Umudun Sesi - Özgür Kadın Akademisi

8/4/2019 Umudun Sesi - zgr Kadn Akademisi

1/331


2/331

UMUDUN SESNYTRMEMEKDLEYLE *

*Erkek kardeinin Seyidrza Arkadaahediye etti i gitarn zerinde yazd szdr.


3/331

Basld Yer: AZAD MATBAASI

Basm Tarihi: MART 2004


4/331

Partimizin ilkehidinden tutalm, son ehitlerine kadar

anlar belirleyicidir. Btn sava , onlarn ansnaballn bir gerei olarak dnlmtr. Ve bu, sadece

ve sadece zafere gitmekle dinecektir. ehidin bir noksan

tam zaferi grememedir, ama bu eksiklik, sava izgisine,

koullarna ve llerine gre vermekle giderilebil-

mektedir. Bu da sa olan bizlerin grevidir. ehitlere

verilmi en doru sz budur.Abdullah CALAN


5/331

Birlikte kotuun yz metrelik yolda, hi istemesek de 2002knda seni yolun sonunda da yalnz brakmayan oniki yol

Arkadann ansna.Bu yollarn -son- olamayacana bir kez daha olan

inancmzla


6/331

NDEKLER

nsz .................................................1nsan En yi Kendisi Anlatr.......................................7

I. BLM:Ebruli Ezgiler I ..............56Ebruli Ezgiler II ..........116

II. BLM:EBRUL EZGLERDEN NOTLAR1- Gnlkten Alnan Notlar.........1622- Notlamalar......................................................................191

III.BLM:Ardndan...............................................................................199Mustafa KarasuE. Engin (iir)Duran KalkanEmek Baak (iir)Berwar LegerinHaki Amanos

Azad AmedHebun Dersimiyar (iir)Bermal EgesuCemalMizgin GulanBawer Agr (iir)

Rojhat MasroPelinZerdetRojda JiyanTolhldan Asmen (iir)Dorin zge DersimRza DersimRozerin Dedar LA


7/331

Aynur AmedZafer Dicle Roj (iir). Sefkan Kltr Sanat OkuluSefkan Elbistan

Tayhan UmutTanra Zilan DergisindenZafer Dicle RojSuatSerxwebun AmanosZilan LA-Dr. Orhan (Sohbet). Hamza Yavuz (iir)

Sonsz..................................................................................323

Bir de Fotoraflarn Dilinden..........................................329

Teekkr


8/331

NSZ

Yakamoz nasl olutu biliyor musunuz?Deniz yldzlar, gkteki yldzlar kskannca Doa Ana, deniz

yldzlar iin ayn denize indirdi. Buna ramen her zamankskanlan oldu gktekiler. Aya ak yldzlarsa sabah geciktirdi.imdi bu yldzlarn yaptna bencillik deyip, sitem mi edelim;yoksa onlarn sevdalarna hayran m olalm? airlerin, ozanlarn,

sevdallarn, bilim adamlarnn hayranln grnce, fazla szegerek yok.

Dostum,Sana dair bir eyler anlatmaya balarken, yldzlardan ve

denizlerden bahsetmemek mmkn m? Yldzlarn grkemininsrrn dnrken, denizle btnlemenin huzurunu yaamakistiyordun. Onlar, araylarna gerekeydi belki de UMUT NSANI!

Vicdan hepimizi korkaklatryor diyen Hamleti kendi dnemgerekliiyle brakarak, vicdan sorgulamasyla araylarna balkalan, bu manta en iyi cevab yaamnla veren senin, mcadeletarzndaki inceliin, hassasln sebebini anlyoruz.

Krt insanna bu yaam kader diyerek kabul m edelim? Ben burada rahat koullarda yayorken, mcadele tm yakclyla

devam ediyor. Bu halimle cevap olduumu hissedemiyorum.diyensen, olaylar sonuna kadar vicdan snrlarndan geirerekdeerlendirdin. yle de yaadn. Bu yzden kimse senin yanndadrstle glge dremezdi ya da olmas gerekenden kaamazd.Ama bu, doallnda olmalyd ve yle de oldu. Yoksakoullandrlm insann zgrl, elinden karmas tekrar-lanacakt ve evrende sahte bir hayran kitlesi oluacakt. Bunu, hep

engellemeye altn. Yldzdn, ama herkese aittin. Buna, ne ailenkarabilirdi ne rahat maddi koullar ne de ben. Bu, senievrensellie gtryordu, dnyann her yerinden izlenen yldz gibi.Huzur, drstlk arayn dine sarlmakla baland. Sorgula-malarnla geliti, sistem sorgulamasna gtrd ve asl noktaya,yani birey olmadaki zgrlk lezzetine vardrd seni. Aradn

buydu ite! Ezilenin, Krdn, kadnn kaybettii bireyi bulmakt...

Yaamnn her anna ileyip, oturtuyordun bunu. Zaten ocukluktab l k l


9/331

Hibir zaman, Sadece bana aitsin ben de sana ya da -Benim-Arkadamsn demedim. Drst bir itiraf ki yreimden degemedi byle kara, bencil dnceler, hisler. Yaamn ylergtlerdin ki, kimseye ait olamazdn, kimse de sana. Sen

herkesindin. Ele avuca s

mayan, herkesin tan

d

sevdii, uar

Savatn. Aile iinde sana, Derwiso derlerdi; kt ilerleuramayan, gvenilir, temiz biri olduun iin. Siyasi dnceneramen okulda da faistlerin ve dincilerin dahi gvenip, muhatapald tek kiiydin. Dini rgtlenmelerde bulunanlarla ortak eylemyapalm fikrini, Trk solundaki arkadalara kabul ettirmek iin,gnlerce toplant yapp ideolojik, yntem vs. atmalara girmemize

ramen bir trl kabul ettirememitik. Fakat tm gruplar, okuldasenin gzaltna alnacan duyunca, hepsi birleip eylemyapmlard. Ve bu eylem, ne bir rgt ne de bir taraf adnayd.Sava iindi. Komikti belki, ama senin iindi. Bir gereke oldunve geldi eylemlerin ertesi.

Bana dense, sana sayg duymak ve asla engel olmamakt.Elimden geldiince, bu tr hatalara girmemeye altm. Yoksa

bunun sonu, coup akan tarihe saygszlk olurdu. Mbalaa deil.Tarihle sca scana ii ie yaar, heyecann gerekten hisseder,yaam, olaylar, bireyi onun ierisinde zmeye alrdn. Tm busorgulamalarnla dnp dola p ayn sonuca varyordun. Tmliderleri, devrim hareketlerini anlamaya alrken; Gerekkahramanlk, zgrlkte derinlemektir esasna varmaya al-yordun. Bu, her ayrntya sinmeliydi. Mcadele tarzna, ilikilerine,

sevgiye...Bu yzden fiziki ayrlk giremedi, seninle Dersimin arasna.

Kimse de girmemeliydi. Hatrlyor musun; gerilla saflarnakatlmadan nce, belki de herkesin yaptu son kez lerden bizde faydalanmtk. Seninle srtmza antalarmz al p, Ovackta

bulunan hemen hemen her ky gezdik. Doduun evi, okuduunokulu, oyun oynadnz yerleri.. tek tek deiimleriyle anlattn.

Tarihi, canl yaamaya altk. Gzlerimiz dalarak, katliamlardinledik. Yallarn Zazaca yaptklar rahat diyaloglarda gldk,Munzurun gzelerindeki kpkl st rmandan doya doya itik.Belki de o zaman Munzur Da, kskand seni. Buz gibi MunzurSuyuna girip yzdn. zellikle gzelerde suya girmeni benistemitim. Seni, ne olursa olsun brakmadm, hala da inandm odan ve suyun kutsallna teslim etmek istedim. Ve orada szaldm Munzurdan; Eer dendii kadar iin genise ve koruyorsan


10/331

herkesi, Onu da koruyacaksn; deil mi Munzur? Bu sz,yolculuumuzun sonuna kadar grdm her su birikintisine,akntsna hatrlattm. Gerillaya geldiimizde de seslendim sulara:Gidip Munzura syleyin, bana olan szn unutmasn. Onu

koruyacak sonsuza kadar diye fsldadm ka kez. O yzden okrahattm. Nereye gitsem de gam yemezdim artk. Seni, Munzurlarateslim etmitim. Ama, ihanet etti MUNZUR. Ona olan sitemim hi

bitmeyecek. Kutsallna snmak istemitim. Sana zarar gelmesinibaka nasl engelleyebilirdim ki? Kutsal suyunla ykanan bu UMUT NSANINI, koruyamadn. Oysa sana en ok bal olanlardand O.Orada sz vermitik: Bundan sonra buralara birer gerilla olarak

geleceiz.. diye.Duygusalln temelinde dostluk da vardr diyor nderlik. Ya

da Alayan insan gerekten kaybettiklerini hisseden insandrdiyor. Gerekelendirme deil, ama nderlik ne kadar eletirse de

bir yanyla da anlyor hislerimizi, duygularmz. Henz senikaybettiine inanamayan ben iinse, bu hali hogr. Glenyzmz kaybetmenin acs taze hala. zlem vard zaten, bir de negerek vard buna acnn eklenmesine? Ne yaanlas, ne lnesi birdurumdur srp giden benden yana, ve ryadaki Tanr-Tanralar....alyorlarimdi....

Yalnzlk adasnda, yaam damlalarndan yaratan adaPROMETHEye diye seslendiin nderliimizin seni tanmasn,ok isterdim. Onunla yapacan diyaloglar, szlemeyi zihnimde

canlandrrdm. nderlik, seni tanmalyd. Anlaml bir ballnvard. Yllardr aradn drstln, zgr bireyin ruhunuyakalamtn onda. Bu yzden de YCK almasndayken Ona enerken doru cevab veren, Onu anlayan sen olmutun. Onunyolda olmak ne gzel bir abayd. nk daha ok kendinoluyordun Ona yaknlatka. Bu yzden sonuna kadard herey;mcadele sonuna kadar. Yine de nderlie seni birekilde tantma

ann bekleyeceim ve bunun iin de yaayacam. Umutlartkenmeyecek sana dair. Benim olmam art yok bu hayalde, senanlatlacaksn o sadk Tanralar dostuna...

Ak yakalamaya almak, hi de kolay olmad deil mi?Balarken bu kadar yakc olabileceini de dnmemitik.Seviyorduk bu kadar sade-y-di.

Ak plak gezer

aka dokunmak iin soyunmak, btn tllerinin paralanmasna


11/331

Deil airim, yle deil ite. Bir gereklik ki, sade kalmyorhibirey ve bu kadar basit de olmuyor.

Tartyoruz ak, sevgiyi.... Tanmsz braktk kimi zamanyreklerimizde, bazen basitletirip gereksiz kldk, bazen de

kutsallatr p ulalmaz yaptk. Sevgiyi sadece bir insandayaamak, snr koymaktr kendine dendi. O insann darlklaryladaralmak, aamamlklaryla erimek olur dendi. Hakl yanlar var.Tmden reddedemem. Ama bana gre deil. Her ne kadar benimiin, Ortadou mantkl denilip espri yaplsa da, ben ballktanyanaym. Aranlan sevgi, bir insanda bulunamadndan birdierinde denenir ve yrek tatmin olana kadar devam eder bu

aray. Bu arada yaananlarsa ak deil, ak araydr. Bulunsa veyaansa vazgeilir mi?

Masallar yadsyarakiimizdeki ocuktan

Kamak olanakl m?Bu sefer haklsn airim. Kalamaz. Ama deiik zamanlarn

geliimini, ayn insanla yarattn ilikide evrimletirebilirsin.

Bylece hep taze, yaanlas klabilirsin. Her dneme gre, amaadna girilen ilikiler yerine, her dnemi o ilikide yaamak,yaratmak daha zor, ama bana gre doru olan da bu. Ayn insanlaortak zamanlara tm alar sdrabilmek, ayn zamandazgrl yakalayabilmektir de. Tabi erdem ve zgrlk ilkelerinegre yapabilene. Ve bizler hala o kadar yolun bandayz ki....Hazr

olunmadan yaan

ld

n

sand

m

z ilikilerin bizi gtrecei yeritarif etmeye gerek yok. Raporunda zmlediin Turnusol kadbelirlemesi aklyor zaten.

Evet dostum sen de aradn ak... Gl sorgulamalarn vard herkonuda olduu gibi. kimizin yapt eitimleri hatrlyor musun?zgr Halk dergisini okuyup, saatlerce tartrdk. elitiklerimok olurdu benim, hatta kzdklarm, sense daha sakin ve olgundun.

Toplumda birey olmann hele ki Krt toplumu iin- nndeki en byk engeldi kadn sorununa yaklam. Kendi gerekliini gngn ilikiye, kadna yaklamn lerek zmlyor ve toplumunneden bu konuda zorlandn, yllarca bu krdmn andankurtulamadn anlay p, hissedebiliyordun. nsan mahkum edenynlerini grdke, itici geliyordu sana ve kayordun ilikiden. Busefer baka bir boyutta ele al p, farkl bir biimde yaamaya

alyordun. Geleneksellik, ne kadar tiksindiriciydi. Tmylesilemesek hatta belli ynleriyle yaasak da mmkn olduunca


12/331

kamaya alrdk. Bir ilikiyi klasik llerde, topluma greyaamak; bireye, kadna en byk saygszlkt. Annene, kzkardeine, kz arkadalarna da ayn biimde yaklardn. Buinsanlarda irade, asla krlmamalyd ve tm bastrlmlklar

atrlmalyd. Kadna, topluma balln anlam buydu.Drstgelmiyor bana. Bylesi samimi deil, doal deil eklindekiisyanlarn hatrlyorum. Anlyordum seni, o yzden hi karmadmya sana. zgrlk araylarna gem vurmak, sana kar yaplan en

byk ihanet olurdu; ailen bana sitem etse de. yleyse o haliyle buoyunu srdrmenin de anlam yoktu. Hereye ramen ayndnyorum...

Farklln aykrlnd. Alevi bir ailenin ocuuyken girdiinradikal dinci rgt, uzun salarna hayranln, kadn-erkeiyaama tarzn, yaklamn, sanat yaama sindirerek bir bakasna dntrmen, onun ar soyutlatrlm halinisomutlatrmanla aykrydn sen. Bir eylemde polis salarntuttuunda o kadar ok kzmtn ki, polisin dier yaptklarn deilde Sadece nasl olur da salarm ekebilir noktasnyediremiyordun kendine. Ve anlyorum diyordun, Kadnlar, imdidaha iyi anlyorum demitin. Kadna ynelen her trl iddethareketinde, ilk uzanlan blge salar olur ve sen bunu yaayarakeklemitin sorgulama haznene. Kiiliindeki zenginlik, sanata doal

bir yatknl getiriyordu ve hangi ortamda olursa olsunkopamyordun ondan. Mzik, sende bir tutkuydu ve ne gzel de

sylerdin. Tiyatro, sinema, resim, dans......vs. tm sanat dallarsenin iin nemliydi ve bunlar kesinlikle her insandagelitirilmeliydi, bir ucundan tutulmalyd. Peygamber sabrnlahayret ettirirdin kendine. Bunu sana veren g ise bitip tkenmeyenUMUDUNDU. Ne kadar ilemisin onu yazlarnda. Yaam,sadece tabiat kanunlarnn ileyi sreklilii salamaz. nsankendinde devam gerekesi yaratamazsa erken yenik der doann,

toplumun dengesine. te bu gc verenlerden biri UMUTTUR. Bugereklik sende aka grlyor. Bu yzden UMUT deil mi?Devam iin, onur iin, huzur, zgrlk ve zafer iin UMUT...

Emekiliin, halkln, sanatln, doktorluun, dostluun,mcadeleciliin, balln anlatlyor bu kitapta. nsan yinekendisi anlatr aslnda diyerek ilk nce sana verdik sz. Sonragnlnde yer alanlar, rapordaki tespitlerini sende ayrntlyor.Ardndan yoldalar ald kalemi ellerine. En doal, iten, drst


13/331

sana dair dklmeye alld u snrlar belli drt ke katlara.Asl sz, eylemde her zamanki gibi. Balln, zlemin, sitemin,yarmlklarn, gvenin, saygnn ruhumuzdaki ifadesi szler,zerlerine deni yaptlar, bu inkar edilemez.

Ve fotoraflarn anlattklar. Tarihe braklan en iyi izlerdenbirinin fotoraflar olduunun farkndaydn. Bir belgeydi sana gre,o yzden de nceden olduu gibi yaam srekli resimledin. Enyorumsuz, plak belgelerdir fotoraflar. Sen bakarsn ve o andnerek gznde canlandrrsn. yle ki ya gler ya hznlenirya da kzarsn. Fotoraflar, bu duygular insana hibir diyalogagereksinmeden yaatr. Bylece hedefine ular fotoraflar. nk

orada anlar canldr.Ders notlarn, notlamalarn da var iinde. O kadar ok belge

brakmsn ki, akas ncelik verdiklerimizi seerken zorlandk.Bana kalsa hepsi konulurdu, ama hakszlk da yaplamazd sadelie.Yine de tutamadk kendimizi, yerletirmeye altk her ayrnty.nk inceliklerin, hassasiyetin, balln, mcadele tarzn birazda bu ayrntlarda yatyordu.

Sana yazlarmda, gnlklerimde hep Dostum diyesesleniyordum. Hereyden nce ve te sen, benim dostumdun.likilerini gzelletiren, ekici klan da bu yand. hanet, hesapyoktur dostlukta; ballk vardr, samimiyet vardr, emek vardr,sevgi, huzur vardr. Yoldalk da vardr iinde, onu da kapsar.nsan, dostunu yollarda yalnz brakabilir mi? Ve sen, mcadeleye,

insana, kad

na, zgrle, nderlie dosttun UMUT NSANI!imdiyse sz sana ve yoldalara brakalm. Bak ne gzelanlatmlar seni, bize sadece sunmak kalr, gerisi tarihe mal olurgider....

Sen dostumsun benim

glnce gller aan

bulutlara, rzgarlara asarm suretiniher akam

Dedim ya....

Sen dostumsun benimNeredeysen orda

lmek isterim......

20 ubat 2004

Munzur ZLAN LAKA M k B B


14/331

Ad Soyad: SAVA ERENKod Ad: SEYDRIZA ZLAN LA

Do.Trh. ve Yeri: 07.08.1975 Dersim-Ovack-YeilyazKyAnne Ad: Glizar

Baba Ad: smailAireti: Haydaran

Tahsil Durumu: ST. nv. Di Hekimlii Fak. Son Snf TerkMeslei: Di Hekimlii,

Katlm Tarihi-Yeri: 6 Ekim 1998 stanbul YCKdenBalkanlara geldi.

Ald Grevler: stanbulda; YCK Merkez Komitesi,Demokratik Genlik Dernei Kurucusu, gerillada; Hastane


15/331

NSANI EN Y KENDSANLATIR.

Mazlum Doan PartiMerkez OkuluDevre Sonu Bireysel Raporu


16/331

nsan En yi Kendisi Anlatr

SCLKod isim: Seyidrza ZLAN LA /Dersim-OVACIK

Sivil isim ve doum tarihi: Sava Eren/ 7.8.1975Katlm Tar: EKM 98

PARTYE BREYSEL ZELETR RAPORUMDUR

07.08.1975 ylnda, Dersimin Ovack ilesinin Yeilyaz(Zeranik) nahiyesinde dnyaya geldim. Sivil ismim SavaERENdir. Partiye katlmmla birlikte SEYDRIZA LA kodismini kullanmaya baladm. Neden bu kod ismini setiimi,tarihsel-toplumsal gerekeleriyle ilerleyen blmlerde anlatacam.ekirdek aile; benimle birlikte erkek, bir kzdan oluan toplamdrt karde ve ebeveynlerden ibarettir. Kardelerim arasnda benden

bir ya byk olan aabeyim elektrik mhendisi oldu. Dierikisinden erkek olan yksek okul-elektrik mhendisliini, kzkardeimse liseyi okumaktadr. Ailenin sosyo-ekonomik durumu,

Trkiye ve Krdistandaki ekonomik-sosyal ve siyasal gelimelerlebalantl olarak deiime uramtr. Kk burjuva-aydnzelliklerin yannda, yar feodal zellikler de mevcuttur. Yine ilkeldzeyde Krtlk bilinci olmakla beraber, Kemalist etkileri detayan, ailecilik olgusunu youn yaayan, orta halli bir memurailesi olarak tanmlanabilir. Babam retmen, annemse kykoullarnda ilkokul okumu olup, el becerisi ynnde kendini

gelitirmitir. Krdistandan ayrldmz tarihe (1985) kadar, el becerisi (diki-nak) ve salklkla megul olmutur. Ailenin birok adan kozmopolit zellikler tad sylenebilir. Buzellikleri ekillendiren koullarn sosyal siyasal-kltrel ve tarihseltablosunu resmedecek olursam;

Dersim, corafik olarak dalktr. Derin vadiler ve sk orman-larla kapldr. Karasal bir iklim hkm srmektedir. Ekonomikolarak; arlkl dalk kesimlerinde hayvancla ovalk kesim-


17/331


farkllndan dolay da kar kapaldr ve kendini korumarefleksinin sonucu olarak dar kalmtr. Mezhepsel kimliinden dekaynakl olarak toplumsal dzeni salayan, toplumsal yasa (hukuk)grevi gren trel zellikler ve adalet, eitlik, zgrlk

kavramlarnn ilkel dzeyde de olsa korunduu, bal kalnd biryaplanma mevcuttur. Cumhuriyetle birlikte zlmeye uramolsa da halen varln srdren airetilik olgusunu da barndatar. Tarihsel adan; zellikle yakn tarih asndan 1937 DersimKatliam ve onun karsnda sergilenen hakl direniin etkileriniyoun yaayan, bu tarihsel zeminden kaynakl potansiyel muhalefetzellii gsteren bir corafya olarak tanmlanabilir.

Dersimin kltrel dokusunu; Kzlbalk (Alevilik) ve Zazalk(Dmli, Krmanci) biimlendirmitir. Mezhepsel-dini ynn olu-turan Alevilik olgusu, Krdistann bu corafyasnda, Aleviliindier varyantlarndan (ialk, Bektailik, Caferilik vs. gibi) farklolarak; Zerdtln youn etkilerini tar. Tan-topran veneredeyse tm canl ve cansz varlklarn tanrsal kutsallkla anld(phanteizm); bu temelde toprak-usta akyla hereyine balanld

bir inan-tapn sistemi eklinde ifadelendirilebilir. Topraklar,zerindeki tm varlklaryla kutsaldr, ondan kopu lmleedeerdedir. Bu anlamda birok ynyle neolitik srecin izlerinitad sylenebilir. Dini ekilleniine Zerdtlkle slamiyetinsentezi dense de, zde Zerdtln zellikleri varken, biimdeslami etkileri grlmektedir. Zerdtiliin kutsal sayd bir ok

ey, Dersimde varl

n

korumutur. Yine blgeyi farkl

k

lan dieretken, kulland dilden kaynaklanmaktadr. Zazaca, tarihin okeski dnemlerinden korunarak gnmze tarlan bir deer oluyor.Sosyal yn oluturan airetilik olgusu, Cumhuriyete kadarbelirgin bir toplumsal formasyondur. Bu sreteki 1937 krmndansonra, gerek askeri ve siyasi zor gerekse de ekonomik koullarndeiiminin sonucunda bu olguda byk oranda zlmeler

yaanmtr. Yine de airetilik olgusu, gnmzde henz varlnkorumaktadr. Airetlerin da ya da ovada konumlanlar onlarnzelliklerini etkilemektedir. Dal airetler; zgrlklerine dahabaldrlar ve denetime girmek istemezler. Arlkl olarakhayvanclkla urarlar. Ova airetlerinde tarma dayal yaam,yine dzenle kurulan iliki tarznn sonucu olarak ibirliki karakterdaha fazla belirgindir. Dersime ilikin bu genel bilgilerden sonra

doduum ile ve nahiye (Ovack-Yeilyaz)nin sosyal-kltrel-tarihsel ve etniki durumu zerinde durmam gerekiyor


18/331


Zeranik (Yeilyaz) nahiyesi, Ovaca baldr. sminin Erme-niceden geldii ve ( Zer-Altn, Anik-doyak) Altn-doyakanlamna geldii sanlmaktadr. Trke ismi olan Yeilyazismini, corafi konumunun ovalk oluundan almaktadr. le ve

nahiye, isimlerinden de anlalaca zere drt taraf dalarla(Munzur, Ylanl Da) evrili olan ovalk bir alan zerindekuruludurlar. Nahiyenin iinden, 2 km kadar batdan, MunzurDann eteklerinden doan ve adna birok atlarn yakld,trklerin sylendii, halk tarafndan kutsal grlen, dou

biimiyle efsaneleen Munzur ay gemektedir. Ovack, Dersimcorafyasnn batsnda yer almaktadr. Kogiri alanna alm

hattdr. Batsnda Kemaliye (Ein), kuzeyinde Kamax (Kemah),gneybatsnda emigezek, gney dousundaysa Hozat ileleri

bulunmaktadr. Dou istikameti, Dersim merkezine doru oldukadalktr ve derin vadilerden olumutur.

A- Sosyal-Ekonomik-idari ve Etnik Yap:

Zeranik; oval

k olmas

ndan kaynakl

olarak corafik yap

s

n

nelvermesinden ve Dersimin Kogiri-Erzincana alm hattolmasndan dolay, Osmanl srecinden Cumhuriyet srecine kadaridari olarak kaza (ile) statsndedir. Hkmet Kona, nfusidaresi gibi devletin kurumlar burada mevcuttur. Cumhuriyetsonrasnda Pulur Ky, kaza yaplarak, bugnk Ovack ilesihalini alr. Zeranik, nahiye olduu iin, devlet kurumlar mevcuttur.

Nahiyede, karakol, salkoca, ilk ve ortaokul ve bunlara balretmen lojmanlar ile yapmna 84te balanan bir cami vardr.Yine 1950lerde DP(Demokrat Parti) iktidar srecinde, Ovacaismini veren tm ovalk sahay, etkin tarmcla dntrmek iin,Munzur ay kullanlmak kaydyla yapmna balan p yarm

braklm olan kilometrelerce uzunluktaki su kanal, devletinvarln hissettiren almalardandr. Ekonomik olarak nahiye dahil

olmak zere, ovalk kesim arlkl tarmclk; dalk kesimsehayvanclkla uramaktadr. Bir nevi 1937 Dersim direniininnedenlerinden dolay, igali, asimilasyonu hzlandrma, devletikurumlatrma n admlar olan yol yapm faaliyetlerine henz

balamamken, Ovack mntkas, ekonomik ilikilerini arlklolarak kuzey ve bat komular olan Kamax (Kemah) ve Kemaliye(Ein)nin Trk-Sunni kyleriyle gelitirmektedir. Bizimkiler, osrelerde hayvansal rnleri (ya, peynir vs.)gtrp, karlnda


19/331


(Barasor, Bapnar vs.) ile 1985lere kadar metalarn leimi (dei-toku) biiminde sren ekonomik ilikinin varln hatrlyorum.Tarm rnlerine (Buday, fasulye vs) karlk, onlardan meyvealnrd.

Ovack mntkasndaki sosyal yapnn bir yn olan airetlerindalm yledir: Dersimde airetlerin bir st biimlenii olanoymaklar, Kew ve Kal olmak zere ikiye ayrlrlar. Ovackarlkl Kewu iken, Dersim merkez ve dier baz mntkalarKaludur. Ovacktaki airetlerin yerlere gre dalmlar yledir:Ovacn etrafndaki ovalk kesimde Aslanu (Aslanua), Feratu(Ferhatua), Pezgevru (Pezgerua) vardr. Ferhatua airetinin

kollar olan Aku (Akua) ile Mexst (Mexstua),emigezek tarafna doru Kou (Kodzu-Koua) ile Semuku(Semua); Xozat tarafna doru Bextiyaru (Bextiyar-Kurmancairet), Krxu (Krxon), Qerebalu (Karabal), Feratu (Feratua);Dersim ile Ovack arasndaki yasak mntkada ise arlkl Kaluoymana bal olan Abbasu (Abbasua-Seyidrzann airetidir),Demenu (Demenan), Alu (Alan), Heyderu (Haydaranllar),... vs

airetleri bulunmaktadr. Nahiyenin (Zeranik) etnik ve airetsel yapsna ilikin birka

noktaya deinebilirim. Tm bu bilgileri, Partiye katlmadan nce,Dedem (babamn babas) Ali-Rza Efendi ile yapm olduumsohbetlerden ve sosyoloji blm niversite bitirme tezini nahiyezerine hazrlam olan amcam Xdr Erenden rendim.

Nahiyenin etnik yap

s

nda, Dersimin geneline fazlaca uymayan birfarkllk mevcuttur. Etnik unsurlarn ounluu, asimile olmakla beraber (Diller unutulmu Trkleme var) kkenlerinin nereyedayandn bilmektedirler. Etnik unsurlarunlardr; Krt (krmanc-dmli), Trk, Ermeni, Rum ve erkez. Bu corafyada, birbirindenfarkl etnik unsurlarn -hem de Dersim gibi etnik homojeniteninolduu bir yerde- bir araya geliini tesadfe balamak, gereki

olmaz sanrm. Bu durum, Osmanl devleti srecinde blgeyidenetimde tutmak, bunun iin idari tedbir gelitirmek istemininsonucunda mntkann corafi konumunun (Ovalk) elvermesi veekonomik nedenlerden tr- farkl yerleim yerlerinden almolduu gler sonucu gelimitir. Nahiye etnik adan bylesinekozmopolit bir hal almtr. Nahiyede yaayan halkn kkenleriniaile olarak ayrntlaryla bilmemizin asl nedeni, Cumhuriyetin ilk

srelerinde ve ncesinde nahiye henz kaza iken, HkmetKonanda nfus memuru olan dedemin babas Xdr Efendinin


20/331


bizatihi kendi yapm olduu aratrmalarn olmasdr. Buaratrmalar o dnemin devlet-sicil arivlerinde mevcuttur.

Nahiyedeki airetlerunlardr; 1-Krt airetler; Kemuku, Asku,Mleyizu ve bizim ailenin iinde olduu Heyderu (Haydaran).

Burada isimlerini yazm olduum airetlerin hepsi Kewuoymana baldrlar. leride ayrntl olarak nedenleriyle aacamairet olarak Ovack mntkasna yerlememiz, 100-120 yllk birtarihi gemie sahip.

2- Rumlar: Takmikler olarak adlandrlyor.3- Ermeniler: Quliler ile Kstikler4- Trkler: Kamberler (Qemberu)

5- erkezler: Elbeyiler ve Dalmlarok ayrntlar ile olmasa da hatrlayabildiklerim bu

biimiyledir. Nahiye bu farkllyla evresindeki da kylerine benzemez. Da kylerinde, sosyal-kltrel-ekonomik ve etnikhomojenlik (birbirine benzeme) vardr. Etnik olarak, bykounluu Krttr ve ocuklardan byklere kadar herkes, Zazaki(dmli) konuur. Oysa nahiyede Krt ailelerinin ocuklar dnda,dierleri Krteyi pek bilmez ve konumazlar. ocukluumun bellidnemlerinin gemi olduu nahiyede, bylesi bir farklln varlhatrmda kalm. Yine nahiyedeki bu etnik farkllk; ekonomik-snfsal elikinin de etkisiyle, Cumhuriyet ncesinde ve belli birdneme kadar Cumhuriyet sonrasnda, airetler aras kavga nedeniolmutur. Kavgada saflama, genellikle nahiyedeki Krt airetlerine

(ban bizim airet ekmektedir ve bu kavgalardaki savalklarnedeniyle cengolara yani savalara unvan ald biliniyor)kar, neredeyse kydeki dier tm airetlerin birlemesi biimindeoluyormu. Bu hadiseleri daha ayrntl ekliyle aile-airet gerei

blmnde ele alacam. Nahiyenin kendi iindeki elikileridnda; ekonomik imkanlar asndan da kylerine kyasla grelistnle sahip olmas, Cumhuriyetin kurulu srelerinde da

airetlerinin kelepur (Ganimet) amal nahiyeye saldrlardabulunmalarna vesile olurmu. Da kylerinin kelepur getirdikleritek yer, bizim nahiye deil. Kamax ve Ein (Kemaliye) ilelerininTrk-sunni ve Ermeni kylerinden de getirirlermi. Da ve ovaarasndaki bu eliki, 1937 katliam ve hak direniindekitutumlarnda belirleyici olacaktr. Ova kesimi uzlamay tercihederken, da kesiminin arlkl bir ksm direnecektir.


21/331


A- Aile-Airet Gereim le ocukluk Sreci:Bu blmde, ekirdek aile, byk aile ve airet kategorilerini

ele alp, bunlarla neyi kast etmek istediimi konu bandayken yaz-mam, blmn anlalmasnda kolaylk salayacaktr.

ekirdek aile: Bu aile tipi, kapitalist retim ilikileriningeerli olduu toplumlarda ortaya kan bir aile tipi oluyor. u ankiailem, bu kategori iine girmektedir. Benimle beraber drt kardeolmak zere, toplam alt kiiden mteekkildir.

Byk aile: Bununla dedemin kardeleriyle, onlarn ocuk vetorunlarn da iine alan aileyi kastediyorum. Bu, feodal dnemehas bir aile tiplemesi oluyor. Bizde, bu aile yaplanmas iinde yerolan tm bireyler, kapitalist retim ilikilerine girmi olsalar da, buoluuma sahip kan, koruyan tutumlar -igdsel ya da toplumsalrefleksler biiminde - mevcut olduundan deinme gerei duydum.

Airet: Bu olgu, bilindii iin teorik tanmlamasn yapmadan,bal olduumuz airetin, airet olgusuyla benzeen ve farkllaanynlerinin neler olduunu nesnel dayanaklar ile birlikte amaya

al

aca

m. Airet olarak; Kalu oyma

na bal

, Dersim merkezive Zel Da etrafn kendine mesken semi, zgrlk tutkusugl, cesaret ve yiitliiyle nam salm, 37 direniinde sonunakadar direnmeyi esas alm, bu vesileyle byk krm ve srgnyemi, da aireti olan Haydaran (Heyderu) airetindeniz. Ailem,kken olarak bu airetten olmasna ramen, yaam izgileri farkllkgstermektedir. Haydaran airetinin, Dersim direniiyle ne kan

izgisinde direniilik varken, airetin bizdeki kolunda,uzlamaclk-dengeleri kollama yaam izgisi oluyor. Bununyannda airetin cesaret ve savalk yanlarn koruyorlar, fakat busonucu fazlaca deitirmiyor.a-Farklln nesnel dayanaklar:Bundan yaklak 150-200 ylkadar nce, iki karde arasnda kavga kar. Kardelerden biri,Haydaran airetinin merkezi olan Hngrvan Kynden ayrlr.

nce Erzincana gider ve benzer ak betten dolay oradan ayrlrSivasa gider. Yine burada da bir kpek yznden birilerini vurup,Mara Elbistana gerler. Buraya geldiklerinde iki kardetirler.Bir aann yarabnnda yarclk yaparlar. Sonrasnda aann bazyaklamlarn, da aireti fertleri olduklarndan kaldrmazlar.Kardelerden Ali, aay ldrnce oradan da kaarak, bugnkmntka olan Ovacka yerleirler. Buraya kadarki yaam izgileriolduka belaldr ve kural-kaide pek tanmazlar. Fakat bu son


22/331


daldan ok oval olmaya balanr. Bunlardan sonra gelennesillerde gittike dominant (baskn) gelen yan, ova kltrolacaktr. Sonraki nesillerin yaam izgilerinde alttan alta eskiairet-da isyancl ve inatl kendini gndemletirmek, sz

sahibi klmak istese de devir, eski devir deildir. Airetin bu kolu,dzenin yrngesine oval olarak oturmaya balamtr birkeresinde. Geriye dnn yollar tkanmtr artk. Bu iki kardeinOvaca geldii tarih, aa-yukar 1870lerdir. smail ve Ali,Zeranik mntkasna hakim olan, mlk sahibi Ferhatua (feratu)aireti reisi Qasmoluya snr ve yannda yarcla balarlar. Birsre sonra Ali, kardei smaili anlamazlk sonucu ldrr.

smailin ocuu vardr srasyla; Hasan, Yusuf ve Hseyin.Bunlardan Yusuf, dedemin dedesi olmaktadr. Bu kardelerdenYusuf, o tarihlerde stanbula almaya gider. Kr olan kkkardei Hseyin, kendisini de yannda gtrmesini ister. Bu krHseyinin (se Kor-Hseyin Gazi de denirmi) tarihe gemi olan2. Abdlhamit yaplan suikastteki rol ve bu vesileyle dl-lendirilme biimi, aile gemiimize ilikin bilgileri henz yeni yenirenmeye baladm srete dedemin azndan duyduumdaolduka armtm. Haylice ilgin olan bu hadiseyi, ilerideanlatacam. ocuklarn stanbul gibi koca bir ehre gnderipaltrmak, ailedeki airet mantnn-zihniyetinin deien sosyo-ekonomik artlara gre adm adm ykma uradnn iaretiolmaktadr. stelik Osmanl devletinin Yavuz Sultan Selim ile

zelde Dersimlilere, genelde Alevi kkenli halka kar gelitirmiolduu onca katliamdan sonra, devletini merkezi olan Babaliye(stanbul) almaya gitmek, aile-airet gerei ierisinde basitealn p, zerinden rahatlkla atlan p geilecek bir durum deil.Haydaranlarn merkezi olan Hngrvan kynde, airet iindekieliki sonucu ailenin geirmi olduu serven, beraberinde

bakalam-farkllamay da getiriyor.

Gerekliliklerin (maddi koullar) sonucu olarak, dnemlikte olsa,stanbula gidip alma ihtiyac duyuluyor. Nedenlerine ilikin usonulara varyorum:

1-Kabilemiz; airet iinde, feodal-deer yarglaryla bada-mayan bir hadiseden (Namus olgusu) kaynakl olarak airettenkopuu yayor. 3-4 ayr corafyay dolatktan sonra, bugnkyerine (Ovack-Zeranik) geliyor. Bu uzun yolculuun zihniyette(yaam ve iliki aray) yol at bir deiimin sonucu olabilir.


23/331


2-Airetin merkezi otoritesi ve gcnden mahrum kalan kabile,farkl g araylarna yneliyor. Airet kurallarnda, fert saysairetin gcn belirlemektedir. Oysa bunlar iki kardetirler ve sa-yca ok azlar. Savalklarn-kavgac ynlerini, ruhlarnda tayor

olsalar da maddi koullar, airet mantna gre g olmalarnaimkan tanmamaktadr. Airetlerinden getirdikleri duygular-ruhhalleri, greli zgrlk eilimleri, baka airetlerin denetimine,himayesi altna girmelerine izin vermemektedir. Feratu airetininyannda yarc olmay bile sanrm fazlaca ilerine sindireme-milerdir. Bu da bir neden olarak grlebilir. Ailenin yaampratiinde aa kan; ilerleyen srelerde de okuma faaliyetine hz

verme ve devlet kurumlarnda yer alma temelinde g olma arayoluyor. Tm bunlar, kabiledeki klasik airet anlaynn par-alanmaya balamasnn ekonomik ve sosyal-psikolojik etkenioluyor. Hatta kabilenin kendini bu yeni sahada (Ovack-Zeranik)kurumlatrmas, o denli oturuyor ki; airetin reisi olan Xde AleSME (Xdr Alpaslan) 1930larda bir grup atl adamyla kabileyitekrar Hngrvana (Dersim merkezi yaknlarndaki airetin merkez

ky) gtrmek iin gelmesine karn, aile gitmek istemediinisyleyerek, kalmay tercih ediyor. Feodal zihniyette, airet toplumuformasyonunda yer alan fertler iin airet reisi tartmasz otoriteiken, bizimkilerin reisin istemini geri evirmi olmalar; airetanlaynn krldn ve deien koullara gre, yeni retimilikileri sonucunda farkl glerin aile zerinde etki sahibi olmaya

balad

n

gstermektedir. Airetin otorite mentalitesi, 70-80 y

lkadar nce kabile bilincinde krlmaya uramasna ramen, aileHaydaran airetinden olmaktan hep gurur duymutur. Ailenintoplumsal hafzas -sosyal geni- vastasyla ilkel dzeyde de olsaairet gururu, bununla balantl Krtlk gururu gnmze kadartanm olan nvelerdir. Bylesi bir gerekliin iinden kmolan bende, toplumsal bilin bariyerime mevcut gerekliin

arpmasnn sonucunda, ilkel (pirimitiv) dzeyde de olsa, buetkilenmelerin gelitiini ve hatta bunun, ileride daha kapsamlaacam gibi, UKMye (Ulusal Kurtulu Mcadelesi) katlmmavesile olan yeniden canlanma (reanimasyon), yaam bulmaeylemine temel tekil eden ilklerden olduunu syleyebilirim.

Ailenin gemi yaamna tekrar dnecek olursam;Yusuf Efendinin olu olan dedemin babas Xdr Efendi,

1890larda dnyaya gelmi. Efendi nvanndan anlald zere,yrede saygnlk gren ve alim zellikleriyle nfuz sahibi olan


24/331


birisi olarak tannmaktadr. Xdr Efendi, o yllarda kaza olannahiyenin (Zeranik) Hkmet Konanda, nfus memurluuyapmaktaym. Hatta Cumhuriyet srecinde ilan edilen soyadkanunuyla -bizimki de dahil- yredeki birok soyadn kendisi

koymutur. Nahiyedeki etnik dalm ayrntlaryla biliyor olmas,bykbabamn mesleine bal olduunu gstermektedir. Buradaaklk getirilmesi gereken bir dier husus; yrenin nfuz sahibiolan ahslarna aa unvanyla hitap edilirken, bizimkilereEfendi denmesidir. Efendilik: saygnlk, bilgililik, yol gs-tericilik, alimlik, olgunluk vs. anlamlar ieriyor. Sanrm butanmlama; daha ok meslekte okumay semi, devletle ilikisi

olan, halkla-devlet arasndaki idari sorunlarda szclk yapan, yar-brokrat zellikleri olanlar iin geerli oluyor. Aalk sa; topraa(mlkiyete) dayal olanlar iin kullanlan bir tanmlama oluyor.Xdr Efendinin ocuklar olan dedem Alirza Efendi ile xAhmet, zellikle aile tarafndan okutulmulardr. 1912 doumluolan dedem, ilkokul okumutur. x Ahmetse, lise edebiyatretmenidir. Dedem, babasndan eski yazy (Arapa harfler),Kuran okumasn ve babasnn hayrseverlik adna, yine ifaniyetine yapm olduu yldznameye bakmay (fal eidi) vemuska yapmn renmitir. Babas, bu ii para karlndayapmamasn, ancak hayr adna yapabileceini lmeden ncevasiyet etmi olmasna karn, dedemin bu ii yar ticarete dkmolduunu anmsyorum. Dedemin edebiyat retmeni olan kardei

x Ahmet ise, 1950lerde Kemal Burkay ile okul Arkadadr ve1984te geirmi olduu trafik kazasndan dolay vefat etmitir.Ailenin 70ler sonrasnda yrede Krt olarak tannmasnda,yine ailenin Krtle siyasal olarak katlmnda ncl olmutur.

Dersim yakn tarihinde gelien, trajedilerle ykl 1937 Dersimkatliam ve halk direni srecinde geni ailemizin (byk aile)durumu neydi, nasl bir yaklam-tutum iinde oldular? Ne kadar

etkilendiler? Tm bunlar amak, baz hususlarn daha iyi anlal-mas asndan uygun olacaktr.

1937 Dersim isyannn nedenleri biliniyor, buna fazlacadeinmeyeceim. Aacam hususlar, airetin (Haydaran) direni-teki yeri ile bizim ailenin (Cengolar-savalar) 37deki durumununne olduuna ilikin olacak. Bal olduumuz Haydaran (Heyderu)aireti, direnie aktif katlm, yiit savalaryla direni gstermi,onuruna-namusuna, bu temelde zgrlne bal bir airet duruu


25/331


airettir. Bundan dolay kendi bana buyruktur, boyunduruk altnaalnmaya tahamml olmamtr ve direnie itirak etmitir.

Kendi ailemin yakn tarihsel srecini amtm. Onlar, airetinizlemi olduu yaam seyrinden farkl bir seyir izlemilerdir. Dire-

niin balad tarihte Ovackta olan ailede, sz sahibi olan XdrEfendidir (Dedemin babas). Bu tarihte nfus memurudur. syansrecinde devlet, ova kylerini teslim al p, byk ounluunu,isyan destekledii da kylerine kar milis olarak kullanmapolitikasn esas almtr. Ailenin ovada oluu, hem de XdrEfendinin devlet memuru olmas, aileyi de ayn durumla yz yzebrakmtr. Xdr Efendi de milislik yapmaya zorlanm, grevi

gerei fazla kar duramam, fakat iten ie bunun ezikliini younyaamtr. Bal olduu airetten dolay duygular isyanclardanyana iken, sosyo-ekonomik konum asndan devlet hizmetkar-lnn elini-kolunu balam olmas, derinden eziklik yaamasnasebep olmutur. Ayn hisleri, aclar dedemde de grebiliyordum.ocukluumda sklkla tank olduum bu zdrapl ruh halini,arlkl olarak dedemin 38 katliam zerine sylemi olduu

klamlardan (trk), atlardan anmsyorum. Xdr Efendi, yaplan-lar benimsemiyor, ama devletten dolay ses karamyor. Aslnda bu durum, sonraki srelerde de ailenin yaam anlay-felsefesiolmaya balyor. zetle, bizimkilerin yaklam genel airetindireni yaklamndan farkl olarak, dengeci ve uzlamac birizgide oluyor. Bu ynyle aileyi, airet gereinden farkl ele

almak gerektiini dnyorum. Ailenin dengeci-uzlamac

tutum-larna ramen, Haydaran aireti yesi olmalar, onlar iin hep birgurur kayna olmu, bunun da etkisiyle Krtlklerini hibir zamaninkar etmemilerdir. Sanrm hem dzenden-devletten kopamama,onunla olan ibirlii, hem de Dersim direniinin etkileri, yineKrtlk ve airet gururundan olsa gerek her iki izginin uzlat, bir araya geldii siyasal yaklam olan 1970-80lerin Krt kk

burjuva reformizmi (PSK), bu tarihlerde aile iinde nfuz sahibiolmaya balyor. Burkay ile okul Arkada olan lise edebiyatretmeni ve TB-DER kurucularndan olan dedemin kardei xAhmet Erenin araclyla PSK ile kurulan balar, ailenin yredeKrtler olarak tannmasn salyor. Kabile, airetindengetirmi olduklar ve nahiyedeki eski kavgalardaki savalklarylan yapmalarnn ifadesi olan cengolar lakabyla tannyorlar. te

bu ilkel dzeydeki airet saval, buna dayal olarak airet veKrtlk gururu devlet dairelerinde almaya balamakla greli


26/331


olarak gelien aydn-brokrat zellikleri, yine Dersim isyanndakatliamn yaratt etkiyle birleince haliyle Reformist KrtMilliyetilii siyasal anlayn alyorlar. (Kemalizmin aydnl yada aydn, ilkel Krtlk ya da airet zihniyetiyle yorulunca, ortaya

reformist kk burjuva milliyetilii kyor) Ailenin bu izgiyeyaknln ya da anlay temsilciliini, 1987 genel seimlerindestanbul-ili blgesinden SHP milletvekili seilen, ayn srelerdeParisteki Krt Konferansna Miterrantn daveti zerine, itiraketmi olan yedi Krt vekilinden biri olan x Ahmetin oluMehmet Ali Eren yapmtr. Kendisi HEPin kurucularndandr. 91genel seimlerinde, SHPnin Urfa ya da Mardin seim blgesinde

listeye birinci sradan girecekken seimlere birka gn kala ncsraya atlm olmasn, uzunca bir sre Partiye balad. Aile veakraba evresinin Partiye kar nyargl bir tutum ierisinegirmeleri, bu bireyin durumu ve duruuyla balantl olarakgelimitir. M. Alinin milletvekili seildii sre, UKMsininetkisiyle Krt siyasallamasnn ykselie gemi olduu sreti.Kendisi, 87-91 aras ar dzeyde Krtlk savunuculuunuyapmtr. Ailenin soy ve snfsal kkeninin dayand anlay

belirttim. Snf karakteri gerei mcadelenin en alevlendii sreteiin iinde olmalar, hatta ne kmalar anlalr bir durum. Aynsnf gereinin, mcadelenin gerilemeye balad srelerde geriekildii ya da ekilecei, yaanm olan deney-tecrbelerden ainaolduumuz bir sonutur. Parti, bu bireye mdahale etmi bile olsa,

91den sonra savan iine girmi olduu seyirle o kendisi doalayklanmay haliyle yaayacakt. Bu birey, ahsnda Partiye kargelimi olan tepki, mcadeleyle yeni tanmaya baladmsreten aktif katldm tarihe kadar, aile ile atmamza vesileoldu. Bylesi bir aile-airet-snf gerei iinden kan bende,ailenin bylesi uzak durular, mcadeleye sahip kmaylarduygusal tepkiye dnyordu. Katlmmda bunun pay da

mevcuttur. Bu hususlar, ileride biraz daha ama gerei duyuyorum.Kabile gemi yaamn anlatrken deindiim, Yusuf Efendi

(dedemin dedesi) ve kardei Hseyinin (Use Kor, Kor Uso ya daunvan alm haliyle Hseyin Gazi) 2. Abdlhamite yaplacak olansuikast giriimini engellemesini, basite alnacak bir hadise olmadiin, yine tarihsel neminden dolay, yazma gerei duyuyorum.Birey ve toplum kimliinin ekillenmesinde tarihsel bilincingelimesinin nemi byktr. Tarihini bilmeyen topluluklar, yok


27/331


yaratmadklar srece, avc hikayeleri hep avclar hakl ka-racaktr belirlemeleri ya da zl deyileri, her zaman iin geer-liliini koruyacak olan genel dorulardr. Dorular bilince karma,kendiliinden gelien bir sre olmuyor. nsan olmaktan kaynakl

olarak, ne olduum ya da nereye gideceime dair olan merak vearaylar, UKMnin itekleme gcyle birleince daha da hzland. Ne ve kim olduumu anlamaya alma araynn sonucu, aile-airet gereini aratrmtm. Bunlar renmeye baladmdaduyduum ve olduka arm olduum bu tarihi hadiseyi, benimiin hala muammalarla dolu olsa da, rendiim kadarylaaktaracam.

19. yzyln son eyreidir. Yusuf Efendi, gen yata almakiin stanbula gelir. Kkken geirmi olduu iek hastalylagzlerini kaybetmi olan Kr Hseyin, aabeyine kendisini deyanndan gtrmesini syler. Yusuf, sabahlar ie gider. Evdeyalnz kalan Hseyin ise, yrrken yol tayininde kullanddeneinin yardmyla stanbul sokaklarn dolamaktadr. Rivayetegre, bir gn yine dolarken kiliseye benzer bir mekana girer.

Tarihi gizli Ermeni toplantsnn yapld ve 2. Abdlhamiteynelik, Ermenilere yapm olduu youn katliamlara cevapniteliinde, suikast kararnn alnd bu mekana Hseyin, hemfiziksel durumunun uygunluundan -giyim kuam ve tip olarakErmenilere benzerliinden- hem de Dersimdeyken renmi olduuErmeniceden dolay kapdaki aramay rahatlkla geerek toplantya

kat

l

r. Toplant

ya kat

l

m

n tesadfi gelitiini aktaranlardan -rendim. Bunun ne kadarnn gerekten tesadfe dayandn ya daierisinde farkl etkenler olup olmadn bilemiyorum. Muammadediim husus burasdr. Toplantdan kan Hseyin, durumupadiaha (2. Abdlhamit) bildirmek iin sokaktan geen biri-lerinden kendisini saraya gtrmelerini ister. Duyduklarn Sultanaanlatr. Osmanl Sultan, fazla inandrc bulmaz Hseyinin

anlattklarn. Yine de emin olmak iin nezarete atlmasn, sy-ledikleri doru karsa dllendirilmesini; yanl karsa kafasnnuurulmasn emreder. Hadise, Sultann Cuma namazna gideceizaman gerekleince, Kr Hseyinin syledii doru km olur.Padiah, tedbir amal ge gittiinden bomba erkenden patlamtr.Bunun karlnda Kr Hseyine tenekelerce altn ve padiahnbahafiyelii grevi verilir. Sanrm bu ahs, iyi Ermenice bil-

mesinden dolay o dnem Ermenilerle ilgili istihbaratlar -zellikleKrdistan blgesinden Dersim ve Erzincan civarndan toplayp


28/331


hafiyelik grevi gerei padiaha tamaktadr. Yine rivayete gre buahs, Dersimle Erzincan arasndan geen Aras nehrini gemekisterken suya derek boulur. Padiahn emriyle cenazesi, stanbulDolmabahe Saraynn bahesine defnedilir. Mezar tanda

Hseyin Gazi yazmaktaym. Mezar somut olarak kendimgrmemi olsam da, anlatlanlar arasnda bu da geiyordu. lm biimi dahil, baz ynleri kukulu grnse de anlattklarmndoruluk pay yksektir. ekirdek ailem, Yusuf Efendi Meneilidir.Kr Hseyinin soyundan gelenlerle baz farkllklarmz vard.Yusufun soyundan gelen bizlerde ne kan yn; okumaya arlkvererek, devlet kurumlarnda yer edinme -ki babam dahil birok

akrabam ve amcalarm ya retmen ya da devletin dierkurumlarnda memur dzeyinde grev sahibidirler- vardr. Hse-yinin soyundan gelenlerde hakim yan; tccarlk, yani ticarettir.Gammazlama iinden aldklar onca altn, har vurup harmansavurmular, ksmi oranda tanmaz mlke yatrm yapmlardr. Bukkenin son temsilcisi olan Ali Ekber Eren, u ann koullarndaDersim-Ovackta yar komprador dzeyde ekonomik-ticari iliki-lerle meguldr. (Hayvan besiciliinden, devletle ihale temelindemtahitlik, traktr-kamyon iletmeciliine vs) Ali Ekberin oluMazlum Erense TKKO rgtnn Avrupa Bro Sekreterliigrevini yaparken, yakalanm olduu kan kanseri (lsemi)hastalndan dolaysvire Baselde 93te ehit dt. lgin olan,

bir kompradorun olunun rgt yneticisi olmas. Bu ailede

70lerdeki devrimci dalgalanmayla Trk sol hareketiyle btnlemegeliirken, Yusufun soyundan gelen Byk ailede ne kan yn,reformist kk burjuva Krt milliyetilii oluyor. Bu, bir ynyleo aileden biimsel de olsa farkllmz olmu oluyor.

B- ekirdek Aile Gerei Ve ocukluum:Babam smail, Alirza Efendinin 6 ocuundan biridir. 4 erkek,

2 kz kardetirler. ocuklarn en bykleri olan bir kz ve bir erkek(Dilfroz ve Hasan) dedemin birinci einden, babam dahil erkekile bir kz da Sultan nenemden olmulardr. Sultan nenem, nahiyeye

bal Burnak (Burnaxe)kynden olup, ok nceleri PlmrnAskrege kynden g ederek, buraya yerlemi olan Ka-luoymann Balolu (Baliu) aireti, Xroullar (Xroliu) kolunamensuptur. Anne tarafndan (Haydaranldr) dedemle akrabadrlar.

Nenemin babas, toprak sahibi olduundan Aa olup, eskiden


29/331


Nenem aa kz olduundan, yar delal ekilde bytlmtr.Devlet kurumlar bu kye girmediinden, hi Trke ren-memitir. Nenemin henz yayor olmasna karn hala hi Trke bilmiyor olmas, Krt kimliimizi istesek bile inkar edeme-

yeceimizi gstermektedir. Dedem, nenemin ikinci ei olmaktadr. Nenemin ilk ei, kendi akraba evresindendir. 38 direnii sonras,Balkesir taraflarna srgn edilmi ve bir daha da kendisindenhaber alnmamtr. Bu nedenle aralarnda yaa haylice farkolmasna karn dedemle evlendirilmitir. lk kocasndan haberalamamann ezikliini-acsn, yllarca iinde yaamtr. Nenemsededem iin, aslnda nc etir. Ya da dedemin nc evliliidir.

lk iki einde biri doum srasnda, dieri hastalktan ldkleri iin,nenemle evleniyor. Babamn da iinde olduu, 4 ocuklar oluyor.(3 erkek 1 kz). Her erkek ocuk da okurlar ve devlet memuruolurlar. Bykleri Hseyin, Malimavir; babam ve kkleriXdrsa ilkokul retmeni olurlar. Kzkardeleri olan Xanm ise,yine bir devlet memuruyla evlendirilmitir. Kkleri olan ve yaolarak da gen olan Xdr amcam, ilkokul retmenlii yannda

92lerde bitirdii niversiteden sosyolog nvan da alm olup,niversite bitirme tezini nahiye ve Ovack zerine hazrlamtr. Bubireyin sahip olduu sosyal konumu, yine akademik kariyer yapmolmas, aile iinde onu nfuz sahibi klmtr. 1980 ortalarna kadarKawa rgt yelii yapm, mcadelenin ykselmeye balad90lar srecinde UKM sempatizan olmu, mcadelenin gerile-

mesiyle sapmaya girerek Zazalar

n Krt olmad

, ayr

bir ulusolduu ynnde farkl araylar iine girmi ve belli evrelerleksmi oranda ba kurmutur. Krtle, dolaysyla UKMsinesempati duymamda bu bireyin de etkileri olmutur. Fakat sonradan(1995lerden sonra) iine girmi olduu tutum, bunlarla bada-mamaktadr. Hatta neredeyse Krtlerin Zazalar asimile ettiklerini,yine Krt egemen ulus milliyetiliini yrttmz syleyerek

iddialarn bizi sulamak dzeyine vardrmtr. te ailede M.Aliden sonra, Krtl siyasal anlamda savunanlardan birisi de budur. Fakat iine girmi olduu durum, ciddi anlamda sorgulan-maya deer. te tm bu yaananlarla da balantl olarak, aile-airetve snf gereini zmlyorum. M. Ali Erenin Xdr gibiZazala kaymam olmas, belki de Krt Ulusal Mcadelesindekendisine hakszlk yaplm olduunu dnmesidir. Belki de bu

yzden tam anlamyla kopmu deil. Kendini kantlama-ispatlamapsikolojisi olabilir Bylesi bir imkan araynda olabilir nk


30/331


sanrm henz Tark Ziya Ekinci onlarla hareket etmekte olup,Krt-KAV (Krt Kltrn Aratrma Vakf)n kurucularndan

birisi olarak almalarn srdrmektedir. Vakf dzeyinde de olsakendince faaliyet yrtyor.

Babamn (smail) durumuna gelince: 70ler Trkiyesininsiyasal koullarnda Ankarada, ktisadi ve Ticari limler Aka-demisinde 3 yl okur. niversite olaylar art gsterdiinden dolayniversiteyi brakr. Lise mezunu olanlara retmenlik greviverilmesi imkanndan yararlanarak, 72lerde retmenlie balar.Bundan nce de yl Keban barajnn yapmnda, yaz ilerindealmtr. 68 kuandan etkilenmi, Denizlere byk sempati

duymu, ama dier amcalarm gibi rgt tercihi yapp, aktif olarakkatlmamtr. Siyasal Krtlk biimini almam, daha okMahirlere, Denizlere duyulan sempatiyle kalmtr. Babamndurumu, sosyal demokratlk olarak izah edilebilir. Kendisini mesle-ine (retmenlik) ve ailesine tmyle adam, geleneksel drst-lk llerine, ahlaki deerlere olduka bal, bu hususta kendinceilkeli, eitmenlik meslei gerei kar tarafa retebilmesi iinncelikle renme iini kendisinden balatmas gerekliliinizmsemi, insan psikolojisini anlayan, demokrat denebilecekynleri de olan, ilkel dzeyde Krtln kabul eden bir insanolarak tanmlayabilirim babam. 1938 katliam ve 80 darbesiyledevletin kolay yenilemeyeceine inanmtr. Trkiye sol hareketini

bu temelde olduka macerac ve hayalci gren, neredeyse tek

varlk gerekesi olan ailesini korumay ve ocuklarna iyi birgelecek hazrlamay her eyin nne koymu olan, bu temeldeBana ve aileme dokunmayan ylan bin yl yaasn trnden dengekurmay ve uzlacl felsefe edinmi olan biri. Meslei veKemalizmin aydn zelliinden dolay, kylle byk tepkiduyan ve zerindeki Kemalist aydn cila kaznacak olursa;kiiliinin ve ruhunun derinliklerinde airet isyankarlnn, bunun-

la balantl airet ve Krtlk onurunun grlebilecei bir tipleme.Bunun yannda duygusalln feodal gururuyla maskeleyen, Aleviaile gereinden km olmasna karn, bunu biimsel gerekleriniuygulamayan-ki bu meslei gerei Kemalist aydnn laisizmanlayndan da kaynakl olabilir- bir zellie sahip. Oysa babas,Alirza Efendiye Alevi hocas bile denebilirdi. Bunun yannda

babam iin, pozitif bilimi esas alan bir kiilik tiplemesi denebilir.Mizac olarak; ocukluk dneminden -2. ve 3. snf retmenim de


31/331


evden ok da dnk birisiydi. Zaman ilerledike aa kanynleri ise, espritelliini eitmenlik sanatyla birletirmesiolmutur. Bu onu sempatik klmt. Yine yaklamda bilimsellik vesabrllk n plana kmtr. phesiz babamda, etkilendiim ve bir

o kadar da tepki duyduum yanlar var. Kendisine kar hayranlkduyduum, yine bende fke uyandran zellikleri mevcut. rnek-lendirecek olursam; bireysel anlamda da olsa ilkeli ve prensipsahibi olmasna hayranlk duyuyorum, ama insanlara gvensizyaklam fke uyandryor. Yine ahlakl-erdemli yanlarna hay-ranm, ancak bu gzel yanlarn aile snrlarnda kalmasna isefkeleniyorum. Aydn-bilimsel, insan tanyan anlayan yanlar

hayranlk uyandryor, gerilikleri-olumsuzluklar Krtle mal edeninkarc yanlarysa fke. Bu tarz zellikleri arttrlabilirim. zetle;ailesi iin dnd zlemleri, niyetleri tm insanla maledebilecek kadar bir anlay ve pratiin sahibi olabilseydi, bykbir insanlk adam da olabilirdi.

Anneme ilikinse unlar syleyebilirim:Babam ile annesi tarafndan, yani Haydaran airetinden,

akrabadrlar. Anne ve babasnn birka evlilik yapmalarndan dola-y, birok vey kardei vardr. Bunun yannda drt z kardetirler.Bunlarn ikisi kz ikisi ise erkektir. Daylarm 1970lerde almakiin, Trkiye metropollerine gyorlar. Teyzemse, daysnnocuu olan retmen, bir nceki sayfalarda yazm olduumTKKO Avr. Br. Sek. Mazlum Eren ile evli olup, u an hala svire-

Baselde mlteci konumundad

r. Annem, babas

(Seyid Ali)tarafndan Quli (Quliyu)ler olarak tannan, fakat hangi airete balolduunu fazla bilmediim, Dersime bir kuak nce Erzincantaraflarndan geldii, yine yar-Seyidlik zellikleri olduu sylenenve aslen Ermeni olan bir aile mensubudur. Nahiye koullarndailkokul okumu, kzlk anda diki-nak kursu grmtr. Buynl yetenei ve belli oranda salk bilgisi olan, olduka hamarat,

emeki zelliklere sahip bir kyl kz denebilir. Pratik zeka olarakbabamdan daha zeki, bu ynyle fazla okuma imkan olmu olsaydfarkl gelimeleri kat edebilecek potansiyeli barndran, oldukaduygusal, hrsl bir kadn. Anneme daha ok acdm ve yinezavalllk olarak nitelendirdiim yaknmac, szlanmacynlerineyse ar tepki ve fke duyduumu syleyebilirim. Annem,ar duygusal olduu iin dar, bazen ok fkeli ve tepkili; bazen de

olduka uysal ve zavall. Babamn anneme gre yaam karsndakiduruu daha dirayetli ve gereki Duygusal olmasna ramen


32/331


yaam tecrbesi, feodal gurur ve alm olduu eitimle bezenmiolarak fazlaca yansmamaktadr. Annem ve babamn baz zel-liklerini, etki-tepki boyutuyla tamaktaym. Annem kadar duygusalolmama ramen, yaam gereine yaklamda babamn realist yn

daha baskn gelmektedir. Bu da bende ok zorlu durumlarkarsnda etkilensem dahi annem gibi zavall duruma dmeyekar duyduum tepkiden dolay, szlanmaktan ok o durumukabullenmeyi ve metaneti getiriyor. Aile iinde anneme acmaduygusundan dolay korumac yaklatm syleyebilirim.

ocukluum: lk Ve Ortaokul Dnemi1975 ylnda, Ovack-Yeilyaz (Zeranik)da dnyaya geldim.

Babamn retmenlik mesleinden dolay, ilkokul 4. snfa kadar(1984) ilkokulu, nahiyeye bal olan Topuzlu (Ksle) da kyndeokudum. ocukluumun ilk 9 yl, burada geti. Babam retmenolduu iin, ilkokula 5,5 yanda baladm. kinci ve ncsnflarda babamn rencisiydim. Drdnc snfa kadar okul

yaam

mda ciddi bir zorlanma yaad

m

hat

rlam

yorum.Lojmanda kaldmz iin okul, evimiz gibiydi. ocukluumun bukydeki sreci, olduka canl ve neeliydi. Okul ortamndan ok,darda kyl ocuklaryla oynadm oyunlar aklma geliyor.Oyunu ok sevdiim iin, eve ge gelme ve stm okkirletmeden dolay, annemin dayaklarna maruz kalyordum. Fakat

bu dayaklar, yine de beni oyuna olan ballktan alkoyamyordu.

Ben, yine hep yaramaz, hep haarydm. Annemin deyimiyle aryaramazmm. Hareketli, yerinde durmayan, soru sormay, evi veortal kartrmay ok seven bir ocukmuum. Bir keresinderadyoyu iindeki insanlar karacam diye atm hatrlyorum.renme, tanma hevesim okmu. Bu ky, da ky olduu iinilikiler olduka scak ve canlyd. Ky ocuklaryla btnlemesorunlar yaamadm. likilerde gven hakimdi. Hatta retmen

ocuu olmamza ramen Zazacay renmeme, buradakiilikiler vesile oldu. Yaam koullarmzn deiimiyle karlatmonca eyden sonra, bu ky koullar, ilikiler, ocukluumdakihuzur sanrm katlm araymn bir ynn oluturmaktadr. Yaztatillerinde dedemlerin yanna, yani Zeranik (Yeilyaz) nahiyesinegiderdik. Zeraniki, airet-aile gerei blmnde kapsamlamtm. Nahiye ortamnn zelliklerini, iliki ve elikilerini belliynleriyle yazmtm. Nahiye doduum yer olmasna ramen,


33/331


ocukluumun getii da kyn (Topuzlu), her eyiyle burayatercih ederdim. Sanrm kyn beni en ok eken yn, ilikilerinscak ve gvenli oluuydu. Oysa nahiyede, eski airet-aileelikilerinin soukluu vard. ocukluk hayallerimde aileler,

unlara gvenilir-unlara gvenilmez diye, kategorize edilmiti.Bunlar, sanrm ocukluk bilincimde ekillenen ilk paralanmalar(ya da paralama-blme) olmaktadr. Da kynde ocuklar dahiKrte konuurlard. Biz bile renmitik, ama nahiyede neredeysetm ocuklar, Trke konuurdu. Bizim nahiyedeki ocuklardanfarkllmz, retmen ocuu olduumuz halde Krteyi biliyorve isteyerek konuuyor olmamzd. Bu, gze arpyordu.

ocukluumun burada geen srecinde, devrim ve darbeolgularyla karlatm. 1980 darbesi olduunda 1. snftaydm. Dar-be sonras gerekleen youn askeri operasyonlar, askerlerin okulubarnma yeri olarak kullandklarn, bu durumun bir gerginlik vekorku yarattn hatrlyorum. lk kez (Topuzlu Ky) bu kyde,gerilla (Devrimci) kavramyla ve kendisiyle tantm. Bu tarihlerde(82-83lerde) TKKO militanlar, gruplar biiminde kye gelirlerdi.

Bu kyden 84 ylnda Ovack ile merkezine tayin edilmemizevesile olan etkenlerin, militanlarn kye gelii ve operasyonlarngelimesi olduunu, yine halk ve babam gtrp sorguyaektiklerini hatrlyorum. Beinci snfn ilk yarsn ilede okudum.Farkl bir ortamd ve ehir havasn burada hissettim. Okul veilikilerde zorlandm, yabanclk ektiimi hatrlyorum. Eitim

mfredat

a

r gelmiti. stiklal Mar

n

n on k

tas

, ilk kez buradaezberletildi. Oysa kydeki okul, evimiz gibiydi. 15 Austos 1984Parti atlmyla balantl olsa gerek; tayinimiz, ksa bir dnemkalm olduumuz ileden, Tekirda-Hayrabolu ilesine karld.84 ylnn sonlaryd. Bu srete ben ve aabeyim (Bar), dedeminyanna nahiyeye geldik. lkokul beinci snfn ikinci dneminiburada okudum. Okul, olduka kolay gelmiti; rahatladm, hatta

snf birincisi olduumu, bayan hocamn (Dilber Kaya) beni oksevdiini hatrlyorum. Bu dnem anne ve babal, dede ve neneyapmaktaydlar. Dede ve neneyi (Alirza ve Sultan), aile-airet blmnde amtm. Nenemin hi Trke bilmemesi, dedeminse bilip de fazla konumamas, Krteyi (Zazaki) daha iyirenmemizi salad. Bu, aileden ilk ayrl srecimizdi. Nahiyeortamnn elikilerini, bu sreteki ocukluk arkadalklarnda

daha bariz grdm. Abim ile ky ocuklarna kar birlikhalindeydik fakat onun ailenin istedii ocuk llerine uymayan


34/331


yaklamlarna (sigara ime vs.) ve arkadalklarna tavr alm,aramzda kavgaya vesile oluyordu. Aileden uzak olu, ailekorumacln, onlara layk ocuk olma zelliklerini bu sretegelitirdi diyebilirim. Aileden kopu, duygusall ve aile

korumacln -ki bu ben de neredeyse lisede yatl okul srecinekadar devam etti- gelitirdi.Bu dnemlerde ilk kez Partiyi APOCULAR ismiyle duy-

duumu, bunun houma gittiini, hatta nahiyede bir duvara amurlaAPO diye yazdm hatrlyorum. Buna neyin vesile olduunuok fazla bilmiyorum. O dnem yaanlanlardan dolay, devleteolan tepki olabilir. Bu tarihte nahiyeye ilk kez elektrik geldi ve

cami yapmna baland. lkokulu burada bitirdikten sonra, onyamda (1985) Krdistandan ayrlarak Tekirdaa gidiyorum.Ortaokulu burada, Hayrabolu ilesine bal algaml kyndeokudum. Buras kltrel ve sosyal yapsyla, yine etnik unsurlarylaolduka farkl bir corafyayd. algaml ky, Trkiyedeki etnikdokuyu oluturan halklardan biri olan mslman Bulgarlarn(POMAK) yaad bir yerleim yeriydi. Halk, kendi arasndaPomaka konuuyordu. Konutuklar Trke az bile oldukafarklyd. Kyde ilk ve ortaokul, cami, marangoz ve demir doramaatlyeleri, mandra, kooperatif vs vard. Nfus dalm Krdistanllerine gre ok farklyd. Kyler arasnda, en az 300-500 hanefark vard. Geim kaynaklar tarm-hayvanclk ve zanaatkarlkt.Mevsimlik panayrlar, kermesler ve yal gre musabakalar

dzenlenirdi. Topraklar, bizimkilere gre daha verimliydi. Bier-dveri, ilk kez burada grdm. Topraklar binlerce dnmbuluyordu, bizde ise en byk tarla 100 dnm gemezdi. Her yeridzd, ovalkt. Oysa Dersimde, neredeyse her yer dalkt. Hay-vanlar, byk ve kkba olarak, bizimkilere gre ok verimliydi.Siyasal olarak halkn ounluu, CHP ve DSP yanlsyd. Ecevit(Karaolan) sevilirdi. Krdistana oranla buradaki imkanlarn ve

avantajlarn daha fazla olmasna karn, bu srecin doal olarak veistemimiz dahilinde gelimemi olmasnn ailede srgn psiko-lojisini oluturduunu grebiliyordum. Srgn edilmemi olsaydk,

babamn pek de lkeden kopmaktan yana olmadn, tam tersinebatya gitmeyi annemin dayattn hatrlyorum. Annem ile babamarasndaki bu fark; iinden km olduklar aileyle balantl birdurum. Babamdaki lke ball, topraa ve airetin daa olan

ballyken; annemdeki ka, buraya ailesinin Sivastan gelmi


35/331


aabeylerinin 70lerde batya almaya gitmesi, yine kadnnKrdistan koullarnda ezilmiliine kar bir tepki olarak zm bu gereklikten kata bulmasyla balantlyd. Bunlar, ondabatya zlemi douruyordu. Babama kalm olsayd, lkeden

kmazdk. Onun daa, doaya, havaya, suya ball, o yllardatutku dzeyindeydi ki; spor amal yapt avclk da bu tutkularylabalantl olarak geliti. Bu lke zlemi, Tekirdada kaldmzdrt yl boyunca, yaz tatillerinde bizi lkeye ekiyordu. 88e kadaryazlar, lkede birka kk tarla ektiimizi; biz ocuklarn da yaralma, yar elence maksadyla bu tarlalarda altn hatrl-yorum. Savan Krdistann her yerine yaylma gsterdii sreten

sonra, (89) gvenlikten dolay -ok zorunlu durumlar dnda- ailelkeye gitmedi.

Tekirdada okuduum ortaokul sresince, orasyla fazlacabtnleemedim. Okul durumum, orta derecedeydi. Dersimli, Krt-Alevi kkenli ve srgn bir aileden gelmi olmak, hakkmzdapotansiyel siyasi imajn uyandryordu. Bu durum, kimi faisthocalarn (Trke ve ngilizce hocas Vanl-Krt Hasan ve Kutsi

Kaya) bize nyargl yaklamalarna -snavlarda dk notvermelerine- ve bazen de iddet uygulamalarna neden olabiliyordu.Bu tr yaklam gsteren hocalarn derslerinde, pek baar gste-remedim. Bu srete, eitim ortamlarnda fazlaca aktif deildim.e bzlme, iten ie tepkilenme vard. Daha ok baarl olduumders ise, tarihti. Bunu hem aile ortamna -zellikle dedemle kal-

d

m srete onun anlatm

olduu eski cenk hikayeleri, airettarihi ve gemiimizi dinlemenin yaratt etki ve genelde ailefertlerinin tarih dersinde gstermi olduu baarnn ynlendir-mesine- hem de sol grl olan tarih hocamn (Mustafa Altnk)yaklamlarna balyorum. Yine tarihe olan ilgi, aslnda okfarknda olmadan yaammzn bir paras olan srgnler,katliamlar -1938 Direnii- iinden km olmaktan kaynaklan-

yordu. zetle, yaadklarmza kar ilgiliydim, nk yaa-mmz tarihti.Aile olarak Tekirdada bulunduumuz son yllarda (87-88),

Krtlk duygularmzn haylice kabardn, bu srete kan ilkKrte derginin byk bir merakla aln p incelendiini anms-yorum. Tm bunlar, srgn edili nedenlerini, Krdistan UlusalKurtulu mcadelesinden bamsz ele almyorum. Yaam bii-

mimiz, bu savala balantl olarak deiime uruyordu. 84tesrgn ediliimiz 15 Austos atlmyla balantlyd Krdistanl


36/331


olan ve toplumsal duyarll olan hibir retmeni, lkede brak-madlar. Hepsini batya srgne gnderdiler. Bu, asimilasyonauratmann farkl bir yntemi oluyordu. Ailede, 88lerdeKrtln gelimesinde -tarihsel,toplumsal,siyasal dayanakla-

rnn olmas yannda- gncel boyutta Byk ailede yaanandeiimin (siyasetin iinde yer olma ve aktifleilmesi anlamnda)koullandrmasnn nemli faktr olmutur. Mehmet Ali Erenin

bu srete (87) milletvekili seilmesi; yemin ettii esnada, yeminmetninin Trkle ilikin baz satrlarn okumam olmasnnmecliste yaratm olduu gerginlik ve buna benzer daha birokdurum-yaklam, otomatik olarak bize yansyor ve etkiliyordu.

Ailenin; M. Alinin siyasal etkinlik dzeyine endeksli gelienKrtl, 1991lere kadar devam etti. Ailenin bu sretekiKrtle gelien ilgisini ve bunun siyasallamasnn nesnel ve zneldayanaklarn belirttim. znel dayanak olan M. Ali Erenin, aileyietkilemesinin nedenleri ise; bir nceki blmlerde ele almolduum aile-airet gereiyle balantldr. M. Alinin hem ykselokul okumu (Avukat) olmas hem de ailesinin by olarak -Babasx Ahmet 84te vefat ettii iin- Byk aile tarafndanailenin doal sorumlusu olarak grlmesi (tm bunlar resmiyettenok fiili olarak geliiyor, aile-akraba evresinin ilkel airetmantyla bak as oluyor) ve bunlarn zerine milletvekilliigibi bir brokratln da eklenmesiyle, aile-airet zerinde nemli

bir etkileme ve ynlendirme gc oluyor.

Ortaokul yllarmda, (85-88de) aile yaamnda tank olduumve belli boyutlarda etkilendiim iki hadiseyi aktarma gereiduyuyorum. Batya srgn edilmeyle birlikte bende olduu gibi tmailede bir ie bzlmenin yaandn syleyebilirim. Babam,Krdistanda olduu kadar rahat deildi. Da kar gvensiz vepheciydi ve her an bir yerlerden zarar gelebileceini dn-yordu. Oysa lkede, bu kayglar fazla yoktu. Batda kalma sremiz

arttka kukular, kayglar da artyordu. Babamn anneme kargvensiz yaklam kendisini aldatmas noktasnda kayglyaklamas ve kskanl- ve bunun aile iinde atma gerekesiolmasyla beraber annemin intihar giriimi, aile ii huzursuzluun

balama sinyalleri oluyordu. Aileye yansyan bu sorun, toplumsalbir meseleydi. Olay karsnda duygusal olarak etkilendiimi syle-yebilirim. Annemin bylesi bir durumunun olabileceine inan-madm, kendisini srekli bu mesele karsnda savunduumu


37/331


ve aileyi korumaya dnkt. Evin ikinci ocuuydum, aabeyimolmasna ramen aile ii ciddi meseleler, benimle konuulurdu.Babamn benimle olan konumalarnda, annemi sulayc yaklam-larn reddediyordum. Bu hadise bende, duygusall, aile koruma-

cln -liseye kadar da devam etti- anneme kar acmay, zavallyaklamna kar fke duymay beraberinde getirdi. Ailenindalmasna, huzursuzluuna yol aan asl nedenin kendi kukularolmasndan dolay, babama kar, sevgi-fke karm bir duygugelimiti.

Dier bir hadiseyse; uyandrd etkiler ve gerekleme sre-lerinin akmas boyutuyla nemlidir. Benden drt ya kk olan

erkek kardeimin (Ula) yakalanm olduu lmcl rahatszlnailede yaratt huzursuzluk, o srete gelien ve zerimde etkisiolan nemli bir hadisedir. Bu durum, bende yine aile korumaclve duygusallk gelitirirken, niversite-meslek olarak doktorluutercih etmeme kadar yansmtr.

Lise Dnemi, slamla Tanma Ve Kopu:Liseye, stanbulun ile ilesinde, 1988 ylnda baladm. 50. Yl

lisesini, yl yatl (pansiyon-Devlet parasz yatl) olarak oku-dum. Buras, aileden kopuumun ikinci admyd. Lise srecindeokul baar dzeyim, yllara gre deikenlik gsterdi. Lise birincisnf, ortaokul kapallnn devam biiminde geti. Orta dereceli bir baar durumu sz konusuydu. Lise ikinci snfn ikinci dne-

minde h

zl

bir gelime kat ettiimi ve nc s

n

ftaysa bununartarak devam ettiini hatrlyorum. Bu deiiklii, iki etkenebalyorum. lki; ikinci snfta ergenlik ana girmi olmaylaortaya kan fiziksel ve ruhsal deiimin yaratm olduu zgvenve bu srete iine girmi olduum yeni slami renci ortamyd.Mezhepsel kken olarak, Aleviliin pratik gereklerinin yerinegetirilemedii bir aileden gelsem de, Alevi mezhebindenim. Bunun-

la yz seksen derece elien bir sunni-slam ortamla (Nakibenditarikat olduunu ok sonra reniyorum) tanyorum. te Alevi-liin ve aileciliin neden olduu ruhtaki dar, duygusal, bamlatmosferi ama, ruhta huzur ve dinginlii yakalama, yine kendimerdm kabuu krma bu dnemde olumaya balyor. Zihinselfaaliyet de bununla doru orantl olarak art gsteriyor ve bu daders baar dzeyini etkiliyor.

ile; Karadeniz kysnda, doal gzellii ve feneriyle n yapmturistik bir yerleim yeri Lise teyken Edirneli (Cemal) olan bir


38/331


arkadala, malarn (krlerin) kou sorumluluunu yaptk. Otuzkadar mayla bir yl ayn kouta onlara yardmc olma temelindekal, yaammda ilgin bir kesit oluyordu. Lise ikinci snf, slamieilimin glenmeye balad sreti. Alevi kkenli, Erzincanl bir

Arkadan (Cokun etin) onlarn iinde olmas, yine buArkadan mizacnn gzel huylu oluu ve okulun en alkanrencisi olmas, onun tercihlerinin yanl olmayacandnmeme neden oldu. Bundan dolay bir merak ve ilgininuyandn syleye-bilirim. zetle kimlik araynn sonucu olarak

bylesi bir merakn gelitiini sylemek, daha reel bir tanmlamaolacak. Son snfta ilikimiz derinleti. Hatta bu grubun stanbul-

skdardaki cemaat evlerine gitmeye kadar varan dzeyi buldu.UKMin en youn srelerini yaad, 90-91 yllarnda bu grupla

beraberdim. Benim onlarla birlikte olmam, Alevi-Krt ve Kominist bir milletvekilinin (M. Ali Eren) yeenini rgtlemi olmalar,onlar iin gururlanma vesilesi oluyordu. Bir gn, eski MSPmilletvekili ve 1980 darbesiyle hakknda tutuklama karar ktiin ngiltereye mlteci olarak snm olan Kadir Msrolunun91 ylnda skdarda, Aziz Mahmut Hdayi Vakfndakisyleisine katl-mtm. inde bulunduum grubun beni,Msroluna Filan zatn yeeni diye taktim ederkenkigururlanmalarn iyi anmsyorum. Bu grup, anti-Kemalist,Osmanlc ve Muhammedin snnetini esas almaktayd. Bunlaragre ulus yoktu, mmet vard. ounluu niversite rencisiydi

ve Nevehirliydiler. ngiliz dmanl ve Abdlhamit hayranlok barizdi. MGV (Milli Genlik Vakf) bnyesindergtleniyorlard. Camileri toplant ve eitim yeri olarak kullanyor,camiye Muhammet dnemindeki ilevini kazan-drmaya alyor,

buralar siyasallamann arac olarak deer-lendiriyorlard. Camide,ahlak kurallarna ters dmeyecek her trl faaliyet yrtebilirdi.MGV araclyla ideolojiyi zmsemi kadro yetitirmeyi

hedefliyorlard.Bu grupta beni iki yla yakn tutan etkenler nelerdi?

Paylamclk, gzel-iyi huylu insan aray, sosyal-adalet yaklam-lar, her insann tanrnn paras olduu inann (Vahdeti-vcut)danhareketle insan sevgisi. Ruhsal dinginlik, gnl honutluu, huzurve mutluluk....vs. Yaamlarnda snneti (Muhammedin ashabkiramyla iliki tarzn ve yaam biimini) esas alyorlard. Busrelerde be vakit namaz klyordum. badetin ruhta yaratt


39/331


(Allah) hissedip, onu ruhta yaamaya altm. Bu sreci bugndenele al p deerlendirdiimde, Olumsuz olmu, keke hi yaa-masaydm demiyorum. Yaam deneyimi ve anlay derinliikazanmamda, yine insan tanma anlama ve insan sevgisinin, Tanr

kavramnn iini doldurmamda bu srecin nemli katklar oldu. Busre sayesinde Tanrnn hangi toplumsal ihtiyacn rn olarakyaratldn daha iyi anladm ve bunun iini doldurduumusyleyebilirim. Salt bir Krt Alevi ailenin ocuu olarak bytl-m olsaydm, Trk sol etkilerden dolay dogmatizmin ve ematiz-min kiiliim ve mentalitem zerindeki etkinlik dzeyi, ok dahabaskn olacakt. Bu sre, yaam tecrbesini kazanmam ve bak

asn zenginletirmemi salad diyebilirim. Tabii ki, tm busonulara, bugnden baknca varyorum. Yoksa bunlar, o sreteaa kardm sonular deiller. Bu sonular, Savunmalardankardm sonulardan bir ksm biiminde yorumlanabilir.

Bu tarihe kadar -nedenlerini dier blmlerde belirttiim- aile-nin karlarn, kiisel karlarnn stnde tutan aileci yanm ar basarken, bu grupla ilikilenme sonrasnda aileyle atmalarm

balad. ocuklarnn slamc olmasn kabullenemediler. Babam,meslek tecrbesinden de kaynaklanan bir -retmen- yaklamlafazlaca zerime gelmedi ve bu yaklam sonu ald denebilir. Benigruptan koparmak iin, youn bir aba harcad. Babam yntemsizyaklam olsayd, duygusal bir tepkinin gelimesine neden olabilirve beni tmden gruba balayabilirdi. Sonuta kazanan aile oldu.

Gruptan kopuumun ok bilimsel gelitiini dnmyorum.Sanrm bendeki, daha ok huzur arayyd. Liseyi bitirdiim busrete (91 yaz) tatil amacyla anakkalede retmenlik yapan veeski Kawac olan Xdr amcamn yanna gittim. Buradakiortamn yurtsever ve duyarl oluu, yine Vedat AYDINnvurulduu srece denk gelii, bende Krt meselesine kar yenidenbir duyarllk gelitirdi.

Lise sonrasnda gittiim dershane srecinde, kendimi tmdenderslere verdim. niversiteyi kazanp okumak amacndaydm.Bu dnem, dzenin yrngesine girmeye baladm, ve

dershane baar dzeyimin iyi olduu bir sreti. Amata netleme,pratie yansyordu. Dershaneye stanbul-Bakrkyde gittim. Bura-daki ortam olduka kozmopolit bir zellie sahipti. Ortamla fazlacabtnleemedim. Kendimi tmyle derslere vermitim. Babam

bata olmak zere, ekirdek ailemin yaam felsefesi, ocuklarnokutup onlara gzel bir gelecek sunmakt Bunun sonucu olarak her


40/331


drt karde de okutulduk. Lisedeki ders baar dzeyimi genelolarak yazmtm. Yllara gre deiim gsterdi. Lise sonda Fizik,Kimya ve Matematikte baarlydm. Tarih dersindeki baardzeyiyse, yl boyunca performansn koruyordu. niversite

ncesi babam, sanrm szel (Tarih vs) eilimimi hissetmi olsagerek, benim avukat, aabeyiminse doktor olmasn isterdi. Omhendis oldu, bense Hekimlik (Di Hekimlii) okudum. Hekimliktercihine beni iten etkeni, kardeimin geirmi olduu rahatszlkla

balantl olarak amtm. Dersane srecine ilikin deinilebilecek bir husussa, bu sreci para karl zel okul statsnde okumuolmamdr. Yani devlete ait bir kurum deildi. Muhakeme yapmay

(akl yrtmeyi), ezberlemeden olgular, yasalar (evrensel) kavra-may burann eitim anlaynn sonucunda rendim. Oysa devletokullarndaki mentalite, tamamen ezbere dayalyd ve bireyyaratmaktan ok, yn yaratmaya dnkt. Olduka kalp ve bilgihamall yaptran bir eitim anlay vard.

niversite, Aray

lar Mcadeleyle Tan

ma Ve Hayat

92 ylnda, stanbul niversitesi Di Hekimlii fakltesinebaladm. Ailemin liseye baladm (88) yl stanbula tayinedilmi olmasndan dolay, niversite srecinde aileyle birliktey-dim. Ekonomik sorunlar, babam retmenlik meslei dnda ek iyapmaya itmiti. 90lara kadar ek i olarak pazarlamaclk yapyorve bu tarihten sonra aile iin bir gelir kaynana dnen zel ders

verme ii balyor. Yine annem ilk kez 90larla konfeksiyonda iiolarak almaya balyor. niversitenin ilk yl, kendini tmylederslere vermekle geti. Eski slami gruptan bazlar, yeniden ilikikurmak istediler, fakat onlar reddettim. Amacm okulu bitirmekti.lk yl, baarl bir renciydim. Aratrma Klub yesi olmakla

beraber, yaamm evden-okula, okuldan-eve erevesi ile snrlyd.Okul ortamnda, ksmi oranda Anadolu ve Krdistan dan gelen az

gelirli aile ocuklarn yannda, ounlukla ekonomik durumlarortann stnde olan aile ocuklar mevcuttu. Kk burjuva yaamtarz, ok hakimdi. rencilerin yaam felsefesi; okulu bitirip, biran nce dzende yer almakt. Toplumsal duyarllk, fazla yoktu.Okulun eitim anlayndaysa, bireysellik dayatlyordu. Hekimlik,toplumsal duyarllk isteyen bir meslekken, asl amacyla elien birdurum yaratmt sistem. Ticaret mant, hekimlik ahlakna(deontoloji) baskn gelmiti. Bu da kapitalizmin cilvesi oluyor.


41/331


tayd; bir ka Trk Sol (SP, DHKPC, TKP-KIVILCIM, EMEP,Dev-Yol bu rgtlerin niversite genlik rgtleri) grubu, fazlacasiyasallamam olan ve giyim-kuamlaryla geleneksel llerdeslam srdren kesimi arlkta olmak zere slamclar (Nur

cemaati), dar grup biiminde radikal slamclar, fazlaca rgtlolmayan lkcler ve 94te kesintiye urayan genlik rgt(YCK) araclyla Parti.

niversitenin ilk yl kendini okula vermekle getiyse de; itenie sorgulama devam ediyordu. slamclardan kopmutum. Birey-selliin ve dzen etkilerinin en youn olduu koullardaydm.niversite birinci snfn sonunda yaz tatili srecinde, kitapda

alm olmam, farkl kaynaklar okuyup-aratrma imkan bulma-m salad gibi, farkl bireylerle konumak-tartmak ynndekiaraylarma da hz verdi. Bu srete gelimi olan, 2 Temmuz 1993Sivas-Madmak oteli katliam bir duyarllk gelitirdi. Bu solduyarll olan bir eyleme ilk katlmd. kinci snfa balarkenaraylarm deimi, sosyal adan daha da aktif olma durumugelimiti. Ders baar dzeyim olumluluunu korumakla beraber,

slami ortamdan kopula aa kan boluu, kltrel-sanatsaletkinliklere katlm, mzik (gitar-saz alma) ve iir yazm gibientelektel etkinliklerle doldurma biiminde geti. Sol-demokratzellikte olan bir grup arkadala, Kltr Klub kurma faaliyetinegiritik. kinci snfta (94) farkl olarak ok ksa bir sre zarfndaYCK ile tantm. Tanmaya baladm sre ok ksa bir zaman

dilimini kapsamas

na ramen, o gnn renci eylemliliklerinegre radikal denebilecek birka form ve korsan gsteriye katldm.slamc olmasaydm ve Krdistanda bym olsaydm, oknceleri Partiye (PKK) katlrdm. Daha 85lerden sonra isminiduyduum srelerde, ailenin Krt-Sol eiliminden de kaynaklolarak- Partiye kar sempatim vard. Bendeki bu zemin,araylarmn depretii, yine slami etkilerin byk oranda krld

94 yl koullarnda genlik rgt (YCK) ile ok fazla bir kaygduymadan tanmay getiriyor. 94 koullarnn okul komitesi olanYusuf (Hebun arkada, sanrm Amede katldktan 2-3 ay kadarsonra ehit dyor) ve onunla birlikte bir grup Arkadan kyapmalar; bunlarn yerini dolduracak kimsenin kmam olmas;benim aktif YCK faaliyeti yrtme kararn vermi olduum 1996ylna kadar, okuduum alanda YCK faaliyetlerini sekteye

uratmtr. 1996 baharnda, aktif rgtllk faaliyetine baladm4 snfa kadarki sreci; nc snfta eliki ve atmalar ite


42/331


yaamama ramen daha ok kltrel sanatsal etkinlikler ilegeirerek ve 95 sonunu HADEP seim almalarna katlarakgeirdim. Bu srece; dzen etkileri ile ailenin baskn gelmesindenkaynakl olarak aktif sorumluluk yrtmeyi gze alamama ve dier

taraftan farkl etkinliklere katlarak vicdanen kendini rahatlatmasreci denilebilir.1996 yl, yaammdaki dnm yl oluyor. 96, YCKde aktif

sorumluluk alma, ksmi i hayatna balama ve kadnla duygusalilikinin balama yl oldu. Tm bunlar -aktif rgtlenmeye geii-nedenleriyle sorgulayacak olursam; znel ve nesnel (gnceldeiim) dayanaklarna ilikin unlar syleyebilirim:

a-znel durum: Ruhsal durumumu, kendini tanma-anlama veyeni kimlik edinme noktasndaki araylarm belli ynleriyle atm.Bu, znel durumun genel boyutunu oluturuyor. Etkili olanfaktrlerden bir dieriyse, 94 ylnda krsala k yapmadan aznce, okul sorumlusu olmam ynnde teklifte bulunan YusufArkadan, ksa bir sre sora ahadet haberini iitmem oldu. Buhaber, duygusal olarak etkisini hissettiriyordu. O koullarda henzmcadeleyi tanmada ok yeni olmam, sorumluluk nerisini gerievirmeme sebep oldu. Bu, ihtiyaca cevap olamam olmadandolay eziklik yaratt gibi, bireyler yapma istemini douruyordu.

b-Nesnel Durum: Ruhsal durumum yukarda anlatm olduum biimdeyken, beni daha aktif olmaya iten nokta, o gnnTrkiyesinde ve niversitelerde yaanan gncel siyasal deiimler

oldu. Somutlatracak olursam; 4. snfta niversite renimharlarna, Krdistanda yrtlen savala balantl olarak %350zam yaplmt. Buna kar, Trkiye solu genlii nclndetepkiler rgtlendirildi. Bu tarihe kadar ciddi bir muhalif tutumgelimemiken, ilk kez 3000-5000 kiiyle niversitelerde eylem-lerin gelitirilmesi, farkl bir atmosfer yaratmt. Birey olarak bende Krt, duyarl bir insan ve yurtsever olarak bu eylemlere katldm.

YCK ise bu eylemlere katlmamt, henz 1990lar yaamak-taydlar. Alk grevleriyle, akademik-demokratik sorunun zm-ne ilikin balatlan eylem, dalga dalga byyerek 96nn ilkaylarnda stanbul niversitesi igaline dnt. Gnlerce sren

polis-renci atmalarna, en nlerde katldm. Tuhaf bir duygu, beni bu eylemlere ekiyor ve en nlere itiyordu. Bu atmalar,neredeyse ilk kez devlete-dmana pratik kafa tutuum-ynelimimoluyordu. Frantz Fanonun lk kurun teorisi ni bu basit


43/331


medii ynleri aa karyordu. Bu durum, 98de aktif katlmmavesile olacak etkenlerden biri olacakt ayn zamanda. Savalakendini yaratma... te bu koullardaki ruhsal deiimle birliktekendine gven geliince, YCK rgtlln bu alanda gelitire-

bileceimi dnme ve bu temelde sorumluluk stlenme kararnvererek, aktif mcadele srecine girmi oldum. Yine bu eylemliliksrelerinde tantm, daha ncesinde Dev-Yolun genlik rgt-lenme faaliyetlerinde olan (renci koordinasyonu) ve 98de Par-tiye birlikte potansiyel katlm saladm Munzur Arkadala (.....)aramzda duygusal iliki geliti. Bu iliki, bir ok ynyle ele alpdeerlendirebileceim, kendimi ve kadn daha yakndan tandm

ve bir ynyle -bizi mcadeleye tayan etkenlerden biri de buoldu- diyebileceim, bu dnemlerdeki yaam gereim olmaktadr.Yine ileride deineceim, amatr dzeyde de olsa ilk di hekimliihayatm, bu srete balyor ve o da katlm tarihine kadar sryor.96-98 srecine zetle; mcadele- kadn ve i sreci denebilir.

Nesnel durum bal altnda ele almak gerekirken yazmnunutmu olduum, 96 koullarnn Trkiyesinde yaanan gncel

siyasal deiimlerden olan 1996 yl 1 Mays da deerlendirilmesigereken bir husus oluyor. 1977 yl 1 Maysndan sonra, stanbulda ilk kez 200 bin insanla 1 Mays kutlanyor. Bu durum,aslnda Trkiyede geliebilecek devrim asndan bir umutoluyordu. lk kez bu tarihte, PKK Trkiye Partisidir sloganndergilerde grmeye baladm.

Tm bu nedenlerden dolay

, YCK ile 96 Nisan

nda aktif ilikiisteyerek rgtleniyorum. Parti dkmanlaryla (Krdisanda ZorunRol, Manifesto, Parti Tz vs) bu dnem grm olduum ksasreli YCK eitiminde tantm. apa alan (okuduum faklte) YCKsorumluluum, 97 Ocak aynda YCK Merkez Komitesinin operasyonyemesine kadar devam etti. Merkez tasfiye olunca, alternatifsizliksonucu, iinde yer alp bir sre sorumluluunu yaptm drt kiiden

oluan niversiteler aras Koordinasyon Komitesinde yer aldm. 97sonlarna kadar bu faaliyetteydim. Benim amdan olduka hzlgelien bir sreti. Ksa bir srede, rgt merkezine kadar gelmiolmann farkl sanclarn yaadm. 1997/14 Mays operasyon sreci,youn eylemlerle karlk verme grevini bize dayatyordu. 97ortalarnda Parti nderliiden geldii sylenen talimat-ki bu daYCKnin askeri eylem yapmamas, niversite genliinin Trkiyeli

kesimini demokratik mcadele tarzyla rgtlenmesi ve bu vesileyledernek vakf ama vs almalarna hz verilmesi gerektii


44/331


zerineydi-dorultusunda ben ve birka arkada, u anki ismi GKM,(Genlik Kltr Merkezi) ve o dnemki ad DGD(DemokratikGenlik Dernei) olan dernein kuruluu ve ilk alma faaliyetleriniyrtmek iin, legal-demokratik sahaya gei yaptk. Katldm tarih

olan Ekim 98e kadar bu kurumun faaliyetlerindeydim.

niversite Okul Eitim Durumuma likin:nc snfa kadar, henz rgtsel almalara girmediim iin,

baar dzeyi iyi llerdeydi. Faklte be yllkt, nc snftahasta tedavisi olan klinik dersler balyordu. Drdnc snfn ilkdneminde baar dzeyi iyi saylrd. kinci dnem, YCK

faaliyetlerine baladm iin aksattm. 96-97 renim srecinde,rgtsel sorumluluktan dolay (YCK Koordinasyon Komitelii) kay-dm dondurarak 5. snfa ara verdim. 97-98 ylnda legal-dernekalmasna geince, kaydm yenileyerek beinci snfa baladm. 28ubat 1998 MGK kararyla niversiteler geneline, trban giyimi vesa-sakal uzatma yasa getirilmiti. Sam uzun ve bal olduu iin,

yeni niversite ynetmelii gerei olarak, dnem sonu s

navlar

na bubiimde giremeyeceimin sylenmesi karsnda, bu durumu protestoeden bir tavr sergiledim. dare tarafndan arlan polisin beni snfdna karmasna Trk Solundan olan baz arkadalar da mdahaleetti. Yine snava alnmadklar iin tepkili olan trbanl ve sakallslami rencilerin de bu olaya karmalaryla olduka abuk

byyen, bizim okuldan dier niversitelere kadar yaylan hadise-

lerin sonucunda, Partiye katlacak olmann da verdii rahatlkladiplomay almadan niversiteden ayrlm oluyordum. Partiyekatlmadan az nce, 98 Eyll ay civarlarnda, Partiye katlmakzere k yaptmn anlalmamas iin, Hastalk bahanesiyleyurtdna kyorum diyerek, kaydmn sresiz dondurulmasna ili-kin mraacat yapmtm. Okul durumum bundan ibarettir.

Ve Meslek Hayatma likin:Liseye kadar, yaz tatillerinde ksa sreli olarak bfelerde ve tekstil

atlyesinde altm. niversite srecinde, iki sezon kitapda al-mam dndaki ciddi anlamda mesleki almam, okuduum blmolan Di Hekimlii zerinde oldu. Diploman olmadan dahi, zelklinik ve dispanserlerde cret karl nbeti hekim olarakalabilme imkann, 96 ylndan katldm 98 ylna kadar kullan-dm. Bu srete alrken -meslein sistemden kaynakl olarak


45/331


yapmaktan ok, kendimi geindirebilecek kadar elde edeceimparann hesabn yapyordum. Ayrca hekimlik yaptm stanbulsemtleri olan Nurtepe, Okmeydan, G.O.P, Gazi mahallesi gibi yerler,yoksul-emeki halkn, yine Alevi ve Krdistanl kesimlerin youn-

lukta olduu semtlerdi. Bu insanlardan para almak zorunda oluum,zoruma gidiyordu. Sistemin tm kurumlar dahil, okuduum be ylboyunca alanmaya allan bireycilik ile azami kar hrs anlay,halkmn durumuyla yz yze gelince -hasta tedavisi sonrasnda-souk bir gereklik olarak yzme arpyordu. Halkm soyamyor-dum, onlardan para almak hrszlk gibi geliyordu. Salk gibi insanahizmetin esas olmas gereken almalarda, karn esas alnmas

zorlaycyd. Partiye katl etkenlerinden biri de, elimin bu ie paraalmaya- almasnn beni gtrecei sonutan rkm olmamdrdenilebilir. Ne de olsa iki yllk hekimlik pratiimde, tam anlamylabir dii olduum sylenmese de, ii yrtebilecek dzeyde olduu-mu gryordum. Bu noktada kendime kar gvenim vard. Partide-gerillada- hibir ey yapamazsam bile, onlarn di sorunlarnhallederim dediim zamanlar da oluyordu. Gerilla benim iin

kutsald, onlar iin yaplan herey, vicdani olarak beni rahatlatyordu.

Partiye Profesyonel Katlm:En son legal-demokratik sahada (DGD) faaliyet yrtrken, 6

Ekim 98de Romanya zerinden Partiye katldm. Katlmma vesileolan etkenleri amak istiyorum. Belli boyutlaryla niversitede geli-

en YCK rgtlln at

m, fakat bunun biraz daha irdelenmesigerekiyor.Yaam izgimde, bak asna gre farkl ekillerde deerlendi-

rilebilecek durumlar var. Krt-Alevi kkenli bir aileden kp slamievreyle bir dnem kalmak, oradan koputan sonra doan boluuniversite okumakla doldurmak isteyen, fakat buradan da gerek ailekurumu iin kendini feda eden kiilik ve yaam duruu (yatl okul

ortam) gerekse de slami ortamn kiiyi ie dnkletirmesininortaya kard kiilik zemininin niversite ortamnn saladgreli bireysel zgrlk ortamyla birlemesi sonucunda -tpkSavunmalarda, nderliin kapitalizmin dou aamasndaki bireyci-lii ele alndaki tarihsel-toplumsal zmlemedeki biimiyle;yllarca bask altnda tutulmu bireyin kapitalizmin sunduu imkan-larla kabuunu krarakahlana kalkmasyla Tanrsal gce ulamas

tespitine benzer- bylesi bir durum yaand. inde bulunduumortam ile kendi aramdaki mesafenin uzakl potansiyeli (gerilim


46/331


stres) arttryordu. Bu potansiyel, beni araya ve g olmaya sevkediyordu. G araymn yn, kltrel-sanatsal ve entellektel

biimle bezenmi olsa da, (sa uzatma, gitar vs) dzene dnkt.Fakat dier taraftan o topluma benzeyemeyeceim, o toplumun yesi

olamayacam da gaipten gizli bir g, (PKKnin etkinlii, siyasalve ideolojik gc oluyor) kulama fsldyordu. Ben Krttm, bunuinkar etmek kendimi inkar anlamna gelecekti. zetle yaadmdurum, tam anlamyla kimlik bunalm olmaktayd. Doru adresinPKK olduunu, zaman bana adm adm gsterecek ve onunla olmagcn de verecekti. YCK sreci dahil olmak zere sonrakisrelerde de devrim ile dzenin youn savamn, kiiliimde

yaadm. Dzenin yrngesine, niversite araclyla oturmak ze-reyken, kopu kararn verdim. Bu, bir tercihti ve vicdan meselesiydi.Ya PKK ile kimliimi bulup, kendini-ulusunu inkar etmeden onurlu

bir lmn sahibi olacaktm ya da Parti, halk, ulus, ideoloji gibikavramlarn kendisi iin fazla bir ey ifade etmedii, bir dzen

bireyinin en ok deer verdii kurum olan aileyi dahi hie sayan,kendini ve toplumu tmden reddeden bir birey olarak insanlktankmay gze alacaktm. Benimkisi bu ynl bir tercih oldu. Snfkarakterimi, aile-airet gereimi amtm. Belki de benim duru-mumda olan birisinden beklenen ve bu durumda en gerekigrlebilecek olan davran biimi, reformist kk burjuva Krtyaklamna ynelmem olurdu. Bunun ad da yurtsever bir doktorolmak, yani dzenle devrimin ahsnda kucaklatrld bir kiilik

tiplemesi sergilemek olacakt. Bende tersi bir durumun gelimesininnedenleri var. Aile ve akraba evresinin Krt geinip, mcadeleningerilemeye balad srete hereyden el etek ekmeleri, beni geriekmekten ok ileri iten, sevk eden bir etken oldu. Bu, ideolojikolmaktan ok, duygusal bir tepki olarak geliiyordu. Anlama-kavrama dzeyi vard, fakat ok snrlyd.

YCK ile rgtlenme srecinde, fiziksel grnmme baknca

dman bile PKKli olamayacam sylerdi. Nitekim 96 yl 6Kasmnda YK protesto ederken, Dev-Yolcularn yaptklareylemde onlarla birlikte gzaltna alndm. YCKli olabileceim,dman tarafndan hi dnlmedi. zetle bu srete, dzenin aretkileri vard. Fakat araylar bireysel dzeyde de olsa mevcuttu.Zaman ilerledike i duygulardan syrlyor, gereklik gndemegeliyordu. Yaam olgusunu tanmada bir toyluk ve yzeysellik ha-kimken, iin macera yn ve duygular daha baskn kyordu.


47/331


Katlmmda, kadnla olan iliki ve onu tanmak istemi belirleyicifaktrlerden olduu iin, bunu ama gerei duyuyorum. u ansaflarda yer alan, ayn okulu okuduum Dersimli Munzur kod adl bayan arkada ile aramzda YCKli olmadan bir sre nce balayan

duygusal iliki, ikimizi de bir biimiyle bugnlere kadar getirdi. Bu,kadnla ciddi dzeyde girmi olduum duygu dzeyindeki ilk yaknilikiydi. Daha nce, platonik biimde baz etkilenmelerim olmutu,fakat pratiklememilerdi. Bu iliki ile kadn daha yakndan tan-mam, onunla iliki biiminin niteliinin ve dzeyinin kii ve kiilerinereye gtrebileceini somut sonularyla grme ya da hissetmedurumum geliebildi. Kadnla iliki, bir nevi turnusol kad olu-

yordu. yllk YCK pratiinde, stelik bunu her anlamda savamnen youn olduu bir ortamda (rgtsel) yaam olmann derinelikilerini yaadm. Ya rgtten bu iliki ile kopup, dzeni tercihedecek ve Doktor-ifti olarak yaayacaktk -adna yaamdenilebilirse- ya da onurlu, vicdanl bir tercih yapmak durumun-daydk. Bylesi ince bir yol ayrmnda tercih gelitirdim. Dzenitercih etmek, felsefik anlamda lm olacakt. Katldm tarihte,

henz 9 Ekim komplosu gelimemiti. Balkanlara karken, bylesi bir srecin geliebileceini hi tahmin etmemitim. 6. Kongrearifesiydi. Kongreden kkl deiiklikler bekliyordum. Tabii ki,bugnk biimiyle demokratik siyasal dnm stratejisi gibi somutdeil, ama savan krsaldan ehirlere ynetilmesi, IRA tarz ehireylemlerinin gelitirilmesi gerektiini dnyordum. Bariz bir

t

kan

kl

k her alana yans

yordu. ki yolu vard

; ya sava

daha iddetli bir biimde batya tarmak, oradakileri de kapsamak ya dademokratik mcadele yrtlerek sanrm somut biimi olan askeriizginin meru savunma pozisyonda tutulmasyd- geliim salamak-t. 97-98 srecinde grev aldm legal-demokratik alma ahsnda(DGD), zellikle de 96dan sonra n plana karlan Parti olarakTrkiyelileiyoruz syleminin yaam bulmas iin, savan olumsuz

etkilerinin Trkiye cephesindeki yansmalarnn azaltlmas gerek-tiini dnyorduk. Parti nderliinin Savunmalarda stratejik vetaktik deiimin ne olmas gerektiine ynelik ortaya koyduudeerlendirmeleri, o dnem yaadmz elikilerin zmn ier-mektedir. O dnem anlaymz, sanrm ya ok youn bir savala yada sava durduracak demokratik bir mcadele ile zmn gelie-ceine dairdi. Fakat salt ikisinden birisine dayanma, salt birisinden

tutup yola kmann pratikte sapmaya gtrd ortada. Partinderliinin yapt sentez oluyor Askeri sava izgisi meru


48/331

nsan En yi Kendisi

Umudun Sesi - Özgür Kadın Akademisi

Documents