UKD 62 1.873.3:669 .14125 BN -81 2155-02

BN/81-2155-02• TRANSPORTOWE
Grupa katologowa 0486
1, WST§ P 2, WYMAGAN lA OGÓLNE
1. 1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy S{l wymagania 2, 1. Gatynki staliw. Podstawowymi staliwami stosowany­
m i na o dlewy elementów urawi samojezdnych S{l s taliw a
wg l owe konstrukcyjne wg PN- 60/H- 63152 i staliwa stopo­
we wg PN-79/H- 83156 i PN-77/H-63 160, Od lewy powinny
by wykonane zgodni e z grup stal iwa okrel on na rysunku
kons trukcyjnym, Gatunk i s ta l iwa wglowego konstrukcy jne-
badania dotyczce s taliw nych odl ewów el ementów kon-
strukcyjnych ur<''ivi samojezdnych wg PN-77/M-4560 1. 01
i 02,
1, 2, Zakres stosowania normy. Postanowienia normy po­
winny by s t osowane przy p rojektowaniu, produkcj i i bada­
niach odl ewów s taliwnych e l ementów konstrukcyjnych ura- go oraz stopowego za l ecane na odlewy elementów urawi
wi samojezdnyc h, podano w tabl. 1 i 2,
Tablica J. Wykaz zalecanych gatunków s tal iwa wglowego w g PN- 60/H- 63152
Wasnoc i mec haniczne
Znak obróbki o na roz- p l as tycz-
Wyduenie Przewenie Udarno
gatun ku c ieplna
Rm He As z KC
min min min min min
OC MPa % J/cm 2
HB
norma l izowanie 930 + 950 400 250 26 40 60 11 4 + 156
Ll400 wyarzanie
odprajce 400 + 600
.norma l izow anie 930 + 950 450 260 20 30 50 13 1 174
L lf450 wyarzanie
odprajl.lce 400 + 600
LISOO wyarzanie i) zupene 670;. 690 500 320 20 25 45 140 + 197
L IISOO norma lizowanie 9 10 + 930
L l600 wyarzanie 1)
zupene 660 . 660 600 360 16 20 4Q 160 + 2 12
L l600 norma lizowanie 690 + 9 10
1) Z a leca s i podwójn obróbk ciep l n : wyarzanie zupene i nor malizowanie
Zgoszona przez Przemysowy Instytut Maszyn Budowlanych
U stanowiona przez Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia Przemysu Maszyn Budowlanych dnia 15 patdzie rniko 1981 r .
jako normo obowizujca od dnia 1 po:tdzie r nika 1982 r.
(Dz. N orm . i Miar nr 23'/1981 poz. 90)
WYDAWNICTWA NORMALIZACYJNE 1982. o,.k. Wyd. No•m. W-wa, A.k. wyd. 1,15 Nok1. 520055 Zom. 3236181 Cena z 16,00
2 BN-8 1/ 2155-'02
T ablica 2 . Wyk11z zalecanych gatunków stlllwl stopowego wg PN-"79/H-;,\'!,315~oraz PN.-7'1/H-63160
Wasnoc i m-ec t·,ar.iczne
Wytrzyma- Granica Temperatura 1)
Wydu:t enif! Przew:tenle Ud11rno Twlrdo
g11tunku ciep lna ci {ganie noc l
Brinella cieplnej I< m R e As z KC
mln ;-r. l n min min mln min
OC MPa l % J/cm 2
HB
norma 11 zow a- r l l
L 20G nie 3) 880.; 900 550 l 300 18 25 50 170
odpuszczanie 650 .. 700
normalizowlniE 860 ." 870
L35G hartowanie w
odpuszczanie 600 ~ 650
L30H hartowanie w
700 450 15 30 60 192 oleju 890 + 9 10
odpuszczanie 620 T 660
normai izowanil 860 + 880
oleju 850 + 860
odpuszczanie 600 + 650
L120G1 p r zesycani e 1050 .. 1100 Nie podl e~j{l spr awdzen iu 170 do 217
1) Próba udarnoci wg PN-?9/H-04370,
2) Oopuszczl si odpuszczani~ po normal izowan iu ,
l) Przed normallzowlniem za leca si wyiarzlnoe w temperaturz e 800.;. 910 °C,
Podan e w tab l. 1 l 2 wasnoci wytrzymlociowc sta llwa
dotycZ{I próbek z wlewków, próbnych w,9 PN-76 / H-04309
l nie nlleiy ich uto'i slmia z r zec zywis tymi wlsno" i llmi
wytrzymaociowymi odlewów,
2, 2. 1., Wasnoc i mechlniczne. W zaleinoci od gaiunku
stiiiWl l rodzaju obróbki cieplnej wasnoci mechaniczne
wg PN-77/H-83151 p, 2, 8 powinny odpowiada wymaganiom
w g PN-80/H-83152 lub PN-79/H-83156 i PN-77/ H-83 160,
2. 2 2 Skad chemiczny. W za le:tnoci od-gatunku s kad
chemiczny s ta l iwa powinien. by zgodny z PN-8(}1H-83152 lub
PN-79/H-83 156 i PN-'?7/H-83 160,
2, 3, Klasyfikaela odlewów. W zal e:tnoci od stopn ia roz..
w nci a powier z.::hni i wymaga stawlanych od lewom ustala
si klasy odlewów podane w tabl. 3,
2. 4. Ksztat. wymiary l odchyki masy odl ewów . Odlewy
powinny spenia w y magania ogólne w g PN-77/H-83 15l
p, 2, 2, Rzeczywi s t e wartoci tolerancj i wymiarowych nad-
dltków n a obróbk i odchyek masy d la klas odlewów wg
tlbl, 3 nie powi nny przekroczy wartoc,i podanych w
PN-72/H-83 154,
H -83 151 oraz BN-70/0677-02,
2, 6. Obróbka wstpna odlew ów
2. 6. 1. Obróbka c ieplna, Jeeli zamawlaj{ICY nie stawia
innych wymaga,' obróbka ciep lna odlewów powinn11 by wy­
konana zgodnie z norm{! d la danego rodzaju l gatunku stali-
w a,
Wasnoci wytrzymaociowe w próbkach obr obionych
cieplni e w r az z odlewami powinny by zgodne z wymagan ia­
mi okre lonymi w normach dot ycz{lcych danego rodzaju i ga­
tunku s taliwa.
2. 6. 2. S tabil izac ja odlewó w . Odl ewy k la s y 0 5 4 i OS5,
w stosuku do których n i e jest wym!lylna obróbka c ieplna,
powinny by s tab il izowane naturalnie lub sztucznie,
BN-81/ 2155-02 3
Tab l ica 3 KlasYfikacj a odlewów stal iwnych elementów· aw s amojezdn ych ~ur l
Symbo l Klasyfi kacja w za-
K l asa dokadnoc i K l asa chropawa- Klasa wad l iwoc i
lenoc i od s topnia powierzchni su r o - klasy w ykonania wg toci wg Przykady zastosowania
odlewu rozwinicia po-
PN- 72/ H-83 154 PN-75/H- 83140 wych odlewu w g
w ierzchn i PN-77/H-83151
AA korpusy przekadni gównej
i pochwy mostów napdowych
~ Wp4
OS2 ~R mulców itp.
OS3 IV Wp5 pi asty, koa zbate itp,
Pro~ te z 11\int; .... ~mi
pokrywy oysk, . obejmy,
OS4 C160 WP6
Proste bez wnk
w uzasadnionych techni cznie przypadkac h dopuszcza si s tosowanie innych ni podano w tab l i cy skojarze k las
dokadno ci , chropowatoci i wadliwoci powierzchni s urowy c h od l ewu,
Rodzaj i warunki stabilizacji powinny by okrelone
r ysu nkach konstrukcyjnych tych odlewów.
na
wania, pakowani a, przec howywania i transportu odlewów,
wy konania i sprawdzania odlewów p r óbnyc h, a take wyma­
g ani a dodatkowe uzgadrtiane pomidzy dostawc i odbiorc
odlewów - wg PN-77/H-8315 1,
3 . 1. Progr am bada. Przy spraw dzaniu wykonania odle­
wów sta l iwnyc h rozrónia si:
a ) badania pene przeprowadzane w ramach bada k wali­
fikac yjnych C typu ) lub bada kontrolno-jakociowych dla
oceny zgodnoci wykonania odl ewów ze wszystk i mi wymag&-
niami normy,
kontro l no-jakociowych dla oceny zgodnoci wy konania ka­
dego od l ewu okre lonej klasy z niektórymi w ymaganiami
normy, z wyjtkiem odlewów klasy OS3, OS4 i OS5 w za­
kresie wymaga wg 2. 4 oraz odlewów klasy OS i , . OS2 i OS3
w ~akresi e wymaga dotyCZ{Icych sprawdzania twardoci ,
które to badani a pr zepr owadza si na odlewach wybranych
losowo wg 3, 2, 3 przy licznoci próbki taki ej samej jak przy
pobieraniu od lewów do bada penych wg t ab l . 6,
Badania pene j ako badania kwalifikacyjne C typu ) powinny
by przeprowadzane d la .wszys tki c h od l ewów wykonywanych
jako wyroby prototy powe lub wyroby z ser ii próbn ej, a tak-
e przy wprowadzaniu odlewów do prod(ikcji ser yjnej
u okrelonego wytwórcy oraz w przypadku z m iany w ytw ór­
cy odl ewów, Badania pene j ako b adania kontrolno-jako-
ciowe powinny by przeprowadzane nie r z adz i ej ni raz w
roku dla wyb r anej los owo partii od lewów z ·b i e{l·cej-produ~
e j i seryjnej,
ryjnoci poszczególnych bada d la okrelonych klas oc!le­
wów staliwnych produkowanych s e ryjnie poda no w tabr. 4 t S.
3, 2, Kontrola ·jakoc i
3, 2. 1. Przygotowani e partii odlewów do bada
P N-77/H- 63 15 1,
wg
3, 2. 2. Odlewanie. pobi eran i e i przygotow ywanie p róbek do
~- wg PN- .7.6/ H - 04309 oraz PN- 77/ H - 83!51.
T ablica 4. Program bada odlewów ze sta llwa wglowego
Badania pene · Badania niepene
Rodzaje bada Wymagania Op is bada
l 11 l wg wg
Klasy odlewów wg 2, 3
OS l OS2 OS3 OS4 fJS5 OS1 ps2 1 053 OS4 OS5 OS 1 ps2 OS3 OS4 pss OS1 OS2
Sprawdzenie stanu przygotowania odlewów do bada 2, 5 3, 4, 1 + + + + + + + - + + + + + + + + + +
2, 3 l Ogldziny zewntrzne 2, 5 3, 4, 2 + + l· . + ·+ + + + + + + + + + + + +
2. 7
Spraw dzenie ksztatu wymiarów l masy 2, 4 3, 4, 3 + + + + + + + + + + + + + + + + +
Spr awdzenie wy trzymaoci na rozci~ganie, R 11 , l + + + + + + + + + + + + - - - + +
Sprawdzenie granicy pl astycznoci,·R e + + + + + + + + + + + - - - - + - 3, 4, 4, 1
Spraw dzenie wyduenia, A 5 2, 2, 1
+ + + + + + + + + + 2, 6, l
- - - - - - - 2, 6, 2
Sprawdzen ie przewenia, Z + - - - - + + + + + - - . - - - - - Sprawdzenie udarnoci, .KC 3, 4. 4, 2 • + + + - - + + + + + - - - - - - -
Sprawdzenie twardoci, HB 3 , 4. 4. 3 + + + + + + + + + + + t + - - + + - - -- .... a-
2, 5 3, 4. 2
Sprawdzenie mikro- i makros truktury 2. 6 + + + - - + + + - - - - - - - - - 2, 7
3, 4, 5
Spraw dzenie gatunku s tal lwa 2, 1 3, 4,6 + + + - - + + + + + - - - - - - -
Sprawdzenie pokryc ia m a larskiego 2.7 3, 4. 2
+ + + + + + + + + + 3, 4, 7 - - - - - - -
'\
Badania pene Badania niepene
Klasy odl ewów w g 2, 3 wg wg
OS1 052 OS3 054 OS5 OS1 OS2 · OS3 OS4 OS5
Sprawdzenie s t anu przygotowania odle- 2, 5 3, 4, 1 + -t + + + .+ + + + + wów do bada
2, 3 Ogldz iny zewntrzne 2, 5 3, 4. 2 + + + + + + + + + +
2, 7
Sprawdzeni e wytrzy- maoci na rozciga-
+ + + + + + + - - -nie,Rm
plastycznoci ,Re 2. 6, 1 + + + - - - - - - - 2. 6, 2
3, 4. 4. 1
nia,A5 + + + - - - - - - - Sprawdzenie przew-
Sprawdzenie twardo- 3. 4, 4. 3 c i, HB + + + + '!' + + + - -
Sprawdzenie mikro- 2. 5 3. 4. 2 struktury i makro- 2, 6 + + - - - - - - - -
struktury 2, 7 3. 4. 5
Sprawdzenie gatunku 2. l 3. 4, 6 + + + + + - - - -staliwa -
Sprawdzenie pokry - 2. 7
3. 4, 2 + + + + + c iamala r skiego 3. 4. 7 - - - - -
Sprawdzenie wymaga 2. 7 3, 4. 8 Zakres bada . ustala dostawca w porozumien iu z odb iorc{l odlewów
pozostaych
3. 2. 3. Wybór odlewów do bada penych z partii odle-
w ów, która przeszla przez badania niepene w zakresie
okrelonym w tabl . 4 lub 5 z wynikiem pozytywnym, za po­
moc losowego wyboru wg PN/ N-03010, w zale:!:noci od
licznoci partii l klasy odlewów, nale:!:y pobra odlewy do
bada penych w zakresie okrelonym w tabl . 4 lub 5,
Liczby odlewów pobieranych do bada penych jako bada
n ieniszczcych podano w tabl. 6.
3. 3. Warunki bada. Badania powinny by przeprowadza.
ne przy uyciu urzdze badawczych, przyrzdów i narz­
dzi pomiarowych przewidzianych przez odpowiednie normy
przedmiotowe, Do przeprowadzenia poszczególnych bada
w y magane s co najmniej nastpujce ze·stawy pomiarowe
urzdzenia;
- pyta traserska, suwmiark a z noniuszem O, l mm, przymiar
liniowy z dziak elementarn 1 mm, gbokociomierz, w a­
ga dziesitna, s zab lony itp.,
Tabli ca 6. Liczba odlewów pob i eranych z par tli do bada
penych nieniszczacych
Liczno pr óbki, sztuk
L i czno partti, sztuk K lasa odlewów W!;J 2, 3
DS T OS2 OS3 OS4 OS5
9.;. 25 2 2 2 2 2
26.;. 90 3 3 2 2 2
91 150 5 5 3 3 2
151 280 8 5 3 3 2
281 500 13 8 8 5 3
501 1200 20 13 13 8 5
6 BN-81 /2 155-02
nicy plastycznoci Re, wyduenia A 5
i przewenia
zrywarka uniwersalna,
dy pomiarowe- czujniki wg PN-75/H-83140,
d) do sprawdzenia struktury i mi krostruktury odlewów -
mikroskop optyczny, odczynniki do trawienia i rodki do
polerowania,
wg PN-78/H-04350,
wg PN-79/H-04370.
3. 4, J. Sprawdzenie s tanu przygotowania odlewów do ba.
~Badania obejmuj wstpne ogldziny odlewów, spraw­
dzeni.e wlewków próbnych i próbek z w lewków na zgodno
z PN-76/H-04309, sprawdzeni e dokumentacji dotyczcej
partii odlewów oraz liczby sztuk odlewów w partii,
3, 4, 2, Ogldziny zewntrzne, Badania obejmuj spraw­
dzenie nieuzbrojonym okiem zgodnoci wykonania od lewów z
wymaganiami normy, Sprawdzeniu i ocenie podlegaj.:
a) stan powierzchni surowych odlewu,
b) wygl.d zewntrzny,
c) rodzaj e, liczby i rozmieszczenie wad powierzchn i nie
obrobionych.
. liwnych naley przeprowadza wg PN-75/H- 83140, a ocen
wadliwoci wg PN-77/H-83 151.
maj. c e na celu sprawdzenie zgodnoci wykonania odlewów z
wymaganiami okrelonymi na r ysunkach konstrukcyjnych i w
p, 2, 4 naley przeprowadza wg PN-77/ H-83151 na:
a) wszystkich odlewach wybranych wg 3. 2. 3 do
penych,
bada
niepenych,
c) odlewach klasy OS3, OS4 i OSS wybranych losowo wg
PN/N-03010 z partii przedstawionej do bada nicpenych,
W przypadku negatywnych wyników bada przeprowadza-
nych na liczbie odlewów stanowi.cych próbk, z partii
zmniejszonej o li czb odlewów nie speniajc)'Ch wymaga
wg ·2. 4 naley wybra wg 3. 2, 3 liczb odlewów dwukrotnie
wiksz. od podanej w tabl. 6 i podda j e badaniom; w przy­
padku ydy 'YYnlki bada bd. nadal negatywne, badaniom na­
ley podda wszystkie pozostae odlewy z partii i po usu­
niciu z niej odlewów niezgodnych z norm., parti o zmnie,t.
szonej licznoci przedstawi do dalszych bada,
3. 4. 4. Badania wasnoci mechanicznych
3. 4. 4, 1. Sprawdzanie wytrzymaoci na rozciaanie Rm,
sranicy plastycznoci Re, wyduenia A 5
i przewen i a Z
- w g PN-77/H-83151.
3, 4, 4, 2, Sprawdzeni e udarnoci KC lubKC:Upowinno by
przeprowadzane podczas bada penych odlewów wszystkich
klas wykonanych ze s taliw wglowych 11 grupy oraz odl e-
wów klas 0S1, OS2 i OS3 wykonanych ze sta liw wglowych
l grupy luu staliw s topowych, Badania powinny by prz .. -
prowadzone wg PN-79/H-04370 na dwóch próbk ach o wy­
miarach 10x10x 55 mm, z karbem w ksztacie li tery U o g­
bpkoci 2 mm,
przewidzianych do pracy w ni skich temperaturach . (poni ej
-20 °C) wymagane j est przeprowadzen ie prób udarnoc i wg
PN-74/H-04371 przy temperaturze -45 ±s °C.
3, 4, 4, 3, Sprawdzenie twardoci HB naley przeprowa­
dza wg PN-77/H-83151:
a) podczas bada penych na próbkach oraz na wszy s t-
kich odl ewach wybranych wg 3. 2, 3 do bada penych,
b) podczas bada niepenych na próbkach od lewanych
w raz z odlewami wszystkich klas oraz na losowo wybranych
wg PN/N-0.1010 próbkach odlewów klasy 0S1, OS2 i OS3 z
pa r tii przedstaw ionej do bada niepenych,
W przypadku negatywnych wyni ków bada przeprowadzo­
nych na wybranej l iczbie odl ewów·, do ponownych bada na-.
ley wybra odlewy w li'czb ie zwikszonej dwukrotnie w
stosunku do liczby podanej w tabl, 6; w przypadku gdy wy-
niki ponownych bada s n egatywne, badaniom
powinny by poddane wszystk ie odlewy w part ii ,
twardoci
3, 4, 5. Sprawdzenie mikrostr uk tury ma krost ru ktu r y
odlewów (w tym wad wewnt rznych) - wg PN-77/H-83151,
3, 4. 6. Sprawdzen ie gatunku staliwa na ley przeprawa-
dza wg PN-7J/ H_:B3151 na podstawi e wyni k ów anal i zy
skadu chemicznego oraz wyn i ków bada wasnoci mecha-
nicznych przeprowadzanych wg 3. 4, 4, 1, 3,4, 4.2 i 3, 4, 4. 3,
W przypadku gdy porównanie skadu chemicznego oraz
wasnoci mechanicznych staliwa n ie pozw ala na jedno-
znaczne okrelenie gatunku, o zaliczeniu stali w a do okre­
lonego gatunku decyduj jego wasnoci mec haniczne.
3. 4. 7. Sprawdzenie pokryci a malarsk iego gr.untowe go -
wg PN-77/H-83151.
prowadza wg uzgodnie midzy dostawc. i odbiorc od le-
wów.
3 5 Ocena odlewu Odlew staliwny uznaje si za zgod-
ny z wymaganiami normy, jeeli przejdz i e przez wszys tkie
badania wg 3, 4 w zakres i e okrelonym w tab l. 4 lub 5 z wy­
nikiem pozytywnym, ·Badany od lew uznaje si za n i ezgodny
BN-81/~155-02 7
3. 5 2. Ocena partii odlewów. Par ti odlewów przedsta­
wion~ do bada uznaje si za zgadn z wymagani ami normy,
jee l i wszystkie odlewy z danej par-tii przeszy przez ba­
dania niepen e w zakresie okrelonym w tabl. 4 lub 5 oraz
wszystkie odl ewy wybrane z partli wg 3. 2. 3, je'eli byy ·
wybrane do bada. penych, przeszy przez te badan ia z wy­
nikiem pozy tywny m.
na le y doczy zawiadczenie j akoci zawierajce co naj­
mniej nastpujce dane:
- nazw oznaczenie wyrobu,
- gatunek stal twa ,
norm{' i wymagan iami dodatkowymi uzgodnionymi uprzednio
pomi dzy dostawc i' i odbiorc,
- dat odbioru, kol ejny numer zawiadczenia z nak kon­
t roli j akoci producenta odlewów.
3. 7. A tes t . W pr zypadku odpowiednich uzgodnie POI'IIi­
dzy dostawc i odbiorc, do partii odlewów uznanych z a
zgodne z norm, oprócz zawiadczeni a jakoci w g 3. 5. 3
naley doczy atest zawiera j {'CY wyn i ki bada przewidzia­
nych w normie i w wymaganiach dodatkowych.
'4. POST§DOWANIE Z PARTI ODLEWÓW UZNAN ZA
NIEZGOCIN Z WYMAGAN IAMI NORMY
P art ia odlewów sta liwnych nie spetni ajca wymaga w g
2 . 2. 1, o zakres i e. wasnoc i wytrzymaociowych okrelo­
n y ch dla danego gatunku sta l iwa , moe by przedstawiona
do ponownych bada po poddaniu odlewów z te j parti i dodat-
kowej obróbce cieplnej umo:i:l iwiajcej
tych odlewów wg wymaga 2. 2. 1.
z akwa l i t ikowanie
Partia odlewów nie spenl ajpca wymaga wg 2. 4 w zakre.
s le ksztatu, wymiarów i masy odlewów, po usuni ciu z niej
odlewów w adliwych, moe by ponownie przedstaw iona d o
bada.
P artia odlewów n i e speniajca wymagn w g 2. 5, w za­
kres!~ jakoci pow ierzchni or az wielkoci wad, m1:1e by
poddana naprawie i po usuniciu z ni ej od lewów nie podle­
gaj~cych naprawie C o rodzaju, wi e lko! lub r ozmi eszc ze­
niu w ad wykluczajcych ich naprawialno) pon ow n i e przed­
s taw iona do bada. Przy przedstawian iu partii od l ew ów po
dodatkowej obróbc e cieplnej lub po naprawie do bada pel-
nych , badania te naley przeprowadza przy l iczbie od l e-
wów wybranych wg 3. 2, 3 dwukrotnie zwikszonej w stosun­
ku do lic zby podanej w tabl. 6,
Postpowanie z par-t i odlewów nie spenl ajc wymaga
wg 2. 7- wg uzgodnie dostawcy z odb iorc odlewów.
5. POSTANOWIENIA PRZEJCIOWE
Do dnia 30 czer wca 1983 r . dopus zcza s i stosowanie
przy projektowani u i produkcji odlewów s taliwnych elemen­
tów urawi samoj ezdnych inny c h ni podano w normie sko­
j arze klas dokadnoc i i chropowatoci oraz dopuszcza l ­
nej wadliwoci surowych powi erzchni odlewów,
KON lEC
INFORMACJE DODATKOWE
1. Ins t ytuc ja opracowujaca norm- Przemys owy Instytut
M aszyn Budow l anych.
.2. N ormy zwizane
próbek
nella
pokojowej
temperaturach
watoci pow lerzchnl surowych
Odlewy. Ogólne wymagania i badania
PN-80/H-83152 S taliWo wglowe k onstrukcy jne. Gatunki
PN-72/H- 83154 Odlewy ze sta l iwa. Tolerancje wymiaro­
we, naddatki na obróbk skr awaniem l odchyk i masy
PN-79/H-83156 S taliwo s topowe konstrukcyjne, Gatunki
PN-77/H-83160 S ta l iwo stopowe odporne na c ieranie. Ga­
tunk i
rametry podstawowe
ne wymagania
sztuk do próbek
·po usunitych nadlewach
ski, in. Sawomi r Kis i el,