Top Banner
12

Untitled - Google Groups

Jan 23, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Untitled - Google Groups
Page 2: Untitled - Google Groups
Page 3: Untitled - Google Groups

THE CHINLAND POSTA Ngeitu

Fidi Media Group

C. E. O Salai Mang Hre Lian

Chief Editor Si Bawi Mang Lian

Opinion Editor Salai Lian Bawi Thang

News Editor Salai Holy Tawk Tling Thang

Marketing Manager Salai Josephbawi

Reporters Pacancuh, Salai Mupi, Mai Rem Hlei Par, Salai Van

Tling Thang, Salai Kep Chin Thang, Salai Uk Nun Bawi

Accountant Gracy Siang Hlei Dim

Distributing Manager Salai Biak Tin Mang, Salai Ngun Thawng Lian

Layout Design Aa Nau

A Hran Reltu Pu Thla Hmung (Zion)

Publishing Manager Salai Beniza Bawi Lian Sang

Pehtlaihnak No. 330, Bochoke Lam, Hakha

Email: [email protected] Phone: 0943134117, 09402667137

Website: thechinlandpost.com/ www.facebook.com/THECHINLANDPOST

UNDP Nih New Country Pro-gramme In Chin Ramkulh Ah Rian A Quan Hmasa Bik Lai

U nited Nation Development Programme (UNDP) le United Nation Capicity De-velopment Fund (UNCDF) nih May 6 le 7 Chin ramkulh Hakha ah nihnih chung Civil Society Organization (SCO), hluttaw le Chin ramkulh cozah ton

biaruahnak an ngeih hna. UNDP rianquannak cu New Country Programme in thlen a si hnu Kawlram chung vialte lak ah papek in Chin ramkulh ah rian a quan hmasa bik lai tiah thawng kan theih. Ton Biaruahnak UNCDF palai 7 le Chin ramkulh hrambunh UNDP nih May 6 ah Township De-velopment Supportive Committee (TDSC) cu zinglei sml.9:30 in 11:00 tiang ton bia-ruahnak an ngeih hna. Sml. 11 in 12:30 tiang Hakha hrambunh zatlang mi bu (CSO); CYO, CARD, YMCA, KMSS, Green, nubu le BDDC minung 15 hrawng he ton bia-ruahnak an ngei kho. Zanlei sml. 1 in 2:30PM tiang Chin ramkulh Cabinet he tonnak an ngei. Sml. 2:30 in 3:30 tiang Pyine Oo Sii-Hmu minung 9 he tonnak an ngeih dih in Myone Oo-Sii-hmu he sml. 3:30 in 4:30PM tiang ton biaruahnak an ngei kho. Zan sml. 7:00 in 9:00 tiang Chin ramkulh vuancichoh le vuanci pawl he ton biaruahnak an ngei qhan. May 7 zinglei sml. 8 in 9 tiang Chin ramkulh vuancichoh le vuanci pawl he an i tong nolh qhan. Cun sml. 9:30 in 10:30AM tiang hluttaw Chiarman le Vice Chairman he i tonnak an ngeih dih khawh hnu sml. 11:30 cu UNCDF palai 7 hna cu Hakha in Kalay lei ah an kir qhan.

Ton Biaruahnak Ah Chin Ramkulh Vuancichoh Biachimmi Atu bantuk in ton biaruahnak nan kan ngeihmi le Chin ramkulh cozah le zatlang mi bu hna he i bawm in hmunkhatte ah rianquanqi hna usih tiah nan kan timi cung hrim-hrim ah lunglawmhnak tampi kan ngei. Nan chim bantuk in Chin ramkulh vuanci phu siseh, Hluttaw siseh, myone le khuate kip zatlang mi bu hna thilti khawhmi cawisannak (Capacity building) training duhnak nan kan ngeihmi cu lunglawmte in kan cohlan. Nunhrin covo cauk le hluttaw he aa pehtlaimi cauk zong kan ngeihmi a um lo lio caan le kan herh lio caan ah kan in kuat hna lai tiah saduh nan kan thahpiakmi cung zong ah kan i lawm tuk qhiamqhiam. Chin ram cu Chin mi nih kanmahte in kan sersiam khawh-nak ding ah a kapkip in bawmhchanh le hmunkhatte ah rianquanqi kan herh ko tiah a chim. Registration kong ah biahalnak le chimrelnak a chuak i cunglei in tlaihkhihmi a si ruang le kanmah nawlngeihnak a tlawm tuk ruang ah a si, Democracy ram ah zatlang mibu hna hi an biapi tuk, a si khawh chung in ramkomh zung ah phanhter hau ti lo, Chin ramkulh ah dihter le pek khawh ding in ka zuampiak cang hna lai tiah a chim.

UNCDF Chin Ramkulh An Rat Hnawhchan UNCDF atutan Chin ramkulh, Hakha zatlang mibu, Chin ramkulh vuanci phu le

hluttaw, cozah zung rianquan an tonnak le an rak tlawn hnawh chan bik cu UNDP nih zat-lang mi bu (CSO) le Chin ramkulh cozah he i bawm in hmunkhatte ah rianquanqi ding le Kawlram chung ah UNDP nih Chin ramkulh ah rianquan hmasa bik aa timh caah a hlankan in hlathlainak an rak tuah hmasa hi a si.

Chin ram qhanchonak caah zei bantuk in dah rian kan quan lai, simanking kan suai lai, hi rian ah aho dah a quan lai, zei bantuk in dah a quan lai timi kong hi a bik in ton biaruahnak ah an i ceihmai bikmi an si. A rauh hlan ah Chin ramkulh vuanci phu, hluttaw phu le zatlang mi bu (CSO) hna cu ram leng mifim thiam sang (Techneqnical Expert) cawnpiaktu ding an ra lai i cawnpiaknak tuah colh ding in timhlamh a si. “UNCDF nih tutan ton biaruahnak an ngeihmi le hlathlainak an rak tuahmi cu an i fuh ngaite, ruah ning leng in hma a kal ngai. Chin ramkulh vuancichoh U Hung Ngai zong nih lunglawmte in a cohlan. Hi ti an i tinhningte in UNDP le Chin ramkulh cozah, zatlang mibu hmunkhatte ah rianquanqinak kan ngeih khawh taktak a si ah cun a dikmi Democracy phung lam in kan kal khawh leng ah Chin mi kan nuncan, kan ziaza le lungput zong tampi a kan sersiam lai i Chin ram qhanchonak caah tampi qhathnemnak a chuahpi hrimhrim ko lai” tiah Chin ram-kulh UNDP Township Programme Manager Pu Siang Mang nih The Chinland Post ah a chim. World Bank nih Chin ramkulh peng 9 chung ah Kanpalet, Paletwa, Tonzang ah rian a quan lai i a tangmi peng 6 ah UNDP nih biatakte in qhanchonak rian a quan lai tiah a chimchih. +++

UNCDF Le UNDP ton biaruah lio/ Photo: UNDP

Local News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

2

Page 4: Untitled - Google Groups

Chin Mibu Min Cazin Kan Khawmsuat Lai: CNP

C hin mibu/miphun min fiang kan khawmsuat lai tiah Chin ramkhel lei upa sin in thawng kan theih. Cozah nih Chin miphun 53 an si timi hi a si tak-

takmi a si lai lo. Pom khawh zong a si lo. Cucaah Chin mi-phun kan min cazin fiangte in kan khawmsuat lai i Rampi Cozah sin ah theihternak kan tuah lai” tiah CNP Secretary (I) Salai Ngepi Thian Uk Thang nih a chim. Hi khawmsuatnak cu kum dih lei i tuah dingmi Chin National Conference kan tuah i ceihmainak fek kan ngeih hnu ah qan kan lakte lai tiah a chimchih. Zomi Congress for Democracy (ZCD) nih Party sinak sawk lio zong ah Chin ah Zomi an um lo tiah an ti. Chin ramkulh ah Chinmi ti awk kan um hnga lo. Tedim lei nih Zomi, Hakha Falam nih Laimi, Mindat lei le kadang nih K’cho, Khumi ti in i ti cio a si tiah ZCD GS Pugin Kam Lian nih a ti. Kawl cozah nih Kawlram ah miphun 135 an um i miphunpi miphun 8 Kachin, Kayah (karenni), Kayin (Karen), Chin, Mon, Bamar, Rakhine le Shan an um tiah a ti. Chin miphun hi Kawlrawn ah minung singruk le Chin ramkulh chung ah singli fai kan um lai tiah ruahdamh a si. Ref: Irrawaddy

WCDMA Sim-Card Ks. 1500 Man An Zuar Dih In CDMA le GSM An Zuar Qhan Lai

C hin ramkulh ca ah sim-card a tlami lung 3000 chung ah a tangmi lung

1500, WCDMA 800 MHz ks. 1500 man cu May 13 zuar qhan dingmi cu atu hi an sok cuahmah liopi a si. April thla ca ah Chin ramkulh Mindat le Hakha ah lung 750 veve zuar a si tiah thawng kan theih.

April 24 i an zuarning ah cun Hakha peng khuate 10

ah lung 300, Hakha khuapi chung sang 6 ca ah lung 350, le cozah zungrianquanmi ca ah lung100 tiah an qhenphawt i camcawhfung zuh in zuar a rak si. May thla chung cu zeitin dah an phawt lai le an qhen lai ti cu hngalh a si lo na in “A voi khatnak zuar lio ah a ting lo mi (a poh lo mi) hna chung in papek (Usa pek) an si lai,” tiah quanvo ngeitu pakhat nih a chim. Rangon Kyihmintaing myone in Auhchohzihmu pakhat nih, “atu tan cu me a poh cia

Hakha ah phone camcawhfung zuh ding in an i tlar lio

C hin miphun dihlak i tel ding mi Chin Miphun Conference (Chin National Conference) tuahding ah Chin ramkhel Party hna le CNF nih zuamnak le karhlannak an ngei tiah thawng theih a si. Chin National Conference auhding ah le tuahding kong cu Chin ramkhel Party a simi CNP, CPP, ENDP (Ethnic National Development Party), ACNA (Asho Chin Natinal Party) le ZCD nih a luan cia mi 3 - 4 May ah ceih hmainak an ngei i ZCD ti dah lo cu tuahding in lungtlinnak an ngei tiah theih a si.

"ZCD bel cu kan Party policy he aa kalh caah Chin National Conference ah kan i tel kho lai lo. Kanmah cu Chin kan cohlang lo i Zomi timi lawng kan cohlan caah kan theithiam ko uh. Kan i tel kho lai lo tiah fiangte in an chimfiannak an tuah" tiah CNP in Conference a kai ve mi upa pakhat nih

mi lawng si lo in a voi khatnak lio ah me a rak poh cang mi innchungkhar minung paoh cu me zuhnak nawl pek an si lai lo" tiah Smart Pro Journal ah a chim. Naypyidaw, Rangon le Mandalay phone line a tet tawt tuk (ciat tuk) ruang ah Myanmar pehtlaihnak zung nih GSM le WCDMA phone line cu 4000000 chap a si lai tiah thanhnak an tuah. Kawl ram chung dihlak ah CDMA 800 MHz phone card cu Chin ramkulh, Rakhine ramkulh le Kaya ramkulh ah papek in WCDMA 3G phone card cu zuar a si.

WCDMA ks. 1500 man an zuar dih hnu hmai thla ah CDMA 800MHz phone cu ks. 350000 in an zuar qhan lai. CDMA zuar a si qhan hnu ah CDMA 800 MHz, GSM le WCDMA phone cu ks. 1500 in zuar a si qhante lai tiah Internet Journal news nih a qial. Vawleicung ah a hmasa bik Mobile phone an ser thawkka 1973 April ni 3 in cun kum 40 bakte a tling cang i Kawl ram ah ks. 1500 man in Mobile phone card cu 2013 April 24 ni thawk in zuar le cawk a si ve cang. Kawl ram ah a hmasa bik GSM phone card rak zuar a si i Chin ramkulh zong ah GSM simcard cu a qhip khatnak ah lung 1000 an rak chiah i ks. sing 19 in zuar le cawk a rak si. Kum a hun rauh deuh hnu ah CDMA le GSM cu ks. sing 5 in zuar le cawk a hun si qhan hnu ah ks. 250000/200000 in zuar le cawk a rak si. Atu ah cun Ks. 1500 camcawhfung zuh in cawk khawh a si cang. ++

The Chinland Post sin ah a chim. Hi kong he pehtlai in CNP General Secretary Salai Ceu Bik Thawng nih "Chin miphun dihlak tel in Conference auh hi a biapi tuk tiah kan lung a tling dih. Atu kanmah ramkhel Party kan i tonmi hi cu a hme tuk mi a si rih. Party lei in zeitin kan cawlcang lai, zeitin kan kalpi lai timi ceihhmainak le ruahnak chuah lawng a si rih. Ramchung ramleng Chin mibu dihlak, nu bu, pa bu, mino bu, biaknak le a dangdang bu thleidannak um lo, zapi telh in tuahding hi a biapi tuk. A luan cia mi kum 60 lio ah Falam Conference bantuk in a tlamtlingmi nih Chinmi dihlak nih tuanbia hmun khatte ah kan qial qhan khawh nakding ah lamthluan pakhat a si lai" tiah a chim. Chin ramkhel Party nih Chin Natinal Conference tuahding in ceih hmainak an ngeih lio ah CNF zong nih Chinram ah Public Consultation a tuah pah in Chin Nati-nal Conference tuahding biatakte in a aupi ve tiah theih a si. "CNF nih kan aupi ti nak in hi tuahding ah CNF lei in kan si khawh chung in kan i zuam ve. Nihin tiang CNF kan kalnak hmun paoh ahcun Chin National Con-ference tuahding hi mizapi nih an duhmi a si. Chinmi dihlak i tel ding hi a haumi a si" tiah Paul Sitha nih a chim. CNF nih atu bantuk in a aupimi kong he pehtlai in "atu Chin Party le kan ceih hmaimi le CNF zong nih a

ceihmi hi aa ralkahmi a si lo. Paralel in ruah hrim ding a si lo. Ka chim cang bantuk in hi Conference cu Chinmi dihlak i tel a hau. Qangqi in kan umnak le kanmah kan hmunte in kan qang cio hna lai i Chin National Confer-ence kan tuah khawh ko lai" tiah Salai Ceu Bik Thawng nih a chim. Chin Party pawl nih Chin National Conference cu kum 2013 a dih hlan ah tuahding saduh an thanh bantuk in CNF zong nih kum dih hlan ah tuah ve ding in a kalpi ve. Tuahnak ding a hmun bel cu nihin tiang ah sawh a si rih lo nain, Chinram khualipi Hakha ah si dawh a si tiah ramkhel Party ceihmainak a kaimi pawl nih an zumh. Chin National Conference auhnak kong he pehtlai in CNF nih "Kawl ram cozah he remdaihak lam-thluang ser a dih hnu in ramkomh ser hnathlaknak (Union Accord) minsen hi a voi hnihnak Panglong Con-ference bantuk ah tuah a si te lai. Cu tuah tikah Chinmi nih minsen thut a hau ve lai. Cu caah hi hlan hrim ah Chinmi dihlak aa telmi Conference auh hi a biapi i cu Conference ah Chinmi dihlak nih lungrualte in zeitin le zei bantuk in dah, Chinram, Kawl ram kan ser lai timi biatung a chuak te lai" tiah cathanh an chuahmi ah an telh. Tlangcungmi nih cozah he remhdaihnak a tuahmi a kalpi ning zong ah tlangcungmi pawl nih mah le ram-

kulh cio ah mah le mi-phun cio in Conference tuah, cun tlangcungmi dihlak i tel in Conference pakhat tuah hnu ah Kawl ram cozah he Panglong bantuk a lomi Conference ah aw khat in kan kal te lai tiah remdaih sernak phung an kalpi. C h i n m i p h u n dihlak aa telmi Confer-ence cu 1948 kum, Falam ah rak tuah a si. Cun rak tuah lio ah Chinmi dihlak nih ram-uk bawi uknak phung cu rak hlawt in De-mocracy in kan i uk lai tiah hnatlaknak an rak ngei dih i cu an hnat-laknak February 20 cu nihin tiang Chin Miphun Ni (Chin National Day) tiah hman a si. +++

Local News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

3

Page 5: Untitled - Google Groups

Kaladan Tiva A Kal Ding Tilawng An Ser Cuahmah

K aladan Tiva kal ding India Cozah bawmhmi Tilawng pahnih Dagon Tilawng Dinhmun ah an ser cuah-

mah tiah theih a si. "Tilawng ngan paruk hi India cozah nih a kakip hman khawh awk in thilri zeizongte a bawmhmi a si i atu pahnih hi Dagon Ti-lawng dinhmun ah ser kan thawk cuahmah a si tiah Engineer lutlai chang U Myat Tu nih a chim. "Hi pehtlainak ahhin Sittwe, Rakhine ramkulh khualipi in India ramri tiang mawqawka lam 122 kilometre, Tilam

Kaladan Tiva kal ding India Cozah bawmhmi Tilawng pahnih Dagon Tilawng Dinhmun ah an ser cuahmah tiah theih a si. "Tilawng ngan paruk hi India cozah nih a kakip hman khawh awk in thilri zeizongte a bawmhmi a si i atu pahnih hi Dagon Tilawng dinhmun ah ser kan thawk cuahmah a si tiah Engineer lutlai chang U Myat Tu nih a chim. "Hi pehtlainak ahhin Sittwe, Rakhine ramkulh khualipi in India ramri tiang mawqawka lam 122 kilometre, Ti-lam in 158 kilometres a hlat. 2013 ahhin hlei donh kan lim lai i 2016 ahcun a chung thilri cu aa lim lai" tiah a biapeh ah a chim. Kaladan Multi-Purpose Project i biapi in quandingmi pawl cu 1. Sittwe Tilawng dinhmun in 6000 ton Tilawng pawl luhchuah khawh ding tivapi cawh ding le 20,000 ton Tilawng din khawhnak ding hlei donhpiak ding, 2. 300Tons a ritmi Tilawng paruk ser ding, 3. Sittwe le Paletwa ah 300 tons kal khomi Tilawng dinhmun hlei pahnih ser ding, 4. Paletwa in India kar pehtlainak lamchunh ding, 5. Sittwe in Paletwa kar Kaladan tiva a qum a kai tahnak seh bunh ding hna an si. Kaladan Project ahhin Sittwe in Kaladan pehtlainak caah US 74 millions, Chin ram Paletwa in Kaladan kar Lamchunhnak caah US $ 140 a zapi in US$ 214 tluk a dih lai tiah theih a si. Ref: Eleven Myanmar

Vuancichoh U Hung Ngai Nih Paletwa Peng “Sii-peknak inn le Sami Pengqhen Hmuhmi” A Voihnihnak Paletwa Tlawn Ah Hunnak A Ngeih Lai

A kum sautuk cang i a qhing, a rawktu cangmi Paletwa sii-inn cungcih/khuh cu an remh cuahmah liopi a si i Chin ramkulh vuancichoh U Hung Ngai a voi hnihnak Paletwa khualtlawn chung ah Sami peng qhen hunnak puai he tuahchih

khawh ding in an quan liopi a si. Paletwa sii-inn remh ding in Paletwa me hmunhma in mizapi awthawng he Pyithu hlut-taw tonpumhnak ah biatung a dirh i a haltu hluttaw Palai U Paiih Lin nih, “Paletwa py-ithu sii-inn cungcih, a qeh dih iruah a zut dih caah siamremhpiak ding in 2012 tangka kum tangka chung in nuai 67.7 nawl kan hmuh. Atu cu rian kan thawk cang” tiah a chim. Paletwa peng chung i a ummi ngandamnak zung qengnge khuate vialte caah zung pakhat ah ks. sing 30 man a ngeimi sii-ai hna zong May 3 Paletwa pyithu sii-inn ah an chuahpiak hna tiah theih a si.

Dollar Nuai 80 Leng Bawmh Dingmi Hunchonak Rian Myone Pathum Ah An Thawk Cang Lai: Kanpalet Aa Tel

R am pumpi ah a si a fak bikmi myone 15 an thim i American Dollar nuai 80 leng bawmh dingmi zatlang mi bu (Civil Society)

hunchonak, miphun simanking a hmasa bik (the first level) cu Chin ramkulh Kanpalet, Nansan le Cunsuh peng ah thawk hmasa bik a si lainak kong ramri vuanci zung khuate hunchonak zung nawlchuah thawngthanhmi in theih a si. World Bank le rampi cozah i bawm in hi si-manking cu Chin ramkulh, Shan ramkulh (Palong pum-pak uknak ngei area) le Taningthari pengthen in myone pathum hna cu a hmasa papek tuan ding in thim a si i hi thimnak ah a si a fak taktakmi, zei bantuk bu hmanh nih a bawmh lomi, hmunhma cozah nih a quan duhmi tbk. phunthum zoh in thim an si kong cu thawngthanhca nih cun a langhter. Miphun simanking le sipuazi hunchonak vuanci zung, UNDP i bawm in an lakmi (data survey) thil sining khawmsuatmi ning ah a si a fakmi ramkulh le pengkulh pathum chung ah myone 9 an thim i ramleng bawmchantu administration Centre Committee le World Bank nih Kanpalet, Cunsuh le Namh San myone pathum ah tuan hmasat ding in fehternak an tuah cang tiah Si-manking chungtel pakhat nih a chim. Zatlang mibu hrambunh hunchonak Amyothar simanking ah ramkomh hmunhma, pengkulh le ramkulh in myone pakhat cio thim i simanking a kumkhatnak ah myone pathum, a kum hnihnak ah myone 5, a kum thum-nak ah myone 7, a zapi myone 15 in khuate ohsuh 640 hrawng ah American Dollar 27000 in kumthum pehte in bawmh lengmang an si l ai tiah tiah a chimchih. UNDP cazin lakmi ning ah Kawlram sifah harsat ning cu mi lurel 26% leng a si i 2015 ah cun 16% ah qumter a si lai tiah ramhun U Thein Sein nih a chim. Ref: The Voice, May 5

Atu cozah thar kai hnu i an quanchuahmi khuate kip sii peknak inn vialte hna zong Chin ramkulh vuancichoh khuallam chung ah hunnak a tuahchih dih lai tiah Paletwa ah a phanmi Chin ramkulh thingram le mansung thilchuak vuanci U Kyawi Ngein nih a chim. Sami pengqhen hmuhmi hunnak zong atu a khuallam ah hin a ngeihchih lai tiah theih a si.

Ref: Khumi Media Group

TABC Authawng Magazine A Voi (1)nak Consultation An Tuah

T ABC Authawg Magazine a voi (1)nak consultation cu 2013 May 2 (nilini) TABC Hall Thantlang ah an tuah i Rev. KL. Qial Hre Ling le Pastor Lian Chawn nih Authawng cathluan chuahpinak le relnak an ngeih hna. Aa tel khomi minung 48 an si tiah theih a si. Rev.M Thawng Kam (TBC church pastor) nih caan a tlaih i kum thum TABC Authawng Magazine Editor a quantu Rev.KL Tial Hre Ling nih

a hmasa bik ah a cathluan chuahpimi chimrelnak a ngeih dih in zapi nih biahalnak le ruahnak chim cionak an ngei. Pu Ngun Hram nih Formal le In-formal in caqial ningcang kong chimhnak a ngeih hna. Chun hnu in Pastor Lian Chawn nih a cathluan chuahpimi chimrelnak a ngeih hna. TABC Authawng hnulei kong zoh qhannak le hmailei kalpi ning dan saduhthah le calei rianquannak ah Editor a biapit tuknak kong a chimchih. Cu dih cun cathluan an chuahpimi pahnih chung in biahalnak le ceihmai dingmi pawl ceihmainak an ngei. “Cu an i ceihmaimi le an khuakhan lairelmi ah, “TABC Authawng Magazine cu Theological muisam keng deuh in chuah ding, Authawng Annual Magazine chuah ding, kum khat voikhat TABC Literature Seminar tuah ding, Authawng cahmai 32 in chuah ding, le Authawng website/TABC website tuah ding” hna hi a tlangpi in an si. "Tu ni Authawng consultation kan tuahmi nih hin hmailei Authawng lamthluan ah tampi qhathnemnak a ngeihter lai "tiah ca lei rianquan vemi pakhat nih TCP sin ah a chim. TABC Authawng Magazine cu 1977 kum ah rak chuahmi a si i Laica/holh in a chuakmi cauk lakah a chuak hmasa pawl a si. Tu ni Consultation cu a voikhatnak kan tuah a si nain Seminar tu cu kan tuah pah tawn ko” tiah tukum TABC Authawng Editor a quantu ding Pastor Za Iap nih The Chinland Post ah a chim. +++

TABC Authawng Magazine Consultation tuah lio/Photo:TCP

Kaladan caah Tilawng an ser liomi

Chin News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

4

Page 6: Untitled - Google Groups

Chin Vuanci Le MPs Nih Ram-chung Chin Thawngca Chuak An Hmuhning

A luancia kum lio nakin atu cu ramchung ah Chin thawngca chuak a karh in a

qhawng deuh cuahmah ve cang. Hi thawngca chuak zong nih zatlang mizapi le cozah rianquanmi ca zong ah qhath-nemnak a pek suamau cang hna tiah hngalh a si. Cu ve bantuk in atutan ah Chin ramkulh Vuanci Ram Mang, Vuanci Van Thawng, Chin MP Palai in Pu Chan Pum, le MP Pi Za Tlem ton biaruahnak kan ngeih hna i tawite cio in an hmuhning cu a tanglei bantuk in an chim.

Vuanci Pu Van Thawng: Ramchung thawngca chuak nih a hlan in hngalhternak tampi a kan pek. Thiltha nan qial ah thil hman lo nan qial ah siseh, zapi khuaruahter khawh-nak a kan pek i kan hnatun a piangvar deuh cang. Pehtlaihnak thawngca a qhat caah Hakha ah thil a cangmi khuate tiang nih an rak hngalh khawh ve cang i hi nih hin thilqha tampi a chuahter. Ramchung chuak tahchunhnak ah Hakha Post tbk. ah Zualko (chiat/qhat tonnak) kong le Vuanci rianquannak, khualtlawnnak tbk. hi nan kan qialpiak khawh ah cun a qha deuh ngai ko lai. A bik in hun chim nolh ka duhmi cu kanmah kan thawng, “Tualchung” thawng hi papek in qial khawh kan zuampiak uh. Careltu tam deuh zong nih miphun dang thawng, ramleng thawng nakin mah “Tualchung” thawng hi hngalh kan duh bikmi a si ko tiah a chim.

Vuanci Pu Ram Mang: Vawleicung thawng, Kawlram thawng hi cu ca dangdang, Internet le Radio in ngaih le rel khawh an si caah kan theih, kan hngalh lomi “Tualchung” (local news) thawng nan hun kan hngalhter mi hi kan i lawmhnak bik a si. Ramleng, miphun dang thawng nak in “Tualchung” thawng, Editorial, zapi hmuhning le aw-aan hi thil siningte in langhter le qial khawh i zuam uh. Nan cachuahmi hi limhang (Dignity) ngeite le upat awktlak in chuah khawh kan zuampiak uh tiah a chim.

MP Pi Za Tlem: Zapi rel khawh ding ah caanhmante in thawngpang nan kan chuahpiak khawhmi nih mizapi qhathnemnak le hngalhkauhnak tampi a kan pek. Chin-holh, Laiholhte in le rang ngai in Chinmi thawngpang nan kan thanhmi nih a hman le a hman lo cuaithlainak le fimchimh khuaruah khawhnak zong a kan pekchih. Chin miphun lungrualte in rian kan quanti khawhnak ding, mi-phun dawtnak le ramkhel lungput kan ngeih khawhnak ding kong hi kan qialpiak kho tawn ulaw ti ka duh. Mi-phun dang uar le qanh hleinak ngei lo, mah le mah i cawisan le upat i peknak i peng le tlang qanhnak ngei lo in Chin ah pakhat kan sinak tu langhter khawh i zuam hna usih law ti ka duh tiah a chim.

MP Pu Chan Pum: Thawngca chuahnak ah kan qhang-cho ngai cang i kaa lawm tuk. Chin ramkulh MPs le Vuanci cawlcanghnak le rianquannak kong hi qial le ton lengmang khawh hun kan zuampiak uh. Chin ramkulh vuanci bu le Chin ramkulh hluttaw tonpumhnak ah thawngca chuahtu (media) nan i tel khawh nakhnga a hmasa bik tonpumhnak kan ngeih ah biatung dirpi le chimrel kaa tim. Atu cu i hngalhthiamnak le lung i hmuh thiamnak (Transparancy) a um lo tikah cawlcangh nan i harhnak hi a si tiah a chim. +++

Ramdangmi Khual Chinram Tlawn Duhnak Ding I Hrimh Kan Hau

K awlram aa thlen cuahmah lio ah Ramdangmi Chin ram ah an rat duh chinchin nakhnga kan kokek thilri zapi langhternak le hmuhsaknak caah i hrimh le tim-tuah deuh kan hau tiah Kanpalet kan unau pa nih the Chinland Post sin ah a

chim. "Malaysia khuasa Khumi mizapi funtomnak in Paletwa ah Khumi Nunphung thilthuam hmuhsaknak innpi saknak caah ti in Kawlram tangka Ks.1047400 an kan bawmh. Hi innsaknak hi kan dih deng cang. A chung thilri remhchap ding tete, a chung hmuhsaknak ding thilthuam tete cawknak, sernak ah tlawmpal a herh rih. Tangka chawva lei bawmtu hna cazin tete zong felfaite in cazin kan chiah dih hna" tiah Saya Elizah nih cun a chim. “ Hi innsak lim hi kan saduhthah bikmi a si ko. Ramdangmi nih kan sin an rak tlawn i zoh awk thilri tete um lo in an kir qhan lengmang. Cucaah ramdangmi khual Chin-ram an tlawn duhnak ding ah i timhcia le i hrimh kan hau cang” tiah a biapeh ah a chim. Hi kong he pehtlai in "Chinram ramdangmi an ra lai i tangka kan hmuh lai tiah cu bantuk kan nunphung, kan thilthuam hmuhsaknak ca inn le lo sakmi musuem (Piah Teih) an kan zohpiaknak man pawl cu kan i chimh lengmangmi a si. Atulio ah hi bantuk cu kan-mah le peng (Township city) khuapikip ah ngeih kan herh bakmi a si, cu lawng ah ram-dangmi zong an ra lengmang lai i tangka luhnak tam deuh zong kan ngei lai" tiah Thant-lang in Pabawi nih The Chinland Post sin ah a chim. 2011 Kawlram ah Khual tingriat, 2012 ah khual 1 million (Tinghra) le 2013-2015 tiang ah Kawlram ramdang mi a lut dingmi hi 3 million (ting sawmthum) an si lai tiah Kawlram Hotel le Khualtlawnlei Vuanci (Union Minister for Hotels and Tourism) U Htay Aung nih Norwayian Ambassador he tonnak ah a chim. Chinram hi ramdang khualtlawng (Tourist) pawl nih an kal duhtuknak hmunhma a si nain Chin ram ah zoh awk thilri, hmun-hma sersiammi a um tuk rih lo ruang le lam le sul a chiattuk rih caah ruahning tluk in khual an um lo tiah theih a si. +++

Innkhanghpiak A Tongmi Saik-humphai Bawmhding In MSU le MZP nih Mizo Mipi Sin An Hal

M izoram Mibu NGO asimi Mizo Zirlai pawl (MZP) le Mizo Students' Un-ion (MSU) pawl ifon in Saik-humphai inn le lo meikhangh-piak atongmi mibu caah Mizoram kulh peng kip ah bawmhalnak tuah an tim tiah theih a si. Hi tuahding hnat-laknak hi May 6, 2013 ah MSU Head Quarter ah

ceihhmainak an ngei hnu ah asi tiah The Aizawl Post nihcun a tial. " Hi bawmhding ti biachahnak ruangah a lungsilomi le lungnuamlo nan um ahcun kan in nawl hna. Hi khuami misual mithalo zong an itel ko lai nain Mizoram um Mizomi an si ko caah bawm cio hna usih" tiah MZP Chairman James Thanghmingmawia nihcun a chim. Hi bawmhnak ahhin ruahnak a lawhlo ruangah buainak achuak kho tiah kan ruah nain harnak atongmi hna hmaizoh hmasa in tuah ahau caah Saikhumphai Relief Commit-tee (SRC) dirh in bawmhnak kan in hal hna hi asi tiah an thawngthanhca (Statement) ah-cun an langhter. Hi bawmhnak caah hin Mizoram pengkip lawng silo in Mizoram khuapi chung veng Bawngkawn Bazar peng, Chaltlang Dawrkawn, Tamhlun North, Chanmari kawn, Millennium Centre, Bara bazar, Israel Point, Sakawrpului, Bazar Bungkawn, Temple, Treasury Square, Khatla, Sikulpuikawn, Thakthing Bazar, Synod Book Room, Kulikawn, Vaivakawn pawl ah hal ding timtuah asi i ramdang lei in bawmh a duhmi zong nih MSU le MZP kut sinin bawmhnak pek khawh a si. April 29 ah Vaphai mi nih Saikhumphai khua mei an duh ruang harnak a tongmi khuami cu Mizo Zirlai Pawl le MSU nih bawmh ding tiah an izuam colh lio ah Mizoram alianbik Central Young Mizo Association nihcun holhlo te a um lawngsilo in hi khuak-hanghnak kongah Mizo mipi nih tanpi rihlodingin thawngthanh ca (Statement) tu an chuah hnawh hna. Atulio Mizoram Cozah, Vaphai district cozah zung, Farkawn lei unau pawl nih bawmhnak in an nung tiah theih a si.

Ref: Khonumthung May 7

Saikhumphai khua a kangmi

National & Chin News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

5

Page 7: Untitled - Google Groups

N ihin bantuk caan sunglawi ah biachimnak caan qha a ka petu Pathian a min ka thangqhat i CACC hruaitu upa nan zapi cung ah kaa lawm. “Chinmi le ṭhanchonak kong” chim ding ka si i zeitindah kan ṭhancho khawh lai ti ka chimh hlan ah zei caah dah Chinmi hi Kawlram ah a sifak bik le Chinram hi a ṭhangcho lo bik kan si ti hi

hun zoh ta hmasat hna usih.

Kan Chinram hi Taiwan le Belgium ram ngaw hrawng a si i 13,907 sq mile (36,019-square-kilometre) a kau i thlanglei ah Rakhine ramkulh, Nitlak thlanglei ah Bangladesh, Nichuahlei ah Sagaing Division le Magway Division, chaklei ah the Indian state of Manipur le Nitlak-lei ah the Indian state of Mizoram pawl nih an kan kulh i milu sing 5 leng nih kan umnak Pathian pekmi ro qha le a ṭhangcho kho tuk ding hmuhma khuaram fing le tlang ah kan um. Ethiopia, Africa le Middle East ram cheukhat ka phak i khua ka zoh ahcun lung bantuk, vawlei bantuk ramro car taktak, ti le tiva um lo thingkung um lonak ram bak an si i kan Chinram hi cu Pathian pekmi thluachuah ro sunglawi bak a si. Sihmansehlaw, kan ṭhancho lonak bik a raung le a muru hi cu 100 ah 73 hi rian kan ṭuan lo ruang ah a si i kan ram ah rianṭuan lomi hi 73% kan si caah a si ko. Hramhram riantuanternak (Labor force) chung in rian a ṭuan khomi minung 100 ah 73 hi rian kan ṭuan lo tinak a si i cucaah kan ṭhancho lo le kan sifah hi a si ko. USA ah 7.9% hi rianṭuan lo an si unemployment a sang tuk an ti i an zatlang mizapi pawl an thin a phang, Japan ah 100 ah minung pa 4 lawng rian an ṭuan lo, Singapore ah cun 1.9 kan ti lai maw 100 ah pa 2 lawng rianṭuan lomi an si, Chinram cu hei tuakchunh ve hmanh. Kan ram hi Pathian nih pekmi laksawng bak a si i a lak in a kan pe lo zohkhenh ding ah a kan pek. Sihmanhsehlaw, nihin ni ah ngaihchia kan simi cu….Pathian pekmi ro hi kan zohkhenh lo, kan kilveng lo. Kan ram kan zohkhenh le kan kilven le ṭhanchoter ding le duhdim in kan nun khawh ding hi kan rian a si. Rian kan ṭuan lo hi Pathian pekmi ro zei ah kan rel lo a si. Ro timi cu zohkhenh ding ah pekmi kan si i zohkhenh ding hi kan rian a si. Ramleng in kan fale kuatmi lawng kan ei i rianṭuan kan huam ti lo, rianṭuan lo in tangka hmuh kan duh i, cawn lo in thiam kan duh. Rian a ṭuanmi lawng an qhangcho ti philh hlah uh. UN zong nih Kawlram miphun chung ah misifak bik ah a kan chiah, ningzak ngaingai kan si (micheu nih zei thei lo in heh tiah i uahnak ah kan hman i ramchung ramleng ah bawmhnak kan hal hna). Zeitluk hmanh in ramleng bawmhnak in kan lam pawl cu tleu le qha hmanh sehlaw ramchung ah thil chuak maw zei sipuazi hmanh a um lo i tangka tunmernak a um lo ahcun kan lam remhnak hmanh ah tangka kan ngei lai lo. Tahchunhnak ah atu Jica maw Japan i bawmhnak tangka nuai thong 9 leng hmanh hi microfinance in khuakhat ah nuai 1000 cio hmanh kan cawih hna sehlaw, zeitluk in dah rian kan ṭuan khawh lai i ramchung chuak thil kan ngeih khawh deuh hnga. Ka tahchunhnak cu sipuazi a biapit zia ka chim duhnak a si. Sipuazi hi a ho paoh nih ṭuan le tuah khawh a si zia hi a hnu deuh ah ka langhter te lai. Zei caah dah kan si a fah i kan ṭhancho lo ti hi a ruang kan hngalh cikcek i kan i thlen a hau cang. US President Obama nih thlennak (change) tiah a aupi mi kha anmah US lawng si lo in kanmah Chin miphun zong nih ‘change’ timi ‘thlennak’ hi kan herh deuh. Motivation timi rianṭuan duhnak le lungthawhnak timi kan herh tuk. Nangmah zong motivated na si a hau i mi zong motiva-tion an ngeih ding in naa zuam le na chim na rel a hau. Lungthawhnak hi kan ṭhancho nakding i thazaang a kan petu le hmai ah a kan nawrtu thazaang a kan petu tha pakhat a si. Pathian nih a kan pekmi kan ram a si ko nain Lairam ah rianṭuan awk a um lo thilchuak a um lo tiah kan phunzai sawhsawh ding a si ti lo. Rianṭuan awk a

tam tuk ṭuan cawk hmanh a si lo. Human resource timi minung thaazaang tu kan i za deuh lo. Brain drain a can caah brain gain si qhan ding in rian pawl kan ser a hau. Zeidah kan ṭuan khawh cio lai ti tu in lungrualnak he ṭuan cio kan hau cang. Zumhnak nih zei paoh a tuah khawh i zuamnak nih khoika paoh a kan phakter khawh. Rianṭuan ka ti tikah zung i qhut le dawr tuah le thazaang i ṭuan lawng khi rianṭuan a si lo. Sipuazi tuah zong rianṭuan a si. Minung 100 ah 85 cu cacawn le cathiam kan si i cu chung ah 100 ah 73 rian kan ṭuan lo timi hi cu a poi taktakmi a si. Mirang nih never stop investing an ti. Tangka hrambunh lo in um hrimhrim hlah. Na tuh lo ahcun na zun lai lo tlawmte na tuh zong ah na zun ko lai. Cun never stop improving an ti i ṭhancho ding zeitik hmanh ah ngol hlah. Ni khat hnu ni khat qhat chin ding in a fa tete a si zong ah hmuitinh chia law ngol hlah. Japan pawl an ṭhanchonak bik hi “Kaizen” an timi biafang pakhat an ngei i a concept cu ni khat ni khat ṭhanchonak fa tete nih a donghnak ah cun huge advantage timi qhathnemnak nganpi a chuahter an ti caah, tangka hrambunh ngol hlah ṭhancho ngol hlah usih law a donghnak ah cun kaizen timi qhathnemnak nganpi kan ram ah a chuak ko lai. Mah le thazaang bochan bute in ṭuan hna usih. Chan aa thleng chin lengmang i America hmanh nih United Nations hmanh ah tangka chuah a duh ti lo. UN zong a tha a der tuk cang lai qhanchonak a tuah kho tuk lem ti lai lo. UN bawmhnak lawng hngah cu a si kho ti lo. Cun Europe ram pawl Spain te hna Greece te hna zong unemployment problem a tam tuk cang i NGO donors pawl private zong siseh cozah zong siseh a zor ngaingai lai. NGO bawmhnak pawl EU nih a qhumh pah len cang i NGO bawmhnak zong ah i ngatchan ding a si hrim ti lo. Mah thazaang in ṭuan a hau. Micheu nih cun caan hi an hngak tawn. Tachunhnak ah 2015 cun election a um lai i kan ram biatakte in aa thleng lai i ramleng bawmhnak le ṭhanchonak kan hmuh ko lai tiah an ruat tawn. Atu kan cozah nih free market economy a hman i capitalism a hman. 2015 ah NLD Daw Suu nih teinak a hmuh zong ah atu a cozah an si zong ah mah party 2 lawng an um ko i a ho nih an hmuh zong ah capitalism a duhmi le aa tlaihmi an si i sipuazi lei cun aa thlennak a um lai lo. Kawl nih “Ayinsin wada” an ti i heh tiah ramleng FDI kha an auh i ramchung ah heh tiah tangka phumnak (investment) tuah ding ah an auh hna i hi nih zeidah a chuahpi lai ti ah cun middle class minung an tlau dih lai. A rummi an rum chin lai i a si fakmi le rian a ṭuan huam lomi cu sifah chin a si lai caah nihin te i tangka hram a bunhmi le rian a ṭuanmi minung le miphun le ram cu an ṭhangcho ko lai. Teinak le hlawhtlinnak na hmuhmi hrawh a duhmi an um lai nain na qhachonnak cu a kham khotu an um lai lo. Nihin khoika dah kan dir i khoika dah kan kal lai tiah ruah a hau. Rian kan ṭuan lawng ah kan ram le kan miphun kan qhangcho lai. Ṭhancho kan ti tikah a phunphun in a um i fimnak lei ca le nunphung le khuaram huncho le minung ṭhancho lei ti in a phunphun a um i Chinmi nih kan chamhbau bikmi cu sipuazilei ah kan chamhbau ngaite….. Miphun dang kan dawi khawh hna nakding ah cun anmah bantuk in sipuazi kan tuah thiam ve a hau. Sipuazi a qhat lo ahcun ṭhancho lo kha a si ko. Sipuazi kan tuah ve hrimhrim a hau. Sipuazi kan tuah lo ahcun mi kan tluk hna lai lo. Tangka an rak serning hrimhrim hi sipuazi tuah lo ahcun minung le ram hi ṭhancho khawh a si lo. Tangka hi na ngeih zat hram na bunh a hau.

Tangka hi zeitin-dah an ser timi tlawmpal ka chim ta hmanh lai. Modern Money Mechanics ah “Fractional Reserve” banking system hi an hman tikah Cozah nih a ram caah a tuak i tahchunhnak ah tukum cu nuai 1000 tangka ka herh a ti tikah Central bank ah request a tuah i, cun Cen-tral bank nih cozah sin ah bond nuai 1000 man cawk ding ah a hal tikah cozah nih catlap dawh taktak cung ah nuai 1000 kha a qial i cu catlap cu a dawh taktak in a chuah (print) i treasury bond tiah min a pek. Bank nih cu nuai 1000 cu a ser i bank re-serve ah a chiah i bank i system ah 10% hi chiah lengmang a hauh tikah nuai 100 hi tonh lo ding in bank ah a um a hau (vawlei cung bank paoh-paoh aa khat dih). Cucaah a tangmi 900 hi cawih ding ah a chiah i nuai 900 hi a cawih tik hna ah inter-est kum khat ah 15% a hal hna tikah nuai 900 a cawi-hmi hna kha a cawitu mi-zapi nih nuai 1035 cham a hau, asinain ram pumpi ah a ummi le cawihmi tangka cu a zapi ah nuai 900 lawng a si i bank cham a herhmi nuai 135 hi a um lomi tangka a kan hal caah sipuazi tuah i ramchung chuak thil heh tiah ram-leng ah zuar i tangka kha kawl i a miak kha hlawh i cham a si. Cucaah sipuazi kan tuah thiam lo ahcun leiba kan ngei lengmang lai i kan si a fak zungzal ko lai, kan qhangcho lai lo. Thil a umtuning hrimhrim ah sipuazi tuah hrimhrim hi a rak herh. Rian kan ṭuan lo tikah kan identity kan thlau i kan personality cu zeidah a si kun? Minung pakhat i a personality cu zeidah a ṭuan i zeidah a si timi cung ah pei aa hngatchan cu. Who am I? What am I? zei bantuk zi-aza in dah kan nun i zei bantuk qhatnak dah kan tuah, zeidah kan ruah i zeidah kan i nunpimi a si? Nihin ah kan ruah cio a hau i Pathian pekmi ro hi a sawhsawh ah chia ti lo in zokhenh ding kan rian a si cang. Quan i thawk cang hna usih. relchap cahmai 7

Pu Sui Hingz: @ Shwe Hein, MBA

Opinion News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

6

Page 8: Untitled - Google Groups

Cahmai 6 a peh

Nihin kan ram ah ṭuan awk a qha lai tiah ka ruahmi minute 25 lawng caan a um caah rian phun 2 te in ka chuahpi lai, Farthling kong chim ka duh. (Resin & Gum Rosin) Kan hnu kum 3 hrawng ah Laitlang ka rak kai i khua ka zoh lengmang tikah far kung tampi hmunkip ah ka hmuh tikah Chinmi kan i cawmnak a si lai ti ka zumh i Chin cozah sin ah ka rak sawk. Kum 2 chung cu an ka reject i kum thumnak ah Kawl kampani pakhat nih an rak sawk ve i an ka auh qhan, cun Taluk Kampani pakhat zong nih NayPyiTaw ah a rak sawk ve nain an auh tik hna ah an ra qhan ti lo. Cu Kawl kampani pakhat le kanmah tu cu Central cozah nih ṭuannak nawl an kan pek veve. Kannih nih kan rak sawkmi hi Chinmi zapi huap in ṭuanṭi ding ah Chin mizapi ai-awh in kan rak sawkmi a si i, kanmah pumpak kampani ca ah sawkmi a si lo caah, nihin ah share kan auh cang i minung pakhat nih ting khathnih ti in duhzat in share cawk khawh cio a si lai. Hi zong hi ram le miphun ca ah rianṭuan a si. Share tam bik a thawhmi le management a ṭuan kho ding minung 15 hi BOD ah thim an si lai i rianṭuan a si lai nan kut chung ah kan ap cang hna. Khuakip in minung pa 5 in 10 hrawng i tel khawh ahcun Chinmi nih kampani nganpi kan ngei kho lai i Myanmar Stock Exchange zong ah nikhat ah tar (listed) kan si ve te hnga. Rak i tel cio uh law Chinmi nih a dong kho ti lomi ngeihchiah pakhat a si. Kachin ram ah Jade a chuah bantuk in kan nih zong nih mansung taktakmi thil-chuak kan ngei ve ko, a hman le a tuahzia kan rak thiam lo ca tu ah a si.

Hika ah pakhat chim ka duhmi cu kan cozah nih zekuat sipuazi timi Market economy policy an hman cang caah Chinmi nih kan ram kan humhim le kilven a haumi cu a bik in pawngkam he i pehtlaih ning (ecosystem) le pawngkam umtuning (environment) policy pawl nih kan ram le kan miphun hrawkhral lo in, kan i kilven a hau hrimhrim ko awareness raising kan tuah a hau. Cu bantuk qhiamqhiam in a biapi tuk ah ka ruahmi cu kan Chin Na-tional Interest (CNI) (kan miphun le ram ca santlaihnak le a miak) ca ah le kan Chin National Security (CNS) kan miphun le ram himnak le hnangamnak caah zeitik hmanh ah ramleng le miphun dang pawl kha tonghter hrimhrim lo bak a herh.

CNF le CNP nan lung ah a cam bantuk in CNI le CNS hi zeitik hmanh ah philh lo a hau. Nan rian kan rian a si. Hihi Pathian sermi thil hna kan zohkhenh a si. A herh lo ah sermi thil hna hi pumpak hlawknak ah aho paoh nih hrawkhral lo in kilven ding hi kan ṭuanvo a si. Tahchunhnak ah kan thing qhaqha (thinghak le tlor) pawl cinpiak um lo in heh tiah an hau i Kawl pawl nih an lak dih ti bantuk, kan thing qhaqha le kan ngeihchun resources pawl hi Kawl pawl le ramdang FDI le miphun dang pawl kut ah phakter lo in kanmah Chinmi caah anmah nakin kanmah caah, qhahnem tam deuh a um a hau ti kha ka chim duhnak a si. Kan ram i kokek in kan i ngeihmi ro thil hi Kawl pawl rat riangmang i kuli ah an kan hman lai i kan ngeihchiah an lak dih lai kan vawlei an ta a si dih lai kan i ralring lo ahcun. Cucaah Pathian nih a kan pekmi kan Chinram dawh hi a humhimnak ah le a ṭhancho khawh nakding ah ṭuanvo la cio hna usih. Atu acozah nih a pekmi hna Kawl kampani nih fawitehlek in mizapi nih nan luhter hna ahcun far kung an i cinmi paoh hi anmah ta a si dihte lai i nan khua, nan ram, na hmunhma nan vawlei an kut chung ah a phanhte lai caah atu nai ka chimmi CNI le CNS hi philh hrimhrim hlah uh law Chinmi zapi i hrawmh ding in kan tuahcimi kampani ah hrambunh cio uh ṭuan cio uh law kan ram chuak thil hi kan miphun ca ah siseh law kan ram ṭhanchonak hram si hram seh.

Nihin Chinmi kan i ralrin lo ahcun kan khua kan ram kan vawlei pawl mi phundang kut chung ah a phan dih lai, kan ramchuak thil mansung firthling ti-bantuk zong a lak in an sin ah a phanh dih lai caah kan fim a hau cang/ kan qanqi a hau cang.

Hmaizarh ah peh qhante ding…..

Cahmai 10nak a peh..

phak cangka in kan chungkhar kan chawnh tik hna ah upat-nak te he kan chawnh thiam ve hna a herh. Tangka kan kuat hna ti phun in kan biafang hmanmi a puam tuk sual, nawl kan pek tawnmi hna nih kan chungkhar unau an ngaih a chiatter ngai hna. Ramdang um cheukhat cu, Chinmi nih kan sunhsak ngaimi nunzia dawh a simi, kum upa hmai-zahnak, ka pi ti ding ka pi ti-bantuk zong kan thlau ngai. Kan chawnh biak tik hna ah kan hmurka thlum-al deuh in le ka pu kan ti tawnmi hna kha ka pu ti hna thiam in chawn-hbiak khawh i zuam hna usih.

TCP: Atu dirhmun in Chin-ram qhanchonak ah zeidah tuah hmasa bik a herh tiah na ruah?

ZCL: Fimthiamnak cawn le kan miphun chung in mi fim-thiam tampi chuah hi kan mi-phun ca ahcun a biapi bikmi a si zungzal ko lai. Kan ram cu ruah lo leng in ram le miphun caah rianquan ding a lam aa on lio a si i, a lamkip in kan qhan-cho nakhnga rianquan kan thawk cuahmah cio hi a biapi hringhran ko. Zei deuh dah timi tu cu chim lo in, pumpak pakhat in kan si ah, a bu in kan si ah kan tuah khawh tawk le kan ngeihmi pahrang cio hmang in rianquan awt hram cang hna usih. Cun, ramleng ummi hna sin ah nawl ka du-hmi hna cu, kanmah le khua cio in qhanchonak ah siseh, kan peng le tlang qhanchonak ah siseh, Chin miphun le Kawlram ca ah tiah thilqha tuah ding in timhmi project kip ah kan ngeihchiah kan chawva he i tel khawh i zuam hna usih. Chinram le Chin miphun qhanchonak ahcun Chinmi nih kan quan lo ah aho nih dah a quan kun lai? Pum-pak pakhat nih kan tuah khawh lomi kha Chin miphun kip nih thazaang kan chuahqi ahcun kan ram caah qhan-chonak tuah hi a fawi tukmi a si. Ram le miphun ka dawt a timi nih, khua le ram, peng le tlang, le ram le miphun ca ri-anquannak ah na kut neh aa tel lai lo ding hi na sia a rem ding a si lo. Ka ngeih tikah ka tuahte lai ti zong ti fawn hlah usih. Kan ngeih lo bute in kan pekmi kha a sunglawi bikmi pehchanhnak a si i, zeitluk in

Lemcang rian a luh hlan ah an chungkhar in Australia ram Sitdany khua ah an i qhial i kum 5 an um. Korea ram i lemcang rian luh khawhnak ding ah Basic Edu-cation High School sianginn in aa phuk i Korea ah a kir qhan. Atu cu a nu he Korea ram Soel khua ah an um nain a pa le a qa pa cu Australia ah an um rih. 2004 kum ah Lotus Flower Fairy dramma zat-kaa ah hruaitu bik fidi dirhmun in lemcang a quan i a qha bik nu lemcang laksawng a rak hmuhnak thawng in hlawhtlinnak le teinak he minthannak star pakhat a hung hmuh. 2008 kum ah East of Eden zatkaa i lemcang a quannak ah a ba tuk i a zawt caah sii a rak i thlop. Cu ruang ah cun aa thlak lioi dramma part 40 a phanh ah damlonak kong langhter in a rak chuak. Amah ai ah Hwang Jung Eum nih a quan. A hun dam qhan hnu cun Lee Da-Hae cu lemcang quannak ah hlawhtlinnak a hmu chin lengmang i Korea Pop Music video zong ah lemcang a quan. 2011 kum ah Miss Rpley zatkaa ah lemcang a quan i Korea nunphung hmuhsak laksawng peknak nih a tuahmi a qha/a thiam bik nu lemcang laksawng cu hi zatkaa in a hmuh. 2013 ah Korea dramma zatlaan IRIS-2 ah fit-law Jang Hyuk le i kawp in lemcang an quan. Hi zatkaa ah fitlaw Jang Hyuk he i hnamhnak khaan aa telmi kong he pehtlai in thawnglatu pakhat nih a hal i Lee

Da Hae nih a lehmi cu i hnamhnak zawn a phanh bak ah cun fitlaw Jang Hyuk cu a ning a zak tuk tiah capo aw-sawn in a chim. Lee Da-Hae cu Dongguk University nih Ni Baisakup fimnak he pehtlai in degree a la tiah a chim. Da-Hae cu Korea, Mirang, Tuluk le Japan holh zong a thiam tukmi a si. Amah a zuammi (Hobby) cu baisa-kup zoh a si caah a rianquanmi he aa hoih tuk tiah chim khawh a si. Ref: www.facebook.com/pages/Lee-Da-Hae/SS43283422

Cahmai 12nak a peh....

Korea fidi Lee Da-Hae

Entertainment News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

7

Page 9: Untitled - Google Groups

Thlali Chung Ah Kawlram Mei Voi 929 A Kaang I Chin Ramkulh Ah Voi 12 A Kaang

A voi 76nak Kawlram Meithat phu nisun-

glawi cu Rangon khua Myanmar Meithat Zungchoh 2013 May 5 ah an tuah. 2013 January in April thla tiang Kawlram ah mei voi 929 a kaang i ks. nuai 2,800 man leng sungh a si. Chin ramkulh zong ah mei voi 12 a kaang i ks. 157.97 nuai man sungh a si tiah theih a si.

Kawlram chung meikaang 65% leng cu daithlan ruang ah a si tiah pyithezi vuanci a pahnihnak bochohci Ko Ko nih a chim. Hi ni sunglawinak programme ah biacah chim-nak zong a ngeih. Meikangh ning cu rualchawnnak khaan in voi 255, daithlan ruang in voi 300, amahte in a kangmi voi 21, electric mei in voi 127, ziar ngeih khanghpiakmi mei voi 119, ram lak mei voi 105, qektlak mei voi 2 a cang i inn 3,773 le sehzung, rianquannak zung, kudawng inn 38, a thimi minung 43, hma a pumi 66, meikangh ruang ah harsat-nak a tongmi 12,142 le saram zatlak tonmi 2,502 tum a si. Thla li chung ah meikangh a tamnak bik cu Mandalay peng a si i voi 135 a kaang i ks. 1,036.75 sing man sungh a si. A pahnihnak cu Rangon pengkulh a si i voi 105 mei a kaang i ks. 197.04 man sungh a si. Mei kaangh a tlawmnak bik cu Kaya ram-kulh a si. Voi hnih a kaang i 2.78 nuai man sungh a si. Naypidaw ah voi 92 mei a kaang i ks. 24.37 nuai man sungh a si.

A dang ramkulh le pengkulh thla li chung meikangh zat le sunghmi zat cu;Kachin ramkulh ah voi 36, ks. 35.64 nuai, Kayin ramkulh ah voi 16, ks. 18.13 nuai, Chin ramkulh ah voi 12, ks. 157.97, Sagaing pengkulh ah voi 92, ks. 250.88 nuai, Tan-ingthari pengkulh ah voi 29, ks. 62.27 nuai, Pekhu pengkulh ah voi 83, ks. 192.62 nuai, Maguay pengkulh ah voi 86, ks. 27.93 nuai, Mon ramkulh ah voi 36, ks. 672.48 nuai, Rakhine ramkulh ah voi 64, ks. 34.53 nuai, Shan ramkulh ah voi 78, ks. 62.83 nuai, Ir-rawaddy pengkulh ah voi 63, ks. 24.47 nuai man sungh a si tiah theih a si. Nikum thla li chung meikangh ning he cuaichunh tikah meikangh a voi a tam deuh nain sunghmi man cu hnarcheu a qum. 2012, January in April thla chung ah mei voi 566 a kaang i ks. 5,472 nuai man sungh a si. Ref: Mizzima, May 6

Meithat Ni ah Bochoci Ko Ko biachim lio

Thluak Thihri Cat Kho Ding Tiang In Rangon Nikhua A Lin

K awlram khualipi Rangon khua ah an intuarmi nikhua linh nih thluak thahri cahnak, lephiatnak chuak kho ding qihnung tukmi dirhmun a phan tiah khuati lei mifim Dr. Tun Lwin nih May 1 ah a chim.

A linh hi 54 Degree Centigrate leng le 130 degree pharihate leng a linmi cu qihnung tukmi dirhmun Extreme Danger tiah World Health Organization nih ri an khiahmi a si. Rangon khua April thla chung ah an intuarmi a linh cu cu rikhiahmi lonh in a linh caah qihnung tukmi a linh dat i ralrin taktak ding in Dr. Tun Lwin nih Internet cahmai ah a qial. Mi pakhat i a ngandamnak caah aa tlakmi a linh cu 98.4 degree pharihate a si i atu Rangon khua ah an tuarmi a linh cu 100 degree pharihate leng a phan tiah khuati ram lei hngunciazihmu pakhat nih a chim. Thi kai zawtnak a ngeimi hna cu fak tuk in a linmi khuati nih thi a kaiter i thluak thahri a kek i a nunnak a liammi hna zong qhal chung ah an rak um ko. Ref: 7Day Daily Newspaper

President Thein Sein le Ramkhel Party pawl Tonnak An Ngei

K awlram Ramkomh cozah President Thein Sein le Kawlram ramkhel Party pawl May 4 ah Naypidaw tonnak an ngei kho tiah theih a si.

Hi tonnak ahhin President nih Kawlram Democracy lei kan imernak hi kumhnih lawng asi rih, mibu zong nih De-mocracy (Zaukphung) kan ifiang deuh rihlo le hmanzia kan thiam rihlo caah tharchuah kan tuah cuahmahlio le kanmah Cozah zong nih hmailei kan iruahchanmi zaukphung ruah in remdaihnak, ramkhel, chawlet lei caah tang kan lak lio asi ning, hi riantuannak caah hin Cozah pakhat lawng nih kan tuahmi silo in ramkhel party, Hluattaw, le mibu party pawl, ralkap bu le tlangcungmi ralkap bu zong tel dih asi i azalawngmi mibu serding abiapit zia a chim. Ramkhel Party lei zongin ahmunmi remdaihnak, phunghram remnak, ukning cang thlennak le adangdang thlennak tete tuahmi ruangah mipi nih atheipar an cok-hawhcolhnak le Rakhine le mitthila i thil acangmi buai-bainak zalawng deuh in ceihhmai ruahtinak a um khawhnak hnga ceihhmainak an ngei. President Thein Sein nih tulio thlennak caah ram-thazang sernak (Capacity Building & Unstitution) sernak ah hmaisa bik ah rian atuannak kong, hi thlennak theipar hi 2013 tal ahhin cun an hmuhlai tiah aruahnak kong, kum saupi buaibainak kan rak ngeimi hi tulio cozah nih a remh (phisin) kho dih lai lo caah hi remhnak ca aherhmi hram pawl cu atulio biatak tein kan tuan asi zia, Cozah lei nih tlaikhihmi sitilo in mipi lei duhning (People Centred ap-proch) in kalpi cuahmah asi zia biacahnak a ngeih hna tiah theih asi. Hi tonnak ahhin Chin Party CNP Secretary I Salai Ngepi Thian Uk Thang le CPP Chairman Pu No Than Kap hna zong an itel ve tiah theih a si. Ref: Newlight of Myanmar May 6

NLD Rian Tlai Upa Pawl Tuluk An Tlawng Lai

K um 60 tang NLD upa minung 12 cu ni 10 rau in May 8 ah Tuluk Chinese Communist Party (CCP) sawmnak in an tlawng lai tiah theih a si.

Hi bu hna hi NLD lutlai upa Nyi Pu le Nan Khin Htwe nih an hruai hna lai. Atu tan cu kum 60 tang minung lawng an sawm rih hna. Daw Suh le kum 60 cung chungtel pawl zong a dang in June thla tlawnding in timtuahnak an ngei tiah NLD upa Han Thar Myint nih a chim.

Ref: 7 Days News

Kawlram Ralkap Nih An Kan Kah Ahcun I Khamhnak Ah Kan Leh Ve Hna Lai: KNU, DKBA

H ekgyi tidil ding timhtuahnak a ruang pek in Kawl-ram ralkap nih an kan kah ahcun lehrulhnak kan tuah ve hna lai tiah Karen in hriamtlai bu a simi

KNU le DKBA nih an chim. Hi bantuk in thanhnak cu May 6 i KNU le DKBA nih Myatwaddy um KNU zung ah an tuahmi Media pawl he i tonnak hmun ah a si. DKBA ib Col. Saw San Aung nih May 2 ah Kawlram ralkap nih Hakgyi electric rianquan i timh a si caah hi rianquannak ding hmun in DKBA ralkap cu May 4, zanqim 12 hlan ah umnak hmun i qhialding in thawng an kan thanh. An kan thanhmi kong he pehtlai in kanmah lei in zeihmanh kan tuah khawhmi a um lo. Kan i qhial kho lo. Atu bantuk in kan i qhial lomi kong ah Kawl-ram ralkap nih an kan kah ahcun kan lehrulh ve ko hna lai t i a h M e d i a p a w l c u a c h i m h h n a . "Atu bantuk in thil a chuahnak a ruang cu Kawlram ralkap nih a chiahmi ramri cawngtu ralkap pakhat cu DKBA sin ah April 27 ah a rak lut. A luh tlawmpal ah kan-mah nawlpeknak tel lo in ramri cawngtu ralkap pakhat a va kah. Cuhnu ah Kawlram ralkap in ramri cawngtu hna nih meithal ngan in an kan kah. Nithum chung kan i kah hnu ah Kawlram ralkap nih May 2 ah thawngthanhnak ca an kan pek hi a si" tiah DKBA in Col. Saw San Aung nih a fianter. Atu bantuk in ralkap umnak qhial ding in nawl pek hi Kawlram cozah he hnatlaknak kan ngeihmi konglam pakhat 'kap hnih hnatlakmi hmunhma ri lonh in meithal i put ahcun kap khat le kap khat thawng i thanh hmasa ding' timi upat lo a si tiah a biapeh ah a chim. DKBA ralkap hna hi Kawlram ralkap nih meithal in a doh hna ahcun KNU zong nih kan zoh sawh hna lai lo. DKBA lei in kan qang ve lai tiah KNU in Col. Saw Aye Kawthu nih a chim. DKBA le KNU nih Kawlram cozah he kah ngolhnak (cease-fire) hnatlaknak minsen a thu cang mi an si. +++

Myanmar News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

8

Page 10: Untitled - Google Groups

Somalia Mangqam Ruang Ah Mi 260000 An Thi

S omalia ah a hnu bik a chuakmi rawl ei-awk ngeih lo (mangqam) ru-

ang ah minung 260000 hrawng an thi i hnarcheu leng hi ngakchia an si tiah UN cazin nawlchuahmi ah an langhter. 2010-12 kum chung ah eidin-fenh-aih harsat tuk ruang ah mi tampi an thin-phanmi a thi a tlaumi zat nakin a tak in harsatnak, thih lohnak a tongmi an tam deuh kong UN nih a chim. Africa UChu hmun-hma i a ummi ram cu 1992

kum ah a rak cangmi rawl-ei tidin awk ngeih lo harnak chung ah minung 220000 leng mi nunnak a liam. Atu thil a cangmi hi cu 1992 kum nakin a zual deuh tiah theih a si. Hi bantuk harsatnak in a thimi tam deuh cu kum 5 tang ngakchia an si kong UN Eidin bawmhnak cinthlaknak bu (FAO) le American nih a bawmhmi a hlankan in harsat-nak i ralrinnak a tuahmi Network i bawmh in an tuahmi cazin ah hmuh a si. 2010 October in 2012 April thla chung i a thimi lak ah 133000 leng hi kum 5 tang ngakchia an si tiah cu zacin an lakmi ning in hngalh khawh a si. Somalia cu 2011 chung i fak tuk in ruah a sur lo ruang ah cinthlak, ei-din, fenh-aih ah harnak an ton hnu cun minung nuai 13 nih thih hnawh phah tiang in ei-din kong ah harnak an tong. “An ram pumpi milurel 4.6%, cun ngakchia zapi dihlak i 10% cu ei-din ngeih lo harsat ruang Somalia hmunhma tuhmawng lak ah an thi” tiah cu nawl an chuahmi cazin ah an qial.

Ref: BangkokPost

US nih Kawl Ram Cung Ah Sanction A Chiahmi Kum Khat A Kaiter

U S cozah nih Kawl ram cung ah sanction an chiahmi cu zeimawzat phawihpiak a si hnu ah a tangmi kumkhat chung sanction tuah rih ding in 2013 May 4, ah bia-chahnak an ngei.

A ruang cu Kawl ram ah ramkhel thongtla pawl an um rih pin ah North Korea he ralkap lei in pehtlaihnak an ngeih rih caah tu bantuk in Sanction an tuahpiak chap cu a si. Kawl ram ah a cang cuah-mahmi Buddish le Muslim karlak buaihnak nih a hmanmi Zaukphung a si lo

nak kha a langhter tiah globalpost nih a qial. Atu bantuk in Sanction (phihkanhnak) a tuah hi Kawl ram Democracy he ralkah North Korea com-pany he pehtlaihnak a ngeihmi ruang ah a si bik. Concrete le State Depart-ment pawl nih AP sin an chimhning ahcun Obama

cozah nih Kawl ram Presi-dent U Thein Sein cu tu thla chung ah tonnak ngei khawh ding in a tuahpiak cuahmah lio a si. President U Thein Sein hi 1966 in a voi khatnak US a phanmi a si.

Ref:Globalpost.com,BBC

Japan, Tokyo Ah Sianginn Kainak Sok Khawh A Si

K awl ram, Rangon khualipi hrambunh "Anna Services Co.,Ltd." le Japan ram, Tokyo khualipi hrambunh "The Coaching Staffs Co.,Ltd." hna nih 2012 October thla lio ah kaphnih hnatlaknak an rak tuah cia cang bang in, Japan ram Tokyo khualipi, TOEI

sianginn le Nagoya khuapi TOEI sianginn hna ah Language kumkhat le cheu asiloah kum-2 kai hnu ah University cu duhmi paoh ah kum-3 /4 peh khawh a si.

Student visa he zalongte in kal le Japan ah sianginn kai pah in rianquan khawh a si. Fimcawnnak (Education) lei biapi ah a chiami nih International Sianginn tampi le Profes-sonal Line (Major sang deuh) pawl ah pehnak tawlrel chih a si i, rianquan biapi ah a chiami nih school fee a tlawm deuh mi Siangniam (Major niam) deuh pawl nih sianginn ah kai in peh khawh a si. Japan um chung vialte student visa in um a si lai.

Kum khat ah Mongolia, Vietnam, Nepal le Kawl ram in; January ah Students (20), April ah Student (90), July ah Student (20) le October ah student (90) lak a si i, Kawlram in "Anna Services Company" nih quanvo a lakmi a si. Kawl ram in April, 2013 thawk khan Students pawl cu sianginn lut in ca an cawng cang. Tutan October thla a kai hnga mi stu-dents pawl Document le a herhmi tawlrel cuahmah a si. Miphun hawi lak in sianginn kai le rianquan a duhmi nan um ve ahcun a tanglei Address le phone ah pehtlaihnak tuah khawh a si. Document a tlingmi caah October 10 hnu bik cohlan a si rih timi hngalhternak kan hun tuah ve.

Director-1, Anna Services Co.,Ltd., (Hp)0949345178, Yangon, Myanmar Salai Khuakam <[email protected]>

Myanma Post and Telecommuni-cation (MPT) Lutlai pawl Sual-phawt an Tong

K awlram pehtlainak, maivan thiamsang lei riant-lai, Pyithaungsuh Vuanci U Thein Thun rian in aa din hnu zarh tlawmpal ah Naypidaw Vuanci

zunglei in hlathlainak an tuah i MPT lutlai pawl rian kong ah sualphawt an tong tiah President Zung biachim nawlngei U Ye Thun nih a chim. "Engineer lu bik pahnih le MPT rian upa hna April thla hramthawk ah rian in qhialnak le rian in i din-hternak an tuah hna. Zei ruang ah an tuah ti cu hlath-lainak a dih in thawngthanhnak an chuah te lai" tiah a biapeh ah a chim. April thla hram thawk ah MPT Mobile lutlai engineer pahnih le General Manager an rian in i dinhnak le a cheukhat qhialnak an tuah hna. Hi bantuk an tuah hi Kawlram President Zung vuanci pawl le Pehtlainak (Sehtuaizii) zung upa pawl ruahnak an i khah khawh lo ruang le zung nawl an buar caah a si tiah theih a si. Ref: The Voice Weekly

Somalia mangqam a tuarmi ngakchia

CNF Le Matupi Khuami Ceihmainak Tlamtlingte In An Lim

P ublic Consultation ah a Chinram khua tampi ah a tlawngmi CNF upa hna cu Kanpalet, Mindat khuami hna he ceih hmainak an ngeih hnu May 2-3 ah Matupi khuami 800 renlg lo he Matupi,

Bungtla Hall ah tluangte in ceihhmainak an dih tiah theih a si.

Ni hnih chung an tuahmi hi ton biaruahnak ah Matupi khuachung ah a ummi lawng in si lo in Matupi khuate in khual 250 fai an rak kai kho tiah thawng kan theih. Tingsi khua in a rami upa pakhat nih "CNF kan pale anmah pumpak muihmai ka hmuh hna i kaa lawm tuk. De-mocracy, Federal, nuhrin covo kong le CNF pawlisi an kan chimhmi pawl hi theihtlak dih an si. Ni hnih lawng in cun kan i fiang setsai lo. A zarh le a thla in hi kong hi biatakte in kan cawnpiak hna sehlaw tlam a tling tuk hnga" tiah The Chinland Post ah a saduhthah a chim.

CNF le Matupi khuami tonnak an ngeih hlan ah CNF tonnak ah cozah rianquantu pawl cu i tel hlah uh timi nawlngeitu lei in tlerhnak hna a chuak tiah CNF le Matupi mi tonnak ah rianquantu upa pakhat nih a chim. "Cozah ri-anquan pawl cu i tel hlah uh an ti hna. Cun yaya-ka pawl zong cu ti qhiam in an ti hna thawng kan theih. Cu ruang ah Matupi in thimmi sang uktu pakhat hmanh an rak kai lo" tiah CNF Matupi an um chung ah tawlrelbu in upa pakhat nih a chim.

Matupi le CNF upa tonnak ah Chin MP in U Aung Law (Ung Lwin), Chin ramkulh hluttaw haotu chang zong a rak kai kho ve i biachimhnak zong a ngei. "Mizapi nih De-mocracy kong kan hngalh a hau. Kan covo kan hngalh a hau. Kan covo le Democracy kong kan theih lawng ah kan ram a qhangcho lai i hmai kan nor kho lai. Qihnak ngei lote in mizapi nih nan covo kong, Democracy kong ah chim ngamnak ngei uh" tiah U Ung Lwin nih zapi forhfialnak a chimhmi ah a telh.

CNF upa lei nih Matupi khua i a chuakmi cozah rianquantu CNF tuahmi ah i tel hlah uh timi kong ah "CNF nih atu bantuk in Chinmi khuapi ah kan kal i khuanu khuapa kan in tonmi hna hi rampi cozah nih hnatlaknak a kan ngeihpi. A kan theihpi. A dang khua ahcun MP he cozah rianquantu he tampi an i tel. Hi bantuk in CNF he ceih hmainak chuah ruang ah cozah nih dantat khawh a si lo i tlaihkhih khawh zong a si lo. Cozah tu nih bawmhding in hnatlaknak an kan ngeihpi" tiah chimfiannak an ngeih hna.

Tutan Matupi a kalmi CNF upa hna hi Group pathumnak an si i Matupi an kal dih hnu in Rezua le Paletwa lei an kal lai tiah theih a si. +++

International News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

9

Page 11: Untitled - Google Groups

TCP: Na chuahkehnak, ramdang na phanhning le atulio na umnak na kan chim kho hnga maw? ZCL: Ka laihri tannak Aibur khuahlun, ka qhannak khua hi Leitak Siapanglai. New Delhi, India ram ah kumli refugee in ka um hnu ah, Canada cozah bawmhnak in Canada ram ka phan. Atu lio ka um-nak cu Winnipeg, Canada a si.

TCP: Na sianginn kainak le atulio na rianquanmi?

ZCL: May, 2009 ah B.A (Honours) cu University of Winnipeg in ka dih: Cun, November, 2010 ah M.A (Political Science) the University of Toronto in ka dih. Atu Kawlram ca ah Policy Organization ka hawile he kan tuahmi a um i, a hram kan fehter liopi a si i zapi sin ah kan thanh rih lo. Cucu atu lio ka buaipi bikmi a si.

TCP: Chin National Front le Kawlram Cozah Ran-gon chonbiaknak ah holhlettu le hngalhpitu dirh-mun in an in sawm tikah khalio ton biaruahnak i na lungsi bik le CNF lei in kha deuh an hal lo na timi a rak um maw?

ZCL: CNF upa nih atu bantukin cozah he an i chawnhnak ah rianbawmtu ding in an ka sawm ve ca ah kan miphun dothlennak a kan hruai cuahmahtu CNF cung ah lunglawmhnak tampi ka ngei. An i chawnhnak ah kaa lung simi cu Mirangca in ka rak qial cang i a hmumi zong nan um lai nain, a tawi-nak in chim qhan ka duh. Hmailei Union of Burma remh qhan tikah a biapi tukmi biakhiahnak an ser khawh tiah ka ruahmi cu pakhatnak ah kan ram Union of Burma zei tin dah rak ser a si timi tuanbia kong ah a si. Ramkomh Kawlram (The Union of Burma) ram cu Chin Hills Regulation (1896) in rak ukmi Chinram, Kachin Hills Tribes Regulation in ukmi Kachinram, Federated Shan States timi Shanram le Burma Act 1935 in rak ukmi Kawl miphun pawl tam bik an umnak Kawlram hna in rak sermi ramkomh a si timi hnatlaknak hi a si. Hi hnatlaknak nih hin Chin miphun cu miphunpi pakhat kan si venak - kan ram le kan vawlei ah kanmahte in a rak i uk vemi mi-phun kan sinak le ramkomh hi kanmah Chinmi nih rak dirh vemi ramkomh a sinak a langhtertu a si. Hmailei kan ram tuanbia ah a biapi zungzalte dingmi hnatlaknak a si. A pahnihnak ahcun Kawl cozah lei in an aupi zungzalmi the three national causes - (a) Kan ramkomh (the Union of Burma) hi aa qhen qhek lo nakhnga, (b) Kawlram chung ummi miphun kan zapi lungrualnak le rualremnak a rawh lo nakhnga le (c) Kan ramkomh hi kanmahte in rorelnak sang bik a ngeimi rampi kan sinak le kan nawlngeihnak a hmunh zungzal nakhnga timi pathum hi CNF lei hruaitu hna zong nih an cohlan i an pawm vemi a si. Kanmah Chin cu kan ramkomh i qhennak caah a cawlcangmi kan si bal lo, kan ramkomh a qhawn i a feh chinchin nakhnga le kan ramkomh chung ah khuasami miphun vialte aa tlukte in (equality) khua kan sak i remdaihnak a um nakhnga thazaang a chuah zungzalmi kan sinak zong kan hruaitu hna nih an langhter. CNF lei nih nunak thap ngamh in an rak dirkamhmi le an aupi zungzalmi - (a) Kan ramkomh chung i ram a ngei vemi miphunkip aa rualte le aa tlukte in khuasak ding (ethnic equality), (b) Self-determination timi kanmah Chinram ca ah thimmi miphun hruaitu le kan miphun hna nih rorelnak/biakhiahnak nawlngeih ding le, (c) A dik a hmanmi

Democracy phunglam a umnak ding timi pathum hna hi cozah lei ai-awhtu hna nih an cohlannak min an thut ve. Hi hnatlaknak hi atu in a ra laimi kan ram sersiam qhannak ah miphunkip hruaitu hna nih an zulh dingmi le an i tlaih dingmi tlaihfung/tlaihthleng (basic principles) an si i sullam a ngei tak-takmi le tlangcungmi hna caah cun kan nunnak tluk in a biapimi hnatlaknak a si. Atu i CNF kan pale nih hnatlaknak cozah he an lak khawhmi hi tlangcungmi a dang le cozah an i chawnhnak le hnatlaknak an tuah lai dingmi ah an i zohchunh ciote ding model pakhat zong a si. A cung i ka qialmi hi nunnak thap ngamh in CNF/A nih a dirpimi an si i atu a voihnihnak hnat-lak min an thutnak i aa tel khawhmi hi kaa lung hmuih ngaingai. Cun, an hal awk i ka ruahmi kong tu hi cu chim ding ka ngei lem lo. Keimah ka tuak ak ahcun political rights (ramkhel lei i kan covo a simi ) hi a biapi bikmi a si i, cu political rights kan ngeihnak ding ah kan hal i, a lam kan sial poah ahcun zei dang a hnu i kan hmuh khawhmi pawl kha cu kan hal rih lo zong ah a pawi ah ka chia lo.

TCP: Kum 15 rauh hnu Kawlram avoikhatnak De-cember 2012 in Jan. 2013 tiang Chinram na rat tlawnnak ah Chinram na hmuhtonmi in i remh awk a si tiah na hmuhmi le qhanchonak ah a kan donk-hantu a si tiah na ruahmi? ZCL: Cozah qha lo tang ah sau tuk kan um ruang kan ram ah harsatnak phunzakip a um lam a qhat lonak, sii-inn qha kan ngeih lonak tbk.pawl cu chim hau lo. Qhanchonak ca ah biatakte in ramchung ram-leng in kan qanqi a herh. Ram qhangcho kan timi hna hi minung nih sermi a si. Cu caah, kanmah zong kan ram le kan miphun qhangcho usih kan ti ah cun min-ung lungthin le ruahnak qha lo kha kan remh hmasat i kanmah pumpak le chungkhar qhanchonak ah rian kan quan a herh. Atu tan Kawlram ka va tlun ah ka duh lo ngaimi le kan i remh awk ah ka ruahmi hna cu; (a) Rianquan kan huam lo: Ramchung ummi nu le pa, u le nau hna, damnak a ngei komi le mahte in a cawlcang kho komi mi cheukhat hna cu ramdang lei in kan fanau hna nih an kan cawmken ko lai tiah ri-anquan aa tim lomi le mahte in cawlcangh aa tim lomi chungkhar hna an tam ngaingai. Mah kutkete in tuah khawh komi cu anmah kutke bak in i cawm ve hna sehlaw ramleng fanau nih kan kuatmi hna tangka hi cu anmah nih an ser/tuah khawh lomi cawknak tu ah hmang hna sehlaw a qha tuk hnga. Tahchunhnak ah, makphek le anqam tibantuk cu anmahte in an cin khawh i cawk hau lo mah ei din khim tal cu hmuh khawhmi a si. Asinain, kan fale nih rianquan hlah uh an kan ti timi ruahnak le rianquan huam lo ruang ah mi sin ah an va cawk. Makphek le anqam cu tahchunhnak ah ka chimmi a si i, ka chim duhmi cu kanmah kutkete in kan tuah khawhmi le pahrang kan

ngeihmi cu heh tiah tuah quan ve. Cu ti lo cun, rianquan huam lomi mithathu kan karh tukte lai i a cawm kan harte lai pin ah rianquan lomi minung nih ram cu an remh bal lai lo. Cun, kan taksa a cawlcangh lo tikah ngandamnak qhat lo in zawtnak tampi a chuahpi te lai i kan Laitlang caah qihnung ngaingai a si. Hi zawn ah hin ramdang ummi zong nih kan chung le kan chawnh tik hna ah biacah zia kan thiam hna a herh. A dam lomi le nutar putar cu zei ti awk an qha lo. Nain, a dam komi kha cu an-mahte in an ti khawh tawk rianquan le kawl hawl ve ding kha biatakte in thazaang pek hna kan herh.Pahnihnak (b) Fimthiamnak lei ah kan qum-chuk: Kan mino tampi nih cacawn an i biatak ti lo. Malaysia ah ka kal lai i, hlawhfa in ram-dang ka kal vete lai timi ruahnak hman lo nih tamtuk kan fanau ruahnak a hrawh hna. Ram-dang ah a kalmi an unau hna hi mi tampi cu harsatnak tampi le lungsifah tuar in ramdang ah pawcawmnak kan kawlmi a si hi an hngalthiam lo. Kanmah bantuk harsat bu in khuasak tintuknak kawl hi a dang kan unaule kan siang hna lo. Cu ruang ah cun sianginn kai hna seh, fimthiam hna seh ti kaan duhpiakmi hna a si. Asinain, an caah saduh kan thahpi-akmi hna hngalhthiam lo in, ca ka thiam lo zong ah/ sianginn ka kai lo zong ah ramdang hlawh-fa quan ah ka kal ko lai timi ruahnak hrimhrim cu a ngeih, ngeih lo ding. Kan mi-phun cu mi tlawmte kan si fawn i, mi fimthiam tampi le bochanawktlak tampi kan ngeih hna lo cun hmailei kan ram le miphun ca ah hmual ngeite in rian kan quan kho lai lo, kan dirh kamh kho lai lo. Atu cu kan ram zong aa thleng pah ngai cang i, ramchung a um rihmi kan mino hrim cu fimthiamnak kawl hi a thar in thazaang pek hna kan hau. Chinram uktu ding le zung ah rianquantu ding ah Chinmi an har tuk cang. Kan Chinram uknak zungkip ah miphundang lawngte nih rian an quan ahcun, zei tin dah kan miphun le ram caah upadi qha cu a um khawh hnga i, kan ram cu a qhancho khawh hnga? Cu caah Kawlram chung ummi kan miphun hna nih fimthiamnak cawn hi a biapi bik ah kan chiah zungzal naklai ramleng um he ramchung um he qan kan lak a hau. (c) Ruamkainak ah kan hman: Ramdang lei ummi fanau hna nih thlanhripi put in harnak tampi he rian kan quanmi chung in hmuhmi tangka cu, chungkhar zawnruahnak he kan kuatmi hna tangka cu cawm-chawmmi nu le pa, u le nau hna nih a hmanzia thiam ti lo in ruamkainak ah a hmangmi an um hoi i a pawi tuk hringhran. Pawcawmnak fangfang kan kuatmi tangka hna, porhlawt ruamkainak ah an hmanmi nih chungkhar dawtnak le zawnruahnak zong a hrawh, khua le ram ca ah khuakhannak zong a donh i, ramdang lei bawmtu a ngei ve lomi misifak le retheimi kan unau hna zawnruahnak zong a um lo i an lungfahnak lawng a chuahter. Cucaah, kanmah kawl chawmmi si lo in, mi-dang nih cawm chawmmi kan si timi hi hngalh in tangka fangkhat an hman lai zong ah mi-dang zawnruahnak an ngeih i, sunglawite in a hman zia thiam hi a biapi tuk. Ramleng um unau hna zong nih a cawnpiak zia hna kan thiam a herh. Cun, ramleng kan

Rangoon CNF le cozah ton biaruah lio/ Ceupi

Interview News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

10

Page 12: Untitled - Google Groups

The Chinland Post Hmuh Khawhnak

Hakha Fidi Media Group Centre

Ph: 0943134117, 09402667137 Thantlang

Dawtmi Internet Café Ph: 0947177378, 070-60097

Mandalay Salai Beniza Bawi Lian Sang :09402557122

Falam Sayamah Far Sung (CBC): 09400473836

Kalaymyo Salai Khin Maung Thein : 073-21194

Rangon Salai Bawi Hup Thang : 09400001838

The Chinland Post Journal cu zarhkhat voikhat a chuak i uk khat ah ks. 300 in zuar a si. A duhmi paoh nih a thla le a kum ca in cah le hlutpiak khawh a si.

A duhmi paoh nih color in siseh, muici pakhat lawng in siseh man fawite in thil faknak le thanhnak (advertisement) rak i tuah khawh a si.

Myanma Post & Telecommu-nication (MPT) Lutlai pawl Sualphawt An Tong

K awlram pehtlainak, maivan thiamsang lei riant-lai, Pyithaungsuh Vuanci U Thein Thun rian in aa din hnu zarh tlawmpal ah Naypidaw Vuanci

zunglei in hlathlainak an tuah i MPT lutlai pawl rian kong ah sualphawt an tong tiah President Zung biachim nawlngei U Ye Thun nih a chim. "Engineer lu bik pahnih le MPT rian upa hna April thla hramthawk ah rian in qhialnak le rian in i dinhternak an tuah hna. Zei ruang ah an tuah ti cu hlathlainak a dih in thawngthanhnak an chuah te lai" tiah a biapeh ah a chim. April thla hram thawk ah MPT Mobile lutlai engineer pahnih le General Manager an rian in i dinhnak le a cheukhat qhialnak an tuah hna. Hi bantuk an tuah hi Kawlram President Zung vuanci pawl le Pehtlainak (Sehtuaizii) zung upa pawl ruahnak an i khah khawh lo ruang le zung nawl an buar caah a si tiah theih a si. Ref: The Voice Weekly

Tukum Cacawn Kum Thawk In Siang Cachim Tam Deuh In Rian Pek An Si Lai

2 013-14 cacawn kum ah cacawnnak sianginn kip ah saya/mah thazaang i za lak in ca an cawn khawh-nak ding ah siang cachim fimnak a cawng i a dihmi

saya/mah hna cu a herhbaunak sianginn kip ah rian pek an si lai tiah theih a si. Cu leng ah Basic Education sianginn ah a herhmi bawmhchantu thilri le science lei thilri hna cu chekhlat i pek le chap an si lai caah computer le seh thilri hna zong hmakhatte ah hman khawh ding in tuahpiak an si lai tiah theih a si. Hi rian quanchuah khawhnak ding ah rampi cozah nih tukum fimcawnnak tangka kum ah ks. 900 billion hman ding in chiahpiak a si i, thim dingmi saya/mah fim-thiamnak a tlin khawh nakhnga siang cachimh thiamnak fimcawnnak training pehzulh in cawn khawhnak ding caah tuah le pek an si lai tiah theih a si. Ref: Hot News Weekly

Chin Baptist Convention Le CNF Palai I Ton-nak

M ay 1 zing sml. 7 ah Chin Baptist Convention zung ah an kal i C.B.C G.S Rev. Denis Ngun Thawng Mang nih lunglawmhnak bia le rianquantu i hngalhter-nak, hmailei CBC hmuitinh, ZBC tuanbia le ZBC in CBC ah thlennak kong

chimhfiannak a ngeih hna dih hnu ah CNF programme le chimnak le i hngalhternak an ngei tiah theih a si. Zanlei sml. 5 ah CBC ah an kal qhan i Rev. Za Hei Lian nih lawmhnak bia le i hngal-hternak a tuah dih hnu ah CNF lei in an riantuannak programme le i hngalhternak an tuah dih hnu sml. 8 ah zapite in dawtnak zanriah dumqinak an ngei.

Falam Peng Lumte Khuami Le CNF Ton Bia-ruahnak

P u HC Ral Hnin hruaimi CNF Palai hna cu sml.

2:30PM ah Falam peng Lumte khua an phan i khuami nih meithal thlahnak le CNF ca ah phuahmi nun-phung hla (Hla Do) sakpi-aknak he sunglawi ngai in an don hna.

Zan sml. 8 ah caanhmannak an thawk i Biuha-1, Biuhahmu Pu Hre Tling nih caan a tlaih i Dr. Za Hlei Thang nih lunglawmhnak bia, hi hmun an rak phanhnak kongkau, thapeknak le uknak le nawlngeihnak kong chimhfiannak a ngeih hna. Pu HC Ral Hnih nih Chin miphun cung ah Kawlmi nih an ngeih dingmi miphun ramkhel rian lungput le CNF/A nih dothlennak an tuah duh chanmi Federal State hmuitinh kongkau chimhfian-nak a ngeih hna. May 3 sml. 9 ah Biuha-1,Biuhahmu Pu Hre Tling nih caan a tlaih i Rev. Van Kulh thla-camnak in caan an thawk. Thantaar lukhun piaknak, ram le miphun caah nunnak a pemi ralkap hna upat peknak an ngei. Dr. Za Hlei Thang nih Chinram qhanchonak kongkau le Democracy & Sovereign Power kongkau chimhfiannak a ngei dih in Pu HC. Ral Hnin nih Federalism & Constitution kong chimhfiannak a ngeih ve. Cu dih in cun zatlang mi-zapi nih an duhmi chimphuannak programme in caan an peh qhan i mizapi lei in biahal-nak vialte cu Dr. Za Hlei Thang le Pu HC. Ral Hnin nih lehnak le fianternak an ngeih qhan hna tiah theih a si. Falam peng Webulah khuami he May 4 zan le May 5 ni ah ton biaruah-nak le khuami nih an duhmi biahalnak, chimrelnak an ngei kho tiah theih a si. ++

khuami nih an duhnak an langhter lio

Online Sihni Upadi Fimcawnnak Min cazin 100 Ah Kawlram Doh-Tamatah le Hluattaw Chairman An I Tel

K awlram Awathein Fimcawnnak, Upadi (Law) lei cacawn cazin min-ung 100 ah Kawlram Doh-Tamatah Sai Maut Kham le Hluttaw

Chairman min aa tel tiah Kawlram Rampi Sianghleirun zung Meeting lei in theih a si. Maivan (Internet Online) in Fimcacawnnak chimnak hi November, 2012 in thawk a si i kai a duhmi le a huammi an tam ngaingai tiah Yangon Distance Education University Professor Dr. Hlah Tinh nih a chim. “Kai caan hi Thla 10 a si. Thla nga ah voikhat camipuai tuah a si. Avoikhatnak ah cacawngtu minung 60 cohlan an si. Atu a voihnihnak ah April 1 in thawk a si i a kaimi minung 101 an si. Hmailei zong hinak kau deuh in cawn le chim kan i zuam hna lai” tiah a biapeh ah a chim. Hi Online Cacawnnak hi a tak hman awk qhami le hman khawhmi Upadi law pawl kan chimh hna i an dih in Diploma Buaih pek an si lai, caan tlawmpal ah Buaih taktak cu pek an site lai tiah theih a si. Kawlram aa thlen cuahmah bantuk in ramkhel lei kong ah upadi cawn a duhmi hi an tam chin lengmang tiah theih a si.

Ref: The Voice

Local News Vol.1, No.14 2013 May 10-16

11