ အမတမား

အၾကားညႇႏႈငးမႈကသ႔ ကစၥရပမားရသည။318

သ႔ေသာ တငးအလက၊ ျပညနယအလက ကယစားလယ ၁၂ ဥးစလးတစတစညးတညးဆငရာတငးေဒသ၊ ျပညနယ အကးအ

တြက အေရးဆျခငးကသ႔ ကစၥမားက မေတြ႔ရေပ။ မဆႏၵနယတသည ကယစားလယအခငးခငးအၾကားတြငသာ လပငနး

ထေတြ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ရသည။ မေကြးတငးေဒသႀကးအမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ ၁၂ ဥးစလးသည

အနအယလဒပါတမ ျဖစၿပး ၎တ႔အၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားေကာငးသညဟ ပါတဗဟအလပအမႈေဆာငလညးျဖစ

ယငးေဒသမလညးျဖစသည ဥးေအာငၾကညညႊန႔က ေျပာသည။319

အမနအားျဖင အျပနအလနပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ဆသညထက ပါတဝင ကယစားလယ အခငးခငးဆကသြယညႇႏႈငးေဆာငရြက

သည သေဘာေဆာငပါသည။ ပါတ၏ ထပတနးေခါငးေဆာငတစဥးတငးအတြငးမ လႊတေတာကယစားလယျဖစေနသည အတြက

၎အားဗဟျပ၍ ဆကဆညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈျခငးမးျဖစသည။ ယငး ၁၂ ဥးအနက တစဥးမာ ပါတမ ေနာကပငးတြငထြကၿပး

တသးပဂၢလကယစားလယအျဖစ ရပတညေနပါေတာသည။

ကယပငအပခပခြင ေဒသမားရၿပး မတညသည လမးစမားလညးမားျပားသည ရမးျပညနယမ အမးသားလႊတေတာ ကယစား

လယမားသည ပါတေနာကခလညး အေတာမားမားကြျပားၾကပါသည။

ျပညခငၿဖး၊ အနအယလဒ အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၊ SNLD ရမးတငးရငးသားမား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ၊ ပအဝးအမးသားအဖြ႔

ခပ၊ ပေလာင အမးသားပါတ စသျဖင ပါတ ၅ ခမ လမးခငးလညး မတသည အမးသားလႊတေတာမားလညး ျဖစသညအေလာက

ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာျဖစသည အမးသားလႊတေတာတြင ျပညနယအေရးစေပါငးေျပာဆမႈ ဆသည စေပါငးေဆာငရြကမႈ

317 7 day news ၊ လငးဟနး၊ ေအာငေဇာထြနး၊ လႊတေတာတြင အခြငအေရးခးေဖာကခေနရဟေျပာေသာ ဒခပအမတသတေပးခရ၊ ၂၀၁၉ ၾသဂတလ ၂၀ https://www.7daydaily.com/story/164124 ( Accessed 2019 October 3 )

318 ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးအတြငးမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ၃ဥးႏင ၂၀၁၉ ေမလ၊ ဇလငလအတြငးက ေမးျမနးမႈ319 NLD ဗဟအလပအမႈေဆာငေကာမတဝင၊ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငၾကညညႊန႔ႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

119119


အေလအထမး မရေပ။ ကယပငအပခပခြငေဒသမားမ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးစလညး ယငး ၁၂ဥး

စာရငးတြင ပါဝငေနပါသည။ ‘မမမဆႏၵနယ၊ ကယပငအပခပခြငေဒသ လမးအတြက လပၾကတာမားၿပး ရမးျပညနယ တစခ

လးအတြက လပၾကတာ မရၾကဘး။’ ဟ ပအဝး ကယပငအပခပခြငရေဒသမ ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင တက

ေရာကေနသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယက မတခကျပသည။320 အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားသည

အမားအားျဖင ေယဘယအားျဖင မမမဆႏၵနယ၊ ၿမ ႕နယ ပါတအေရးတ႔ကသာ အဓကထားလပေနၾကသညဟ ဆရမညသာျဖစသည။

4.9/ Oya'jyKa&;r@dKifqHk;jzwfrIwGif wdkif;&if;om;vlenf;pkrsm; yg0ifcGifhqdkif&m 4.9/ Oya'jyKa&;r@dKifqHk;jzwfrIwGif wdkif;&if;om;vlenf;pkrsm; yg0ifcGifhqdkif&m

4.9.1/ udk,fpm;vS,frsm;ESifh rJqE´&Sifrsm;\ tjrif4.9.1/ udk,fpm;vS,frsm;ESifh rJqE´&Sifrsm;\ tjrif

သေတသန စာတမးအတြက ခရးမားထြကရငး ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြတြင မထညခသည မဆႏၵရင ၃ဝ ေကာႏင ေမးျမနးျဖစခရာ

မြန၊ ဗမာ၊ ပအဝး၊ ကရင၊ ရမး၊ အငး၊ ဓႏ စသည တငးရငးသားမား ပါဝငပါသည။ သာမန လကလပလကစားမား၊ ေစးသည၊

ေတာငသ၊ ဝနထမး၊ ပညာတတအလႊာတခ႕ႏင စာေရးဆရာ သတငးမဒယာ အရပဘကအဖြ႔အစညးမ တာဝနရသ အခ႕ဆၿပး

အလႊာ ၄ လႊာခြ၍ ေမးျမနးချခငးျဖစသည။

အမးသားလႊတေတာ အပါအဝင ဥပေဒျပေရး မ႑ငတြင တငးရငးသား လနညးစမား၏ ဆးျဖတခြင ပါ/မပါ ေမးခြနးေမးျမနးခရာ

ဗမာ လမးမားက လကရ ဥပေဒျပေရး ၊ အပခပေရးဆငရာ ဗဟဆးျဖတခကမားတြင တငးရငးသား လနညးစမား၏ အသမား

ပါဝငေနသညဟ ေျဖဆၾကၿပး ကနတငးရငးသား မဆႏၵရင အခ႕ကမ အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးတြင တငးရငးသားလနညးစ

အသႏင ဆးျဖတခကမား မပါဝငဟ ေျဖဆၾကပါသည။321 အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးတြင တငးရငးသား လနညးစအသမား

ပါဝငေနသညဟ မတခကျပသမားအနက အခ႕က လႊတေတာတြငး တငးရငးသားမား သြားတကသညကေတြ႔ရသညအတြက

ျဖစေၾကာငးႏင အခ႕မဆႏၵရငမားကမ ဒသမၼတ ဟငနရဗနထးယ၊ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌ မနးဝငးခငသနး၊ ဥးတခြနျမတ

အစရသမား၏ အနအယလဒ ဥးေဆာငသည အစးရ၊ လႊတေတာတ႔တြင တာဝနယထားမႈက ညႊနးဆၾကပါသည။ စာေရးဆရာ၊

သတငးမဒယာ၊ အရပဘက အဖြ႔အစညးမ ပဂၢလမားကမ ဥပေဒျပေရးတြငေကာ အပခပေရးတြငပါ တငးရငးသားလနညးစ

အသပါဝငမႈ မရသေလာကျဖစေနသညဟ မတခကျပၾကသည။322

သေတသန စာတမးအတြက ေမးျမနးခသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမား၊ ျပညနယတငးအဆင လႊတေတာကယစား

လယမားထမ အမားစကလညး ဥပေဒျပေရးမ႑င ဗဟအဆင ဆးျဖတခကခမတမႈတြင တငးရငးသား လနညးစမားအေနျဖင

လႊတေတာက ပးတြပငဆငသည သေဘာမး ဆးျဖတခြငပါဝငမႈ မရၾကဟ ေျဖဆၾကသည။ ဖကဒရယစနစတြင လနညးစ တငးရငး

သားမား၏ အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးဆငရာ ဗဟဆးျဖတခက ပါဝငခြငမာ ပါဝငရမည အခကဟ အမားစက ေျဖဆၾကသည။

320 PNO ပအဝးအမးသားအဖြ႔ခပမ ဒတယအႀကမ လႊတေတာ အမးသားလႊတေတာကယစားလယခြနသနးေဖႏင၂၀၁၉ ေမလအတြငးက ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈ

321 ယငး322 မႏေလးမ စာေရးဆရာတစဥး၊ သတငးမဒယာသမားတစဥး၊ ေတာငႀကး၊ ေမာလၿမငတ႔မ ကဗာဆရာ၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးတစခမ တာ၀နရသႏင

ေမ၊ ဇြနလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ

120120


4.9.2/ wdkif;&if;om;? vlenf;pkyg0ifrI tcsKd;tpm;ESifh udk,fpm;jyK ajymqdkcGifh4.9.2/ wdkif;&if;om;? vlenf;pkyg0ifrI tcsKd;tpm;ESifh udk,fpm;jyK ajymqdkcGifh

အဏာာရငေခတလြန ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင ဗမာ (သ႔မဟတ) ဗမာႏင အျခားမးႏြယစ ေရာထားသည

ဗမာကျပား ၅၆.၃ ရာခငႏႈနးရၿပး ၂ဝ၁၆ ခႏစတြင စတငဖြ႔စညးခေသာ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပဥးေဆာငသည အမးသား

လႊတေတာတြင ၅၅.၄ ရာခငႏႈနးမာ ဗမာ (သ႔မဟတ) ဗမာကျပားမားျဖစသည။323

ပထမအႀကမအျပင ဒတယအႀကမ လႊတေတာႏစရပစလးတြင ဗဒၶဘာသာဝငမား လႊမးမးထားပါသည။ ပထမအႀကမ အမး

သားလႊတေတာတြင ကယစားလယ ၁၄၁ ဥး (၈၄.၄) ရာခငႏႈနးသည ဗဒၶဘာသာဝငမားျဖစသည။ ခရစယာန ဥးေရမာ ၂၅

ဥး ျဖစသည။ ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာတြင အစၥလာမဘာသာဝင တစဥးလညး ရခၿပး ဘးသးေတာင၊ ေမာငေတာ

နယမျဖစကာ ၂ဝ၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြငမ ယငးနယမ မြတဆလငမားမာ ကယစားလယေလာငးအျဖစပင စာရငးသြငးခြင

မရသလ ရခငျပညနယအတြငးမ မြတဆလငမားမာလညး မေပးခြငပင မရေတာေခ။ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးတြင

ပါဝငခသည ရခငေျမာကပငးေဒသမ အစၥလာမဘာသာဝင ကယစားလယ ၃ ဥးစလး၏ ကယေရးအကဥးတြင ျမနမာ မြတဆလငဟ

ေဖာျပထားသည။

အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ အႏငရခသည ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြသည ဘာသာေရး အမးအစားစလငမႈက ျမႇငတငႏငမႈ

မရခပါ။324 အမးသားဒမကေရစ အဖြ႔ခပဥးေဆာငသည လႊတေတာတြင အစၥလာမဘာသာဝငမား တစဥးမ မပါသညအေပၚ

ဒမကေရစ စညႊနးအရေကာ ကးကြယမႈ ဘာသာစလငစြာ ကယစားျပမႈအရ ႏငငတကာမဒယာထကတြင ေထာကျပမႈရခသည။

အထးသျဖင

ဒမကေရစေခါငးစဥ တပထားၿပး ႏစေပါငးမားစြာ ဒမကေရစအေရးအတြက တကပြဝငခသညပါတ

ကယတငပင မြတဆလင ကယစားလယေလာငး တစဥးတေလမ ပါဝငမႈ မရခမႈအေပၚတြင

ေရြးေကာကပြေရ႕ စညးရးေရးကာလကပင ေဝဖနမႈမား ရခသည။325

အထးသျဖင ႏငငတကာ၏ အာရစကမႈကခရသည ရခငေျမာကပငးမ မြတဆလငအေရးဆလင ျမနမာလႊတေတာကပင

ပမာမခန႔ျပထားသကသ႔ပင ျဖစသည။

၂ဝ၁၇ ခႏစ ရခငအေရးေၾကာင ဘဂၤလားေဒရႏငငဘကသ႔ ေနရပစြန႔ခြာသမား ျပနလညလကခေရးတြင အေရးပါသည

အခကျဖစဖြယ ရေသာ ၁၉၈၂ ခႏစ၊ ႏငငသား ဥပေဒ ျပငဆငေရးႏင ပတသက၍ လႊတေတာ ဥပေဒၾကမးေကာမတတြင ေ

ဆြးေႏြးခကအခ႕ရခေသာလညး ဥပေဒၾကမးေကာမတအတြငး ျပငဆငရန အခနမကေသးဆသည ဆးျဖတခကသာ ရရခပါသည။

ယငးအခကမာ ရခငေျမာကပငးအေရး ေျဖရငးမႈတြင အသးျပရန ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမးခပေဟာငး ကဖအာနန

ဥးေဆာငသည ေကာမရငကလညး အႀကျပထားသညအခကျဖစသည။326 အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပဥးေဆာငသည

323 R.Egreteau၊ ျမနမာႏငငဆငရာ လႊတေတာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ ေအးရားေဖာငေဒးရငး (ျမနမာ) ၊ ၂၀၁၇ ၊ စာ- ၂၄-၂၅324 R.Egreteau,Nikkei Asia Review, Myanmar parliament Old Preserves Old Patterns, April 3, 2016 https://asia.nikkei.com/Politics/

Renaud-Egreteau-Myanmar-parliament-preserves-old-patterns (Accessed 2019 September 8)325 BBC News , Jonah Fisher , Aung San Suu Kyi’s party excludes Muslim candidates , 2015 September 8 https://www.bbc.com/news/

world-asia-34182489 (Accessed 2019, October 16)326 တငေမာငသနး 7 day news daily၊ ၊ ႏငငတကာဖအားေတြက ေရာငႏငမလား (သ႔မဟတ) ႏငငတငးခနညႇၾကရတဝေရာဓ၊ ၂၀၁၈ ေမလ ၅ ၊

https://7daydaily.com/story/125870( Accessed 2019 November 15 )

121121


လကထကတြင ခရစယာနကယစားလယ အနညးငယ တးတကလာၿပး အမးသား လႊတေတာတြင ၂၃ ေယာက ျဖစကာ အမား

စမာ ကခငႏင ခငးျပညနယတြင အႏငရရချခငးျဖစသည။

ျပညေထာငစ လႊတေတာ အခးအရ ရခငပါတ ၃.၃ ရာခငႏႈနး၊ ရမးပါတ SNLD ၂.၃ ရာခငႏႈနး၊ ပအဝး၊ တအနး၊ ဇမးတ႔႔က

ဝ.၆ ရာခငႏႈနး၊ ကခင၊ မြန၊ ဝ ႏင ကးကန႔ ဝ.၂ ရာခငႏႈနးမသာ ရပါသည။ အမးသားလႊတေတာတြင လမးစ ပါတမား၏ ပါဝငမႈ

မာ ၈ ရာခငႏႈနးသာ ရပါသည။ ဒမကေရစတြင လပေဆာငႏငစြမးသာ အေရးႀကးသညဆသည အယအဆျဖင ၾကညပါက

တငးရငးသားအမးသားေရးအေျခခ ပါတမား မညမပါဝငေစကာမ လႊတေတာအတြငး တငးရငးသားေရးရာ ကစၥရပမား မညမ ေ

ဆြးေႏြးခြငရသနညး သ႔တညးမဟတ တငးရငးသားေရးရာကစၥ လႊတေတာာမ မညမလကခေဆြးေႏြးေနသညဆသည အခကမာ

ေလလာၾကညရမည ကစၥရပတချဖစသည။

ပ( ၁၅) ပြငလငးျမနမာေရ႕ေဆာငလႊတေတာ ေစာငၾကညေရးအဖြ႔မ ထတေဝေသာ ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာသတမပ

မနအစညးအေဝးမ နဝမပမနအစညးအေဝးအထ အမးသားလႊတေတာတြင အေၾကာငးအရာလက ေမးခြနးေမးျမနးခမႈေဖာျပခက

(က)။ သတမအႀကမ

0 5 10 15 20 25 30

စးပြားေရး ဘ႑ာေရး

စကမႈလပငနး အလပသမားအေရး ေျမယာသမးဆညးမႈ

ဥပေဒျပေရး ႏငငေရး

ေျမယာႏင အးအမ အခြနေကာကခေရး

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ပတဝနးကငထနးသမးေရး

တရားစရငေရး အားကစား

သယယပ႔ေဆာငေရး တငးရငးသားအေရး

လမႈေရးအေထာကအပ ဝနေဆာငမႈလပငနး

အပခပေရး ပညာေရး

ကနးမာေရးအေဆာကအအဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

122122


(ခ) ။ အ႒မအႀကမ

(ဂ) ။ နဝမအႀကမ

ပြငလငးျမနမာေရ႕ေဆာငလႊတေတာ ေစာငၾကညေရးအဖြ႔အစရငခစာမ ရယထားသည။

0 5 10 15 20 25

စးပြားေရး ေမြးျမေရး ဘ႑ာေရး သယဇာတ

အားကစား အလပသမားအေရး ေျမယာသမးဆညးမႈ

လမႈေရးအေထာကအပ

သယယပ႔ေဆာငေရး တရားစရငေရး

ေျမယာႏငအးအမ

ဝနေဆာငမႈလပငနး ပတဝနးကငထနးသမးေရး

ကနးမာေရး

ပညာေရး

အပခပေရး

အေဆာကအအဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

၁၁၁၁၁

၂၂၂၂

၃၄၄

၆၇

၁၃၁၄

၂၂

0 5 10 15 20

စကပးေရးစးပြားေရး

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး တရားစရငေရး

ေျမယာသမးဆညးမႈ ရငးႏးျမပႏမႈ

ခရးသြားလပငနးအားကစား

သယယပ႔ေဆာငေရး ပတဝနးကငထနးသမးေရး

ေျမယာႏငအးအမ

လမႈေရးအေထာကအပ ဝနေဆာငမႈလပငနး

အပခပေရး

ကနးမာေရး

ပညာေရး

အေဆာကအအဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

၁၁၁၁၁

၂၂

၃၄

၅

၅၅

၆၉

၁၁၁၃

၁၇

123123


ပေဖာျပပါ အခကအရ ဒတယအႀကမ သတမပမနအစညးအေဝးမ နဝမပမနအစညးအေဝး ၃ႀကမဆကကာလအတြငး

တငးရငးသား အေရးေမးခြနးေမးျမနးေဆြးေႏြးႏငမႈမာ ၃ ႀကမခန႔သာ ရခၿပး အဆပါ ၃ ႀကမစလးမာ သတမ ပမန အစညးအေဝး

တႀကမတညးတြငသာ ခြငျပချခငးျဖစသည။ ကနအႀကမမားတြင တငးရငးသားအေရးႏင ပတသက၍ ေမးျမနးခြင မျပခ၍ေလာ၊

သ႔တညးမဟတ ေမးျမနးမညသ မရ၍ေလာ ၊ တငးရငးသားေရးရာႏင ပတသက၍ ျမနမာႏငငတြင ေျဖရငးရမည ျပနာဟ၍

မရ၍ပငေလာ စသျဖင ေမးခြနးထတစရာျဖစလာေစပါသည။

ယငးအခကမာ အမးသား လႊတေတာတြင တငးရငးသား လနညးစ ပါဝငမႈ အခးအစားႏင ကယစားျပ ေျပာဆခြငဆငရာ

ကစၥရပအတြက အေျဖပင ျဖစေကာငးျဖစႏငပါသည။ အေျခခ အေဆာကအဖြ႔ၿဖးေရး ပတဝနးကင ထနးသမးေရးကသ႔ ကစၥရပမားမာ

ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာာ အစညးအေဝး ၃ ႀကမအတြငး အေၾကာငးအရာ က႑အလက ေမးခြနးေမးျမနးမႈတြင

ထပတနး ေမးျမနးခရသည က႑မားအျဖစရေနေသာလညး ယငးေခါငးစဥေအာကတြင ဧရာဝတ ျမစဆစမကနး ၊ သလြင ျ

မစေပၚရစမကနးမားကသ႔ လမးစမားႏင ဆကဆေရး အကးသကေရာကႏငသည ကစၥရပမား မပါဝငခပါ။ ကယစားျပ

ကယစားလယမရခသည အစၥလာမဘာသာဝငမားအတြကမ ရခငအေရး ကစၥအစ၊ ျပညတြငးရ အမးသားေရးလႈ႔ေဆာမႈမား

ေၾကာင ထတလန႔စြာေနရသည မြတဆလင လ႔အဖြ႔အစညးအေၾကာငးအဆး ျမနမာလႊတေတာတြင ကယစားျပ ေျပာဆသ

ၾကားရခသည ကစၥရပမား ျဖစေနခပါသည။327

ဒမကေရစအေျခခသည ႀကခငအားေကာငးမႈဆသညမာ ဒမကေရစခသည အစးရတရပသည ေရရညႏငငေရးျဖစစဥအတြက

ျပညတြငးေရး စနေခၚမႈျပနာမားမ အကာကြယေပးႏငသည ႏငင၏ တညၿငမမႈ အတငးအတာက ဆလျခငးလညး ျဖစပါ

သည။328 အမနစငစစ ၂ဝဝ၈ ခႏစ၊ အေျခခဥပေဒအရ အမးသားလႊတေတာ တညရမႈအား တစျပညနယ၊ တစတငးလင ၁၂

ဥးႏႈနးျဖင ညညမမ သတမတေပးထားသည ဆလငကစား တငးရငးသားျပညနယမားမ ျပညနယ ၈၄ ဥး၊ တငး ၈၄ ဥး၊

စစတပကယစားလယ စသျဖင အခးကေစကာမ တငးေဒသႀကးမားမ ကယစားလယမားေကာ စစတပမ ခန႔အပသည အမးသား

လႊတေတာ ကယစားလယမားပါ ဗမာလမး ကယစားျပ သေဘာေဆာငသျဖင ၁၉၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရျပ႒ာနး ေပးခသည

လမးစ လႊတေတာ ကယစားလယ အခးအစားထကပင ပမဆးဝါးသည သေဘာသကေရာကေစခသည။329

အမနစငစစ ျပနၾကညလငမ ျမနမာျပညတြင အသးျပခ၊ အသးျပေနဆျဖစသည အေျခခ ဥပေဒ ၃ ခစလးတြင လမးစ ကယစား

ျပအတြက အခြငအာဏာရသည လႊတေတာ (သ႔တညးမဟတ) ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသ သ႔မဟတ ဖကဒရယ ယနစမား

အတြက ျပညေထာငစအဆငတြင ကယစားျပေဆာငရြကေပးႏငသည လႊတေတာအျဖစ ေအာကလႊတေတာ (သ႔မဟတ) ျ

ပညသ႔လႊတေတာႏင အခြငအာဏာ တနးတရသည အထကလႊတေတာတစရပ ေပၚထြနးခမႈ တစႀကမမ မရခေပ။

327 မြတဆလငလ႔အခြငအေရးလႈပရားသအမးသမးျဖစသည မေ၀ေ၀ႏႏင ၂၀၁၉ ၾသဂတလတြင ဆကသြယေမးျမနးမႈ 328 IDEA , Electroral system Design, 2008 , P- 19 329 ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာအႀကေပး အဖြ႔၀ငေဟာငးဥးေကာ၀ငးႏင ၂၀၁၉ ေအာကတဘာလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ

124124


4.10/ Oya'jyKa&;r@dKif tm;aumif;aprItwGuf tifpwDusL;&Sif;rsm; tm;aumif;vnfywfaprI&dS-r&Sd4.10/ Oya'jyKa&;r@dKif tm;aumif;aprItwGuf tifpwDusL;&Sif;rsm; tm;aumif;vnfywfaprI&dS-r&Sd

ကမၻာတဝနးရ လႊတေတာမားတြင လႊတေတာေရးရာ လညပတမႈ လပငနးစဥမား အား အေထာကအကျပႏငေရးအတြက လႊတေတာ

ေရးရာ ဝနထမးမားက ခန႔အပၾကသညနညးတ ျမနမာလႊတေတာတြငလညး လႊတေတာရးမားက ဖြ႔စညးတညေဆာကလညပတေပး

ေနသည။ အစညးအေဝးမတတမးမားမစ၍ လႊတေတာ ကယစားလယမား တကေရာကမႈ စာရငးေကာကချခငးအလယ လႊတေတာ

ဥပေဒေရးရာ ေထာကကျပႏငေရးအတြက သေတသနလပငနးမားအထ ရးဝနထမးမားက တာဝနယလပကငေပးေနၾကပါသည။

၂ဝ၁ဝခႏစ ေရြးေကာကပြၿပးစတြင လႊတေတာရးတစရးတညးသာရၿပး ၂ဝ၁၃ ခႏစမ စတင ညႊနၾကားေရးမးခပ ၁ ဥးစက

စမ ခန႔ခြသည ျပညသ႔လႊတေတာ၊ အမးသားလႊတေတာ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာဆသည ရး ၃ ရး သးျခားစရလာခသည။

၂ဝ၁၉ စာရငးမားအရ ဝနထမးအငအား ၄ဝဝ ခန႔ရၿပး ညႊနၾကားေရးမးခပ တစဥး ဥးစးသညဌာန ၄ ခ ရပါသည။ ယငးဌာန

၄ ခက ဒညႊနခပ ၄ ဥး က စမသည။ ျပညခငၿဖးဥးေဆာငသည အမးသားလႊတေတာတြင ေရးရာေကာမတ ၁၈ ခ ရခၿပး

အနအယလဒ လကထကတြင ေရးရာေကာမတ ၁၇ ခရကာ အဆပါေကာမတမားအတြကလညး ရးမား သးသန႔စ ရၾကသည။

လႊတေတာရးမားအတြက ဝနထမးဥးေရတးခ႕ရန စစဥေနသညဟ ဆျငားေသာလညး လာထားသည ဝနထမးဥးေရ၏ ၄ဝ

ရာခငႏႈနးေအာက ေလာနညးလက တာဝနထမးေဆာငသမားသာရေနသည။330 ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငေနၾကသည

လႊတေတာကယစားလယမားအား သတငးအခကအလကမား အေထာကအပျဖစေစရန သေတသနဌာနလညးရၿပး စာၾကညတက

ဌာနလညး လႊတေတာအတြငးတြင ထားရပါသည။ လႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးခငးစအတြက လႊတေတာတြငး ရးခနး၊

ရးအဖြ႔ ဥပေဒအေထာကအကျပအဖြ႔ ကၽြမးကငပညာရငမား သးျခားစစဥေပးထားႏငမႈမရပါ။

ဥပေဒျပလပငနးစဥမားအတြက ဌာနဖြ႔ေဆာငရြကမႈဆသညမာ ျမနမာႏငငတြင မရသေလာကနးပါး ေပာကကြယသြားသည

ျဖစစဥတချဖစခေလရာ လႊတေတာလပငနးစဥမားႏင ဥပေဒျပလပငနးအဆငဆငက အပခပေရးမ အေလးထားေစရန၊

ဝနထမးမား ကၽြမးကငလာေစရန ျပနလညတညေဆာကရန လအပပါသည။331 ေနာကပငးတြင လႊတေတာဥကဌမားမသပ

လႊတေတာဝနထမးမား ေျပာငးေရႊ႕မႈ လပလ႔မရသည ဝနထမးေရးရာဆငရာ ဥပေဒေပၚလာခသလ လႊတေတာဥကဌမား ညႇႏႈငးၿပးမ

သးသန႔ဝနထမးခန႔အပမႈမား လပလာသညအတြကလညး ဝနထမးခန႔ထားေရးတြင ပမ အဆငေျပလာခသညဟ ဆသည။332

လႊတေတာကယစားလယမားအတြက ပါတမား၏ အေထာကအကျပ အစအစဥမား အေထာကအကျပအသငးမားဖြ႔စညး၍ ပ႔

ပးေဆာငရြကေပးႏငစြမးမာ ဒတယအႀကမ သကတမးေရာကသညအထ အားနညးေနဆဟ ဆႏငပါသည။ လႊတေတာကယ

စားလယအမားအျပားမာ ကယစားလယဆငရာ ရးခနးအတြက မဆႏၵနယရ ပါတရးက အသးျပျခငး မမေငြေၾကးျဖင ကခ

လညပတျခငးတ႔က ျပလပေနရပါသည။ ကယစားလယဆငရာရးခနးႏင ရးအဖြ႔ မရသမားမာလညး အေျမာကအျမားပင ရေနေသး

သည။ လႊတေတာတြငး ဥပေဒျပေရး လပငနးစဥမားတြင ပါဝငႏငရနအတြက အနအယလဒ ပါတမ အေထာကအကျပအဖြ႔

ဖြ႔စညးေပးထားေသာလညး အမားေသာအားျဖင စာစစာရကမတဆြ အလပေလာကသာ ပပးႏငသည အေျခအေနတြငသာ

ရေနပါသည။333

330 R. Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar, 2017 , P-15331 Ibid.332 အမးသားလႊတေတာ ဒတယဥကဌဥးေအးသာေအာငႏင၂၀၁၉ ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ333 ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလ အတြငး ေမးျမနးမႈ

125125


ဥပေဒျပေရးတြင ပါဝငေနသမားအတြက က႑အလကဝငေရာကေဆြးေႏြးေမးျမနးမႈမား ျပလပႏငရန သေတသနပငးဆငရာ

အခကအလကမား သးသန႔ အစအစဥျဖင ပ႔ပးေပးႏငမႈလညး မရသေလာက နညးပါးသည။ ေရြးေကာကပြမားမ တကလာသခငး

အတတ အပခပေရးမ႑ငသ႔ ေရာကသမားမာ ရးဌာနမား အသငရၿပးျဖစသည အေနထားတြင ဥပေဒျပေရးက႑အတြကမ

ကယစားလယေနာကတြင ဘာမမရသည အေနအထားျဖစေနသညဟ အနအယလဒပါတမ ကယစားလယတစဥးကလညး

ညညးတြားသည။ ယငးအခကမာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငအားေကာငးေစရနအတြက လပနညးလပဟန ႀကတငမနးေမာစမခက

ဆငရာ အာဏာရပါတ၏ အစအစဥမား အားနညးမႈက ထငဟပေနေစသည။

ကယစားလယမားအေနျဖင ၎တ႔ လစဥရသည လႊတေတာ ခးျမႇငေငြထမ ပါတရနပေငြထညဝငရျခငးမားလညး ရေနသည။

ေဝးလသည ေဒသမားမ တငးရငးသား ကယစားလယမား၊ တငးရငးသားပါတမားမ ကယစားလယမားအဖ႔မ ပါတရနပေငြ

ကစၥအျပင မဆႏၵနယသ႔ သြားျပန သးရသညစရတမား၊ ကြငးဆငးမႈမားအတြက အသးျပရသည စရတမားေၾကာင ေနာကခ

စးပြားေရး မရေသာ ကယစားလယမားအတြက ဝနထပဝနပး ျဖစေနေပသည။ အာဏာရပါတ အနအယလဒတြင သေတသနကသ႔

ဌာနရေသာလညး လႊတေတာကယစားလယမားအား သတငးအခကအလကအတြက စေဆာငးေထာကပေပးႏငမႈ အေျခအေနမာ

အားနညးလသည။334

ပါတရးခြျဖစေစ၊ ကယပငရးမားျဖစေစ အဆပါ ေနရာမားသည မဆႏၵရငမား၏ နစနာမႈမားက လႊတေတာကယစားလယမားက

ၾကားနာျခငး၊ ဖနးလကချခငးႏင တငၾကားစာမား လကခမႈတ႔က ျပလပသညေနရာမားျဖစၿပး ထတငၾကားမႈမားအား ႏငငေရးႏင

ဥပေဒျပေရး လပေဆာငခကမားအျဖစ ကယစားလယမားက အသြငေျပာငးရနျဖစသည။ သ႔ေသာတငးရငးသားပါတမားမ

ကယစားလယ အထးသျဖင ေဝးလသည ေဒသမားမ ကယစားလယမား သ႔မဟတ မျပညမစသည ႏငငေရးပါတငယမားမ

ကယစားလယမားအဖ႔ ရးတစရးဖြ႔စညးရနမာ မျဖစႏငေလာကေအာင အလမးကြာလြနးသည ကစၥျဖစေၾကာငး လႊတေတာ

သကတမး ၂ ရပစလးတြငေတြ႔ရသည။ ေနျပညေတာတြင လႊတေတာ တကေနရငး မမမဆႏၵနယရရးက လညပတေနေစရနမာ ေ

န႔စဥစမေရးရာ ကစၥမားေဆာငရြကေပးမည ေဒသခ ဝနထမးမားသာမက ေငြေၾကးလညး လအပသည။335 ကယစားလယမားအတြက

မဆႏၵနယဆငရာ ကယစားလယရးသတမတတညေဆာကေပးရန ရမရအစအစဥက ၂ဝ၁၈ ခႏစအတြငး ကငးပခသည ျပညသ႔

လႊတေတာ အစညးအေဝးတြင မငးရယၿမ ႕နယ ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယ စငးသဟေကာက ေမးျမနးခဖးၿပး ဘတဂက

အေျခအေနေၾကာင မလပေပးႏငေၾကာငးသာ ေျဖဆထားသညကလညး ေတြ႔ရသည။336

တငးရငးသားပါတမား ပါတငယမားအတြကမ လႊတေတာကယစားလယမားအတြက အေထာကအကျပ ေပးႏငရန သးျခား

အသငးအဖြ႔မား ဖြ႔စညးေပးထားႏငမႈမာ မရသေလာကပင အားနညးေနပါသည။ အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညးမားႏင ႏငင

တကာမလညး ျမနမာလႊတေတာ သကတမး ၂ ႀကမအတြငး အကအညမား ေပးအပခၾကသည။ လႊတေတာ ဝနထမးမား အရညအခငး

ျမငမားလာေရးအတြက ေထာကပမႈ၊ သေတသနႏင စာၾကညတကလပငနးမား တးတကေစေရး၊ ႏငငတကာလႊတေတာမား ေ

လလာေရး ခရးစဥမားကသ႔ ကစၥရပမားအျပင လႊတေတာေစာငၾကညေရးႏင စစစေရးလပငနးစဥမားအတြက အထးအေလးေပး

ကညခၾကသည။ ႏငငတကာ လႊတေတာမားမ အရငးအျမစဆငရာ အကအညေပးေနမႈမားလညးရပါသည။

334 ဒတယအႀကမ လႊတေတာ သကတမးမ NLD ပါတ၀င အမးသားလႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလ ၊ ဇလငလအတြငးက ေနျပညေတာႏင ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ

335 R.Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar, 2017, P-31336 ဒတယအႀကမ လႊတေတာသကတမး မငးရယၿမ႕နယ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယစငးသဟေကာႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငး

ဆကသြယေမးျမနးမႈ

126126


ပါလမနသသမဂၢ Inter-Parliammentary Union သ႔ ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ျပနလညဝငေရာကခၿပး ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားမ ေပးသည

သငတနးအမားစမ ဥပေဒၾကမးျပစနညး၊ လႊတေတာအတြက ေမးခြနးမား ျပငဆငမႈ၊ ေကာမတၾကားနာမႈေဆာငရြကပ ကသ႔ေသာ

လႊတေတာလပငနးစဥ လညပတမႈႏင သကဆငသည သငတနးမား အလပရ ေဆြးေႏြးပြမား၊ အဂၤလပစာအရညအခငးျမငသငတနး

ျပငပဆကသြယေရးသငတနးမားလညး ပါဝငသည။ UNDP မပပးမႈ လပငနးစဥ ၁ဝ မးခန႔ရေနၿပး ICT ဆငရာပစၥညးမား

ပပးျခငး၊ သေတသနႏင စာၾကညတကစမမႈ သငတနးမားေပးအပျခငး၊ ႏငငတကာလႊတေတာာမားသ႔ ဝနထမးမား ႏင

ကယစားလယမားအား ေလလာေရး ေစလႊတျခငးမား ပါဝငသည။337

လႊတေတာအခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကရန စစဥထားမႈ အစအစဥမားလညး ရၿပး ႏငငျခား လႊတေတာတခက ျမနမာႏငငက

ေရရည အကအညေပးရနမာ ျမနမာႏငင၏ အတြငးစညးႏငငေရး အေျပာငးအလမားႏင သကဆေနသညဟ အကခတမားကလညး

သးသပသည။ အမးသားလႊတေတာသကတမး ႏစႀကမအတြငး လႊတေတာမာ ဖြ႔စညးထားသည ႏငငအလကခစၾကညေရး

ေကာမတမားမာ သကဝငမႈ မရသေလာကပင။ အမးသားလႊတေတာအတြငး ဖြ႔စညးထားေသာ ႏငငအလက လႊတေတာအတြငး

ခစၾကညေရး ေကာမတမားမာပမနလညပတသကဝင လႈပရားမႈမရပါ။ လႊတေတာကယစားလယမားႏင ျမနမာလႊတေတာတ႔အေပၚ

ေနာကပငးတြင ထေတြ႔ဆကဆမႈမားလာသည ႏငငမာ တရတႏငငျဖစၿပးလႊတေတာ ကယစားလယမားအတြက တရတႏငငသ႔

ေလလာေရးခရးစဥမား တးျမႇငလကခလကရသညအျပင တရတစမကနးမားႏငပတသကသည ရငးလငးေဟာေျပာပ႔ခမႈမား၊

တရတႏငငအေၾကာငး တရတဘကမ လာေရာကရငးလငးေဟာေျပာမႈမားက လႊတေတာပရဝဏအတြငးမာပင ႀကမဖနမားစြာ

လပလာေနပါသည။338

ေနျပညေတာရ ဒတယအႀကမ ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယမား အားကးတႀကး ဆကသြယၾကသည

အရငးအျမစဆငရာ ဌာနတခမာ National Democratic Institute ( NDI ) မ Park Royal Hotel အတြငးတြင ဖြငလစထား

သည သေတသနေရးရာ အရငးအျမစ စငတာျဖစသည။ ယငးဌာနသ႔ လာေရာကမည လႊတေတာကယစားလယမားအတြကမကာ

အႀကအပ႔လညး စစဥေပးထားၿပး ဝနထမးမား၏ ဝနေဆာငမႈမာ ပမေကာငးမြနသညအတြက အျခားသေတသနေရးရာဌာနမားထက

ပမအားကးၾကျခငးျဖစသညဟ လႊတေတာကယစားလယမားက ဆသည။339

လႊတေတာ၏ ေစာငၾကညထနးေကာငးျခငးလပငနးမား တးတကေစရနႏင ရသးစရတ ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈက ပပးႏငရန

ျပညေထာငစလႊတေတာမ ေငြစာရငးေကာမတ ၂ ခသည World Bank၊ IDEA၊ ဥေရာပသမဂၢစသညအဖြ႔အစညးမား၏

အက အညလညး ရရထားပါသည။ ဂာမနအေျခစက ဟနဆကဒယ ေဖာငေဒးရငးမာ အနအယလဒ ဥးေဆာငသည လႊတေတာ

သကတမးစတငေသာ ၂ဝ၁၆ ခႏစမစ၍ ျမနမာလႊတေတာႏင ပးေပါငးေထာကကေပးမႈမား စတငျပလပလာခသည။340

တခ႕အဖြ႔အစညးမားမာ လႊတေတာ ကယစားလယမား အစးရ တာဝနရသမားအား ဖတၾကားႏငရန ရညရြယၿပး သငတနးမား၊

ဖရမ အလပရေဆြးေႏြးပြမားက ေနျပညေတာတြင ကငးပၾကသည။ သ႔ေသာလညး ေပးအပသည သငတနးမား အေထာကပ႔မား

က ၿခငၾကညပါက ဥပေဒျပေရး အားေကာငးလာျခငး သးသန႔က႑ထက အပခပမႈပစႏင ဒမကေရစ ကယျပန႔လာေစရနအတြက

ပပးမႈမားသာ ျဖစပါသည။341

337 UNDP မ လႊတေတာတြငး အကအညေပးေရးအစအစဥအတြက တာ၀နယေနသတစဥးႏင ၂၀၁၉ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေမးျမနးမႈ338 ဒတယအႀကမလႊတေတာ သကတမး ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလမ ဇလငလအတြငးေမးျမနးမႈ339 လႊတေတာကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ခနစ ေမလမ ဇလငလအတြငး ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ340 ဟနဆကဒယေဖာငေဒးရငးမ တာဝနရသတစဥးႏင ၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငးက ရနကနတြင ေမးျမနးမႈ341 R. Egreteau , Parliamentary Development in Myanmar , 2017

127127


လႊတေတာအမတ တစဥးခငးအေနျဖင လႊတေတာအစညးအေဝး တစႀကမကငးပတငး ေမးခြနးမား ပမေမးျမနးခြငရေစရန

အမးသားလႊတေတာ ဥပေဒက ျပငဆငမႈ ဒတယအႀကမ သကတမးတြင လပလာခၿပး ဥပေဒျပေရးမ႑င ပမအားေကာငးေစမည

ဥပေဒေၾကာငးအရ လပပငခြငမား တးခ႕ေပးမႈကသ႔ ကစၥမားမာမ အားနညးေနဆျဖစသညက အထငးသား ေတြ႔ျမငေနရပါသည။

အစညးအေဝး တစႀကမကငးပတငး ေမးခြနးမား ပေမးခြငရလာေစရန အႀကမေရတးျမႇငေပးရန၊ လႊတေတာတြငး ဆးျဖတမႈမားတြင

မမေပးဘ မေနရန စသညအခကမားကမ ျပငဆငႏငရနႀကးပမးေနသညေတာ ရေနပါသည။

Fukuyama အဆအရ ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အဓက အေရးႀကးသည အခကႏစ ၂ ခကမာ စနစတစခလညပတရန

တညရေနသည မေဘာငဥပေဒဖြ႔စညးပ (FrameWork) ႏင သေဘာထား စတဆႏၵ ႀကတငေတြးျမငႏငမႈဆငရာ သမႈ

(Sense) ဟ ဆထားၿပး ယငးႏစခကအနက သေဘာထား စတဆႏၵႀကတငေတြးျမငထားမႈမာ ပမ အေရးႀကးသညဟဆထားရာ

ဒမကေရစ အကးအေျပာငးအတြကျဖစေစ ဖကဒရယလကေဇးရငးအတြကျဖစေစ၊ အေရးပါသည အမးသားလႊတေတာ

(အထကလႊတေတာ) ဆငရာ အေျပာငးအလအတြက စတဆႏၵျပငးျပမႈႏင ႀကတငစမ တြကခကကာ စနစတစရပအတြက

ပးေထာငထား မႈတ႔မာ အေရးပါသညအခကအျဖစ ရေနပါသည။342

လကရ အေနအထားအရ အကျဖတရလငမ အမးသားလႊတေတာ စမခန႔ခြ လညပတေနမႈႏင ႏငငေရးအရ ပမအားေကာငး

ေစေရးအတြက ႀကတငေတြးျမင ျပငဆငမႈ အလြနအမငးအားနညးေနသည အေျခအေနမးျဖစေနသညဟ ေကာကခကခ၍

ရသည အေျခအေနမး ျဖစေနသည။

4.11/ Nidrf;csrf;a&;jzpfpOfESifh trsKd;om;vTwfawmftcef;[email protected]/ Nidrf;csrf;a&;jzpfpOfESifh trsKd;om;vTwfawmftcef;u@

ဒမကေရစအေျပာငးအလျပလပေနသည ႏငငမားတြင မၾကာခဏ ၿငမးခမးေရးထက စစပြပဋပကၡမားဆငးသကရသညက

ကမၻာႏငငမားတြင မၾကာခဏ ႀကခၾကရဖးၿပးျဖစၿပး ယငးသ႔ျဖစရျခငးအေၾကာငးအရငးမားတြင ယငးႏငငမားရ ဒမကေရစ

အေျပာငးအလအတြက အဓကမ႑ငမားႏင အငစတကးရငးမားျဖစသည အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရး၊ တရားေရးဆငရာ

အငစတကးရငးမား အားနညးေနမႈ၊ ဖယၾကဥခထားရသည အပစမားရေနမႈမာ စစပြျဖစပြားမႈ အလားအလာက ပမျမငတကေစ

သည အေၾကာငးအရာ တစချဖစသည။343

ႏငငေရးဥပေဒျပေရး၊ တရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ အငစတကးရငးမား အားမေကာငးသညအတြက ႏငငေရးသမားေတြအေနျဖင

အမးသားေရးေခါငးစဥေအာကက လကနကကငတ႔ျပနမညဆြေဆာငမႈမားက အားျပလာေလရသညဟလညးဆသည။344

အယအဆတရပတြငမ အတနအသငလႊတလပမႈအေပၚ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားအားက အသးခ၍ ႏငငေရးအရကာလ

တာရညနစနာခကမားအတြက ေတာငးဆရန အခနေကာငးအျဖစ ယဆသညအတြကလညးျဖစႏငသညဟဆသည။

အမနစငစစလြနခေသာႏစ၂ဝကာလအတြငးက ျပနၾကညလင ယခ၁ဝစႏစမာ ယခင၁ဝစႏစထက အစးရႏင တကပြျဖစပြားသည

တငးရငးသားလကနကကငအေရအတြက ျမငတကလာခပါသည။

342 Francis Fukuyama, State Building , 2005, pp 69-70.343 Mansfield and Snyder , Democratic Transitions, Institutional Strength, and War, 2005 : cited in Mitchell O’ Brien and others (eds) ,

Parliaments as Peace Builders in Conflict – Affected Countries, World Bank Institute, Washington DC, USA, 2008, p-14344 Ibid.

128128


ယငးသ႔ဆသညအတြက စစအစးရလကထကမာ ပဋပကၡမားမျဖစပြားတားဆးႏငသညဟ ဆလျခငး မသကေရာကေစရပါ။

ယငးကာလတြင ယာယအပစရပသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညး အေတာမားမားရခေသာလညး ႏငငေရးအရ

ေျဖရငးႏငသညအဆငသ ႔ မေရာကခေပ။ မညသ ႔ပငျဖစေစ အတနအသငလႊတလပမႈႏင တစပငးတစစလႊတလပသည

ဒမကေရစစနစမာ ဒမကေရစလးဝ ဆတသဥးေနသည အေျခအေနထကေတာ သာေနပါေသးသည။

အပစရပစေရးလပထားသည ဆသညအဆငဆသညပငလင ႏငငေရးအရ သေဘာတညမႈမရေသးသညအဆင၊ လကနကကင

ေဆာငထားၾကဆျဖစသညအဆငျဖစသလ ေအးရားေဖာငေဒးရငး၏၂ဝ၁၇ခႏစ ထတသေတသနစာတမးတေစာငေဖာျပခက

အရ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕နယေပါငး ၃၃ဝအနက ၁၁၈ၿမ႕နယမာ ပဋပကၡနယေျမအတြငးတြင ရေနသညသေဘာေဆာငပါသည။345

အာဏာရငေခတလြန လႊတေတာသကတမးႏစႀကမတြင ၿငမးခမးေရးႏင အပစရပစေရးျဖစစဥတြင လႊတေတာမပါဝငမႈပသ႑ာန

ကၾကညပါက ပထမအႀကမလႊတေတာသကတမးတြင ေခါငးတြသာပါသည ရထားစကေခါငးကသ႔ျဖစခသလ ဒတယအႀကမသကတမး

တြငမ ေခါငးတြမပါသညရထားကသ႔ ျဖစေနပါသည။ ပထမအႀကမလႊတေတာအေနျဖင ၿငမးခမးေရးအပစရပစေရးျဖစစဥ

တြင ျဖစစဥအားပးတြအေကာငထညေဖာသအျဖစ အစးရေနာကလကသကသက မဟတပ ကယပငဆးျဖတႏငခြငအေန ျ

ဖင ပါဝငမႈရခပါသည။

လႊတေတာပထမအႀကမ သကတမးတြင ဖြ႔စညးခသည ျပညေထာငစအဆင ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈ လပငနးေကာမတ

UPWC တြင ဥးသနးေဇာမာ လႊတေတာ ကယစားလယ အစအဖြ႔ ကယစားလယေခါငးေဆာငအျဖစ ပါဝငချခငးျဖစၿပး UPWC

တြင ဒတယဥကဌအျဖစ ပါဝငခသလ ယငးရာထးမာ အစးရဘကမ ကယစားလယ အဖြ႔ေခါငးေဆာင ဥးေအာငမငးႏင လယဗယ

တနးတညသည ရာထးလညး ျဖစခသည။ UPWC နညးတ ယငးေကာမတ၏ အထကတြငလညး လႊတေတာ ဥကဌမား

အပါအဝင ကာလအဖြ႔ဝငမား ပါဝငသည UPCC ဆသည ဗဟေကာမတအား ဖြ႔စညးထားခပါသည။ ဥးေအာငမငးမာ အစးရ

ကယစားလယအဖြ႔ေခါငးေဆာင အေနျဖင ေဆြးေႏြးပြမားစြာက ဥးေဆာငခသျဖစေသာလညး လႊတေတာဘကမ အႀကျပခကမား

က ထညသြငးေဆြးေႏြးေပးခပါသည။346

အစးရဘကမ ကယစားလယအေနျဖင တငးရငးသားလကနကကငမားႏင ေဆြးေႏြးမႈ အေျခအေနမားက အခါအားေလာစြာ

လႊတေတာတြင လာရငးျပခသညမား ရခပါသည။ လႊတေတာဘကမ ဥးသနးေဇာကမ လႊတေတာေရးရာ ေကာမတတြင အႀကမ

အနညးငယခန႔သာ ရငးလငးေျပာဆမႈ လပခၿပး မားေသာအားျဖင ၎၏ ပါဝငမႈမာ တသးပဂၢလ ေခါငးေဆာငဆနေနခပါသည။

လႊတေတာ အစအဖြ႔မ ပါဝငသည ကယစားလယေခါငးေဆာငမာ ဝ၊ မငးလား၊ ရမးျပညတးတကေရးပါတစသည အဖြ႔မားႏင

အစးရအၾကား ေဆြးေႏြးမႈမားတြငလညး ကယစားလယ ေခါငးေဆာငအျဖစ သးသန႔ တာဝနယခရသည။ ဆလရငးမာ အစးရ

ဘကမ ဥးေဆာငသည UPWC အေနျဖင အစးရလႊတေတာ တပမေတာ သ႔အခးအစားအလက ပါဝငမႈအေပၚ အေျချပ

လညပတချခငးျဖစၿပး အစးရမ သးသန႔တာဝနယ၊ လႊတေတာက ေနာကလကဆသည ပစမးျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက မခဥးကပ

ခမႈအေပၚ ဆလပါသည။ သ႔ေသာ လႊတေတာအစအဖြ႔မ ပါဝငသမာ အထကတြငဆခသညအတငး အပစရပစေရးျဖစစဥတြင

တစဥးတညး ပါဝငမႈလျဖစခသျဖင လႊတေတာအစအဖြ႔မာ ပထမအႀကမ သကတမးတြင ေခါငးပါေသာလညး ကယမပါသည

အလားျဖစခရသညဟ သးသပမႈမားလညး ရခသည။

345 Asia Foundation ၊ ျမနမာႏငင၏ လကနကကငပဋပကၡေဒသမား - ေဒသႏာရပဋပကၡမား၊ အကအညႏင ဖြ႔ၿဖးေရး၊ ၂၀၁၇ ၊စာ-၁၁၊346 UPWC အဖြ႔၀ငေဟာငးႏင ျပညသ႔လႊတေတာတငးရငးသားေရးရာ၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးေကာမတ အတြငးေရးမးေဟာငးေဒၚဒြဘႏင ၂၀၁၉

ၾသဂတလအတြငး ေမးျမနးမႈ

129129


လကနကကင ပဋပကၡ ျပနာမား၊ စစေဘးေရာငမားကစၥတ႔ကလညး အမးသား လႊတေတာ၊ ျပညသ႔လႊတေတာ စသည

လႊတေတာ ႏစရပအတြငးတြင ေဆြးေႏြးမႈမားရခသည။ အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင ၈ ဖြ႔အၾကား လကမတေရးထးခ

သည ႏငငလးဆငရာ အပစခတရပစေရးစာခပကလညး ျပညေထာငစလႊတေတာမပင အတညျပေပးခသည။

ဒတယအႀကမ အနအယလဒဥးေဆာငသည လႊတေတာသကတမးတြငမ လႊတေတာအစအဖြ႔မ ဥးေအာငစး၊ ဥးၿပးခတ႔ကသ႔

ကယစားလယမားမာ လႊတေတာဘကမ ကယစားလယအေနျဖင ၿငမးခမးေရးေကာမရင၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရး ႏင

ၿငမးခမးေရး ဗဟဌာန NRPC တ႔တြင ပါဝငေနပါသည။ သ႔ေပလငကစား အပစရပစေရး ၿငမးခမးေရးက႑ႏင ပတသကၿပး

လႊတေတာမာ သးျခားမဝါဒျဖင အစးရႏင ပးေပါငးေဆာငရြကသည သေဘာေတာ မဟတေပ။

သ႔ေသာ ပထမအႀကမ သကတမးက လႊတေတာအစညးအေဝးမားကသ႔ အစးရဘကမ ၿငမးခမးေရးဆငရာ ေဖာေဆာငေရး

အဖြ႔မားျဖစသည ၿငမးခမးေရးေကာမရင၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ၿငမးခမးေရးဗဟဌာနတ႔မ ကယစားလယမားမာ

လႊတေတာအစညးအေဝးမားတြင တစႀကမမ လာေရာကရငးလငးေျပာဆမႈမား မရေတာပါ။ လႊတေတာတြငး စစေဘးေရာငအေရး၊

ျပညတြငးလကနကကင ပဋပကၡအေရးတ႔တြငလညး တငျပေဆြးေႏြးႏငမႈ နညးသြားပါသည။ လႊတေတာအတြငးတြင တငးရငး

သားလကနကကင အေရး၊ အပစရပစေရးလပငနးစဥတ႔တြင ကၽြမးဝငမႈရသည တငးရငးသားလကနကကင တပဖြ႔ဝငေဟာငး

လႊတေတာကယစားလယ အခ႕ရေနေသာလညး အပစရပစေရး၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားတြင ၎တ႔မာ တရားဝငတာဝနေပးခရမႈ

မရၾကပါ။347 လႊတေတာ ၂ ရပမ တငးရငးသားေရးရာႏင ၿငမးခမးေရးေကာမတတ႔မာ အစအရငခစာမား လႊတေတာအတြငးသ႔

တခါတရ တငသြငးမႈအခ႕ေတာ ရပါသည။

အမးသားလႊတေတာ အေနျဖငမ ဒတယအႀကမသကတမးတြင ျပညတြငးလကနကကင ပဋပကၡမား ေျဖရငးေရး (အထးသျဖင

အပစရပစေရး ကစၥတြင လးဝနးပါး မပါဝငသကသ႔ ျဖစသြားသည။ စစေဘးေရာင ကညေရးတ႔ကသ႔ ကစၥရပမားတြင

အမးသားလႊတေတာေရးရာ ေကာမတျဖစသည တငးရငးသားေရးရာေကာမတမတဆင စစေဘးေရာင ကညႏငေရးအတြက

လႊတေတာမ ၾကားဝငေဆာငရနကသ႔ ကစၥရပမား အရပဘကအဖြ႔အစညးအခ႕မ ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငးက ေရးရာေကာမတတြင

လာေရာက အကအညေတာာငးမႈကစၥတြင လၿခေရးကစၥ အေၾကာငးျပၿပး ယငးအဆတငသြငးခြငမျပရန အနအယလဒ ပါတ

ေခါငးေဆာငတစဥးက ေရးရာေကာမတ ဥက႒အား ညႊနၾကားခသညအတြက လႊတေတာတြငး ကခငစစေဘးေရာငအေရး

အဆတငသြငးမည အစအစဥမာ ေပၚေပါကမလာခေပ။348 ‘ဒါေတာငႏငငေရး မဟတေသးဘး။ အကအညေပးေရး လသားခငး

စာနာမႈဆငရာကစၥေတြျဖစတယ။ စစေဘးေရာငကစၥေတာင လပလ႔မရဘး။’ ဟ အဆပါေကာမတဝငက ေျပာသည။

အနအယလဒပါတမ ဗဟအလပအမႈေဆာငေကာမတဝင တစဥးလညးျဖစ ၊ လႊတေတာကယစားလယလညးျဖစသ

တစဥးကမလႊတေတာႏင အပစရပစေရးကသ႔ကစၥမားတြင တတယပါတအေနျဖငသာ ေလလာသငၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင

တပႏင တငးရငးသားလကနကကငမားသာ အဓကကေနသညဟ မတခကျပသည။349 ၂ဝ၁၉ခႏစ ႏစဆနးပငးက ရခငျပညနယတြင

စတငျဖစပြားခသည ေအေအ ရခငတငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔ႏငတပမ ေတာအၾကား တကပြမားျပငးထနလာၿပးေနာက

ဖြ႔စညးခသည အမးသားလႊတေတာဒတယဥကဌ ဥးေအးသာေအာငဥးေဆာင သည ရခငျပညနယ တညၿငမေအးခမးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး

အေထာကအကျပေကာမတက ဖြ႔စညးခေသာလညး ယငးေကာမတမာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငက ဥးေဆာငဖြ႔စညးသညေကာမတ

မဟတဘ သမၼတမ ဖြ႔စညးသညေကာမတျဖစသျဖင အစးရမဝါဒကအေကာငထညေဖာေပးရသည သေဘာသကေရာကေစပါသည။350

347 တအနးပေလာင၊ကးကန႔၊ ပအဝးလကနကကငတပဖြ႔မားႏင စစအစးရလကထကၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြငပါ၀ငခဖးသည အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယမားႏင ၂၀၁၉ ေမလအတြငး ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

348 ဒတယႀကမအမးသားလႊတေတာ တငးရငးသားေရးရာေကာမတဝင တစဥးအား၂၀၁၉ေမလအတြငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ၊349 ဒတယအႀကမ အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးေအာငၾကညညႊန႔ႏင၂၀၁၉ခႏစေမလအတြငးက ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးခမႈ350 ေကာမတဝငအျဖစ စာရငးသြငးျခငးခရၿပးမ ႏတထြကခသ ဒတယႀကမ သကတမး ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယဥးဥးလေစာႏင ၂၀၁၉

ၾသဂတလအတြငး ေမးျမနးမႈ

130130


၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြအၿပး အာဏာလႊေျပာငးေရးကာလမတငခင တပမေတာေခါငးေဆာင ဗလခပမးႀကးမငးေအာငလႈငႏင

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔ ေတြ႔ဆမႈမားတြင တငးရငးသားလကနကကငမားႏင ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြဆငရာ ကစၥရပမား

ပါဝငၿပး တငးရငးသားလကနကကငမားအား စစလကနကကငတပဖြ႔မား ဖကသမးျခငး၊ အရပသားအျဖစအသြငေျပာငးျခငး၊

လၿခေရးတပဖြ႔ဝငမားအျဖစေ ပါငးစညးျခငးႏင ၎ျဖစစဥ (DDR) ၿပးေျမာကၿပးေနာကပငးမသာ လၿခေရးက႑ျပျပငေျပာငးလေရး

SSR (Security Sector Reform) လပေဆာငရန အေရးႀကးပက တပမေတာဘကမ ရငးျပခသည။351

ယငးေဆာငးပါးအဆအရ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအေနျဖင သမ၏ ၾသဇာအရနအဝါျဖင အပစရပလကမတေရးထးရန ကနေန

သညတငးရငးသားလကနကကငမားအား အနစေအတြင လကမတေရးထးႏငရန သမးသြငးႏငပါက တပမေတာအေနျဖင

ဝမးပနးတသာႀကဆမညျဖစၿပး ယငးသ႔ေဆာငရြကႏငေသာလညး ဖကဒရယႏင လၿခေရးကသ႔က႑မားတြင ကငတြယခြငရမည

မဟတဟ ေဖာျပထားသည။352

ကခငျပညနယဘကမ အနအယလဒလႊတေတာကယစားလယအခ႕ကမ ၂ဝ၁၆ ႏင ၂ဝ၁၈ခႏစ ေကအငေအ ကခငလႊတေျမာက

ေရးတပဖြ႔အေပၚ တပမေတာမ ထးစစဆငႏႊစဥကာလအတြငး စစေဘးေရာငမားမားျပားလာမႈႏင အရပသားမား ထခကဒဏ

ရာရမႈမားလာခသညအေပၚ လႊတေတာတြငးအဆ၊ ေမးခြနးတငသြငးေမးျမနးရန ႀကးပမးခေသာလညး အေျခအေနေစာငၾကည

ရနသာ လႊတေတာကယစားလယမားက အပခပသညပါတေခါငးေဆာငအခ႕ထက တ႔ျပနမႈရခၿပး လႊတေတာအတြငးတရားဝ

ငတငသြငးေမးျမနးေဆြးေႏြး ေျပာဆခြင မရခေပ။353

လကရလညပတေနသည အမးသားလႊတေတာအတြငး တပမေတာသား ကယစားလယမားပါဝငေနမႈအေပၚတြငမ သေတသန

စာတမးအတြက ေမးျမနးခသည ေရြးေကာကခအမးသားလႊတေတာကယစားလယမားက အမးသားျပနလညသငျမတေရးအတြ

က အေထာကအပ႔မျဖစဟ ဆၾကၿပး အခ႕ကမ သးတတလင တပမေတာႏင ယၾကညမႈတညေဆာကေရး၊ အမးသားျပနလည

သငျမတေရးအတြက အေထာကအပျဖစႏငသညဟ မတခကျပၾကသည။ မဆႏၵနယေဒသအခ႕မ လ႔အခြငအေရးခးေဖာက

မႈကသ႔ ကစၥရပမားတြင လႊတေတာကယစားလယအခ႕မာ တပမေတာသားကယစားလယမားထ အေၾကာငးၾကား၍ ေျဖရငး

ေဆာငရြကသညမးလညး ရပါသည။354

တပမေတာသား ကယစားလယတစဥးျဖစခသည ဗလမးႀကးမငးသနး၏ ေဆာငးပါးတစပဒအဆအရမ အရပသားကယစားလယ

မားအေနျဖင လၿခေရးကသ႔ေသာ ကစၥမားမအပ ကနက႑မားတြင အဆးစြနေသာ ဆးျဖတပငခြငက ရရထားသညဟလညးတပမ

ေတာ ကာကြယေရး ဥးစးခပ၏ ေျပာဆခကက ကးကားၿပးေဖာျပထားသည။355 တပမေတာအေနျဖင အေျခခဥပေဒက ကာကြယ

ထနးသမးရနအတြက လႊတေတာတြငးေနရာယျခငးျဖစေသာလညး ယငးဆလခကမာ ဒမကေရစက ကာကြယေစာငေရာက

ရနလညး သေဘာမသကေရာကပါေခ။356

ပဋပကၡေျဖရငးေရးႏင ပါလမနအခနးက႑ဆငရာ ရႈေထာငအခ႕က ၾကညမညဆလင လႊတေတာအေနျဖင အနညးဆးက႑

ႏစရပတြင ပဋပကၡႀကတငကာကြယေရးေလာပါးေစေရးအတြက ေဆာငရြကႏငဖြယရာရပါသည။ ပထမအခကမာ လႊတေတာမ

ျဖစေစ၊ ေရးရာေကာမတမျဖစေစ၊ ပဋပကၡေျဖရငးေရးအတြက အစးရ၏ မဝါဒႏင အစအစဥမားသည အမားျပညသလလားမႈရသည

351 Min zin , Journal Of Democracy, Burma Votes for Change :The New Configuraiton of Power, Vol.27, Issues.2, 2016 April ,P-127 352 Min zin , Journal Of Democracy, Burma Votes for Change :The New Configuraiton of Power, Vol.27, Issues.2, 2016 April ,P-127353 ကခငျပညနယမ အနအယလဒပါတ၀င အမးသားလႊတေတာကယစားလယတစဥးႏင၂၀၁၉ စကတငဘာလအတြငး ဆကသြယ ေမးျမနးမႈ354 ဒတယအႀကမ လႊတေတာ သကတမး အမးသားလႊတေတာကယစားလယ ဥးခငေမာငျမငႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမ355 Min Than, Military Mps in Myanmar Parliaments, ISEAS (2018) , Singapore356 Min Zin, Configuration of Power , Journal of Democracy, 2016

131131


ပဋပကၡေျဖရငးကာကြယေရးလပငနးစဥအတြက မဆငးမတြတ ႔ျပနႏငသညအေျခအေနမးျဖစေနေစရန တကတြနးမႈႏင

ယငးကသ႔ေဆာငရြကျခငးမာ ပဋပကၡမား ယငးႏငပတသကသညေဘးထြကဆးကးမား ကာကြယေျဖရငးရာတြင အစးရ၏

တညၾကညမႈအေပၚ လထမယၾကညမႈတးလာေစႏငေရးအတြက အစးရမ သတမမေစရန ရညရြယလရငးျဖစသည။ အစးရအား

ထနးေထႏငသည လႊတေတာမးဆလင ယငးကစၥမားမာ ခကခမည မဟတပါေခ။

လၿခေရးစစတပမာ ဒမကေရစနညးက အရပသားအစးရအပခပမႈေအာကတြင မရသညအခငးအကငးတြင ပဋပကၡမားမာ

ပမျပငးထနမႈမား ျဖစႏငေလရရာ အေရးႀကးဆးအခကတစခကမာ ပါလမနအေနျဖင လၿခေရးက႑အေပၚ အပခပေရးအစးရ

မႀကးၾကပႏငရနအတြက အကညေပးျခငး၊ ယငးသ႔လၿခေရးက႑အားအရပသားမ ထနးခပႏငငႀကးမႈမာ အရပသားသက

သက ထနးခပမႈဆသညထက ဒမကရကတစနညးကထနးခပမႈဆသည အေနထားေရာကေအာငသြားဖ႔လသညအတြက

လထေထာကခမႈရသည ပါလမနအခနးက႑မာ အရပဘကႏင စစဘကအၾကားတညေဆာကေပးေရး အေရးႀကးေၾကာငးႏင

ဘေဂးရးယား၊ ခက၊ လစသေရးနးယား၊ လတဗးယား၊ ဟနေဂရတ႔ကသ႔ အေရ႕ဥေရာပႏငငမား၏ အကးအေျပာငးကာလတြင

ပါလမနအကအညျဖင လၿခေရးက႑အား ဒမကရကတစနညးက ထနးခပႏငခမႈမာ ဥပမာေကာငးျဖစသည။357

အရပဘက စစဘကဆကဆေရးေကာငးမြနေအာင တညေဆာကၿပး လၿခေရးက႑အား ဒမကရကတစနညးက ထနးသမးႏင

မညအစအစဥအတြက ပါလမနပါဝငရမညအခနးက႑တြင လၿခေရးက႑ႏင ပတသကသညဘတဂကမားအား ျပနလညသး

သပေပးျခငး၊ လၿခေရးကာကြယေရးက႑ႏင ပတသကသညဥပေဒမား ပမေကာငးမြနလာေစရန ဖနတးေပးျခငး၊ ယငး

ဥပေဒႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးျငငးခမႈမားျပလပေစျခငး ကသ႔ေသာ ကစၥရပမားပါဝငသလ အစးရအေနျဖငလညး လၿခေရး

ကာကြယေရးက႑ဆသညမာ ျပညသအတြကျဖစေစေရး၊ မဝါဒခမတခြငရသႏင လၿခေရးတပဖြ႔ဝငမားအေနျဖင လထ၏အရငး

အျမစဘ႑ာမားက အသးျပၿပးရပတညေနသည ၎တ႔အေနျဖင ၎တ႔၏ လပရပမားအတြကတာဝနခမႈရေစေရးတ႔က

ၾကားဝငေဆာငရြကေပးရန လအပမညျဖစသည။358

လႊတေတာကယစားျပအစအဖြ႔သည အနစေအႏငငလးဆငရာ အပစရပစေရးစာခပအရ ကငးပသည ျပညေထာငစၿငမးခမး

ေရးညလာခ၂၁ ပငလသ႔လညး တကေရာကခြငရသညအစအဖြ႔ျဖစသည။ သမၼတဥးသနးစနလကထကတြင စတငကငးပသည

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခမစတင၍ အနအယလဒဥးေဆာငသည အစးရလကထကတြင ယငးညလာခကပင အမညျဖည

စြက၍ ကငးပသည ၂၁ ပငလ (ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ) ကငးပသညအႀကမတငးတြငလညး အစအဖြ႔တဖြ႔အေနျဖင

တကေရာကခသည။ ေခါငးစဥ ၅ချဖင ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမားမာလညး ဒတယအႀကမ၂၁ ပငလ (တတယအႀကမ ျပညေထာငစ

ၿငမးခမးေရးညလာခ၂ဝ၁၇) ခနစမသာ စတငႏငချခငးျဖစၿပး ယငးအႀကမတြငမ လႊတေတာအစအဖြ႔မာ ၇၅ ဥးျဖင အစးရ

အစအဖြ ႔ႏင အေရအတြကတညစြာ ၿငမးခမးေရးညလာခတြင တကေရာကချခငးျဖစသည။ ၿငမးခမးေရးညလာခတြင

လႊတေတာအစအဖြ႔အေနျဖင ပါဝငေသာလညး ညလာခတြင ေဆြးေႏြးရမညကစၥရပမားအတြက လႊတေတာအတြငးႀကတင

တငပငေဆြးေႏြးမႈ မရျခငး၊ လႊတေတာတြငး အနအယလဒ မဟတသည အျခားပါတမားမ ကယစားလယအခ႕ ပါဝငေသာ

လညး အာဏာရပါတမ အမားစသာျဖစသျဖင အစးရအဖြ႔သေဘာထားသာ သကေရာကေစသည အစအဖြ႔ဟဆႏငသည။359

ႏငငလးဆငရာ အပစရပစေရး စာခပ အနစေအစာခပပဒမ (၂၂) အရ ကငးပျခငးျဖစသည ၂၂ (ဃ) အရ ညလာခမ ထြကလာ

သည ဆးျဖတခကမားအေပၚ အေျခခ၍ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအပါအဝင ဥပေဒမားက လသလျပငဆငျခငး၊ ျဖညစြကျခငးႏင

ပယဖကျခငးမားက လပထးလပနညးႏငအည ျပလပရမညျဖစေပသည။

357 Born, Fluri, and Johnsson, Parliamentary Oversight of Security Sector, 2003: cited, Mitchell O’ Brien and others,, Parliaments as Peacebuilders in Conflicts- Affected Countries, 2008, P-82.

358 Ibid.359 ၂၁ပငလ ၿငမးခမးေရးညလာခတကဖးသည ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာကယစားလယအခ႕ႏင ၂၀၁၉ ၾသဂတလအတြငး ဆကသြယေမးျမနးမႈ

132132


၂၁ ပငလ ၃ႀကမ၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ စစေပါငး ၄ ႀကမ ကငးပမႈအၿပးတြင ျပညေထာငစသေဘာတညခက

၅၁ခကက စစညးထားႏငခၿပး ျပညေထာငစသေဘာတညခကအပငး (၁) ႏင (၂) တြင ပါသညအခကမားက ျပညေထာငစ

လႊတေတာက အတညျပေပးခပါသည။ သ႔ေသာ ၂ဝ၁၉ ခႏစ ႏစဆနးပငးတြင ျပနလညစတငလာခသည အနအယလဒ

ဥးေဆာငသည လႊတေတာတြငး ေျခဥျပငဆငေရးလႈပရားမႈမားတြင ယငးအခကမားႏငပတသကၿပး အာဏာရပါတဘကမတင

သြငးသည ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးအဆျပခကတြင ပါဝငမႈကမေတြ႔ရပါ။ ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပမ တငသြငးသညအေျခခဥပေဒ

ျပငဆငေရးအဆျပခကတြငမ ၂၁ ပငလတြင သေဘာတထားသညႏငငေတာက ဒမကေရစႏငဖကဒရယစနစက အေျခခေသာ

ျပညေထာငစအျဖစ ဖြ႔စညးရမညဆသညအခကက ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒ၊ အခနး (၁) အေျခခမမား၊ ပဒမ ႏငငေတာကျပည

ေထာငစစနစျဖင ဖြ႔စညးတညေဆာကသညဆသညေနရာတြင အစားထးထညသြငးရန တငျပထားသညက ေတြ႔ရသည။

ေျမယာႏငသဘာဝပတဝနးကငက႑ မဝါဒသေဘာတညခကတြင ႏငငသားတငးသည ေျမယာဥပေဒႏငအည ေျမယာပငဆငခြငႏင

စမပငခြငရသည။ ေျမယာမဝါဒေရးဆြရာတြင လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမား၊ ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ ဒမကေရစႏငဖကဒရယစႏႈနး

မား ထညသြငးစဥးစားေရးဆြရန၊ ေျမယာကစၥရပမားႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈႏင ရငးလငးသညမဝါဒျဖစရနဆသည

အခကပါဝငပါသည။

၂ဝ၁၂ ေျမလြတေျမလပေျမရငးဥပေဒက ျပငဆငသည ၂ဝ၁၈ ခႏစ ေျမလြတေျမလပေျမရငးဥပေဒ ထြကလာသညအခါ

ေဒသခတငးရငးသားမား၏ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမပငခြငက ထခကေစၿပး ျပညေထာငစသေဘာတစာခပပါ ေျမယာက႑

သေဘာတညခကမားႏင ဆန႔ကငေနသညဟဆကာ အႀကးအကယေဝဖနခေနရပါသည။ ယငးကစၥအေပၚ အနစေအအပစရပ

တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားကလညး ေၾကျငာခကထတျပနကန႔ကြကထားပါသည။360၂၁ပငလ ျပညေထာငစၿငမးခမး

ေရးလပငနးစဥမ ထြကလာသညသေဘာတညခကမားက မညသ႔အေကာငထညေဖာမညနညးဆသညကစၥမာ ယခအထေသာင

မတင ေရမကဆ အေျခအေနဟ ဆရမညျဖစေနပါသည။

၂၁ ပငလတကေနသည တငးရငးသားလကနကကငအစအဖြ႔မ ကယစားလယတစဥးကမ လႊတေတာမာလညး အစးရကသ႔ပင

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ၎ပါဝငမႈမာ ဟလလဒလလျဖစေနၿပး ပြၾကညပရတသတကသ႔ပငျဖစေနကာ လႊတေတာအစအဖြ႔

အေနျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင တစကမတမတလကပါႏငမည ကယစားလယအစအဖြ႔မား ထားရသငသညဟမတခကျပသည။361

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင ကာလအတနၾကာ ရငးႏးခသညတငးရငးသား လကနကကငအဖြ ႔မ ေခါငးေဆာငတစဥးကမ

လကရအနအယလဒဥးေဆာငသည အာဏာမ႑ငမား၏ လမးစေရးရာမဝါဒမားေၾကာင ၎အေနျဖင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည

ႏင အနအယလဒတ႔၏ ဥးေဆာငမႈေနာကက ၎အေနျဖင ဆကလကလကပါေဆာငရြကႏငမႈ မျပႏငေၾကာငးေျပာသည။362

360 မတလ ၇၊ ၂၀၁၉ ရကစြျဖင ထတျပနထားသည အနစေအအပစရပ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မား၏ ေၾကညာခကမ361 KNU ကရငအမးသားအစညးအရးမ အေထြေထြအတြငးေရးမး ဖဒေစာတာဒမးႏင ၂၀၁၉ ေမလ အတြငး ဆကသြယ ေမးျမနးမႈမ362 ရမးျပညတးတကေရးပါတ SSPP/SSA နာယကဗလခပႀကးေဆထငႏင ၂၀၁၉ ဇလငလ အတြငးက ရနကနတြင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ

133133


4.12/ &IyfaxG;vSonfh EdkifiHa&;aemufcHtajctaeESifh 'kwd,tBudrftrsKd;om;vTwfawmf4.12/ &IyfaxG;vSonfh EdkifiHa&;aemufcHtajctaeESifh 'kwd,tBudrftrsKd;om;vTwfawmf

အသြငကးေျပာငးေရးလပသည ႏငငမားတြင စပၾကားစနစ (အာဏာရငတပငး သ႔မဟတ စစလကနကကင လၿခေရးတပမား

အရပဘကထနးခပမႈေအာကတြင မရျခငး) တခါတရတြင စပၾကားအာဏာရငစနစမာ ဒမကေရစ၏ စြမးေဆာငခကမားအေပၚ

အာဏာရငလကၡဏာမားျဖင ေပါငးစပထာားသည ႏငငေရးစနစဟအဓပၸာယဖြင363ထားၿပး ယငးစနစမားတြင ဒမကေရစပ

ဆနျခငး၊ အာဏာရငပဆနျခငးမားလညး ရႏငပါသည။

စပၾကားအာဏာရငစနစအား ဒမကေရစ တငးျပညကပျပည မရခငကာလ ထပစမးအျဖစ တခါတရျမငေတြ႔ရႏငသကသ႔

စပၾကားအာဏာရငစနစေအာကမာပင အခနအေတာၾကာၾကာ ရေနႏငတာမးလညး ျဖစေနႏငပါသည။364 ျမနမာကသ႔စစတပ

ႏင အရပသားအစးရ ပးတြအပခပသည စပၾကားစနစသးၿပး အသြငကးေျပာငးေရး ျဖတသနးသညတငးျပညအတြက လကရ

ႀကေနရသည ႏငငေရးအခငးအကငးမာ အရႈပအေထြးဆးကာလတခက ျဖတသနးေနရသညဟ သးသပမႈမားလညးရေနသည။

အာဏာရငစရကဆလင သာမနလအမားစက ဆယစႏစမားစြာ ႏငငအားခပကငလာသည စစတပကပင ေျပးျမငမၾကမာျဖစေပမ

အာဏာရငေခတလြန ဒတယသကတမးအေရာကတြငမ ဒမကေရစအတြက တြနးကနရမႈမားသည တပမေတာတဖြ႔တညး၏

အာဏရငဝါဒက တမးညႊတသညျဖစႏငေျခလားရာက တြနးလနေနရရတငမကပ အစးရအဖြ႔အားထနးခပထားသည ယခငက

အတကအခမား၏ အာဏာရငဝါဒက တမးညႊတလာသညလားရာကပါ တြနးလနေနၾကရသညဟ အကျဖတခရမႈမားလညးရလာသည။365

ဒမကေရစကးေျပာငးမႈ မေအာငျမငေသးေသာလညး လကေတြ႔ႏငငေရးကစားကြငးတစခလး ပါတတစခတညးက ခပကငလာသညအခန၊

အထးသျဖင ႏငငေရးပါတတစခက ေပၚထြနးစ ဒမကေရစေရြးေကာကပြစနစတခတြင ေသာငၿပကမးၿပ ႏငလကခနတြင

အာဏာရငစနစပစသစ တစခဆသ႔ ေလာကသြားတတၿပး အျခားအတကအခႏငငေရးပါတမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး

မား၏ ေမးခြနးထတမႈမားက အေရးယတ႔ျပနစရာ မလေတာဟဆသည အေတြးမးရလာႏငသည။ လႊတေတာအတြငး အတက

အခပါဝငမႈနညးသညအတြက လမႈအဖြ႔အစညးအတြငး အားေကာငးသည အျပနအလနထနးေကာငးမႈက ဖနတးေပးဖ႔အတြက

အားနညးလာမႈရလာသည။366

တငးျပည၏ အပခပေရးယႏရားျဖန႔ကကဝနေဆာငႏငမႈမား ၾကညလကျပနလင သဘာဝေဘးအႏရယေၾကာငျဖစေစ၊

စစေဘးေၾကာငျဖစေစ၊ အျခားေဘးဆငရာအေရးေပၚအေျခအေနေၾကာင အေရးအေၾကာငးဆလင လထမ ဘနးေတာႀကး ေ

ကာငးစသည သာသနာေရးဆငရာေနရာမားသ႔ ခလႈရနသြားေရာကေလရသညမာ မျငငးသာသညကစၥပင ျဖစသည။ ထကသ႔

ကစၥရပမားမာ စစမကပဋပကၡျဖစပြားျခငး မရသညနယေျမမားတြငပင ျမငေတြ႔ရေလရေသာ ကစၥရပျဖစသည။ ယငးကသ႔

အေရးႀကပါက အစးရယႏရားမဟတသည ဘာသာေရးဆငရာ အေဆာကအအတြင မခရျခငး၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားထ

အကအညေတာငးရျခငးကစၥမားမာ ႏငငေတာ၏ ေဒသဆငရာအပခပမႈယႏရားတြင တရားဝငမပါသည ဘနးေတာႀကးေကာငး

(ေဒသႏရအပခပေရး Local Governance) အလပက ဝငေရာကလပေပးေနရသည သေဘာေဆာငလာေပသည။

363 Lewitsky and Way, The Rise of Competitive Authoritarianism, Journal of Democracy, Vol.13, No.2, 2002, April.364 Camilla Buzzi, Critical Perspectives on Civil Society,Myanmar Quarterly, Vol.1, Issue.1, 2016, P-50.365 Larry Diamond, Myanmar Quaterly Foreword, Vol.1, Issue.1 , 2016 ; and Khin Zaw Win, Twin Authoritarianisms in Myanmar, New

Mandalar , 13 September 2019, https://www.newmandala.org/twin-authoritarianisms/ ( Accessed 2019 September 18 )366 Larry Diamond , Myanmar Quaterly, 2016 , P-15

134134


အဆပါ သာသနာေရးဆငရာ ပရဝဏမားသ႔ အေရးေပၚသြားေရာကခလႈေနရျခငးသညပငလင ႏငငေတာမ လထအားေပးႏငသည

ဝနေဆာငမႈဆငရာ လကတႏငပတသက၍ လထအေနျဖင မယၾကညမႈ သသယမားရေနျခငးက ညႊနးဆရာေရာကေပသည။

ႏငငေတာ (State) ၏ ျပညသမားထေပးရသည တာဝနမာ သးရပသာရေပသည။

(၁) လမႈဘဝလၿခေရး

(၂) အစးရယႏရားမား၏ ဝနေဆာငမႈ

(၃) အခပအျခာအာဏာတညတ႔မႈဆငရာကစၥ စသျဖင ၃ ရပသာ ျဖစသည။

လကနကကင ပဋပကၡမား ရသည ျပညနယမား အမညမးစျဖင လကနကကငတပဖြ႔မား ရေနသည ေဒသမားတြငမ အစးရ

အပခပေရး လကတဝနေဆာငမႈ အပါအဝင အခပအျခာ အာဏာကစၥကအစ အမညေပါငးစ နာမညတပေခၚႏငသည အစးရ

မဟတသည အဖြ႔အစညးမားက ဝနေဆာငအပခပမႈ ဆငရာလပငနးမားတြင ပါဝငေနပါသည။

ဥပမာအားျဖင ရမးျပညနယ အပခပေရးၿမ ႕ေတာ ေတာငႀကးအနးတဝက ဟပးရပေစာက မငးပြနကသ႔ ေဒသမားက ၾကညလငပင

ေဒသႏရ အပခပေရးဆငရာ ဝနေဆာငမႈက ပစအမးမးျဖင အစးရလကတအားနညးေနမႈက ေပၚလြငေနေစေပသည။

ေတာငႀကးၿမ႕ေနျပညသမားအတြက ရမးအစးရ၊ ေထြအပ၊ ရတ႔မာ အေရးပါႏငေသာလညး ေတာငႀကးၿမ႕နယအတြငးေကာက

တလးႀကးလ ေဒသမားအတြကမ ယငးေဒသခမား၏ ေန႔စဥ လမႈဘဝရငသနရပတညေရဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ျပညသ႔

စစ၊ ပအဝးအဖြ႔အစညးႏင ဘနးေတာႀကးေကာငးတ႔မာ ပအေရးပါႏငေပသည။ ေတာငႀကးႏင ၁၁ မငအကြာ ပအဝးကယပင

အပခပခြငရေဒသလ ေနရာမးတြင ဆလင အစးရဌာနမားထက ပအဝး ျပညသ႔စစ၊ ဟပးေျမာကပငးမ ရမးရြာမားအတြက

တငးရငး သားလကနကကင အာစအကစအကစ၊ ရမး ႏင ပအဝး ဘနးေတာႀကးေကာငးမားမာ ေဒသခလထအတြက

ပမအေရးပါေကာငး ပါႏငသည အေျခအေနပင။367

အခြနေပးေဆာငျခငး၊ သာေရးနာေရးမအစ ဖြ႔ၿဖးေရး လမးပနးဆကသြယေရးက႑မားတြင ႏငငေတာဝနေဆာငမႈ ႏင အာဏာ

ျဖန႔ကကမႈ အားနညးမႈ ရေနသည ေဒသမားဟ ေယဘယ သတမတႏငသည။ NDAA အမးသား ဒမကေရစ မဟာမတ

တပမ ေတာ အပခပသည မငးလား၊ UWSA အပခပသည ဝ ေဒသလေနရာမးဆလင အစးရ၏ အပခပမႈယႏရား

ဝနေဆာငမႈ၊ အခပအျခာအာဏာ လးဝမရသည ေဒသျဖစသလ ထေဒသေန ျပညသမားအတြက လမႈဘဝ ရပတညေရးအတြက

ျပညမ အစးရဝနေဆာငမႈမားမာ ၎တ႔အတြက လားလားမ မပတသကသညႏယပင ျဖစသည။ သးစြသည ေငြေၾကးကအစ

အပခပမႈယႏရားအဆး ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာ မရေတာဟ ဆရမေလာကပင။368 ကရငလကနကကငအဖြ႔ျဖစေသာ

ကရငအမးသားအစညးအရးႏင အစးရ ထနးခပနယအစပတြင ေနသမား အဖ႔မ ဥပေဒ ႏစရပႏင ေနေနရပါသည။

အသြငကးေျပာငးေရး ေအာငျမငမႈ ျမနဆနႏင၊ မျမနဆနႏငဆသည အခကမားတြင ႏငငအတြငး အမတသရပလကၡဏာအရ

အပစမား မားျပားမႈအေပၚ စမကငတြယႏငစြမး ရ/မရ ဆသညအခက ပါဝငေနရာ လမးစတမးတညးနးပါး ျဖစေနသညႏငငမား

အတြကမ ႏငငေတာ (State) ႏင ထတမးတညးေသာ လထအၾကားဆကဆေရးမာ ႏငငေတာ တညရလညပတမႈ

တရားဝငမႈအတြက အေရးပါသည အေျခအေနပင ျဖစသည။ လမး၊ ဘာသာ တစမးမကရသည တငးျပညမားအဖ႔ ႏငငေတာ

ႏင လ႔အဖြ႔အစညးအၾကား ဆကဆေရးကစၥတြင မတညသည လမႈအသငးအဝငးအၾကား ဆကဆေရးေကာငးမြနမႈ ရ/မရဆသည

367 ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ၈ေလးလး၏ ၃၁ႏစ ျပညႏစပတလညအျဖစ ရနကနတြင ကငးပေသာ ၈ေလးလး လာရာလားရာေဆြးေႏြးမႈတြင ႏငငေရးေလလာသ ဥးမငးဇငေဆြးေႏြးခကမ ေကာကႏႈတခက

368 စငးထြနးေအာငလြင၊ ယေန႔ေခတႏငငေရး မဂၢဇငး၊ တငးရငးသားနယေျမႏငငေတာလကတ ယႏရားျဖန႔ကကႏငမႈဆငရာ စနေခၚခက၊ ၂၀၁၉ ခနစ၊ ေအာကတဘာလထတႏင မငးလား ႏစ၃၀ျပည အခမးအနားသ႔ တကေရာကခသည ဥးကကႀကး၏ ၈ ေလးလး ၃၁ ႏစျပည အခမးအနားတြင ျပနလညရငးလငးေျပာဆမႈ

135135


ကစၥမားသညလညး ႏငငေတာ၏ အာဏာ ဝနေဆာငမႈ အခပအျခာအာဏာ လကတ ျဖန႔ကကႏငမႈအတြက အေရးပါလာေပသည။

(ဥပမာအားျဖင ရခငႏင ဆကဆေရးဆးရြားမႈ ကစၥမား၊ လမႈ ကြနယကမဒယာမားတြင ရခင-ဗမာအမညတပ ဆဆမႈမား)။

လကရ ျမနမာျပည၏ အေနအထားအရမ ႏငငေတာ အာဏာဗဟခကမတြငပင အာဏာပငစးသ ႏစစရေနသည အေျခခဥပေဒပါ

ေပးထားခကအရ စပၾကား (ဟကဘရစ) စနစျဖင အသကဆကေနရငး အဆပါ အပစႏစစအၾကားတြငပါ ၿပငဆငမႈ လကၡဏာ

မား ေတြ႔လာရသည။

ႏငငေတာ ၾသဇာအာဏာျဖန႔ကကႏငစြမးႏင ႏငငေတာႏင လ႔အဖြ႔အစညးမားအၾကား ဆကဆေရး က႑ႏစရပစလးတြင ျပငပမ

သကေရာကမႈ ရသည ဇာတေကာငမားလညး ထငထငရားရားေပၚထြကေနၿပး တနညးမဟတ တဖျဖင ပတသကေနပါသည။

( ဥပမာ- တ႐တ၊ ကလသမဂၢ အပါအဝင ပတဝနးကင ႏငငအခ႕ အလႊာစ ျမနမာအေရးဇာတေကာငမားႏင ပတသကမႈတြနးအားမား)။

ယငးအေျခအေနတြင စးရမစရာေကာငးသည အခကမာ အနာဂတ အမးသားဘလကၡဏာေဆာငသညႏငငေတာ (Nation

Building) အား ညညၫြတၫြတျဖင မညကသ႔ ပေဖာမညဆသည တငကးစဥးစားခကမး ဗဟပါဝါ ခပကငသ ႏစစစလးတြင

ရငးရငးလငးလငး မရျခငးပင။369

369 ဥးမငးဇင- ၈ေလးလး ၃၁ႏစေျမာက အထမးအမတ၊ ၈ေလးလးလာရာႏင လားရာစကား၀ငးေဟာေျပာေဆြးေႏြးမႈမ (၂၀၁၉ ၊ ရနကန)

136136


ပ ( ၁၆) အာဏာရငေခတလြန ဒတယသကတမး ႏငငေတာ (State) လကတ ျဖန႔ကကႏငမႈအားနညးေနသည အရပဘက၊

စစဘတ ဆကဆေရးအခငးအကငး သရပျပမႈပ

အလြနရႈပေထြးလသည ႏငငေရးေနာကခအေျခအေနတရပႏင အငစတကးရငးမား အားေကာငးေမာငးသန မျဖစလသည

ေခတမ ဒမကေရစ ႏငငေတာတညေဆာကေရးဆငရာတငကးလအပခကမားအေျမာကအျမားရေနခနတြင လညပတေနရသည

အမးသားလႊတေတာႏင လႊတေတာတစခလး၏ အခနးက႑ကသျမငေစလရငးျဖစၿပးယမးယငမ႑ငမားထနးေထရနမာ

ဥပေဒျပေရးမ႑င အေနျဖင အေရးပါသည အခနးက႑တြင ရေနကာဥပေဒျပေရးမ႑င အားေကာငး၊ မေကာငးမာ ဒမကေရစ

ကးေျပာငးေရးကၾကမၼာႏင ဆကစပေနသညကသတခပမေစလရငးျဖစသည။

*****

ႏငငေတာ

လ႔အဖြ႔အစညး (ဗမာ)

ႏငငေတာ (ထမးေဆာငရမညတာဝန)

ျပငပမ သကေရာကမႈမား (ဥပမာ- UN, တရတ)

ဗမာမဟတသည လ႔အဖြ႔အစညး

(တငးရငးသားလမးစ၊ လနညးစ)

စပၾကားစနစအေျချပ အရပဘကစစဘက ဆကဆေရး

အစးရ စစတပ အျခား လမႈအဖြ႔အစညးSocietal Groups

လနညးစ တငးရငးသား

NGO/CB/CSO အလားတ

မဒယာဗမာလမားစ

လမႈဘဝလၿခေရး

အခပအျခာအာဏာ

ဝနေဆာငမႈ

အလစခငး တပန႔ဆကဆေရးလထအျမင ေကာငးမြနရန ေဆာငရြကႏငမႈမရ

ဆကဆေရး အတနအသငေအာကအဆငမာရ

- ႏငငေတာတာဝနက တငးရငးသားလကနကကငမား၊ အရပဖကအဖြ႔မား၊ ဘာသာေရးအသငးအဖြ႔မားထမးေဆာငေနရသည ေဒသမားစြာရ- ဝ ႏင မနးလား ေဒသတ႔မာ အခပအျခာအာဏာဆးရႈးၿပးေဒသမားျဖစ

ထပပငးေခါငးေဆာငအသးသးတ႔၏ ဆကဆေရးမသည လ႔အဖြ႔အစညးတစခလး ေကာငးမြနသည အျပနအလနဆကဆေရးအျဖစ ပေဖာႏငမႈ မရေပ။

စနေခၚမႈဖအား



ဝနေဆာငတာဝနခ/ တာဝနယမႈအားနညးလာ

ဆကဆေရးမေကာငးလ

ed*Hk;ed*Hk;

138138


139139



ed*Hk;ed*Hk;

5.1/ oHk;oyfjcif;ESifhrSwfcsuf5.1/ oHk;oyfjcif;ESifhrSwfcsuf

ဒမကေရစ လးဝ မရျခငးထက အတနသင လႊတလပမႈရသညစနစမာ တငးၾကပခပကငမႈ မားလြနးသည အာဏာရငစနစထက

ပမေကာငးမြနသညနညးတ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ စပၾကားအပခပမႈစနစႏငအတ ျမနမာလႊတေတာ ျပနလညေပၚေပါက

လာသညမာ သကတမးႏစႀကမပင ရခ ၿပျဖစသည။ လႊတေတာအစညးအေဝး တစႀကမၿပးတငး ပမထးျခားရရငသည

ရလဒမားကအေစာပငးကာလက ခပသြကသြကေဆာငၾကဥးေပးႏငခၿပး စစအပခပေရးကာလက မစဥစားရေလာကသည ဥပေဒမား

ျပငဆငပယဖကျခငး လပငနးမားကလညး ေဆာငရြကခၾကသည။ တကၾကြသည ျမနမာအရပဘက အဖြ႔အစညးမားသည

လႊတေတာသ႔ အႀကျပခက အေျမာကအျမားေပးခၾကၿပး လႊတေတာတြငဝငထြက ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားလညး လပခၾကပါသည။

ယငးသ႔ ဆလကသညအတြက ျမနမာလႊတေတာသည ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး ေအာငျမငေရးအတြက နညးမနလမးမနျဖင

လမးေၾကာငးမနေပၚ ေရာကေနၿပဟေတာ ဆလရငး မဟတပါ။ လႊတေတာမ ျပလကသည ဥပေဒမားသည အရညအေသြးပငး

ဆငရာ ေမးခြနးထတရမညကစၥ အမားအျပားရေနခၿပး အတညျပထားသည ဥပေဒတရပထကပင မၾကာခဏ ျပငဆငရမႈမား

လညးေပၚေပါကေနပါသည။

အထးသျဖင အမးသားလႊတေတာဆလင လညပတမႈပစအရ ျပညနယမား၊ တငးရငးသားမား၏ အကးစးပြားက ကာကြယေပးႏငသည

အေျခအေနသ႔ မေရာကေသးပါ။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ ေဒသသားျဖစမႈ၊ လမးစအစအဖြ႔မား၊ ျပညနယမားႏင သကဆင

သည ဗဟအဆင ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး၊ အကာကြယေပးေရးဆငရာ သးျခားဖြငဆမႈ အလအေလာက မပါဝငေပ။

ဗဟအဆင ဥပေဒျပေရးတြင လႊတေတာႏစရပရေနေသာလညး ေရာျပြနးတညရေနသည ဥပေဒျပပငခြငအာဏာ၊ အေျခခဥပေဒ

အရ ျပညနယ၊ တငးေဒသမားအေရး သးျခားျပ႒ာနးထားျခငး မရမႈ၊ ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာတ႔အၾကား

ကယစားလယ အေရအတြကကြာဟမႈ၊ ေရြးေကာကတငေျမႇာကမႈပစတ႔ေၾကာင ျပညနယမား၊ တငးမား၏ အကးစးပြားအတြက

ထေရာကစြာ ကာကြယႏငမႈ မရလပါ။

ကယစားလယမား၏ လမနေနရာမနျဖစမႈ မျဖစမႈ၊ ဥပေဒျပေရးႏငဆငရာ ဘာသာရပမားအေပၚ အကၽြမးတဝငရမႈ မရမႈ၊ လမၼာပါး

နပစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငစြမး ရ/မရ စသျဖင ဥပေဒျပေရးမ႑င အားေကာငးမႈအတြက အေရးပါသည ဆငရာကစၥရပမားက

လညး ေဝဖနေထာကျပစရာကစၥမားအျဖစ ရေနဆျဖစပါသည။ အထကလႊတေတာပစ ဖကဒရယသေဘာအရ၊ သကဝငမႈအရလညး

အမးသားလႊတေတာကယတငကပင အျခားအာဏာမ႑င အငစတကးရငးမားအေပၚ ျပနလညသကဝငမႈရေစသည အခြငအ

လမးနညးပါးေနလြနးသညအတြက ဖကဒရယသေဘာ သကဝငမႈအရ အားနညးလြနးသည လႊတေတာအျဖစသာ ေကာကခက

ခရမညျဖစသည။

140140


သကတမးႏစရပအတြငး ျမနမာလႊတေတာအေနျဖင အတတႏငဆး ႀကးစားေဆာငရြကေနၾကေသာလညး လြနခသညႏစေပါငး

၅ဝ ေကာကာလက ျမနမာႏငငတြငရခသည ဥပေဒျပမႈ ေကာငးမြနသညလႊတေတာ အဆငအတနးသ႔ ျပနေရာကေရးဆသည

ကစၥမာ အဆမတနေဝးလြနးလသည အေျခအေနတြင ရေနဆပင ျဖစသည။ အမနစငစစအားျဖင လြတလပေရးရၿပးစကာလ ပါ

လမနဒမကေရစေခတကကငသးခသည လႊတေတာႏစရပပစသညပငလင အေရအတြကေကာ အခြငအာဏာအရပါ ျပညသ႔

လႊတေတာက အသာရေစသည ဥပေဒျပေရးဆငရာစဖြ႔မႈအျဖစ အကျဖတခရၿပး တပါတတညးကသာ ႀကးစးေနသည ပါတစအာဏာရင

စနစအျဖစ တငစားခရျခငးျဖစရာလမးစမားႏင ျပညနယမား၏ ဥပေဒျပေရးမ႑ငဆငရာ သးျခားဆးျဖတခြငအတြက

အားနညးေစသည လႊတေတာစဖြ႔မႈသာ ျဖစခသည။370

ကာလရည အာဏာရငစနစေအာကတြငေနခရၿပး ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥမာ အသစတဖနျပနလညေပၚထြနးလာသည

လပငနးစဥျဖစသညအေလာက ကၽြမးကငမႈအားနညးျခငး၊ စဖြ႔လပကငႏငမႈအားနညးျခငးတ႔မာ ပထမအႀကမ လႊတေတာ

သကတမးကတညးက ေပၚလြငေစခသလ၊ ပထမအႀကမ လႊတေတာသကတမးမ အေတြ႔အႀကရသည ကယစားလယ ၁၃

ရာခငႏႈနးသာ ဒတယအႀကမ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ျပနလညပါဝငလာေတာမႈ ပါတအစးရ ႀကးစးမးမားျပားလာမႈ၊ စဖြ႔

ခတဆက လပကငႏငစြမးအားနညးျခငး၊ တစဥးခငး စြမးေဆာငရည အားနညးမႈ တ႔ေၾကာင လႊတေတာမာပထမအႀကမထက

ပမတးတက အားေကာငးလာေသာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငအျဖစ ေပၚထြနးလာျခငး မရေတာပါ။

အျခားအာဏာမ႑ငမားက ထနးေထႏငမႈ အားနညးလြနးျခငး၊ ေရးရာေကာမတမား အလပလပပႏင လပပငခြငအာဏာတးတက

မလာျခငး၊ လႊတေတာကယစားလယမား ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥတြင ပမအေထာကအပျဖစေစေရးအတြက ေထာကကအစအစဥမား

အားနညးေနမႈတ႔မာ ဥပေဒျပေရးမ႑ငအေနျဖင ခငမာတးတကေရးလပငနးကြမးကငစြာျဖင ဒမကေရစအတြက အေထာကအပ

ျဖစေစေရး တ႔တြငပါ အားနညးေစသည အခကမားျဖစေစခပါသည။

အထကေအာက အာဏာစးဆငးမႈပစမား၊ တငးၾကပစြာ ခပကငမႈမားေၾကာငလညး စးရမမမားျဖစေစခသလ လႊတေတာ၏

ေစာငၾကညထနးေကာငးမႈ သေဘာတရား၊ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ၏ အခနးက႑တ႔ကပါ လႊတေတာတြင

အသာစးရထားသည ပါတေခါငးေဆာငအခ႕၏ လႊတေတာဆငရာ အခနးက႑အေပၚ ပစမကနစြာနားလည သေဘာေပါကမႈ

တ႔မာ လကရစနစအေနျဖင မညသ႔မညပသြားေနသညက မမနးဆႏငမႈ၏ အေျဖပင ျဖစႏငပါသည။

ဒတယအႀကမ လႊတေတာ၏ ေဆာငရြကခကမား မဝါဒေရးရာ ေဖာထတဖနတးမႈ၊ လပငနးစဥမားအား ျပညသမားႏင

ပညာရငမားအား အသမေပးဘ လ႕ဝကေဆာာငရြကမႈ၊ ျပညသမားလြယကစြာ ဝငထြကေလလာအႀကျပႏငသည လႊတေတာ

မျဖစမႈတ႔မာ ပေနၿမ ကားေနၿမ အတငးရေနပါေသးသည။

ယခစာတမးမာ သကတမးႏစႀကမရ အမးသားလႊတေတာ၏ အခနးက႑ႏင လညပတမႈပသ႑ာနက အဓကထားေလလာျခငးျဖစၿပး

သကတမးႏစခ မျပညေသးခင အခနကာလ ၉ ႏစခန႔တာ လညပတမႈအတြက အခနကာလအားျဖင တစႏစခန႔သာ အခနယ

သေတသနျပချခငးျဖစရာ အခကအလကမား လေလာကသညဟေတာ မဆလပါ။ သ႔ေသာ ဖကဒရယယနစမားအျဖစ

အေရးပါ လာႏငဖြယရသည ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသမားအေပၚ အကာကြယေပးႏငမႈဆငရာ ကစၥရပႏင လႊတေတာ

အဆကအစပက အဓကထား အကျဖတျခငးျဖစေသာလညး ဥပေဒျပေရးမ႑ငႏင ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ

ဆကစပမႈ၏ အေရးပါမႈက မေမေလာရန လအပသည အခနျဖစသညဟ မးေမာငးထးျပလပါသည။

370 ၁၉၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒပဒမ (၁၀၉)၊ လႊတေတာတစရပက အတညျပထားၿပး အျခားလႊတေတာက ပယခ သ႔မဟတ အတညျပရနပကကြကသညဥပေဒၾကမးအား လႊတေတာႏစရပ တြဘကအစညးအေဝးတြင မခြဆးျဖတျခငး ျပသည။

141141


အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားတြင ျပညေထာငစအဆင အစးရအဖြ႔ႏင ပတသက၍သာ ရငးလငးတကသည ဖြငဆခကမား

ပါဝငမႈ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ အစအဖြ႔ႏင ျပညနယတငးအဆငမားအတြက တကရငးလငးသည လပပငခြင ျပ႒ာနးမႈႏင

ဖြငဆခကဆငရာ အားနညးခကမား၊ လႊတေတာဥပေဒ၊ နညးဥပေဒဆငရာ အားနညးခကမားကလညး အမးသားလႊတေတာ၏

လညပတမႈ ပသ႑ာနက အနညးႏင အမားဆသလ ပေဖာေစႏငသည ကစၥျဖစပါသည။

သ႔ေပလငကစား အငစတကးရငးခငမာအားေကာငးေစမႈႏင ႏငငေရးကးေျပာငးမႈတ႔တြင ဆႏၵႀကတင သျမငမႈႏငေပးအပ ထားသည

ကစားကြငးဆငရာ မေဘာငႏစခစလးအေရးႀကးသလ ျပျပငေျပာငးလလမႈ၊ ဆႏၵႀကတငေမာျမငမႈဆငရာ ကစၥမာမေဘာငျပ႒ာနး

ခကထက ပမအေရးႀကးသညဟ ႏငငေတာတညေဆာကေရးဆငရာ ဆရာႀကးအခ ႕၏ ေထာကျပမႈလညး ရေနခၿပး ျဖစပါသည။

5.2/ xnfhoGif;pOf;pm;oifhonfrsm;5.2/ xnfhoGif;pOf;pm;oifhonfrsm;

အမးသားလႊတေတာ လႈပရားေဆာငရြကပ ပမေကာငးမြနေစေရးအတြက စဥးစားျခငးမးႏင အနာဂတ ဖကဒရယစနစအတြက

အမးသားလႊတေတာ အေနျဖင ႀကတငျပငဆငသငသည အႀကျပခကမားက ၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒေအာကမ ေဆာငရြကႏင

သည ကစၥရပမားက တစပငး၊ အေျခခ ဥပေဒျပငမ ေဆာငရြကႏငသည ကစၥရပမား ဟ၍ ႏစမးႏစစားခြျခား ေဖာျပပါမည။

(1) vTwfawmf w&yfcsif;pD\ Oya'jyKa&;vkyfief;ESifh vkyfydkifcGifhwm0efrsm;udk wdwdyycGJxm;&ef(1) vTwfawmf w&yfcsif;pD\ Oya'jyKa&;vkyfief;ESifh vkyfydkifcGifhwm0efrsm;udk wdwdyycGJxm;&ef

ယငးအခကမာ ၂ဝဝ၈ ဥပေဒအရ လႊတေတာ တညရမႈအရ ျပျပငေျပာငးလရန ထညသြငးစဥးစားႏငသည အခကတခ႕ပါသလ

အေျခခဥပေဒျပငဆငမသာ အဆငေျပႏငမညအခကမားလညး ပါဝငေနသည။ လကရ အမးသားႏင ျပညသ႔လႊတေတာႏစရပမာ

ဥပေဒျပေရး အခြငအာဏာအတတပင ေပးထားရာ ရႈပေထြးမႈ မရဟထငရေသာလညး အခနးက႑မား သးသန႔ ခြထားျခငးျဖင

သကဆငရာ က႑အလက၊ အေၾကာငးအရာအလက၊ ေဆြးေႏြး ဥပေဒျပစမႈမားတြင ပအာရစးစကႏငစရာစနစတက ျဖစလာႏင

ပါသည။

ဥပမာအားျဖင တငးရငးသားအခြငအေရး၊ ျပညနယမား၊ တငးမား၊ ကယပငအပခပခြငေဒသမားႏင တကရက အကးသကေရာက

သကဆငႏငသည ကစၥရပမား၊ ဓေလထးတမး၊ ဥယာဥၿခေျမယာကသ႔ အေရးကစၥမား၊ ပတဝနးကငထနးသမးေရး၊ သတ

သယဇာတကစၥမား၊ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးဆငရာကစၥ၊ ၿငမးခမးေရးႏင ဖကဒရယအေရးတ႔က အထကလႊတေတာတြင

ေဆြးေႏြးၿပး ျပညသအမားႏင ဆငသည (စးပြားေရး၊ ေငြေၾကး၊ လမႈေရး) ကစၥမားက ျပညသ႔လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးရနကသ႔

ပစမးကလညး စဥးစားႏငသည။

ယငးအခကမာ အေျခခဥပေဒ ေပးထားခကအရ ေျပာငးရန အခကအခရႏငေသးေသာလညး လဝငမႈႀကးၾကပေရးဌာနအား

ျပညေထာငစအဆငတြငသာ စမခြငရေသာ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးထားမႈတြင ျပညနယ၊ တငးအဆင ဝနႀကးမား

ဒတယအႀကမသကတမးတြင ခန႔အပသက သ႔မဟတလငပင ဥပေဒျပေရးကစၥရပမားအတြက လႊတေတာႏစရပ အခနးက႑

ခြျခားသတမတလပကငမႈအခ႕က ေလကငရငး တျဖညးျဖညးပစကေအာင ပသြငးဆသညအသြငျဖင ျပစပးေထာင စမထား

သငပါသည။ ယငးကစၥမာ လႊတေတာႏစရပရ ဥကဌမား ညႇႏႈငးမႈျဖငပင စတငစမးသပႏငသည အေျခအေနျဖစသည။ ပထမအႀကမ

လႊတေတာကာလတြင ဥကဌအျဖစ တာဝနယခသည ဥးခငေအာငျမင လကထကတြငပင တငးရငးသားေဒသမား ျပညနယမားႏင

သကဆငသည ဥပေဒၾကမးတ႔က အမးသားလႊတေတာမ အစျပေစေရးအတြက အထးအေလးေပးခသညကလညး ေတြ႔ရပါသည။

142142


ယငးအစအစဥမာ အနာဂတ ဖကဒရယစနစသ႔ သြားမည ခရးအတြက ဥပေဒျပေရးဆငရာ ႀကတငျပငဆငမႈလညး ျဖစပါလမမည။

ယငးသ႔ အထကေဖာျပပါ အႀကျပခကမားအား ခငခငၿမၿမျဖစရန အတြကမ ၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခ ဥပေဒ ျပညေထာငစဥပေဒျပ

စာရငးတြင သးျခားေဖာျပခကျဖင ျပငဆငမႈမား ျပလပရမညျဖစပါသည။

အျငငးပြားဖြယ ဥပေဒအျဖစ ထြကေပၚလာသည ၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒ မတငခငကာလက တငးရငးသား ကယစားလယမားႏင

ဗလခပေအာငဆနးတ႔အၾကား သေဘာတညမႈႈအေပၚ အေျခခထားသည ၁၉၄၇ ခႏစ ဖဆပလ ညလာခသဘင၏ ဥပေဒျပေရး

ဆငရာ အေျခခမတြငပင ေဒသအလက ကယပငအပခပခြင ရသည သေဘာက အေျချပ၍ လမးစျပညနယမား၏ ဥပေဒျပခြင

အာဏာ သ႔မဟတ စမအပခပေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ စးပြားေရးအာဏာမားသည ျပညနယမားႏင ျပညေထာငစလႊတေတာ ဆကႏႊယမႈ

အျဖစ ျပညေထာငစအဆငတြင ျပညနယေရးရာ ဥပေဒျပေရးမ႑င ပးတြပငဆငခြငသေဘာ တနညးအားျဖင ျပညနယမား

အေပၚ အကးသကေရာကႏငသည ကစၥရပမားအတြက ျပညနယမား၏ လမးစလႊတေတာဆငရာ ကယစားလယမားမ

ဆးျဖတကာကြယခြငသေဘာ သကဝငမႈက အတအက အႀကျပေဖာျပခမႈမား ရခၿပးျဖစပါသည။371

ဆခပါ အခကမာ ဖကဒရယစနစသးသည ႏငငမားရ အထကလႊတေတာမားတြင ေတြ႔ရေလ ေတြ႔ရထရသည အခကလညး

ျဖစပါသည။ ယငးသ႔ ျပညနယမား၊ ဖကဒရယယနစမား ကယပငအပခပခြငေဒသမား အကးစးပြားကာကြယႏငမႈက

ထညသြငးထားျခငးအားျဖင ဥပမာအားျဖင ဒမကေရစ အႏငကငမႈ ဗဟမ စြကဖကမႈကသ႔ ျဖစပြားခသည မြနေဒသခမား

ကန႔ကြကေနေသာ ေခာငးဆတတား (ဗလခပေအာငဆနး တတား) က ျပညေထာငစလႊတေတာမ ဗလခပတတားအျဖစ

အတညျပေပးခသည ကစၥမားတြင အကာကြယေပးႏငမာ ျဖစသည။ ဖကဒရယ ျပညနယမားႏင သကဆငသည ဥပေဒၾကမးမားက

အထကလႊတေတာ (အမးသား လႊတေတာ) အေနျဖင ပယခခြငရေသာလညး မသကဆငသည ဥပေဒမားအတြက ဆငးငခြငသာ

ဆသည ဂာမန အထကလႊတေတာ ပစမးလညး ကငသးႏငပါသည။

အာဏာမ႑ငမားအၾကား ထနးေထမႈ ဟနခက ပမေကာငးမြနေရးအတြက လႊတေတာမ လပပငခြင အာဏာမားတြင ေအာက

လႊတေတာမ တရားသႀကးခပ ခန႔အပပါက အထကလႊတေတာမ ေရ႕ေနခပခန႔အပခြင၊ ေအာကလႊတေတာမ ေငြစာရငး ဘ႑ာ

ေရး ဘတဂကဆငရာ ဥပေဒၾကမးမားတငသြငးခြငႏင အထကလႊတေတာမ စာရငးစစခပခန႔အပခြင ပစမးမားမာလညး

စဥးစားသငသည အခကမား ျဖစသည။

ဖကဒရယရယႏငငအခ႕တြငမ အထကလႊတေတာမ ဥကဌအား ျပညေထာငစ ဒတယသမၼတ ေပးသည ပစမး ( ဥပမာ - အႏၵယ၊

အေမရကန ျပညေထာငစ) စသည ပစမားမာလညး စဥးစားသငသညအခကျဖစသည။

371 ျပညေထာငစ အငစတက ႕၊ ဖဆပလပဏာမ ျပငဆငမႈညလာခသဘင၊ ဖဆပလဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒမၾကမး၊ ျပညေထာငစဥပေဒျပအဖြ႔ ဆငရာအခနး (၅) မ ေကာကႏႈတခက၊ ဖကဒရယယဥေကးမႈ စာစဥ (၁) ၊ အပငး (ခ) ၊ ၂၀၁၈ ဧၿပ ၊ ရနကန ၊ စာ-၂၈-၂၉

143143


(2) a&G;aumufyGJpepft& wNydKifeufwnf; tukefra&G;cs,fbJ cGJjcm;csefxm;a&G;cs,fapjcif;(2) a&G;aumufyGJpepft& wNydKifeufwnf; tukefra&G;cs,fbJ cGJjcm;csefxm;a&G;cs,fapjcif;

(ယခအႀကျပခကမာ ၂ဝဝ၈ အေျခခ ဥပေဒ ျပငဆငမ ျဖစႏငမည အခကျဖစသည။)

ျမနမာႏငငတြင လကရကငသးသည ေရြးေကာကပြစနစႏင အာဏာလႊေျပာငးရယသည စနစမာ လႊတေတာ ၃ ရပစလးအတြက

ေရြးေကာကပြတၿပငနကတညးကငးပၿပး အစးရအကးအေျပာငးတြင အားလးၿပငနကတညး ေျပာငးလျခငးျဖစရာ မဝါဒေရးရာ

ဖငေႏးမႈမား၊ ရတတရက အေျပာငးအလျမနဆနမႈမားေၾကာင အာဏာမ႑ငအငစတကးရငးမား၏ တညျငမမႈ အေပၚ

သကေရာကမႈရပါသည။

အနးစပဆးအေနျဖင အေတြ႔အႀကရ လႊတေတာ ကယစားလယမား ၁၃ ရာခငႏႈနးသာကနရေတာသည ဒတယအႀကမ

လႊတေတာသကတမးတြင ဥပေဒျပေရးစြမးေဆာငရည တကမလာသညကစၥ၊ ဒြစ (ျပညေထာငစအဆင၊ ျပညနယတငးအဆင)

ခကျခငးအကးအေျပာငးလပရသည အပခပေရးမ႑င အလႊအေျပာငးတ႔ေၾကာငျဖစေပၚခသည မဝါဒေရးရာ ႏင အငစတကးရငး

လညပတမႈ တညၿငမမႈဆငရာစနေခၚခကမားမာ ဥပမာေကာငးမားပငျဖစသည။

အေျခခဥပေဒ ျပငရန အခကတခ႕လအပေပမ အေမရကနႏငငေရြးေကာကပြမားကသ႔ အထကလႊတေတာ ကယစားလယမားအား

အကနလးတၿပငနကတညး မေရြးခယဘ ႏစလယေရြးေကာကပြႏင တဝကစ ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး၊ ျပညနယအဆင

ေရြးေကာကပြမားအား ဗဟေရြးေကာကပြအၿပး ေနာကပငးမ သးသန႔ကငးပျခငးတ႔မာ စဥးစားသငသည အခကမားျဖစသည။

ယငးသ႔ ခြျခားကငးပျခငးအားျဖင မဆႏၵရငမား အေနျဖငလညး ကယစားျပမႈႏင လပပငခြငမတညသည လႊတေတာကယစားလယ

မားႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ အေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကအရ ေပးအပထားသည ကယစားလယ အဆငအလက

လပပငခြငမားအား ပမနားလညလာႏငၿပး၊ မဆႏၵရငႏင ကယစားလယအၾကား အျပနအလနဆကႏြယမႈ အားေကာငးသည

ဒမကေရစပစတရပကထ ေထာငလာႏငစရာရပါသည။ ယငးအျပင သရပလကၡဏာ Symbolic ႏင Identity ဆငရာ အေျချပ

စဥးစားမႈမားထက ကယစားလယေလာငးတစဥးခငးစျဖစေစ၊ ပါတ၏ စြမးေဆာငခကအရ ျဖစေစ၊ ပးတြစဥးစားမႈကအေျခခသည

ေရြးခယမႈမား ေပၚေပါကလာေစရန လမးဖြငေပးသကသ႔ ျဖစလာႏငစရာရပါသည။

Alternative Vote (AV) မလႊေျပာငးစနစ ႏင PR အခးက ကယစားျပ ပစမားမာလညး ေနာငအနာဂတကာလ ေ

ရြးေကာကတငေျမႇာကမႈပစအတြက စဥးစားသငသည စနစမားျဖစသည။ အရပဘကႏငငေရးတြင အငအားစလမးစေပါငးစ

ပါဝငဆးျဖတႏငခြင ရေလေလ အၾကမးဖက ခခေတာလနမႈက အသားျပသည ႏငငေရးအေပၚ တမးညႊတမႈ ေလာကေလေလဆသည

အခကမာ အကးအေျပာငးကာလ တငးျပညမား အထးသျဖင လမးစ ဗဟပသာဒ စလငသည တငးျပညမးအတြက အေရးပါသည

အခကျဖစသည။

144144


(3) tcsKd;rnDzuf'&,fyHkpHt& txufvTwfawmfudk ajymif;vJzGJYpnf;jcif;(3) tcsKd;rnDzuf'&,fyHkpHt& txufvTwfawmfudk ajymif;vJzGJYpnf;jcif;

(ယခအခကမာလညး အေျခခဥပေဒ ျပငဆငမသာ ေဆာငရြကႏငမည အခကပင။)

ပငလစာခပအရ ျပညေထာငစက စေပါငးတညေထာငရန ႀကးစားခစဥကပင လမးစလႊတေတာ (အထကလႊတေတာ)ႏင

ပတသက၍ အခးမညသည ကယစားလယစဖြ႔မႈျဖင ပေဖာရန ႀကးပမးချခငးျဖစရာ ယငးစဥးစားခကအား အေျခခဥပေဒျပငဆငမႈ

မတဆငျဖစေစ ျပနလညအသကသြငးရန စဥးစားသငပါသည။ အခးမညစဥးစားျခငးအားျဖင ဖကဒရယစနစတြင အခ႕ ျပညနယ

မားအတြက အထကလႊတေတာ ကယစားျပမႈႈ နညးသေယာငျဖစမညျဖစေသာလညး ရမး၊ ကခငတ႔ကသ႔ လမးစမားသည

ျပညနယမားအတြက လကရ အမးသားလႊတေတာ ကယစားလယ စဖြ ႔မႈမာ ျပညနယအေရး၊ လမးစအေရးအတြက

မလေလာကသည သေဘာပငေဆာငေနရာ ယငးအခကမာ စဥးစားသငသညအခကျဖစၿပး လႊတေတာႏစရပ သေဘာထား

ကြလြပါက ျပညေထာငစတြင ျပနလညဆးျဖတသည စနစကပါ ဖကသမးသငပါသည။

ျပညနယမားႏင ေဒသအလက ကယစားလယမားအေနျဖင မမတ႔ ေဒသအေရးႏင ပတသကသည ျပညေထာငစအဆင

ဆးျဖတခကမားတြင ေဆြးေႏြးဆးျဖတခြင သးျခားသတမတေပးထားသည အခြငအာဏာသတမတခကဆငရာကစၥရပမား

ကလညး ျပ႒ာနးေပးသငပါသည။

အေမရကန ဖကဒရယပစမာ လတစကယ မတမႏင အရြယေရာကသတငး မထညခြငအပါအဝင (Bill Of Rights) လ႔အခြငအေရး

သကသကျဖင အထကလႊတေတာအား အညအမခြသတမတျခငးျဖစရာ သမငးေၾကာငးအရ ကြာျခားမႈရၿပး မးႏြယစမား

ရေန ကာ လဥးေရအခးအစား ကြာျခားသည ျမနမာႏငငအဖ႔ ယငးစနစမာ အသးဝငမဝင စဥးစားရမညအခကျဖစသည။372

တစဥးခငး အခြငအေရး (Individual Rights) ေကာ၊ ေလာကလးဆငရာ အခြငအေရး (Universal Rights) အပါအဝင

အပစလက အခြငအေရး (တငးရငးလမး၊ ဘာသာေရး ကြျပားမႈအလက ထးျခားမႈအေပၚ မတညေပးသည အခြငအေရး) ပါ

အျပနအလန အမသဟျဖစၿပး မခးေဖာကမေစေရးအတြက တာရညခမည ဖြ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒအျဖစ ေျပာငးလႏငေရးတြင

ဥပေဒျပေရး အခနးက႑တြင ႏငငတြငးရ လအပစမားအပါအဝင ေဒသအားလး လႊမးၿခႏငသည ၎တ႔ကပါ ပးတြပငဆငသည

ယဆသညအထကလႊတေတာျဖစေစေရး ရညမနးေဖာေဆာငရမညျဖစသည။

(4) a&;&maumfrwDrsm;tMum; vkyfief;xyfaejcif;rsm;tm; a&Smif&Sm;Edkifap&ef(4) a&;&maumfrwDrsm;tMum; vkyfief;xyfaejcif;rsm;tm; a&Smif&Sm;Edkifap&ef

(၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒမျပငဘ ေဆာငရြကႏငသည။)

လကရ စနစအရဖြ႔စညးထားသည လႊတေတာႏစရပ၏ ေရးရာေကာမတမားမာ လပငနးစဥက႑ အားလးနးပါးတညမႈ ရေန

သညကလညး ေတြ႔ရပါသည။ အထးသျဖင အမးသားလႊတေတာတြင ဖြ႔စညးထားသည ေရးရာေကာမတအားလးနးပါးမာ ျ

ပညသ႔လႊတေတာတြင ရေနျခငးပင ျဖစသည။

လႊတေတာအလက ဥးစာေပးဥပေဒျပရမည လပငနးစဥမား ခြျခားထားရန လအပသကသ႔ ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတ

ေတာအၾကား ေကာမတမားထပေနျခငး မရေစရန ခြျခားထားသငပါသည။ လကရဥပေဒနညးဥပေဒမားအရ အၿမတမးေကာမတ

၄ ခသာ လႊတေတာႏစရပမ ပေသဖြ႔စညးရျခငးျဖစရာ ကနေကာမတမားမာ လႊတေတာႏစရပမ ဥကဌအခငးခငးညႇႏႈငးမႈျဖင

ဖြ႔စညးႏငပါသည။

372 Stepan.C.A ( 1999) Beyond the U.S Model ( Federalism ) / Pg 14

145145


(5) vTwfawmfa&;&maumfrwD vkyfydkifcGifhrsm; ydkay;&ef(5) vTwfawmfa&;&maumfrwD vkyfydkifcGifhrsm; ydkay;&ef

(၂ဝဝ၈ အေျခခ ဥပေဒမျပငပေဆာငရြကႏငသည အခကျဖစသည။ )

လကရ လႊတေတာ လညပတမႈ ကနကစရတအရအစညးအေဝး တစရကကငးပတငး ကပေငြ သနး ၁ ရာေကာ ကခသးစြ ေ

နရပါသည။ ကစၥရပအမားစက ေရးရာေကာမတမားတြင ပမေဆြးေႏြးေစျခငးျဖင လပငနးစဥအေတာမားမားက ေရးရာေကာမတ

တြင ၿပးစးေအာငေဆာငရြက မခြဆးျဖတ အနညးငယေဆြးေႏြးသည အဆငသာ လႊတေတာအစညးအေဝးတြင ထားရေစျခငးအားျဖင

အခနကန၊ ေငြကန၊ လပငနးစဥအေပၚ အာရစးစကမႈ ပမေကာငးမြနသည ပတဝနးကင တစရပက ဖနတးလာႏငစရာ

ရေနပါသည။ လကရ လႊတေတာကငးပေနမႈ ပသ႑ာနအရ ခမးႀကးခမးနား ျဖစလြနးေနၿပး အဆဥပေဒၾကမးေဆြးေႏြးမႈမားက

ၾကညလငပင တစရပတြင တစပါတထက ေထာကခသအေျမာကအျမား ဝငေရာကေဆြးေႏြးေနမႈအတြက အခနကနလြနမႈ

စသည အေနအထားမးမား ႀကေတြ႔ေနရပါသည။

ေရးရာေကာမတမားတြင လပငနးစဥအမားစက ျဖတချခငးအားျဖင လႊတေတာကငးပပမာ တခမးတနားႏင တကခငခင မတက

ခငခင ကယစားလယအေနျဖင စတမပါလညး အခနအၾကာႀကးလႊတေတာအတြငးတြင ထငေနရသည အျဖစမးေကာ လႊား

လာႏငစရာရပါသည။ ေရးရာေကာမတမားက လပပငခြငပေပးရမည ကစၥရပမားတြင ျပငပမ က႑အလက ကၽြမးကငသမား၊

အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၏ အႀကျပခကမားအား အလြယတကလကခေဆြးေႏြး ဝငထြကႏငသည အေျခအေနမး အထ

ဖနတးေပးရန၊ လႊတေတာဥကဌမား၏ ခြငျပခက မလဘေရးရာေကာမတ ၾကားနာစစေဆးမႈမားအား ပမလကခႏငသည အေျခအေနမး

ဖနတးျခငးအားျဖင လႊတေတာစြမးေဆာငရညအတြက အေထာကအကျဖစလာႏငစရာရသလ အာဏာမ႑ငမားအၾကား

အခငးခငး အျပနအလနထနးေထႏငစြမးအတြကပါ အေထာကအပ ျဖစလာစရာရေနပါသည။

လႊတေတာေရးရာ ေကာမတမားက ဒမကေရစနညးက ဖြ႔စညးျခငး၊ ႏစႏစလင တစႀကမ ေရးရာေကာမတမား ျပငဆငဖြ႔စညးျခငး၊

ယငးသ႔ ျပငဆငဖြ႔စညးရာတြင ဥကဌ၊ အတြငးေရးမးမားအား ျပနလညေရြးခယျခငးတ႔မာလညး ျပငဆငသငသညအခကမား

ျဖစသည။

(6) jynfolrsm; tvG,fwul0ifxGufoGm;vmEdkifonfhvTwfawmf jzpfapa&;(6) jynfolrsm; tvG,fwul0ifxGufoGm;vmEdkifonfhvTwfawmf jzpfapa&;

(၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒမျပငဘ ေဆာငရြကႏငသညအခကျဖစပါသည။)

လႊတေတာသည ျပညသမားအတြက အလြယတကဝငထြကႏငသည ေနရာျဖစရန အေရးႀကးပါသည။ အလြယတက

ဝငထြကသြားလာ လညပတ ၾကားနာစစေဆးမႈမားအား ေလလာလမႈ၊ ေရးရာေကာမတမားႏင အလြယတကေတြ႔ဆတငၾကား

အႀကျပႏငမႈမားမရဘ “ျပညသ႔အသ၊ လႊတေတာအသ”၊ “ျပညသ႔ ဆႏၵ၊ လႊတေတာ ဆႏၵ” ဆသည ေဆာငပဒႏင လကေတြ႔

ျဖစရပမာ ေဝးကြာေနဆျဖစေနပါလမမည။ လႊတေတာအတြငး ဝငထြကသြားလာလသ ႏငငသားမားအတြက ခြငျပမန႔ေစာငရသည

အခနကာလကေလာခသငပါသည။ လအပပါကလၿခေရးအစအမမာလႊတေတာ၏ ေငြေၾကးဘတဂက ရနပေငြျဖင စစဥသည

အစအမျဖငသာ ျဖစသငၿပး တပမေတာထနးခပထားသည ျပညထေရး ဝနႀကးဌာန၏လကေအာကချခငးမ ကငးလြတသင

သညဟ အႀကျပလပါသည။

146146


(7) Ouú|rsm;taejzifh ygwD? tpdk;&BuD;pdkl;rIatmufrS uif;vTwfapa&;(7) Ouú|rsm;taejzifh ygwD? tpdk;&BuD;pdkl;rIatmufrS uif;vTwfapa&;

(၂ဝဝ၈အေျခခ ဥပေဒျပငဆငမ ရမညအခကျဖစပါသည။ )

ပါတ ႏငငေရး ႀကးစးမႈမားမာ ေတြ႔ရေလရသညကစၥျဖစေသာလညး အေၾကာငးအရာအေပၚ အေျခမခဘတငသြငးသည ကယစား

လယမာ မညသညပါတကျဖစသညဆသည ကစၥမးႏင မညသညကစၥမဆ အစးရေနာကသာလကေနသည လႊတေတာမးမာ

ဒမကေရစသကဝငေရးအတြက အဟန႔အတားႀကးမားစြာျဖစႏငသည ႏငငေရးအခငးအကငးတစရပက အားေပးသည ဥပေဒ

ျပေရးမ႑ငျဖစေနမညမာ မလႊဧကနပင။

ႏငငတခ႕တြင ကငသးသကသ႔ ေဒသမား ျပညနယမား၊ မဆႏၵနယဆငရာ ကယစားျပသည အမးသားလႊတေတာ (အထက

လႊတေတာ အမတမားအား) အမတအျဖစ ေရြးခယခရၿပးပါက ပါတလပငနးမား မလပရနဆသည တားျမစခကမးက ဖကဒရယ

စနစတြင အေရးပါလာမည အမးသားလႊတေတာ (အထကလႊတေတာ) ဥကဌရာထး တာဝနယသအတြကပါ သးသန႔ျပ႒ာနး

သငပါသည။ လႊတေတာႏစရပ ယဥလငပင ဖကဒရယယနစမား အေရးအထးအေရးစကရမည အထကလႊတေတာ ဥကဌ

အေနျဖင ပါတႏင တတႏငသမ ကငးလင အေကာငးဆးျဖစပါသည။

သ႔မသာ အပခပေရးမ႑င ႀကးစးလႊမးမးမႈက ေကာလႊားႏငသည လႊတေတာမား ေပၚေပါကေစေရးအတြက အကာကြယျဖစမည

အျပင ဒမကေရစစနစအရ မ႑ငမားအၾကား ထနး-ေထႏငမႈအတြကပါ အေထာကအကျပေစပါလမမည။

(8) tpdk;&udk,fwdkif Oya'jyKrI tpDtpOfrsm;ESifhywfoufí wdus&Sif;vif;onfhtpDtpOfrsm; xkwfjyefoifh(8) tpdk;&udk,fwdkif Oya'jyKrI tpDtpOfrsm;ESifhywfoufí wdus&Sif;vif;onfhtpDtpOfrsm; xkwfjyefoifh

(၂ဝဝ၈ အေျခခ ဥပေဒ မျပငဆငဘ လပႏငသည။)

လႊတေတာသကတမး တစႀကမၿပးတငး ဥပေဒတငသြငးမႈအမားစမာ အစးရဘကမျဖစပါသည။ ဝနႀကးဌာနမားအေနျဖင လကေတြ႔

စမအပခပသည လပငနးစဥမားက လပကငေနရသျဖင လကေတြ႔ လအပမႈအရေသာလညးေကာငး၊ အေတြ႔အႀကရသည

လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား အသငရေနသညအတြကေသာလညးေကာငး၊ တငသြငးမႈမားရျခငးဟ ေယဘယ ေကာကခကခလပါ

သည။ သ႔ေသာ မဝါဒ ေဖာထတျခငး လပငနးစဥအဝဝက ျပညသမား၊ ပညာရငမား၊ အစးရမဟတသည think Tank မား ႀကတင

သထားရမႈမာ ဒမကေရစတြင ပြငလငးျမငသာမႈအရ အေရးႀကးသည ျဖစစဥ တစရပျဖစသညအျပင ႀကတငသထားသညအတြက

အလႊာစပါဝငႏငသည မဝါဒေရးရာ ေဖာထတဖနတးမႈ လပငနးစဥ တစရပျဖစလာႏငၿပး အလႊာစလႊမးၿခမႈရသည မဝါဒေရးရာ

ေဖာထတမႈ ျဖစလာေစရန အေထာကအကျပႏငစရာရပါသည။

သကတမးတခအတြငး အစးရဝနႀကးဌာနမားမ တငသြငးမည ျပငဆင၊ ပယဖက အသစေရးတငသြငးမည ဥပေဒၾကမးမားစာရငးက

ႀကတင ထတျပနမႈမား လပေဆာငေပးသငပါသည။ ဥးစားေပးမဝါဒက မညသညက႑ျဖစသညဆသည ကစၥမားႏင

လႊတေတာအတြငး ေဆြးေႏြးမညကစၥရပမား အမားျပညသႀကတငသရမႈမာ ပြငလငျမငသာမႈအရႏင အလႊာစ ပါဝငသည မဝါဒ

ေဖာထတဖနတးမႈအတြက မျဖစမေနေဆာငရြကရမည ကစၥျဖစပါသည။

ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမားမ အရာရႀကးမား တာဝနရသမားႏင ဥပေဒျပမ႑ငေရးရာေကာမတမားအၾကား အျပနအလန

ဆကဆေရးသည ေစာငၾကညထနးေကာငးေရး လပငနးစဥမားအတြက မရမျဖစ အေရးႀကးပါသည။

147147


(9) Nidrf;csrf;a&;vkyfief;pOfwGif vTwfawmfyg0ifrIudk oD;oefYtcef;u@taejzifh owfrSwfyHkazmf&ef(9) Nidrf;csrf;a&;vkyfief;pOfwGif vTwfawmfyg0ifrIudk oD;oefYtcef;u@taejzifh owfrSwfyHkazmf&ef

(၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအတြငးပင ေဆာငရြကႏငပါသည။)

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင လႊတေတာအခနးက႑ဆကႏြယမႈမာ အသြငကးေျပာငးေရး ျပလပသညႏငငမားတနညးအား ျ

ဖင ပဋပကၡမ ဒမကေရစသ႔ ကးေျပာငးသည ႏငငမားတြင အေရးပါသည အခနးက႑တြငရေနတတရာ အပစရပစေရးႏင

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၊ ဘအမတ သရပလကၡဏာတညေဆာကျခငး Nation-Building တ႔တြင ပါဝငေနရသည လႊတေတာ

အေနျဖင ၎၏ အခနးက႑ ျမႇငတငႏငေရး၊ လထကယစားျပမႈ တရားဝငမႈက ရရထားသည လႊတေတာမ အလပျဖစႏငသည

မဝါဒေရးရာ ေဖာထတျခငးလပငနးစဥမား ထြကေပၚလာႏငေရး ေရ႕ရႈ၍ ပမနေရးရာေကာမတမား သေတသနအႀကျပ အဖြ႔မား

ဖြ႔စညးတညေဆာကျခငး၊ ယငးအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမားအား အမးသားျပနလညသငျမတေရး ပဋပကၡရပစေရးလပ

ငနးစဥမားတြင လႊတေတာအေနျဖင အစးရ မဝါဒ ေနာကလကသကသကမဟတဘ ပါဝငေဆာငရြကေစျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးႏင

အမးသားျပနလညသငျမတေရးဆငရာ အကပအတညးမားက ေကာလႊားႏငေရးတြင အေထာကအပျပစရာ ျဖစလာႏငပါသည။

အထးသျဖင အမးသားလႊတေတာႏင ျပညသ႔လႊတေတာအၾကား ဥးစားေပးအခနးက႑မားက ခြျခားထားခမညဆပါက

ဖကဒရယစနစအတြက အေရးပါလာႏငစရာျဖစသည အမးသားလႊတေတာမ တငးရငးသားေရးရာကသ႔ ေကာမတမားအေနျဖင

ယငးအခနးက႑က ဥးစားေပးတာဝနယေဆာငရြကေစျခငးမး ေဆာငရြကႏငပါသည။ ယငးေကာမတမးမာသာမနေရးရာ ေ

ကာမတတစရပအေနျဖင ဖြ႔စညးေရးထက အငစတကးရငးအလက သကဝငအားေကာငးမႈရသည ေရးရာေကာမတ တနညးအား

ျဖင လပငနးက႑အလက အႀကျပႏငသည အႀကေပးပညာရငမားလအပသည ေကာမတမးလညး ျဖစေလရာ လႊတေတာ

ဘတဂကျဖင မလေလာကပါက ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား၏ အကအညျဖင တးခ႕လညပတေစသည ေကာမတမး ျဖစေစရန

အေကာငထည ေဖာသငပါသည။ လႊတေတာသကတမးႏစႀကမအတြငး ဘတဂကစစစသည ေငြစာရငးေကာမတကသ႔ ေ

ကာမတမးမာ ႏငငတကာမ အေထာကအပ႔မားလညးရခေလရာ အမနတကယသကဝငေအာင အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြက

မည ဆပါက ခကမညအလားအလာမရဟယဆရပါသည။

(10) vTwfawmfrS zGJUYpnf;cGifh&dSonfh umuG,fa&;ESifh vHkNcHKa&;qdkif&mtNrJwrf;aumfrwDrsm; zGJYpnf;&ef(10) vTwfawmfrS zGJUYpnf;cGifh&dSonfh umuG,fa&;ESifh vHkNcHKa&;qdkif&mtNrJwrf;aumfrwDrsm; zGJYpnf;&ef

(၂ဝဝ၈ အေျခခ ဥပေဒမျပငဘ ေဆာငရြကႏငပါသည။)

၂ဝဝ၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒအရ ေပးထားေသာလညး အမးသားလႊတေတာမ ဖြ႔စညးခြငရသည လႊတေတာဆငရာ ကာကြယေရးႏင

လၿခေရးေကာမတမာ တစႀကမတခါမ ဖြ ႔စညးချခငး မရပါ။ လၿခေရးႏင ကာကြယေရး၊ စစေရးဆငရာအသပညာရသည

အရပသား ကယစားလယမား၊ တပမေတာသားကယစားလယမား၊ တငးရငးသားကယစားလယမားျဖင ခန႔အပ ဖြ႔စညးႏငပါက

ကာကြယေရးက႑က လႊတေတာမ စစစႏငရန၊ လၿခေရးတပဖြ႔မား၏ အသးစရတမား စစစႏငရနအပါအဝင စမတတချဖစႏင

သညအျပင စစတပ၊ လၿခေရးစသည က႑မားႏင ပတသကသည ဥပေဒမားေရးဆြေရးတြင အရပသားကယစားလယမားဘကမ

အစျပေဆြးေႏြးႏငသည ေရးရာေကာမတအျဖစ ဖနတးႏငမညျဖစသည။

ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈ ေအာငျမငခသည ႏငငမား၏ အေတြ႔အႀကအရ စစတပအားပေရာဖကရငနယ စစတပအျဖစ

အသြငေျပာငးျခငး အရပသားအပခပမႈေအာက ဒမကေရစနညးက လႊေျပာငးေပးႏငမႈဆငရာ ကစၥရပမားတြင အရပဘကႏင

စစဘကအၾကား ဆကဆေရးအျပင အရပသား၏ လၿခေရးက႑ စမခန႔ခြမႈအေပၚ ကၽြမးကငႏ႔စပမႈ ကသ႔ ကစၥမးမာအေရးပါေလရရာ

ယငးေကာမတမးအား အသကသြငးျခငးျဖင အငစတကးရငးဆငရာလညပတမႈႏင၂ဝဝ၈ ခႏစအေျခခဥပေဒအရ ေပးထားခက

148148


ေအာကမ အရပဘက၊ စစဘက ဆကဆေရးတညေဆာကႏငမႈဆငရာ အခနးက႑တစရပက ျဖညဆညးေပးရာလညးေရာက

ေပသည။

(11) vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;twGuf &Hk;cef;rStp taxmuftuljyK0efxrf;txd jyifqifyHhydk;rIrsm; (11) vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;twGuf &Hk;cef;rStp taxmuftuljyK0efxrf;txd jyifqifyHhydk;rIrsm;

vkyfay;&ef/ vkyfay;&ef/

လႊတေတာကယစားလယ တစဥးခငးစအတြက မမတ႔ တာဝနယရသည ေရးရာေကာမတႏင ပတသကသည ရးခနးရေသာလညး

တစဥးခငးအတြက လႊတေတာအတြငးတြင အလပလပရန ရးခနးသတသတမတမတ မရပါ။ ကယျပန႔လြနးသည ဥပေဒျပေရး

ဆငရာကစၥရပမား လပေဆာငရနအတြက သးသန႔ ရးခနး၊ ရးအဖြ႔၊ အႀကေပးမားထားႏငသည ကယစားလယမား ေငြေၾကးတတႏင

သည ကယစားလယအခ ႕သာ ျပငပတြင ရးခနးမားသးသန႔ ထားႏငပါသည။ (ဥပမာတသးပဂၢလ အမးသားလႊတေတာ

ကယစားလယ သမၼတရးဝနႀကးေဟာငး ဥးစးသနးမာ ရးခနး၊ ရးအဖြ႔မားထားရၿပး ယခင MPC ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာမ

အႀကေပးတစဥးအား ၎၏ ဥပေဒေရးရာ အႀကေပးအျဖစ ခန႔အပထားျခငးမး)။

ဝနထမးမား မဌားရမးႏငသညအျပင ကယစားလယမားမာ မမ တညးခသည ေနထငသညေနရာေရာကမာ လပရနရသည

လပငနးတစခ႕က ဆကလပေနရျခငးမား ရေနသည။ အခ႕ကယစားလယအမားစမာလညး ရပသာျပနေရာကပါက ကယပင

သေတသနျပ ေလလာရန အခနေပးရျခငးထက ပါတတြငး ကယစားလယအစအဖြ႔အစညးအေဝးမားႏင ပါတေခါငးေဆာငအခ႕

ထမ မဝါဒေရးရာ လမးညႊနခယရနအတြက အခနေပးရျခငးမားတြငသာ အခနကနေနသညကလညး ေတြ႔ရပါသည။ ကယစား

လယမား၏ ေန႔စဥ ဥပေဒျပေရးလပငနးစဥမား၊ မဒယာမားႏင အျပနအလနဆကသြယမႈ ျမႇငတငႏငေရး၊ အရပဘက အဖြ႔

အစညးမားႏင ဆကဆမႈျမႇငတငႏငရန မဆႏၵနယကစၥမားအပါဝင အလပရေဆြးေႏြးပြမားက ကငတြယႏငရနအတြက ကယစား

လယ တစဥးခငးစ၏ ေနာကတြင ဝနထမးမားခန႔အပေပးရန လအပေနပါသည။

(12) a&;&maumfrwDrsm;wGif trsKd;orD;rsm;ESifh wdkif;&if;om;ygwDrsm; OD;aqmifrItcef;u@ ydkay;jcif;(12) a&;&maumfrwDrsm;wGif trsKd;orD;rsm;ESifh wdkif;&if;om;ygwDrsm; OD;aqmifrItcef;u@ ydkay;jcif;

လႊတေတာေရးရာေကာမတမားတြင အမးသမးမား ဥကဌ၊ အတြငးေရးမးစသျဖင ရာထးမားရယႏငမႈမာ ဒတယအႀကမသကတမး

တြင တးပြားလာေသာလညး အမးသားလႊတေတာတြငမ တစဥးကြယလြနသြားသညအတြက တးတကလာမႈ မရဟဆရေပမည။

တငးရငးသားပါတမား၏ ေရးရာေကာမတဆငရာဥးေဆာငမႈ အခနးက႑မာ အငမတနမ ေမးမနေနပါသည။ ဒမကေရစတြင

စြမးေဆာငရညသာ အဓကကေသာလညး ျမနမာျပည၏ အငစတကးရငးမား စြမးေဆာငရညက လမားစျဖစသည ဗမာလမး

မားပင မယၾကညသကသ႔ လမးဘာသာစကားကြျပားၿပး ကာလရညစတဝမးကြျပားမႈႏင သသယဝငမႈမားရေနသည အျခားလမးစ

မားမာ ဗမာလမားစလႊမးမးမႈရသည အငစတကးရငးမားအား မယၾကညဘ သသယစတဝငၾကသညမာအဆနးေတာ

မဟတေပ။ ယငးအေျခအေနတရပတြင အမးသားျပနလညသငျမတေရးေခါငးစဥႏင ေလာညစြာတငးရငးသားအမးသား

ေရးအေျခခပါတမား၏ ႏငငက ပးတြပငဆငမႈဆငရာ အခနးက႑က ျမႇငတငေပးျခငးသာလင ေရာငစပနးမားဖးပြငသည

အငစတကးရငးမားအျဖစ ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးတြင ေရ႕တးလာစရာျဖစေနပါသည။ ျပညမအေျချပ ပါတႀကးမား လကေဝခ

တငးရငးသားမားဆသညကစၥမာ ျမနမာဆရယလစ လမးစဥပါတကသ႔ တပါတအာဏာရငလကထကတြငလညး ႀကခဖးၿပးျဖစရာ

စြမးေဆာငရညအရ ဝနေဆာငမႈ အျပညအဝ မေပးႏငခနတြင တငးရငးသားပါတမား၏ ဥးေဆာငမႈဆငရာအခနးက႑

ကျမႇငတငေပးမႈျဖင ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးတြငပါ ေရ႕သ႔ တးတကလာႏငစရာရေနပါသည။

149149


(13) Oya'? enf;Oya'rsm;udk tjrefqHk;a&;qGJ&ef/ (13) Oya'? enf;Oya'rsm;udk tjrefqHk;a&;qGJ&ef/

လႊတေတာသကတမး ႏစႀကမ အေတြ႔အႀကအရ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငၿပး၍ ျဖစေစ၊ ဥပေဒတရပ အတညျပ ၿပးသည အခါတြငျဖစ

ေစ၊ အဆပါ ျပငဆငျပ႒ာနးခကမား အခနတအတြငး သကဝငအေကာငထညေဖာႏငမႈ မရသည ကစၥရပမားတြင ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ

မေရးဆြႏငသည ကစၥရပက အဓကအခက အေနျဖင ပါဝငေနပါသည။ ယငးအတြကေၾကာငပင ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးကသ႔

ကစၥအပါအဝင၊ ျပ႒ာနးခသည ဥပေဒမားထေရာက အသကဝင အသးျပႏငေရးတြင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာေနသညအတြက

ဥပေဒတရပ ျပငဆငျပ႒ာနးၿပးပါက လအပသည ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားအျမနဆး ျပ႒ာနးႏငေအာင ေဆာငရြကသငပါသည။

(14) tjcm;vkyfaqmifoifhonfhtcsufrsm; (14) tjcm;vkyfaqmifoifhonfhtcsufrsm;

အနာဂတ ဖကဒရယစနစတြင အေရးပါလာမည အမးသားလႊတေတာအေနျဖင ျပညနယတငးအဆင မဝါဒေရးရာခမတ

အေကာငထညေဖာသမား ဥပေဒျပေရးမ႑ငတ႔ႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈႈ အစအစဥမား ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး၊

အမးသား လႊတေတာအမတမားအေနျဖင ေရြးခယခရၿပးပါက ျပညေထာငစအဆငႏင ျပညနယအေရးပမေဆာငရြကႏငရန

ပါတ အကးစးပြားႏငငေရးထက အေၾကာငးအရာအေျချပ ေဆြးေႏြးဆးျဖတသညစနစ ပမသကဝငသည စနစေပၚလာရနအတြက

လႊတေတာ သကတမးကာလအတြငး ပါတလပငနးမားေဆာငရြကျခငး မရေစရကသ႔ ႏငငတခ႕မ အထကလႊတေတာအမတမား

အတြက ျပ႒ာနးထားသည စညးမဥးမားေျပာငးလေရးဆြျပ႒ာနးရန၊ လႊတေတာသ႔ အကအညမားေပးအပေနသည ႏငင

တကာအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ေရးရာေကာမတအနညးငယက သးသန႔ပပးျခငးမးထက ဥပေဒျပေရးက႑ ပမအားေကာငး

ေစမည အျခားေရးရာေကာမတမားကပါ နညးပညာပငးအရေသာလညးေကာငး၊ နညးစနစပငးအရေသာလညးေကာငး၊

ပမေထာကကမႈမားေပးအပျခငး၊ ေရးရာေကာမတအဖြ႔ဝငမား ေရြးခယရာတြင ဥကဌမ ပရဖငသကသကၾကညေရြးခယမႈ

ထက စညးမဥးစညးကမးႏင ဒမကေရစ စႏႈနးတစရပျဖင သတမတေရြးခယသညစနစသ႔ ေျပာငးလရန၊ လႊတေတာ၏ ျ

ပညသ႔ ဆကဆေရး မဟာဗဟာေျပာငးလျခငး၊ ႏငငတကာပါလမနမားႏင သကဆငသည စာအပစာတမးမား၊ ႏငငတကာမ

ဥပေဒေရးရာ စာအပစာတမးမားက ျမနမာဘာသာသ႔ျပနဆ ျဖန႔ေဝေပးျခငးတ႔မာ ေဆာငရြကသငသည ကစၥရပမားျဖစပါသည။

*****

150150


Bibliography: Bibliography: udk;um;pm&if;udk;um;pm&if;

စာအပ၊ ဂာနယ၊ မဂၢဇငး ေဆာငးပါးမား၊ အငတာနက ဝကဆကဒမားႏင အစအရငခစာမား

t*Fvdyfbmomjzifht*Fvdyfbmomjzifh

A. Stepan, Federalism and Democracy: Beyond US Model, Journal of Democracy, John Hopkins Press, November 1999, P. 28

Anna K. Jarstad and Timothy D. Sisk (Editors), From War to Democracy: Dilemmas of Peace Building, Cambridge University

Press, 2008, pp. 308

Blazevic, I., Risks and traps on the road to Democracy. ISP/ Myanmar, Myanmar Quarterly, June, 2017.

Berturo, A. & Elgie, R. , Bicameralism and bicameral reforms in Democracy and dictatorship, Taiwan Journal of Democracy,

Volume 14, No. 2: 1-29. December 2018.

Borsuk, R.Bribery Thrives in Indonesia as Power is Decentralized, The Wall Street Journal, January 28, 2003.

https://www.wsj.com/articles/SB1043696951368737024(6/11/19)

Buzzi, C., Politics of civil society and Hybrid Regime, The Myanmar Quarterly Vol.1, No.1, October 2016.

Besler, Eva M., The Swiss Standerat: A Model of Perfect Bicameralism, Perspective on Federalism, Vol. 10, issue 2, 2018.

CGTN, How Do Chinese People make their Voices Heard in China? October 15, 1017. https://news. cgtn.com/

news/7963544d30597a6333566d54/share_p.html (6/11/19)

Constitution of Russian Federation 2014, pdf. http://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/ru/ru113en.pdf

Carothers, T., The End of Transition Paradigm/Journal of Democracy, Volume 13.Issue. 1, January 2002.

Christian, H. & others (editors), Democratization: 17. Failed Democratization, M. Steven Fish and Jason Wittenberg, Oxford

University Press, Jan 2009, p. 249

Constitution of the Federal Democratic Republic of Ethiopia (1994), pdf. https://www.wipo.int/edocs/ lexdocs/laws/en/et/

et007en.pdf

Constitution of the Republic of South Africa (1996), pdf. https://www.gov.za/sites/default/files/gcis_document/201409/

act108of1996s.pdf

Crouch, M., Legislating Reform? Law and Conflict in Myanmar: War, Politics and Religions, ISEAS, Singapore, 2016, pdf.

Crouch, M. & Lindsey, T. Editor(s): Law, Society and Transition in Myanmar, Hart Publishing, 2014.

https://www.bloomsburyprofessional.com/uk/law-society-and-transition-in-myanmar last viewed on 5/12/19.

151151


Dr. Reuter, K., Secretary General of the Bundesrat (editor)The Bundesrat and the Federal state system, Berlin 2009, 14th

edition. December 2013. https://www.crisisgroup.org/asia/south-east-asia/myanmar/not-rubber-stamp-myanmars-legislature-

time-transition (25 Sept 2019)

Darligton, R. Russian Political System. Roger Darlington’s World., 2018, March 21 http://www. rogerdarlington.me.uk/

Russianpoliticalsystem.html (20/11/19).

Diamond, L., Foreword, Myanmar Quarterly, ISP Myanmar, Issue .1 / No. 1, 2016.

Egreteau, R., Myanmar Parliament Old Preserves Old Patterns, Nikkei Asian Review, 2016 April. https://asia.nikkei.com/

Politics/Renaud-Egreteau-Myanmar-parliament-preserves-old-patterns last viewed on 5/12/19.

Elliot W. Bulmer, Bicameralism, International IDEA, 2014, P. 1 https://www.idea.int/publications/ catalogue/bicameralism

last viewed on 5/12/9.

Freedom House Report of 2019, Myanmar. https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2019/ myanmar (25/10/19)

Fisher, J., Suu Kyi’s Party Exclude Muslim Candidates, BBC News, Myanmar, 8 September 2015. https://www.bbc.com/

news/world-asia-34182489 last viewed on 5/12/19.

Fessha, Y., The original sin of Ethiopian federalism. 50 shades of federalism, 2018. http://50shadesoffederalism. com/case-

studies/original-sin-ethiopian-federalism/ 20/11/19.

Fink, Myanmar’s Proactive National Legislature, Social Research: An international Quarterly, Vol.82, No.2, John Hopkins

Press, 2015, pp. 327-354

Federation Council of the Russian Federation, http://www.council.gov.ru/en/ (12/9/19).

Fukuyama, F., Political Order and Political Decay: From Industrialization to the Globalization of Democracy, Farrar, Straus

and Giroux, 2014.

Fukuyama, F., State-Building: Governance and World Order in the Twenty-first Century, Ithaca, N.Y.: Cornell University

Press, 2004.

Flilippov, M., Ordeshook, P.C. & Shvetsova, Olga., Designing Federalism, Cambridge University Press, UK, 2004 , P - 128

Government of Burma Act 1935, pdf.

Gamper, A., Representing Regions, Challenging Bicameralism: An Introduction, Perspective on Federalism, Volume 10,

issue 2, 2018.

House of the Federation, http://www.senat.fr/senatsdumonde/english/ethiopie.html (19/2/19).

Hailemariam, Z., Perspective on the Current Ethiopia Political System, Ethiopian Herald, 2018. https:// allafrica.com/

stories/201806110696.html ( 20/11/19).

Hluttaw Brochure Working Group, The Republic of the Union of the Myanmar:Hluttaw, Nay Pyi Taw, 2017, 1st Edition.

152152


Hironori Yamamoto, Tools for Parliamentary Oversight: A comparative Studies of 88 National Parliaments, Inter-Parliamentary-

Union, Switzerland, 2007, pdf.

Htin Lynn Aung, The Myanmar Times, Better implementation of the law needed to draw foreign investors, 10 Jun 2019.

https://www.mmtimes.com/news/better-implementation-law-needed-drawforeign-investors.html (7/11/19).

ICG, Not a Rubber Stamp: Myanmar’s legislature in a time of Transition, No.142 Asia Briefing, 13

IDEA (International Institute for Democracy and Electoral Assistance), Electoral System Design, Stockholm, Sweden, 2008.

Khin Zaw Win, Twin Authoritarianisms in Myanmar, New Mandala, 13 September 2019. https://www. newmandala.org/

twin-authoritarianisms/(18/9/19).

Min Than, The Tatmadaw in the Hluttaw, ISEAS, Singapore, 20 November 2018. https://www.iseas. edu.sg/images/pdf/

[email protected](6/12/19)

Maw Htun Aung & Sebastian Sahla, Mining decentralization in Myanmar requires better implementation to succeed, The

Myanmar Times, October 25, 2019. https://www.mmtimes.com/news/miningdecentralisation-myanmar-requires-better-

implementation-succeed.html (7/11/19).

Min Zin, Burma Votes for Change: The New Configuration of Power, The Journal of Democracy, Volume 27, Issue 2,

April 2016.

Mansfield and Snyder, Democratic Transitions, Institutional Strength, and War, 2005 : cited in Mitchell O’ Brien and others

(eds) , Parliaments as Peace Builders in Conflict – Affected Countries, World Bank Institute, Washington DC, USA, 2008, p.14

Madison, J., The Structure of the Government Must Furnish the Proper Checks and Balances Between the Different

Departments, Federalist No. 51, 1788.

Lijphard, A., Patterns of Democracy, Yale University Press, 1999.

Lewitsky & Way, The Rise of Competitive Authoritarianism, Journal of Democracy, Vol.13, No.2, 2002, April.

O’Brien, M., Stapenhurst, R. & Johnston, J., Parliaments as Peace builders in Conflict-affected Countries. The World Bank

Intitute, Washington D.C, U.S.A, 2008.

Pelizzo, R., Stapenhurst, R., Olson, D., (Eds ), Trends in Parliamentary Oversight, The World Bank Institute, Washington

D.C, U.S.A, 2004.

R. Egreteau, Parliamentary Development in Myanmar: An Overview of the Union Parliament, 20112016, The Asia

Foundation, Yangon, 2017.

R. Egreteau, Chapter 16: Emerging patterns of Parliamentary Politics, in David I. Steinberg (Ed), Myanmar: The Dynamics

of an Evolving Polity, 2014.

153153


Russell, M., Representing the Nations and Regions in a new Upper House: Lessons from Overseas. London: The Constitution

Unit, University College London, January 13, 2000.

Renzsch, W.,‘Federalism in Germany: The View from Below’, 50 Shades of Federalism, 2019. http://50shadesoffederalism.

com/case-studies/federalism-in-germany-the-view-from-below/ (21/11/19).

Requejo, F., Is Spain a Federal Country? 50 Shades of Federalism, Volume.2, 2018. http://50shadesoffederalism. com/

case-studies/spain-federal-country/ (5/12/19).

Saiegh, S. M., The Role of Legislatures in the Policymaking Process, University of California, San Diego, 2005, p. 8

Siegner, M., In Search of the Panglong Spirit: The Role of Federalism in Myanmar’s Peace Discourse, Hanns Seidel

Foundation, 2019. P.19

Stepan, A., Linz.j.Juan &Yogendra,Yadva., Crafting State-Nations: India and other Multinational Democracies, Baltimore

Johnhopking Press, 2008.

Switzerland’s Constitution of 1999 with amendment through 2002, Constitute.org, pdf. https://www.constituteproject.org/

constitution/Switzerland_2002.pdf

Sixty Year of Rajya Sabha (1952-2012), Rajya Sabha Secretariat, New Delhi, 2012.

Sigh, A. K., The union model of India federalism, 50 shades of federalism, 2018. http://50shadesoffederalism. com/case-

studies/union-model-indian-federalism/ (20/11/19).

Staffan I. Lindberg, “Democratization by Elections? A Mixed Record,” Journal of Democracy, 20 .No.3, July 2009.

https://www.ispmyanmar.com/burmese/2017/06/20/special-features-risks-and-traps-on-the-road-todemocracy/(29/10/19).

Sumon Thazin Aung, Managing Change: Executive Policymaking in Myanmar, The Asia Foundation (Myanmar), May, 2018.

Sarat, A. & Thomas R. Kearns (eds), Justice and Injustice in Law and Legal Theory: Law’s Violence, University of Michigan

Press, 1995, P. 20

Strum, R., Foderalismus Eine Einfuhrung, Baden-Baden:Nomps, 2010, cited in Hannsseidel foundation, Decentralization,

Federalism and Democracy, 2016, p. 31

Tepeciklioglu, E., South Africa Federalism: Constitution-making process and the decline of federalism debate, Journal of

Yazar University, Turkey. 2018, pp. 166-169 https://myanmar-law-library.org/IMG/pdf/government_of_burma_act_.1935.pdf

The Economist, Myanmar’s Sham Legislature: A Parliament, But not as you know – A Cry far from real representation, Jan

2011. https://www.economist.com/asia/2011/01/27/a-parliament-but-not-asyou-know-it(5/12/19)

Thant Myint-U, Not a Single Year’s Peace on Burma’s problems, London Review of Books: Vol. 41 No. 22 /21 November

2019, pp. 19-20.

154154


Tsebelis, George & Money, Jeannette Bicameralism: In Historical Perspective,. Cambridge University Press, UK, 1997, pp.

15 – 43

Wiese, T., Playing House: The Theory of Bicameral Parliament, IPPR Briefing Paper No. 22, September 2003.

Waldron, J., Bicameralism, New York University, Public Law & Legal Theory Research Paper Series Working Paper No.

12-19, 2012.

Wolfram, R. & Niedermeier, A., Decentralization, Federalism and Democracy. Politics, Governance and Public Administration

and Subnational Settings: Experinces from Germany, Asia and Beyond. München: Hanns-Seidel-Foundation, 2015. ( ၂ဝ၁၆

ျမနမာျပန)။

*****

155155


jrefrmbmomjzifhjrefrmbmomjzifh

ေကာဝငး၊ လပဂၢလ အမတအသား သရပႏင လမးစ အမတအသားသရပလကၡဏာ တးတကမေသာအခါ ၊ ယေန႔ေခတႏငငေရး မဂၢဇငး ၊ အတြ ၄ အမတ (၃)၊ ၂ဝ၁၆။

ကခငမာေျမဧက သနးခ ထနးသမးနယေျမသတမတမႈေၾကာင ကန႔ကြကမႈေတြရ၊ BBC Burmese၊ ႏဝငဘာ ၇၊ ၂ဝ၁၇။

ကသဟထြနး၊ အစးရအဖြ႔ကလႊတေတာက ထနးေကာငးဖ႔ ျပညသ႔ပါတ ဥကဌ ဦးကကႀကးေျပာ၊ RFA Burmese ၊ စကတငဘာ၊ ၂ဝ၁၉။ https://www.youtube.com/watch?v=K-d6mQe3SNk (7/11/19) https://www.bbc.com/burmese/burma-41896896 (3/10/19)

ကေဇာဝငးလင၊ ဆကသြယေရးဥပေဒျပငၿပးေနာက ဖမးဆးမႈ ပမားလာ၊ VOA Burmese ၊ ေဖေဖာဝါရ ၅၊ ၂ဝ၁၉။ https://burmese.voanews.com/a/myanmar-66d-/4773234.html (23/10/19)

ကမငးည၊ သစေတာဥပေဒမာ အားနညးခကေတြမားေနတယ၊ DVB TVnews၊ ၂ဝ၁၈။ https://www.youtube.com/watch?v=uAPJN_2CUG0 (4/11/19)

ကနအမတတဆပ ဥပေဒ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒ အမတ ၃၊ ဇနနဝါရလ ၃၁ ရက၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

ၿငမးခမးစြာ စေဝးျခငးႏင စတနးလညလညျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၆ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၃၈ / ၂ဝ၁၆ ၊ ေအာကတဘာလ ၄ ရကေန႔ ၂ဝ၁၆ ခႏစ။

စငးထြနးေအာငလြင၊ ၂၁ ပငလ ၊ ဒမကရကတကေဇးရငးႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥ အျပငတညေဆာကျခငး၊ MCN TVnews ၊ ဇနနဝါရလ ၂၄၊ ၂ဝ၁၇။ https://www.mcntv.biz/opinion/24/01/2017/26463/ (7/11/19)

စငးထြနးေအာငလြင၊ အျမနဆးရပဆငးသငတ တကစ ေကာကမးေသြးသး လပစစဓာတအားေပး စကရ၊ The Ladies News၊ ေမလ ၂၇၊ ၂ဝ၁၆။ https://www.facebook.com/News.TheLadies/photos/a.179109772264000/571585949683045/?type=3&theater (8/11/19)

စာေပႏင အႏပညာ မပငခြင ဥပေဒ ၊( ၂ဝ၁၉ ) ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ (၁၅) ၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ ေမလ ၂၄။

စစတပကေခၚသြားခရသေတြရ႕ အေလာငးေတြလ႔ ေဒသခေတြေျပာေန၊ BBC Burmese၊ ဇလင ၁၊ ၂ဝ၁၆။ https://www.bbc.com/burmese/burma/2016/07/160701_shan_lashio_five_dead_bodies (6/11/19)

ဆကသြယေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၆/ ၂ဝ၁၇ ၊ ၾသဂတလ ၁၇ ရကေန႔ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒ ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၁၂ / ၂ဝ၁၈ ၊ ေမလ ၂၁ ရက ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

156156


ညဏလငးထြနး၊ ျမစဆစမကနးႏင ပတသက၍ ႏႈတဆတေနရန CPI ကမၸဏ၏ လာဘထးမႈက အမးသားလႊတေတာအမတ ျငငးဆန၊ Eleven Media၊ ဇနနဝါရ ၂၇၊ ၂၁ဝ၉။ https://news-eleven.com/article/75553 (18/9/19)

တထြငမပငခြင ဥပေဒ (၂ဝ၁၉ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၇/ ၂ဝ၁၉ ၊ ၁၁ မတ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

တငးရငးသားလမးမားအေရးႏင၁၉၄၇အေျခခဥပေဒ (ပ+ဒတြ)၊ျမနမာသမငးျဖစရပမနေရးသားျပစေရးအဖြ႕၊တကသလမားပႏပတက၊ ရနကန။ဧၿပလ ၁၉၉ဝခႏစ။

တငေမာငသနး၊ ႏငငတကာဖအားေတြက ေရာငႏငမလား ( သ႔မဟတ) ႏငငတငးခနညၾကရတ သမတဝေရာဓ ( ပထမပငး ) လ န႔ ႏငင၊ 7 day news Journal၊ ေမ ၆၊ ၂ဝ၁၈။ https://7daydaily.com/story/125870 (5/12/19)

တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ ) ျပညနယ အစးရအဖြ႔ ဥပေဒ (၂ဝ၁ဝ ) ၊ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ။

တငေမာငသနး ၊ ႏငငတကာဖအားေတြက ေရာငႏငမလား ( သ႔မဟတ ) ႏငငတငး ခနညၾကရတ သမတဝေရာဓ (ပထမပငး) လန႔ႏငင ၊ 7 Day News ၊ ေမလ ၅ ၊ ၂ဝ၁၈။ https://7daydaily.com/story/125870 (4/11/19)

တစလငတစမယား စနစကငသးမႈဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၅ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၅၄ / ၂ဝ၁၆ ၊ ၾသဂတ ၃၁ ရကေန႔ ၂ဝ၁၅ ခႏစ။ထကႏငေဇာ၊ The Irrawaddy Burmese ၊ CEC ဆးျဖတခက မပါဘ ရမးျပညနယ NLD ကစၥဆးျဖတခဟ ဦးဝငးထနစြပစြခရ ၊ ၂ဝ၁၆ ေအာကတဘာ ၂၆။ https://burma.irrawaddy.com/news/politics/2016/10/26/125372.html (2/10/19).

ထကသာဦး၊ စညသလငး၊ လႊတေတာကယစားလယမား စညးလႊတေဘာငလႊတ မေမးျမနးရန သမၼတ သတေပး၊ 7 Day Daily News ၊ ၾသဂတ ၂၊ ၂ဝ၁၉။ https://7daydaily.com/story/162713 (7/11/19)

ေဒါကတာေသာငးထြနး (Institute for Peace and Justice) ၊ ကြျပားမႈမားသည လမႈ႔အဖြ႔အစညးအတြက တရားမတမႈ ISP Myanmar ေဆြးေႏြးပြေျမယာအေရးေဆြးေႏြးခက ၊ Myanmar Quarterly Symposium – 4 ရနကန၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ စကတငဘာ ၂၁။ https://www.facebook.com/ISPMyanmarpage/videos/3639272129432074/?v=3639272129432074 (23/10/19)

ေဒါကတာရနမးသမး (၂ဝ၁၉ ) ပဒမ ၄၃၅ အေျခခ ဥပေဒ ျပငဆငေရးႏင ၿပငတ တြနးႏငေရး၊ ( ဖကဒရယဂာနယ / ၂ဝ၁၉ ေမလ ထတ )

ဒဂနတာရာ ၊ သဇငသငးျပနေတာ ၊ စာေပသစႏင လႈငးဂယက ( သစၥာေတာလနေရး မဂၢဇငး ) ၊ အမတ ၁၇၊ ၂ဝဝ၈ ေမလ ေဒၚခငစးဝငး၊ ပဒမ ၄၃၆ ျပငဖ႔ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌ သေဘာတ၊ VOA Burmese၊ ၾသဂတလ ၇၊ ၂ဝ၁၄။ https://burmese.voanews.com/a/interview-with-chairman-of-myanmar-union-parliament/2405879.html (17/10/19)

ဒတယအႀကမလႊတေတာ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ၄၅ ဦးေကာမတထ ပါတ အသးသ၏ အဆျပခကမား (၂ဝ၁၉) ဇလငလ။

နႏၵ၊ ရႏင၊ အမးသားလႊတေတာ ဥကဌ ဦးခငေအာငျမငႏင ေတြ႔ဆျခငး ( ပထမပငး ) ၊ 7 day News၊ ဇနနဝါရ ၁၇၊ ၂ဝ၁၆။https://www.7daydaily.com/story/56734?fbclid=IwAR0lkl7WQemLStm6arAnxCgpeoueIe2IUMTgWGO7mH5eItYQGXNciQng0Y0 (13/11/19)

157157


ႏငငဝနထမး ဥပေဒက ဒတယအႀကမျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၈ ) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၁၆ / ၂ဝ၁၈ ၊ ဇြနလ ၁၃ ရကေန႔ ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

ႏငငသားမား၏ ပဂၢလဆငရာ လႊတလပမႈႏင ပဂၢလဆငရာ လၿခမႈက ကာကြယေပးေရး ဥပေဒ( ၂ဝ၁၇ ခနစ ) ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၅ /၂ဝ၁၇ ၊ မတလ ၈ ရက ၂ဝ၁၇ ခႏစ။

ႏငငေတာအား ေႏာငယကဖကဆးလသမား၏ ေဘးအႏရာယမ ကာကြယသည ဥပေဒက ရပသမးသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၆ )၊ ဥပေဒအမတ ၂၇ / ၂ဝ၁၆ ၊ ေမလ ၂၆ ရက ၂ဝ၁၆ ခႏစ။

ႏငငေတာ ၏ အတငပငခ ပဂၢလဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၆ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၂၆ / ၂ဝ၁၆ ၊ ဧျပလ ၆ ရကေန႔ ၂ဝ၁၆ ခႏစ။

နယစပေဒသ တငးရငးသားလမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒက ဒတယအႀကမျပငဆငသည ဥပေဒ ( ၂ဝ၁၅ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၄၄ / ၂ဝ၁၅ ၊ ဇလငလ ၂၂ ခႏစ ၂ဝ၁၅ ခႏစ။

ပြငလငးျမနမာေရ႕ေဆာင လႊတေတာ ေရးရာ ေလလာမႈ စာစဥမား (ဒတယအႀကမလႊတေတာသကတမး) https://www.journalofdemocracy.org/authors/min-zin/ (5/11/19)

ျပညၿဖးေအာင၊ ၂ဝ၁၉ ပထမ ၆ လအတြငး လြတလပစြာ ဆႏၵေဖာထတခြင ဟန႔တား ပဒမမားျဖင လ ၂ဝဝ ေကာ တရားစြခရ ၊ Eleven Media Group ၊ ၂ဝ၁၉ စကတငဘာလ ၁ ရက။ https://news-eleven.com/article/131964 (2/12/19)

ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ၏ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ (၁၉၅၁ခနစ၊ အကဥပေဒအမတ ၆၂ ျဖငျပငဆငထားသည အတငး)၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာအစးရ ပႏပဌာနႏင စာေရးကရယာဌာန၊ ရနကန၊ ၁၉၆ဝခႏစ။

“ ျပညေထာငစစစမႈ” ၁၉၆၂ ခႏစ ႏငငေတာအာဏာသမးမႈက ျဖစေပၚေစေသာ ဖကဒရယလႈပရားမႈ၊ ဆလငးလနမႈနးႏင စငးေမာ(န)၊ရနကန၊ ဓမၼအလငးအမစာေပ၊ ၂ဝ၁၆ (ဒ-ႀကမ)။

ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၂ဝဝ၈ခႏစ) ။ ျပနၾကားေရးဝနႀကးဌာန၊ပႏပေရးႏငစာအပထတေဝေရးလပငနး။ႏငဝငဘာလ ၂ဝ၁၃ခႏစ။

ျပညေထာငစလႊတေတာ ဝကဆကဒ https://pyidaungsu.hluttaw.mm/ last viewed on 5/12/19.

ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင ဝကဆက https://www.uec.gov.mm/ last viewed on 5/12/19.

၂ဝဝ၈ ခႏစ ၊ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညး အပခပပ အေျခခဥပေဒ / (ျပနလညထတေဝျခငး ၂ဝ၁၆ ေမ) ျပနၾကားေရးဝနႀကးဌာန ပႏပေရးႏင ထတေဝေရး ဦးစးဌာန။

ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝဝ၈ ေျခဥျပငဆငခက) (၂ဝ၁၅) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၄၅ ၊ ဇလင ၂၂ ရက ၂ဝ၁၅ ခႏစ။

158158


ပထမအႀကမ အမးသားလႊတေတာ ပမန အစညးအေဝး မတတမး စာအပမား (၂ဝ၁၁-၂ဝ၁၅ ) ၊ အမးသားလႊတေတာ။

၂ဝ၁၉ ပထမ ၆လ အတြငး လႊတလပစြာထတေဖာခြငဟန႔တားေသာ ပဒမမားျဖင တရားစြခရမႈ ၇ဝ တရားစြဆခရသ ၂၅ဝ ေကာရခ၊ အသအဖြ႔အစအရငခစာ၊ စကတငဘာလ ၂၊ ၂ဝ၁၉။ https://www.facebook.com/athan.foe.myanmar/photos/pcb.497514650807605/497514060807664/?type=3&theater (6/11/19)

ျပညသ႔လႊတေတာ ဝကဆက၊ ၃ ႏစခြကာလအတြငး ျပညသ႔လႊတေတာမ စတငခၿပး အတညျပခသည ဥပေဒၾကမးအေရအတြက (၂ဝ၁၆ ေဖေဖာဝါရမ- ၂ဝ၁၉ စကတငဘာလအထ) https://pyithu.hluttaw.mm/node/11448 (11/11/19)

ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခ ဥပေဒ (၁၉၄၇) ျမနမာႏငငတငးျပညျပလႊတေတာ ( Constituent Assembly of Burma ) / ျပနလညထတေဝမႈ (၁၉၆ဝ) ၊ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာ အစးရ ပႏပေရးႏင စာေရးကရယာဌာန၊ ရနကန။IDEA၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတညေဆာာကျခငး လကေတြ႔ လမးညႊန စာအပ ၊၂ဝ၁၁ ခႏစ (သာသာျပန) စာ ၃ဝ၈။

ျမနမာႏငငေရးေလလာဆနးစစခက၁၉၄၈-၁၉၈၈ (ေကာငဝငး) ၊ေအာငဆနး - အကတလစာခပ (စာ-၂၅၉) ၊ရနကန၊ ဂန႔ေဂၚၿမငစာေပ၊ ၂ဝ၁၂။

မငးခငေမာငရင၊ ျမနမာဝေရာဓ အသြငကးေျပာငးေရးျဖစစဥႏစခ ၊ The Wave Magazine ၊ စကတငဘာလ၊ ၂ဝ၁၆။

ေျမလႊတေျမလပ ေျမရငးစမခန႔ခြမႈ ဥပေဒႏင စပလဥး၍ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားပါတမား တငးရငးသားလကနကကငမား၏ ထတျပနေၾကျငာခက၊ ဒ႔ေျမကြနရက၊ ဒဇငဘာ ၁၄၊ ၂ဝ၁၈။ https://www.facebook.com/landinourhands/photos/pcb.2282320938711876/2282320855378551/?type=3&theater (5/12/19)

ေမခ၊ ၿငမးစစည ဥပေဒျပငဆငေရး အမးသားလႊတေတာ အတညျပ၊ VOA Burmese၊ မတ ၇၊ ၂ဝ၁၈။ https://burmese.voanews.com/a/hluttaw-protest-law-/4283983.html (5/12/19)

မဆမြန၊ ေျမာကဦးေရးေဟာငးနယ စစမဇန လပဖ႔ လႊတေတာမ ေတာငးဆ၊ Voa Burmese ၊ ေမလ ၄၊ ၂ဝ၁၉။ https://burmese.voanews.com/a/rakhine-ancient/4903683.html (30/5/19)

BBC Burmese ၊ မးယစေဆးဝါးသးစြသေတြက ေထာငဒဏခမတေတာမာ မဟတ၊ ဧၿပ ၁၁၊ ၂ဝ၁၇။ https://www.bbc.com/burmese/burma-39570266 (25/10/19)

ျမနမာႏငငဆငရာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမား အပငး (ခ) ၊ ဖဆပလ ပဏာမ ျပငဆငမႈ ညလာခသဘင ၊ ဖဆပလ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခ ဥပေဒမၾကမး၊ ျပညေထာငစ အငစတက႕၊ ဖကဒရယယဥေကးမႈစာစဥ -၁၊ ေဖေဖာဝါရလ၊၂ဝ၁၈။

ေျမလႊတေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၈ ) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၄။

ေျမသမးဆညးျခငး ျပနလညေနရာခထားျခငးႏင ျပနလညထေထာငေရးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၉ ) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၄။

159159


ျမနမာႏငင ရငးႏးျမပႏမႈ ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၉ ) ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၁၉၊ ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

ျမနမာေကာကမကရတနာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၉) ၊ ဥပေဒအမတ ၄/၂ဝ၁၉ ၊ ဇနနဝါရလ ၃ဝ ရက ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

ျမနမာႏငင ခရးသြားလပငနး ဥပေဒ (၂ဝ၁၈) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၆/၂ဝ၁၈ ၊ စကတငဘာလ ၁၇ ရကေန႔ ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

ျမနမာႏငင လႊတေတာ အဖြ႔ဥပေဒ ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၄/ ၂ဝ၁၈ ၊ ေဖေဖာဝါရ ၈ ရက ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစေသာ ေဆးဝါးမားဆငရာ ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၆/၂ဝ၁၈ ၊ ေဖေဖာဝါရ ၁၄ ရက ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

ျမနမာ သတတြငး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၅ )၊ ဥပေဒအမတ ၇၂/ ၂ဝ၁၅ ၊ ဒဇငဘာလ ၂၄ ရက ၂ဝ၁၅ ခႏစ။

Richard Batcheler၊ Kyipyarchitsaw၊ ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ အပခပမႈ စနစ (ဒတယအႀကမ တညးျဖတ ထတေဝမႈ) ၊ The Asia Foundation၊ ေအာကတဘာ၊ ၂ဝ၁၉။

ရာဇသတႀကးက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၉ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၁ဝ/ ၂ဝ၁၉၊ မတ ၂၅ ရက ၂ဝ၁၉ ခႏစ။

လႊတေတာအမတ ဦးဖနးျမငေအာင ဆႏၵျပ၊ BBC Burmese ၊ ၾသဂတလ ၁၈၊ ၂ဝ၁၃။ https://www.bbc.com/burmese/burma/2013/08/130818_phone_myint_aung (6/11/19 )

လငးဟနး၊ ေအာငေဇာထြနး၊ လႊတေတာတြင အခြငအေရးခးေဖာကခေနရဟ ေျပာေသာအမတက နာယက သတေပး၊ 7 Day Daily News ၊ ၾသဂတ ၁၉၊ ၂ဝ၁၉။ https://7daydaily.com/story/164124 (7/11/19)

ဝဒရသခငခစေမာင၊ ျမနမာလႊတလပေရး ၁ဝ ႏစတာ၊ ၁၉၅၈။

သစေတာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၈ ) ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၉ ၊ ၂ဝ၁၈ စကတငဘာလ ၂ဝ ရက။

သကစးထြနး၊ ေျဖရငးဖးခကတ ေျမႏကၽြနးျပနာ၊ The Voice Daily၊ ဇလင ၃၁၊ ၂ဝ၁၉။ http://thevoicemyanmar.com/perspective/35905-myy (7/10/19)

အမးသားလႊတေတာ ဥပေဒ ၊ နညးဥပေဒ (၂ဝ၁ဝ) ၊ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ။

အမးသားလႊတေတာာ ေရြးေကာကပြ ဥပေဒ (၂ဝ၁ဝ ) ၊ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ေကာငစ။

အေရးေပၚ စမမႈ အကဥပေဒက ရပသမးသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၆ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၃၉ / ၂ဝ၁၆ ၊ ေအာကတဘာလ ၄ ရက ၂ဝ၁၆ ခႏစ။

160160


အမးသားပညာေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၅) ၊ ဥပေဒအမတ ၃၈/ ၂ဝ၁၅ ၊ ဇြနလ ၂၅ ရက ၂ဝ၁၅ ခႏစ။

အဂတ လကစားမႈ တကဖကေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ ( ၂ဝ၁၄ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၃၂ / ၂ဝ၁၄ ၊ ဇလင ၂၃ ရက ၂ဝ၁၄ ခႏစ။

အသငးအဖြ႔မား မတပတငျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၄ ) ၊ ဥပေဒအမတ ၃၁ / ၂ဝ၁၄ ၊ ဇလင ၁၈ရက ၂ဝ၁၄ ခႏစ။

*****

Untitled - Pyidaungsu Institute

Documents