Uluslararası Bursa Tasavvuf l(ültürüisamveri.org/pdfdrg/D193342/2005/2005_TURYANH.pdf · 2015-09-08 · Edirne' de Şeyhini Ziyareti ve Bursa'ya Yolculuk: İsmail Hal

l (J.JJ '1 L

. Uluslararası

Bursa Tasavvuf l(ültürü Seınpozyuınu

4

BURSA KULTUR SANAT VE

TURIZM VAKFI

BURSA KÜLTÜR SANAT VE TURİZM VAKFI BURSA IdTAPLIGI 18

Uluslararası Bursa Tasa11vuj Kültiirii Scmpozyumu 4

ISBN ...-975-7003-16-6

B irinci Basım Eylül2005

Ya)luıa Hazırlayan

Mehrned Temelli

Baskı

F.Özsan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.

İzmiryolu No:221 Beşevler 1 BURSA

Tel: O (224) 441 33 82

e-mail: [email protected]

Açıkhava Tiyatrosu Yanı, Kültürpark 1 Bursa Tel: (O 224) 234 49 12 (3 hat)

Faks: (O 224) 234 49 ll E-posta: [email protected]

İsmail Haldcı Teldce ve Haziresi Hasan TURYAN

Asıl konumuz olan İsmail Hakkı Bursevl'nin tekke ve haziresinden önce özet halinde de olsa bir nebze hayatından bahsetmek uygun olacaktır.

İsmail Hakkı Bursevi

İsmail Hakkı, meşhur "RuJıu'l-Beyan" tefsirinin müellifidir. Babası Mustafa Efendi İstanbul Aksaraylıdır. 1652 senesinde Esir Ham'nda çıkan büyük yangında Aksaray'daki evi ve eşyalan yandığından sıkıntıya düşüp, İstanbul'dan bazı alaaba ve yakınlannın bulunduğu Aydos'a gitti. İsmail Hakkı, 14 Eylül1653 Pazar günü, Aydos'ta dünyaya geld~. 1 .

İsmail Haldq, üç yaşına geldiği zaman Şeyh Seyyid Osman Fazli Efendi Hazretleri'nin elini öptü, hüsn-i nazanna mazhar oldu2, yedi yaşİnda iken annesi Kerime hanımı kaybedince onu babaannesi büyüttü, babası da bu arada vefat etti ve Aydos'ta defnedildi

1 İsmail Hakkı Bursevl. Silsilentime-i Celvetiyye, Süleymaniye Ktp. Halet Ef. Böl. nu. 230. vr. 96b.; İsmail Hakkı Bursevi, Silsileniime, Latin harfleriyle sadeleştiren Bedia Dikel, (tsz), 88, 93; İsmail Hakkı Bursevi, Üç Tuhfe Seyr-i Süluk, Hzn. M. Ali Akıdil, Tuhfe-i Ömeriyye, İstanbul 2001, 15; Mehmed Şemseddin, 'Bursa Dergiihları Yadigiir-ı Şemsf, Bursa 1997, 175; Karnil Kepecioğlu, Bursa Kütüğü, BYEBEK., Genel nu: 4520, IV350'de 6.11.1653 Pazar günü doğmuştur denilmektedir. Buradan da anlaşılmaktadır ki Hicri tarihi Rumi'ye çevirmelerde bazı farklılıklar vücuda gelmektedir. Hüseyin Vassaf, Kemiil-name-i İsmail Hakki, Arasta yayınları Bursa 2000, s. 8'de ise Pazartesi günü doğduğunu yazmaktadır.; H. Kamil Yılmaz, Azfz Mahmud Hiidfıyf ve Celvetiyye Tarfkatı, İstanbul 1980

241; Talırir Heyeti, "İsmail Hakkı", İA, Vıı/1114; Bursalı Mehmed TcTh.ir, Osmanlı Müellifleri, Ankara 2000, U28; Ramazan Muslu, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf(18. yy.), İstanbul 2004, 442; Ali Namlı, İsmail Hakkı Bursevf, İstanbul 2001, s. 34

2 M. Şemseddin, age, 175; İsmail Hakkı Bursevi, Silsileniime, 88; Kemiil-name~i İsniail Hakki, 8

338 ULUSLARARASI BURSA TASAWUF KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU

Tahsili: İsmail Hakkı, beş yıl süren ilk tahsilini Aydos'ta Şeyh Ahmed Efendi'nin yanında tarnarnladı.3 On bir yaşına geldiğinde Edirne'de Şeyh Abdülbald Efendi'nin yanında yedi sene kaldı.4 Ondan sarf, nahiv okudu.5

İsmail Haldu, hacasından işittilderini kaydetrne alışkanlığına sahipti. Bu usulden çok faydalandı, bütün ldtaplannı kendi el yazısı ile yazdı.

İsmail Haklu, on ild yaşında va'za başladı.6 -Yirn1i yaşında Edirne'den İstanbul'da Osman Fazll Efendi'ye gitti. Osn)an Fazli Efendi, onun üstün zekasını fark etti. O'na daimi zildr ve riyazat fo:vsiye edip, elini alnına koydu. "Senin istidadm gelmiş" diyerek besınele-i şerifeden sonra sfıre-i Fatiha'yı okuyup nefh etti. Sonra Celvetiye yolu üzerine -Üsfıl ve adabı öğretti.7 O'na bey'at verip evrad tayin etti ve savm-ı daim ve halvet tavsiye etti. Zeyrek Camii'nde tamamladığı halvette gücü kuvveti yettiği kadar gece-gündüz zildrle meşgul olan İsmail Haldu, halveti bittikten sonra dervişterin yemeklerini pişinnek, zaviyeyi süpünnek, yemekten sonra sofrayı temizlernek ve kaplan yıkamak gibi hizmetlerde bulundu.8

İsmail Haklu, Osman Fazli Efendi'den fenn-i adab ilminden başka kelarn ve iki defa da feraiz okudu. Kurra hafızı Muhammed Efendi'den tecviddiğer bazı hocalardan Farsça dersler aldı.9

Meşhur hattat Hafız Osman (öl. 1110/1698) Efendi'den güzel yazıhüsn-i hat- dersleri aldı. Mfısild üzerinde etüdler yaptı, Aziz Mahmud Hüdayi'nin birçok ilahilerini besteledi.ıo

İrşad Görevi İle Üsküp'e Tayini: Yirmi üç yaşında iken tal1silini ve seyr ü sülfıkunu tamamlayan İsmail Haldu, Celvetiye halifesi olarak Üsküp'e tayin olundu.ıı

İsmail Haldu Hz., 1676'da Üsküp'de 24 yaşında iken Üsküp'ün ileri gelenlerinden Şeyh Mustafa Uşşald'nin luzı Afife Hanım'la evlendi ve altı yıl burada il<arnet etti. Bu sırada muhtelif camilerde va'z etti,. isteyenlere zahiri ilimiere dair dersler verdi. İsmail Haldu Efendi'nin derslerini büyül<

3 Bkz. Tamamü '1-Feyz, vr. 217a.; Yurtsever, İsmail Hakkı Divô.nı, Bursa 2000, 4; M us! u, Osmanlı Toplumunda Tasavvıif(18. yy.), 442

4 Bursevi, Tamamii '1-Feyz, vr. 217a.; Kemô.l-name-i İsmail Hakkf, 8; Yurtsever, İsmail Hakkı Divô.nz, 4; Ali Namlı, "İsmail Hakkı Bursevi", DİA, XXIII/102

5 Tulıfe-i Ömeriyye, Hzn. M. Ali Akıdi1, 16; Ali Namlı, "İsmail Hakkı Bursevi", DİA, XXIII/102

6 Turyan, age, 77; Namlı, İsmail Hakkı Bursevf Hayatı, Eserleri tarzkat anlayışı, İstanbul 2001, 37; Tulıfe-i Ömeriyye, 16; Kemô.l-name-i İsmail Hakkf, 8

7 Tulıfe-i Ömeriyye, 16; Turyan, Bursa Evliyô.ları ve Tô.rilıf Eserleri, 77; Kemô.l-name-i İsmail Hakkf, 8; Namlı, age, 37

8 Namlı, age, 40 _ 9 Turyan, age, 78; Bursevi, Üç Tulıfe Seyr-i Süliik Tulıfe-i Ömeriyye, 16; Namlı, age, sa 38-39 10 Tulıfe-i Ömeriyye, 16; Turyan, age, 78; Kemô.l-name-i İsmail Hakkf, 36 11 Namlı, age, 40; Vassaf, Kemô.l-name-i İsmail Hakkf, 10; Bursevi, Kenz-i Mahfi, 8

iSMAiL HAKKI TEKKE VE HAZiRESi 339

bir topluluk taldp etti. Burada; "Nulıbetü'l Lettiif' isimli ilk eserini yazarak neşir hayatına başladı. 12

Üsküp'ten Köprülü'ye tayin olan İsmail Hakkı Hz., Köprülü'de 14 ay kaldı.

İsınail Hal<lcı Köprülü'de. iken Köprülü, KıratoJJa, İştip ve Ustunmıca hallcı onun ıi1üftü olmasını hacası Osman Fazli'den talep ettiler. Osman Fazll Efendi, "Mü.ftü tal...-vti e/ıli oluı~ fakat takPti e/ıli müftii olmaz", "Şeylıler

mü.ftü olmaz" diyerek bu talepleri reddetti ve ınüridini de ınüftülükten men etti. 13

Usturumca'dald Hayatı: İlnu ve ahlal<l faziletini haber alan Usturuınca al1alisi amın Usturumca'ya memur edilmesini mürşidi Osman Fazll' den rica ettiler. 1682 tarihinde hacasından aldıldan onay üzerine de ailesiyle beraber O'nu Usturumca'ya götürdüler. İsmail Hal<lcı, burada kaldığı üç sene içinde, va'z u nasihat ve ders vermeye devam etti. Ayrıca Köprülü'de iken yarıya yalcınını hazırladığı Lütfullah en-Nesefi'nin el-Fıklıü'lKeydtinf adlı eserinin şerhini de taınamladı. 14

Edirne' de Şeyhini Ziyareti ve Bursa'ya Yolculuk: İsmail Hal<lcı, 1684 sonlarında, IV. Mehıned'e nasihatte bulunmak üzere Osman Fazll tarafından Usturumca'dan Edirne'ye çağrıldı. Bu davet üzerine Edirne'ye giden İsmail Hal<lcı şeyhiyle birlikte ilk defa saraya gitti. 15

Bu tarihte Osman Fazll'nın Bursa hallfesi Amasyalı. Şeyh Sun'ullah Efendi öldü, onun yeıine tayinle Mayıs 1685 Cumartesi günü Bursa'ya gelen Hal<lcı Efendi, 33 yaşında Celvetiye Tekkesine şeyh oldu. 16

Hal<lcı Efendi Bursa'ya geldiği valdt hayli sılcıntılar çekti. Zaruri ihtiyaçlarını karşılamal( için tesbih ile ldtaplanndan bir lcısnunı satınal( zorunda kaldı. Bir gece rü'yasında Şeyhi kendisine ild sene daha sabretmesini söyledi. Bu rü'yadan sonra İsmail Hal<lcı, riyazat ve ınücahedesini artırdı, yeme ve içmeyi azalttı. Yerin altında loş bir hücrede kendini ibadete verdi. Günde bir defa her gece bir parça kuru ekınel<le iftar etti, haftada bir kere de bir miktar su içti. Her gece esma-i müfrededen yüz yirn1i bin ismi zikretti.17

Bursa'da bulunduğu sürede İsınail Hal<lcı, Ulu Cami, Orhan Can1ii ve Kaygan Camii'nde va'z ve nasihatlerde bulundu, dergahında tefsir ve

12 Turyan, age, 79; Ayni, TürkAzizleri I İsmail Hakkı, 18; Namlı, age, 43 13 Namlı, age, 47 14 Namlı, age, 48 15 Namlı, age, 51 16 Vassiif, age, 10; Tahrir Heyeti, "İsmail Hakkı", İA, Vıı/1114; H. Turyan, age, 81; Namlı,

age, 52; Bursevl, Kenz-i Mahfi, 8 17 Kemal-name-i İsmail Hakki, 13; Namlı, age, 53


Buhari-i Şerif okuttu ve tasawufi sohbetlerle irşad vazifesini sürdürdü, kalan zamanlarında da eserlerini yazmağa devarn etti.

Ulu Cami'de Va'z ve Te'lif İle Rıllıu'l-Beyan Tefsirini Yazması: İsmail Hakkı, bir Pazar günü ikindiden sonr;ı Ulu Cami'de "Ey İnananlar, Allah'tan korkun ve doğrulada beraber ofiiiı" mealincieki ayetin tefsiri ile ilk va'zını verdi, va'z ve nasihat tekerrür edince kendisine Kur'an'ın başından başlayarak va'z etmesi işaret edildi: Bunun üzerine Şa'ban

ı 096!femrnuz ı 685 ile 28 Cernaziyelewel ı 1 O /Eylül 1705 arasında Bursa Ulu Cami'de verdiği va'zlarında Kur'an-ı Keıim'i Fatiha'dan başlayarak sonuna kadar tefsir etti. 18 Böylece "Rulıu'l-Beyan fi Tifsfri'l-Kur'an" adıyla şöhret olan bu tefsir yaldaşık 23 senede tamamlandı.

Bursa'dan Şeyhini Ziyaretleri: İsmail Hiıldo, Bursa'ya halife tayin edilmezden ewel Edime'ye, Bursa'ya halife tayin edildikten bir buçuk yıl sonra da ı686'da İstanbul'a şeyhini ziyarete gitti. Bu ziyaretler bundan sonra daha dört defa gerçekleşti. Son olaral( da sürgünde bulunduğu Kıbrıs Magösa'da rnürşidini ziyaret etti. Osman Fazli, 20 Şewal ı IOl!fernrnuz ı690'da Perşembe günü gönderilen ernirle Kıbrıs'ta Magosa'ya sürgün edilrnişti. 19

Zahmetli ve çetin geçen bir yolculuktan sonra İsmail Haldo, ı 7 gün mürşidinin yanında kaldı. Bu süre içerisinde şeyhi, İsmail Haldo'ya Hclmete niyet edip namazlarda imam olmasını istedi. Ona "Sen benim has evladzmszn, Allalı kalbini faydalı ilalıf ilimleıin vürild yeıi, bedenini de sali/ı şer'i amellerin mekanı kılsm" diye dua etti. Ona bu seferinde, manevi nesebe ve Muhammed! irse layık olduğunu söyledi.20

İsmail Haldo, 21 Cernariyelahir ll 02/Mart ı 69 ı Perşembe sabahı Magosa'dan Anarnur'a geçti. Buradan karayolu ile hareketle Karaman, Konya, Seydişehir, Söğüd ve İznik'te büyük zatları ziyaret ederek İstanbul'a geldi. ı 9 Şa'ban ı ıo2 Curn'a günü de Bursa'ya ulaştı.21

Şeyh Osman Fazli Efendi, Magosa' da ı 7 Zilhicce ll 02/Eylül ı 69 ı Salı günü ilindiden ewel Haklön rahmetine kavuştu. Naşı kale dışındaki

18 Tuhfe-i Ömeriyye, 18; Ali Namlı, "İsmail Hakkı Bursevi", DİA, XXIIIII03; M Ali Ayni, age, 64; Namlı, age, sa 53-54

19 Tuhfe-i Ömeriyye, 18; Turyan, age, 81; Silsilentime-i Celvetiyye, HaletEfendi Böl., vr. 34a; Bursevi, Kenz-i Mahfi, 9; Yurtsever, İsmail H akla Divanı, 7; Ayrıntılı bilgi için bkz. Namlı, age, 63 vd.

20 Namlı, age, 66 21 M. Şemseddin, age, 176; Bursevi, Tulıfe-i Ömeriyye, 18; Namlı, age, sa 69-70; Kemal

name-i İsmail Hakki, 16


kabrine gömüldü.22 İsmail Hakkı Efendi, şeyhinin vefatından sonra onun işaretiyle, Celvetiye silsilesinin 32. şeyhi olarak görevi devraldı.23

İsmail Hakkı, Osmanlı ordusunun manevi gücünü takviye etmek göreviyle I. ve II. Avusturya (Nemçe) seferlerine katıldı ve vatan savunmasında bulundu, birkaç yerinden yara aldı. 24

Hac Yolcululdan: İsmail Haldu, l 700 senesinde Şam üzerinden karayoluyla25; l710'da ise deniz yoluyla26 olmal( üzere iki defa hac ·etti. İlki

· gibi 17 ay süren II. hac yolculuğundan Temmuz 1711 'de Bursa'ya döndü.

Bursa'dan Şam'a Gidişi ve Dönüşü: İsmail Haldu, Muhyiddin-i Arabi hazretlerinin kabrini ziyaret kastıyla Bursa'dan hareketle 50 günde Şam'a ulaştı.27 Şam'a biniti üzerinde girerken beyaz elbiseli fakir derviş suretinde 40 kişi kendisini karşılayıp elini öptü. Şam'da kaldığı üç yıl boyunca otuz kitap telif etti. Şam'dan Üsküdar'a geçti. Üsküdar'da üç sene kaldı ve burada da otuz kadar kitap yazdı. 1723 Ocak'ında gemiyle İstanbul'dan ayrılıp Mudanya üzerinden tekrar Bursa'ya döndü. 28

Hanımları ve Çoculdan: İsmail Haldu'nın isimleri bilinen hanımlan Afife, Hanife ve Aişe' dir.

Bazı kaynaklarda İsmail Haioo Bursevi'nin Mehmed Bahaeddin, İshak, Abdülehad ve Tahir Muhammed adında dört oğlu; Hatice ve Hanife adlannda iki luzı olmak üzere toplan1 altı çocuğu olduğu kaydedilmekte29

ise de daha sonra; İsmail Haloo Hazretleri'nin beşinci hanımından doğan

22 Üç Tulıfe Seyr-i Siiliik Tulıfe-i Ömeriyye, 19 23 Tamiimii '1-Feyz, vr. 326b; Yurtsever, İsmail Hakkı Diviinı, 7; Bursevi, Silsi/e name, 93;

silsilede yerini farklı şekilde ifade edenler de vardır. Bkz. Bursevi, Seyr-i Siilıik Tulıe-i Ömeriyye, 28'de verilen listede İsmail Hakkı30'cu sırada; Namlı, age, 291'de 33'cü sırada gösterilmiştir. Namlı, age, s. 356'da 354 nolu s. 355'de 348_-!!olu dipnotlarda konu ile ilgili açıklama bulabilirsiniz.

24 Ayni, age, sa. 65-66; Tanpınar, age, 125; Bursevi, Si/si/eniinıe, 90; Hüseyin Vassaf, Kemalname-i İsmail Hakki, 17 bkz. Hüseyin Vassaf, burada harbe iştirak ettiği zaman yanlarında götürdükleri sancakları İsmail Hakkı Dergiihı 'nda muhafaza edildiğini ve kendisinin bunları gördüğünü pek fersfıde (yıpranmış, eskimiş) olduklarını belirtmektedir. Şu anda tekkede yaptığım araştırmada bu sancaklara ulaşamadım.

25 Namlı, age, 74 26 Namlı, age, 87 27 Mehmet Tiihir, Kibiir-ı Meşiiyilı ve Ulemiidan 12 Ziitın Teriicinı-i Alıviili, (İstanbul 1317), s.

34; Yurtsever, İsmail Hakkı Diviinı, 7; Silsilendme-i Celvetiyye, Süleymaniye Ktp. Şazeli Böl., vr. 53a.; Namlı, age, 92; Kemal-name-i İsmail Hakki, 17

28 Silsileniime-i Celvetiyye, Halet Efendi Böl., vr. 96a.; Ali Namlı, "İsmail Hakkı Bursevi", DİA, XXIII/103; Yurtsever, İsmail Hakkı Divdnı, 8

29 Bkz. Bursevi, H ayii tü '1-Biil; Turyan, age, 83; M. Şemseddin, age, I 77; Bursevi, Kitiibii 'nNetice, 1/4; Namlı, age, 109: Kemal-name-i İsmail Hakki, sa. 19-20


Şah Muhammed isimli oğluyla

dünyaya gelen çocuklannın sayısı

on seld.ze ve hayatta kalanların

sayısı ild.ye çıkmıştır.30

"Kırldar" Yazı Yazıyor: Riva- ' yete göre; İsmail Haldu'nın hanımı "Acaba hangimiz önce irtihal edecektir." diye merak eder. Bir gün İsmail Hakl<ı hazretlerine: "Aman Efendim! Bu kadar ld.tap yazıyorsunuz. Bir kelam-ı kadim bu cariyenize inayet buyursanız, yazıverseniz." diye rica eder. Onlar da: "Birkaç gün çilehaneme girmeyin de· yazayım" buyururlar. İld. gün sonra kadıncağız merak ·· ederek, gizlice gelip kapıyı açar, görür ki 40 kadar İsmail Haklu yazı yazıyor, Bursev1'nin ınzıvaya çekildiği çilehanen ·

girişinin bugQnkü hali hayrette kalır. Hazret buyurur:

"-Niçin uyarmama rağmen beni kontrole geldiniz" Hanımı: "-Efendi, merak ettim. İld. gündür bir şey yemediniz verilen yemekleri

de almadınız, onun için geldim" der. Hazret: "-Ben hayatta oldukça bu sırrı ld.mseye söyleme." diye uyarıda bulu

nur. Kadıncağız o vald.t kendi~inin efendisinden sonra vefat edeceğini anlar. Bundan sonra yirmi seneden fazla mesut bir hayat sürerler. Mezkur çilehane bugün, tertemiz badanalı ve elektrikle aydınlatılmış olarak harem dairesinde mevcuttur.

Hüseyin Vassafın belirttiğine göre İsmail Hakl<ı Hazretleri'nin şemaili; siyah cüppe giymiş, beyaz sarık sarmış, ulenü luyafetinde olup, sakalı lur ve uzunca idi.31

·cami-i Muhammedi'nin inşası: Üsküdar'dan Bursa'ya dönen Şeyh İsmail Haklu o zamana kadar muhtelif vesilelerle elinde toplanan on kese akçe ile bugün Bursa-Tuz Pazarı semtinde "İsmail Hakl<ı Teld<.esi" adıyla varlığını sürdüm1ekte olan ve Rasıll-i Ekrem Efendimizin manevi bir işareti üzerine kendisinin "Cami-i Muhammedi" adını verdiği "İsmail Hakl<ı

30 Nam lı, age, I 16; Turyan;Bursa 'da Bir Kiimil İnsan İsmail Hakkı Bursevf, 70 31 Hüseyin Vassa.f, Kenıiil-name-i İsmail Hakkf, 46


Asitanesi", "Hikmetizade" ve "Sım Zaviyesi" adlanyla da meşhur olan camii inşa ettirdi. 32

İsmail Hakkı, Bursa'ya ilk geldiği zamanlarda fakirlikten çocuklanıla ekmek almak için beş Mısır altını borç aldığım, şimdi ise bina ettiği camii için yüz bin Mısır altını harcadığını belirterek Allah'ın kendisini zahiren ve batınen zengin kıldığını vurgular.33 İsmail Hakkı, camiinin inşası başladıktan itibaren sabah akşam "Rabbi Yessir vela tüassir rabbi temiln bi'l-Jıayr" duasını kendisine vird edinmiştir.34

Cami yapılırken İsmail Hakkı'nın teld(esi de yenilenmiş35 , yenileme sırasında 10 Şa'ban 1135/Mayıs 1723 gecesi Hızır (a.s.) zahir olup elini kaldırarak "Hakkf kula meded ryle,ya ilalıe'lalemin" diye dua etmiştir.36

Camiinin inşa tarihi ile ilgili aşağıdaki beyti söyleyerek tevhid-hane kapısı üzerine ta'lik etmişlerdirY

Bugün de beytin tamamı bir şiir şeldinde cami-i şer1fin iç kapısı üzerinde dört satır halinde tal1ta üzerine küçük boy altın yaldızlı talik harflerle yazılmış ve 1135/1723 tarihli olaral( mevcuttur.

Ciimi-i Muhammeôı'nin iç kapısı üzerinde asılı olan kitabe

Kale İsma 'fl el-Hakkfyyü 'l-münzevf Ff maktim-ı sal-kulı-z kad lıedu

Celvetiyyü'l-intisab fl't-taı·fk Ekberu's-szm flmen erşedu

32 Bkz. Bursevl, Hayritii 'l-Bril; Turyan, age, 83; M. Şemseddin, age, 177; Bursevl, Kitribü 'nNetice, U4; Namlı, age, 109; Kemril-name-i İsmail Hakki, sa. 19-20

33 Narnlı, age, ll O 34 age, 110 35 age, 110 36 age, 110 37 Çlç Tulıfe Seyr-i Süliik Tulıfe-i Önıeriyye, 21; M Şemseddin, age, 177; Vassiif, Kenıril-name-i

!smail Hak.J..:i, 20


Viffeka'l-lalıu'l-Kerfmü'l-Müste'an

Minyedryyi kad tame Jıaza'l-meşlıedu

Bel sive'lje'alla filıi şerfk Vahlıfdü'l-lalıe Te'ala valılııdu

Vefalu'l-Jıayra reca li'ljelalı Ve'zküru'l-lalıe kesfren telıtedu

Eyyülıe's-sufiyyetü elılü 's-saja İn eradtüm iktiraben je'scüdu

Kale li't-tarflıi banflıi'jakfr

...--·

Temme bryte'l-lalıi sallU va'budu 1135

İsmail Hakkı Tekkesi, tekkelerin kapanış tarihi olan 1925'e kadar dervişlere hizmet etmiş olup bugün Tuz Pazarı semtinde camii, medresesi ve çilehanesi. ile beraber varlığını devam ettirmektedir. Bugün "İsmail Hakkı Teldcesi" olarak bilinir. 1740 senesinde Hikmeti Mehmed Efendi zamanında oda sayılan arttınlmış, 1843 de tamir edilmiş, 1900 yılında vali Halil Paşa tarafından kökten onarılmıştır.38 Bu külliyeden zamanımıza sadece cami ile çilehane kalmıştır. Günümüzde maalesef orijinal mimarisinden hiçbir özellik kalmamış bir yapıdır. Zamanımızda cami dahilinde Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı hafızlık eğitimi veren İsmail Haldcı Kur'an Kursu ile tekkeye ait halka açık bir araştım1a kütüphanesi bulunmaktadır.39

Günümüzde orijinal mimarisinden hiçbir özellik kalmayan Cami-i Muhammecfı.

38 Üç Tulıft Sryr-i SillUk Tulife-i Ömeriyye, 21 39 Bkz. geniş bilgi Bursevi'nin Haydtıi'I-Bdl, Hasan Turyan'ın "Bursa Evliydları ve Tarihi Eser/ed' ile

"Bursa 'da bir Kamil İnsan İsmail Hakkı Bursevi" kitaplannda mevcuttur.


Cami-i Muhammedi'nin Mimari Özelliği: Enine dar uzun son cemaat yerinden 10.50Xl2.50 ebadında kare planlı eskiden semahane olan mescide girilir. Mescid ahşap tavanlı, çatılı ve k.iremit örtülüdür. İç mekan, yeni yapıdan 24 iç ve artı 3 son cemaat mahallinde olmak üzere 2 7 pencere ile aydınlatılmaktadır. Mihrap duvarlarındaki 4 üstlük sağır pencere çiçek motifleriyle tezyinatlıdır.

Mihrab ve rninber sadedir. Minber son tamirde üstte gri-yeşil ve altta siyah kuşakla çevrili üçgen kahve mermerle kaplannuştır.

Önde dört köşe sıvalı-badanalı iki al1şap ayağa oturan mahfel üstte son cemaat mahallini de kaplamalctadır. IGrişinde sade, kademeli ve düz çiçek motifleriyle süslü pervazı zengin bir dekor oluşturmaleta idi.40 Bugün de pervazın çiçek desenli kartonpiyerle çevrelendiği görülmektedir.

Duvarlar ahşaptır. 1980 tamirinde ağaç iskelet arasına kerpiç yerine tuğla ile örülmüş sıvalı ve badanalıdır.

Mihrab, güneyden 29 derece doğuya olup, Bursa kıblesine tam uygunluk arzeden ender cirnilerdendir.

Batıdaki ince uzun zarif minarenin ka.ide ve gövdesi mozaik taşındandır. Kaidesinde 1964 yenilenme tarihi yazılıdır. Zengin istalaktitli şerefe 6 dişli bir etekle çevrilidir.

Merdivenlerin altında, zamanın

dan kalma ayna taşı ki1A-besi bulunan çeşmenin duvar ve kemeri tuğladandır. Üç beyitli şiirini ihtiva eden 1135/ 1722 tarihli kitabede, cami-i şeıifin

İsmail Haldcı Hazretleıinin kendi parasıyla yaptırdığı belirtilmektedir.41

isınail Hakkı Tekke Camii'ne çıkan iki taraflı merdivenlerin altındaki çeşmenin ayna taşı ki tabesi

Kale mecre'l-ma-i Hakkf .fi's-sebil Hazilıi aynii'l-ma-i selsebfl 1135

Pfş-galı-i ma'bed 1-fişende bU Su çemenzar-z sajftmn zeynfdir

40 Hasan Tuı-yan, Bursa Evliya/arı ve Tarih! Eserleri, 299 41 Bkz. Camii'nin yap ıl ış ve mimarisi ile ilgili geniş bilgi, İsmail Hakkı 'nın Hayatii '!-Bal

isimli eseri ile Hasan Turyan'ın Bursa Evliya/arı ve Tarihi Eserleri adını taşıyan kitabının 298-289'ncu sahifelerinde mevcuttur.


Nüş iden dil-teşnelerdir Hakkf'yil Çeşme-i ilb-ı lıayatm qymdır. 1135

Vefatı: Son günlerini tamamen münzev! bir şekilde eser yazmakla geçiren Şeyh İsmail Hakkı, yazdığı Silsilename-i CelFetifJ'e'nin sonunda: "Kendi muhtac'ı terakki olan bu fakir İsmail Hakkı, Hz. Davud'un san'atı gibi, Celveti silsilesinin, altın zincir halkalarını birbirine bağlamış, uzak ve yabancı olanları içinden çıkarnuş, Hicret.in 113 7 senesi Rebiülevvel ayının on dördünde Bursa şehrinin «Tuz Pazarı>>

yakınındaki Cami-i Muhammedl'ye bitişik olan kütüphanede imzalamış

tır."12 .Bu eserini tamamladıktan sonra İsmail Haldu Hazretleri henüz yıl bitmeden, 9 Zilkade 1137/20 Temmuz

Tekkenin kıble tarafında ismail Hakkı 1725 Perşembe günü akşama doğru Bursevi'nin Kabri Bursa'da vefat ettiY Vefat ettiğinde hicr! tarihe göre yetmiş beş yaşındaydı. Kabri, Bursa Tuz PazanCumhuriyet caddesi altındaki mescidin luble tarafındadır.

Kabrin üstü açıktır. Camiinin tamiri sırasında kabrin etrafı ve üstü demir parmaldıklarla kapatılmış mezar taşı yenilenmiş ve vaktiyle yapılan ve pek luymetli bir san'at eseri olan baş taraf taşı kaldırılarak sütun tarzında yeni bir taş koydurulmuş; ancak bir manevi işaret üzerine yine eski taş tekrar baş tarafına konulmuştur.14 Bugün burası büyük küçük herkesin ziyaret ettiği, ruhuna Fatihalar okuduğu bir ziyaretgahtır.

42 Bursevi, Silsileniime, 116 43 İsmail Hakkı Bursevi, Silsilendme-i Celvetiyye, Süleymaniye Ktp. Halet Ef. Böl. nu: 230.

vr. 96b.; Mehmed Tahir, Osmanlı Miiellifleri, I/32; Mehmed Süreyya, age, I/348; Kepecioğlu, age, Il/350; Vassaf. age, 24'de Ahmed Ziya Efendi'nin Giilziir-ı Sülelıd nam eserinde «9 Cemaziyelevvel'inde Perşembe günü öğleye yakın irtihal ettiğini okudum», demektedir. Mehmed Şemseddin, age, 179'da bu tarihi «14 Zilkade» olarak belirtip yaşının 75'e ulaştığını kaydeder.; Ali Namlı, "İsmail Hakkı Bursevi", DİA, XXIII!l03; İsmail Hakkı Bursevi. Tuhfe-i Omeriyye, 21; Tahrir Heyeti, "İsmail Hakkı", İA, Vıı/11 !4. Not: İsmail Hakkı Bursevi, 26-27 Mayıs 2000 tarihinde Bursa'da gerçekleştirilen Uluslararası bir sempozyumda bütün yönleriyle ele alınmıştır. ·

44 Kemal-name-i İsmail Hakkf, 24 ancak Nisan-Mayıs 2005 itibariyle İsmail Hakkı'nın küçük kabristanında yaptığım araştırmada tuhaf bir durumla marşılaştım. Hazrete ait 6 satırlık bir taş, baş ucunda okunuyor. Aynı ifadeleri içeren 10 satırlık yuvarlak bir taş da kırokide gösterdiğim gibi 8 nolu mezarın baş tarafında bulunuyor. Belli ki Hazretin manevi bir işaretle


Vefatından önce Şair Baki Efendi'ye rü'yasında söylemiş olduğu gibi yazdığı bir manzumenin son mısra-ı:

"Kebş-i rülıımı Hakk'a kurban ryledim."

şeklinde olup; 1134 senesinde Üsküdar'da yazdığı Nakdü'l-Hfıl45 adlı eserindeki bir manzumenin son beytinde ise;

Ateş-i tcJJ!ıfdi her kim yaktı kantm-i dile Hakkı'ya enPfır-ı Hakk ile pür aldı merkadi

ölüm tarihinin kendisi tarafından vefatından 3 yıl önceden kerametle belirtilmiş -yazılmış- olduğunu göstermektedir.46 Silsilmame'de doğum tarihini verdikten sonra: "Yaş yetmiş beşi bulmuştur, vefat tarihi de ilah! ilham ile kararlaştırılmıştır, lakin saklanması lazım olan sırlardandır. Ona taalluk eden bazı şeyler başka bir yerde nazım olarak yazılmıştır. "47 şeklinde ifade ile bu duruma açıklık getirmektedir. Bu manzuınenin tamamı 1330/ l912'de Yadigfır-ı Şemsf sahibi Mehmed Şemseddin Bey tarafından bir taşa nakş ettirilerek ziyaretçilerin okumaları için kabr-i şeriflerine asılnuştır.48

Metnin tamamı aşağıdadır:

isınail Hakkı Hazretlerinin kabrinde asılı vefat tarihini içeren kendi söylediği şiirin taş kitabesi

baş ucuna konan orijinal taşı yerine yerleştirilince oradan kaldırılan yuvarlak taş bir kenara konmayıp gafilane bir şekilde; ayak ucunda Hikmeti-zade Şeyh İsmail Efendi'nin annesi Hanife Hanım'a ait olduğu yazılı olan mezarın baş tarafına konmuş, bu durumu şimdiye kadar da kimse fark etmemiş. herhalde güzel olanı bu yuvarlak taşın oradan bir kenara kaldırılması -belki de müzeye konması- uygun olacaktır.

45 Bursevi, Nakdii '1-Hii.l. Süleymaniye, AtıfEf. Böl., nu: 1515 46 Üç Tulıfe Seyr-i Siilük Tıılıfe-i Ömeriyye, 21; M Şemseddin, age, 1 79; Ali Namlı, "İsmail

Hakkı Bursevi", DİA, XXIIIII 03; Vassiif, Kemii.l-name-i İsmail Hakk~ 23 47 Bursevi, Silsilenii.me, 93 48 M. şemseddin, age, 179


'Aşkla tut kuşe-i daman-ı şer'-i Alımedi 'Abd-i ma/ız ol bulmak istersen Jelfi.lı-ı sennedl

Cam-ı jeyz-i vahdet-i zatryyeden nuş ey le kim Olasm bu bezm-i hasan içre merd-i eJlha41

Sidre Jlü Tubayı kılma cilJle-galı-ı can ,u dil 'Alem-i en,alıa irgör ta ser-ser JlÜ kadfli:

'Aşıka zalıid gözüyle eyleme lıergiz nazar 'Alim ü dana ile bir gömıe tıjl-i ebcedi

Ateş-i teJllıfdi Jıer kimyaktı kanun-i dile Hakkı ya eJlJlar-ı Hakk ile pür o ldı merkadi 113 7

İsmail Hakkı hazretlerinin vefatıanna dair pek çok şair beyitler söylemişler, mersiyyeler yazmışlardır. Mezar taşına, zamanın meşhur kadılanndan B3,klzade Hadi Efendi'nin, vefat tarihini ihtiva eden şu manzumesi nakşedilmiştir.

J(utb-ı zamane Şey/ı İsmail Hakkı Jıak bu kim İrişdi 'ilm-i zalıir u batmda Hakka gayete Oldı bellişte ta'ir-i kudsi ruh-ı pürjeşan Miryesser eyledi şamna üftade lıiik-i ftrkate Talırfr itdim Hadrya tarilı-i sal-i rılıletin Hakk Hakk dedi azm eyledi Hakkf Efendi cennete. 113749

Eğercizade Hatifi Hasan Efendi'den:

FeFtinin tarflıidir Hatif lıurufi dağdar Şeyh İsmail Hakkf azim-i dergalı-ı Hak. 1137

"Pfr Hakkf şad bada Fatilıii" 1137 terkibi de İsmail Hakkı'nın vefat tarihini gösterir. 50

49 Bkz. age, sa. ı 80- ı 8 ı 50 Mehmed Şemseddin, age, sa. ı80-ı8ı; Vassiif, Kenuilniime-i İsmail Hakkf, sa. 24-25; Nam

h, age, sa. 112-ı 13

iSMAiL HAKKI TEKKE VE HAZiRESi

İsmail Hakkı Bursevi Haziresi

İSMAİL l!AKKl BURSEVİ

1/A Ilaniri

1131

4

1165 Dl!J G D

~

6 1362 3

6/A

UJ 1138

5

1233

6/B 16/A 15 Anpha.rlli1995

1240 1304

14 17 13

16/C 1328 1341 15/A 1326

La!inha.rlli 1995 1304

BURSEVİ KABRİSTANI

Mevcut Bursevi Haziresi'nin Krokisi

İ s M A İ L

H A .K

K I

T E K K E s İ

ll

K A BG Rİ İ R s İ T Ş A İ N

324 96 99

w 323

349

=

c


Bursevi Kabristanındaki mezar taşları

Bursevi Kabristanı'ndan genel görünüş tekkeye bitişik en. önde hazretin kabri görülmektedir.

Bunievi ile ilgili bu kitabıını derierken küçük kabristanındald az sayıda olan mezar taşlarını da numaralandınp bir lerold ile burada belirtmeyi uygun gördüm. Ola Id ehli faydalanır diye düşündüm. Bunları Hazretin kendisinden başlayara:k numaralandırdım. Görüldüğü gibi toplam ı 7 kabir bulunup bazı kabirierde birden fazla taş var. Bu da aynı kabirde birden

. fazla insan demek oluyor. Kitabelerin baş veya ayakucunda, iç veya dış tarafta olduklannı da belirttim. Bir de gördüğüm çok dikkat çeldci bir husus İsmail Halekı Hazretleri'nin taşı ile 8 nolu kabrin baş tarafınciald taş Hazrete ait olup (birincisi 6 diğeri ı O satır üzerine tertip edilmiş) ayni ifadeleri taşımal(tadır. Bu da; Hüseyin Vassaf tarafından Kemal-name-i İsmail Hakki, 24'de belirtildiği gibi Hazretin baş ucunciald orijinal taşın kaldınhp yerine yuvarlak taşın konduğunu; bunun manevi bir işaretle sanat eseri görülen orijinal taşla yeniden değiştirildiğini doğnılamaktadır.51

Bu durumda mevcut İsmail Hakkı Haziresi'nde bulunanlar şunlardır: I-Şeyh İsma'il HaldG, 2-eşi Aişe Hatun, 3- Şeyh Emin Efendi, 4-Şeyh HilGneti (Mehmed Efendi), 5-Şeyh Bal1aeddin Efendi, 6-Cuveyriye Hayriye Hanımefendi, 6/A-Muhammed Şeyh .. ? .. Bahaeddin Efendi, 7-Nal(şi-

51 Kitabenin oradaki 8 nolu kabrin başına dikildiğini veya o zaman olmasa bile bir kenara konulduğunda sonradan bunun bir kenardan alınarak taşın muhteviyatını bilmeyen kimseler tarafından bu kabrin baş tarafına konduğunu göstermeh.-tedir. Veya bizim düşünemediğimiz başka bir sebeple buraya konmuş olabilir. Diğer taraftan bu hazirede, aynı kabirde gerek başucu ve gerekse ayakucu olmak üzere birden fazla mezar kİtabesinin bulunması dikkati çekmeh.-tedir. Postnişinlerden Şeyh Ahaveyn Efendi gibi kayıtlarda hazlrede. olduğu ifade edilen bazı zatların mezar taşları mevcut değildir.

iSMAiL HAKKI TEKKEYE HAZIRESi 351

bendi Meşayıhinden el-Hac Ahmed Efendi, B-Hanife Hanım, 9-oğlu

Mehmed Şah, 10- Şerife Hafize Hanım, ll-Hakkı Efendi fi sene 324-Asım Molla sene 96-Vehbiye Hanım sene 99, 12-Hadimi Hasan Efendi, 13-esSeyyid Hafız Mehmed Efendi, 14-Attar Tuti-zade Hacı Mehmed Efendi, 15-Edirneli havlucu Ahmed Efendi, 16/A-Hacı Vehbi Efendi-zade es-Seyyid Ahmed ve Hadi Efendi, 16/B- Fevziye Hanım, 16/C-Selime ve Muhterem Hanıınlar, 17-Havlucu Hacı Nafiz Efendi. Bu durumda hazirede; kendisi ve ailesinden eşi Aişe Hanım, oğlu Bahaeddin Muhammed ve oğlu Şah Muhanuned yatmaktadır. Diğer kabirler silsileden gelen ilerideki zatlardan ve daha ziyade dışandan olan muhibbanındandır.

İsmail HaldG Bursevl'nin kabir taşı

1-Hüve' ni'rne'l-gafur. (başucu taşı iç taraf) Kutb-ı zamane Şeyh İsrna'il Hakkı halde bu kim İrişdi 'ilm-i zahir u batında haleka gayetine Oldı behişte ta'ir-i kuds-i rfıhı pür-feşan Müsterşidanın eyledi üftade hak-i firkate Tahrir itdirn Hadiya tarih-i sal-i rıhletin Hakk Hakk dedi 'azın eyledi HakklEfendi cennete Hicri sene 113 7 Kitabenin 6. satır ile tarih satırı arası kırıktır.

İsmail HaldG Bursevi'nin kabrini yaptıranın üstte bir arada ve altta ayn ayn iki satırlık imza taşı görülmektedir.

l/A Bani (kabrin sol yan taraf yazısı) Karin-i sani hazret-i şehriyar-i sahib el-hayrat had 'Ali Bey efendi hazretleri imza: ketebehu şehri. ... ?

352 ULUSLARARASI BURSATASAWUF KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU

-,-/-·

İsmail HaldG'nıri.:._eşi Aişe Hanım'ın kabir taşı

2-Hüve'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Merhume ve magffırun leha zevce-i Hakkı EfendiAişe Hatun ruhuna el-Fatiha H. Sene I l 60

Şeyh Emin Efendi'nin kabir taşı

3-Hüve'l-hallak.u'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Hazret-i Hakk'dan tecelli-i cilve-ger oldığı dem Hikmeti-zade Efendi 'azm-i dil-cu eyledi. Üç tebessüm eyledi gördükde canan illerin. Darb-ı tevhldi cemal-i yare karşu eyledi. İrci'! emrine sem' u ta'ati ba'de'l-eda. N eş' esinden cam-ı mevti bir yudum su eyledi. Bağ-ı vasla peyrev oldı sıly-ı Hakkı' den meded Mürg-ı ruh-ı Celveil şernin-i semen-bfı eyledi. Harf-i cevherle Sa'!da söyle sal-i nhletin. Şeyh Emin Efendi kurb-ı Hfı'da Hfı Hfı!

eyledi. Sene 1232 Cemaziye'l-ahir 21


Şeyh Hikmeti Efendi'nin kabir taşı

4-(başucu taşı iç taraf) Salilcin-ı Celvetiyye mürşid-i Şeyhil'ş-şüyfıh A'nl kim Şeyh Hikmeti kabrinde rahatlar bula. Düşdi bir tarih 'Az!za tab'ıma fevti· içün Cay-ı gah-ı Hikrneti Mevla kusur-ı 'adn ola. Hicri sene 1165

Şeyh Baha'e'd-din Efendi'nin kabir taşı

5-Hüve'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Keşf alınca dlde-i gül-zar huld-ı sırr-ı Hu Şeyh Baha'e'd-dln Efendi sırr-ı Hu'dan aldı bu Aşiyan-ı merkadin şeş mah mukaddem kazdırub inziva itdi nigah-ı masivadan su-be-su Çünki mihman-hane-i dehr-i denide yok sehat Da'vet-i dergah-ı kurba tutdı bin can ile ru 'Ayn-ı faniden zülal-i irci'lle toldırub IG.se-i zerrin-i matemden toyunca içti su Cevherln harf ile yazdı rıhletin kilk-i Sa'!d Şeyh Baha'e'd-d!n Efendi bezm-i Hakda buldı Hu 19 Cemaziyelevvel 1233

Bu taş yukarıdan 6. satırın üst tarafı ile 12. satırın ortasından kırık olup mermer yapıştıncısı ile tutturulmuştur.


CCıveyriye Hayriye Hanımefendi'nin kabir taşı

6- Hüve'l-hayyu'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Halen Hüdavendigar eyaleti müşlri devletlü Mustafa Nfıri Paşa hazretlerinin kerime-i muhteremeleri Cfıveyriye Hayriye Hanımefendi ruhu içün Fatiha Hicri sene 1362

Muhammed eş-Şeyh Beha'.?.e'ddin Efendi'nin kabir taşı

6/A (ayakucu taşı dış taraf) Merhum Muhammed eş-Şeyh Beha'-.. ? .. .... ? e'ddin ruhiçün El-Fatiha 1138


Naleşibendi Şeyhi Hacı Ahmed Efendi'nin kabir taşı

7-Hüve'lhayyü'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Severdi ez dil u can Hazret-i Hakkı'yı evvelgen Anınla rfız-i mahşerde ma'an haşr u hesab olsun Civar-ı Hakkı'dan bir habgeh uğrunda can verdi. Şu ümid ile kim ukbada andan kam-yab olsun Dilerdim öyle bir tarih ola (senk) seng-i mezarında Du'a kasdıyle her kimse okursa müstecab olsun Çıkub ba-'acz Sa' di cevherin tarihini yazdı Ana huld-i berinden 'avn-ı hakla feth-i bab olsun Edremid Havrani eşrafından ve tarik-i Nakşibendi Meşayıhinden el-Hac Ahmed Efendinin ruhiyçün · Rıza'en lillah'il-Fatiha 1313

Şeyh İsmail Haldu'nın burada yer almaması gereken yuvarlal( kabir taşı

8-Hüve' ni'me'l-gafur. (başucu yuvarlak taş iç taraf) I nolu İsmail Hakkı'nın kabir taşı ile aynı

Kutb-ı zamana Şeyh İsma'il Hak!G bu hakk kim irişdi 'ilm-i zahir u batında hakl<a Gayetine oldu bihişte Ta'ir-i kuds-i rfıhı pür-feşandır Müsterşidanın eyledi Üftade hak-i firkate tahrir İtdim Hadiya tarih-i sal-i Rıhlete hak hak dedi 'az m Eyledi Hak!G Efendi cennete sene Hicri 1137


Hikmetizade Şeyh Hacı İsmail Efendi'nin annesi Hanife Hanım'ın kabir taşı

8/A- Hüve'l-bak.i.(ayakucu taşı iç taraf düz taş) Hikmeti-zade eş-Şeyh el-Hac İsma'il Efendi'nin Validesi Hanife Hanım Ruhiyçün Fatiha Sene 1231 gurre Safer 5

İsmail Hakkı'nın oğlu Şah Muhammed'in kabir taşı

9-(başucu taşı iç taraf) Dua-gülar dediler Rakıma merhum içün tarih Muhammmed Şahu'l-Hakki dayesi civarü'l-Cinan olsun. Sene 1138.

iSMAiL HAKKI TEKKE VE HAZiRESi

Şerife Hafize Hanım'ın kabir taşı

lO- Hüve'l-baki. (başucu taşı iç taraf yuvarlak) Merhum ve magfurun leh Hikmeti-Zade eş-Şeyh el-Hac İsma'il Efendi ve mahdumu eş-Şeyh Mehmed Hikmet Efendi ve kerimesi Şerife Hafize ·Hanım Ruhlarıyçün fatiha. Fi sene 27 Safer 1313

357

Trablusgarp Mollası Hacı İbrahim Hakkı Efendiyle Mahdumu Muhammed Asım Molla ve kerimesi Vehbiye Harum'ın müşterek kabir taşı

ll- Hüve'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Ey zair-i muhterem, seng-i suhtın Zirinde Burusa Eşrafından Eğercizade Demekle mağruf sabık Trablusgarp Mollası Hacı İbrahim Hakkı Efendiyle Mahdumu Muhammed Asım Molla ve kerimesi Vehbiye Hanım defindir. Ruhlarına bir fatiha ihda Buyurulursa ahliif:ın tuhfe-i mümaselesine Mazhar olacağın tabiidir. Hakkı Efendi fi sene 324 Asım Molla sene 96 Vehbiye Hanım sene 99


-'-/-·

Cami-i Keb'ir d~rsiamlanndan Hadimi Hasan Efendi'nin kabir taşı

. .

12-Hüve'1-baki. (başucu taşı iç taraf) Cami-i Keblr dersiamlanndan Hadimi Hasan Efendinin ruhiyçün Fatiha 15 Şa'ban 1323/1 Teşrin-i ewell32l

Seyyid Hafız Muhan1med Nasuh Efendi'nin kabir taşı

13-Hüve'l-hallaku'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Kibar-ı müderrisinden Orhan Gazi Medresesi ve Burusa

. Meclis-i Beledi Reisi (Belediye meclisi başkanı) Merhum ve magfur leh es-Seyyid Hafız Muhammed Nasuh Efendinin ruhu içün Fatiha R sene 1304


Attar Tuti-zade Hacı Muhammed Efendi'nin kabir taşı

14- Hüve'l-hallaku'l-bakl. (başucu taşı iç taraf) Ziyaretinden murad bir duadır. Bugün bana ise yarıı:ı sanadır. Merhum ve magfur Attar Tuti-zade Hacı Muhammed Efendinin ruhiyçün Fatiha

· 17 Muharrem sene 1326

Edimeli havlucu Ahmed Efendi'nin eski ve yeni yazılı kabir taşı

15-(başucu iç taraf taşı Arap, ayakucu dış taraf Latin harfli olup ifadeler aynıdır) Hüve'l-baki. KMiri sadatından Kutbu'l-aktab Naib-i Rasulüllah Edirneli havlucu Ahmed Efendi kuddise sırruhu Ruhu içün el-fatiha Doğumu 1902 Koşuboğazı Vefatı 1995 Bursa


Resimde sağdaki taş Hacı Vehbi Efendi-zade Seyyid Ahmed ve Hamid Efendi'nin kabir taşı

16/A- Jiüve'l-hallaku'I-baki. (başucu

taş i iç ·güney taraf) Burusc.ı. nukfıd-ı mevkfıfe

Memuru Hacı Vehbi Efencıf-z.ade es-Seyyid Ahmed ve Hamid Efendinin Ruhiyçün Fatiha Fi sene 26 Rebiülevvel 1304

Resimde- solda Hacı Vehbi Efendizade Ahmed Hamid Efendi halilesi Fevziye Hamnun'ın kabir taşı

16/B-Hüvelgafur. (başucu taşı iç kuzey taraf) Bursa Eşraf haned~nından Hacı Başe Mustafa Ağa Kerimesi ve Hacı Vehbi Efendi-zade Ahmed Hamid Efendi halilesi Fevziye Hanımın rfıhiyçün

Lillah'ii-Fatiha Tarih-i mali 1227 tarih-i hicri 1240

Hacı Ahmed Efendinin Ker!meleri Selime ve Muhterem Hanımlankabir taşı

16/C- Hüve'l-Afüvvü'I-gafur. (ayakucu ta,şı dış taraf) Hazreti İsmail Hakkı Kuddise sırruhu dergahı şerifi Şeyhi Hacı Ahmed Efendinin ICerimeleri Selimeve Muhterem Harıımlann ruhları içün el-Fatiha 22 Receb-i şerif 1341


HavlucuHacı Nafız Efendi'nin kabir taşı

17-Hüve'l-baki. (başucu taşı iç taraf) Böyle buldum bu cihanı sanki bir zıll-i hayal Ol sebebden· kirnesne itmez benim halimden sual Ben dedim el-hükmü'lillah razıyırn her emrine Çün ezelden böyle takdir eylerniş ol zü'l-celal Elmalık Mahallesinde rnukirn Ayıntabiı Hacı

· Mustafa Ağa'nın damadı havlucu Hacı Nafiz Efendinin ruhu içün el-Fatiha 1328

Uluslararası Bursa Tasavvuf l(ültürüisamveri.org/pdfdrg/D193342/2005/2005_TURYANH.pdf · 2015-09-08 · Edirne' de Şeyhini Ziyareti ve Bursa'ya Yolculuk: İsmail Hal

Documents