Unidade 6 reinos cristiáns peninsulares

UNIDADE 6UNIDADE 6

OS REINOS CRISTIÁNS OS REINOS CRISTIÁNS HISPÁNICOSHISPÁNICOS

1. OS NÚCLEOS DE 1. OS NÚCLEOS DE RESISTENCIA CRISTIÁRESISTENCIA CRISTIÁ..

Os musulmáns non conquistaron as terras do norte da península Ibérica.

Alí refuxiáronse moitos visigodos que fuxían dos musulmáns.

Co tempo, neses territorios montañosos formáronse dous núcleos políticos:

Cordilleira Cantábrica: xurdiu o reino ástur-leonés.

Pireneos: organizáronse o reino de Navarra e os condados aragonesese e cataláns.

Nos reinos cristiáns, o rei tiña a máxima autoridade. Ao principio,os reis non tiñan un exército permanente, senón que os guerreiros se vinculaban ao rei mediante vasalaxe. Estableceuse unha sociedade feudal.

2. O REINO ASTUR-LEONÉS E O 2. O REINO ASTUR-LEONÉS E O CONDADO DE CASTELACONDADO DE CASTELA

O O reino de Asturiasreino de Asturias xurdiu xurdiu no século VIII. En 718 foi no século VIII. En 718 foi elixido reI don Pelaio quen elixido reI don Pelaio quen loitou cos musulmáns na loitou cos musulmáns na batalla de Covandonga batalla de Covandonga (722?).(722?).

Tras o retiro dos musulmáns Tras o retiro dos musulmáns ao sur do Douro, a corte ao sur do Douro, a corte instalouse en instalouse en Oviedo.Oviedo.

Contra o ano 800, o reino de Contra o ano 800, o reino de Asturias abarcaba desde Asturias abarcaba desde Galicia ata Álava. Galicia ata Álava.

- No século X, o reino estendérase ata o Douro, incorporando o No século X, o reino estendérase ata o Douro, incorporando o norte de Portugal, León, Zamora e Burgos. Por iso, a capital norte de Portugal, León, Zamora e Burgos. Por iso, a capital trasladouse a trasladouse a LeónLeón..

- A zona oriental do reino (actuais provincias de Burgos e A zona oriental do reino (actuais provincias de Burgos e Soria...) era a primeira liña de defensa frente aos musulmáns. Soria...) era a primeira liña de defensa frente aos musulmáns. Esta zona recibiu o nome de Castela.Esta zona recibiu o nome de Castela.

- En 951 o conde castelán Fernán González comezou a En 951 o conde castelán Fernán González comezou a gobernar de forma independente. Co tempo, gobernar de forma independente. Co tempo, CastelaCastela converteuse nun reino (1035).converteuse nun reino (1035).

ARTE ASTURIANO (S. VIII E ARTE ASTURIANO (S. VIII E IX)IX)

Arte asturianoArte asturiano

Pequenas igrexas de pedra

Pequenas igrexas de pedra OurivaríaOurivaría

San Miguel de Lillo

Santa María do Naranco

Cruz da VictoriaCruz da Victoria

Caixa das ÁgatasCaixa das Ágatas

ARTE MOZÁRABE (S.X)ARTE MOZÁRABE (S.X)

arte desenvolvido por mozárabes fuxidos de Al-Andalus

Influencia da arte musulmá (arcos de

ferradura…)

Influencia da arte musulmá (arcos de

ferradura…)

Pequenas igrexas rurais

Pequenas igrexas rurais

BeatosBeatos

Beato de Liébana

Beato de San Miguel da Escalada

San Miguel de Celanova

(Ourense)

San Miguel da Escalada (León)

3. OS NÚCLEOS PIRENAICOS3. OS NÚCLEOS PIRENAICOS

No século VIII a rexión pirenaica formaba parte do imperio carolinxio: era a Marca Hispánica.No século IX o imperio carolinxio disolveuse e a Marca Hispánica independizouse en 3 núcleos diferentes:

Reino de Pamplona: despois chamado reino de Navarra. Independizouse dos francos a inicios do S.IX.

O momento de maior esplendor deste reino foi o reinado de Sancho III o Maior (1000-1035). Navarra neste momento era o reino máis poderoso da España cristiá e incluía Castela, Navarra e os condados aragoneses.

SANCHO III “O MAIOR” DE NAVARRA

Herdanza de Sancho III

Condados aragoneses (Aragón, Sobrarde e Ribagorza): conseguiron independizarse dos francos no século IX, pero despois caeu en mans navarras. En 1035 convertiuse nun reino independente (Reino de Aragón).

Condados cataláns: O dominio franco mantívose máis tempo. Finalmente foron unificados e gobernados por Wifredo o Velloso (Conde de Barcelona) a finais do S.IX.

LIÑA TEMPORAL DOS NÚCLEOS LIÑA TEMPORAL DOS NÚCLEOS CRISTIÁNS PIRENAICOSCRISTIÁNS PIRENAICOS

LIÑA TEMPORAL DOS NÚCLEOS LIÑA TEMPORAL DOS NÚCLEOS CRISTIÁNS PIRENAICOSCRISTIÁNS PIRENAICOS

4. O AVANCE DOS REINOS 4. O AVANCE DOS REINOS CRISTIÁNSCRISTIÁNS

Durante os séculos IX e XDurante os séculos IX e X,, os reinos cristiáns os reinos cristiáns avanzaron avanzaron ata o río Douroata o río Douro. . O avance baseouse na O avance baseouse na colonización da terra por grupos de campesiños que colonización da terra por grupos de campesiños que formaban pequenas vilas para repoboar o territorioformaban pequenas vilas para repoboar o territorio

Nos séculos XI e XIINos séculos XI e XII, aproveitando a debilidade das , aproveitando a debilidade das taifas, os reinos cristiáns conquistaron os taifas, os reinos cristiáns conquistaron os vales do vales do Texo e do EbroTexo e do Ebro. 2 tipos de repoboación:. 2 tipos de repoboación:

a) Nunhas zonas, o territorio dividíase en circunscricións, a) Nunhas zonas, o territorio dividíase en circunscricións, dominadas por unha cidade ou vila á que se lle outorgaban dominadas por unha cidade ou vila á que se lle outorgaban liberdades e privilexios (liberdades e privilexios (cartas de poboamento ou foroscartas de poboamento ou foros). ).

b) Algunhas zonas foron conquistadas e repoboadas polas b) Algunhas zonas foron conquistadas e repoboadas polas ordes militaresordes militares, formándose así grandes señoríos (Ex: A Mancha , formándose así grandes señoríos (Ex: A Mancha e Teruel)e Teruel)

Durante os séculos IX e XDurante os séculos IX e X,, os reinos cristiáns os reinos cristiáns avanzaron avanzaron ata o río Douroata o río Douro. . O avance baseouse na O avance baseouse na colonización da terra por grupos de campesiños que colonización da terra por grupos de campesiños que formaban pequenas vilas para repoboar o territorioformaban pequenas vilas para repoboar o territorio

Nos séculos XI e XIINos séculos XI e XII, aproveitando a debilidade das , aproveitando a debilidade das taifas, os reinos cristiáns conquistaron os taifas, os reinos cristiáns conquistaron os vales do vales do Texo e do EbroTexo e do Ebro. 2 tipos de repoboación:. 2 tipos de repoboación:

a) Nunhas zonas, o territorio dividíase en circunscricións, a) Nunhas zonas, o territorio dividíase en circunscricións, dominadas por unha cidade ou vila á que se lle outorgaban dominadas por unha cidade ou vila á que se lle outorgaban liberdades e privilexios (liberdades e privilexios (cartas de poboamento ou foroscartas de poboamento ou foros). ).

b) Algunhas zonas foron conquistadas e repoboadas polas b) Algunhas zonas foron conquistadas e repoboadas polas ordes militaresordes militares, formándose así grandes señoríos (Ex: A Mancha , formándose así grandes señoríos (Ex: A Mancha e Teruel)e Teruel)

100 anos despois

TEXTO: Unha carta de poboamento

Sexa coñecido por todos os homes que eu, Ramón Berenguer IV, conde de Barcelona, e eu, Ermengol, conde de Urxel, damos a vós todos os poboadores de Lleida, as casas e patios e hortas e fincas e toda a cidade de Lleida.Dámosvos todo o territorio sen cargas señoriais, para facer dela o que queirades, e dalas, vendelas ou empeñalas a quen quixerades, agás a cabaleiros e eclesiásticos. Dámosvos tamén os prados e pastos, fontes e augas, bosques e leñas e a caza, a chaira e o monte para todos os vosos usos.

Concedémosvos tamén a todos que, no sucesivo, non paguedes ningún dereito feudal. E que, no sucesivo, sexades libres e teñades seguras todas as vosas posesións e terreos.

Feita esta carta no mes de xaneiro, ano da Encarnación do Señor 1149.

Adaptado

AS ORDES MILITARES AS ORDES MILITARES HISPÁNICASHISPÁNICAS

Ordes militares: ordes de monxes-soldados formados para combatir e defender o territorio

fronte aos musulmáns. Exemplos: Santiago, Calatrava e Alcántara na Coroa de Castela. Orde de Montesa na Coroa de

Aragón

Ordes militares: ordes de monxes-soldados formados para combatir e defender o territorio

fronte aos musulmáns. Exemplos: Santiago, Calatrava e Alcántara na Coroa de Castela. Orde de Montesa na Coroa de

Aragón

RODRIGO DÍAZ DE VIVAR RODRIGO DÍAZ DE VIVAR CID “CAMPEADOR” (1045- 1099) CID “CAMPEADOR” (1045- 1099)

No século XIIINo século XIII: : a victoria cristiá das a victoria cristiá das Navas de Navas de Tolosa Tolosa (1212) sobre os almohades propiciu (1212) sobre os almohades propiciu que oque os s reinos cristiáns avanzaron polo reinos cristiáns avanzaron polo val do val do Guadalquivir e MurciaGuadalquivir e Murcia (Coroa de Castela) e (Coroa de Castela) e Valencia e Baleares Valencia e Baleares (Coroa de Aragón).(Coroa de Aragón).

Só perviviu musulmán o pequeno Só perviviu musulmán o pequeno reino nazarí de reino nazarí de Granada Granada ata finais do S.XV. ata finais do S.XV.

As terras dividíronse en As terras dividíronse en grandes señoríosgrandes señoríos, e , e quedaron en mans de nobres moi próximos aos reis quedaron en mans de nobres moi próximos aos reis cristiáns. Estas terras eran traballadasna súa maior cristiáns. Estas terras eran traballadasna súa maior parte por servos. parte por servos.

Batalla das Navas de Tolosa

HERENCIA DA REPOBOACIÓN:HERENCIA DA REPOBOACIÓN:

Repoboación do val do Douro (a través de

pequenas vilas)

Repoboación do val do Douro (a través de

pequenas vilas)

Repoboación do val do Guadalquivir (a través de

grandes señoríos

- Como resultado da conquista, nos reinos cristiáns Como resultado da conquista, nos reinos cristiáns convivían tres culturasconvivían tres culturas: a islámica, a cristiá e a : a islámica, a cristiá e a xudía.xudía.

- A sociedade estaba composta por estes grupos:A sociedade estaba composta por estes grupos:✙ ✙ Cristiáns: Cristiáns: grupo dominante.grupo dominante.

☪ ☪ Mudéxares: Mudéxares: musulmáns que permanecían en territorio musulmáns que permanecían en territorio cristián. Os reis cristiáns se comprometían a respectar cristián. Os reis cristiáns se comprometían a respectar os seus costumes. A situación empeorou a partir do os seus costumes. A situación empeorou a partir do Século XIII.Século XIII.

✯✯Xudeus: Xudeus: as súas relacións cos cristiáns foron moi tensas e as súas relacións cos cristiáns foron moi tensas e en ocasións foron perseguidos.en ocasións foron perseguidos.

- Estos grupos vivían en barrios separados, non se Estos grupos vivían en barrios separados, non se mesturaban e mantiñan a súa lingua e costumes.mesturaban e mantiñan a súa lingua e costumes.

ARTE MUDÉXARArte levado a cabo por albaneis

musulmáns en territorio cristián.

2 trazosInfluencias da arte

musulmán

Principais exemplos: igrexas de barro cocido (Teruel,

Toledo…)

Torre de San Martín

(Teruel)

Palacio de Pedro I (“O Cruel”) no Alcázar de

Sevilla

Igrexa de San Tirso de Sahagún (Palencia)

5. A COROA DE CASTELAOs reinos de Castela e León uníronse e separáronse en varias veces. A finais do S. XI Afonso VI tomou Toledo (1085) e posteriormente todo o val do Texo.Tras a vitoria das Navas de Tolosa (1212), Fernando III e Afonso X conquistaron case toda Andalucía e Murcia.En 1230 produciuse a unión definitiva dos reinos de Castela e León e formouse a Coroa de Castela baixo o reinado de Fernando III. Co tempo converteuse no reino máis poderoso da Península.A pesar disto no S.XII Castela sufriu unha gran perda territorial cando Portugal se independizou.

Afonso X

FernánGonzález

Reinos de Castela e León (1200)

antes da unión definitiva en 1230

Evolución da Coroa de Castela

Trazos da Coroa de Castela:A) GOBERNO: a Coroa de Castela estaba constituída por un único estado, cunhas mesmas institucións e unha mesma lei.O rei castelán gozaba de amplios poderes (elaborar leis, xulgar, declarar a guerra). As Cortes non podían elaborar leis e´a súa única función eran aprobar novos impostos solicitados polo rei.

• G obernar• Aplicar e cam biar as le is• Im partir xustiza

REI

• Asesorar ao Rei no goberno.

Consello Real

• Ó rgano suprem o de xustiza.

Audiencia

• Subordinadas ao poder do re i.

• Votaban os im postos so lic itados polo re i

• Realizaban petic ións ao m onarca

• Aconsellaban o re i

CORTES

• Adm inistrar a econom ía do re ino.

Facenda

Corte de Afonso X (O Sabio) S.XIII

B) ECONOMÍA: Baseábase na agricultura e na gandaría.

Destacaba a gandería de ovellas merinas (Mesta). Era trashumante a través de camiños (cañadas) que percorrían o territorio de norte a sur. Os gandeiros estaban representados pola Mesta, que contou con gran poder e privilexios.

Das ovellas merinas conseguíase unha lá e panos de gran calidade. Así, a artesanía e o comercio desenvolvéronse moito e apareceron feiras moi importantes (Ex: Medina do Campo).

C) CULTURA E ARTE:C) CULTURA E ARTE:

O O Camiño de Santiago Camiño de Santiago foi o principal fito cultural foi o principal fito cultural da Coroa de Castela.da Coroa de Castela.

- No S. IX - No S. IX (reinado de Afonso II) atopáronse (reinado de Afonso II) atopáronse uns restos en Compostela que foron atribuídos ao uns restos en Compostela que foron atribuídos ao Apóstolo Santiago. Sobre ese lugar edificouse Apóstolo Santiago. Sobre ese lugar edificouse unha igrexa.unha igrexa.

- No S.XI, - No S.XI, a cidade de Santiago de a cidade de Santiago de Compostela converteuse nun dos principais Compostela converteuse nun dos principais centros de peregrinacion cristiá. A ruta que centros de peregrinacion cristiá. A ruta que percorrían os peregrinos coñécese como Camiño percorrían os peregrinos coñécese como Camiño de Santiago (“Camiño francés”).de Santiago (“Camiño francés”).

- - A ruta era atravesada por peregrinos de A ruta era atravesada por peregrinos de toda Europa, e foi fundamental para o toda Europa, e foi fundamental para o dedesenvolvemento económico e cultural da dedesenvolvemento económico e cultural da Coroa de Castela e León, xa que os peregrinos, Coroa de Castela e León, xa que os peregrinos, ademáis de consumir todo tipo de produtos, ademáis de consumir todo tipo de produtos, traían modas e ideas dos seus países.traían modas e ideas dos seus países.

Camiño Francés

Textos: O Camiño de Textos: O Camiño de SantiagoSantiagoVén despois a terra dos galegos, pasadosVén despois a terra dos galegos, pasados

os confíns de León e os portos dos montes os confíns de León e os portos dos montes Irago e Cebreiro. É unha terra frondosa, con Irago e Cebreiro. É unha terra frondosa, con ríos, prados, de extraordinarios verxeis, bos ríos, prados, de extraordinarios verxeis, bos froitos e clarísimas fontes; mais escasa en froitos e clarísimas fontes; mais escasa en cidades, vilas e terras de labranza. É escasa cidades, vilas e terras de labranza. É escasa en pan, trigo e viño, mais abundante en pan en pan, trigo e viño, mais abundante en pan de centeo e sidra, ben abastecida en gando de centeo e sidra, ben abastecida en gando e cabalaría, en leite e mel, e en peixes de e cabalaría, en leite e mel, e en peixes de mar, grandes e pequenos; rica en ouro, mar, grandes e pequenos; rica en ouro, prata, teas, en peles salvaxes e outras prata, teas, en peles salvaxes e outras riquezas, e ata moi abundante en valiosas riquezas, e ata moi abundante en valiosas mercadorías sarracénicas.mercadorías sarracénicas.

Códice CalixtinoCódice Calixtino

Todo o mundo debe recibir con caridade e respecto os peregrinos, ricos o pobres,que volven ou se dirixenao solar de Santiago, poistodo o que os reciba e hospede con esmero, terá como hóspede, non só a Santiago, senón tamén ao mesmo Señor.

Códice Calixtino

Cripta Real de San Isidoro (León)

Anunciación aos pastores

Cripta Real de San Isidoro (León)

Anunciación aos pastores

1. Santiagoo Maior

2. Xuízo Final

3. Árbore de Xesé

4. Vinte e catro anciáns da Apocalipse

5. Apóstolos, patriarcase evanxelistas

Fachadado Obradoiro

Pórtico da Gloria

Portada de Praterías

Portada de Acibecharía

Altar Maior

Interior e Planta da Catedral de Santiago de Compostela

Pórtico da Gloria

Fachada occidental Fachada occidental Catedral de BurgosCatedral de Burgos

6. A COROA DE ARAGÓNA Coroa de Aragón creouse no S.XII pola unión de Aragón (Petronila, filla do rei de Aragón) e os condados cataláns (Ramón Berenguer IV, conde de Barcelona).

A Coroa de Aragón expandiuse en dúas direccións: Península Ibérica (S.XII):

- Afonso I (“o Batallador”): conquistou o val do Ebro.

- Xaime I (“o Conquistador”): tomou Valencia, Alicante e Baleares.

Mediterráneo (S.XIII-XV): conquista de Sicilia, Sardeña, Nápoles, Atenas…

A) GOBERNO:- A Coroa de Aragón = condados cataláns,

Reino de Aragón, Reino de Valencia e Reino de Mallorca.

- Cada teritorio mantiña as súas propias leis e institucións (foros) que o rei tiña que respetar.

- Máis que un reino unitario, a Coroa de Aragón era unha federación (unión de varios estados).

- O rei tiña menos poder que o castelán. Non podía aprobar novas leis nin impostos sen a aprobación das Cortes de cada territorio.

- Ademáis existían institucións que velaban polo cumplimento dos foros ante o rei.: Xeneralitat de Cataluña ou o Xustiza de Aragón

REI

• Controlada polas deputacións e xeneralidades

Facenda

• O poder do rei estaba limitado por institucións de cada reino

Instituciónsde xustiza

• Non ten labores de goberno• Un Consello en cada reino

Consello Real

CORTESDE ARAGÓN

CORTESDE CATALUÑA

CORTESDE VALENCIA

• Referendar o labor de goberno do rei

• Aprobar os impostos solicitados polo rei

• Xestionar o destino dos impostos

DEPUTACIÓNDE ARAGÓN

GENERALITATDE CATALUÑA

GENERALITATDE VALENCIA

• Controlar o goberno mentres as Cortes non están reunidas

Institucións da Coroa de Aragón

B) ECONOMÍA E SOCIEDADE.- A principal actividade da maior parte da poboación era a

agricultura.- Destacaba tamén o comercio naval a través do Mediterráneo. - Os mercaderes da Coroa de Aragón contaban con consulados

en moitas cidades europeas, africanas e asiáticas (Túnez, Marsella, Xénova, Venecia, Constantinopla, Alexandría…)

- Existían tamén uns maxistrados (“Cónsules do mar”), que controlaban aspectos relativos á navegación e comercio

C) CULTURA E ARTEC) CULTURA E ARTE::

-Existen destacados exemplos de románico e gótico na Coroa -Existen destacados exemplos de románico e gótico na Coroa de Aragón:de Aragón:

♱ ♱ Románico: Románico: pequenas igrexas e mosteiros nos Pireneos. pequenas igrexas e mosteiros nos Pireneos. Ex: Ex: Sant Climent de Tahull (Lleida)Sant Climent de Tahull (Lleida)..

✜ Gótico: ✜ Gótico: construíronse construíronse moitos edificios, 2 tipos:moitos edificios, 2 tipos:

Relixiosos Relixiosos ((Igrexa de Santa María do Igrexa de Santa María do Mar de BarcelonaMar de Barcelona ou ou Catedral de Palma de Catedral de Palma de MallorcaMallorca).).

Civís Civís ((Lonxa de Lonxa de ValenciaValencia).).

7. GALICIA NA IDADE MEDIA7. GALICIA NA IDADE MEDIA

Durante os Ss. XI e XII Galicia Durante os Ss. XI e XII Galicia tivo períodos con reis propios, tivo períodos con reis propios, pero no XIII quedará integrada pero no XIII quedará integrada definitivamente no reino de definitivamente no reino de León, e polo tanto na Coroa de León, e polo tanto na Coroa de Castela.Castela.

O descubrimento dos restos do O descubrimento dos restos do Apóstolo Santiago no S.IX e o Apóstolo Santiago no S.IX e o desenvolvemento do culto desenvolvemento do culto xacobeo, permitiu o auxe e xacobeo, permitiu o auxe e poder da cidade de Santiago poder da cidade de Santiago de Compostela (única de Compostela (única importante)importante)

SOCIEDADE E ECONOMÍA.SOCIEDADE E ECONOMÍA.

- A sociedade galega na Idade Media é - A sociedade galega na Idade Media é rural e feudal. rural e feudal. GruposGrupos::

♖ ♖ Minoría Minoría composta por nobres, cabaleiros, composta por nobres, cabaleiros, bispos e abades. Tiñan a propiedade da terra e o bispos e abades. Tiñan a propiedade da terra e o poder político.poder político.

☭ ☭ Maioría Maioría da poboación era campesiña e da poboación era campesiña e serva, que vivía e traballaba nos feudos.serva, que vivía e traballaba nos feudos.

- As relacións feudais regúlanse mediante As relacións feudais regúlanse mediante os os foros foros = contrato agrario de longa = contrato agrario de longa duración a cambio de:duración a cambio de:

a) Rendaa) Renda, sobre todo en especies., sobre todo en especies.

b) Servizos b) Servizos e traballos persoais.e traballos persoais.

Na Plena Idade Media o poder Na Plena Idade Media o poder principal e a maior parte das terras principal e a maior parte das terras pertencían aos pertencían aos mosteirosmosteiros. Na Baixa . Na Baixa destacan os fidalgos (cabaleiros), que destacan os fidalgos (cabaleiros), que vivían en pequenos castelos e pazos vivían en pequenos castelos e pazos rurais.rurais.

Campesiños galegos do S.XV.

A GRAN GUERRA A GRAN GUERRA IRMANDIÑA.IRMANDIÑA.– Mediados do S. XV.Mediados do S. XV.– Revolta protagonizada Revolta protagonizada

por campesiños e por campesiños e burgueses contra os burgueses contra os señores feudais.señores feudais.

– Nas revoltas foron Nas revoltas foron destruídos castelos e destruídos castelos e fortalezas.fortalezas.

– A guerra rematou coa A guerra rematou coa derrota dos irmandiños.derrota dos irmandiños.

– Tras a revolta moitos Tras a revolta moitos dirixentes irmandiños dirixentes irmandiños foron executadosforon executados

Torre de Sandiás (Ourense),

destruída polos irmandiños

Torre de Sandiás (Ourense),

destruída polos irmandiños

Cartel e recreación da Revolta Irmandiña

(Verín, 2008)

Cartel e recreación da Revolta Irmandiña

(Verín, 2008)

CULTURA E ARTE.CULTURA E ARTE.– Durante a Plena Idade Media, Galicia Durante a Plena Idade Media, Galicia

vivíu un gran apoxeo cultural (arte, vivíu un gran apoxeo cultural (arte, literatura, música).literatura, música).

♪ ♪ Arte:Arte: a) Nas cidadesa) Nas cidades, os bispos promoveron a , os bispos promoveron a construción de catedrais románicas, destacando construción de catedrais románicas, destacando sobre todo a de Santiago.sobre todo a de Santiago.

b) No ruralb) No rural, os abades impulsaron a , os abades impulsaron a construción de mosteiros, seguindo o estilo construción de mosteiros, seguindo o estilo cisterciense (con menor decoración).cisterciense (con menor decoración).

♬ ♬ Literatura e música: Literatura e música: o galego nace coma o galego nace coma lingua, e desenvolvese unha literatura lingua, e desenvolvese unha literatura moi rica. Destacou a lírica galego-moi rica. Destacou a lírica galego-portuguesa a través das Cantigas.portuguesa a través das Cantigas.

Catedral de Tui (Pontevedra)Catedral de Tui (Pontevedra) Catedral de OurenseCatedral de Ourense

Mosteiro de Santa María de Oseira (Ourense)Mosteiro de Santa María de Oseira (Ourense)

Mosteiro de Sta María de Oia (Pontevedra)

Mosteiro de Sta María de Oia (Pontevedra)