Universiteti Aleksandër Moisiu, Durrës«-kërkim-të-një... · 2 . A. bstrakt. Administrimi publik, dhe si pasojë edhe të gjitha organet që përfshihen në spektrin e konceptit

1

Universiteti “Aleksandër Moisiu”, Durrës

Fakulteti i Shkencave Politike-Juridike

Master Profesional në Administrim Publik

Tema: "Në kërkim të një Modeli për

Administrimin Publik në Shqipëri"

Punoi:Elisa Keta Udhëhoqi:Joniada Musaraj

Durrës, 2013

2

Abstrakt

Administrimi publik, dhe si pasojë edhe të gjitha organet që përfshihen në spektrin e konceptit të tij, është një fushë

studimi mbi te cilën janë ngritur shumë debate. Së pari, akoma nuk është përcaktuar nëse administrimi publik mund

të quhet një disiplinë me vete, pasi është akoma I ndezur debati mbi natyrën e tij e cila mund të jetë një nënfushë e

shkencave politike ose një nënfushë e shkencave administrative. Fusha e administrimit publik përfshin organizimin

ekzekutiv dhe menaxhimin e institucioneve publike. Sipas Shafritz dhe Russel, në kuptimin më të gjërë,

administrimi publik përfshin ghithcka që qeveritë bëjnë për mirë a për keq. Administrimi publik është shprehje që

gjërësisht mund të përshkruhet si zhvillim, implementim, dhe studim I politikave qeveritare,menaxhim I programeve

publike. Administrimi publik ndërlidhet me ndjekjen e të mirave publike, duke përforcuar shoqerinë civile dhe

drejtesinë shoqërore. Teoria e administrimit publik është fusha ku diskutohet kuptimi dhe qëllimi I qeverisë,

burokracisë, buxhetit, menaxhimit dhe cështjeve publike.

Në mënyrë të përmbledhur mund te thuhet se puna ne shërbim publik udhëhiqet nga vlerat demokratike. Në kryerjen

e funksionioneve të administratorit publik nuk është me rëndësi vetëm eficenca dhe efektiviteti por mbi të gjitha

përgjegjshmëria ndaj të gjithë aktorëve që përcaktojnë interesin publik: drejtuesve të zgjedhur, deputetëve,grupeve

të ndryshme perfaqësues dhe qytetarëve në tërësi. Edhe Bertrand dhe Lang pohojnë se administrimi publik dallon

nga format e tjera të qeverisjes sipas kompetencës së vet dhe sipas faktit se qëllimi I fundit I tij është interesi I

përgjithshëm.

Fjalët kyce : Administrim publik, Demokraci, Qeverisje, Burokraci, Korrupsion.

3

Abstract

Public administration, and as a result all the other institutions that are involved in the spectrum of its concept, is a

field of study that are mounted on many debates. First, it is not determined whether the public administration ca be

called a discipline in itself, because it is still a heated debate over its nature, which ca be a subfield of political

science or a subfield of administrative science. The field of public administration includes executive organization

and the management of public institutions. According to Shafritz and Russell, in the broadest sense, public

administration includes everything that governments make for better or for worse. Public administration is an

expression that can broadly be described as the development, implementation and study of government policy and

the management of public programs. Public administration relates to the pursuit of the public good, reinforcing civil

society and social justice. Public administration theory is the area where the meaning and scope of government,

bureaucracy, budget management and public affairs is discussed.

In a summary, we ca say that the work in public service is guided by democratic values. In doing the function of the

public administrator, is important not only efficiency and effectiveness but above all accountability to all

stakeholders that define the public interest, elected leaders, parliamentarians, representatives of different groups and

citizens in general. Even Bertrand and Lang claim that public administration differs from other forms of government

according to its competence and by the fact that its end goal is of general interest.

Key words: Public Administration, Democracy, Governance, Bureaucracy, Corruption.

4

Mirënjohje

Një punim diplome është një punim dhe shkrim akademik, që ka një strukturë dhe një qëllim të

caktuar dhe përmes të cilit studenti i përfundon studimet në një nivel të caktuar.Eshtë e

natyrshme që për të realizuar një punim diplome duhet kohë dhe mund.Për realizimin e kësaj

teme diplome shprehe mirnjohjen dhe falenderim te vecante per udheheqesen time te

diplomes Joniada Musaraj e cila me asistencen dhe ndihmen e dhene ne cdo hap te zhvillimit

te punimit duke filluar qe nga ndihma per formulimin e titullit te punimit,rekomandimin e

literatures,ndihmen per ndarjen dhe organizimin e kapitujve dhe mbeshtjetjen e saj per cdo

paqartesi apo kerkese nga ana ime.Gjithashtu falenderoj stafin petagogjik dhe administrativ te

Universitetit Aleksander Moisiu Durres,per mbeshtjen e dhene dhe te palodhshme gjate ketij viti

akademik.Qëllimi i këtij punimi ka qenë që njohuritë e fituara në fakultet gjatë procesit te

mësimdhenies, t’i paraqes në formë të këtij punimi – punimit të diplomës.

Faleminderit!

5

Tabela e përmbajtjes

Hyrje……………………………………………………………………………………………....9

Përmbledhja ekzekutive………………………………………………………………………...…9

Qëllimi…………………………………………………………………………………………...11

Objektivat………………………………………………………………………………………..11

Hipotezat…………………………………………………………………………………………11

Metodologjia……………………………………………………………………………………..11

Kapitulli I: Administrimi Publik

1.1 Administrimi Publik: Kuptimi I tij………………………………………………….12

Kapitulli II: Administrimi Publik’’Një qasje Historike”

2.1 Historiku I Administrimit Publik…………………………………………………13

Kapitulli III: Modelet e Administrimit Publik

3.1 Parimet klasike dhe modelet tradicionale………………………………………....15

3.1.1 Parimet e Administrimit Publik………………………………………………....15

3.2 Modeli i administrimit publik dhe vështirësia konceptuale e përcaktimit të tij…...16

3.3 Modelet tradicionale të administrimit publik……………………………………...18

3.3.1 Administrimi publik Brenda shtetit aktivist……………………………………..19

3.3.2 Administrimi publik brënda shtetit të mirëqënies……………………………….19

6

Kapitulli: IV Modelet e administrimit publik në Shqipëri

4.1 Administrimi publik në Shqipëri dhe shteti imirëqënies sociale……….….….….20

4.2 Menaxhimi Publik i Ri (New Public Management)…………………………..………22

4.2.1 Administrimi Publik I Ri në Shqipëri……………………………………..…….24

4.2.1.1 Riorganizimi dhe reduktimi I shërbimeve civile qëndrore……………..….….24

4.2.1.2 Zvogëlimi I sektorit publik……………………………………………….…...25

4.2.1.3 Modernizimi I administratës në përpjekje për krijimin e vlerave dhe

përmirësimin e cilësisë së menaxhimit………………………………………...26

4.2.1.4 Autonomia lokale…………………………………………………………...….27

4.2.1.5 Menaxhimi I burimeve njerëzore………………………………………….…...27

4.2.1.6 Procesi I privatizimit……………………………………………………….…..28

4.2.1.7 Buxhetimi edhe efektiviteti I tij………………………………………………..28

4.2.1.8 Aksesi teknologjik…………………………………………………………………………………………….…...29

Kpitulli: V Faktori ndërkombëtar

5.1 UNDP dhe programi I qeverisjes lokale…………………………………................31

5.2 IDRA dhe projekti ‘Demokracia edhe qeverisja’………………………………...…31

5.3 OSFA – soros………………………………………………….………………….…………32

Kapitulli: VI Burokracia dhe korrupsioni, bashkudhëtarët e përpjekjeve për modelim.

6.1Burokracia……………………………………………………………………….....34

6.1.1 Koncepti……………………………………………………………………..…..34

6.1.2 Origjina……………………………………………………………………….…34

7

6.1.3 Burokrati………………………………………………………………………..35

6.1.3.1 Koncepti tradicional I burokratit sipas Niskanenian……………………….....35

6.1.3.2 Koncepti sipas Bendor, Taylor, Van Gaalen (Preferencat e politikave)…..….35

6.1.3.3 Koncepti sipas Patrick Dunleavy 1991 (modeli I strukturimit burokratik)…...36

6.1.3.4 Forcat e burokratit………………………………………………………….....36

6.1.3.5 Burokrati në Shqipëri ( nga këndvështrimi I modeleve)……………………...37

6.1.4 Burokracia moderne………………………………………………………….…37

6.1.5 Të mirat dhe të këqijat e burokracisë …………………………………………..38

6.1.5.1 Burokracia në Shqipëri………………………………………………………..39

6.1.6 Cfarë është bërë për të ulur negativitetin e burokracisë…………………………40

6.2 Korrupsioni………………………………………………………………………..41

6.2.1 Përmasat e korrupsionit dhe kapjes së shtetit në Shqipëri…………………...….41

6.2.2.2 Masat e drejtpërdrejta…………………………………………………………44

Kapitulli: VII. Cili është modeli real I administratës publike Shqiptare?.............................45

Kapitulli: VIII E ardhmja e administrimit publik në Shqipëri !

8.1 Misioni I ITAP……………………………………………………………….........48

Konkluzione…………………………………………………………………………………………………………………………….….…..……49

Rekomandime………………………………………………………………………………………………………………………………….……51

Bibliografia.........................................................................................................................................52

8

Shkurtesat e përdorura

ITAP Instituti I Trajnimit Të Administratës Publike

UNT Unioni Ndërkombëtar I Telekomunikacioneve

USAID Agjencia Amerikane për Zhvillimin Ndërkombëtar

SIDA Agjencia Suedeze për zhvillimin Ndëkombëtar

UNDP Programi për zhvillim I Kombeve të Bashkuara

9

HYRJE

Aktualisht, në kohën kur Shqipëria po aspiron për tu bërë anëtare me të drejta të plota e

Komunitetit Evropian, një nga detyrat e shtruara me forcë të pasqyruara edhe në dymbedhjetë

kushtet, është përsosja e administrateës publike, e përbërjes dhe e shërbimit të saj. Kjo kërkon,

në radhë të parë përcaktimin e një koncepti të drejtë mbi administratën publike., administrimin

publik dhe administratorin publik. Duhet të përcaktihen qartë, gjithashtu, edhe karakteristikat

përkatese të këtyre elementëve si dhe baza ligjore dhe administrative e tyre. Pra, problemet e

krijimit, organizimit, funksionimit, dhe përsosjes së administratës publike jane sa teorik dhe

filozofik, aq edhe konkret, ligjor, organizativ dhe menaxherial. Në këtë kendveshtrim jemi

munduar ta trajtojmë këtë cështje në këtë teme diploma.

Përmbledhje ekzekutive

Ky punim është struktuar në tetë kapituj dhe secili nga kapitujt ka nëntemat përkatese si më

poshtë:

Pjesa e parë trajton cështje ne lidhje me kuptimin e administrimit publik; Administrimi publik,

dhe si pasojë edhe të gjitha organet që përfshihen në spektrin e konceptit të tij, është një fushë

studimi mbi te cilën janë ngritur shumë debate. Së pari, akoma nuk është përcaktuar nëse

administrimi publik mund të quhet një disiplinë me vete, pasi është akoma I ndezur debati mbi

natyrën e tij e cila mund të jetë një nënfushë e shkencave politike ose një nënfushë e shkencave

administrative. Fusha e administrimit publik përfshin organizimin ekzekutiv dhe menaxhimin e

institucioneve publike.

Pjesa e dytë trajton historikun e Administrimit Publik, i cili e ka origjinen që në antikitetin e lashtë ku

administratorët publik kanë qënë veshët dhe sytë e zotëruesve për një kohë shumë të gjate.

Pjesa e tretë trajton - Modelet e Administrimit Publik; 3.1 Parimet klasike dhe modelet

tradicionale;3.1.1 Parimet e administrimit publiK kanë qënë ekonomia dhe eficenca, pra kryerja e

shërbimeve publike me kostot minimale.3.2 Modeli i administrimit publik dhe vështirësia konceptuale e

përcaktimit të tij. Modeli dhe konceptimi I administrimit publik janë të lidhura ngushtë me rolin e shtetit

dhe qeverisjen. Gjetja e këtij modeli të shkëputur nga dy faktorët ose konceptet e tjera është e pa mundur

pasi vetë administrate publike do të gjendet gjithmonë nën korrnizën e shtetit, ;3.3 Modelet tradicionale të

administrimit publik. Një ndër modelet tradicionale të administrimit publik e gjejmë brënda konceptit të

shtetit activist,burokratik, me gjithë paralelet qe mund të kenë ekzistuar më parë, është kryesisht një fenomen I shekullit të XX. Karakteristikat e administrimit publik brënda konceptit të këtij shteti

burokratik u përcaktuan qartë nga Max Webber;3.3.1 Administrimi publik Brenda shtetit

activist;3.3.2 Administrimi public brënda shtetit të mirëqënies.

Pjesa e katërt trajton modelet e dministrimit publik në Shqipëri SHBA një ndër vëndet më të

zhvilluara ekonomikisht dhe një ndër vendet më demokratike të botës është shteti që ka prodhuar

shumicën e këtyre modeleve dhe qe I ka adoptuar I pari sejcilin prej tyre. Kjo është arsyeja përse

vëndet e ish bllokut komunist duke përfshirë edhe vëndin tonë janë dekada mbrapa botës

perëndimore4.1 Administrimi publik në Shqipëri dhe shteti imirëqënies sociale ; Elementet e

10

parë të shtetit të mirëqënies sociale në Shqipëri I vëmë re drejt për së drejti pas shpalljes së

pavarësisë më 1912 dhe në qeverinë pasardhëse deri në kongresin e Lushnjes. Me kalimin kohës

diktatura komuniste miratoi ligje te tjera për mirëqënien sociale 4.2 Menaxhimi Publik i Ri (New

Public Management) Qëllimi I këtij modeli është transformimi I administratës publike

tradicionale në një lloj të ri,atë të menaxhimit public të ri të karakterizuar nga:

1. Një ndarje më e mirë e politikave strategjike nga menaxhimi operacoinal

2. Një theksim më I madh I rezultateve sesa proceseve edhe procedurave

3. Një orientim ndaj nevojave qytetare dhe jo ndaj interesave të organizates dhe burokratëve

4. Një largim nga ndërhyrja e drejtpërdrejtë në krijimin edhe shpërndarjen e të mirave dhe

shërbimeve në favor të një roli më drejtues dhe më mundësues për qeverinë

5. Nje kulturë menaxhimi të ndryshuar, me karakter sipërmarrës.

:4.2.1 Administrimi Publik I Ri në Shqipëri.Këtu mund të themi që për një administratë publike

të mirëfilltë dhe për një strukturë të posacme të saj në Shqipëri mund të flasim vetëm pas vitit

1998 pasi gjatë periudhës së diktaturës komuniste e deri në vitin 1998 qeverisjet locale (ndarjet

territorial të qeverisjes qëndrore të kontrolluara nga ministria e brëndëshme) karakterizoheshin

nga minimum I mundëshëm I autonomisë dhe nivele të tejskajshme të përgjegjësisë ekonomike

dhe sociale.

Pjesa e pestë ,këtu I kushtohet vëmëndje faktorit ndërkombëtar ;5.1 UNDP dhe program I

qeverisjes locale;5.2 IDRA dhe projekti ‘Demokracia edhe; 5.3 OSFA – soros dhe ndihma qe

keto organizata kane dhene ne vendin tonë.

Pjesa e gjashtë, këtu trajtohet koncepti I burokracise,origjina e tij,korrupsioni. Burokracia dhe

korrupsioni, bashkudhëtarët e përpjekjeve për modelim;6.1 Burokracia;6.1.1 Koncepti;6.1.2

Origjina;6.1.3 Burokrati6.1.3.1 Koncepti tradicional I burokratit sipas Niskanenian;6.1.3.2

Koncepti sipas Bendor, Taylor, Van Gaalen (Preferencat e politikave);6.1.3.3 Koncepti sipas

Patrick Dunleavy 1991 (modeli I strukturimit burokratik;6.1.3.4 Forcat e burokratit;6.1.3.5

Burokrati në Shqipëri ( nga këndvështrimi I modeleve);6.1.4 Burokracia modern;6.1.5 Të mirat

dhe të këqijat e burokracisë ;6.1.5.1 Burokracia në Shqipëri;6.1.6 Cfarë është bërë për të ulur

negativitetin e burokracisë;6.2 Korrupsioni;6.2.1 Përmasat e korrupsionit dhe kapjes së shtetit në

Shqipëri ;6.2.2.1 Masat e drejtpërdrejta;

Pjesa e shtatë ,jep një përmbledhe të të gjithë ecurise dhe zhvillimit të administratës sone

publike ndër vite. Cili është modeli real I administratës publike Shqiptare?

Pjesa e tete ka të bëje me të ardhmen e administrimit publik në Shqipëri dhe me misionin e

ITAP.Misioni i ITAP-it rrjedh nga vendimi I 18 Nëntorit 2005 për funksionimin e ITAP dhe

është’ Të trajnojë nënpunësit civil, të rrisë aftësitë profesionale dhe të përmirësojë njohuritë bazë

në mënyrë që cdo nënpunës civil të kontribuojë optimalisht në arritjet dhe qëllimet e institucionit

ku ai bën pjesë’

11

Qëllimi

Punimi ka për qëllim studimin dhe analizimin e Administratës Publike të vëndit tone nga fillesat

e saj e deri ne ditët e sotme dhe hapat qe duhen ndjekur ne lidhje organizimin, funksionimin dhe

përsosjen e administratës,parë në këndvështrimin si filozofik po ashtu edhe në atë konkret, ligjor,

organizativ dhe nenaxherial.

Objektivat

Qëllimi I punimit është të gjendet një rrugëzgjidhje në lidhje me perfeksionimin dhe

mbarëvajtjen e modeleve administrative në Shqipëri. Punimi po ashtu synon edhe

ndërgjegjësimin e organeve kompetente të vëndit tonë dhe bashkëpunimin e tyre me ato të

huaja,për arritjen e një modeli ne administrimin publik.

Hipotezat

A ka adoptur ndonjë model të administratës publike përëndimore vëndi ynë? A mund te

konsiderohen burokracia dhe korrupsioni, si dy bashkudhëtare të përpjekjeve për modelim? A

ndodhet një organ, i cili nën veprimtarinë e tij do të përcaktonte të ardhmen e afërt apo të

largët të administrimit publik në vëndin tonë?

Metodologjia

Metodologjia e përdorur ka kaluar ne këto faza:

Së pari është indentifikuar problemi kërkimor mbi administratën publike dhe përcaktimi i një

koncepti të drejtë mbi administratën publike, administrimin publik dhe administratorin public

duke përcaktuar qartë karakteristikat përkatëse të këtyre elementeve si dhe bazën ligjore dhe

administrative e tyre.

Së dyti janë ngritur hipoteza;

Së treti është zgjedhur titulli i temës së mikrotezës;

Së katërti është përpunuar plani orientues i punës kërkimore ,pra është grumbulluar literatura dhe

eshte percaktuar bibliografia qe do te perdoret;

Se pesti eshte percaktuar struktura e punimit me pjeset e saj përbërëse;

Me pas është zhvilluar punimi i temes sipas strukturës së percaktuar bazuar në njohuritë e fituara

në profilin administrim publik dhe në ate juridik ,gjithashtu në të dhëna cilesore të marra

kryesisht në artikuj të ndryshëm,gazeta,revista,libra,burime nga interneti.

12

Kapitulli I

“Administrimi Publik”

1.1 Administrimi Publik:Kuptimi i tij.

1Në aspektin skolastik thuhet se administrimi publik si term nuk ështe i mirëpërcaktuar, sepse

horizonti I subjektit në fjalë është shumë I gjërë,madje është aq I gjërë saqë është më e thjeshtë të

shpjegohet sesa të përcaktohet në një përkufizim. Administrimi publik, dhe si pasojë të gjitha

organet qe përfshihen në spektrin e konceptit të tij, është një fushë studimi mbi të cilën jane

ngritur shumë debate. Se pari, akoma nuk është përcaktuar nëse administrimi publik mund të

quhet një disiplinë më vete, pasi është akoma I ndezur debati mbi natyrën e tij e cila mund të jetë

një nënfushë e shkencave politike ose një nënfushë e shkencave administrative. Sipas

përkufizimit NAICS mbi administrimin publik rrjedh de administrata publike përfshihet dhe

angazhohet kryesisht në aktivitete me natyre\ë qeverisëse si; zbërthimi edhe interpretimi I secilit

ligj ose rregullimi dhe administrimi I programeve që dalin nga këto të fundit. Kjo perfshin

aktivitete legjislative,taksimin, mbrojtjen kombëtare, rendin edhe sigurinë,cështjet e lidhura me

emigracionin, punët e jashtme, ndihmën nderkombëtare edhe administrimin e programeve

qeveritare ; këto, pra, janë aktivitete tërësisht të një natyre qeveritare. Ndërsa sipas NCES

administrata publike është krahu ekzekutiv I qeverisjes lokale ose qëndrore. Fusha e

administrimit publik përfshin organizimin ekzekutiv dhe menaxhimin e institucioneve publike.

Pra sic shihet është shumë e vështirë të përcaktohet administrimi publik pasi vet natyra e këtij

procesi interpretohet në mënyra të ndryshme. Sipas Shafritz dhe Russell, në kuptimin më të

gjërë, administrimi publik përfshin

gjithcka që qeveritë bëjnë për mirë a për keq. Administrimi publik është shprehje që gjëresisht

mund të përshkruhet si zhvillim, implementim dhe studim I politikave qeveritare, menaxhim I

programeve publike. Administrimi publik ndërlidhet me ndjekjen e të mirave publike,duke

përforcuar shoqerine civile dhe drejtësine shoqërore. Ndonese historikisht me të I është referuar

menaxhimit qeveritar, gjithnjë e më teper po perfshihen edhe organizatat joqeveritare që nuk

veprojnë vetëm në kontekstin e interesave të veta. Teoria e administrimit publik eshte fusha ku

diskutohet kuptimi dhe qëllimi I qeverise, burokracisë, buxhetit, menaxhimit dhe cështjeve

publike. Vitet e fundit, teoria e administrimit publik nderlidhet me një orientim të fortë drejt

teorisë kritike dhe nocioneve filozofike postmoderne të qeverise, të qeverisjes dhe pushtetit, por

shumë dijetarë të administrimit publik mbështesin një përkufizim klasik të termit, duke I dhënë

1 “Marketingu pilotik”

13

peshë kushtetutshmërise, shërbimit, formave burokratike te organizimit dhe qeverise hirearkike.

Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet se puna në shërbimin publik udhëhiqet nga vlerat

demokratike. Në kryerjen e funksioneve te administratorit publik nuk është më rëndësi vetëm

eficenca dhe efektiviteti por mbi të gjitha përgjigjshmeria ndaj të gjithë aktorëvë që përcaktojnë

interesi publik: drejtuesve të zgjedhur, deputetëve, grupeve të ndryshëm përfaqësues dhe

qytetarëvë në tërësi. Edhe Bertrand dhe Lang pohojnë se administrimi publik dallon nga format

e tjera të qeverisjes sipas kompetencës së vet dhe sipas faktit se qëllimi I fundit I tij është

interesi I përgjithshëm.

Kapitulli II

Administrimi Publik”Nje qasje Historike”

2.1 Historiku I Administrimit Pulik.

2Që në antikitetin e lashtë, faraonë, mbretër, dhe perandorë kanë kërkuar thesarisht , mbledhës

taksash për të administruar cështjet praktiketë qeverisjes. Përpara shekullit të XIX, ky process I

përzgjedhjes së individëve të cilët merreshin me cështjet publike karakterizohej nga nepotizmi I

tejskajshëm,favoret dhe patronazhi politik, I cili shpesh aso kohe quhej ‘sistemi I interesave’.

Administratorët publik kanë qënë veshët dhe sytë e zotëruesve për një kohë shumë të gjate. Ne

mesjetë, aftësitë për të lëxuar dhe shkruar, shtuar edhe mbledhur pasuritë ishin monopol I elitave

po aq sa ishte edhe administrata publike. Si rrjedhojë, nevoja për ekspertë civilë, shërbetorë dhe

aftësia e tyre për të lexuar dhe shkruar përbënin bazën e zhvillimit të veprimtarive jetësore dhe të

nevojshme sic ishin mbajtja e dokumentacionit, pagimi I ushtrive dhe vjelja e taksave.

Ndërkohë,që imperializmi evropian përparonte dhe forcat ushtarake shtrinin pushtetin e tyre në

kontinentet e tjera, nevoja për një administrim publik te sofistikuar u rrit. Në shekullin XVIII

mbreti Frederik William I Prusisë krijoi shkolla për ‘cameralizem’ në përpjekje për të trajnuar

dhëe nxjerre një brez të specializuar në administrimin e cështjeve publike. Këto shkolla me

kalimin e viteve u bënë bazat e disiplinave të administrimit public. Personi I cili quhet babai I

administrimit publik është professor Lorenz Von Stein(1855) I universitetit të Vienës. Ne kohët e

Von Stein administrimi publik konsiderohej një formë e administrimit ligjor. Ky concept ishte

shume I ngushtë sipas tij. Ai ishte I pari I cili hodhi mendimin se administrimi publik përfshinte

një tërësi disiplinash si, sociologjia, shkencat politike, e drejta administrative dhe financat

publike. Nërkaq, ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës, Woodrow Willson konsiderohet si babai I

administrimit publik. Ai qe I pari që e njohu formalisht si shkencë më vëte më 1887. Presidenti I

ardhshëm I Amerikës në atë kohë shkroi se objektivi I studimit administrative është zbulimi I

asaj cka qeverisja mund edhe duhet të bëjë, dhe sesi mund ti bëj këto me efikasitetin më të lartë

të mundshëm dhe me minimumin ekostos monetare apo energjike. Pra, Willson ishte një figurë

më me influencë sesa Von Stein në shkencën e administrimit publik, sidomos pas një artikulli të

famshëm botuar më 1887 ku ai mbrojti 4 koncepte që edhe sot janë parimore në cdo model të

administrimit publik:

2 Procedura Adminstrative

14

1. Ndarja e politikës nga administrimi

2. Analiza krahasuese midis ndërrmarjeve publike edhe private

3. Përmirësimi I eficencës me anën e futjes se disa koncepteve nga sektori privat

4. Përmiresimi I efektivitetit të sektorit publik nëpërmjet menaxhimit duke trajnuar punonjës

publik me sistemin shpërblim-performancë.

Pikërisht kjo ndarje e politikës nga administrimi publik I dha jetë një brezi tërësisht të ri

intelektualësh të cilët do të zhvillonin këtë koncept por qe she sigurisht do të debatonin mbi te.

Brënda vitit 1920, të shumtë ishin individët që vazhduan punën e Willson-it duke pasuruar

literaturën e administrimit publik. Te tillë ishin Frederik William I Prusisë etj. Pikërisht ky I

fundit publikoi një libër I cili quhej ‘Bazat e menaxhimit shkencor’. Taylor besonte se analiza

shkencore do të conte drejt gjetjes së mënyrës më të mirë për të bërë gjërat ose për të udhëhequr

një operacion duke kursyer kohë dhe para.

Teknika e Taylor-it iu prezantuaindustrialistëve privatë dhe më vonë vetë organizatave

qeveritare. Qasja e Taylor-it shpeshhere quhet Taylorizëm dhe përfshin disa parime si: 1.

Mbështetja në metoda shkencore 2.Trajtimi edhe edukimi I sejcilit prej punonjësve 3. Mbajtja

shënim e performancës të sejcilit prej punonjësve në mënyre të detajuar 4. Ndarja e punës së

menaxherit nga punonjësit me qëllimqë menaxheri të ketë mundësi që të aplikojë parimet

shkencore për planifikimin epunës dhe punonjësit të jenë thjeshtë zbatues të këtij plani. Pas

këtyre zhvillimeve SHBA u bë vendi I parë që zhvillonte shkencën e administrimit publik dhe

menaxhimit saqë në vitin 1939 u themelua American Society of Public Administration(Shoqata

Amerikane e Administrimit Publik) me 1940 Public administration Review.Edhe pse doktrina e

Willson-it vazhdon të luajë një rol të rëndësishëm edhe në ditët e sotme, brezi I dytë I

intelektualëve e sfidoi atë duke filluar nga viti 1940. Luther Gulick edhe doktrina edhe doktrina e

tij fakt-vlerë ishte një ndër doktrinat kryesore që e rivalizonin atë të ëillson-it. Ky brez I dytë

intelektualësh së fushës së administrimit ishin shumë t përgatitur dhe nuk kishin më nevojë për

hamendësime në fushën e psikologjisë njerëzore pasi në kurrikulën e tyre përfshiheshin studime

në sjellje organizative, psikologji dhe drejtim marrëdhëniesh në organizata. Gulick ndërtoi një

teori e cila vinte theksin mbi metodat shkencore , rendimentin, profesionalizmin, reformimin

strukturor dhe kontrollin ekzekutiv. Gulick mblodhi detyrat e administratorëvë publik në një

fjalë të vetme POSDCORB e cila është planifikim, organizim, përzgjedhje personeli, drejtim,

koordinim, mbikëqyrje dhe buxheti. Fayol ndërtoi një trajti m të mënaxhimit privat të bazuar në

14 pika. Teoricientët e brezit të dytë u mbështetën në menaxhimin privat dhe në përvojën e tij për

të reformuar shkencën e administrimit publik. U mendua se mund të ndërtohej një teorie vetme e

menaxhimit e cila të qëndronte midis kufirit të privates edhe publikes dhedo të conte procesin e

qeverisjes në një dimension të ri. Në mesin e viteve 1940 teoricienë të tjerë sfiduan doktrinat e

Willson-it edhe Gulick-ut. Doktrina politiko-administrative u përball me shumë kritika vite me

rradhë. Në vitet 60 dhe 70, madje dhe vetë qeveritë e shikonin atë si jo efektive dhe të vështirë

për tu aplikuar nga ana ligjore. Periudha e vështirë dhe skandalet politike të asaj kohe I vunë

teoritë midisdy zjarreve, qeverisë dhe qytetarëve të pa kënaqur. Ishin pikërisht thirrjet e publikut

dhe nevoja që ato kishin për një administratë publike efektive, efikas pa burokraci të tëpërta që e

15

bëri administrimin publik të shkëputej përfundimisht nga politika. Administrata publike

Amerikane në atë kohë filloi reformimin e saj duke u nisur nga baza, pra riorganizimi I qeverisë.

Gjëja e parë që u bë që krijimi I PAS (shërbimi publik amerikan), ky organ më parë kishte qënë

departamenti I universitetit I cili këshillonte qeverinë në cdo nivel deri ne vitin 1970. Menjëherë

pas luftës së dytë botërore koncepti administrimit publik ndryshoi e u zgjerua duke përfshirë

analizën e politikave publike. Më pas faktori njerëzor filloi te bëhej një element gjithnjë e më I

rëndësishëm në studimet e administrimit publik. Kjo periudhë qe dëshmitare e zhvillimit të

administrimit publik , nërveprimit të tij me shkenca të tjera si antropologjia dhe sociologjia,

hyrje të reja të cilat I dhanë hov një brezi të ri intelektualësh në fushën e administrimit publik të

tillë si Frids Morstein Max, Paul H Appleby dhe Frank Martini. Në fundin e viteve 80 sërish një

brez I ri teoricienësh në fushën e administrimit publik filloi të zëvëndësonte brezin paraardhës.

Një teori e re e cila quhej Menaxhimi I Ri Publik u propozua nga David Osborne dhe Ted

Geabler në librin e tyre Reinventing Government( Rishpikja e Qeverisë). Mmodeli I ri sillte

përdorimin e stilit të sektorit privat.

Kapitulli III

“ Modelet e Administrimit Publik “

3.1 Parimet klasike edhe modelet tradicionale.

Gjatë gjithë shekullit të XX studimet dhe praktikat në fushën e administrimit publik kanë qënë

kryesisht të karakterit pragmatic sesa teorik. Kjo shpjegon në një farë mënyre edhe faktin se pse

dministrimi publik, ndryshe nga disa shkenca të tjera sociale, u zhvilua pa ndonjë vëmëndje të

madhe për të gjetur një teori gjithëpërfshirëse. Interesimi për teorinë e administrimit publik filloi

të ndihej më shumë gjatë shekullit paraardhës me përhapjen gjërësisht të teorisë së burokracisë

nga sociologu gjerman Max Webber.

3.1.1 Parimet e administrimit publik.

3Ndër parimet kryesore të administrimit publik ka qënë ekonomia dhe eficenca, pra kryerja e

sherbimeve publike me kostot minimale. Këto parime kanë qënë në përgjithësi edhe objektivat e

deklaruara të reformave të ndryshme administrative në të gjithë botën. Me gjithë rëndësinë

gjithnjë e në rritje që po marrin sot vlera në kërë fushë, sic është plotësimi I nevojave të publikut,

trajtimi I drejtë dhe I barabartë I të gjithëve dhe përfshirja e qytetarëve në vendimet e qeverisë,

3 VKM Nr. 732, “Për një ndryshim në Vendimin nr. 115, datë 2.2.2009, të Këshillit të Ministrave “Për caktimin e

numrit të punonjësve me kontratë të përkohshme, për vitin 2009, në disa ministri dhe institucione qendrore”, të

ndryshuar ”, dt. 01.07.2009 , Botuar në Fletore Zyrtare nr. 115/2009.

16

eficenca vazhdon të mbetet një ndër synimet kryesore. Pikërisht në përpjekjet për eficencë dhe

përmirësim, administrimi publil është përqëndruar shpesh në cështjet e organizimit formal të tij.,

pasi është pranuar përgjithësisht se të metat në administrim mund të korigjohen pjesërisht me anë

të riorganizimit. Shumica e parimeve të organizimit e kanë origjinën e tyre tek fushat ushtarake

dhe një pjesë e vogël nga bizneset private.

Organizimin e departamenteve, ministrive dhe agjencive në bazë të qëllimeve të ngjashme ose të

përafërta.

Grupimin e aktiviteteve të ngjashme në një njesi të vetme.

Barazimin e përgjegjësisë me autoritetin.

Sigurimin e unitetit të komandimit, e një mbikëqyrësi të vetëm për cdo grup punonjësish.

Kufizimin e numrit te vartësve që raportojnë tek një mbikëqyrës I vetëm.

Ndërtimin e një zinxhiri komandimi nga lart-poshtë edhe përgjegjësie nga poshtë-lart të

përcaktuar qartë.

Megjithëse problemet organizative mund të jenë shumë të ndrushme dhe mundësia për aplikimin

e këtyre rregullave varion sipas situatave, parimet e lartpërmendura e ruajne rolin e tyre themelor

në organizimin e administrimit publik. Administrimi publik, përqëndrohet gjithashtu edhe në

cështjet që lidhen me personelin. Në shumicën e vëndeve reforma administrative ka përfshirë në

vetvete reformën e shërbimeve civile. Historikisht , tendenca ka qënë drejt meritokracisë.

Vëmëndje po I kushtohet gjithnjë e më shumë faktorëve të tjerë pervec meritave intelektuale,

duke përfshirë qëndrimet personale, personalitetin, lidhjet personale dhe kontratat dhe

marrëveshjet kolektive. Përvec kësaj, buxheti është shndërruar në një mjet kryesor në

planifikimin e programeve të ardhshme,përcaktimin e prioriteteve, menaxhimin e programeve

aktuale, lidhjen e ekzekutivit me legjislativin, dhe përcaktimin e përgjegjësive. Përpjekjet për

kontrollin e buxhetit e kanë zanafillën e tyre shekuj më parë , vecanërisht në vëndet e botës

perëndimore. Sistemi modern ekzekutiv rekomandon, legjislativi aplikon e më pas ekzekutivi

menaxhon shpenzimet, e ka origjinën në Anglinë e shekullit të XIX.

3.2 Modeli I administrimit publik dhe vështirësia konceptuale e përcaktimit të

tij.

Modeli dhe konceptimi I administrimit publik janë të lidhura ngushtë me rolin e shtetit dhe

qeverisjen. Gjetja e këtij modeli të shkëputur nga dy faktorët ose konceptet e tjera është e pa

17

mundur pasi vetë administrate publike do të gjendet gjithmonë nën korrnizën e shtetit,por për të

ndarë administratën pulike nga pushtetet e tjera vjen në ndihme termi ‘qeverisje publike’.

Pavarësisht këtij koncepti qeverisja publike mbetet një concept jo plotësisht I qartë edhe për

pasojë edhe modelet janë të tilla.

Gjithashtu nëse I referohemi literaturës (italiane, skandinave, gjermane, holandeze,

anglisaksone)) në lidje me administrimin public del në pah dicka e tillë. Gjithsesi një hapësirë ku

këto literature shkrihen ekziston dhe është pikërisht këtu që lind edhe koncepti I sipërpërmendur

I qeverisjes publike. Literatura evropiane shpeshhere lidh konceptin e qeverisjes me atë të

reformes në administratën publike si edhe me ndryshimin.

Ndërkohë që këto lloje konceptesh kanë avantazhin e të qënit dinamik, ato gjithashtu kanë

tendencë të nënvlerësojnë vazhdueshmërinë, stabilitetin dhe parashikueshmërinë që janë bazë për

akrivitetin qeverisës. Pikërisht këtu lind ndarja konceptuale midis qeverisë dhe qeverisjes.

Fredrickson (nga literature skandinave) vëren se shumica e elementëve sic janë grupet e interest,

kooperimi, partneriteti dhe nënkontraktimi janë forma institucionale të ndërvarësisë edhe se cdo

qeveri pavarësisht rolit të shteti që ajo përcakton ose I kërkohet kryen aktivitetin e saj vetëm

nëpërmjet administratës publike. Pra qeveria bashkë më institucionet e burokracisë themelore

shërben vetëm si organ midis pushtetit ligjvënës dhe atij ekzekutiv në shumicën e rasteve. Kjo

ndarje e qeverisë dhe burokracive themelore nga administrate publike megjithëse ka qënë

dilemma dhe problematika e administrimit publik për vite me radhë vazhdon të jetë objekt debati

pasi janë të shumtë ata që mendojnë që një ndarje e tillë jo vetëm që nuk do të zgjidhte

problemin por distance në fjalë midis dy organeve do të sillte problematika madhore në

koordinimin e politikave dhe në implementimin e tyre. Gjithsesi, zëvendësimi I termit qeverisje

me qeverisje menaxheriale ose qeverisje publike qëndron në zemrën e literaturës ndërkombëtare

sidomos të asaj të pas viteve 1990.

Origjina e lindjes së konceptit të qeverisjes administrative argumentohet nga mbështetësit e saj

me anë të argumentave të mëposhtëm:

Nga etimologjia efjalës qeverisje gjejmë se ky është një term shpeshherë I përdorur për të treguar

kapitenin e anijeve, nga këtu sipas mbështetësve të këtij këndvështrimi udhëheqësi kishte një

ndikim të drejtpërdrejtë tek të udhëhequrit sepse nuk është burokracia themelore ajo që ka

përplasjen e drejtperdrejtë me publikun.

Interesat e publikut kanë dimension meso/mikro ekonomik. Ky nuk është dimensioni I

burokracive themelore duke qënë se ato zhvillojnë aktivitetin e planifikimit në nivelin makro.

Termi politikan menaxher është tashmë term që ka provuar të jetë I pabazë si pasojë edualittetit

të natyrës së tij.

Kjo mënyrë konceptualizmi e administrimit publik dhe administratës publike në një farë mënyre

krijon më shumë variacion këndvështrimesh dhe për rrjedhojë një numër më të madh rrugësh për

zgjidhjen e problemeve sesa cdo të krijonte një model I integruar I këtyre dy trupave të vecante.

Në tabelen e mëposhtme paraqitet për sejcilin aspect diferenca midis konceptit të qeverisë dhe

konceptit të qeverisjes bazuar në literaturën ndërkombëtare bashkëkohore.

18

QEVERIA QEVERISJA PËRKUFIZIMI Autoriteti formal vendimmarrës I

legjitimuar Ekzekutim formal dhe jo

formal I autoritetit për të

arritur konsensusin për cështje

specifike.

AKTORËT Numër I vogël aktorësh,kryesisht

personalitete politike

Numër I madh aktorësh me profil

politik,civil ose nga sektori privat

FOKUSI Strukturat organizative dhe

institucionet

Proceset,politikat dhe outputi

STRUKTURA Sistem I mbyllur,limit

territorial,hirearki

Sistem I hapur,autoritet I

ndarë në bazë të

funksionit,partneritet dhe

bashkëpunim me pretendentët

PROC-VENDIMMARRËS Pak konsultim,pak

bashkëpunim në procesin e

thurjes së politikave edhe në

implementimin e tyre

Përfshirje më e madhe me

aktorët e tjerë gjatë procesit të

thurjes dhe implementimit të

politikave sektoriale

MJETET E IMPLEMENTIMIT Mjete nga poshtë-lart

,kryesisht formale

Shpesh herë edhe mjete

joformale me qëllim që të

krijohen premisat për

pranueshmëri më të lartë

MODALITETI I NËRVEPRIMIT Autoritet

hirearkik,marrëdhënie

konfliktuale,fshehtësi, shërbim

I drejtpërdrejtë

Konsultim dhe marrëdhënie

bashkëpunimi,transparencë

edhe administrim public I

hapur

NATYRA E VENDIMEVE TË ngurta dhe specifike Të bazuara në kritere mbi të

cilat formaohet vendimmarrja

autonome

NDIKIMI I VENDIMEVE Ndryshime të detyrueshme

,ndalesa dhe detyrime

Rregullime të cilat modelojnë

sjelljen

Duhet të specifikoj se ekzistojnë ndryshime të tjera midis koncepteve të qeverisë edhe qeverisjes,por këto

ndryshime I përkasin sqarimit të administrimit public të ri,diferenca të cilat do bëhën më të qarta në

vazhdimin e kësaj teme.

3.3 Modelet tradiacionale të administrimit publik

Pasi kemi bërë diferencën midis qeverisë dhe administratës publike, është gjithashtu I nevojshëm

sqarimi I modeleve të ndryshëm të kësaj të fundit,duke ditur tashmë atë cfarë I perket

administratës publike larg konceptit të qeverisë.

19

3.3.1 Administrimi publik brënda shtetit aktivist

Një ndër modelet tradicionale të administrimit publik e gjejmë brënda konceptit të shtetit

activist,burokratik, me gjithë paralelet qe mund të kenë ekzistuar më parë, është kryesisht një

fenomen I shekullit të XX. Karakteristikat e administrimit publik brënda konceptit të këtij shteti

burokratik u përcaktuan qartë nga Max Webber I cili u mbështet edhe në studimet e bëra më parë

nga Woodrow Willson. Këto karakteristika mund të përmblidhen si më poshtë:

1. Duhet të ekzistojë një ndarje e qartë midis politikës edhe administrimit , prej nga se roli I

udhëheqësve politikë edhe roli I zyrtarëvetë shtetit janë të dalluar nga njëri-tjetri(zgjedhje-

emërim)

2. Administrimi duhet të jetë I vazhdueshëm edhe I parashikueshëm, të operojë në bazë të

rregullave të qarta edhe të shkruara

3. Administratorët publikë duhet të rekrutohen në baze të kualifikimeve edhe të jënë

profesionalistë të trajnuar

4. Organizatat duhet të reflektojnë një ndarje funksionale të punës edhe një hirearki

individësh e detyrash

5. Burimet duhet ti përkasin organizatave dhe jo individëve

6. Motivimi kryesor duhet të jetë ndjenja e detyrës, ose interesi publik, I cili duhet të vi

mbi interesin personal.

3.3.2 Administrimi publik brënda shtetit të mirëqënies

4Ndërkohë që model burokratik I bazuar në organizatat e përmasave të mëdha mendohej se ishte

më racionaldhe superior se të gjitha alternativate tjera të mundshme,ngjarjet hisorike, si dy luftrat

botërore dhe depresioni I madh ekonomik bënë që pas vitit 1945 të vërehej një zgjerim I

përgjegjësive të shtetit për cështjet sociale, këto lëvizje sidhe edhe ndryshimet e nddermara në

administratat publike përkatëse në cdo shtet do njiheshin si krijim I ‘shtetit të mirëqënies’. Kjo

normalisht përfshinte një ndryshim në administrimin public duke krijuar një model të ri të saj.

Keto ndryshime ishin:

1. Ndërhyrja e madhe e shtetit për të përmirësuar deficitet

2. Krijimi I organeve administrative të asistencës dhe konsulencës për sektorin privat

3. Krijimi I organeve shtetërore të kontrollit

4. Krijimi I dispozitave ligjore që të mundësonin bashkëpunimin midis sektorit privat edhe

atij shtetëror.

4 45 SIGMA

20

Kapitulli IV

“Modelet e administrimit publik në Shqipëri”

Pothuajse të gjitha vëndet e zhvilluara në rang botëror nuk kanë ndjekur të njëjtin model të

administrimit publik për më shumë se 20 vjet duke filluar nga fundi I shekullit të XIX duke I

drejtuar këto shtete drejt fleksibilitetit dhe përshtatjes më të madhe ndaj ndryshimeve të

periudhave të ndryshme historike. SHBA një ndër vëndet më të zhvilluara ekonomikisht dhe një

ndër vendet më demokratike të botës është shteti që ka prodhuar shumicën e këtyre modeleve

dhe qe I ka adoptuar I pari sejcilin prej tyre. Kjo është arsyeja përse vëndet e ish bllokut

komunist duke përfshirë edhe vëndin tonë janë dekada mbrapa botës perëndimore. Vëndi jonë

konkretisht ka adoptuar vetëm një model të administratës publike në tërësi dhe është akoma në

përpjekje për të zbatuar të dytin për tu integruar në familjen evropiane.

4.1.Administrimi publik në Shqipëri dhe shteti I mirëqënies sociale

5Elementet e parë të shtetit të mirëqënies sociale në Shqipëri I vëmë re drejt për së drejti pas

shpalljes së pavarësisë më 1912 dhe në qeverinë pasardhëse deri në kongresin e Lushnjes (1920).

Për shkak të pa mundësive ekonomike dhe kushteve të vështira në këtë periudhë nuk mund të

flitet për ekzistencën e institucioneve të mjaftueshme të një administrate publike apo për

ekzistencën e ndonjë modeli për administrimin publik. Që një administratë publike të quhet e

tillë nevojitet të paktën një legjislaturë e cila të dëshmojë për ekzistencën e saj. Ndër ligjet e para

në vëndin tonë eshtë ligji I vitit 1927 ardhur në fuqi nën regjimin e Ahmet Zogut. Ligji në fjalë

ishte ligji për ‘Pensionet Civile’. Me zbatimin e tij për herë të parë u ndërtua një organ vendas

ndryshe. Ky ligj pra dëshmon në radhë të parë

për krijimin e një elementi solid të administrimit publik I cili I përkiste shtetit të mirëqënies

sociale. Pra mund të flitet për hedhjen e bazavepër ndjekjen e modelit të administrimit publik në

fjalë.Konsolidim të mirëfilltë ky model në Shqipëri e merr më 1946 me kushtetutën që

sanksionoi ardhjen e shtetit komunist në Shqipëri. Është ironike sesi doktrina komuniste kishte

për bazë këtë model por që me zbatimin e modifikuar të tij rezultatet e prodhuara në vite do të

ishin krejt të kundërta me ato që teorikisht parashikonte modeli. Me kalimin kohës diktatura

komuniste miratoi ligje si më poshtë:

1. 1946 shteti I garanton shtetasve të drejtën e punës me një shpërblim sipas sasisë dhe

cilësisë së punës.

5 Adminsitrata Publike

21

2. 1959 ndihma shtetërore edhe sigurimet shtetërore përfshinin ndihmën. shëndetësore,

ndihmën për paaftësi të përkohëshme,leje lindjeje.

3. 1959 fondet e nevojshme për sigurimet shoqërore sigurohen nga kontributi I ndërmarrjeve,

organizatave edhe institucioneve.

4. 1947-67 krijimi I kooperativave dhe sistemit kooperativist.

Me këtë bazë legjislative shteti komunist firmosi edhe dështimin e tij të ardhshëm. Ky lloj

interpretimi I modelit të mirëqënies sociale,coi në disa pasoja zinxhir të cilat vëndi I ynë I vuan

ehde në ditët e sotme:

1. Zgjerimi I skajshëm I aparatit shtetëror dhe administratës publike solli ngritjen e deficitit

2. Zgjerimi I deficitit dhe sistemi ekonomik I bazuar në plan shkaktuan varfërimin e

administratës pulike

3. Varfërimi I administratës publike coin ë uljen e besimit ndaj sektorit publik 13

4. Varfërimi I individëve bashkuar me mosbesimin ndaj administratës publike solli rrëzimin e

sitemeve.

Është e kotë të arsyetohet mbi motivet e dështimit ekonomik sepse këto janë cështje tashmë të

ezauruara. Problemi themelor I shtetit të mirëqënies sociale nën interpretimin komunist është se

degjenerohet koncepti I qeverisjes administrative I lartpërmendur. Në diktaturën komuniste I

gjithë sistemi është një fasadë. Nuk ekziston publiku dhe as palët e interesuara. Për këtë arsye një

term I cili vendos punonjësit publikë si përcaktues të asaj që ndodh me to dështon,sepse publiku

është vetë administrate publike,duke qënë se të gjithë janë të punësuar në sektorin public. Pra

termi në fjalë ëhtë tërësisht I paaplikueshëm për këtë fakt por edhe për faktin se në diktaturë

procesi I qeverisjes administrative me synim mbushjen e hapësirës midis klasës politike dhe asaj

sociale nuk është I mundur.

Pavarësisht dështimit të këtij modeli gjatë diktaturës komuniste,ai vazhdoi të zbatohej edhe të

implementohej edhe në republikën demokratike të Shqipërisë pasi ky model është I përshtatshëm

dhe është konceptuar për të krijuar një administratë publike e cila shërben për përballimin e

periudhave të krizës ose të vështirësive financiare. Pra në vëndin tonë nevojitej një riorganizim I

cili të vendoste modelin funksional me qëllim arritjen e rezultateve të cilat modeli teorikisht

premtonte. Në vitet e para të tranzicionit (1991-1992) vëndi nuk ishte as plan as treg,rrjetat e

modelit të vjetër të administrimit public ishin këputur kurse të tjeratende nuk kishin lindur.

Vështiresive të fillimit iu shtoheshin edhe mungesa e përvojes në zgjedhjen e reformave të cilat

shpesh nuk merrnin parasysh kushtet konkrete të vëndit. Transformimet duheshin bërë në kohë

krize edhe sic shprehet studiuesi I njohur Hungarez J.Korani ‘ asnjë nga modelet e administrimit

publik nuk mund të zgjidhet nërkohë që ekonomia është në stanjacion’. Riimplementimi I

modelit u kushtëzua nga disa faktorë dhe veprimtari te cilat ishin në kundratendencë me atë cka

ishte bërë deri para viteve 1990,duke krijuar një konfuzion të përgjithshëm mbi modelin e

administratës publike shqiptare. Ngjarjet që krijuan këtë konfuzion mund ti rendisim si më

poshtë:

22

1. Mungesa e përvojës në zgjedhjen e reformave për modelin e administratës publikenë

kushtet e tregut të lirë.

2. Mungesa e direktivave të kosoliduara nga organizatat ndërkombëtare për shkak se një

situatë e tillë prekte të gjithë ish bllokun komunist dhe vetë organet ndërkombëtare nuk kishin

nevojë në zgjedhjen e një situate të tille.

3. Reformat ekonomike sollën rritjen e papunësisë,rëndimin e skemës së sigurimeve

shoqërore,zvogëlimin e administratës publike.

4. Reforma e liberalizimit të cmimeve dhe pagë sollën corientim të administratës pasi në atë

kohë sektori public duhet të ishte indikatori I këtyre të fundit porn ë kushtet në fjalë nuk kishte

sesi të ishte.

Këto evenimente të reformimit të modelit të administratës publike mund të ndahen në tre etapa

përkatësisht 1991-1992,1993-1995,1996-1998 që vuajtën pikërisht pasojat e faktorëve të lart

përmendur. Në fazën e parë mund të evidentojmë reformat eprocesit të tranzicionit drejt sistemit

politico-demokratik të ekonomisë së tregut. Pasojat e këtij procesi dhe sidomos zgjedhja e

modelit të reformave në administratën publike të tipit ‘shock-therapy’ shkaktuan rënie të thellë

ekonomike,rritje të inflacionit dhe të shkallës së papunësisë, ulje tëp agave e pensioneve dhe një

paaftësi të sistemit administrative për grumbullimin e një buxheti për mbështetjen e mirëqënies

në tëresi. Pas kësaj vijnë 3 vite të stabilitetit ekonomik por që këtu mungesa e eksperiencës së

sipërpërmendur dhe mungesa e mekanizmave të kontrollit solli shpërthimin e skemave financiare

piramidale në etapën e tretë të implementimit të këtij modeli. Pikërisht kriza financiare e cila

shkaktoi varfëri në masë të madhe,rritje të mos besimit të publikut ndaj aparatit shtetëror dhe

administratës publike shqipëtare në përgjithësi shkaktoi ndërprerjen e përpjekjeve për të

aplikuar një model bashkëkohor evropian të administratës publike. Përpjekje të cilat do të

rriteshin pas vitit 1998 me shtimin embicjeve të shqipërisë për tu integruar në familjen

evropiane, ecila kërkonte një model tjetër të administrimit publik atë të ‘Administrimit Publik të

ri’—lëvizje e cila kishte kohë që kishte përfshirë vëndet e bashkimit evropian dhe botës

perëndimore.

4.2 Menaxhimi Publik I Ri

6 Ndërkohë që lëvizjet për reforma në sektorin publik filluan të shtrihen gjërësisht, ato u ndodhën

përpara një zgjedjeje që duhej bërë midis administrimit të vjetër publik edhe menaxhimit të ri

publi. Për të kuptuar më mirë se pse kërkohej një concept I ri për shtetin e për pasojë edhe për

administrimin publik duhet të shohim në fillim kritikën e modelit

6 6

Komunikimi nga Komisioni në Parlamentin Evropian dhe Këshillin "Strategjia e zgjerimit dhe sfidat kryesore 200-

2010" Bruksel, 14.10.2009 com (2009) 533, faqe 22.,Shqipëria 2009 raporti mbi progresin

23

tradicional të burokracisë ku përfshihet edhe modeli I mirëqënies sociale që zbatohej në vëndet

perendimore në periudhen e pas luftës së dytë boterore. Kjo kritikë bazohet në krahasimin e

modelit ideal të burokracisë me atë që ndodh në sistemet reale të administrimit publik. Nga ky

krahasim mund të përcaktohen edhe një sërë diferencash poshtë:

1. Në shume sisteme nuk ka një ndarje të qartë midis politikës dhe administrimit,qoftë kjo në

termat eproceseve të vendimmarrjes, ose në rolet përkatëse të administratorëvë dhe politikanëve

që shpesh janë të shkrira më njëri-tjetrin.

2. Proceset e vendimmarrjes, në asnje rast nuk përputhen me rregullat e një racionaliteti

tekniko-ekonomik, por ndikohen dhe formohen nga konfliktet, marrëveshjet dhe shkëmbimet e

interesave brënda e jashtë burokracisë shtetërore.

3. Hierarkia dhe centralizimi kombinohen me një ndjekje formale e shpeshherë servile të

rregullave dhe procedurave gjë që mund të cojë në defekte të tilla si vonesa, mungesë

fleksibiliteti, papërgjegjësi dhe një neglihencë arrogante për interesat edhe shqetësimet e

qytetarëve.

4. Burokracitë karakterizohen nga një proces zbatimi ‘nga lart-poshtë’ që shpesh sjell politika

të papërshtatshme dhe rezultate të pa dëshirueshme.

5. Shtrirja e transaksioneve në një sistem modern të administrimit shtetëror, si brënda tij ashtu

edhe me organizata e interesa jashtë tij, është aq e madhe sa con në një nivel më të lartë

kompleksiteti se ai që parashikohej nga modeli I burokracisë tradicionale.

6. Kritikat e renditura më sipër dhe pamundësia e shtetit të korrigjonte në mënyrë eficente

dhe efektive defektet e trgut rezultuan në zhvillimin e një modeli të ri reformash të përcaktuara si

Menaxhimi Publik I Ri. Ky model reformash niset nga supozimi se burokracitë e mëdha

shtetërore e për pasojë edhe ato administrative kanë defekte, harxhojnë burimet njerëzore, dhe

financiare dhe se tregu ka më shume mundësi në vetvete sesa shteti që ti

krijojë dhe shpërndarë një pjesë të mirë të të mirave dhe shërbimeve publike. Ndryshimet

radikale të nevojshme për të paraqitur këtë model të transformuar edhe sipërmarrës të

menaxhimit publik duhet të përcaktoheshin nga:

1. Ristrukturimi edhe zvogëlimi I sektorit publik sidomos nëpermjet privatizimit

2. Riorganizimi dhe reduktimi I shërbimeve civile qendrore

3. Futja e konkurrencës në shërbimet civile të mbetura, vecanërisht nëpërmjet kontraktimeve të

shërbimeve publike në sektorin privat

4. Përmirësimi I eficencës dhe rritja e vlerave të rezultateve të arritura nëpërmjet një mënaxhimi

më të mirë të performancës dhe auditëve.

Qëllimi I këtij modeli është transformimi I administratës publike tradicionale në një lloj të ri,atë

të menaxhimit public të ri të karakterizuar nga:

1. Një ndarje më e mirë e politikave strategjike nga menaxhimi operacoinal

24

2. Një theksim më I madh I rezultateve sesa proceseve edhe procedurave

3. Një orientim ndaj nevojave qytetare dhe jo ndaj interesave të organizates dhe burokratëve

4. Një largim nga ndërhyrja e drejtpërdrejtë në krijimin edhe shpërndarjen e të mirave dhe

shërbimeve në favor të një roli më drejtues dhe më mundësues për qeverinë

5. Nje kulturë menaxhimi të ndryshuar, me karakter sipërmarrës.

4.2.1 Administrimi publik I ri në Shqipëri

4.2.1.1 Riorganizimi edhe reduktimi I shërbimeve civile qëndrore

Për një administratë publike të mirëfilltë dhe për një strukturë të posacme të saj në Shqipëri

mund të flasim vetëm pas vitit 1998 pasi gjatë periudhës së diktaturës komuniste e deri në vitin

1998 qeverisjet locale (ndarjet territorial të qeverisjes qëndrore të kontrolluara nga ministria e

brëndëshme) karakterizoheshin nga minimum I mundëshëm I autonomisë dhe nivele të

tejskajshme të përgjegjësisë ekonomike dhe sociale. Në vitet e para të tranzicionit,

fokusi u përqëndrua në reforma në nivelin qëndror për të ngritur institucionet bazë të

demokracisë. Ky ishte një kusht I nevojshëm por jo I mjaftueshëm për të bërë një analizë të

qeverisjes administrative. Nërkohë që në këtë periudhë pak vëmëndje iu kushtua reformave të

qeverisjes locale dhe istitucionet e tyre ekzistonin thjeshtë formalisht. Ligji mbi organizimin dhe

funksionimin e qeverisjes locale në korrik të vitit 2000 vendosi realisht marrëdhëniet e para të

përcaktuara mirë midis qeverisjes qëndrore dhe asaj locale. Në këtë ligj thuhet se funksionet

publike duhet ti takojnë nivelit më të ulët të qeverisjes. Trategjia e decentralizimit në fazën e saj

të parë përfshinte reforma për financimin, një paketë ligjesh për aktivet fizike edhe mbi

ndërrmarjet publike vendore.

Këto kishin si synim përmirësimin e eficencës lokative, qeverisjes edhe besueshmërisë. Ligji

8653 I vitit 2000 shpërbëri 36 këshillat qarkor dhe I rigrupoi ato në 12 qarqe, ndërkohë që

konfirmoi edhe 65 bashkitë dhe 309 komunat. Qeveria gjithashtu adaptoi një strategji

decentralizimi, autonomie lokale dhe krijoi një komitet ndërministror për decentralizimin që të

vëzhgonin implementimin e strategjisë së decentralizimit. Faza e dyte, në vitin 2001 përfshiu

thjeshtë debate të gjëra të ngritura nga institucionet kyce për statusin e qeverisjes lokale dhe

mënyrë së financimit. Faza e fundit përfshin periudhën nga viti 2002 e më tej, që është pjesa më

e rëndësishme sepse përfshin diskutimin mbi ngritjen e kapaciteteve menaxheriale në nivel local

gjithashtu edhe ngritjen në bazë ligjore për funksionimin e një administrate publike sa më

evropiane. Pikërisht në këtë periudhë u përcaktua se financat për qeverisjen lokale do të

ndaheshin në dy elemente, në atë të ‘kushtëzuar’ dhe atë të pavarur. Ky ligj ishte konceptuar që

më 1992. Baza ligjore për menaxhimin e burimeve njerëzore në vëndin tonë në

sektorin publik,bazohet në kodin për punonjësit civil (8549/1999) ku përcaktohet statusi I

punonjësit civi.

Qeveria u perpoq që të mbështeste këtë ligj me legjislacion plotësues duke përfshirë procedurat

e rekrutimit, seleksionimit, performancës etj. Departamenti I administratës publike është

25

përgjegjës për strategjitë e menaxhimit të burimeve njerëzore ndërkohë që një autoritet I pavarur

(komisioni I shërbimeve civile) monitoron aktivitetin e departamentit të administratës publike.

Implementimi istrategjive bëhet nga DAP, në mënyrë të drejtpërdrejtë nga ai për sa I përket

administratës qëndrore edhe nga departamentet specifike të administratës në nivele lokale. Për të

rritur profesionalizmin në menaxhimin e administratës u ndërmorën disa reforma. Në vitin 2002

u ristrukturua komisioni për shërbimin civil dhe forma e pagesës. Një tjetër reform që është

akoma në progress është ajo e pagës. Në vitin 2000 u implementua buxheti afatmesëm, I cili

është në fuqi për një periudhë tre vjecare. Ky qe një hap I rëndësishëm drejt një procesi buxhetor

më strategjik.

4.2.1.2 Zvogëlimi I sektorit publiK

Reforma e privatizimit në Shqipëri qe shumë e vështirë pasi me ndryshimet e reja në formën e

administratës publike ishin të shumta asetet edhe subjektet të cilat duheshin ti nënshtroheshin

ketij procesi. Procesi I privatizimit përfshinte:

1. Privatizimi I shërbimeve(dyqanet dhe shërbimet individuale)

2. Privatizimi I aktiveve fikse të ndërrmarjeve shtetërore

3. Privatizimi nëpërmjet krijimit të “sipërmarrjeve të përbashkëta”

4. Privatizimi I aksioneve shtetërore në kompamitë e transformuara (blerja e aksioneve

shtetërore)

5. Privatizimi I kompanive shtetërore në sektorët strategjik

Privatizimi I biznesit të vogëlishte pikërisht ai që hapi këtë varg reformash. Privatizimi I

shërbimeve qe një fiilim shumë I mirë nderkohë që shteti nuk kishte më kapacitet për të mbajtur

këto sipërmarrje. Në këtë mënyre sektori privat zgjidhi nevojën e furnizimit të popullsisë me të

mirat bazë të konsumit. Privatizimi I shërbimeve tregtare ndikoi pozitivisht në komunitetin e

biznesit dhe sipermarrësit filluan të investojë duke përmirësuar cilësinë e shërbimit. Duke qënë

se shqipëria është një vënd ku ekonomia bazohet në biznesin e vogël mund të themi se ky

process ishte ai që kaloi barrën ekonomike nga sektori publik në sektorin privat. Privatizimi I

ndërrmarjeve shtetërore kaloi në dy faza, në atë të transformimit dhe në atë të privatizimit,

ndërrmarje të vogla u quajtën ato me vlere më pak se 15oooo dollar ndërsa ndërmarrje të mesme

u quajtën ato me vlerë deri në 500000 dollarë. Privatizimi I këtyre ndërmarrjeve mori një hov në

periudhën pas viteve 98.Shumica e ndërmarrjeveme pronësi shtetërore u privatizuan plotësisht

gjatë kësaj periudhe. Në total u privatizuan rreth 60.734 objekte. Sektori strategjik pjesërisht

ngeli I pa privatizuar dhe në vitin 99 u aprovua një draft për planin e privatizimit në bazë të së

cilit kompanitë publike rrezikonin të shiteshin nën vlerën e tyre reale sepse sektori publik në

Shqipëri nuk ishte fort tërheqës dhe kjo qe mënyra e vetme që kishte shteti për të krijuar

‘sipërmarrje të përbashkëta’ me sektorin privat në sektorët strategjikë. Dekreti nr. 1648 I

detyronte të gjitha aktivitetet bankare jo në gjendje fitimi të mbylleshin duke drejtuar sektorin

bankar drejt privatizimit. Ligji nr 8306 në mars të 98, mbështeste strategjinë për privatizimin e

26

sektorëve me peshë të madhe për ekonominë si, telekomunikacioni, posta, industria e minierave,

vaji edhe gazi natyror, pyjet rrugët, aeroportet, kompanitë e sigurimit dhe të gjitha bankat e

nivelit të dytë të cilat ishin me pronësi shtetërore. Të tilla qenë Banka e kursimeve, Albcrom etj.

Më 1999 qeveria shqiptare nënshkroi një marrëveshje prej 85.6 milion dollarësh me kompaninë

Norvegjeze Telendor Internacional dhe atë Greke Cosmote për rrjetin celular të vendit. Ndërsa

në 2001 një licencë e dyte ju dha Vodafone nëpërmjet tenderit ndërkombëtar prej 38 milion

dollarësh.

4.2.1.3 Modernizimi I administratës në përpjekje për krijimin e vlerave

dhe përmirësimin e cilësisë së menaxhimit.

Për te kompletuar ndjekjen e modelit të menaxhimit publik të ri, vendi ynë ka marë disa

iniciativa të financuara nga organet e BE dhe bankës botërore. Duket se vendi ynë inovacionin e

ka përkthyer në qeverisje në linjë (në internet). Një iniciativë për të përmirësuar eficencën e

sektorit public duke shkurtuar kostot ështe e-Government(qeverisja online) e cila përfshin:

1. Zhvillimin e burimeve të brëndëshme të informacionit shtetëror, krijimin e internetit dhe

dhe I kapaciteteve të nevojshme për qarkullimin e brëndëshëm të informacionit

2. Krijimin e një institucioni I cili të kryente studime dhe të gjeneronte të dhëna të sakta për

aparatin shtetëror(INSTAT)

3. Zhvillimi I institucioneve ndihmëse për publikimin e të dhënave dhe rritjen e transparencës

(Open Data Albania)

4. Prokurimet në linjë (online)

5. Krijimi I faqeve interactive me qellim lidhjen me e-Europën

6. Infromatizimin rajonal dhe lidhja me qeverisjen lokale.

Përvec e-Governance, në rangun e lëvizjeve inovative për administratën publike shqiptare kemi

gjithashtu edhe krijimin e ITAP (institute I trajnimit të administratës publike) I krijuar në

23.06.2000 me vendim të këshillit të ministrave nr.315. Sipas statutit të themelimit të ITAP

objektivat e tij janë si më poshtë:

1. Identifikimi dhe hartimi I programeve të trajnimeve të cilësisë së lartëpër të rritur

performancën eshërbimit civil

2. Promovimi I inovocionit dhe praktikave inovativegjatë trajnimit

3. Krijimi I një biblioteke si burim literature për trajnimin në shërbimin civil

4. Rritja e kapacitetit të brëndëshëm të institutit

27

5. Përmirësimi I emrit të mirë të institutit dhe marketimi I shërbimeve civile

Funksionet e këtij institute do të jënë kryesisht: Trajtimi për zhvillimin e karrierës, trajtimi

legjislativ I pjesëmarrësve për interpretimin e statusit të punonjësit civil, trajtimi për zhvillimin e

njohurive personale. Programi ‘Brain Gain’ është një iniciativë e qeverisë

shqipëatre që financohet edhe mbështetet nga program për zhvillim I SHBA-s. Ky program

synon të kthejë në shqipëri trurin e emigruar edhe për këtë është duke krijuar mundësinë e

bursave të studimit me kontratë kthimi, në këtë mënyrë studentët shqipëtarë mund të marin një

edukim evropian e më pas të kthehen ë vëndin e tyre për të dhënë kontributin e nevojshëm për

krijimin e një Shqipërie me kapacitet të lartë intelektual.

Sic janë janë renditur më sipër tentativat e shtetit shqipëtar për të implementuar modelin e

Menaxhimit Publik të Ri janë të prekshme. Reformat kanë qënë të shumta por rezultatet nuk janë

shumë të kenaqshme. Sipas organizatës ndërkombëtare që merret me studimin e administrative

publike SIGMA, aktiviteti I sektorit publik është gjithnë e në rënie në vëndin tonë. Të vetmit

persona që angazhohen në sektorin publik janë të rijntë të cilët thjeshtë duan të shtojnë pak

eksperiencë ne CV-t e tyre. Pra sektori publik shihet shihet vetëm si punësim ipërkohëshëm për

të pasur më vonë një të ardhme në sektorin privat sepse sektori publik ofron shumë pak

mundësipër promovim edhe lidhjet jo formale janë jetësore në të. Ky konstatim hedh poshtë të

gjitha iniciativat e mësipërme të qeverisë për të implementuar në mënyrë korrekte modelin e

administrimit publik të ri.

4.2.1.4 Autonomia lokale

Për të arritur autonomine locale është e nevojshme që me reformat e implementuara të

plotësohen në te shkallët e piramidës së autonomisë: autonomia administrative, autonomia

financiare dhe autonomia politike. Është pikërisht autonomia financiare që sipas SIGMA-s nuk

është respektuar në formën përkatëe, grantet e kushtëzuara të transferuara nga pushteti qëndror

janë të një natyre shumë specifike dhe duke qënë se grantet e kushtëzuara përbëjnë rreth 85% të

buxhetit të shpenzimeve të pushtetit lokal, ky pushtet ka shumë pak autonomi financiare. Baza

ligjore në vëndin tonë detyron që tepricat e fondeve buxhetore të dërguara nga të ardhurat e

pushtetit lokal, mund të mbarten deri në vitin e ardhshëm. Në praktikë konstaton SIGMA,

pushtetet lokale nuk kanë qënë asnjëherë në gjëndje për ta bërë një gjë të tillë pasi cdo vit këshilli

I ministrave ka dekretuar një ligj I cili ka kërkuar përvetësimin e një pjese ose të të gjithë masës

së tepricës

4.2.1.5 Menaxhimi I burimeve njerëzore

28

Burimi kryesor I motivimit në vëndet evarfëra është paga, pavarësisht se rritja e pagës së

punonjësve publik në Shqipëri ka qënë një ndër shqetësimet kryesore të qeverisë. 5.6-4.5% e

punonjësve në sektorin publik e kanë braktisur shërbimin, kryesisht për një pagë më të mirë. Ky

fenomen është vënë re kryesisht në vitet 2001 dhe 2005. Në një ndër sondazhet e mëparshme të

organizuara që synonte krahasimin e pagave midis dy sektorëve rezultoi se pagat e sektorit

publik me atë privat ishin të njëjta për punonjësit e pa kualifikuar (pa arsimin e lartë). Nga ana

tjetër pagat për punonjësit e kualifikuar edhe ata që qëndronin në nivelet menaxheriale në

administratën publike nuk ishin konkurruese me sektorin privat duke krijuar probleme për

proceset e rekrutimit dhe thithjes së kapaciteteve të vlefshme. Për këtë arsye punësimi në

sektorin publik në Shqipëri ka qënë gjithnë në rënie. Nga ana sasiore të punësuarit në sektorin

publik në Shqipëri janë rreth 4.5% e popullësisë, duke marre parasysh që në evropë kjo normë

varion nga 2.5% në Greqi dhe deri në 8% Hungari. Shumica e punonjësve të administratë

publike të Shqipërisë janë të punësuarit në sektorin e arsimit dhe atë shëndetësor 56% dhe vetëm

1.5% në rang administriv. Pra duke parë këto shifra sërish shikohet se DAP edhe të gjitha

reformat në fjalë nuk kanë pasur efektin e tyre të pritur ose të deklaruar.

4.2.1.6 Procesi I privatizimit

Që me fillimin e privatizimit nëpërmjet bonifikimit, një kërkesë e ulet për bono edhe dështimi I

pëerdorimit të këtyre bonove nga ana e popullsisë ishin sinjale shqetësuese për procesin në fjalë.

Këto ndodhën për shkak të mugesës së transparencës në procesin e privatizimit. Objektet e

privatizimit nuk shiheshin si elemente ekonomikë që mund të gjeneronin vlera ose fitim në të

ardhmen por si mundësi për ushtrimin e praktikave korruptuese gjatë procesit të privatizimit. Pra

me një ofertë në rritje dhe një kërkesë

gjithnjë të limituar u gheneruan humbje të mëdha jo vetëm nga ana financiare por edhe nga ana

institucionale pasi tregu I titujve thuajse nuk ekziston fare edhe sot e kësaj dite. Efektet e

metodës së privatizimit në masë e cuan vëndin në një situatë post-privatizimi ku pronësia është

shumë e dyshimtë.

Përsa I përket sektorit financiar kufizimet qeveritare kanë influencuar në uljen e interest nga ana

e investitorëve strategjikë për një kohë shumë të gjatë. Në sektorin e sigurimit për shembul, një

investitor mund të mbajë vetëm 40% të pronësisë së kompanisë. Kjo pengesë ekzistonte deri në

vitin 2002.

4.2.1.7 Buxhetimi edhe efektiviteti I tij

Për shkak se forma e buxhetimit në republikën e Shqipërisë është ajo e ‘Buxhetit në bazë të

zërave’, është e vështirë të flasësh për efektivitetin e shpenzimeve të ndërrmara duke u bazuar

thjeshtë në shifra. Përvec kësaj boshllëqet në menaxhimin e procesit buxhetor vihen re tek

përgatitja në baza të vjetruara të normës buxhetore, politikat buxhetore, programini buxhetor,

funksioni buxhetor jo mire I integruar në ministritë e linjës, mungesa e debatit për vendimet e

shpenzimeve, mosfunksionimi I aparatit të kontrollit për implementimin e programeve

buxhetore. Këto mangësi cojnë gjithnjë në shpenzime të kota dhe ulje të vlerës së aseteve

publike.

29

4.2.1.8 Aksesi teknologjik

Në pjesën e mësipërme u argumentua se në përpjekjet për krijimin e vlerave dhe

modernizimit,qeveria e vëndit tonë ishte fokusuar në stabiliimin e e-Governance pra qeverisjes

online. Por që kjo iniciativë të jetë e suksesshme, një factor Irëndësishëm është aksesi ndaj

teknologjisë që lejon shfrytëzimin e kësaj iniciative. Open Data Albania ka kryer një hulumtim

mbi numrin e përdoruesve të internetit në shqipëri, bazuar në të dhënat e Unionit Ndërkombëtar

të Telekomunikacioneve (UNT). Gjatë dhjetëvjecarit të fundit,rezulton se numri I përdoruesve të

internetit për 100 banorë ka ndryshuar duke u vene re keshtu nje rritje e theksuar e nr. të

përdoruesve të internetit në shqipëri. Gjatë vitit 2010,

rreth 43.5% e shqipëtarëve (ose rreth 1.34 milionë persona) janë përdorues të internetit,

krahasuar me 41.2% në 2009. Nërkohë në vëndet e Bashkimit Evropian, në 100 banorë janë

përdorues të intërnetit, ndërsa në vëndet e Ballkanit, ky tregues është më I ulët (50 nga 100

banorë).

Numri I përdoruesve të internetit është një tregues shumë I rëndësishëm sepse pasqyron

përhapjen e teknologjisë së informacionit në një vend dhe shkëmbimin e informacionit në rang

global.Në tabelën e mëposhtme është bërë një përpjekje për të përmbledhur karakteristikat e

modelit të Menaxhimit Publik te ri. Ky modelështë baza e strukturës administrative të këshilluar

nga organet e BE.

Objektivat e

Menaxhimit Publik

të ri

Reformat e ndërrmara nga shteti Shqipëtar Rezultatet e reformave

Ristrukturimi dhe

zvogëlimi I sektorit

publik,vecanërisht

nëpërmjet

privatizimit

Ligji I vitit 2000 për ndarjen administrative/

reformat e privatizimit të sipërpërmendura

Dyshime mbi

procesin/praktika

korruptuese/zhvlerësim I

aseteve të shtetit/dështim

në krijimin etregut të

aksioneve/mungesë e

decentralizimit financiar

Riorganiimi edhe

reduktimi I

shërbimeve civile

1999 ‘statusi I punonjësit civil/Riformimi I

DAP/ krijimi I komisionit për shërbimet civile

2002

Sektori publik gjithjë e

më pak atraktiv për

punonjësit e ri

30

qëndrore

Futja e konkurrencës

në shërbimet civile

Privatizime dhe koncesione sin ë sektorët me

rëndësi startegjike/Reforma disa herë për

përmirësimin e pagave

Rezultate jot ë

mira/humbje

ekonomike/dështimin e

futjes së stimujve me

shembull sektorin privat

Përmirësimi I

eficencës dhe rritja e

vlerave të

rezultateve të

arritura nëpërmjet

një mënaxhimi më të

mirë të performancës

2003 TIPA/Brain Gain/e -Governance Impakt social I ulët/

pamundësi për

shfrytëzimin e këtyre

iniciativave sidomos në

zonat rurale për shkak të

kushteve ekonomike për

të suguruar paisje

teknologjike

Koncepti I

qeverisjes

administrative

Nuk janë bërë reforma për arritjen e këtij

koncepti

Varësi e madhe sidomos

në aspektin financiar nga

njësitë qëndrore/ Niveli

më I ulët administrative,

totalisht I pa fuqishëm

për vendimmarrje

MATERIALI MBI

KU JANË

MBËSHTETUR

KËTO

PËRFUNDIME

http://www.unpan.org/innovmed/Albania.html

http://www.pad.gov.al/en/strategy.pdf

http”//www.ics-

al.org/Public

Administration

Reform.html

Kapitulli V

“Faktori ndërkombëtar”

Gjatë gjithë përpjekjevetë saj për të instaluar një model modern të administrimit publik Shqipëria

Shqipëria ka pasur gjithnjë mbështetjen nga faktori ndërkombëtar në kuadrin e udhëzimeve dhe

31

financave. Kështu që nevojitet ti kushtohet një hapësirë e vecantë ndihmave të institucioneve

ndërkombëtare duke përmendur gjithashtu edhe synimin e tyre. Keto financime private dhe

organizatat jo qeveritare kanë luajtur një rol të rëndësishëm për implementimin e reformës

administrative në vëndin tonë.Ato sigurojnë një pjesë të rëndësishme resursesh ekonomike mbi

të colat vendi ynë mund të mbështetet për të bërë ndryshimet e nevojshme. Institucionet më të

rëndësishme kanë qënë: Banka Botërore, USAID, SIDA (agjencia suedeze për zhvillimin

ndërkombëtar) , UNDP, Komisioni Evropian, fondacione private Amerikane (Freedom House

dhe Mott Foundation), programet qeveritare Holandeze ( SNV dhe VNG) , IRDA dhe URI

(institute për zhvillimin urban). Shumë nga këto institucione kanë përpunuar programme dhe

strategji për të ndihmuar vëndin tonë në zhvillimin administrative thuajse në të gjitha periudhat

pas rënies së diktaturës komuniste.

5.1UNDP dhe program I qeverisjes lokale

Programi I qeverisjes lokale(LGP) për periudhën 2002-2005 është një nga programet kryesore të

cilat kanë ndihmuar Shqipërinë. Qëllimi I tij ishte të mbështeste politikat qeveritare për të

promovuar procesin e decentralizimit dhe zhvillimin e një sistemi qeverisës demokratik në nivel

local. Objektivi madhor I këtij program ishte të promovonte zhvillimin e qëndrueshëm të

komuniteteve lokale nëpërmjet rritjes së mirëqënies dhe luftës ndaj korrupsionit. Për të arritur

objektivat e ti, program forcoi kompetencat e këshillave rajonalë dhe rriti kapacitetin

menaxherial të tyre për ti vënë ato në pozitën e duhur për të ofruar shërbime civile cilësore.

Objektivat e programit mund të përmbkidhen si më poshtë:

1. Zhvillimi I politikave për të forcuar decentralizimin administrativ

2. Rritja e bashkëpunimit midis niveleve të ndryshme qeverisëse e administrative

3. Financimi I agjencive lokale

4. Krijimi I qëndrave për zhvillimin e burimeve njerëzore në nivel rajonal

5.2 IRDA dhe projekti ‘‘Demokracia edhe Qeverisja’’

Instituti për kerkimin dhe zhvillimin e alternativave është një organizatë jo qeveritareqë punon

për të ndihmuar implementimin e reformave në administrimin publik në Shqipëri. IRDA

promovoi projektin e saj me ndihmën e Bankës Botërore. Qëllimi I këtij projekti ishte të

promovonte decentralizimin fiskal nëpërmjet projekteve pilote të cilat ishin në Vlorë dhe Kukës.

.Projekti I IRDA zgjati gjashtë muaj dhe në të u përfshinë vetë drejtuesit më të lartë të

organizatës. Faza iniciale e projektit përfshinte zhvillimin e investigimeve dhe sondazheve për të

identifikuar nevojat për trajnim në menaxhimin e burimeve ekonomike. Ndëra faza e dytë

përfshinte ndërtimin e një strategjie për të mbuluar këto mangësi dhe krijimin e një plani

32

strategjik për zhvillimin ekonomik lokal. Një tjetër nismë po nën emrin e këtij projekti nga IRDA

ishte ‘Buxhetimi I Qeverisjes lokale në Vëndet në Tranzicion’, e cila synonte krahasimin dhe

analizimin e buxhetit të njësive lokale në Kroaci, Poloni, Shqipëri dhe Rumani. IRDA është

organizatë e akredituar nga të gjitha institucionet ndërkombëtare edhe asaj iu besua monitorimi I

situatës në Shqipëri që në vitin 2000.

5.3 OSFA-SoroS

Fondacioni Soros-OSFA u krijua në 1992 në mënyrë që të mbështeste demokratizimin e

shoqërisë Shqipëtare pas pesëdhjetë vitesh izolim. Që në atë periudhë deri më sot fondacioni ka

investuar rreth 40 milion dollar në vëndin tonë për të promovuar shtetin ligjor, zhvillim të

vazhdueshëm, mbrojtjen e të drejtave minoritare dhe në terma të përgjithshme zhvillimin e

profesionalizmit në mënyrë që të garantohet respektimi I transparencës dhe vlerave demokratike.

Gjatë 2002 OSFA ka përqëndruar aktivitetin e saj në:

1. Promovimin e reformave administrative dhe qeveritare

2. Forcimin e kohezionit social

3. Rritje e mundësive për të rinjtë

4. Krijimin e klimës së përshtatshme për shkëmbimet ekonomike

OSFA ka ndërrmarë shumë aktivitete specifike për forcimine institucioneve edhe rritjen e

cilësisë së administrimit publik si program I masterit në ‘Administrim Publik’ në 2002. Edhe

instituti ITPA është iniciativë e OSFA. Fondacioni është gjithashtu përgjegjës për programin

‘Shoqëria Civile’ I cili synon ngritjen dhe rritjen e kohezionit social në Shqipëri dhe krijimin e

aftësive të reja të lidershipit duke shpërndarë informacion dhe njohuri rreth rëndësisë së aksionit

social në sfida të rëndësishme afatshkurtra e afatgjata sic është integrimi evropian.

33

SHUMA E NDIHMËS NGA FAKTORI NDËRKOMBËTAR 99-O7 (në MLN USD)

Sic shihet qartë në diagramë, nga vet intensiteti I investimeve të organizatave ndërkombëtare

prioritet iu është dhënë zërit ligj / administrim publik që ka një total prej 157 mln USD përbën

rreth 23% të aktivitetit financues nga faktori ndërkombëtar. Rëndësia që I është dhënë zërit në

fjalë nuk është e kotë. Këto shifra janë ndihmat e organizatave ndërkombëtare për kalimin

eperiudhës së tranzicionit edhe duket se kjo zgjidhje vjen pikërisht nëpërmjet administratës

publike. Pra nuk mund të këmi implementim të saktë të politikave shtetërore sado të mira të jenë

ato në nivel teorik kur nuk kemi një strukturë administrative që ka modelin e posacëm për

kanalizimin e investimeve, zbatimin e politikave dhe besueshmërinë e duhur nga publiku.

8 %

22%

10%

9%

8%

9% 7%

SOURCE: WORLD BANK

TRANSPORTI 128 MLN

LIGJI/ADMINISTRIMI PUBLIK 157 MLN

INDUSTRIALIZIMI/TREGTI 64 MLN

SHERBIMI CIVIL 61 MLN

FINANCE 80 MLN

ENERGJITIKA/MINIERA 73 MLN

ARSIMI 24 MLN

34

Kapitulli VI

“Burokracia dhe korrupsioni, bashkudhëtarët e përpjekjeve për modelim”

Gjatë përpjakjeve ndër vite për ti dhënë një model administratës publike shqipëtare sin ë

periudhën kur tentohej modeli I ‘mirëqënies sociale’ ashtu edhe në periudhën nga viti 1998 e deri

më sot ku vendi ynë po përpiqet të implementojë një model evropian të administratës publike,

d.m.th ‘New Public Management’. Rezultatet në total kanë qënë dy, mungesë efektiviteti dhe

eficencë. Edhe fenomenet kryesore të brëndëshme që kanë ndikuar në këto rezultate kanë qënë

pod y,burokracia edhe korrupsioni.

6.1 Burokracia

6.1.1 Koncepti

Burokracia është një koncept në sociologji dhe dhe shkenca politike që I referohet mënyrës së

ekzekutimit dhe zbatimit administrative të rregullave juridike të cilat duhet të marin parasysh

impaktin social në shoqëri.Katër konceptet kryesore mbi burokracinë janë:

1. Ndarje e mirë përcaktuar e punës administrative ndërmjet punonjësve dhe departamenteve

2. Sistem personeli në përputhje me modelet lineare të rekrutmit dhe karrierës

3. Përcaktimi I hirearkisë midis departamenteve, në mënyrë të tillë që autoriteti dhe statusi të

jënë të ndarë ndërmjet tyre

4. Komunikimi formal dhe joformal në një organizatë

Shëmbuj të burokracive të përditshme përfshijnë qeveritë, forcat e armatosura, korporatat,

organizatat jo-qeveritare (OJQ-të), organizatat ndër qeveritare (IGOs), spitalet, gjykatat,

ministritë, qëndrat sociale, shoqatat profesionale dhe institucionet akademike.

6.1.2 Origjina

Koncepti I burokracisë ka ekzistuar që në kohët e lashta. Vetë fjala ‘Burokraci’ rrjedh nga fjala

‘byroja’ e përdorur nga fillimi I shekullit të XVIII në Evropën Perëndimore. Burokracia si term

hyri në përdorim pak para Revolucionit francez 1789, dhe prej andej u përhap me shpejtësi në

vëndet e tjera. Prapashtesa greke-kratia apo kratos- do të thotë ‘fuqi’ ose ‘rregull’.

35

6.1.3 Burokrati

7Pas konceptit të burokracisë lind natyrshëm trajtimi I termit burokrat. Cili është ky individ? Ai

që ndikohet nga mjedisi dhe merr këtë mbiemër apo është njeriu që I jep mjedisit karakteristika

të caktuara? Është e vërtetë që kjo lidhje është binominale, por jo gjithmonë këto të fundit

ndikojnë tëk njëra-tjatra në mënyrë të barabartë. Shpesh herë individi futet në një mjedis të

caktuar me disa qëllime të caktuara dhe vullneti I tij për të arritur qëllimet është më I madh sesa

fuqia e faktorëve mjedisor për të ndryshuar radikalisht qëllimet e tij.. Sikur dicka e tillë të mos

ishte e vërtetë nuk do të ekzistonte termi ‘kalorës I lirë’, pra burokrati është një individ icily futet

në administratë me një qëllim të caktuar, I gatshëm për të sjellë ato ndryshime që favorizojnë

qëllimet e tij të maskuara nën qëllimet e organizatës dhe të përkrahura nga politikat që ai vetë

implementon në organizatë!

Studiues të ndryshëm janë marrë me studimin e këtij individi I cili në mënyrë të fshehtë ndikon

në performancën e organizatave qofshin ato publike a private, këto studiues kanë qënë të shumtë

ku mund të përmendim Niskanenian, Dunleavy, Bendor, Taylor, Miller and Moe. Të gjithë këta

studiues kanë paraqitur modele të cilat tentojnë të shpjegojnë sjelljen e këtij individi qëllimet dhe

njetet që ai përdor për arritjen e këryre qëllimevesi dhe impaktin mbi outputin.

1. Koncepti tradicional I burokratit 1971 (Niskanenian)

2. Koncepti sipas Bendor, Tylor, Van Gaalen 1987( Preferencat e politikave)

3. Koncepti sipas Patrick Dunleavy 1991 (modeli I strukturimit burokratik)

6.1.3.1 Koncepti tradicional I burokratit sipas Niskanenian

Në këtë model thuhet se të gjitha objektivat e burokratit janë një funksion monoton I buxhetit

total të tij për gjatë gjithë hapësirës kohore të nandatit të tij. Mjedisi strategjik që e rrethon

burokratin përbëhet nga legjislacioni dhe qeveria e cila ka një kërkesë të vazhdueshme për output

nga organizata ku ai vepron. Si përfundim në këtë model tregohet se loja që luhet midis

politikanit ( legjislaturës) dhe burokratit është një lojë ku ky I fundit ushtron një ofertë ndaj

politikës dhe pasoja e refuzimit të ofertë së burokratit është një output I barabartë më 0. Kjo

pasojë I jep një fuqi të madhe burokratit me politikën dhe legjislacionin në fuqi për

maksimizimin e buxhetit të burokratit. Me kalimin e kohës ky model u vlerësua pak realist në

aspektin e fuqisë burokratit nga Miller dhe Moe.

6.1.3.2 Koncepti sipas Bendor, Taylor, Van Gaalen (Preferencat e politikave)

7 Monarkia e Qeverise

36

Ky model vjen pas modelit tradicional mbi burokratin, (gjithashtu bën pjesë edhe tek modelet

tradicionale) dhe ngrihet mbi bazën e modelit të parë. Kjo dotë thotë se nuk ndryshon idejapër

qëllimin e maksimizimit të buxhetit nga ana e burokratit, porn ë këtë model fuqia e burokratit

është e moderuar pasi politikani ka alternative të jashtme krahas ofertës së burokratit, edhe pse

me një kosto relativisht të hidhur. Gjithashtu po sipas këtij modeli burokrati merr fuqi vetën në

rast se politikat e preferuara për një administratë të caktuar nuk janë të qarta edhe nësë ka

paqartësi në legjislacion.

6.1.3.3 Koncepti sipas Patrick Dunleavy 1991 (modeli I strukturimit

burokratik)

Ky model qëndron diku midis dy modeleve tradicionale edhe ëhtë akoma në zhvillim e sipër. Në

këtë model nuk Ijepet shumë rëndësi qëllimit për maksimizimin e buxhetit nga ana e burokratit.

Sipas këtij modeli, ajo që I intereson burokratit është loja me politikat e ndryshme. Ai preferon

disa agjenci specifike dhe është tipike për të që të ndjekë strategji për ristrukturimin

marrëdhënieve të brëndëshme dhe të jashtme të agjencisë. Gjithashtu fuqia e burokratit

ridimensionohet edhe një herë pasi këtu burokrati shihet si një mjet I politikës për të arritur

qëllimet elektorale dhe fuqia e tij bazohet kryesisht në faktin se burokrati ka nën kontroll kostot.

Modeli edhe pse në progress e sipër është vlerësuar si më realisti duke pasur parasysh pushtetin e

limituar që ka një punonjës sado I lartë I administratës ndaj buxhetit I cili parashtrohet nga

pushteti qëndror.

6.1.3.4 Forcat e burokratit

Të eleminosh burokracinë dhe burokratët nga agjenci të profilit të ndryshëm ka qënë synimi I të

gjithë këtyre studiuesve të mëdhenj të cilët me formimin e një identikiti për burokratin kërkojnë

të sinjalizojnë prezencën e tij në mënyrë që të merren masat dhe të shmanget efekti që ky individ

ka në organizatë ! Por një gjë e tillë nuk është aq e thjeshtë pasi burokrati nga ana e tij ka disa

mjete, avantazhe të cilat I krijojnë atij kushte të favorshme për veprim. Duke parë atë cka

shkruajnë studiuesit e mësipërm për burokratin dallohen qartë forcat e burokratit të cilat janë:

1. Informacioni

2. Koha

3. Kosto

4. Mungesa e motivimit për kontroll

Informacioni

Informacioni një ndër elementët më të rëndësishëm I jep pushtet cdo personi që e disponon, në

rastin etë tre modeleve të lart përmendura informacioni është I lidhur me koston e proceseve të

ndryshme.

37

Koha Në rastin e burokratit koha I referohet pjesës së kohës së lirë e cila I mungon

politikanëve ose personave të ngarkuar për kontroll për të ushtruar këtë funksion.

Sidomos në rastin e politikanëve të cilët dihet se kanë një axhendë tejet të ngarkuar.

Kosto

Kosto I referohet kryesisht kostos së monitorimit në modelin eparë dhe kostos së monitorimit plus kostos

së kërkimit të alternativave ndaj politikave të ofruara nga burokrati në dy modelet e tjera.

Mungesa e motivimit për kontroll

Dëshira që ka pushteti qëndror për një output sa më të madh, I jep avantazhin kërkesës së burokratit për një buxhet sa më të madh. Sipas Niskanien ajo që vihet re me motivimin për kontroll nga ana e individëve në rradhët e pushtetit qëndror është se me rritjen e kërkesës për output ulet edhe motivimi për kontroll. Kjo tezë nuk hidhet poshtë edhe me gjenerimin e modeleve pasardhëse.

6.1.3.5 Burokrati në Shqipëri (nga këndvështrimi I modeleve)

Burokrati në administratën publike shqipëtare I përshtatet totalisht modelit të strukturimit të

burokratit, për dy arsye kryesore te cilat janë edhe determinante të modelit. E para është forma e

organizimit dhe struktura e buxhetimit të administratës publike. Pasi në vëndin tonë administrata

publike arrin të thithë fonde nga pushteti qëndror në masën e një tavani të paracaktuar.

Gjithashtu negocimi për shpërndarjen e fondeve është I vështirë pasi shpeshherë palët

pjesëmarrëse në negocim janë kundërshtare politike. Ky faktor e shfuqizonte burokratin në

aspektin e maksimizimit të buxhetit dhe e conte atë drejt interest për rregullimin e strukturës së

administratës dhe strukturimeve për të përfituar nga fondet special duke qënë se edhe lidhja

buxhet performancë nuk ekziston.

6.1.4 Burokracia moderne

Weber I jep shumë rëndësi trashëgimisë së të drejtës romake përsa I përket zhvillimit të

mëtejshëm ekonomik dhe shoqëror të Evropës dhe në vecanti formimit të shtetit modern.

Kapitalizmi modern u zhvillua më parë në Angli, edhe pse ky vënd, ishte shumë pak I ndikuar

nga e drejta romake sesa vëndet e tjera evropiane. Zhvillimi I shtetit modern, I karakterizuar nga

prania e një aparati administrative të themeluar nga funksionarë me pagesë dhe I bazuar në

konceptin e nënshtetësisë, nuk mund të shihet sigurisht si një efekt I thjeshtë I racionalizmit

ekonomik :porn ë fakt, pjesërisht e parprin. Jo më kot paraqitëm që në fillim një mendim të

Weberit. Duke analizuar lidhjen e shtetit modern, do të nënkuptojmë se cilët ishin elementët që e

kushtëzuan këtë lindje. Me rëndësi në këtë analizë paraqitet këndvështrimi I Weber-it mbi shtetin

modern, burokracinë (funksionarin) dhe sistemin capitalist modern. Një karakteristikë thelbësore

për Weber-in, lidhur me sipërmarrjen e kapitalizmit

38

modern, është mundësia e llogaritjes së fitimeve dhe humbjeve në terma monetare. Kapitalizmi

modern është I pa konceptueshëm pa zhvillimin e llogaritjes së kapitalit. Mund të themi se ishte

llogaritja e kapitalit ajo që coin ë lindjen e një tregu kombëtar dhe ndërkombëtar., dhe po ajo që

do të eleminonte cdo ndikim të grupeve lokale. Janë këto faktorë që do të favorizojnë

‘monopolizimin dhe rregullimin’ e cdo forve legjitime, përmes një institucioni detyrues të

përmasave universal.

Cfarë do të thotë kjo? Pra me pak fjalë mund të themi se në teorinë e Weber-it shteti modern,

duke u themeluar në llogaritjen e kapitalit dhe, sidomos, duke menduar në terma monetarë, do të

tregojë rëndësinë e lindjes së një tregu ‘ kombëtar dhe ndërkombëtar’ duke e parë si një

institucion detyrues universal. Kjo gjë, sikurse do të shihet, do të bëhet baza konceptuale në

marrëdhëniet shoqërore të shteteve modern evropiane.

Rrethanat që liston Weber sit ë domosdoshme për ekzistencën e llogaritjes së kapitalit në

sipërmarrje productive të qëndrueshme përputhen me ato që ai mendon se janë parakushtet

themelore të kapitalizmit modern. Këto kushte ekonomike nuk do të kishin mundur të

formoheshin pa aparatin administrative racional të shtetit modern të së drejtës. Në terma të

përgjithëshme, institucionet politike mund të klasifikohen në të njëjtën mënyrë si sipërmarrjet

ekonomike, dmth që ‘mjetet e administrimit’ mund të zotërohen ose jo nga trupa administrative.

Institucionet politike në shtetet tradicionale kanë një karaktet ‘zotërues’ në kuptimin që mjetet,

materialet e administrimit zotërohen drejtpërsëdrejti nga trupi administrativ.

Normalisht, sisteme të tilla me një udhëheqje të shpërqëndruar (decentralizuar) të fuqisë politike

janë në tension me aparatin administrativ të centralizuar të një zotërie ose një sovrani. Sovrani

përpiqet zakonisht të riforcojë pozicionin e duke themeluar një personel që varet materialisht nga

ai. Sa më shumë sovrani arrin të rrethohet nga individë materialisht të varur nga ai dhe të

detyruar ti përgjigjen atij dhe vetëm atij, aq më pak pushteti I tij mund të rrezikohet nga fuqi që

janë vetëm formalisht të varura nga ai. Ky process arrin pasojat e tij me ekstreme në shtetin

burokratik modern. Burokracia tanimë shfaqet si instanca e besuar e sovranit, një vecanti e

ngjashme me imperialistin burokrat anglez.

6.1.5 Të mirat dhe të këqijat e burokracisë

Ka pak gjëra që pelqehen më pak se burokracia, e pak punë që mund të vlerësohen më poshtë se

ajo e burokratit. Të dyja këto janë subjekt I kritikave të vazhdueshme nga shtypi, politikanët, e

qytetarët e thjeshtë. Por burokracia është dicka më shumë sesa thjeshtë disa karakteristika jot ë pëlqyeshme të organizatave sot. Me qëllim që të nxjerrë konkluzionet e duhura po japim një

përmbledhje të pikave kryesore positive dhe negative të burokracisë.

Anët e mira: Burokracia ka superioritetin teknik mbi të gjitha format e tjera të organizimit.

Saktësia - Mbajtja e dokumentave zyrtarë për cdo veprim që kryhet dhe specializimi I punës

(ndarja në mënyrë që puna të merret përsipër nga individë) bëjnë që burokracia të ketë

karakteristikën e saktësisë.

Eleminimi I paqartësive – dokumntat janë një provë që në cdo rast shërbejnë për eleminimin e

paqartësive.

39

Vazhdimësia – duke qënë se rregullat dhe detyrat janë të përcaktuara qartë, struktura është e

ngurtë. Kjo siguron se dotë ketë një vazhdimësi të aktivitetit.

Njohja e dokumenteve, uniteti, reduktimi I kostove material dhe personale. Të gjitha këto gjejnë

optimiumin e tyre në një administrim burokratik.

Procedurat e ndjekura në burokraci janë procedura operative standarte duke bërë që cdokush të

jëtë I specializuar në detyrat e tij. Ai në cdo gjë që bën duhet thjeshtë ti përmbahet rregullave dhe

ligjeve përkatëse të parashikuara duke e bërë më të lehtë kryerjen e detyrave.

Burokracia e tepruar bëhet jofunksionale dhe eficente

8Anët negative : Një nga karakteristikat më të njohura të burokracisë në ditët e sotme është

ineficenca, e cila është një factor që e bën atë të duket e frikshme.

Të gjithëve iu ka rastisur tju vonojnë ‘pafundësisht’ për kryerjen e një veprimi të caktuar duke ju

kërkuar një mal me dokumenta. Kjo nuk varet nga burokrati por është pjesë përbërëse e sitemit

burokratik. Dhe është pikërisht ky një shembull I qartë se sa ineficente mund të jetë burokracia

në disa pika të saj.

Në ditët e sotme koha është flori dhe cdo vendim, apo cdo detyrë duhet të kryhet në minimumin

e kohës për tju krijuar qyetarëve një rehati në kryerjen e veprimeve.Anë të tjera negative të

burokracisë janë :

Shiriti I kuq – Përdorimi I tepruar I rregullave deri në pikën që ato të bëhen qëllime në vetvete

dhe jo instrumente pune, ( harrimi I dosjeve dhe pluhurosja e tyre, Angli)

Mungesa e fleksibilitetit – Përmbajtja ndaj rregullave, dhe veprimi në menyrë të ngurtë vetëm

sipas tyre në një botë fleksibël mund të jetë shumë I dëmshëm për sistemin dhe operimin e tij në

një menyrë sa më efikase. Askush nuk mund të marrë iniciativë të lirë dhe të vendosi thjeshtë

duke u bazuar në situatën. Ata janë të detyruar të mos bëjnë përjashtime edhe kur atyre ju duket

kur rregullat aktuale janë të pa pranueshme për një rast të caktuar.

6.1.5.1 Burokracia në shqipëri

E gjithë pjesa e sipërpërmendur ka për qëllim tju bëjë të mendoni se burokracia ka anë positive

por edhe anë negative.Dhe pyetja që duhet të lindë në gjithsecilin prej nesh është se si mund të

ndryshohen aspektet negative të burokracisë. Kuptohet që është një pyetje e vështirë dhe

përgjigjet janë të shumta, edhe nëse I gjen se ku duhet ndërhyrë, nuk është e lehtë ndërhyrja në

praktikë. Gjithsesi më poshtë po paraqesim disa aspekte të gjendjes në Shqipëri.

8 Monarkia e qeverise

40

6.1.6 Cfarë është bërë për të ulur negativitetin e burokracisë?

Të gjithë duhet të keni dëgjuar për Prokurimet Online, Qkr, Qkl. Të cilat janë vërtet element

mburrje për Shqipërinë pasi nuk janë sisteme aspak burokratike. Ato janë shumë eficente dhe

kanë tipare të sistemeve të përdorura në SHBA, ku j ovetëm dokumentat e shkruara në letër por

edhe mesazhet mund të klasifikohen si dokumente zyrtare (pjesë e mirë e burokracisë). Realizimi

online I prokurimeve publike ka rritur ndjeshëm transparencën, duke shmangur kontaktet e

drejtpërdrejta të biznesit. Ngritja e kësaj agjencie ka eleminuar burokracitë dhe ka reduktuar

koston e këtij shërbimi. Por a mjaftojnë vetëm strukturimet online? A janë lodhur njerëzit nga

kërkesat pa fund dhe nga mënyra e funksionimit të gjërave në Shqipëri? Shumica e njerëzve të

thjeshtë ankohen se gjërat nuk kanë ndryshuar shumë, dhe ato ndryshime për mirë që janë bërë

bien poshtë nga tre ndryshime kryesore që kanë në bazë qeverinë:

1.Aleatët që u kthyen në rrogëtarë- Qeveria jo vetëm që nuk I ka ulur shpenzimet, por

është kthyer në një klub muqsh e aleatësh qithfarësh, që po mbushin të gjitha vrimat dhe cepat e

ndërtesës qeveritare, nga bodrumet e deri në katin më të lartë. Shumëkush kujton sesi gjatë

fushatës së fundit elektorale kryeministri rreshtoi pas vetes, në koalicionin qeveritar, plot 15 parti

politike. Sipas sipas organigramave të ministrive rezulton se sot,në aksin nga Ministria e

Financave në bulevardin ‘Dëshmorët e Kombit’ , pastaj duke vazhduar në bllokun eministrive,

afër sheshit Skëndërbej, për të përfunduar tek rruga e Kavajës dhe e Durrësit, pra brënda këtyre

pak qindra metrave rrugë ku gjënden të gjitha ministritë, punojnë sot jo më pak se 223 drejtorë

drejtorishë. Secili prej këtyre drejtorëve ka në varësi nga 2 deri në 5 sektorë, që nga ana e tyre

drejtohen nga shefa e nënshefa sektorësh. Kjo shifër përmbledh edhe numrin e drejtorëve të

përgjithshëm, të cilët në fakt, kanë një rëndësi dhe një peshë brënda dikastereve shumë të

ngjashme me atë të zëvendësministrave. Rezulton kështu të kemi edhe të paktën 45 drejtorë të

përgjithshëm, të cilët sipas ligjit për Shërbimin Civil, kanë edhe një rrogë të majme për shkak të

drejtorive që kanë në varësi. Kjo rrogë që nis nga 900 mijë lëkë dhe shtohet në rastet kur

drejtorët kanë grada shkencore dhe vite punë në administratë. Sipas një përllogaritjeje të thjeshtë

rezulton se buxhetit të shtetit I kushton të paktën 200 milion lekë cdo muaj për të paguar këta

qindra drejtorë. (Kjo shifër është e barasvlershmeme të paktën ndihmën ekonomike për 7200

familje shqipëtare, ose e barasvlershme me1700 pensione minimale në qytet). Të gjithë këta të

punësuar në administratë nuk janë specialist, dhe punësimi I tyre në administratë iu jep atyre

fuqitë e lartpërmendura nga informacioni, koha, kostoja, mungesa e motivimit për kontroll, duke

marë edhe rolin e burokratit. Pra punësimi I militantëve ka ndikuar në përkeqësimin e gjëndjes

duke ju dhënë atyre rolin e burokratit në një burokraci të ngurtë, në një kohë ku fleksibiliteti

është arma fitimprurëse e dekadës.

2.Shtojmë drejtorët, pakësojmë vartësit!

41

SHume kanë ndryshuar strukturën. Dhe numri I drejtorëve është rritur ndërsa I vartësve është

zvogëluar. Edhe kjo bie disi ndesh me elementet positive të burokracisë ku si element kryesor

ishte se disa vartës duhet të përgjigjen vetëm tek një drejtor, dmth piramida është sheshuar

shumë.Shumë

3.Super ministritë – për nga numri I punonjësve dhe duke krahasuar organigramat nuk është

e vërtete që Ministria e Brëndshme është edhe ministria më e madhe në Shqipëri. Më e madhja,

aktualisht, është Ministria e Jashtme. Numri I drejtorëve të përgjithshëm është rritur dhe puna e

drejtorëve të përgjithshëm duket se është vërtet thelbi I sistemit klientelist dhe abuzues që ka

marrë vrull në qeverisjen aktuale. Pozicioni në fjalë është shumë shpesh një shpërblim I

kënaqshëm për shumë persona që ndoshta aspironin më lart apo kishin edhe kanë poste të

rëndësishme drejtuese në partitë e koalicionit.

4.Reziku i Iron Cage (Kafazi I Hekurt). 9Vendi ynë po gjëndet në një vrull të madh

reformash shumë nga të cilat e cojnë atë drejt rritjes së përdorimit të teknologjive informative. Duke

bashkuar këto iniciativa së bashku me orientimet nga instancat ndërkombëtare me situatën ekonomike të

vëndit tonë (kapitalizëm I vrullshëm), ai rrezikon që të gjenerojë një ndër fenomenet më të rrezikshëm që

bashkon burokracinë më teknologjinë. Ky efekt quhet ‘iron cage’ dhe ëhtë future në literaturën e

administrimit publik nga Max Ëebber, pavarësisht se teknologjia e përmendur ka për synim pikërisht

uljen e nivelit të burokracisë. Ka raste kur teknologjia që nënkupton distancim fizik prodhon pikërisht

efektin e kundërt sidomos kur shoqërohet me korrupsion. Ky largim nga procesi fizik I fut vete njerëzit në

një kurth teknologjik dhe në të njëjtën kohë ul perceptimin e tyre për korrupsionin që zhvillohet përgjatë

praktikës duke dhënë në këtë mënyrë efektin e kundërt që dëshirohej nga teknologjia. Në vëndin tonë ka

shumë gjasa që ky fenomen të ndodhi sepse korrupsioni ekziston në masë të madhe. Burokratët e

korruptuar kanë mundësi që ta përdorin avancimin teknologjik thjeshtë si fasadë dhe të shfrytëzojnë

efektet e Iron Cage.

6.2 Korrupsioni

Në mënyrë që të kemi një pasqyrë sa më të qartë të këtij fenomeni në vëndin tonë është e

rëndësishme që analiza të kryhet në dy fronte, në atë teorike dhe atë empirike. Në nivelin teorik

thjeshtë duhet të përdorim literaturën që I përket fushës së studimit të fenomenit për vëndet

akoma në zhvillim. Edhe duke parë pikërisht këtë literaturë gjejmë se të paktën në nivel teorik

ceshtjet për tu trajnuar kanë të bëjnë me shkaqet që në përgjithësi shkaktojnë korrupsionin në

vëndet në zhvillim, politikat e ndjekura nga shteti për të luftuar korrupsionin, plani

antikorrupsion nëse ky ekziston.

6.2.1 Përmasat e korrupsionit dhe kapjes së shtetit në Shqipëri

Në grafikët e mëposhtëm tregohen indekset e impaktit të kapjes së shtetit dhe korrupsionit

administrative në vëndet në tranzicion (Banka Botërore). Të dy fenomenet vërehen se janë

problem serioz në pothuajse të gjitha vëndet në rajon. Vëndi ynë është shëmbull I një vëndi me

kapje të shtetit në nivel të mesëm edhe një shkalle të lartë korrupsioni administrative bashkuar

9 Kafazi I Hekurt,fq 99

42

kjo me një qeverisje vërtet të dobët të qeverisjes në institucionet shtetërore, si në aspektin e

shpërndarjes së shërbimeve publike, ekzistencës së mekanizmave të kontrollit ashtu edhe për

nivelin e besueshmërisë.

KAPJA E SHTETIT EDHE KORRUPSIONI ADMINISTRATIV NË VËNDET NË

TRANZICION

KORRUPSIONI ADMINISTRATIV

Gjatë kryerjes së sondazhit për të nxjerrë shifrat e mësipërme, banka botërore gjithashtu

përcaktoi edhe veprimet të cilat do të cilësoheshin si kapje të shtetit : shitja evotës parlamentare,

dekretet presidenciale, shitja e vendimeve të gjykatave civile për cështjet penale, shitja

etjetërsuar e bonove të thesarit, kontributi I paligjshëm nga ana e grupeve të interest në përfitim

të partive politike* . Nisma të tjera prodhuan dhe rezultate më interesante, e tillë është ajo e

“Vitosha Research Center” e cila nxiti bashkëpunimin e vëndeve që vuanin këto problem për të

nxjerrë një rezultat të opinionit publik mbi cështjet në fjalë. Rezultatet e sondazhit për vëndin

tonë qenë vërtet të habitshme sipas asaj që raporton më poshtë Vitosh Research Center

0 1 2 3 4 5

ALBANIA

CROATIA

HUNGARY

ROMANIA

SLOVENIA

Series 1

Series 2

Series 3

43

QËNDRIMI NDAJ KORRUPSIONIT

*Për të nxjerrë rezultatet e mësipërme janë investuar më shume se 30.000 sipërmarrës mbi

efektet e secilit të faktorëve të mësipërm.

Për sa I përket pranimit në parim krahasuar në nivelet e kaluara, ky fenomen tashmë është bërë

pak I tolerueshëm. Gjithsesi duke e parë në detaj, korrupsioni në vend perceptohet vetëm në 10

formën e ryshfetit ndërkohë që tolerance për dhuratat dhe favoret është shumë më e madhe. Kjo

do të thotë që niveli I kuptimit të korrupsionit nuk është kuptuar qartë nga qytetarët e vëndi tonë.

Për sa I përket përfshirjes në praktikat të korrupsionit gjatë këtij procesi, 10 % e personave që iu

përgjigjën anketimeve të ndryshme pranuan se kanë qënë përfshirë në praktika të tilla. Për sa I

përket efektivitetit praktik të korrupsionit, tregohet që besueshmëria e Shqipëtarëve ndaj kësaj

praktike është e lartë, pasi sic tregohet nga grafiku norma e personave që besojnë se mund ti

zgjidhin problemet e tyre nëpërmjet ushtrimit të praktikave korruptive është I lartë. Ndërsa në

lidhje me perceptimin e presionit të korrupsionit, norma rezulton e ulët në vëndin tonë ashtu si

edhe në vëndet e tjera të sondazhit pasi kjo është një pasoje e ekspozimit për një kohë të gjatë

10

Source: World Bank 2000

0 1 2 3 4 5 6 7 8

PRANIMI NE PARIM

PERGJIGJA NDAJ KORRUPSIONIT

PRESIONI I KORRUPSIONIT

PERFSHIRJA NE PRAKTIKA TE TILLA

PERHAPJA E KORRUPSIONIT

EFEKTIVITETI PRAKTIK I KORRUPSIONIT

PRITSHMERITE PER NIV. TE KORRUPSIONIT

Series 1

Series 2

Series 3

44

ndaj korrupsionit – që do të thotë se njerëzve nuk u bën më përshtypje zhvillimi I praktikave

korruptive.

11Në pritshmëritë për korrupsionin qytetarët tregohen vërtet pesimistë për zgjidhjen e problemit.

56% e tyre mendojnë se është shumë e vështirë që korrupsion itë reduktohet. Kjo mungesë

besimi është një tjetër arsye pse suksesi në këtë fushë do të jetë I vështirë për tu arritur. Më

poshtë po japim dis shifra të tjera shqetësuese rreth korrupsionit në vendin tone:

1. 67 % e të intervistuarve të cilët kanë pasur problem me institucione të ndryshme pulike I

kanë zgjidhur problemet e tyre me anë të praktikave korruptive

2. Më shumë se 50 % e firmave të cilat kanë marrë pjesë në sondazh kanë treguar se ryshfeti

ose bakshishi janë pjesë e pagesës për shërbimin e marrë nga institucionet publike

3. 20 % e ryshfeteve shkojnë për prokurimet publike

4. 28 % e ryshfeteve shkojnë për vjedhjen e aseteve publike

5. 11 % e ryshfeteve shkojnë për krijimin e monopolit

6. 16 % e ryshfeteve shkojnë për përvetësimin e fondeve ndërkombëtare

7. 14 % e ryshfeteve shkojnë për të shkurtuar kohën e pritjes për marrjen e shërbimit

8. 11 % e ryshfeteve shkojnë për përvetësimin e fondeve publike.

Pra sic shihet nuk ka funksion të administratës publike që të mos jetë përfshirë në aktivitete

korruptive. Duket qartë rrethi vicioz burokraci - shirit I kuq – korrupsion – politika joeficente –

korrupsion – burokrat – shirit I kuq. Mund të themi se ky sistem është stabilizuar mirë në vëndin

tonë që në fillimet e përpjekjeve për krijimin e një administrate publike të bazuar në objektivat e

Menaxhimit Publik të Ri por që është vërtet shumë larg tij. Këta tregues janë vërtet të frikshëm

sidomos duke marrë parasyshë faktin se nuk është se kanë munguar tentativat për luftimin e

korrupsionit të cilat mund ti rendisim si më poshtë:

6.2.2.2 Masat e drejtpërdrejta12

1. Dekretimi për krijimin e komitetit anti-korrupsion (nr. 72) më 1998

2. Vendosja e një shërbimi civil professional duke vendosur statusin e punonjësit civil

3. Themelimi në vitin 2000 I Grupit të Monitorimit antikorrupsion

11

at http://unpan1.un.org 12 Source: Corruption indexes, 2000

45

4. Bahkëpunimi me instancat evropiane duke I shpallur luftë të hapur korrupsionit që nga viti

1998 (kur Shqipëria shpallej nga BE si vendi më I korruptuar në Evropë)

Kapitulli VII

“Cili është modeli real I administratës publike Shqiptare”

Në vëndet post-komuniste, si edhe në vëndin tonë, zhvillimi është përpjekur të arrihet nëpërmjet

zvogëlimit të sektorit publik me reforma të cilat kishin si qëllim stabilitetin fiscal dhe eficencën

ekonomike të administratës publike. Këto masa janë mbështetur plotësisht nga komuniteti

ndërkombëtar. Ndryshimi më tipik në këtë rast ishte zhvendosja e mënyrës së shpërndarjes së

burimeve dhe ndryshimeve që dekretonin kalimin nga sektori publik në ate privat. Kjo lëvizje më

1999 prodhoi më shumë se gjysmën e GDP në vëndet e Evropës qëndrore dhe lindore (Banka

Botërore 200). Në pothuajse të gjitha këto vënde këto lëvizje e kaluan vëndin nga kontrolli total I

shtetit në kontrollin total të sektorit privat (Mintzberg, 1999), ndërkohë që në pak prej tyre është

arritur një ekuilibër më I mirë. Në vëndet që përjetuan një kalim total të pushtetit nga njëra anë

në tjetrën duket se nuk janë ndihmuar në mënyrë efektive nga institucionet ndërkombëtare për

shmangien e kësaj situate. Pavarësisht nga të gjitha reformat e ndërrmara, mjedisi burokratik,

shiriti I kuq dhe korrupsioni ndrydhin iniciativat e investitorëve vendas ashtu edhe ata të huaj.

Sic dihet me lëvizjen e pas viteve 90 që përfshiu reformimimin e administratës në të gjitha

vëndet në tranzicion, Menaxhimi Publik I Ri ishte modeli për tu ndjekur. Një lëvizje e tillë është

shumë e qartë edhe pse nuk deklarohet thuajse nga asnjë nga vëndet në tranzicion që iu

nënshtruan reformimit të administratës publike për instalimin e një modeli të aj (Jacobs 2004,

Schick 2002).Për sa I përket qëllimit të reformave në administrimin public, ajo cka dallon vëndet

në tranzicion dhe vëndin tonë kryesisht në implementimin e këtyre reformave ëhshtë shkalla e

intensitetit të tyre. Reformat të cilat duhet të ndryshonin tërësisht rregullat e lojës për të drejtuar

sjelljen e organizatave sipas modelit të ndjekur thuhet se u ndërmorën nga vende të cilat kishin

nevojë të dëshpëruar për kapital dhe që këtë kapital nuk mund ta gjeneronin dot nga pasuria e vet

shtetit por nëpërmjet investimeve të huaja. Kapitali ishte baza e nevojshme për mbajtjen në

këmbë të një administrate publike në degjenerim.Megjithëse këto reforma formalisht asnjëherë

nuk iu adresuan krijimit të një modeli të ri, nga aspekti teorik është e qartë se reformat për

stabilitetin financiar, administrimin buxhetor dhe menaxhimin e burimeve njerëzore në rang

kombëtar janë reformat më karakteristike që synojnë ndryshimin e modelit të administratës

publike. Të gjitha këto reforma sic thashë më sipër u mbështetën plotësisht nga institucionet

ndërkombëtare si Banka Botërore e cila udhe hoqi të gjitha vëndet e Evropës qëndrore dhe

lindorenga vitet 90 e sipër në reformat e tyre për ndryshim. Aktiviteti I Bankës Botërore mund të

përmblidhet si më poshtë :

1. Me 1990 nisi menjëhëre fushatën për orientimin e reformave që kishin si synim stabilitetin

makroekonomik

46

2. Në mesin e viteve 90 filloi të orientonte vëndet për menaxhimin e resurseve dhe aspekteve

të reformës administrative në kontekstin e rregullimit të operacioneve dhe funksioneve specifike

të administratës publike.

3. Më pas në bashkëpunim me MTEF sponsorizoi aplikimin e buxhetit afatmesëm dhe lidhjen

e tij me menaxhimin strategjik

4. Po në këtë periudhë jepte edhe orientime për thurjen dhe reformimin e ligjit civil.

Reformat e ndërmarra nga vendi ynë teorikisht kanë qënë plotësisht në përputhje me krijimin e

një administrate publike sipas modelit të Menaxhimit Publik të Ri, por nuk mund të thuhet e

njëjta gjë për rezultatet pasi sic u pa vëndi ynë akoma vuan nga korrupsioni dhe burokracia

administrative. Pra rruga e orientuar edhe e pa deklaruar është ajo drejt Menaxhimit Publik të Ri

ndërkohë që rezultati konkret nuk është ai. Situata e krijuar në vëndin tonë në saj të kësaj mase të

madhe reformash në sektorin publik mund të ngjasojë për disa aspekte me disa modele

bashkëkohore të administrimit publik, të paktën në nivel teorik. Rasti I vëndit tonë tregon në

mënyrë shumë interesante pasojat e reformave për arritjen e Menaxhimit të Ri në vëndet në

tranzicion dhe sesa I arritshëm është ky model për vënde të tjera që kanë të njëjtin profil me

Shqipërinë.Rezultatet konkrete tregojnë se vëndi ynë rezulton të ketë karakteristikat e

Administrimit të ri Ëebberian I cili është një model akoma jo I plotë nga ana konceptuale pasi

është shfaqur si fenomen thuajse në të gjithë vëndet ku Menaxhimi I Ri Publik nuk është

implementuar me saktësi dhe në shumicën e vëndeve në tranzicion. Në bazë të studimeve që

vazhdojnë edhe në ditët e sotme ky model është I pashmangshëm nga ana praktike për të gjitha

vëndet të cilat nuk kanë kalur fazën e modelit të administratës publike nën shtetin Ëebberian,

edhe vendi ynë këtë fazë, në bazë të studimit në këtë temë diploma, nuk e ka kaluar kurrë. Ky

model del si rezultat I gjithë vrullit të reformave që janë të orientuara drejt menaxherializmit dhe

legalizimit (Janei 2009). Kjo e ka cuar vendin në zvogëlimin jo gradual të sektorit public,

manovër e cila në periudhë afat shkurtër ka siguruara stabilitet fiscal, por nga ana tjetër është jo

efektive për vendosjen e kushteve të një zhvillimi të ardhshëm afatgjatë. Arsyet që vendi ynë

nuk arritit të marë efektet e Menaxhimit te Ri Publik janë të përshkruara qartë në aspektin teorik

I cili përshtatet plotësisht me realitetin e vendit tonë. Nuk mund të bëhen si reforma

administrative ashtu edhe të ngrihet baza kushtetuese.

Menaxhimi Publik I Ri ka nevojë për një bazë kushtetuese të testuar . Kodi civil duhet të jetë me

kohë I stabilizuar në mënyrë të atillë që organizimet administrative të jenë të efektshme dhe

rregullat e vendosura duhet të jenë shumë më tepër racionale nga këndvështrimi I distribucionit

kohor për të arritur rezultatet e duhura edhe të kërkuara.

Karakteristika

Webber-iane

Karakteristika të MRP Karakteristika të Neo-

Webberianizmit

Karakteristika të

Qeverisjes

Administrative

Dominimi I shtetit

ligjor, fokusi te

rregullat dhe

Fokusim te teknikat

menaxheriale nga

Orientim drejt

nevojave qytetare

Fokusi te qasja

sistematike

47

politikbërja sektori privat

Burokracia luan rol

thelbësor për krijimin

e hirearkive të

nevojshme

Kontroll I inputit dhe

outputit

Rëndësia e

menaxherializmit

profesional

Procese dhe kontroll I

outputit

Shtet I unifikuar Shtet I fragmentuar Shtet I unifikuar dhe

bashkëpunim

Rrjeta pluraliste

shtetërore

Karakteri I

shërbimeve ppublike

Konkurrencë dhe

ekonomi tregu

Karakteri I

shërbimeve publike

Neo korporatizimi

Demokracia

përfaqësuese si

elementi I

legjitimitetit

Fuqizim I klientit si

pasojë e mekanizmave

të tregut

Mbështetja e

demokracisë

nëpërmjet konsultimit

dhe pjesëmarrjes

Vendimmarrje me

pjesëmarrje

Ndarja e administrimit

nga politika

Ndarja e politikës nga

administrimi brënda të

gjithë administratës

Ndarje e politikës nga

administrimi me theks

te profesionalizmi I

administratës

Marrëdhënie

bashkëpunimi midis

politikanëve edhe

administratorëve

Kapitulli VIII

“ E ardhmja e administrimit publik në Shqipëri !”

Nëse duam të dimë të ardhmen e administrimit public dhe aftësisë implementuese të modeleve

administrative në Shqipëri duke marrë parasyshë të gjitha pikat e dobëta të bëra të qarta gjatë

zhvillimit të kësaj teme diploma lind e nevojshme të analizohet rrugëzgjidhja e prodhuar nga

organet kompetente të vëndit tonë. Pikërisht për sa I përket kësaj zgjidhjeje është e qartë që kjo

detyrë I është caktuar ITAP. Ky organ dhe veprimtaria e tij që do të përcaktojnë të ardhmen e

afërt dhe të largët tëadministrimit publik në vendin tonë. Në vijim po paraqesim detyrat dhe disa

nga pikat kyce të kritikueshme të planit strategjik të shpallur nga ITAP rreth administrimit publik

në Shqipëri.

48

8.1 Mision i ITAP-it

Misioni i ITAP-it rrjedh nga vendimi I 18 Nëntorit 2005 për funksionimin e ITAP dhe është’ Të

trajnojë nënpunësit civil, të rrisë aftësitë profesionale dhe të përmirësojë njohuritë bazë në

mënyrë që cdo nënpunës civil të kontribuojë optimalisht në arritjet dhe qëllimet e institucionit ku

ai bën pjesë’

49

Konkluzione

Administrimi publik është shprehje që gjëresisht mund të përshkruhet si zhvillim, implementim

dhe studim I politikave qeveritare, menaxhim I programeve publike. Administrimi publik

ndërlidhet me ndjekjen e të mirave publike, duke përforcuar shoqerinë civile dhe drejtësinë

shoqërore. Ndonëse historikisht me të I është referuar menaxhimit qeveritar, gjithnjë e më teper

po perfshihen edhe organizatat joqeveritare që nuk veprojnë vetëm në kontekstin e interesave të

veta. Teoria e administrimit publik eshte fusha ku diskutohet kuptimi dhe qëllimi I qeverisë,

burokracisë, buxhetit, menaxhimit dhe cështjeve publike.

Administrimi publik, dhe si pasojë të gjitha organet qe përfshihen në spektrin e konceptit të tij,

është një fushë studimi mbi të cilën janë ngritur shumë debate. Së pari, akoma nuk është

përcaktuar nëse administrimi publik mund të quhet një disiplinë më vete, pasi është akoma I

ndezur debati mbi natyrën e tij e cila mund të jetë një nënfushë e shkencave politike ose një

nënfushë e shkencave administrative.

Reformat e ndërmarra nga vendi ynë teorikisht kanë qënë plotësisht në përputhje me krijimin e

një administrate publike sipas modelit të Menaxhimit Publik të Ri, por nuk mund të thuhet e

njëjta gjë për rezultatet pasi sic u pa vëndi ynë akoma vuan nga korrupsioni dhe burokracia

administrative. Pra rruga e orientuar edhe e pa deklaruar është ajo drejt Menaxhimit Publik të Ri

ndërkohë që rezultati konkret nuk është ai. Situata e krijuar në vëndin tonë në saj të kësaj mase të

madhe reformash në sektorin publik mund të ngjasojë për disa aspekte me disa modele

bashkëkohore të administrimit publik, të paktën në nivel teorik. Rasti I vëndit tonë tregon në

mënyrë shumë interesante pasojat e reformave për arritjen e Menaxhimit të Ri në vëndet në

tranzicion dhe sesa I arritshëm është ky model për vënde të tjera që kanë të njëjtin profil me

Shqipërinë. Rezultatet konkrete tregojnë se vëndi ynë rezulton të ketë karakteristikat e

Administrimit të ri Webber-ian I cili është një model akoma jo I plotë nga ana konceptuale pasi

është shfaqur si fenomen thuajse në të gjithë vëndet ku Menaxhimi I Ri Publik nuk është

implementuar me saktësi dhe në shumicën e vëndeve në tranzicion. Në bazë të studimeve që

vazhdojnë edhe në ditët e sotme ky model është I pashmangshëm nga ana praktike për të gjitha

vëndet të cilat nuk kanë kalur fazën e modelit të administratës publike nën shtetin Webber-ian,

edhe vendi ynë këtë fazë, në bazë të studimit në këtë temë diploma, nuk e ka kaluar kurrë. Ky

model del si rezultat I gjithë vrullit të reformave që janë të orientuara drejt menaxherializmit dhe

legalizimit (Janei 2009). Kjo e ka cuar vendin në zvogëlimin jo gradual të sektorit public,

manovër e cila në periudhë afat shkurtër ka siguruara stabilitet fiscal, por nga ana tjetër është jo

efektive për vendosjen e kushteve të një zhvillimi të ardhshëm afatgjatë.

Arsyet që vendi ynë nuk arritit të marë efektet e Menaxhimit te Ri Publik janë të përshkruara

qartë në aspektin teorik I cili përshtatet plotësisht me realitetin e vendit tonë. Nuk mund të bëhen

si reforma administrative ashtu edhe të ngrihet baza kushtetuese. Menaxhimi Publik I Ri ka

nevojë për një bazë kushtetuese të testuar . Kodi civil duhet të jetë me kohë I stabilizuar në

mënyrë të atillë që organizimet administrative të jenë të efektshme dhe rregullat e vendosura

duhet të jenë shumë më tepër racionale nga këndvështrimi I distribucionit kohor për të arritur

rezultatet e duhura edhe të kërkuara.

Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet se puna në shërbimin publik udhëhiqet nga vlerat

demokratike. Në kryerjen e funksioneve te administratorit publik nuk është më rëndësi vetëm

eficenca dhe efektiviteti por mbi të gjitha përgjigjshmeria ndaj të gjithë aktorëvë që përcaktojnë

50

interesi publik: drejtuesve të zgjedhur, deputetëve, grupeve të ndryshëm përfaqësues dhe

qytetarëvë në tërësi. Edhe Bertrand dhe Lang pohojnë se administrimi publik dallon nga format

e tjera të qeverisjes sipas kompetencës së vet dhe sipas faktit se qëllimi I fundit I tij është

interesi I përgjithshëm.

51

Rekomandime

Fusha Administrative është një ndër shtyllat kryesore që drejton cështjet publike dhe më jetike të

një shteti. Një ndër kriteret e një administrate në reformim, është I domosdoshëm bashkëpunimi

dhe modelimi me BE-në. Një ndër përparësitë në vazhdimësi I Institucioneve dhe dhe

Qeverisë,janë edhe reformat në administratë, të cilat mund të realizohen në tërësi, vetëm nëse

krijojmë një shërbim cilësor përmes informacionit e komunikimit dhe shërbimeve sa më efikase,

dhe dixhitalizimit të këtyre shërbimeve(një realizim ishërbimeve elektronike është me rëndësi

parësore për një administrate modern me efikasitet të drejtë dhetransparent).

Paralelisht me përparësitë e mësipërme,për të pasur një administratëefektive, duhen bërë

reformat e duhura, një spektër me rëndësi është është edhe ngritja e kapaciteteve të burimeve

njerëzore. Në modernizimin e kësaj fushe, do të luajnë një rol të madh edhe orjentimet

programore rajonale, sidomos ato europiane. Administrata me binarët e shumtë që ka, duhet

riparuar, një reform që lypet dhe ka vërejtje nga shtetet e rajonit. Në priorotet me masë të madhe

jane, reduktimet e shpenëzimeve administrative, që është edhe synimi I BE-së.

Këto kritere gjithashtu analizojnë kapacitetet administrative të vëndit tonë, kun ë ndërimin dhe

reformimin e këtyre kapaciteteve, duhet bërë një koordinim I përbashkët mes institucioneve

udhëheqëse të këtyre fushave dhe atyre Europiane. Pa një administratë reformuese të tillë, vëndi

ynë do të përballej me një ngecje të mëtejshme në nivel qëndror dhe atë local, që janë si pika

referimi të Administratës. Niveli I lartë I korrupsionit, shërbimet joefikase, jan ëtë gjithë faktorë

të një faqeje të errët drejt Integrimit Europian.

Andaj,vëndi ynë duhet të jetë I angazhuar për procesin e menjëhershëm të reformimit të

administratës publike dhe në ndërtimin e kapaciteteve administrative të cilat janë të nëvojshme jo

vetëm për të mirën e shtetasve shqipëtarë por edhe peë një adresim drejt të gjitha prioriteteve që

dalin nga procesi I Integrimit Europian.

52

Bibliografia

Materialet nga librat :

1. Dweney John “Publiku edhe Problemet e tij”

2. Prof.Dr.Asc Manxhari Mimoza “Bazat e Qeverisjes”

3. Muca Selman “Marketingu pilotik”

4. Shahollari Luan “Vecoritë e shtetit të mirqënies sociale”

5. “Learning to change , the experience of transforming education in south east Europe”

Tarrice Bassler

6. “Buletin shkencor” Universiteti Ismail Qemali / botimet 1991-1998

Materialet nga publikimet online :

1. Allen, R., ‘New Public Management: Pitfalls for Central and Eastern Europe’, 1999,

SIGMA Public Management Forum, vol . 1.

2. Bekke, H., Kickert, W and Kooiman, J.,’Public Management and Governance’ in Kickert,

F. and van Vught, F.A., (eds.) Public Policy and Administrative Sciences in the Netherlands,

London : Harvester-Wheatsheaf , 1995.

3. Brown, R.H.,’Bureaucracy as Praxis : Toward a Political Phenomenology of Formal

Organizations’. 1978, Administrative Science Quarterly, vol.23,f.365-382.

4. Cepiku, D., ‘Public Governance: Overcoming the Ambiguity’, in

Coghill,K.,(ed.) Integrated Governance : Linking un Government, Business & Civil Society,

Monash Governance Research Unit, Monash University, Caulfield East, Melbourne, Australia,

2005.

5. Cepiku, D., ‘La riforma della pubblica amministrazione in Albania’, 2002, Azienda

Pubblica, vol 1, no. 2, f. 155-178.

6. CLAD, A New Public Management for Latin America, Latin American Centre for

Development Administration’, [Online] available at http://unpan1.un.org, kosultuar në 2 maj,

2010.

7. Coman, P., Crai, E., Radulescu, M. and Stanciulescu, G., ‘Local Government in Romania’,

in Local Governments in Central and Eastern Europe, 2001.

53

8. Dragos. D.C. and Neamtu, B., ‘Reforming Local Public Administration in Romania:

Trends and Obstacles’, 2007, International Revieë of Administrative Sciences, vol.73, no. 4. F.

629-648.

9. Drechsler, W.,The Re-Emergence of “Weberian” Public Administration after the Fall of

New Public Management: The Central and Eastern European Perspective’, 2005, Halduskltuur.

No. 6, f. 94-108.

10. Dunleavy, P.,Margetts, H.,Bastow, S. and Tinkler, J., ‘New Public Management is Dead-

Long Live Digital-Era Governance’, 2005, Journal of Public Administration Research and

Theory, vol.16,no.3,f.467-49.

11. www.undp.com

12. www.wgi.com

13. www.opendata.gov.al

14. www.Doap.gov.al

15. www.instat.al

16. International Public Management Review electronic Journal

at whttp://www.ipmr.net Volume 5 Issue 1 2004. International Public Management Netëork

Treisman D.1999. “The Causes of Corruption: A Cross-National Study” , Journal of Public

Economics 76

UNDP 1998. Albanian Human Development Report. Tirana, May.

World Bank 1996. World Development Report 1996 : From Plan to Market.Washington,D.C.

World Bank 1997a. Helping countries combat corruption: the role of the World Bank.

The World Bank. Washington, D.C.

World Bank 1997b. World Development Report 1997 : The State in a changing world.

The World Bank, Washington, D.C.

World Bank 2000a. “The need for strong institutions and good governance.” In the road to

stability and prosperity in South Eastern Europe, A World Bank Regional Strategy Article.

The World Bank, Washington, D.C.

54

World Bank 2000b Anticorruption in Transition. A Contribution to the Policy Debat.

The World Bank, Washington, D.C.

World Bank 2000c. Helping countries combat corruption: Progress at the World Bank since

1997.

The World Bank, Washington, D.C.

World Bank 2000d.Reforming public institutions and strengthening governance. A World Bank

Strategy. Public Sector Group. Ëashington, D.C.

World Bank 2002. Transition The first Ten Years. Analysis and Lessons for Eastern Europe and

the Former Soviet Union. Washington, D.C.

Zecchini S.ed., 1997. Lessons from the economic transition. Central and Eastern Europe in the

1990s. OECD, Kluwer Academic Publishers