Uiteindelik 'n 'Dercle ag'

30 OKTOBER - 5 NOVEMBER 1992R3,OO (BTW INGESLU I T )

Uiteindelik 'n•s va Ie

'Dercle ag'Hierdie man, 'n droster uit die Mosambiekseweermag, het voeer vanjaar 'n groep ANCaktiviste in 'n huis buite Durban met 'n AK47

platgeskiet. Hy se lede van die SA Polisie het hom opdrag gegee enhom daarvoor betaal. 'n WIT. polisieman, ook met 'n klapmus oar sy

kop, het saam met hom gemoor

Kan 'n Sarajevo in Natal nag gekeer word?International author

EL Doctorow on the US election

Alles wat jy wil weet oar homeopatieThe Last Temptation is g'n godslasterlik rie

Whoopi Goldbergin conversation with Tertius Mein~ies

Be ruder to a Broeder...

Van die Redakteur se lessenaar

24 &25 Sal die wetenskaplikes wat nou met hul radioteleskope na die hemelruim luister 'n intelligente weseherken as hulle dithoar?

SATIRE11 The PretoriaGang hits back

MENSE12 SA se leiers: Carl Niehaus16 Marcel van Heerden praat met

Pearlie Joubert

BOEKE26 Cristopher Hope's tour de force27 'n Siangboek vir almal -.

Libertyn oor die vroumense

KUNS & VERMAAK23 Inavan der Linde oor

The Last Temptation of Christ30 & 31 Whoopi Goldberg talks to

Tertius Meintjies -32 Henning Viljoen bring hulde aan Solti

Arnold Blumer sa Poison is gif34 Pact's Dance Company

and the funding debate35 Learnedly SayingVentilator:

other visibilities36 Movie Reviews: Jungle Fever &

. Light Sleeper37 Cheri Blignaut oor die jongste

toneelstukke

RUBRIEKE & MENINGS3 Vrydagoggend4 Bnewe van ons lesers18 Brolloks.-.-.----

Tim Sandham se Sportrubriek28 Plant 'n Boom &Nettie Pikeur29 Poprubriek: Christi trek Madonna uit33 Elmari Rautenbach oor die week se lV

AKTUEEL·8 Bruin onderwysers dreig om te staak7 Natal: the unanswered questions

AGTERGROND .9 Repositioning Afrikanerdom:

Be ruder to a Broeder...Moenie verlei word nie, waarskuHennie Serfontein

GIDSE .38 Watter movie wys waar40 Vrye keuse

Resensie:Yearof the Comet

198

13 - 15 On Monday the citizens of the USA willelect notonly a President, but the way they willlive for the next four years. With no recent example to refer to, EL DOCTOROW, internationally renowned author ofThe Book ofDaniel, Ragtimeand other works, imagines what the character ofa true American President should be

19 - 22 Homeopatie is die natuur se kuur - '~J.Geneesmiddels uit die natuur is 'n eeue-oue gebruik, endie waarde daarvan word deur die jongste wetenskappebevestig. ESMA ANDERSON gee 'n Iys van homeopatiesemiddels vir enige angesteldheid, van aambeie totwintervoete

30 Okt - 5 Nov 1992

'. 5 ~ 7 Nuwe getuienis oor die Derde Mag -'n Droster uit die Mosambiekse weermagS8 'n lid van dieSuid-Afrikaanse Polisle hethom gerekruteer en in hul opdrag en teenbetaling het hy en drie ander mans in Aprilvanjaar 'n huis vol ANC-aktiviste in f nDurbanse township met AK47-gewereplatgeskiet. JOAO ALBERTO CUNAhet sy grusame verhaal aan PEARLIEJOUBERT vertel

INHOUD HO

Die meeste VWB-Iesers is waarskynlik baie skepties oor enige ander .soort rneclkus, medisyne of gesondheidsorg as die "gewone"huisdokter, spesialis of hospitaal en die se medisyne.

Homeopate staan onder skeptici bekend as "bossiedokters" enander vorrne van gesondheidsorg soos akupunktuur, refleksologie,Indiese en ander Oosterse medisyne word as "mumbo-jumbo" virdie vreemdes onder ons afgeskryf.

Verslaggewer Esma Anderson vra die week en in die volgendeweke met haar reeks oor alternatiewe medisyne dat lesers hulvooroordele eenkant moet skuif en die inligting met 'n oop gemoedmoet inneem.

Dit is nie net interessant nie; dit maak dalk net die deur oop vir 'nkuur vir 'n probleem waarmee jy lankal sukkel.

.Vrye Weeldllad II'nonafhanklke nuustydskrl waI U1lgegee \\On!deur Wsndilg Publkasles 8epef1I (Reg. No.8814016Ml6).

WENDING PUBLIKASES BEPERK EN VRYE WEEKBLAD SE ADRES IS:Brees1raall53, Newtown, Johannesburg.POSADRES: Posbus 177, Newtown 2113.TELEFOON:(Oll) 836-2151 .FAKS: 838- 590t

PRETORIA-KANTOOR (012) 83-4879.

REDAKlEUR: Max doPreezASSlSlEKT-REDAKTEURS: Andrea Vilassa,Ina van dar Unde, Ivor Powell __POU11EKE KORRESPONDEKT: HennIG SerfonteklSU8-REDAKTElJR: R}1I HalIInghKOPlEREDAKlEUR: Johannes BnJ'Mlt'ONlWERP: Anton 8assenbefgVERSLAOOEWERS: CMsleleTerrelilanche, Pearle Joubert, Esma Anderson, Waly r.theleOUOEWlNGSKONSULTANT: Tlenle duPlessisREDAKSE-ASSISTENT: Chr1slI van darwesthulzenFOTOREDAKTEUR: Baly Shorkend

FIlANSQE BES1UURDER: Malt BeareBESTUURDER (BEMARKN1 EN ADVEIllENSIES): Ulevan derWallASSlSTENTFlNAHSI~ BES1\lURDER: Louwrtns PclglelerOHlVANGS: b8ne ZukJ~SSBTEHlE: Joseph r.tlelaest, Vernon Zukr

2 VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992

vrydagoggendmet max du preez

Nou weet ons:daar is 'n Derde Mag

so se hulle"Eksou regtig nie eintlikmy agtertandegeeom lid te Wees van die Broederbondnie;ekdinkdie soort 'buddyhood' wat hulle bedryf,is seksisties."

I PROFSYLVIA VlLJOEN vandie sosiologier-------- -----aepanement van Unisa, in reaksie op profJP

deLange, voorsitter van die Broederbond,sestelling dat sy organisasie waarskynlik viraile rasse oopgestel sal word, maar datvroue steeds nie we/kom sal wees nie

"We walked home that night and joked thatwe should throw a party for the eightrapistswho haveappeared in police identikits."One of ERROL TEDDY MATTERA'Sfriends on the irony ofhis arrestas thesuspected Yeoville rapist, but was freed afterpoliceannounced that theyhaveno evidencelinking him to the rapes

"Hoe langerhulle sukkel om 'n tussentydseregering te aanvaar, hoe langerstel hulle dituit om 'n demokratiesverkosegrondwetgewende liggaam in te stel. Ens6sal al hoe meer mensestert en Suid-Afrikakan dit nie bekostig nie."AARTSBISKOP DEMOND TUTU die weekin Harare by die algemene vergadering vandieAllAfrican Conference of Churches

"From fanaticism to barbarism is onlyonestep."DENIS DIDEROT (1713-1784) FrenchEncyclopedist and Philosopher

Dov Fedler in The Star'I

het jy geweet?DieV5A Is die w~reld se grootsteuitvoerder en het in1991 goedere en diensteter waarde van 580 miljarddollar uitgevoer. Maar 80 persentvan die uitvoer komvan net sowat 2 000 maatskappye. Amerikaansewerkers het 'n hoe omset:elke maandlos 4 persenteenwerk vir 'n ander of word afgedank. Dieomsetvanwerkers in Japan Is net 3,5 persentper jaar.Amerikaanse werkers se produktiwlteit het van 1979tot 1990 met gemiddeld0,5 persent per jaartoegeneem, teenoor 1,6persentin Duitsland en 3persent in Japan. Tog het Amerikaanse werkers in1990 'n gemiddeldevan 45 100 dollar se goedere ofdiensteper kop gelewer, teenoordie Duitse werkerse37 850 dollar en die Japansewerkerse 34 500 dollar.Dit is danksy die buigsaamheld vandie Amerikaansewerker, wat na wlllekeur afgedank, weer aangestel enweerafgedankmag word. So kan Amerikaansewerkgewers hul arbeidskoste laag hou.

DIE verhaal van IoaoCuna is 'n skrikwekkende een.Cuna, 'ndroster uit die Mosambiekse weermag wat deur

polisiemannegehuurisom met die gebruiklike klapmus oordie kop In groep ANC-aktiviste af te maai, se volledigeverhaal verskyn op bladsy vyf.

Dit isoplaas onwrikbare getuienis dat daar wel, soos solank beweer word, steeds elemente indie veiligheidsmagteis wat die geweld in die townships aanblaas deur selfanonieme moorde te pleeg of te laat pleeg.

Dit bring 'n nuwe kant aandie huidige burgeroorlog inNatal nayore: ditisniesuiwereneenvoudig "n oorlogtussenideologiee ofpolitiekegroepe nie. Daarisdus 'nDerde Mag.

Diemoorde waarvan Cuna vertel, het vroeer vanjaarplaasgevind. Daar isgeen rede om teaanvaar dat die soortoptrede nievandag nog plaasvind nie. Daar isnog minderrede om te aanvaar dat dit In uitsonderlike geval is - vir a!wat ons weet, gebeur die soort ding elke week.

Daar isnie inCuna seweergawe enige suggestie datdiesoort optrede deur polisie-hoofkantoor of die regeringgesanksioneer ofgekondoneer word nie.

Maar na al die verhale en weergawes van die soortoptredes deur lede van die veiligheidsmagte oordielaastejaar ofdrie, was daar 'nmerkwaardige gebrek aan optredevan die kant van die polisie-generaals eninderdaad van diekant van die regering self.

Indie koerant isdaar oordielaaste vier jaar herhaaldelikbewyse gelewer van vergrype en moorddadige optrededeurvera! polisiemanne. Die regeringseenigste reaksie wasomvan hulle tebevorder enander met groot gratiflkasies telaat aftree.

WAT HET GEWORD van aldie polisiemanne wat destydsdeur kapt Dirk Coetzee -wie segetuienis deur 'nregter vandie Hooggeregshofaanvaar is-asmoordenaars uitgewys is?Nie eenis aangekla ofafgedank nie.

Nie een lid van die moorddadige BurgerlikeSamewerkingsburo isooit aangekla ofafgedank nie.

Die geregtelike ondersoek na die moord op DavidWebster wat tans in die Witwatersrandse Hooggeregshofaan die gang is, is een lang sage van toesmeerdery endwarsboming aan die kant van polisiemanne enweermaglede.

Wat het geword van die getuienis oor grootskeepsewangedrag, onwettige optrede enkorrupsie komende van ."n kolonel indieveiligheidspolisie, John Horak, wat VWBgepubliseer het? Vae ontkennings, engeen ondersoeke nie.

Die regering se gebrek aan optrede was daarvoorverantwoordelik dat die kultuur in die veiligheidsmagtesteeds voortduur.

Dit is hoekom diesoort voorval waaroor Cuna getuig,vandag nogmoontlik is. En <lit ishoekom die regering vanStaatspresident FW deKlerk nie sommer nou hulhande inonskuld kan was nie.

ONS HET CUNA SE VERHAAL oordrie weke nagevorsenvir leemtes gesoek. Daar is "n paar vaaghede oor datumsenplekke, maar ons hetabsoluut geen twyfel nie datditinwese korrek isendathyinderdaad deur die polisie gewerfen betaal isom ANC-aktiviste in Durban uit te moor.

Ons het Cuna se getuienis onmiddellik aan dieondersoekspan van regter Richard Goldstone sekommissieoorhandig enhom aan hulle beskikbaar gestel.

Ons het egter niedie polisie om kommentaar genader

voor publikasie nie.Die laaste keertoe VWB beweringe oordie polisie

wou publiseer, het ons die polisie om kommentaargenader. Die kommissaris seenigste reaksie was om 'ninterdik in die Hooggeregshof te bekom wat onsverbied hetomdie berig te publiseer - en ons steedsverbied om daardie betrokke storie te publiseer. Onsvertrou nie meer die kommissaris nie.

VWB hetniegenoeg fondse om elke keer in 'n hoftegaan veg vir die reg om belangwekkende inligting tepubliseer nie.

Diepolisie sal genoeggeleentheidheominvolgendeweek seuitgawe endeur ander media kommentaar telewer.

Ons salnieverbaasweesasditweernet'nontkenningisendat die ondersoek opniks uitloop nie. Daaraan isons al gewoond.

Maarons sal bitterteleurgeste1wees asStaatspresidentDe Klerk weer eens toelaat datsyonbeholpe ministervan Wet en Orde, Hemus Kriel, en die polisie metmoord wegkom.

DIE GEWELDPLEGING IN Natal hetnouheeltemalhand-uit geruk. Ditbedreig enige kans omweer om dieonderhandelingstafel te sit en "n algemeen aanvaardeskikking vir 'n demokratiese bestel vir ons land tebeding.

Die konflik tussen Mangosuthu Buthelezi seInkathaendieANC isinderdaad die grootste bedreiging vir aileSuid-Afrikaners setoekoms.

Die onus russwaar opdie leierskap vanInkatha endie ANC om nou oplaas met In tasbare gebaar, 'ndramatiese ooreenkoms, na yore te kom sodat diebloedvergieting gestaak of selfs net tot 'n minimumbeperk kan word. In Blote ontmoeting tussen Buthelezien Nelson Mandela kan nie veel help nie.

Maar die DeKlerk-regering kan homself nienet asIn toeskouer indie konflik beskou nie. Cuna severhaalbewys dat die staat tot dusver in elk geval nie 'ntoeskouer was nie, maar dat elemente indiens van diestaat om die eenofander duistere rede steeds probeerom die geweld aan te wakker.

De Klerk se taak is nie netom Inkatha endie ANCbymekaar tehelp bring nie, maar vera! ookom tesorgdat die veiligheidsmagte wat belas ismet die konflik, s6te laat optree dat albei kante in die konflik hulle asvredemakers salvertrou.

DE KLERK EN SY REGERING het In sterk houvasop Buthelezi en KwaZulu. Sonder Pretoria kan dietuisland ensyaggressiewe polisiemag nieopereer nie.

Getuienis dat Inkatha wapens en vegters uitMosambiek smokkel enstelselmatig syoorlog teen dieANC beplan, is besig om na yore te kom en in diekomende weke gaan daar heelwat hieroor indie mediaverskyn.

Daaraan kan die ANC niks doen nie, behalwe omharder te probeer om sy eie ondersteuners inNatal tekeer om niewraak te neem nie.

Net die regering en sy veiligheidsmagte kan ietsdaaraan doen. As Cuna severhaal 'naanduiding is, danisdaar waarskynlik niedie wil om iets daaraan tedoennie.

Verbeeldingryke, besliste optrede van dieStaatspresident isalwat ons kanred.

VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992 3

NEGATIEWEOPMERKINGS OOR FWVERREGAANDEYVAN DER MERWEVANPRETORIA 8KRYF:Die afkraking en negatiewe opmerkingsoor staatspresident FW de K1erk rjWB23 - 29 Okt) is absoluut verregaande.

Sodra aangeleenthede nie na wenseverloop nie, moot die vinger na iemandgewysword.Diegeskikste isnatuurlikdieeen wat aan bewind is.Diewareld, veral inpolitieke kringe, is noumaareenmaal so- almalkannietevrede gastel word nie.

Die staatspresident doen alias in syverrnoe om 'n beter toekomsaan SuidAfrika te voorsien, al word daarbewaardat hy sy visie en rigting verloor hat.SedertFW de K1erk se bewind hetSuidAfrikaweggespring op pad wenpaal toe.Hoekomsal'nmanwatsoveel ingesit hetvirsy land nouvisie en rigting verloor enalias net so weggooi?

FWdeK1ark isdiestaatspresident vanSuid-Afrika omdat hy hierdie posisie entitel werd is.Ekdaagenigiemand uitominsyskoenete staan - dansalonssienwierigtingverloor het enwie nie.

Almalwat beweer "FW sastralekranshetverdof' moet maarIiewer hulle 00laattoets.

PROBlEMATIESEAFRIKANERHENDRIK JAAR8 VANHEIDEDAL 8KRYF:In Suid-Afrika is daar 'n botsing tussentwaesterkgeasteswarelde: dieNasionaleParty, wat die sogenaamde Afrikanersverteenwoordig, en die ANC, verteanwoordigar vandieAfrikane. Diekernvan die botsing is daarin gelee dat dieAfrikaner homasEuropeer apart inAfrikawouvestig, aldierykdomme van Afrikavirhomself wou opeis en terselfdertyd dieAfrikane se burgerskap as volwaardigeinboorlinge van Afrika wou ontken.

My ervaring met die wit wareld is datwitmense geneig is om hulselfmeerderwaardig teagboswartes. Sostelhulle die Europese kultuur bo die vanAfrika. Soms kry ek die indruk datAfrikaners nielojaal is teenoorAfrika nie.As hulle was, sou hulle die mense vanAfrika aanvaar het en bereid gewees hetom die "andersheid" van Afrikane teaanvaar, te leer kenenom deurAfrikaneregeer te word.

Dit isteen dieagtergrond waarteen diedooiepunt rondom grondwetlikeonderlhandelinge gesien moetword.

Die fundamentele verskil in diedenkpatrone vanAfrikaners en Afrikaneisdat Afrikaners nie 'n debatvoerombydiewaarheid uittekomnie, ofomdiefeiteen gevoelens reg te stel nie. Soonderhandel hulls eerder om 'ndebatspunt aan te teken. Hulle gebruikbyvoorbeeld 'ntaalomhulle teenstandarsmee te maneuvreer, bei'nvloed en temanipulear. Ditgaantenlaastedaarin omvoordeel te behaal - om mag, nie soseerom die waarheid nie. Mooiklinkendebegrippesoos magsdeling, federalismeen regionalisme is dus op die ou enddieselfde apartheid wat tans nog geld.Inderdaad is dit frustrerend om met dieonderhandelingsproses voort te gaanvanwee die teenstrydigheid van dieAfrikaner-mens.

Wanneer die NP nie sy sin in dieonderhandelinge kry nie, misbruik hyswartmense omverdeeldheid, konflik enhaat tussen swartmense te saal, DieCiskei-tragedie is 'nsprekendevoorbeeldhiervan. OupaGqozo, 'n MickeyMousediktator en FW de K1erk se kitchen boy,was die ANC aanvanklik goedgesind,maar is deur die Nasionale Intelligensiediens gebreinspoel om die ANC asvyand te sien. -

FW de Klerk, 'n Afrikaner uit 'nAfrikaner-nasionalistiese huis, hetanderplanne met Suid-Afrika as demokrasie,vrede en geregtigheid. Hy is nie bereidom sy rug daadwerklik op die verlede tekeeren aan syvolgelinge uit te spel watdie moontlikhede is en nie is nia. Enhiervoor salsygewetehomry tot diedagwanneer hy stert.

BinneNP-geledere is daar arroganteelemente soos Pik Botha wat openlikmeen dat 'n onderhandelde skikkingsonder die ANC moontlik is. Die denkebinne die NP het die potensiaal om 'nkruitvat aan die brand te steek wat totchaos, konflik en onstabiliteit kanlei.

Dieregering van FWde K1erk moettot'n val gebring word. Dit is 'n monsteragtige, onwettige bewindwat afgryslike,barbaarse dadegepleeg het. Onder dieleierskap van FW de K1erk is daar minhoop dat Afrikaners en Afrikane mekaarsal vind omdat hy (De K1erk) hulle altydapartwil hou.

Helaas, Afrikaners moet ears SuidAfrikaners word alvorens hulleAfrikaneword,soniesalhulleviraltydvreemdelingewees hier op die suidpunt van Afrika.Daarvoor het hulle 'n sterker leier nodigas FW de Klerk.

INDEPENDENTINSTITUTEJILL WENTZEL, 8PECIAL RE8EARCHMANAGER OF THE 80UTH AFRICANIN8TITUTE OF RACE RELATION8 OFBRAAMFONTEIN, JOHANNESBURGWRITES:While it is pointless to answerthe halftruths,distortions andotherinaccuraciescontained in IvorPowell's article ("RaceRelations Row", VWB23-29Oct), Ishouldlike to reply to the general thrust of thearticle.

TheInstitute isanindependentorganisation whichdoesnot supportanypoliticalorganisation, norfor thatmatterdoesit have close links with any governmentdepartment.

The Institute doesnot have'clients'. Ithas members, and its members includeindividuals andorganisations across thepoliticalspectrum, amongthemembassies, government departments, tradeunions, businesses, churches, sections ofthemedia,schools, universities, libraries,etc. Members are entitled to access totheInstitute'sresearch andpublications,as well as special briefings.

Our research in the 19808 showedthat objective forces such a populationgrowth, economic growth, skilled labourshortages, black unionisation, and urbanisation werecompelling change uponareluctantgovernment andforcingit intoa series of retreats and contradictions.Althoughthese retreats seemed insignificantat first,infacttheywerehighlysignificant,for theywereerodingthe very basisof apartheid. All this had an impact on

apartheid ideology.Detecting signsofanewwillingness in

official circles to acknowledge at leastsomeof the disastrous consequences ofapartheid, the Institute decided to makeuse of opportunities to present liberalalternatives to people ingovernment. Wesaw no purpose inpreaching onlyto theconverted.

TheInstitute'sspecial research unitisdedicatedto uncoveringaspectsofpoliticalviolence whichhitherto havebeentoolittle discussed or even acknowledged.Thisisdoneinthebelief thatunless allthecauses ofviolence aretakenintoconsideration, efforts to end it may be misdirectedor counter-productive.

ONE PENIS ONE VOTEKATE AND MARY FROM THE JOHANNESBURG WOMEN'8 COMMUNITYCENTRE WRITE:SoSouthAfrica'schanging, isit?Jasure.For some, perhaps. In the era ofunbannings, the release of political prisoners, negotiations, massactionandviolence one thing seems painfully clear:womenaren't going to getvery muchoutof all this frenetic male activity.

Codesa, the forum whichmayor maynot determine the shape andnature ofafutureSouthAfrica, wassoentirely maledoninated some dubbed it Cockdesa.Onepenisone vote.

TheANC,theorganisationwhich manywomen believed would be on the forefront of women's emancipation fromthegender-definedlegacies of fortyyears ofapartheid and National Party rule, hasrevealed its intransigence in the key issues of abortion and female leadership.And in the currentspiral of male-orchestratedviolence, women arebecoming thegrass that gets trampled when the elephantsfight.Thelevel ofviolence againstwomeninSouthAfrica isrising: Boipatongand the reign of terror of the Yeovillerapistareonlytwowell-publicised examples. .

We represent a non-racial group ofwomen who decided to do that something, inwhateversmall waywe can.We .areattemptingtosetupaWomen'sCommunityCentreinJohannesburg. Ouraimsare fourfold: to provide desperatelyneeded services to womaninallareas oflife; to draw thewomen on thestreetintoastructurewhichwill facilitate herinvolvement in the struggle for her rights; tonetworkbetween women's organisations;and to provide a place of communitywherewomen - and theirchildren - can .find thesupport andsolidarity theyneed.to copewith a hostile world.

We have a number of ambitiousprojects planned: counselling for HIVinfected women;reproductive, health andlegal advice; self-defence classes; selfhelp projects; skills training; a resourcecentreand so on.

Becauseoftheambitious natureoftheCommunityCentre, we needallthe helpwe canget. Weparticularly needwomenwith experience in setting up organisations and raising funds, but any otherskillswill be welcome. Whoever you are,we urge you to join us. If you are interested, please phone Kate on 487-3362or Maryon 646-0455.

NAT SOllY NIEFUNKSIONEEl NIEJANTIE VAN DER MERWE VAN8TELLENB08CH 8KRYF:OmintekenaarteweesopVWBhetonderanderediegevolgdat'nmensniesommerkanbesluitom niedietydskrifte koopasditjou viesmaaknie; endatjy in 'n matevoel dat jy ook sa hetoor die inhoud.

Julie het al gereageer op die k1agtes

oordiemisbruik vanGodsenaam, maarneemmaar net kennis van nag iemandwat ook so veel.

Disnou alles goad enweiom ''vry'' teskryf en 'n ding te sa soos hy is, maarsoms lewer die vloekwoorde enplatvloerse uitdrukkings darem geenbydrae tot dietrefkrag vandieartikel nie.Ekdinkaandieverslag oorLossidy, waardie gevoel van die plek nogal goedoorgedra is.MaardieinleidendeparagraafwaarSol1yhomselfnatmaakendaaidinge,doenwatmybetrefafbreukaandieartikel,dis niefunksioneel nie.

Daar is heelwat van die kunsartikelswaar dergelike taalgebruik voorkom enwat ek dan Iiefs nie leesnie, wat jammeris.

Eintlik koop ons VWBvir die politiek,endis danaltydweer daardie tipe artikelwat ons laat besluit: eintlik kan ons niesonderjuliebladk1aarkom nie! Gewoonlikis Max du Preez se Vrydagoggend ooklekker leesstof, soms baielekker.

ENGLIKAANSEJUWEElTJIESCHRIS CLAA88EN VANBROOKLYN8KRYF:Nee, shit, jong,onseMimiis daremspecialenterrific. Maarboeta, moethaarnieundervalue niewant sy tolerate niefoolsnieen sycangiveyou stick: Voorbealdevan Englikaanse juweeltjies wat Mimi inhaar onderhoud met Pearlie Joubertgebruik (VWB 16-22 Okt). Die redeswaarom Afrikaanssprekendes hulle taalso mildelik met Engels sout, is volgensKlaas Steytlernaastenby die volgende:* Luiheid: Dit kos te veelenergie om dieAfrikaanse woord te vindas die Engelseeen klaarin jou kop is.* Skaamwees vir Afrikaans: Die sprekerskep 'n soort afstandtussen hom en syonvoldoende taaltjie. Die (vreemde)woordryker Engels isnodigomsypresieseideeweertegee.Steytler het 'n teoriedatskaamwees ook die rede is waaromTronsvolers Ofrikone so geaffekteerduitspreek. Dis 'n erzatsverfynde Engelsbeinvloede uitspraak.* Byderwetsheid: Dis outyds en preutsom suiwerAfrikaans te gebruik.*Laesosio-ekonomieseklas: DiesprekerhetmetEngels grootgeword; hykenrarigniedieverskil tussendie tweetale nie.*Loslitafrikaans wordverwarmetEngels:Moderne, vrygemaakte Afrikaans, watVWBsomsgebruikasdaarnieEnglikaansbykomnie, hetnieEngelsaspeseryenodignie.

Maar ons is nie kwaad vir Mimi nie,want ons praat almal so, Jors Troelieingesluit. Steytler se betoag spoor myaan om my mooitaal mooite gebruik. Ofis ek 'n square... askies, 'n skynsedigenuffie? (Wees nou eerlik: watteruitdrukking is die mooiste?)

Briewe korter as 300woorde geniet voorkeur~

Rig briewe aan:Die Brieweredakteur WVB

Posous 177 Newtown 2113


ondersoek

NUWE GETUIENIS OORDIE 'DERDE MAG'

in opdrag van die SAPTerwyl Natal op die randjie van 'n volskaalse burgeroorlog tussen ondersteuners van Inkatha en dieANC huiwer, het 'n man vandeesweek na vore gekom met onwrikbare getuienis dat elemente in dieSuid-Afrikaanse Polisie minstens tot baie onlangs toe nog self die geweld daar aangeblaas het. 'nDroster uit die Mosambiekse weermag S8 'n lid van die Suid-Afrikaanse Polisie het hom gerekruteeren in hul opdrag en teen betaling het hy en drie ander mans in April vanjaar 'n huis vol ANC-aktivistein 'n Durbanse township metAK47-gewere platgeskiet. JOAO ALBERTO CUNA het sy grusameverhaal aan PEARLIE JOUBERT vertel

'The two white men were sitting inside thekombi. Wegot inand the white farmerhanded eachof us anAK47 rifle. Weallgot two extramagazines.

Me, the other black man and the white man who waspickedup at the big brick buildingwhichlooked like a police station,then put black balaclavas overour faces. The whitemen alsohad darkglasses and balaclavas on.

We drovepast thehouse four times and then the farmerdropped us off. Wegot out and ran up to the windows. Thewhite man went to a back window. / sawbetween seven andnine people inside thehouse. They werestanding there talking.Most of the people weremen but there were a few women aswel/.

We then started firing. / saw people falling and they werescreaming as well. Oneman ran away. / onlysaw him whenhewas alreadyfar away. I do not know how he got outside thehouse.

We then stopped firing. I do not know whether everybodyinside the house were dead. Wedid not go inside. Westoppedfiring and ran back to the kombi that the farmer was drivingaround.

Wegot inside the kombi and wentback to the taxirank. Therethe three ofus, except for the driver, shot through the backwindowsat people who werestillat therank. I shot three people but I am not certainabout thisbecause the farmer wasdriving vel}' fast. I

JOAOCUNA, ookbekendasMalefetsane.johanne Mokoena, se gesig is heeltemalemosie!oos en sy oe dood as hy diegrusame verhaa! vertel,

"Ek wou ditniedoennie," se hyinsyswaarEngelse aksent. "Ek isindiemoorde

ingedwing. Ek haat niedieANC nie, enekhaatnieInkatha nie. Ek weetnieeers mooiwie hulle is nie. Die witmense en diepoIisiehet myindie dingingesleep. Ek hetbanggeraakvirhulle entoese ekja. Ek wi!niemand doodskiet nie. Ek wil net 'n

gewone lewe lewe. Die ding hetmy noumoeg gemaak vir die lewe. Ek geenieomwat nou met my gebeur nie, ek wil netuitkom uit die gemors."

Cuna, 29, sehyis vroeg vanjaar deurtweewitmansna Pietennaritzburggeneem.Die een man is geidentifiseer asJoseph"Boy" Schultz, saam met wie Cuna indaardiestadiumin'nhuisinMaddisonstraatinjeppe, Johannesburg, gewoon het. .

VWB hetvasgestel Schultz is 'n lidvandie Narkotiese Buro en dat hy byJohnVorsterplein gestasioneer is.

Cuna seSchultz eneenvan Schultz sevriende het hom verlede week met 'n9mm-pistool gedreig omdat hulle wil hedat hy nog In "job" vir hulle in Sowetomoet doen.

Cuna sehyhet sObydiepolisiebetrokkegeraak: Hyhet in1987uitdie Mosambiekseweennag na Suid-Afrika gevlug en as Inonwettige immigrant na Johannesburggekom om werk te soek. Kort na syaankoms in Johannesburg is hy deur 'nander -Mosambleker na 'n kafee inMaddisonstraat inJeppe geneem waar hydie Schultz-familie ontmoet het. DieSchultze hethom toeingeneem enhyhetsaam met hulle in hul huis ingetrek waarhyvir 'n lang tyd gewoon het.

"Eendag, aan die einde van verledejaar, het Boy, die seun, myMosambiekseweennag-wapentjie gesien en my beginuitvra ofek'n soldaat was in Mosambiek.Hy hettoevir mygese hyhet'n werk watekkan doen,"

Cuna verte! dat hy aan die einde vanverlede jaar, teendie einde van Oktoberofbegin November, eenoggend vroeg deurSchultz na'ngebou inPretoria geneem is.Cuna, watnie die adresonthounie, beskryf

die gebou as'nhoe gebou waar daarmansmet bruin uniforms bydie ingang was. HyenSchultz hetdaar 'n "groot, vetwit man"ontmoet.

Schultzhetvir die man vertel Cuna is'ngoed-opgeleide soldaat. Die man het virCuna gese hysal "bale geld betaal word"indien hybydie ANC in Yeoville aansluitengesprekke wathymetANC-Iedehet, opband sal opneem.

"Die vet man hetvirmy gevra ofekvandie ANC ofvan Inkatha hou. Ek hetgeseek weet nie. Hy het vir my 'n mikrokassetopnemer en ses kasette gegee engese ek moet gesprekke opneem en ditdan aan hom terugstuur.

"DIE VET MAN hettoe vir my'nsak volR50-note gewys. Hy hetgese ek sal goedbetaal word vir my werk. Hy het vir mygese dat ek ook na Soweto, Hillbrow,joubertpark en Bertrams moet gaan nahuise waarin ANC-Iede woon. Ek hetgeseeksal die werk doen.

"Die vet man het ook gese ek moetrondkyk ofek wapens byenige van diehuise sien. Ek moes hom dan dadelikdaarvan laat weet."

Volgens Cuna het Shultz hom daamana die Hotel Johannesburg Sun geneemvir 'n ontmoeting. "Daar was seswitmansin In hotelkamer. Die een het homselfvoorgestel as In boer uit Natal. Die andermans hetnie gepraat nie. Ek kanhie eenvan hulle sename onthou nie, maar eksalhulle herken asekhulle weersien. Behalwevir dieboer, hetdie ander mans nie metmy gepraat nie.

"Die boer het gese hy gaan myNataltoeneem endatekANC-Iede moet gaanskiet. Hy het ook gevra ofek 'n born kan ....plant. Ek het gese dat ek die werk sal IJIIlP"'"doen."


GeslagSexSexe

Dal~(;~~intx;'rte<

Dalede naissance

·iIfi- a:5o.t :L.

ii........... . .

. "

Die geldigheid vanhierdie paspoortverv;;}(.Thevalidity of thispassport expireson

Ce passeport expireIe

1997 -04- 2 ftensv dit hemieu word**unless renewed

, IImoins de renouvellement

Uitgereik te}GivenatDelivre II

Datum}DateDate' 22 APR 1992

SOUlH AFRIC!SlilD AfRIK~

KINDERS **CHILDREN **ENFANTSNaamNameNom

........................................................................... . .

Portretvan houerPhotograph of bearer

Photographie du titulaire

,1.

';«MOKDE~l1

Nom Ov.....OE.j)\£1.Plekendatumvan geboonef'i,,~c anddate of birthLieuet date de naissance

••••••••••••••••••• .o ••••••••••••••••••••••••• ~ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •••• • • • •••• • • • • • • • • ••••••••••••••••••••••••

. .....m

~o....U.\NLengte} Kleurvance Woonplek SQlJTH AfRICAHeight Colourof eyes ~ ~ ResidenceTaille ~\. Couleurdesyeux Q() LU I Domicile ~UID-AFR"(A

Geslag Identiteitsriommer 16lu 6 Ie ~., b h. c ~Sex \\'o~ Identitynumber ~ ~ ,...., .;:,

.,Sexe Le numerode lacarted' identite

.......................................................... :

.......u.. u·.····~~7···_ ..··············Handtekening vanhouer '; . '. Dlrector-Ge";r~l

Signature of bearer . Directeur-general

~. ,,:ig::~~:~~:::~~~:.~'''''.. ,......''''.,..,......""'......L2£""""'.__......._...,.",,.,...,,..~~

Cuna aan Goldstonebeskikbaar gestelJOAO CUNA weet nie presies waar die huisis waar hy en ander die moordegepleeg het nie. Hy praat nie goed Engels nie en was nooit voor die rnoord ofdaarna in Natal nie. Hy kan bloot verduidelik hoe hulle gery het en hoe dieomgewing en die huis Iyk.

Cunagaan nou na die Durban-omgewing geneem word om die plek en diehuiswaardie moorde gepleeg is te identifiseer.

Intussen, met behulp van Practical Ministries, 'n kerk-organisasie in die PortShepstone-gebied, het VWB vasgestel dat Cunawaarskynlik by een van vyfmoordebetrokke was wat tussendie eindevan Maart en middel-Aprilvanjaar indie KwaGcaba-en Murchison-gebied gepleeg is. Sy beskrywing van hoe hullegeryhet om by die moordhuisult te kom, pas by die gebiede.

Tydens die meeste van diemoorde het onbekende mans, gewoonlik metklapmusse, die huisevan ANC-aktiviste met AK47-gewere aangeval. Inverskeievan die gevalle is 'n kombi, soortgelyk aandie wat tydens die Cuna-moordegebruikis, deur die aanvallers gebruik.

Volgens Selvan Chetty van Practical Ministries het daar in die tyd heelwatsulke voorvalle plaasgevind. Diemeestevan die rnoorde, is met AK47's gepleeg.Volgens Chetty is meer as 90 persentvan die mense wat in die gebied aangevalenvermoor is, ANC-Iede.

VWB het Cuna aan die ondersoekspan van die Goldstone-kommissiebeskikbaar gestel indiendie kommissie selfsy beweringe verder wll ondersoek.

DIE BOER HET VIR CUNA, die swartman en die witman by die huisafgelaai. "Ek het tussen sewe ennege mense, meestal mans, in'nvertrek deurdie venster gesien. Hulle het met mekaar gepraat. Ons het toe deur drievensters op hulle geskiet. Mense het geval en geskree. Een man hetweggehardloop. Ons het ophou skiet enteruggehardloop nadie kombi wat'n ent van die huis gestaan het.

"Terwyl ons geskiet het, hetdie boer rondgery. Dit wasalles baie vinnigverby, Ek kon nie sien ofalma! dood is rue omdat ons nie indie huis ingegaanhet rue.

"Ons is toe in die kombi terug na die taxi-staanplek en hetook daar opmense geskiet. Ek hetdrie mense sien val. Ons hetuit diebewegende kombigeskiet op die mense wat nog daar rondgestaan het," vertel Cuna.

Die boer het na die skietery teruggery na die baksteengebou waar diewitman agtergeblyhet. Hulle het die kombi met-die wapens enbalaklavasdaarin daargelaat enissaam met Schultz terug naPietermaritzburg. Die anderswartman isby 'n huis in Pietermaritzburg afgelaai.

~ CUNA VERTEL DAT HY die volgende dag vir Schultz g~se h:t .hy hou ruevan diewerknie, "Ek hetdaarna weggehardloop enbymyvnendin illBertrarnsgaan woon."

Schultz het glo virCuna na'nruk opgespoor enhyendieboer het vir CunaR2 000 kontant gegee engese hymoet vir homself enigiets gaan ~oop wathygraagwilhe. "Hulle hetvirmy na die Casablanca Roadhouse aan die onderpuntvan Hillbrow geneem en was baie kwaad omdat ekweggehardloop ~et.

"Ek hetvirhulle gese ekhou nie van die werk rue, maar ekhetgese eksaldit doen omdat ekbang was vir hulle."

TEEN DIE EINDE' van Maart ofvroeg inApril vanjaar is Cuna deur Schultzendie wit boer in 'n wit Nissan opgelaai. "Ons hetPietermaritzburg toegeryenhulle het my in'nbaie groat hotel ingeboek. Daar was klomp ryk witmenseindie hotel."

Cuna sedaar was 'nander wit man saam met hom in die hotel ingeboekwat veronderstel was om na hom te kyk. Gedurende die tyd wat hulle inPieiermaritzburg was, het die boer en Schultz baie nuwe klere vir Cunagekoop. "Hulle het vir alles betaal. Ek kon kies wat ekwou he.

Volgens Cuna ishy'npaar dae later by die hotel deur die boer enSchultzopgelaai. "Daarwas 'nander swartman indie motorwat ookPortugeesgepraathet. Ek kan nie synaam onthou nie, maar hyhetook bietjie Zoeloe gepraatsoos ek."

So ongeveer half-agt die aand is Cuna, Schultz, die boer en die anderswartrnan na'ngroot bruin baksteengebou inDurban. "Ek dink die gebou was'npolisiekantoor want daar was mans inuniforms bydie hekvoor die gebou.Ek het baie Indiers ook bydie gebou gesien. AI die mense wat ekbydie gebougesien het, het soos soldate gelyk."

Cuna se Schultz het by die gebou uitgeklim. Hy, die boer, die anderswartman en'nwit man wat van binne die gebou gekom het, hetin'nligbruinkombi geklim. Die kombi sevensters was donker en'nmens kon nie van buitedaardeur sien rue.

Die ander swartman het die omgewing geken, want hy het vir hulleverduidelik hoe om te ry. Hoewe1 Cuna nie die naam vandie township kenrue, kanhydie township beskryf asook die huis wat hulle aangeval het.

"Ek endie ander swart man het eers die omgewing gaan verken terwyl dietwee witmans indie kombi sitenwag het by'ntaxi-staanplek indie township.Daarna is ons terug na die kombi waar ons elkeen 'n AK47-geweer enammunisie gekry het. Die AK's was onder die agterste sitplek van die kombi.Dit was seker teen die tyd so tussen elf- en twaalfuur die aand.

"Die boer het gese die mense in die huis isANC-Iede."

DIE VOLGENDE DAG het Schultz, die boer en Cuna teruggekeer najohannesburg enCuna isweer nadie johannesburg Sun geneem waar hyR4000 ontvang het. Cuna sedie boer hetdie kontant aan hom oorhandig. Cunaiskort hiema naMosambiek.

Voigenssypaspoortwashyvanaf24Apriltot16junievanjaarinMosambiekbysy rna wat naby Maputo woon Hy sehyhet 'ngroot deel van sygeld aansy ma gegee.

Cuna sehyhet sypaspoort, onder die naam Malefetsanejohanne Mokoena,ontvang kort nadat hydie moorde in Natal gepleeg het. Schultz hetglodiepaspoort virCuna gereel. Die paspoort is op22 April vanjaar injohannesburgaan hom uitgereik.

Schultz ontken dat hyvirCuna naDurban ofPietermaritzburg geneem het.Hywou aanvanklik nie seofhy'nlid van die SAP isofrue, maar hetlater erkenhyis lidvan die Narkotika Buro endat hyby johnVorsterplein gestasioneeris. Hy seCuna het albaie stories opgemaak "sommer netomdat hy met mensewilkommunikeer. Ons hetalbaie van Cuna sestories opgevolg endit hetnognooit totenigiets gelei rue," seSchultz. Hy ensypaisdie eienaars van diejokerdub injeppe.


Kan 'n Sarajevo-situasie inNatal nog gekeer word?

Leiers van oar die hele politieke spektrum en ledevan die vredeskomiteehet laat die week desperaat rondgeskarrel om te verhoed dat die

eskalerende menseslagting in Natal tot 'n Sarajevo-situasie ontwikkel.Minstens 46 het teen Oonderdagmiddag al in die provinsie gesterf na dievorige week se tol van 37. Heelwat van die slagoffers was Inkatha-Iede,

wat beteken heelwat van die aanvallers was waarskynlik ANC~lede. Maardie pren~ie is heelwat duisterder gemaak deurdat van die aanvalle '<,

waarskynlik "Oerde Mag"~tipe aanvalle was, en deurdat .Inkatha blykbaarstelselmatig begin het om ANC-Ieiers op 'n dodelys te verrnoor

Natal deaths:More unanswered questions

New evidence has emerged of either 'third force' orsecurity force involvement in recent Natal killings.

But that poses just another question mark in a longline of them, writes IVOR POWELL

F'w. de Klerk

Nelson Mandela

Mangosuthu Buthelezi

statementbyone ofthe survivors says oneofthe whites who took part inthe killingswas dressed incamouflage uniform, oneinSADFbrowns and a third indungarees.

Then, with the residents of the shacksettlement fighting back, in the words ofthe survivor: "a number ofblackandwhiteSAP's in their blue uniform approached.They did nothing to the retreating impi,but came down and accused us ofbeingthe aggressors. One policeman evenpointed out acomrade, saying he sawhimfighting."

This, to the residents' minds, indicatedthat the policemaninquestion hadhimselfbeen involved: "We questioned the policeman as tohowhewould have seen thisif he wasn't part oftheattack. He told usto 'fuck off and walked away."

The statement, alongwith others whichestabishasimilarscenariohasbeen lodgedwith the Human Rights Commission inDurban. Some ofthe black attackers havebeen identified asInkatha mem-bers formerly resident inthe area. ......

Another account of the attack ........

endie bewegingsenasionale uitvoerende.komitee (NEC). Harry Gwala, voorsittervan die ANCindie Natalse Middelland, het

. na dieHadeba-moordgese die drie Natalsestreke sal hul betrokkenheid by dieVredestrukture moet heroorweeg. WalterSisulu en Sydney Mufamadi is gister naNatal om die saak met die plaaslike leierstebespreek. - RENNIE SERFONTEIN

leiersberaad kan vanwee die komplekseaardvan die situasieniebinne dievolgendeweek plaasvind nie, Dit salv eersvoorafgegaan moet· word deurontmoetinge oplaer vlak tussen die ANC .enIVP. .

Die -ANC-NP-situasie word verder .bemoeilik deurdat daar duidelike verski/leistussen die Natalse leierskap van dieANC

THERE are growingindications that "thirdforce" elements maybe cynicallyinterveninginthe Natal violence tokeep thecyclesofviolence alive.

This isthe force ofthe question markshanging over two recent massacres inthetroubled province, both ofwhich appear

,~ to have directly triggered successive spirals ofrevenge killings and political assassinations.

While the war in Natal continues toescalate, new evidence has emerged ofthird force involvement.

Three whites, two in security forcesunifonn, have been identified bysurvivorsas participating inanInkatha attack onaSouth Coast shack settlement inwhich 11people were killed.

The attack took place inthe earlyhoursofthe morning of18 October atanANCdominatedshacksettlementintheShlazenireserve in Umgababa.Apart from the 11dead, 18peoplewereinjuredandapproximate1y 40 shacks set alight.

According tosurvivors the attack wasin the main launched by an "impi". A

DIE koelbloedige moord Dinsdag opReggie Hadebe, onder-leier van die ANCindie Natalse Midde11and, enke1e dae natwee menseslagtings waarin meer as 30mense vermoor is,hetpolitieke leiers noutot optrede geskok.

Want uiteindellk word nou in diehoogste politieke kringe erken dat die .burgeroorlog in Natal nienet dieonderhandelingsprosesverderkanvertraagnie, maar dit selfs heeltemal kan kelder.

John Hall, voorsitter van die NasionaleVredeskomitee, is betrokke by delikatependeldiplomasie tussen MangosuthuButhelezi en Nelson Mandela om opdieeen ofander manier 'nontmoeting tereeltussen die twee ofsaam met ander leierswat die Vredesakkoord onderteken het.

Hall het Mandela Woensdag inJohannesburg ontmoet enDonderdag was hyinUlundi om die. saak met Buthelezi tebespreek.

Maarvoordat 'ngesprektussenjdandelaen Buthelezi kan plaasvind, moet deurbyna onoorkomelike emosione1e enpolitieke mynve1de geworstel word.

BUTHELEZI DRING nou blykbaar . :daarop aan dat 'nafsonderlike ontmoetingtussen homenMande1a eersmoetplaasvindvoordat daar 'n volle sitting van dieVredesakkoord kan wees.

Maar totophede verwerp die ANC 'n"oorhaastige" ontmoeting tussen MandelaenButhelezi. ANC-bronne se tans issoletssinloos, tensy daar vooraf deeglikgrondwerk gedoen isom die grondslag teIe vir 'n suksesvolle positiewe uitkoms.Misluk sO 'n ontmoeting, of word geeningrypende besluite daaringeneem nie, sehulle, sal dit in die kritieke stadiumrampspoedige gevolge he.

Maar dit is wel moontllk om so 'nontmoeting tussen dietwee leiers, ondervoorsitterskap van Hall, met ofsonder dieteenwoordigheid van Staatspresident FWdeKlerk, telaat plaasvind.

ANC-bronne meen egter s6 'n


Bruin onderwysersdreig om te staak'n Landwye staking deurbruin onderwysers weens ontevredenheidoar 'n geheime dokument van die Huis van Verteenwoordigersgaan moontlik die komende eindeksamens ontwrig. Diedokumentstel voordat bykans 6 000onderwysers indiens van diehuis aandieeinde van die skooijaar afgedank word asdeel van sy

herstrukturering- en rasbnaliseringsprogram.CHRISTELLE TERREBLANCHE doen verslag

alleges that the attackers were dropped offin two Kombis and a Hippo armouredvehicle.

The deponents ofthe statement askedtoremain anonymous, but indicated theirwillingness totestify in court.

MEANWHILETHE MASSACRE of"IFPsupporters" at Folweni reserve on Saturday 24 October, is equally fraught withunanswered questions, though ofadifferent order.

Though described - barely one and ahalf hours after 22 traditionalists gatheredatthe home ofaMr Sabelo were brutallyslain in a hail of AK-47 fire - by IFPspokespeople as being anANC attack onIFP supporters, the survivors themselvesdeny the IFP affiliation.

The ANC also has denied responsibilityfor orknowledge ofthe attack, whichtookplace during the celebration ofthe induction ofMbona Sabelo's daughter into thesociety of sangomas.

Sabelo said he was a"traditionalist" andnot a supporter ofany political party. Healso said neither henor any of the other

survivors of the attack had been able tomake any identification ofthe attackers.

Another survivor said he did not believe that thekilling was politically motivated, pointing to the fact that politicalkillings from the ANC side in Natal havegenerally been more carefully targetted.

This however did not stop the IFP fromclaiming the victims as supporters. Confronted with Sabelo's denial that hewas anIFP supporter, IFP chairman FrankMdlalosesaid the killings took place inside an"IFParea" and therefore ithadbeen assumedthevictims were IFP members.

ATHIRD INCIDENT inNatal this week,theassassination ofANC Midlands secretary Reggie Hadebe, isperhaps even morequestion-begging. Hadebe was killed inanapparently targetted assassination outside Pietermaritzburg on Tuesday, whenarmed gunmen opened fire onthecar hewas travellinginalongwith two otherANCfunctionaries.

The three had been attending a crisismeeting oflocal Peace Accord structures,whichhadbeencancelledafterkeyInkatha

delegates failed to tum up. But the threehad been kept waiting for upwards ofanhour on various pretexts, before finallyleaving the venue.

What has particularly led observers toask if the assassination was not arrangedvia the ironic agency ofthe Peace Accordmeeting isthefact that the three, Hadebe,lawyerJohnJeffriesandANCoffidalShakesCele, were driving a vehicle not identifi-

: able asbelonging toanyone ofthem, but"in fact borrowed for the occasion by\Jeffries.

\

Hence, if the assassination was infacttargeted, somebody must have informedthe assassins onthenature ofthe vehicle.

VWB understands that NatalANC structures willalmost certainly pull out ofthePeace Accord asaresult ofwhat membersbelieve was a cynical use ofthe Accord tokill a political opponent.

Hadebe's death was only one of 40recorded in Natal thus far this week. Of'these three were policemen. No arrestshave beenmade inconnection with any ofthe killings.

'N "WERKDOKUMENT" watdeurdieadjunk-ministervanNasionale Onderwvs enminister vanOnderwys enKultuur indieHuisvan Verteenwoordigers, AbeWilliams, onderteken is,onthul dat'n oorskreiding van diedepartement sefondse metR170 miljoen opnetpersoneeluitgawesvirdiehuidigeboekjaarvoorsien word.

Die dokument, wat dieweek met 'n slenter by die SuidAfrikaanse Demokratiese Onderwysunie (Sadou) seWeskaapse kantoor beland het, het die onrustigheid oorwerksekuriteit tot uitbarsting laat kom.

Nou beplan Sadou '1'1 landwye staking van onderwysersmetaanvang 3 November (eerskomende Dinsdag). waardeuraile eksamens in skole onder beheer van die Huis vanVerteenwoordigers totaal ontwrig salword. Sadou is 'n nierassige onderwysersvakbond wat in 1990 gestig is asteenvoeter vir die bestaande eie-sake personeelverenigingsenanderetnies-gegronde onderwysvakbonde.

Williams het 'n week gelede in 'n televisie-onderhoud dietotaleoorbestedingvan diedepartementassowatROO miljoenaangegee.

Navrae aan die betrokke ministerie en die departementevan onderwysoordieegtheid enfinaliteit vandiedokument hetdeurgaansdievolgende reaksie uitgelok: "Geen kommentaar".Een amptenaarhetbeklemtoon datditslegs 'nwerkdokumentis, maarSadou isdaarvan oortuig datdieaanbevelings daarinuitgevoer gaan word. Uitvoerige planne virdie afdanking vanaltesame5790onderwyserswordindiedokumentuiteengesit.Sommige kan 24 uurkennis kry. .

DIE VAKBOND sf: in 'n verklaring hy het 'n dringendevergadering metWilliams vir5 November aangevra, waarhysal aandring op 'n ondubbelsinnige ondememing dat goonafdankingvan onderwysers inJanuarie.1993.sal plaasvind nie."Indien onderwysers teen5 November 1992dieversekeringkry dat hulle peste vir 1993 veilig sal wees, sal daarvanafMaandag 9 November met eksamen-hersiening en dieadministrasie vandie inteme eksamens voortgegaan word,'luidieverklaring.

Oit isnogniebekend ofdieministerweitot so 'nontmoetingingestem hetnie.

'n Optog deur die Kaapstadse middestad word ook virSaterdag beplan waaraan onderwysers, ouers enleerlinge saldeelneem. Volgens die vakbond het ouers regdeur dieWeskaapse streek (waarin diemeeste van die Huis se skolevaQ die beplande afdanking van.onderwysers asook die"eensydige herstrukturering en verswakking van die reedsminderwaardige onderwysstelsel" verwerp. Dieouers steunook Sadou se eis vir 'n algehele onttrekking van dierasionaliseringsplan enenige optrede watonderwysers nodigsou ag om die toekomstige onderwys van hul kinders tebeskerm.

Volgens die dokument sal die grootskaalse afdankingtydelike en permanente personeel insluit. Oit maak ookvoorsiening viringrypendebesnoeiings opdiebyvoordelevanonderwysers, soos vervoertoelae en studieverlof.

IDAADIG U HULPIE

GESAMENTLIKE AKSIE DEUR DIE GEMEENSKAP EN DIES:; .:;SUID..AFRIKAANSE POLISIE OM MISDAAD TE BEKAM .

,As u enige inHgting het omtrent 'n misdaadwat onopgetos is ... skake~ ons assebUef.

As u gnHgting tei tot die arrestasie ofdie herwinning van gesteelde eiendom, kanL~ tot soveei as Ri 000,00 vir u hulp ontvang.

U hoef nie u naarn te verskaf nie .. ~

u skakeUng met Stop Misdaadsal streng vertrouUk wees~ / .

TC»LV'A'VO&c::»~ "I "I "I 22 "I:sa


debat

The Broederbond is seen as asecretorganisation. as thegatekeeperof Afrikanerexclusivism, as a screening forthose who qualify for top jobsand so on. Howmuchof this istrue and howmuchhas theBroederbond changed in thisregard?Comingtothe last point first, about screening for top jobs. That is simply not true.Mrikanerdom couldnot have survived if itwas restricted tothe Broederbond. Thereare simplynot enoughmembers aroundtotake all the positions if that was ever thecase. The Broederbond islooking atitselfvery closely. Whether it will getbeyondrace and gender isnow being discussed. Isee the Broederbond getting beyond racemore easily than beyond gender.

That Is extraordinary. ~The whiteness will probably go, but themaleness willnot go.

Can yousee a category ofpeople regarding themselves asSouthAfricans withoutstrongethnic loyalties?That ispossible. Obviously there are additional categories to ethnic ones. One isbeing aSouth African as a South African,Perhaps sometimeinthe future that will bea growing portion.If inthe initial stages ofanewSouth Africawedo not accommodate both a diversityand a communality, we are in for bigtrouble.We willbedealing with extremelyshort term solutions. There are tensions inour diversity which will explode if there isnot sufficient space for being what youare, being both an Afrikaner and aSouthAfrican, both a Zulu and a South African.

So we are ina process wherewe areforging new symbolsofIdentity?Indeed. Coming back to the question ofthesurvival ofthe Afrikaner: The questionofthe survivaloftheAfrikaner inthe futureasacultural group isaquestion that isnotrestricted toAfrikaner survival, but to thesurvival ofthe many entities inthis country. There are many cultural groups.

Thusthe dilemma facing theAfrikaner as a majority is alsothe dilemma facingthe manyotherminorities...Let me use asimile toexpress it. If I lookat South Africa I am thinking ofit asmyhand,butthereisabigareaofcommunality.But the communality means nothing unless the constituent members, inthis casemy fingers, are not all healthy. You hurtone ofthese fingers and you see what isleft ofyour grasp. And wehave tograspthe future as a society inall ourdiversity.Andwithourterribleneedfor communalitycertainly the symbols have to denote thecommunality, give expression to ourbeing aSouth Africa. Idonotseehow Icanbea good South African without being agood Afrikaner.

One isnot a denialof the other.No, andbeingagoodSouthAfrican wouldmean being agood Zulu ora good Xhosaorwhatever.

single group within society cannot bethenational symbol. Therefore it might stillcontinue to be close to the heart of theAfrikaner. But certainly DieStem will notsuffice as a national anthem for a SouthAfrica where everybody has access topolitical power.

Theestablishment Afrikanerhasbecome accustomed tohave easyaccessto the state.Most of the heads of statedepartments are Afrikaners.Ninety ninepercent of those inthe cabinet are Afrikaners orAfrikaans speaking. To whatextentdo youthink-theAfrikaner's perception of hisownidentity is very closelylinked to the use of power andbeing in charge? When youtalkof changing, it Is going to be atraumatic experience. this lossof that power?'Youfind inalmosteverysphereofAfrikanerlife a repositioning to exactly this. Thequestion has been asked: How do weposition ourselves, what do we have tochange tobe able to cope with the newsituation? At best the state willbeneutralwith regard to different cultural groupinterests. IdonotknowofasingleAfrikanerorganisation, political grouping, culturalorganisation, whatever, which isnot looking atthis very closely.

change.Thirdly you start looking at the options.That, byand large, is the phase in whichwe are now. These options range fromverlig and verkramp, if you wish, fromVolkstaters tothose who wish toleave thecountry, with everything inbetween.

Let uslook at symbolslikeDieStem. It Is essentially anAfrikaner volkslied. But It Isalsothe anthem of South Africa.Howdo you see us resolvingthe problem of competingsymbols of solidarity and loyaltyInthe new SouthAfrica?There isnodoubt that thesymbol that isvery strongly aligned or connected to a

./

., /

ReposrtioningAfrikanerdom ·(Or: berudertoaBroeder...)

_.'

Inararepublicappearance,AfrikanerBroederbond chief Pieter de Langelast Sunday discussed the future ofhis secret brotherhood and that ofthe Afrikaner with Frederik van ZylSiabbert on theTSS discussion programmeSlabbertonSunday. Hereisan excerpt from their discussion

Powerhas been good to theAfrikaner. He has been incontrol of the state for decades.Howwillhe survive withoutpowerin our country?But hewillstill bepart ofpolitical power.You cannot exclude the Afrikaner fromthe political process in this country. Hewill have a fairly strong economic basefrom which to move. Most important,essentially hewill have skills and knowledge from which hewillbeworking. Heisan educated person today.

You havetouched a valid issue,the question of the culturalheritage of the Afrikaner whichenables him. irrespective ofpower. to survive. Willyouagree that within Afrikanerranks the major debate between verlig and verkrarnp inthe sixties was not so muchwhowas a super-Afrikaner andwho was not a super-Afrikaner.The debate was essentiallyaboutcompeting strategies forAfrikanersurvival.That is so, and that is soto this day. Inasomewhat broader context ofverlig andverkramp, the experience ofthe changingsituation, demographic and economicchanges, and economic interdependence-with all this people felt what was obtaining at that time politically, was not suffidentfor thefuture. It did not accommodate all the aspirations that were and are .present inoursociety,Many people tried, when experiencingchange and being forced into change, inthe first phase, first to ignore the fact ofchange. To this day people are ignoringcertain facts of change. I come acrosspeople switching off the 1Vwhen violence isshown.The second phase is when people enterinto resistance to change. There are stilIgroups, both black andwhite, who resist


debat~ 'Why such aproblem?,' ."...... Idonot want tobecome philosophical about it. Butitisagivennessofthehuman

•being thatmales find acertain comfort ineach other's company, aswomen find. ineach other's company, asmen and women find ineach other's company.

I think there is nothing inheren~ly wrong with it, except thatthis is a cultural organisation. But of course there are women's cultural organisations as well. How does theBroederbond intend to change?Over 'time the Broederbond has come toaccept that the changes taking placeatground level, demographic, economic and modernization, the tension underwhich apartheid structure came asit cannot accommodate thedynamics inoursocial andpolitical life anymore... we have come.to ~ccept that a change wasnecessary. It started seeking ways. It caused tension in the Broederbond. Wetwice hadserious breakaways.If Icould reduce this toessential terms, Iwould say that thebasic struggle wasabout the following: whether Afrikaners could promote their interests inisolation, orwhetherAfrikaner interestsweresointertwinedandsointerdepend-

r ent with all other interests that the only way that you could promote Afrikanerinterests was topromote everybody else's interests.That Is the current position?Yes, wehave changedourmission. Perhapsitisthefirst time that itisbeing madepublic. Our mission aswe see ittoday istopromote Afrikaner interests insucha manner that itserves everybody's interests.You say the Broederbond sees its new mlsslon to findcommon interest and to promote itself as a cultural organisation stressing how they can promote their own interestwhile also promoting the interest of others?Let me putit differently. The notion ofAfrikailer interest is only possible ifitpromotes everybody's interest. If you try to isolate anybody's interest in thiscountry, you are infact immobilising one ofthose fingers andyou cannot graspthe future. The fact that the Broederbond has moved into this position meansthat it wants tobeconstructively engaged inhelping tocreate afuture inwhichthere will bepeace, prosperity and a place for everybody. And equal access toall services that thestate should provide. . , .You foresee a situation where over a period of time theAfrikaner is increasingly going to find himself relinquishingpositions of control in the civil service, the government andso on? And that he will then have to stand on his own feetirrespective of the access he may have to power.He wil nothave a big pappa inCape Town and a friendly brother inPretoria.

What of language?We will try tokeep Afrikaans asanofficial language. And lookingatSouth Africaobjectively, we will in fact beloosinga lot ifAfrikaans does notremain anofficiallanguage. I think we will force ourselves into anera ofincreasing inefficiency.

You mean it becomes the language of government?You know there are 13 million people who speak Afrikaans, whereas there areonly 11 million speaking English.

Language is a very important symbol of cultural Identity.But you are introducing an element of efficiency here ratherthan emotion...It also caters for emotions which are present. The difference between Afrikaansand Portuguese in Maputo is that Afrikaans is the language of one of theindigenous groups.

You said the Broederbond could more easily solve theproblem of race than gender. Do you see the possibility ofthe Broederbond open to all races?I think it ishighly likely.

It will be extraordinary to have a black Broederbond.I am not sosure they want to join.

What do you see as the distinctive cultural values that willsurvive?~nguage is. one, religion is a very strong factor. Then I think of increasingunportance ill the new South Africa will bethesearch for individual empowerment, having individual choices. I want the right for my child tobe taughtthrough the medium of Afrikaans, that. right belongs not to the centralgovernment, but to the individual.What Sout,h Africa has great need of, especially now in thetime ofviolence, is~at there ISnohope unless family life ishealthy inSouth Africa. And certainlyin the future South Africa the survival ofthe Afrikaner will be co-dependent on~e ability to ha.v~ .a healthy.family life. This means also a healthy communitylife. I~ nopoli~clan, but this tells me the following: There mustbedevolutionofdecision-making powers tothe lowest possible level toa sufficient degree tosee that communities can have this kind ofcultural autonomy.

Is secrecy going to be seen as still Important for theBroederbond?I~k less and less so. I am the Broederbonder with the most experience ofbemg exposed. I have had very little problems.


-K~OMMEN"[AAR" ,

moenie verlei word nieDie Broederbond moet gelukgewens word met die

progressiewe gedagtes wat deur syvoorsitter,Pieter de Lange, in 'n onderhoud met

Van Zyl Siabbert uitgespreek is,meen HENNIE SERFONTEIN

DIE kem vandie "nuwemissie" vandieAS soosdeurDeLange uitgespel, is datAfrikanerbelange indietoekomsslegsinsamehang metdiebelange vanandergroepebevorder kan. '

word.MaarInmensmoetnieverleiwordomtemeendatdieAShomoomag asIndoodonskuldige,

normale en ope organisasie ontpophetnie..Tweeaspektevandiegesprekhetmeegewerkom 'nnUINe,valse beeldvandieASteskep:

dievriendelik, lnnernende enduidelike uiteensettings vanDeLangeIykasofbotterniein symondkan smeltnie; endandieverstommend onkritiese wyse waaropSiabbert homoordie .AS uitgevra het.

Want hoewel die strategie van dieAS gewisverander net,bly die aarden wesevan dieorganisasie fundamenteel dieselfde.

KYK MAAR nadiekwessievan geheimhouding. DeLanges~qehelrnhoudlnq word"minderenrrmder' belangrikvir dieAB.Maardaarisgeen aanduiding datdieABdit emstig oorweegomabsolutegeheimhouding atteskaten'n opeorganisasie -soosseltsdieKommunistepartyvandag - te word nie. bit is bekend dat De Lange en andere absoluut gekant is teen dieafskaffing vangeheimhouding. Hy wil ditblykbaar slegs selektiet doen, deurmeeropenbareverklarings deur homselfen andere.

Maardie geheime Iidmaatskap, geheime byeenkomste, geheime tekens, geheime ede die cowboys en crooks-mentaliteit van die laaste 70 jaar - blyonveranderd.

Dis teverstane: dit is juis absolute geheimhouding wat deurdie jareheenaan dieAS sybesondere unieke mag en invloed gegee het. In die breesamelewing is hul made-burgerstotaalonbewus daarvan dat diemanoorkantdiegang 'nBroeder is. IsdieNasionale Party,die regering en die hele Afrikaner-establishment regtig emstig dat hullewil deel h~ aanonderhandelings en In tussentydse regering - terwyl die meeste van hulleiers ledevan Ingeheime organisasie is?

Totdat die AB Sf geheimhouding afskat, kan niemand In mens kwalik neem as jy dieorganisasie se motiewe bevraagteken nie.

DE LANGE s~ "dit iseenvoudig niewaarnie"datdieABhullede in top-posisies bevorder.Maardiestelling istogpuretwak,wantdieABhetsyoorsprong indieEngelse onderdrukkingenuitbuiting in dietwintig-, dertig-en veertige~are. Diedoelwas danjuls om dieAfrikanersinsoveel posteasmoontlik in diestaatsdiens en ailesektore van die samelewing bevordertekry.Trouens, diestigtingvandieAS ensymaniervan doenaandiebeginwaswaarskynlikdieeerste manifestasie van affirmative action.

Enlater, na1948,was dit InhoeksteenvandieABsemeedoenlosestrategieomhulmen~ein sleutelposte regdeur die samelewing te vestig. Waarom is feitlik aile top-peste in diekabinet, die staatsdiens, die akademie, die onderwys, staatskorporasies, die kerk deurBroeders gevul? Endaar isaileaanduidings dateenvandiemanierevirdieASomindienuweSuid-Afrika teoorleef, isom tesorgdat Sf IOOe soveel belangrikeposisies asmoontlikbekleevoordat die NP atstand doen van mag. En absolute geheimhouding bly 'n noodsaaklikestrategie om sulkeposisies te infiltreer.

Siabbert hetdieAS se werkgedoendeurnahullete verwys as In "kulturele orqanlsasle".DitishoedieAS ampteliknahulselfverwys. Maarenigiemand metkennisvan dieAfrikanerpolitiek weet"kultuur" is maarneteenvandie komponente vandieAS sewerk, endit worddeur die FAKgOOoen. Oit is togook geengeheim dat die AS hom heeltyds met politiekelandsake besighounie.

Oordie"humoristiese" gesprektussen Siabbert enDeLange oorwaaromvrouenietot dieASbehoort nie, swyg "nmensmaarliewer. Oit isduidelik datdieAfrikanerman, netsoosdieswartman, nog in die donkereeue leefwat dievroubetref. Endan praathullegladweg vandie nuweSuid-Afrikal

Setting the record straightThestorysofar: FormerUS assistantsecretaryofState for Africa, Chester Crocker's soon to bepublished memoir on the war in Angola presentsthe South African government in a less thanflattering light. Crocker described the "PretoriaGang" as bullies and drunkards and wondered ifthey could get theiract together if the time came.Foreign Minister Pik Botha responded by sayinghis impression was the Americans just didn'tknow how to mix with the locals and that if theAmericans wanted to really see something theyshouldcometoabushveld braai sometime. Now,in an exclusive interview with IVOR POWELL, anunnamed member of the Pretoria Gang tries torestore the government's honour

FACE IT, manne, these Americans just.don't know how to mix with the local .population. Bliksemse Uitlanders, Yanks.Donald Ducks, Mickey Mice.

When I say mix, I don't just mean mix,Imean MIX. As inbrandy andcoke. As indiesel'n ford, dop 'n dam, as in block 'ntackle, asin bram 'n fien, klip 'n drif...

That's not even to start talking aboutwhat thePretoria GanggotuptoattheIlhado Sal, you knowwhatI mean. SlipperyNipples, Raging Orgasms, Slow Screws,andmaybeI'mtalkingaboutcocktails,andmaybe I'm talking about cock 'n tails, andthen again maybe I'mnot. For me toknowand you to find out. .

Face it manne, these Yanks just didn'tknow how to break the ice. They didn'tknow how to let their hair down, have agood time, let it all hang out, you knowwhat I mean.

I was talking tooneoftheguys from 32Batallion the other day - now there's abunch ofokes whoknow howtolettheirhair down. We were just kicking aroundold times, shooting thebreeze - andafewstray comrades just for thehell of it. Butthat's the way it goes with the 32 okes,bursting with high spirits, just can't keepthem down. Always mixing with thelocalpops. Like the time they had a party inSebokeng beginning ofthis year.Took usweeks to clean up the mess.

But, you know boys will beboys, andwell, maybe theydidgoa bitfar with themale bonding bit. Two dead, 100 injured- not to mention the bonding with thefemales, you knowwhat Imean. But whatthe hell, it was one hell of a party. Realfireworks.

, Anyway, there we were, Manuel andme, kicking around oldtimes and remembering the fun we hadwhen the Swapoterrs tried to gatecrash our435 party upnorth, must be two, three years ago.Hundreds of the buggers, thought theycould just sneak in without usnoticing.

Well, the rest as they say is history.Razzle ofthecentury, and I don't want toboast.but you're talking to a man who'scheck some jols in his time. Soweto '76,Crossroads, Boipatong...

LIKE ISAID that435 bashwas somethingthe Plan Gang wasn'tgoing toforget inahurry, that night thePretoria boys really letrip.

But I don'twant togiveyou theimpression that itwas all jUst fun and games withDick andJames. You'll endup thinkingthat maybe that Chester Crock 0' What'sHis-Face hadsome kind ofpoint when hesaid wewere just a bunch ofbullies

(Jissus! I'll give thatlittle Yankee moffiesuch a donderse klap if he ever says

. something like that in front of me. Builtlike a stilt, falls down drunk after twoWmdhoek Lights, andwants to tune ME.JissusO

Imean howcanthatbetrue? Iask youwith tears inmybaby blue eyes. We werejust having a good time. Thing is theseforeigners don't understand the way wedo things down this end of the world.When in Rome, 00 as. the Pretoria Gangdo. Know what I mean...

Anyway anybody whowants tosay 'all

wedid was piss itup, has gotitall wrong.Look atthe facts, China. Take Angola: wewere fighting a warthere forthree yearswithout even telling anybody. We werehelping Unita and Renamo outfor years.We just don't like toblow ourown trumpets, that's all.

OrSouth West if you don't believe me.I mean how did we get through 200million bucks that nobody even knewabout if weweren't rolling oursleeves upandgettinginthere?Howdidwedoctorallthose radio messages? How come there

. were 50 different political parties by thetime itcame toelections, ever ask yourselfthat one? Think they happened all bythemselves?

Imean these Americans even admittedwewere giving them Russian made tanksfor their wars inNicaragua, andthen theywant to tum round and saywe weren'tgetting ouracttogether. Jissus!

So maybe Chester Crock 0' Shirts didwalk in there one daywhen one of thegenerals was biting thehonourable minister's earand theminister was going athim

with aknife. So what? It wasn't always likethat. .

LIKE I SAID, if old Crock '0 You-KnowWhat thinks wewere badattheIlha doSal,heshould come tothebosveldsome time.

Okay, so those things can get rofsometimes, but that's only when themampoer really starts telling you nou's jypoerinjou moer.

But it's nothing serious you know,. mostly mellow, but you know, after a

couple ofknertsies... that's just the way ofthewest.

We sitthere while thegiraffe orwildebeest steaks orwhatever is braaiing, andI'll pull out my guitar, pluck the strings,slow and gentle, nice andeasy does it...

Draai sy nek om, goot bom tn dte sloot,trap op sy kop, dan ts bydood...whilemaybe acouple ofthe okes act

outthe words onthe other side ofthe fire,orjust moer each other ina laid back kindofway, while one oftheothers ismaybequletlyhurlinglntothemopane coals. Yougetthepicture. Ormaybe I'llbejustquietlyspeaking one ofmypoems inthat kind ofcracked voice that makes the ladies justcrimp right in their lines with the guitarplinking away in the background. Andmaybe acouple oftheokes are atthebackdoing what weinthePretoria gang call a .PW.

APW, you ask? Well, for your information, it's a South African custom, and it'snamedafterourlastState President -amanahead ofhis time. Even as a kid old PWwas nothing ofa snob. Man, hespent his

. Sundayafternoon riding hishorse over thelabourers' mielie patches and gallopingthrough their huts, playfully knockingbreakables offthe packingcases theyusedas tables. All of this while, you know,graciously acknowledging the labourers'heartfelt cries of: "Dankie Baas! DankieBaas!"

As I say, a couple ofthe rnanne mightbe playing this game. Ormaybe planninga massacre. Or just fooling around withUzzis, ortaking thehelicopter and chuckinggrenades into a herd of gemsbok orzebras down bythe river.'

Just your average South Africanbraaivleis scene, with thesun setting andthehippo crackling on the spit.

That's the time that that Croc o'MyMother-Taught-Me-Not-To-Use-BadIangauge-So-f-Cant-say-It should see meandthe rest ofthe Pretoria gang, and he'dknowhowwronghewas. We maybe abitrough, and we don't like to admit it, butwe're sensitive guys at heart.

Okay, so things do sometimes get alittle bit wild, especiallyiftheKoevoetkidsor the 32 Boys happen to be there.

But you know, I tell you the truth, bythe time it comes to that other SouthAfrican custom that these uitlanders can'tgettheir heads around, you know theonewhere you gotothe back ofthehouse orthenearest township, orwhatever, there'sso much ofthe klippies flowing throughyour alcohol stream, you canhardly evergetit upanyway. So what's the damage?

It takes asensitive guy to admit it, and.ifyou don'twant tounderstand that, well...maybe you want todiscuss itwith some oftheCCB boys.


'Ekbly'nAfrikaner'Carl Niehaus, bekende woordvoerder van die ANC,is verlede week tot die organisasie se PVWstreekkomitee verkies. Sy afkeer van apartheid hethom al duur te staan gekom - as RAU-student enas latere aktivis. Maar selfs 'n vonnis van 15jaarweens "hoogverraad" het hom sy Afrikanerskap nielaat verloen nie, sa hy aan HENNIE SERFONTEIN

suid-afrika se leiers

Die jaar: 1980.Die plek: 'n Spestale dtsstpltnere hofvandie RAU.Die bocfregter: PieterdeLange, rektorvandie unttersuei: en hoofvan die AfrikanerBroederbond.Die aanslaer: Stoffel van der Merwe,akademikus. (Laterkabtnetmintsteren tansSekretarts-generaal van die NP.)Die beskuldigde: Carl Niehaus, 21.Die klag: Die verspretding van plakkatewat plett vir die vrylating van NelsonMandela en virgelyke onderwys.

S6 maak Niehaus as jong student kennismet die Afrikaner Broederbond en diegeheime organisasie se beheer oor dieuniversiteit waaraan hy studeer. Dis syeerste ervaringvandiewoede, gemeenheidenvervolging wat die Afrikaner-establishment spesiaal inspan teen "verraaiers vandie volk".

Die week vra ek Niehaus dieselfdevraag watekhom twaalf jaar gelede gevrahet: "Is jyso naief dat jy nie besef het jyspeel met dinarniet as jy Mandela sevrylating bepleit nie?"

Hy herhaal sy antwoord van destyds:"Ek was verbysterd en vebaas oor dieRAU sehisteriese optrede. Ek was immerswettigbesigommydemokratiese politiekeregte uit teoefen."

Niehaus was egter 'tegnies" skuldig: hyhetdie studentedekaan nie omdie vereistetoestemming vir die plakkate gevra nie.Hy het geweet dit sou nie gegee word nie. ,Dergelike "oortredings" kom dikwels aanuniversiteite voor, maar gewoonlik worddie betrokke studente sagkens behandel.

Tot Niehaus severbasing roep die RAUsesenaat egter toe 'n spesiale dissiplinerekomitee byeen - senior akademid onder

,voorsitterskap van De Lange self. Hullegeehom diekeuse: Ofjytrek openlik dieeise van jou plakkaat terug envra omverskoning, of jyword geskors.

Hyweier. Daarop wordhygeskors -envir In jaarbeletom syvoete opdie kampuste sit. Hy moet sy koshuis onmiddellikverlaat.

NIEHAUS SE STRAF hetmeer behels.Hykonsyvriendin,Jansie-vandagsyvrou- nie in haar koshuis besoek nie. "Onsmoes mekaar maar in die koue opstraathoeke ontmoet,"

Boonop isdie teologie-beurse wat hyvan die NG Kerk en die ATKV gekry hetonrniddellik gekanselleer, Sy ouers, watditnie te breed gehad het nie, moes ditterugbetaal.

En toe hydie volgende jaar aanUnisawou studeer, is hy registrasie geweier omdat die RAU hom volstrek nie In

, sertillkaat vangoeie gedrag wou geenie."Dievolgende jaarhetWitsmytoegelaat

- maar slegs deur die bemiddeling vanDavidWebster. Hyhetdie rektorgaansienengese Wits moet nie vra omIn sertifikaatvan goeie gedrag nie, want die RAU weierdit om politieke redes. Die RAU wou my ,blykbaar lewenslank van aIle kampusse inSuid-Afrika afhou."

Niehaus se twee jaar aan Wits in 1982en'83hetegterdiepadvirhom oopgemaakom later aan Unisa te studeer - toe hy 15jaar tronkstrafmoes uitdien vir n politiekemisdaad. Indietyd het hysy BA Adrnissieen In Honneurs in die teologie met lof.behaal- endieprys gewen asbeste Unisastudent van die jaar.

"Vandat ek agt jaar oud was, het ekgeweet ek wil In predikant word," seNiehaus. "Alles wat ek gedoen het, wasdaarop gemik. In Diepe geloef was eenrede - maar in die onbewuste waspredikante se status op die platteland Inbydraende faktor."

Niehaus se ouers was strengkonserwatief - vroeer NP-ondersteuners,maar die laaste tien jaarKP-lede. Sypawas'nspoorwegamptenaaropZeerust inWesTransvaal, waar Carl op Kersdag 1959gebore is. In 1970 het hulle verhuis naKrugersdorp, waar hymatriek voltooi het.

Van sy standerdagt-jaar hethydikwelsop Sondae hostelle in Soweto besoek asdeelvandie plaaslikeRingsesendingaksie."Kyk ek vandag terug, sidder ekoormypatemalisme van destyds. Ek was deel vimdaardie soort kultuurwat wilsendingwerkdoen onder swartmense."

Die BESOEKE HET hom egter ook virdie eerste keer laat raaksien in watterhaglike omstandighedeswartmense woon.Met diejeugopstand in' 1976 hethybeginwonder of die omstandighede nie ietsdaarmee te doenhetnie.

"Inmyeerste jaar aandie RAU, 1978,hetek die Nasionale Party verlaat omdatek ontnugter gevoel het oor dieapartheidsbe1eid. Ek het gemeen ek isbelieg, valsewaardesisaanonsvoorgehou,Maar hoewel ek apartheid verwerp het,hetek nog geensterk emosionele afkeerdaarin gehad nie. Dit het eers. in mytweede jaar op universiteit gekom."

In sy eerste jaar het hy net 'n weeklanktot die PFP behoort. "Dit was solankas wat ek hulle kon verdra. Ek dinkAfrikanersbytmaarmoeilikaandieEngelseestablishment seliberale gedagtes. Vir dieliberale hetdithoofsaaklik gegaan omInstryd teen apartheid envir civil rights. Virmygaan die fundamentele strydoor diedemokratiese oordrag van politieke magaan die meerderheid van die mense indieland."

In Keerpunt was sy ontmoeting metjansie, in 1979 In kunsstudent in haareerste jaar. Sy was vier jaar saam met haarouers in Amerika. Niehaus het met vanhaar swart vriende kennisgemaak en sydenke hetvinnig begin verander -wat dievolgende jaar gelei hettotsybotsing metdie owerheid.

Na syskorsing ishyindiegeheimvir 'npaar dae na Botswana, waar hy hom in1980bydieANC aangesluithetenbetrokke

geraak hetin hulgeheime werk.Dieselfde jaar het hy. Beyers Naude

ontmoet. "Oom Bey hetmygehelp om myemosionele woedeoorapartheidtebeteuelendie trauma oormy skorsing teverwerk..Hy het gehelp dat ek Afrikanerskap rueverwerp hetnie, dat ekditerken ashegtedeel van my menswees.'

Hy hetook Frikkie Conradie leer ken,die eerste witmens wat as predikant vandie NG Kerk inAfrika inAlexandra gewerkhet. Deur hom het hy verskeie menseontmoet wat geheime werk vir die ANegedoen het. (Twee van hulle is verledeweek saam met hom op die PWVstreekkomitee verkies.)

DIE EENSAAMSTE [are van sylewe, seNiehaus, was sy twee jaar aan Wits. Hypraat steeds bitter oor die white left, hulsterk anti-Afrikaner gevoelens, hoe hullehom gewantrou hetasvermeende informant -terwyl hysowel indie openbaar asin

. die geheim met die swart gemeenskap inAlexandra saamgewerk het.

In Augustus -1983 is hy en [ansiegearresteer enaangekla van hoogverraad,spioenasie op die SAUK en die gasfabriekin Johannesburg, en die onwettigeuitsmokkeling van politiekeaknvtste landuit. jansie istotvier jaar gevonnis. Sy isjn1986 vrygelaat en hy drie en In half jaarlater.

Vandag het hy sy tronkstraf en dieemosies daarom alverwerk, maar In paardinge knaag nog aan sygemoed. Veral diesadistiese manier waarop diegevangenisowerheid aile kontak tussenhom en[ansie verbied het. Hy moes driernaande sukkel om netIn foto van haar tekry. Ennog drie maande voor hulle aanmekaar kon skryf. Dit hettwee en 'nhalfjaar gekos voordat hulle mekaar kon sien.En dit was eers nadat hymetIn hofaansoek

. gekom het dat .hulle-toegelaat is om tetrou.

Tog isNiehaus merkwaardig redelik insy politieke siening. "Eers sitIn mens metsterk woede en aggressie oor jouomstandighede," se hy. "Maar in diegedagtewisseling met jou tronkkameradebesef jyIn mens moet nooit jou ideaal uitdie oog verIoor om In nie-rassigedemokratiese gemeenskap deur die ANCteprobeer bereik nie.

"Ek hetdaarin geslaag om die aggressieenbitterheid te verwerp. Indie bereikingvan In mens se ideale kandaar geen plekwees daarvoor nie. Ek het geleer ommense niedieobjek vanmy haat temaaknie - alkeur ekdie politieke prosesse vanapartheid en rassisme hoesterk af.

"Ek het geleer om te begryp dat Intoekomstige nie-rassige demokrasie aIlemense inSuid-Afrika moet insluit-ook dieregses. Enalverskil ek sterk met baie vanmy opponente, isditbelangrik dat onsasSuid-Afrikaners mekaar se vrese moetbegryp."

Niehauswil nie meer predikant tewordrue -aswoordvoerder vandie ANC hethynou In politieke loopbaan vorentoe.

In die gevangenis hetNiehaus die tydverwyl deur biografiee te lees - vera!skrywers s'n - maar vandag het hy niemeer tyd vir leesnie. Hy gaan fliek daremenbesoekgraag dieMark-teater. Klassiekemusiek - Beethoven, Brahms, Schubert en jazz biedverder ontspanning.

"En niks kom by]ansie sebobotie nie,"

12 VRYE WEEKBlAD 30 OKTOBER 1992

america.. On.Monday the citizens of the USA will electnot only a President, but the way they will livefor the next four years. With no recentexample to refer to, EL DOCTOROW,

.internationally renowned author of The BookofDaniel, Ragtime and other works, imagineswhat the character of a true AmericanPresident should be

Choosing our fate:

NOT THAT IT'S WORKED out thatway. In 1972 Richard Nixon reboundedfrom his defeat at the hands of JackKennedyand there hewas again, his headsunk between the hunched shoulders of

MR BUSH has said, byway ofdefamingMrClinton'scharacter, thatthe characterofapresidential candidate isimportant. So itis. The president weget isthe country weget. With each new president the nation isconformed spiritually. He isthe artificer ofour malleable national soul. He proposesnot only the laws butthe kinds oflawlessness that govern our lives and invoke ourresponses. The trouble they get into, andget us into, is his characteristic trouble.Finally the media amplify his characterinto our moral weather report. He becomes the face ofour sky, the conditionsthat prevail. One four-year term may findus atareasonablepeace with one another,trying to work things out, and the nexttrampling on each other for scraps ofbread.

That a president is inevitably putforward and elected bythe forces ofestablished wealth and power means usuallythat hewillbeindentured bythe time hereaches office. But infact heis the freestofmen if hewill have the courage tothinksoand, at least theoretically, could besotransported bythemillions ofpeople whohave endorsed hiscandidacyastowant.to

BillClinton... his dissenting actions duringthe Vietnam War .put himat the headof thedarkandthreatening coalition offauxAmericans. He is, finally, the treacherous son whodaresto opposethe father

.~~.....

dothe best for them. He might come tosolemnappreciation ofthevote we cast, inalI our multicoloured and multigenderedmillions, asanact oftrust, fingers crossed,akind ofprayer.

GeorgeBush... a manwholies

Ronald Reagan... the old deaf actorwhonodded off in staffmeetingsmanagedalways to wakeup in time to approveschemes atvariance with his oathof office

his three-button suit andhis arms raised invictory, the exacted revenge of the podpeople. That someone so rigid, and Jacking in honour ormoral distinction ofanykind, someone sostiff with crippling ha-


americatreds, so spiritually dysfunctional, out of.touch with everything inlife that isjoyfulandfervently beautiful and blessed withno discernible reverence in his heart forhuman life, and certainly with never ahope ofwisdom, but living only by purepolitics asifitwere some colourless bloodsubstitute in his veins - that this beingcould lurchingly stumble upfrom his ownwretched career and use history and thetwo-party system to elect himself Presiderit is, I suppose, a gloriously perversejustification of our democratic form ofgovernment.

I think of the President's men cast inMr Nixon's character: convicts-to-beErlichman, Haldeman and Mitchell; andHenryKissinger, whoseemedtogothroughtheranks as ifmagnetised, until hestoodat the President's side, his moral clone inthe practice of malefic self-promotion. Ithink ofthe events sprung ofMr Nixon'scharacter: thefour studentsgoing down ina volley of gunfire in thecampus park ofKent State University. Twelve thousandanti-war marchers detained behind fencesinWashington, DC, bytheorder ofAttorneyGeneral Mitchell. The secret bombingofCambodia, the secret deaths, thesecretnumbers, the always secret Realpolitikoperations. And one other lingers in themind: thetime heordered plumedgoldenhelmets, epauletted tunics in cream andgreen, and black riding boots for theMarines guarding the White House.

THE SUBSEQUENT TWO holders oftheoffice, MrFord and Mr Carter, showedhardly anycharacter atall, theoneakindof stolid mangler ofthelanguage whosemajor contribution to American historywas topardon Richard Nixon, theother awell-meaning but terribly vacillating permanent-pressed piety who ranasaliberalandgovernedasaconservative.We joggedin place during their terms in office. Nobody in America can remember where

they were during MrCarter's term, orwhattheywere doing, orifthey hadanywakinglife atall. MrCarter's biblical fundamentalism gave him exceptional patience inthenegotiation ofapeace between Israel andEgypt, but Washington looked nothinglike theSinai and did not inspire him. Theancient Near-East was his glory and, withthe failed desert operation to rescue thehostages in Iran, his downfall. He diddefine human rights asafactor ininternational relations, but hedid notbecome anhonourable champion oftheidea until heleft office. Hisvapidityisremembered, likenervoussmilesflitting acrosshisface, asaninvitation to theelectorate tobring in thewolves ofthe right who hadall this timebeen pacing back and forth and fitfullybayingintothedarknessbeyondthecampsite.

And so in 1980 we found ourselvesliving the mystery ofRonald Reagan.

With notmuch more than his chucklesandshrugs andgrins andlittle jokes, MrReagan managed intwo elections topersuade a majority of the white working!

\ middle class to vote against their own\ interests.Theoldse1f-caricaturingB-movie\ actor had theamazing capacity todestroy

people's lives without losing their loyalty.He was said togoblank without a script,andhis political opponents could think ofnothingworse tocall himthanan"amiabledunce" (Cyrus Vance said that). But hisheartfelt pieties and simplistic reductionsof thought, his misquotations and exaggerations, hismawkish appeals torugged.self-reliance spearheaded a devastatingassault ontheremedial legislation thathadbeen enacted from the New Deal to theGreat Society, setoff new brazen whiteracist furies across the landand culminatedin themost dangerous conspiracy againstAmerican-constitutionalgovernmentinthetwentieth century.

The old deaf actor who nodded off instaffmeetingsmanagedalways towake up

in time to approve schemes at variancewith his oath of office. He refused toenforce civil rights laws, subverted theanti-trust statutes, withheld Social Securitypayments from disabled people, cut offschool lunches for needy children andgave into private hands the conduct ofAmericanforeign policyinCentralAmerica.

Under thepersona ofthis fervent character, we were released into our greatdecade ofderegulatedthievery, andleamedthat theparamount issues ofour age wereabortion and school prayer. Meanwhilethe rich got filthy rich, the middle classturned poor, theprofessionofbegging foralms was restored to the streets and thenational debt rose toabout $3 trillion.

Nowthere was aPresident with chara(1!ter.

SINCE THE END ofthe war inVietnam,American government under RepublicanPresidents has been punitive. Their philosophyts called conservatism, but the ~

resultinthese manyyears ofits applicationhas been to"dissipate the wealth of thecountry andlower the standard ofliving,health and hopes ofaneducation ofall butthetop economic stratum ofsociety. Thatispunitive.

WhatMrClintonrefers to, inadequately,as the trickle-down theory is really theoligarchical presumption that no one butan executive citizenry of CEO's, moneymanagersandtherich andwell-born reallymatters. When MrReagan talkedofgetting"the government offour backs", what hemeant was freeing this executive fromburdens" of public policy. No regulatoryagency must stand in the way of ourcutting timber, no judge can enjoin usfrom acting torestrain the competition, nolabour law must stop us from moving amanufacturing plant to Indonesia wheretheywork for a tenth ofthe wage. For thatmatter, women will have nolegal rights inthe conduct of their own personal lives,

and the fate ofall citizens, aswell as thenatural world they live in,orwhat's left ofit, is to be entrusted perpetually to thebeneficent rule of the white male businessman to whom God in his infinitewisdom has given the property interests ofthis country.

There isanelectoral strategyfor implementing this nineteenth-century baronialism, andwe are seeing and hearing itagain in this campaign because it hasalways been very effective. It relies onthemordant truth that the right-wing politician has less ofadistance togotofind andexploitourtribal fears andhatreds than hisopponent who would track down andengage our better selves.

That it seeks out and fires theantedeluvian circuits of ourbrains is theright's advantage in every election. PatBuchanan at the Republican conventionwas the Cro-Magnon baring his caninesand waving hisclub.

THE RIGHT WILL ALWAYS invoke anenemy within.Theywill insistonadistinction between real Americans and thosewho say they arebutaren't. This latter is.your basic nativist amalgam ofpeople ofthe wrong colour, recent immigration orincorrect religious persuasion. At thebeginning ofthe cold war "fellow travellers"and "pinkos" were added tothelist (Communistsbeinghistoricallybeyondthepale).

Mr Nixoncontributed"effete intellectuals", MrReagan's Secretary ofthe Interior,James Watt, threw "cripples" into thepotwith Jews and blacks; andthis Presidentand his men have consigned to perditionsingle parents, gays and lesbians, and a"cultural elite", by which they mean notonly thecollege-educated, cosmopolitan(jewish and their fellow-travelling) residents ofboth coasts who write orwork inpublishing, rums or television, but reallyany person in any region ofthecountrywho is articulate enough to compose a

'N Afrikaner IS SOMS BRUIN EN HY'S BAlE GEVAARLIK.

r II j o s o If, II e r g

'n Afrikaner kan 'n bul wees of 'n boer of 'n blom of 'n sakeorou of 'n

rocksanger. Hy/sy bou van susbi en werk vir 'n Boerestaat

ofby eet bobotie en stem na links.

Jy kan die Afrikaanssprekende lankal nie meer vaspen nie. Sy bele

wereld is aan 't verander en by loop blitsig saam;

Sy soort radiostasie moet die pas kmi uolbou; Dit moet vars en

iewenskragffg uiees; dit moet versketdenbeid erken en insig gee.

Bowena! moet dit sj taal praat.

Afrikaans Stereo trefdie lug met 'n nuwe stem. Ons bied

diepteprogramme, inbelprogramme, ligte musiek, klassieke klanke,

'~odsdiens-en kultuurprogramme, stories en staaltjies.

Ons omroepers bet bul dasse afgebaal en gesels in

loslit-Afrikaans oar alles wat vandag se mense raak.

Ons dink onaftanklik en ons saai landwyd uit AfRl ..A.S

op 100//04 FM. Kom pak die bul by die boringsz;saam met Afrikaans Stereo. ..

~

o

r ens e .,:-, \

LINDSAY SMITHERS·FeB sag ....


•amenca

Rogers - Pittsburgh Press

dauphin. His own right-wing constituencyisdisgusted with him possibly because heportends the endofanage, thedecadenceofa ruling idea ormerely theplayed-outvein of the Republican gold mine. Certainly he is, in all his ways, less thanresolute. Lying is a tacit admission ofhaving done something inadmissible. Amosaic ofpresidential lies offers thecryptic image ofa better world.

Who would not wish for someone, firstofall, who realizes that once elected, heorshe cannot bethe President merely oftheconstituency that empowered him orherbut a President on behalf of everyone?That is a simple grade-school concept,and, give the relation inAmerica ofmoneytopolitics, cannot beanything more thanagrade-school contract. But thePresidentwho has the courage to live byit wouldimmediatelyleadareformist movement toerase the advantages bigmoney accords toitself by itspolitical contributions and itslobbying. This would presume a morallyintelligent President as well as a courageousone.

IWOULD WISH for adeveloped historical sense in the President, onethat wouldunderstandandhonestlyacknowledge thatthepolitical philosophy ofwhat we lovingly call the free market hasinthepastjustified slavery, child labour, the gunningdown of strikers bystate militias and soforth.

I would want a presidential temperamentwitha love ofjusticeandthe capacityto recognize the honour of humble andtroubled people. And a character ofmindthat would understand that even the borders of the nation are too small for thepresidential service - that willy-nilly andipsojaetowe're planetaryblunderersnow.

The useful President would have thestrength to widen the range of currentpolitical discourse, and would love andrevere language as the best means wehave to close on reality. That implies asensibility attuned to the immense moralconsequences of every human life. Perhaps even a sense oftragedy that wouldnot let him orher sleep thenight through.

Finally, Ishould think heorshe wouldbe someone who really likes kids, to bearound them, and who isready todie forthem.

Perhaps President Bush's major contribution tothis campaign ishis raisingoftheidea ofcharacter inthe public mind. Hecannot have thought it through: When acandidate isupfor asecond term we don'thave torely on his actions asa 23-year-oldgraduate student atOxford to determinethe kind ofPresident he will be. We'vebeen living with Mr Bush. We know hismettle. But itmay befinally agreat serviceto the electorate, and even a personalredemption ofsorts, that he invites us toimagine bycontrast with his own and hispredecessors' what the character ofatrueAmerican President should be.

© Reprinted withpermission fromThe Nation, the US journal of opinion

employment insurance (reversing himselfin November to sign a more modestextension). OnJune 23 of this year hevetoed abill that would have allowed theuse ofaborted fetuses infederally fundedresearch. Amonth earlier he vetoed thefamily leave bill that would have entitledworkers tobeallowed unpaid time off forbirths or medical emergencies in theirfamilies. In July he vetoed the "motorvoter" bill that would have allowed citizens toregister tovote when applying fordriver's licenses.

The would-be benificiaries of thesebills -people who sweep floors, kids whowork atMcDonald's;poorwomen, blacks,the critically ill, people who've lost theirjobs, working mothers and fathers, andnonvoters (can't have toomany ofthese)-always heard from Mr Bush atthe time ofthe veto that hehadtheir sympathy, butthat somehow, or someway, the bills ontheir behalf would not have done whatthey were designed to do and in factwould have made their lives worse.

MR BUSH ISAMAN who lies. Senator'Dole, whoran againsthim in1988, was thefirst totell us that. Vice President Bush liedabout his opponents intheprimaries, andhe lied about Mr Dukakis inthe election.President Bushlies todayabout the bills hevetoes ashe lies about his involvement inthe arms for hostages trade with Iran andcontinues to lie, even though hehas been 'directly contradictedbytwoformer Secretaries in the Reagan Cabinet - Shultz andWeinberger-andaformer staffmemberofthe National Security Council. He liesabout what he did in thepast andaboutwhy heis doing what he is doing in thepresent. He speaks for civil rights, butblockslegislationthat would address racialinequities. He speaks for theenvironmentbut opposes measures toshow its despoliation.

You andIcanlie aboutouractions, andmisrepresent theactions ofothers; we canpiously pretend to principles we don'tbelieve in; we canwhine andblame othersfor the wrong that we do. We canthinkonly ofourselves andour own andcan bebrutally indifferent to theneeds ofeveryone else. We can manipulate people, callthem names, con them and rob themblind. Our virtuosity is inexhaustible, aswould be expected ofa race ofOriginalSinners, and without doubt, we will allhave our Maker toanswer to. But astoacalculus ofdamage done, thedevastationleftbehind, theperson who holds the mostpowerful political office in the world anddoes these things andacts inthese ways ismultiplied in his moral failure toanumberbeyond the imagining oftherest ofus.

NEVERTHELESS, THERE IS something hopeful tobediscerned inall ofthis.Mr Bush isa candidate on the defensive.His term inoffice has been disastrous. Hehas learned from his predecessors how torun for office, but it is clear to everyonethat hehasnot known whatto dowhen init. Thispresidentialheir totheconservativelegacy ofMr Nixon andMr Reagan hasabout him the ambience of the weak

ment has been punitively, toteach ustheerror ofour ways, toputthings back tothetime when people stayed in their placeand owed their souls to the companystore.

InJune 1989 Mr Bush vetoed abill thatwould have raised the minimum wage to$4,55 anhour over three years. InOctober1989 he vetoed a bill that included aprovision for theuse ofMedicaid funds topayfor abortions for poor women who~ere the victims of rape or incest. InOCtober 1990 he vetoed the Civil RightsAienacted by Congress to set asideSupreme Court rulings that make it moredifficult for women and minorities towinemploymentdiscrimination suits. InOctober of the next year he vetoed a billextending benefits to people who hadexhausted their twenty-six weeks of un-

'Clinton is a typical Democraticcarnival barker with nothing

much but a new line ofpatter. His platform is abarrel of pork disguised,as a barrel of banana

oiL .. Clinton should rememberthat America wasn't founded sothat we could all be better:America was founded so wecould all be anything we damnwell pleased... If Ihad to make asnap judgment about Clinton'scharacte; I'd say a bit fussy, a bitpompous, but not abutthole.'

• PJ O'ROURKE inRolling Stone Magazine

sentence telling them what adisgrace theyare.

Mr Clinton's dissenting actions duringtheVietnamWar puthim atthe headofthedark and threatening coalition of fauxAmericans. He is, fmally, the treacherousson who dares tooppose the father. As farasMr Bush andhis backers are concerned,when the young people of this countryrejected the war inVietnam, they gave uptheir generational right of succession toprimacyandpower. They couldnolongerbe trusted. Neither could the democracythat spawned them like anoverly permissive parent ever again be trusted.

ALL THE PRESIDENTSsince Vietnam,from Nixon to Bush, have been of thesame World War IIgeneration. They Willnot bemoved. The thrust oftheir govern-


ozw~II:oJ:I/)

~;iI/)

_iii

.~

Hoekom?Ditwasdievroee tagtigs -In mens moet ditin daai historiese konteks sien. Die playhetgesesenoumaardaartsjongsfrikaanse

Wou jy nle daardle erkenninggehad het nle?Nee, gladnie. Diskak. Ditmaak 'ninbreukopmyprivaatheid. Ekhounievanpublisiteitnie.

Hoekomnle?Mense dink jy behoort aan hulle. Hulleneem aan hulle kenenverstaan jou endathulle die reg het om jou tyd te gebruik.Maar aan dieander kant ismense soms s6nice. Dit hang seker maar afwaarin hullejou gesien het. As hulle jou injunk gesienhet enhulle rave daaroor, isditmoeilikommaar netteluister endankie tese. As hullemy iniets gesien hetwatdie moeite werden goed was, is dit anders. Dan's ditbakgat. Maar my invloede enbelangstellingsisnoubaleanders astoeekjongerwas.

Hoe so?Die wereld, tye het verander. Kunsontwikkel. Die teater en films verander.Musiek het heeltemal verander. Ons isdeur die seventies endietagtigs enisnouanders, dinknou bietjie anders.In 1976hetekprofessioneel begin werk. Indievroeetagtigs het daar baie opwindende goedmet my begin gebeur. Ons het Slopergedoen. En dieoudtueom die einde vandie aarde te verhoed. Dit was eenvan diebelangrikste dinge watek gedoen het.

het. Toe tel ekflak opendrop uit... Dis oukoeie, moenie vra watnie.Toe werk ek backstage by Kruik vir sesmaande. In daai tydhet ek baie gedanssaammet Ingroep wat diehele land getoerhet. Die kursus by ucr het my meergeinteresseer omdat ekwou speel. EntoeAthol Fugard die Space in Kaapstadoopmaak, speel daar In groep wat my 'nrol aanbied. Ons hetGtlgamesb opgevoer- in die tradisie van Antonin Artaud. Ditwas nogal revolusioner, Ek wou groot,magiese, Dionisiese feeste hou waar almalin die strate hul klere uittrek, die regeringendie land oorneem. Ek wou nie In sterword nie. Ek hetin radikale kuns balanggestel. Ek: isook beinvloed deur wat indielaat-sestigeriare met die studente in Parysen Amerika gebeur her. Ek wou nooitregtig In rolprentster word nie. Dit was Inbaie groot skok vir my toe ek myself dieeerste maal oplV sien, Die volgende dagtoeherkeniemandop straatmy. Ekhetmydoodgeskrik. Dit was walgIik.

eintlik was ditgebaseer op mense wat ektoegeken het. My ouma hetIn plot aan dieOranjerivier gehad. Ek hetfasette van diemense gebruik -die shunter wat ekgekenhet, ensyleween agtergrond. En toe ekinJohannesburg aangekom her: die ou indie plek, die rassisme waarmee onsgrootgewordhet, dievooroordele teenoorswartmense, die seksuele naiwiteit.

Hoekom nle?Hel, ekweet nie. Ek hetniks gedoen nie.Dit gaan nou nogso.Die regisseur wil myhe, maar dan hou sekere producers nievan my nie. Ek weet nie hoekom nie. Ek'sniemoeiIik nie.Ek vra nie teveel geld nie.Ek was nog nooit dronk op stel nie. Ekwerk hard. Ek's altyd daar ashulle mydaarwil he.Ek's niedemanding nie. Dalk isdit'nattitude-probleem. Ek kruip nie genoeggatnie. Ek het nie genoeg respek vir diehierargiee nie. Miskien is dit polities.Hoekom interview jy my?

Sommer. Is jy bale amblsleusen driven?Nee, eksukkelnogal daarmee. Ek dink ekmoet meer ambisieus wees. Ek het ooknooit eintllk 'n loopbaan beplan nie. Ditwas In ander tydtoeekbegin het. Ek waseers vir ses maande by Stel1enboschuniversiteit waarekBA-drarna begindoen

Het jy oak met al daal dlnge .grootgeword?Bietjie minder soindie Kaap ashier indieTransvaal. Ek wou nooit In kontrak by Instreeksraad teken nie. Ek wou van diebegin afvryskutwerk doen omdat ekwoukies wat ek doen. Ek wou nie in Incompany-situasie vasval waar In mensaangese wordwat om tedoen nie. Ek wouook lV- enveral filmwerk doen. Ek dinkniediemense wat indaardie stadiumSuid-

. Afrikaanse films gemaak het, was baie liefvir mynie.

My rna wou he ek moet een of anderuniversiteitkwaIiftkasie kry. Sy was Inakteur. Ek het soort van in die teatergrootgeword, backstage gewerk toe ekklein was.

Wat Is lekker van drama, vantoneelspeel?Om te transformeer is lekker, iemandanders teword endaardie persoon intiemteleerken.Die karakterwat iYspeelendiekarakters teenoor wie jyspeel, leer jybaiegoed ken. Jyleer baie van mense. Ek houvan die ruimte wat dit inmenssekop skep.Ek dink skryf meet ook s6 wees: mensgaansitiewers opIn plek enjou kop beginsohalfoopmaak. Ek hou van daardie soortkonsentrasie. Ek moes alallerhande soortgoed doen- perdry, in die see duik, leerom messe tegooL.

Klim jy In jou karakters se veliein?Ek probeer enekkryditpartykeer reg. Ekissoms verveeld met die hele acting-ding.Mens moet daai kinderlikheid behou. Ekprobeeraltydonthou datekspeel, Letterlik.Dishoekom dittoneelspeelgenoem word.Maar dis alles behalwe speel, en tog moetiY onthou dat jyspeel, soos In kind, dat jyiemand anders is. As In mens daaikinderlikheid verloor, moet jyditlos. Diswaar diespel inkom. In Mens moet In totalfool van jouself maak, jouself verloor ennie bang wees virfoute nie.

Sukkel jy soms omn karakteronder die knle te kry?Dis moeilik wanneer ditnaby aanjouselfis. InCtncinattisn» ekdie ouwat van dieNoordkaap gekom het. Dit was in dieseventies ennie-rasslge klubs was toe nogteen die wet. Dis In eenvoudige outpe. Syfamilie hetalmal opdiespoorwee gewerkendan kom hyopdie stasie inJohannesburg aan. Ag, hel, dis In telangstone. Maar

'n Mens moet 'n

Maal<jy nog muslek? Jy het op'n tyd In 'n band gespeel.KOOS het soort van opgebreek toe onslead guitarist dood is.Hy't van In gebou afgespring, homselfdoodgemaak... Diebandsal nie weer bestaan nie. Maar ekis besigom aldaai goed wat onsopgeneem hetteedit. Ons wil In kart tape uitgee. KOOSwas nice. Ek het dit geniet.

Jy's oorspronklik van die Kaapen het drama op UCT studeer?

God?.Nee, in In grot. God kry elke Sondaggenoeg shows.

Dieteater...Ek gaan nogal minteater toeengaan kykmin plays. Ek hou van die ritueel. Dieteater is elke aand anders al speel iY .dieselfde rol, Dis omdat die gehore altyd '

- verskil.

mense

Waannee is jy besig?Ek doen voice-overs, radio-spots,oorklankings, oorklankingsregie-ag, hullebetaal goed. Ek beplan ook In kart filmsaam mettwee ander ouens. Die ding senaam is Ihe Ground. Dit gaan oor die ouwat in die pynappelvelde van dieNoordkaaprondhang. Hyhet hierdiemotorensoInvoelverskrikker-figuur byhom indie karwat In balaklava opsykop hetenhypraat met die ander figuur. Die oukappynappels sekoppe afenbraai dit opdievuur. Die heeltyd praat hymet die anderou-dievoelverskrikker, Dit ishalfsoos sybroer, half soos sy alter-ego. Miskien sydouble, miskien sygewete. Ek moet dieding noguitfigure. Hulle baklei baie. Onsmoetmaar kyk, nagsien ofditdalk die ou

""SeSregteboetieis. Miskienisdit InAfrikaanseding... soos die BSB. Ek is ook besig omaan twee ander tekste te werk vir langmovies. Die een wil onsin Ingrot doen.

van jouselfkan maak

~

Marcel van Heerden, 40, die man wat.eersdaags Ouboet in Orkneysnarknie -diemovie - gaan spool, hou nie van publisiteitnie en se hy· sou eerder onsigbaar wou

0- wees. PEARLIE JOUBERT gesels met hom

16 VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992.,

mense wat soubesluit om tedoen wat dieBaader Meinhof-bende gedoen het...

Wasjou belangstelling in 'nsekere soort teater mear polities as wat dit suiwergegaanhet oor akteur wees?Nee, ekstelnieregtigbelangindiepolitieknie - die goed waarin ek belangstel kanmens seker maar erotiese politiek noem.Ek istans besig om saam met johanvanwyk tewerk aanIn performance - dis nie'n play nie. Dis seker anargisties engaanoor seks endiedood. Daar's twee organeop die verhoog. Maar dis moeilik omdialoog te skryf vir In orgaan, verstaan jy?Ons sal seker maar klanke en beeldegebruik. Verstaan jy? Die werk wat ekvroeer gedoen het, was seker polities indie sin dat ditgegaan het oor In sosialebewussyn. Die grense van die teater assulks wou ekverder vat. Ek hetwellatergoed gedoen watsuiwer polities enbaievervelend was. Soos Dtrty worken Gangsters - twee shows wat Edinburgh toe

.gegaan het. Dit was polities en dit wassekernodig indaai tyd. Ek vind die klasseprobleme baie interessanter as die rasse- _probleem omdat die rasse-ding baieeendimensioneel is. Jy is6fswart 6f jy iswit. Ek geenieIn donder om watter kleurmense is nie. Maar ek dink die kultureleprobleemenklas-dingisbaieinteressanter.Die ding waar mense hulself in In sekereklas plaas en dan meerder- ofminderwaardig voel bloot omdat hulleryker is en dalk meer geleerdheid het.Nadat apartheid in symoer en die skolegeintegreer is, gaan die probleem nogsteeds dieselfde wees.

Hoekom hat jy die soqenaamdaltematiewe en eksperimenteleteater gelosen mainstreamdinge begindoen? Het jyuitverkoop?Nee, ekhetIn huis gekoop. Verkoop jyuitdeur my te interview terwyl jy dalk 'ngedig kon skryf, maar dit nie doen nieomdat jyIn lewe moet maak?

Ekkan nle dig nie.Ekhet 14jaarlankin In plekgewoon waardie huur van R65 permaand opgegaanhetna R149. Twee jaar gelede het ek daaruitgetrek enbesluit ekwil nie 60 jaar oudwees en in In kamer in Braamfonteinwoon nie. Ek wil ooknieheander mensemoet my vetsorg asek oud isnie. Ek kenbaie sulke akteurs. Ek hetbesluit die bestemanier omgeld te spaar is om In huis tekoop. Een vandiedaesal ekgenoeg geldgemaakhet omweertedoen watekwil enwat ekaltyd gedoen het. Die afgelope tydhetek enigiets gedoen om my huis aftebetaal.

Wat wll jy dan doen?Ek hetnieIn due nie. Ek salgraag films wilmaak. Ek isbesig om songs teskryfenhetnou netgeleer hoeomIn drommasjien teprogrammeer. Ek wi1 teater doen enskryfen weer fringe-teater doen. Ek stel nieregtig belang in die mainstream - ditverveel my, omdaama tekyk endaarin tespeel.

Jy gaan een van die dae 'n paword.Disnogal scaryhoor, wantmens moetaaniemand anders se toekoms begin werk.

Is daar lets wat jy nag met joulewewll doen? WI' jy nag ~rens'

op 'n hoe berg staan?Ek vrek om inAfrika tegaan reis omdat dit56 baie verander. Europa ismaar dieselfde.

Dinkjy jy's mooi?Nee, ekkry nie genoeg ads enrolle indiesepies nie. Ek hetniedaai soort gesig nie.

Houjy van mense?Hulle isOK. Ek houvanwatin hulle koppeaangaan, wat hulle dink en hul sin virhumor. Koppe is interessant.

Om uitte vindwat in mense sekoppeaangaan, moet jy bydieselfde plek rondhang vir 'ntyd lank. Het jy dIe geduld omdit te doen?ja, ek dink so. Mense is OK. Ek isnie 'n

. socialiser nie. As ekparties toe gaan, houek daarvan om te dans. Partykeer metmense te gesels. Ek het nog nooit eintlikvan klubs gehou nie. Ek hou nie vanopeningsaande nie.

Wat doenjy as jy by die huissit?Ek kyk nie TV nie. Ek hou net van diesatellietfotoopTV. Ek isbesigmetmusiek.Ek skryf lirieke en luister bale musiek. Eklees. Ek luister geraas-musiek. Nie eintlikclassics nie. Ek houvan die veld, maar isnou ook nieeintlik 'n natuurkind nie.

'Naar kryjy veld in Johannesburg?Hier agter die Bez Valley-koppies en ekgaan Magaliesberge toe. Ek hou van duik,snorkel, ekswem endoen joga omdat myrugnaIn motorfietsongeluk insydinges is.

Staanjy soms voor die spieelen praat met jouself?Ek het eenkeer toe ek klein was Invuurwarm badgevat entoe loop die sweetvan my gesig afenekkyk virmyself indiespieel enverbeel my ek's'ncowboy eneksweet nou van aldie spanning envan diewoestyn. Toe begin ekhuil om te sien ofekkan hull. Ek probeer altyd van 'nbinneafwerk. Ek weet nooit hOe ek lyk asekspeel nie.

Huil jy nogen kyk virjouself indIe spieel?Nee, ekhet opgehou om dittedoen toe ekses was. Ek hetbaie metmyself gepraat,maarekdoen ditnie meer baie nie. Ekhounie van spieels nie. Dis nogal ontstellend.

Is dlt niemaarsoosfilms nie?ja en nee. Mens doen 56 baie dingewaaroor jynie veel beheer hetnie. Opdieoomblik in Wenners op TV speel ek diebose oom. Dis In jaargelede geskiet. In Rolwat regtig nie vir my interessant was nie.As ek dit nou sien, skrik ek nogal.

menseIs jy,'n uiteenlopende akteur?.Ek isnie bekend asIn karakter-akteur nie.Ek moes a1 heelwat improvisasies doen.Vir Ctnctnattt moes ekop 'n stasie sit endaarhet'npaarmoffies aangekom watmyprobeer optel het. Die eenouvat mytoena In plek eneers op die laaste oomblikkonekmyself uit die situasie kry. Ek konmaklik daar sit enlyk asof ek net van dieplatteland afaangekom en half verdwaalis.Virdie stuk Outershetonselke oggendsoos tramps aangetrek en op die strateuitgegaan totdie rniddag wanneer ons danweer huis toe gaan om tegaan skryf. Daaigoed het ek askind ook gedoen en myverbeel ek's iemand anders. Ek het myselfbegin verbee! ek's In kind watmoeilikpraat enuit'narm huis in Kaapstad komenekwou die ouvra ommy aanteneemenhom begin agtervolg. Toe klop ekaansy deur en toe moer die ou my teen dietrappe af. Hy't gedink ek's 'n chancer watprobeer om testeel.

Het jy 'n groot ego?

ee.Ekhaatdie fuss.Dis nie een dingwaarvan ek niks hou .van in teater en film nie.

khaat die

oor akteurs.Miskien sal<I1t my nog eendag uit die heleding dryf. Dis maar netnog 'n werk. Dit issoos iemand wat geleer het hoe omhoutwerk te doen. Hoe om iets te doenmet jou hande. Op dieselfde manier hetonsiets anders geleer, hoeomons stemmeen lywe te gebruik. Ek sal baie eerderonsigbaarwou wees. Dislekkervanoorsesereise. Niemand ken jou nie.

Was jy aJ arm?As kind was ons opn tyd bale arm. Asgrootmens het ekvirlang tye inmense sesitkamers geslaap, in In kombi in diekaravaanpark gewoon. Ek hetniegebedelnie, maar daar was nie eintlik geld nie. Ekhet spinasie en pap geeet, maar disniewerklik arm nie. Ek's gelukkig nie baiematerialisties nie. Ek hetnetboeke, plateen reisgeld begeer. Ek het sulke jackKerouac-drome gehad. Nou's cknie meerdaar nie.

Hat jy dit nag noolt oorweegomnet lewerste gaan sit envlsvang nle?ja,ekhet dita1 van tyd tottydgedoen maarnievirlank nie. Ek's rusteloos. Ek kanooknie slaap nie en moet In slaappil drink.Daar's tevee! idees in my kop...

VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992 . 17

Brolloksswart gemeenskappe tebevorderenteverbeter. Askrieket soveel reggekry het, hoekom kan rugbynie? Wat maak hulle met al die miljoene dermiljoene wat e1ke jaar gemaak word? As iemandverdien het om indie ruggesteek teword, isdit dierugbybase.

Niemand kan Steve Tshwete van die ANC meerkwalik neem ashyhom aan rugby afvee nie. Dieman hetsy kant gebringenhomselfbaie ongewildgemaak insyeie constituency. En inruil hethydiespeel van Die Stem, die swaai van die Oranje,Blanje, Blou en 'n skop indie tande teruggekry.

Steve was reg toe hygese hetrugby moet eersvan die arrogante ouballies soos Danie Craven enLouis Luyt ontslae raak.

Dit isdoodgewoon ook inbelangvan rugby diesport. Frankryk spe1 net een ding uit: ons soeknuwe bloed! .

HELP DIE MANNEIN MENS kan darem nie help om jammer tevoelvir die Springbokke self nie. Niks ervaringnie,re1atief mintalent, stokou spe1patrone - hulle kryswaar.

En dan moet hulle e1ke keer droebek staan asdie Franse volkslied gespeel word. Maar daaraankan onsiets doen. DieStem isheelternal onvanpasbysO In geleentheid, want dit is'netnieseAfrikanerlied uitdie Ou Suid-Afrika. Nkosi Sikelel fAfrika isvir te veel mense nog te vreemd..

Maar wat daarvan as ons 'n tydelike nasionalelied toonset wat uit die twee liedere saam bestaan?

lets soos: Uit die blou van onse Afrika; laat diehorings oorloop van vrede endie kranse antwoordgee; God seen almal van die ANC tot die AWE; ruisdie stem van onsgeliefdes enanderkamerade; ens.

GOED OF SLEG?BROLLOKS wonder: isdit goed virdie nasionalewit psige dat die Springbokke so sleg verloordeurdat dit hulle arrogansie ondermyn, ofisditslegomdat dit hulle moed enmoreel verder aftakel?

Die koerant Sowetan hetgeen twyfel nie oorwatter invloed die sokker-oorwinning oor dieKongo het nie. Hier is hulle spotprent na dieoorwinning:

G'N SUSTERBONDBROEDERBONDBAAS Pieter de Lange seuitlating dat die AB nog vir swartmense oopgestelkan word, maar nie somaklik virvroue nie, laat 'nmens wonder ofgeslag selfs 'ndieper vooroordeelbywit Afrikanermans isasras.

Dit sal nogal baie dinge verduidelik...

STEVE IS NOGAL REGBROLLOKS het gemengde gevoelens oor dieNationalSports Congress seskielike besluit om hulsteun aan die rugbytoer te onttrek.

Aan die een kant isdit darem maar waaragtigblote spitefulgeidomdie steun r----..-------::--:::::=---=:--:------,juis nou teonttrek terwyl die . .manne reeds oorsee is. Nougaan die Engelse toerwaarskynlik net 'n klompbetogings wees. Nuwewerkgeleenthede vir diewerklose massas van die antiapartheidbeweging.

Aandie ander kant is ditook onwrikbaar waar dat dierugbybase hulle agterenteafgevee het aan dieooreengekome vereistes amrugby en rygby-geriewe in

CROCKER WEETDIE HELFTE NIEIN synuwe hoek oor Suider-Afrika noem ChesterCrocker die PW Botha-regering die "Pretoriagang" en se hulle was arrogante boelies "whobehaved as ifSouthAfrica andeverything initweretheir personal possessions".

Daaropkan Brolloks netse:Tell usabout it. Onsweet dit mos lankaI en miljoene Suid-Afrikanershet dit byna daagliks aan eiebasgevoel.

Dit was nou die eenregering wat die gesegde"power corrupts and absolute power corruptsabsolutely" waar bewys het.

Dan vertel Crocker van die brassery enwangedrag tydens onderhandelinge oor NamibiaenAngola op die eiland Sal agt jaar ge1ede.

Die tragedie is dat van die lede van die gangnog steedsindie kabinet sit, endat die houding datSuid-Afrika die regerende elite se privatekoninkrykie is, nog nie verdwyn het nie. .

Gelukkig vir die Pretoria-bende het Crockerbeperkte inligting oor die kabinet sekaperiolle dielaaste klompie jare.

As die hele waarheid eendag moet uitkom,gaan dit 'n helse skok wees vir alwat Afrikaner-nasionalis is. .

Soos die storie van die ministers sebesoek perweermag-helikopter aan Voeleiland (lanklaas het'nplek so 'n gepaste naam gehad) aan die OOS

. Kaapse kus.Soos wat destyds tydenshoekoppe segereelde

jagtogte inNamibia gebeur het, en onlangs weer'n slag by 'n private wildreservaat in Transvaal.Soos die storie van diedekadensie tydens 'npartyvan grootkoppe byRocky Point aan die Skedelkus.

Soos die storie van die minister op'nvliegtuigvan erens indie buiteland oppadterug wat drankuit die glasenbottels van joemaliste enamptenarein'nvaas laat gooi het, alles uitgedrink het entoebene in die lug tussen die mense uitgepaas het.

Brolloksgee nie om vir robuuste lewenstyle enselfs 'nman wat sonou endan'ndop vat nie. Maarbaievan die manewales oordielaaste klompie jarewas siek enirnmoreeI.

En die ergste isdat dit kom van 'n regerendeestablishment wat hoog opgee oor Christenskapendaagliks.aan hu1 onderdane wilvoorskryf hoeMile moet lewe.

Konsertina-konstemasiewas die Springbokkeseondergang, se TIM SANDHAMin die week se SportRibriekVOLGENS mense na aan die Springbok-dinkskrum het verlede Saterdag serugbytoets teen Frankryk berus op 'n strategiese meesterplan genaamd"Konsertina". Konstemasie sou moontlik meer dienlik gewees het.

Nadat hulle 'n week tevore soos 'n eenheid gespee1 het,het die SuidAfrikaners weer teruggesink na onsamehangde spel toe die eerstetekens vanteenstand bemerk word. Dit hetge1yk ofdie voorry die konsertina-deel vandie plan letterlik vertolk het.

Die sogenaamde meesterplan is'nouboereraat wat spruit uit die dae vanafrigterJohnWilliams enkaptein Naas Botha segloriedaebyNoord-Transvaal.Onge1ukkig kom die voorspe1ers nie almal66k uitdaardie oudae nie.

Met tyehet die Springbokke sespel 'nmens terug laat verlang na die goeieoudae vanisolasie. Destyds het'nwysneus in'nkroeg beweer ons nasionalesport is masturbasie: niemand anders wil met ons spee1 nie, nou speel onsmaar met ons self. En dit isnou eenmaal sodat 'nmens severbee1ding somsbeter isas die werklike ding.

Laat ek dit voorop ste1 dat minlosskakels met sominbalbesit ensovee1druk vee! sou kon uitrig. Naas Botha hetgetoon dathyniedie beste van 'nslegte saakkanmaaknie. Die Bokke het sominvan diebalgesienendie bietjewatonswelgekryhet, ismet ondeurdagte skoppe vermors. Die probleemmetenige wedstrydwenner (Naas Botha indie geval) isdat die wedstrydplan omhom gebou isenalmal terugsit en wag virdinge om tegebeur. En wanneerdie opponente die plan verhoed, word almal onverhoeds betrap. Botha seonvermoe om onder druk aan tepas was vir almal duidelik. Sy huiwerigeverdediging enafwesigheid wanneer ondersteuning opdie aanval benodigword, is groot leemtes insyspel.

Die pakslae wat die Springbokke byEngeland gaan kry, word reeds drukbespreek. Maar twee dinge moenie uit die oog verloor word nie. Die Fransehet ook aanvanklik gedink die eerste toetsgaan 'npiekniek wees. Die Enge1semaak ook van die konsertina-plan gebruik. Hulle het'ngroot pak voorspe1erswat genadeloos skrum en'nverbee1dinglose losskake1 inRob Andrew wat syopponente met hoe skoppe teister. Die agterspelers aas op die losballe watsodoende ontstaan en lynbewegings vind eers plaas wanneer 'n stewigevoorsprong met die skopskoen verseker is.

rubrieke

~IE INDIESE krieketspan het die week in Suid-Afrika opgedaag nadatZimbabwe hulle effens die skrik op die lyf gejaag het. Die Indiers het 'nstrawwe ~emaande wat voorle en ek wonder of sewe middag/aandwedstryde mtwaalf dae nie 'nbietjie oordadig isnie. Veral as 'nmens inagneem datdaarnogwedstrydein'ndriehoek-reeks teenWes-Indie enPakistanvoorle. Iewers gaan verveling intree, moontlik ook onder diespelers.

DIE benutting van balbesit ismiskiendie Springbokke seeenprobleem, maar" gewis niedie nasionale sokkerspan s'nnie. Inteendee1, hulle neig om telank

aan die baltewilklou. As hulle wil voortgaan om tewen, moet hulle leer omone-touch voetbal tespeel. Tensy jy 'nMaradona of 'nBaggio is, kan jy niein 'n intemasionale wedstryd dribbel nie. Daar moet planmatig vorentoebeweeg en gapings geskep word. Bowenal moet daar sonder huiwering nadie doe1hok geskiet word.

Die goeie nuus isons hetdie Kongo gewen. Dit isuiters belangrik dattuiswedstryde nie afgestaan word nie, maar dit isbelangriker virdie span omte weet hulle kan wen.

Die slegte nuus is die Kongo sespan was nie hulle beste een nie. Hu1oorsese spe1erswas nie beskikbaar nie endie geleentheid isbenut om 'npaarjong kerels intebreek. (Rugbykeurders let weI!)

Nog slegte nuus: daar issteeds onenigheid inen om dienasionale span.Stan Tshabalala het bedank (hy sedit was gedwonge) nadat hygedissiplineerisomdat hySy Lerman gedissiplineer het. Dit was waarskynlik die beste dingwat hyin die kort tydjie as nasionale afrigter gedoen het. Sunday Times enSunday Staris nou kiets: albei hetveroorsaak dat 'nnasionale afrigter uit dieweg geruim is.

Ephraim Mashaba hetnou die geluk getref om'n span te erf wat opdie. wenpad blyk tewees. Ek hoop vir syeie beswil hyweerstaan die versoeking

om die pas voltyds te aanvaar. Nou moet -'n borg na vore kom wat 'nkwartrniljoen ofmeer sal voorskiet virdie invoer van 'ntop- Europese afrigtermet geen verbintenis met enige van die plaaslike klubs nie.


homeopatie

Foto: SALLY SHORKEND

•lena uur

Geneesmiddelsmoetdie liggaam nieoakverrinneweernie, sediehomeopate.Daarom'dwinghulle genesing nie met 'kragdadige' middelsop die liggaam afnie, maar stimuleer eerder die liggaam se eie genesingskragte.Genesing uitdienatuur i~ 'n eeue-Quegebruik-en diewaardedaarvanworddeurdiejongstewetenskappe bevestig, skryf ESMA ANDERSONHOE kan dokters mense gesond maaksonder om hulle liggame 'n ander skok ofnewe-effek te gee weens diegebruik vankragtige chemikalieei Hoe maak 'n mensmedisyne meer liggaamsvriendelik?Eenvoudig: kyk opnuutnadienatuur virraad soos kruiedokters en die mense vanouds.

'n Flaky New Age-hippie cum groenaktivis cum alternative health groupie watnouook op die bandwagon spring? Nee,dis nie 'n nuwe "back tonature"giervanstadsjapies inIn trendyvoorstad wathulleoor preserveermiddels bekommer terwylhulle hul Iywe vol chemiese opkikkersprop rue.

Inteendeel, dit is die beginselwaarvolgens homeopatie lankal genesingbied. En die beginsel word nou al hoemeer aanvaarnamate mense die harmoniemetdie natuurprobeerherwin watrnetdiekunsmatige lewenstyl van "vooruitgang"veriore geraak het.

SamuelChristian Hahnemann, 'nDuitsedokter,aptekerentoksikoloog, hetaan dieeinde van die 18e eeu al sy kommeruitgespreek oor die uitwerking wat diemedisyne van sy tyd op die menslikeliggaam het-envandag nogisdaarbykansgeen ortodokse medisyne watrue een of

ander newe-effek toon rue.jare lank het hy met die probleem

geworstel en plante en minerale semedisinale effekte getoets. Sy bevindingsis nie vergete nie - in die vorm vanhomeopatiebring ditvandagnogverligtingvir rniljoene mense wereldwyd,

Hahnemann het, soos syeertydse (enhedendaagse) kollegas, 'n draaigeloop byeen vandie vadersvan die geneeskunde:Hippokrates, die Grieksearts van Kos nawie die etiese kodeeneedgenoem iswatdoktersvandag afle.

Hippokrates het al in die vyfde eeuvoorChristusopgeletdaaris'nooreenkornstussen 'n rniddel se giftigheid en diegenesende of terapeutiese potensiaaldaarvan. .

Wit nieskruid, het hy byvoorbeeldgesien, kan In cholera-agtige diarree bymense veroorsaak - maar ook suksesvolgebruik word om cholera te behandel.Hahnemannhetdieselfde tipewaamerningsgemaakengeskryf:"Dit wil voorkom asofsomrnige medisyne simptome kangeneeswat soortgelyk isaandiewat hulle se1fkanveroorsaak."

Maar hyrnoes nogsyhipotese bevestigenhetdade1ik aandiewerk gespring omdie medies-aktiewe stowwe wataan hom

bekend was tetoets -rue oplaboratoriurndiere nie, maar ophornself envrywilligers-omtesienwat die farmakologiesewerkingdaarvan op gesonde mense sou wees.

Die simptome wat die middelsveroorsaakhet, is sorgvuldig aangeteken.Uiteindelik hethybegin om die middelstetoets op siek mense wat weens anderoorsake ooreenstemmende simptomegetoon het. Hy het ook bevind dat dierniddels die beste werk in baie kleindosisse.

Hahnernann het uiteindelik tot dieslotsom gekom dat sy hipotese korrek isen selfs In natuurwet verteenwoordig:dieWet van Soortgelykes. (Hippokrates hetgepraatvan die 'Similia-reel.)

Die woord homeopatie beskryf diegrondbeginsel - dit is afge1ei van tweeGrieksewoorde:homotos(soosIsoortgelyk)en pathos (lyding),

As voorbeeld van hoedit werk, kyknauie, As 'nmens uie skil, traan enbrand jouoe.En 'nhomeopatiese medisyne gemaakvan uie bied verligting vir verkoue- engriepsimptome soos branderige entranerige oe,

VIR SOMMIGE kan dit vreemd klink dat'n mens iemand In uiters klein dosis "gil"

geeomhulle gesondte maak - maar dit isniks vreemds in die veld van ortodoksemedisyne self nie. Inenting werk immersop dieselfde beginsel: In verswakte virusword gebruik as entstof am dieimmuunste1sel testimuleer en uiteindelikdie persoon immuun te maak teen dievirus. Maar in die ortodokse medisyne isdit basies net imrnunologie- en allergiemedikasies wat die beginsel gebruik.

Die meesteortodoksemedisyne dwingIn sekere effek op die liggaam af deurvernietiging (van bakteriee, virusse ofparasiete), inhibering (bv chemieseonderdrukking van simptome), diechemiese neutralisering van sekeremetaboliese stowwe waarvan die vlakkeabnormaal hoog is(maagsuur, histamiene,lipiede, ens), ofdie cherniese aanvullingvan fisiologiese stowwe waaraan daar Intekort is (bvhormone).

Homeopatiese medisyne werkdaarenteenbaiesagter:dit komplementeeren stimuleer sIegs die Iiggaam se eieverdedigingsmeganismes.

Die'Similia-reel enuiterskleindosisseismaar twee van die basiese beginselsvanhomeopatie. Diederde, dievan versterking,is meer ingewikkeld en omstrede.Eenvoudig gestel beteken dit om die

VRYEWEEKBLAD 30 OKTOBER 1992 18

homeopatie'n homeopatiese medisynekassie

middel voorgeskryf word as vir iemandwie serumatiek erger is asdit warm is.

In 'nhomeopatiese diagnose word diepasient daarom eers deeglik bestudeer.Die pasient-profie! word dan vergelyk metdie moontlike midde!s in die MateriaMedtca beskryf (medisyne-profiel) tot 'nmiddel gevind word watdie beste pas.

Maar homeopate gebruik dikwels ookanderhulprnidde1s soosirodologie (waarinbepaalde vlekke in die iris kan uitwys datbepaalde organeindie liggaam nie gesondis nie), die morfologiese bou van diepasient, en die meting van elektromagnetiese stromingeopsekeresenuweeeindpunte(ElectroAcupunctureVall). Maarhulle beklemtoon almal dat die diagnosestaan enval by 'n deeglike gevallestudie.Tomlinson en ander homeopate skakeldikwels ookmet patoloe om enige twyfe!in hul diagnosering uit te skakel deurbyvoorbeeld die ontleding van bloed- enurinemonsters.

Bestaan daar die moontlikheid datdiepasient 'nbaie emstige probleem hetwatchirurgie vereis, word hulle onrniddellikna 'n spesialis of internis verwys, seTomlinson. Die ortodokse medici toonegter nie dieselfde vertroue indie homeopate nie.

Dr Hendrik Hanekom, sekretarisgeneraal van die Mediese Vereniging vanSuid-Afrika, se homeopatie isdalk nie indie pasient se beste belang nie as dit nietoegepas word deur gekwalifiseerdemediese dokters met die wetenskaplikeagtergrond om'n deeglike kliniese diagnose tekan maak rue. Envoor dit gebeur,

AS praktiesegids tot homeopatiese medikasies het V/ye Weekblad 'n medisynekassiesaamgestel met 22 basiesemiddels. Diemeclisynekassie bied doeltreffendebehandeling vir die meesalgemene kwale. Dieleser kandit selfaanvul om bypersoonlike omstandighede aante pas.

Homeopatiese medisyne is baiespesifiek - verskillende medisynes kan vir een kwaalgebruikword. afhangende van die aardvandie simptome wat daarmeagepaard gaan.Sien die behandeling vanspesifieke simptomehiernaas vir meerinligtingoor hoe omdie medisynekassie te gebruik. -

Dit is raadsaam om die meastemedisynes in twee potensies te koop - 6CH sowelas 3OCH. Hoe hoar diepotensie, hoe sterker is diemedisyne se uitwerking. Virakutegevalle gebruik 'n mensdie sterkerpotensie, maardis beterom earsdie swakkerpotensie te beproef. Isdaargoonverligting binne24 uur nie, kanjy die sterkerpotensiegebruik, maaras die toestand nieverlig nie,raadpleeg liefsjou homeopaatof dokter.- DieLatynsenamevandie medisynes word verstrek omdat dit oor die algemeen die

nameis waaronderdit verkoopword. Daarby word die volledige homeopatiese naamgenoem en die oorspronklike stofwaarvan die tinktuur en medisyne gemaakword.

Diemeesteaptekeverkoopslagskombinasie-medisynes wat van die middels insluit,maardie basiese middels self is by heelparty aptekeen gesondheidswinkels te kry.Sommigeapteke maakhulle eiehomeopatiese middels. Vragerus by jou apteekofgesondheidswinkel om moorbesonderhede. Diesesde potensie kos gewoonlikRSperhouertjie en die sterker potensie so R7. Onthou diemeaste siekefondse dek deesdaedie kostevan homeopatiese behandeling.

1. ACONITE (Aconitum Napellus): ditword gemaak van akoniet ofwolwekruld(Monkshood), 'n giftige, ranonkelagtige plant.2. ARNICA (Arnica Montana): gemaak van valkruid ofwondkruid (Leopard's Bane).3. ARSENICUM ALB/ArsenAlb(Arsenicum Album): Arsenigsuur (Arsenious Acid), arseen/arsenikum trioksied (Arsenic Trioxide).4. BELLADONNA: ookgenoem nastergal, nagskade, dolkruid (Deadly Nightshade).5. BRYONIA (Bryonia Alba): Wilde hops(VViid Hops).6. CARBO VEG(Carbo Vegetabilis): Plantaardige houtskool (Vegetable Charcoal).7. CHAMOMILLA: Duitse kamille (German Chamomile), geurige, saamgestelde rankplant.

·8. GELSEMIUM (Gelsemium Sempervirens): Geeisuring of jasmyn (Yellow Jasmine).9. HEPAR SULPH (Hepar Sulphuris Calcareum): Hahnemann seKalsiumsulfied,(Hahnemann's Calcium Sulphide).10. HYPERICUM (Hypericum Perforatum): StJohn's-Wort.11. KAU BICH (Kalium Bichromicum): Potas Bichromaat (Bichromate of Potash).12. LEDUM: Marsh-Tea13. LYCOPODIUM (Lycopodium Clavatum): Wolfsklou, kolfmos (Club Moss)14. MAG PHOS (Magnesia Phosphorica): Magnesiumfosfaat (Phosphate of Magnesia)15. NATRUM MUR (Natrum Muriaticum): Natriumchloried (Chloride of Sodium)16. NUX VOM (Nux Vomica): Poison Nut17. PHOSPHORUS: Fosfor18. SEPIA: inkerige stofvan inkvis19. SULPHUR: Swael20. THUJA (Thuja Occidentalis): lewensboom (Arbor Vitae)21. CALENDULA (Calendula Officinalis): gousblom (Marigold)22. HYPERCAL: Mengsel vanHypericum enCalendula.

hoe hulle eetgewoontes lyk, of hullegelukkig is, onder spanning verkeer,genoeg oefeningkry, wathulle emosione1etoestand is, hoegeree!dhullehoofpyn kry,en al die ander dinge wat daai mensopmaak. Dit gaanoorlewenstyl. Ons kyknadie mens as geheel."

Homeopate beskou die mens as een,samehangende organisme ennie 'nklompsaamgeflansdeonderdelenie, se'Iomlinson.Daarom sien homeopatie siektesimptomeasdie liggaam se reaksie teen 'n siekte in'npoging om ditteoorkom entegenees.En daarom probeer homeopatie juis diereaksie stimuleer. Dit kom daarop neerdathulle die pasient behande1 en nie diesiekte nie.

"Die mens word ingeheel gesien as 'nlewende, denkende enemosionele wese,watnienetnatuurwetenskappe insluitnie,maar ook geesteswetenskappe. Dis dalkhoekom mense se dat die placebo-effekgroter ismet homeopatiese medisyne. Ekkan ditnie regtig ontken nie, want onsgeebaie aandag aan ons pasiente. Dit neemegter niks weg van die werklikedoeltreffendheid van homeopatiesemedisyne nie -want dit werk baie goed virbabas en diere oak." .

IN HOMEOPATIEisdaardikwelstientallemiddels wat vir 'nbepaalde siekte gebruikkan word.. Watter een voorgeskryf word,sal afhang van die kombinasie vansimptome wat die bepaalde individu toonen selfs ander omstandighede.

As jou rumatiek byvoorbeeld veral inkoue, klam weer pynlik raak, sal In ander

'n ander frekwensie. Elke homeopatiesemiddel hetook 'neie frekwensie - enhoehoer die verdunning, hoe hoer diefrekwensie."

As dit werklik gaan oordie frekwensiesvan die middel, bespiegel Tomlinsonopgewonde, kan dit dalk selfs eendagmoontlik wees om mense tegenees deurbloot bepaalde elektro-magnetiesefrekwensies deur water te stuur en dit s6te "aktiveer".

Dr Trevor Smith sluit in sy boek Homoeopatbtc Medictne bydie siening aan.Met die vooruitganginmediese tegnologieen veral bloed-analise endie gebruik vandie elektron-rnikroskoop, skryfhy, isspoorelemente ontdek wat 'n belangrike rolspeel in ons gesondheid. Die elementekom min of meer op dieselfde skaal vanverdunning indie liggaam voor asdie watin homeopatie gebruik word.

Tomlinson meen verdere navorsing indie verband kan dalk uiteindelikgroteraanvaarding van homeopatie bring by dieortodoksemediciwatdit nogstiefbehandel.

"Onsisbesig omgrootskaalsenavorsingte doen om te bewys dat homeopatiewerk," se hy. "Talle eksperimente is algedoen op die gebiede van biochemie,plantkunde, bakteriologie, fisika enfisiologie. Die resultate lyk baiebemoedigend, maar dit isnog tevroeg omte se ofditenige klinkklare bewyse gaanoplewer."

Homeopatie, sehy, werk baie hard omas'nwetenskap erken teword, endaaromis die opleiding van homeopate in SuidAfrika ook heeltemal verander. Deesdaemoet 'n mens ses jaar studeer voordat jyjou as 'n homeopaat kan registreer. Diekursus sluit diemeeste basiese vakke inwatook in ortodokse opleiding voorkomsoos fisiologie, anatomie, biochemie, ens- maar die farmakologie verskilvanselfsprekend.

'nAptekerby'nJohannesburgse apteekwatself homeopatiese medisyne maak, setoesybydieapteek begin werk het, het syeers baie skepties gestaan teenoorhomeopatie.

"Ons opleiding as aptekers was baieeensydig - 'n mens word ampergebreinspoe1 om teglo dat netortodoksemedisyne kan werk. Maar my jare vanondervindingbydieapteekhetmyoortuigdathomeopatiesemedisyne werklik werk.Ek hetalwonderlike resultate gesien - enaseknou selfsiek word, gebruik ekeerderhomeopatiese medisyne. Maarhomeopatehetnognooitbeweerhulle kan alles onderdieson genees nie."

Luister 'n mens egter so na diehomeopate, wonder jy waaraan hulle niesalf kan smeer nie. Daar is selfshomeopatiese medisyne vir TV- enrekenaar-bestraling, besoedeling,ingegroeide toonnaels, verslankingsrniddels, rniddels om dit makliker temaakomopte hourook en In magdom ander.

Teoreties, se'Iomfnson, sou homeopatemoontlik selfs Aids kon genees. " 'nMensbehoort HN-positiewe bloed te kanpotentiseer, maar dis eties baie moeilik opwie gaanjydit toets? Ons hetegter weIalhomeopatiesemiddelsgemaakvan andervirusse."

HOMEOPATIE, S~ TOMLINSON,gaan oormeer asnet die genesing van 'nsiekte.

"Die pasient se algehele welsyn isvirons belangrik - nie net die maagpynwaarmee sylhy hier aangekom hetnie. Ekwi! ook weet ofhulle goed slaap snags,

DIE KWANTUMFISIKA, seTomlinsongeesdriftig, kan moontlik in die toekomsantwoorde oplewer op die vraag hoeversterking van die middel deur dieverdunningsproses bewerkstellig word enwaarom groter verdunnings 'n sterkeruitwerking het.

"Ons weet reedsdatinligtingvan eenofander aardoorgedra moet word wanneerdie homeopatiese medisynegeskudword.Verdun jydit sonder datdit geskud word,is dit kragteloos. AI hoe meer kennersmeen dit hou verband met elektromagnetiese energie. Elke stof vibreer met

WAAROM HOMEOPATIESE medisynewerk, word vandag nog nie verstaan nie.Tog werk dit selfs inverdunningsgroterasAvagadro segetal. (Avagadro hetbevinddat as'nmens 'nstofverdun verder as12Cof 24x verdun, daar geen molekule vandie oorspronklike stof oor isnie.)

Die raaisel word nog groter as'nmensin ag neem dat homeopatiese medisynebeterwerkhoemeerditverdun word. Diegroat voordeel hiervan isdat sulke uitersklein dosisse van die medisyne versekerdat dit geennewe-effekte opdieliggaamkan he nie.

Emstiger gevalle van 'n siekte wordbehandel met 'n groter verdunning soos30CH, terwyl 'nmatige geval van dieselfdesiekte behandel word met 'n kleinerverdunningsoos6cH. Hoemeer diemiddelverdun word, hoe sterker werk dit dus.Baie grootverdunningshetselfsdievermoeom gevoels- ofemosionele veranderingsteweeg te bring, en word byvoorbeeldgebruik omdepressie te behandel.

Dit isjuis die tot dusver onverklaarbarewerking van homeopatie wat sommigeslaat seditis 'toordery' ofiets te doen metdie okkulte. Enas jy'nhomeopaat kwaadwil sien, moet jy dit aanhom noem.

Dr Alan Tomlinson, die voorsitter vandie Homeopatiese Vereniging van SuidAfrika, se die aanklagte doen homeopatiebaie skade. "Ek kan nie verstaan hoekommense so ophoI raak daaroor nie. AI kanons nie presies verduidelik hoekom diemedisyne werk nie, werk dit wel - endither niks metdie okkulte te maak nie."

oorspronklike middel teverdun inalhoegroterverdunningssonderom die werkingdaarvan te verminder.

Dit werk sO: 'n tinktuur of aftrekse!word gemaak van die oorspronklike stof,wat van plante, diere ofrninerale verkryword. Dit word die moedertinktuurgenoem. Die moedertinktuur word danverder verdun -6fop'nskaal van een deeluit honderd (sentisimale skaal), 6fop 'nskaal van een dee! uit tien (desimaleskaal). Die eerste verdunning op diesentisimale skaal is een druppe1 van diemoedertinktuur en99 druppels natuurlikevloeistof (gewoonlik water of alkohol).Die verdunning word aangedui as 1Cof1

- CH (Hahnemannsesentisimale skaal). Dietweede verdunning (2C/2CH) is eendruppel van die eerste verdunning (lCIlCH) en nog 99 druppe1s natuurlikevloeistof.

Met elke verdunning worddievloeistofdeeglikgeskudsodat die tinktuureweredigdeur dievloeistof versprei word.

Die verdunnings opdie desimale skaalword aangedui met 'n X - die sesdeverdunning is byvoorbeeld ex As diemedisyne klaar verdun engeskud is, kandie verlangde verdunning verwerk wordas druppels, tablette, korrels, of soms

-salwe, -

r,: I


hoes, snags erger, rusteloos,geirriteerd, soms aamborstig,dikwpis woedebuij • HeparSulph(hoes weens infeksie soosbronchitus, aamborstig, kort vanasem, swakheid, koors) • KaliBich(tawwedraderige slym, somsbloederig, aamborstig, Iighoofdig,ergernaeteensoggens) • Phosphorus (droog, geirriteerd, ergersnags, hou ult slaap, dikwelsgeskiedenis vanasma) • Sulphur(nat, ratelende hoes, dik geelgroenslym, chronies).

HOOFPYN: • Aconite (kopvoelgestop, poising van slape, 013,skielike erge hoofpyn, rusteloos,angstig, dors) • Arnica (voel ofvoorkop gekneus is, erger asbeweeg) • Belladonna (brandende, polsende hoofpyn, ergerweens lig en lawaai; gesig rooi,voelbetermethitte) • Ge/semium(duiselig, naar, hoofpyn aanregtekant, oor slaps, erger metlawaai, lig,beweging) • NuxVom(barstende hoofpyn, duiselig,gelrriteerd, hardlywig, spasmodiesenpolsend inslepe, naar,ergerasbuk, na ete, met opstaan inoggend, naalkoholof invarslug).

HOOIKOORS: • Arsenicum(dun, brandende waterigeneusafskeiding, nies, erger namiddernag, rusteloos) • KaliBich(erger soggens, saans,binnenshuis, beter in vars lug).

IMPOTENSIE: • Arnica(weenskneusing/trauma, nie sielkundignie) • Lycopodium (selts chroniesegevalle).

INSEKBYTE: • Arnica (graadvanskokI flouvall areagekneus,seervoel, maarnierooiofvreeslikejeuknie) • Calendula (salfs tinktuurplaaslik aanwend as infeksie kanvoorkom) • Hyperca/ (aan areaomgenesing aante moedig,pyn,irritasie in area te verminder) •Ledum (redelik plaaslik,deurdringende steekpyn, pyn,irritasie, sonderrooiheidof jeuk).

JEUKPLEKKE: • Arsenicum(koud, ekseem, brandendegejeuk, dors) • Sulphurfjeukplekkewat ook brand, rool, etterblaasskurfte, erger in water).

JIGIRUMATIEK: • Aconite(pynlike gevalle) • Arnica (voelgekneus/geswik) • Belladonna(geaffekteerde gewrig rooi, warmgeswel, ondraaglik teer, sensitiefvirgeringsteaanrakinglbeweging,betermet koel lapplelkoel lug).

KARKATJIES: .Aconite(koors,rusteloos, akutepyn) .Arsenicum(brandende, waterige maarhelder .afskeiding; koud, smag na hitte,baieswak, ontsteld, nies, waterige00) • Hepar Sulph • Sulphur(herhalende voorkoms, Iykonnet,00 baierooij.

KEELSEER: • Aconite (droog,grof, branderig, hees, veral nablootstelling aan 'n koue wind,hoo koors, toe keel, oe blink) •Belladonna (hoofpyn, tong helderrooi amper aarbei-agtig, keelbrandsoosvuur, voel rou,pynas

HARDLYWIGHEID: • Bryonia(ontlasting moeilik en droog) •Natrum Mur (stoelgang hardkrummelrig, moeilike ontlasting,bloederig) • NuxVom (geskiedenisvan hardlywigheid, min oefening,maag voel of dit wil werk, maarniksgebeur nie).

FYTE: • Arsenicum (brandendepyn,vingerisswarterig, swakheid)• Belladonna Onflammasie, koors)• HeparSulph (kwaai infeksie).

GEBOORTE-PROBLEME: •Arnica (uitermatig moeg, uitgeput)• Chamomilla (pynlike, moeilikegeboortes) • Gelsemium (pynlike,moeilike geboortes).

GRIEP: • Aconite (vroee stadium,koors,afgewissel metkouerillings) • Arsenicum (swak,uitputting, koud, rusteloos,angstig, brandende pyne, healwatsurerige snot, nles, dors,bindvliesontsteking, somsdiarree)• Bryonia (droe hoes, koors,a1gemenepynein Iyf, veral borskas,droe Iippe en tong, erger metgeringstebeweging) • Ge/semium(koors, moegheid, swakheid,Iiggaam seer, veral rug,krykoud,hoes, rooigesig, waterige 013, nies)• Nux Vom (hardlywig, geirriteer,a1gemene Iiggaamspyneveral rug).

homeopatle

HARSINGSKUDDING: •Aconite (gebruik saam ofIna Amica,rooigesig,rusteloos, wisselvalligepolsslag, hoeternperatuur) • Arnica(eerste, belangrikste, basiesemedikasie) • Belladonna (hoofpyn,rooi gesig, geirriteer, rusteloos,wisselvallige polsslag) •Hypericum (kopvoel swaar, pyn,baie sensitief vir geringsteaanrakinglbbweging, verward),

HARTKLOPPINGS: • NuxVom(slegte spysvertering, hardlywig,irritasie).

HOi BLOEDDRUK: •Gelsemium (swak, duiselig, ban.gdat sylhy inmekaar gaan sak) •Natrum Mur (help ontspan,verminder spanning, vermindervogretensie, verlaag bloeddruk) •Sulphur(moeilike gevalle).

HOES: • Aconite (rusteloos, rooigesig, hardlywig, erger In kouewind) • Belladonna (kort, droehoes, skuddend, hoesaanvalle,droe larinks, snags erger, rooigesig, hoofpyn) • Bryonia(moeilike, droo,skuddende hoes,ergerbedags, dikwelspyn insye,stekeinbors,Iusvirkouewater) •Chamomilla (droa, irriterende

BRANDWONDE: • Arnica(skok, as erg is) • Hypericumroom(plaaslik aangewend, nieaswondeergisnle) • Sulphur (matlgebrandplekke, kleinerige area,bloedrooi geswolle velreaksie).

BRONGITIS: • Arnica (gegeebinne eerste 24 uur, kort droehoes, hoekoors,irritasie inkeelenbors weens koue; swakkerig,angstig, vinnige polsslag) • Belladonna (hoa koors, droe hoes,kloppende hoofpyn, rooi gesig,droowarmvar; snagserger enasIe) • Bryonia (seer, droe stekerigehoes, hoofpyn, beteras borsmetalbei hande vashou, erger namaaltye, geel slym dikwelsbloederig) • Kali Bich (minderakute vorrn, dik slym gehard,draderig en hoes nie maklik losnie;borsvoel styf; erger 04hOO OShOO) • Phosphorus Oang, bleakmense, minnatuurlikeweerstand,angstlg, benodig gedurigbevestiging, hygende asemhaling,droe klelierige hoes, seer bors,erger in varslug en as praat).

BUIKKRAMPE/KOLIEK: •Bryonia (kwaai maagkrampe,steekpyne, erger met beweging,maag/ingewandegeswel, diarree)• MagPhos(kwaai maagkrampe,steekpyne in boonste deel vanbuik, voel betermethitte,waterigediarree) • NuxVom (kwaai krampe,hardlywig, winderig, spasmodiesepyne, verligting as sit/Ie).

DEPRESSIE: • Lycopodium(vergeetagtige persoon, sweetseide, bedees, gedurig Ius virsoetgoed) .NatrumMur(afsydigealleenlopende mense, Iiefhebbersvansouterige kosse, emosioneel,dikwels histeries, selfmoordgedagtesl-dreigemente) • Sepia(geTrriteerd, afgerem deursorge&verantwoordlikhede).

DIARREE: • Arsenicum (kwaaidiarree, brandend, metbaieslym,geellbleek velkleur, braking, krykoud, sak dikwelsinmekaar).

DREIGENDE MISKRAAM: •Arnica (premature geboorte dreig,besering/trauma) • Belladonna(warm bleeding, rugpyn, hoofpyn,ergermet geringste beweging) •Chamomilla (uitermatig senuweeagtig) • Phosphorus (voorkoming van verdere miskrame,geskiedenisdaarvan, weens siektevanplasenta) • Sepia (voorkomingvan verdere miskrame, geskiedenis daarvan, irritasie, aftrekkendesensasie in rektumen laermaagarea, hardlywig).

EKSEEM: • Sulphur fjeuk, rooigeTrriteerde vel, dikwels infeksie,erger in water en snags weenshittevanbed, vroeemorediarreealgemeen).

FOBIES: • Natrum Mur (kindbang om huis te verlaat, wil nieaileen wees nie, goed asonmiddellike akute fobiesetoestand verlig is).

ge'lrriteardheid, geellaagop tong,naarheid, winderig, hardlywig) •Phosphorus (raserige, hygendeasemhaling, aamborstig,gewoonlik lang, skraal mensemetsmal borskas) • Sulphur(chronies,aanhoudende hoes, dik slym,reageer nie goed op andermedikasie nie).

BESMETTE WONDE: • Aconite (vroee stadium van infeksie,rooiheid, koors,swelling) • Belladonna (wond warm,rooi, geswel,teer, koors) • Hepar Sulph(sugvorming, infeksie).

BLiNDEDERM: • Aresenicum(brandende pyn, rusteloos,angstig, dors, koud, moeg, tongrooi) • Bryonia (geringstebeweging vererger pyn).

BLOEDARMOEDE: • Arsenicum (swak, angstig, rusteloos)• Natrum Mur (gewigsverlies,uitasem, depressie, hartkloppings,goeieeatlus) • Phosphorus Oang,bleek, sensitiewe, swak persoon,minwearstand, dikwels kortasem,ondergewig, neiging naooraktiwiteit, seide rusom nodigeenergie op te bou).

BLOEDING VAN SNYEIWONDE: • Arnica (gebruik elke15 minute vir bloeding ofbeskadigdeare) • Calendula (wendplaaslik aan). .

BLOEIENDE NEUS: • Aconite(weens opgewondenheid) • Arnica (kwaai graad, skok) •Arsenicum (ontsteld, ruste/oos,angstig, swak) • Belladonnatweensserebraleblokkasie, voorafpolsende hoofpyn in slape).

BLOUOOG: •Arnica (wendsalfaan geaffekteerde deel, ookinwendig gebruiktot verkleuring,swelling verdwyn).

BORSKLIERONTSTEKING,borsvoeding: • Aconite (vroee,akutefases) • Belladonna (borstewarm, rooiheid wat uitstraal,polsende pyne, erger naaanrakinglbeweging) • Bryonia(hele bors hard, pynlik, styf,stekende pyne, dikwelshoofpyn)• Hepar Sulph (as absesseontwikkel) • Sulphur (pynbranderig,ookandervel-infeksie).

AAMBEIE:. • Nux Vom (slegtespysvertenng, word wakker24hOO ~ 02~OO, ge'irriteerdheid,hardlYWlgheld. Groot aambeie,brandendesteekpyne,dikwelslaerugpyn) • Sulphur (asdit niebloelnie, hardlywigheid, jeukerigheidversadigde gevoel, hoofpyn). '

AKUTE MIDDELOORINFEKSIE: • Aconite (akuutkoors, kwaai steekpyn, wordkloppend nablootstellingaankoueIskieliketemperatuurverandering,snagserge~ • Belladonna (kwaaiaanval, skeurende pyne, koors,sweat, infaksievanoortrom, snagserger, beter as warm gehou) •Chamomilla (stekende,ondraaglike pyn, irritasie, rooiwange, rusteloosheid, ergersnags).

AMENOREE: • Aconite(weenskoue) • Belladonna (pyn inonderste deel van maag,moegheid, swak eetlus,onrustig)• Bryonia (weens kouelangstigheidlvrees) • Natrum Mur(menstrueermin,word vertraag/isafwesig, afkeur aan kusgebiede,neiging tot alleenheid, bedees,senuagtig, altyd moeg) • Sepia(kwaai pyn, depressie, wil aileenwoos) • Sulphur(menstruelesiklusniegereeld nie).

ANGSTIGHEID & SPANNING: • Arsenicum (kil, rusteloos,puntenerig) • NatrumMur • Phosphorus (behoefte na bevestiging,min selfvertroue, nie teruggetrokke).

ASMA: • Aconite (bombastiesepersone, angstig, asemnood nablootstelling aan koue/wind) •Arsenicum (kort, benoudeasemhaling, erqer- as Ie, bleakgesig, brandende hitte in bors,koue sweet, swakheid) • NuxVom (brongiale spasma,

die medisynekassie

seHanekom, kan behandeling ook rue plaasvind rue. "Vertragings voorbegin word met ortodokse mediese behandeling, kan tragiese gevolge he."

Die bedenkinge word beaam deur Nico Prinsloo, registrateur van dieSuid-Afrikaanse MedieseenTandheelkundige Raad, watverduidelikhoekomortodokse praktisyns verbied word om pasiente nahomeopate teverwys,ofom 'npraktyk met homeopate tedeel: "Die fllosoflese uitgangspunte vandie twee beroepe verskil- veral wat die oorsaak enbehandeling van siektesbetref. Die geneesheer het 'n agtergrond van tradisionele wetenskaplikedissiplines soos anatomie, flsiologie, ens. Homeopatie isrue opdieselfdebasis rue." Wys n mens hom daarop dat homeopatiese opleiding tog weidie meeste van die vakgebiede insluit, isPrinsloo sereaksie: "Hoe integreerhulle dit interme van hul siening? Dis wat ek graag wi! weet." Presies watdie verskille inbenadering isenwat die steen des aanstoots is, kon hyegterrue serue. Dit isdUidelik dat daar baie misverstand enonkunde betrokkeisindie verhouding tussen ortodokse medici en die homeopate.

Tomlinsonwys egter daarop dat homeopate moet registreerbydie Raadvir Geassosieerde Gesondheidsberoepe, wat beheer uitoefen op diekwaliteit van huldienste enopleiding.

(A~DER BRONNE:Uteratuur van dieHomeopatiese Vereniging van SuidAfrika, Natura, Homceopharrn Laboratories; Homoeopathic Medicine: Adoctor's guide toremedies forcommon ailments deurDrTrevorSmith' HomeRemedies: Herbal and homeopathic treatments for use at homede~r OttoWo~ enHowToUseHomoeopathy deurDrChristopher Hammond.)

Jr,

\


homeopatie

WATERPOKKIES: • Aconite(koors, angs, vrees, dors, droehitte, vinnige pols) .• Belladonna(hoofpyn, rooiheidlblosende k1eur,seer keel, koors, bleekheid veralomdiemond) • Ge/semium (koorsneemlankom te breek,swakheid,duiselig, Iighoofdig) • Suplphur(hongermaar eet min,baiedors).

WlNDERIGHEID: • Carbo Vag(boonste deel van maag, pyn) • .Chamomilla (kinders, veralbabas,bater as wind opgebring word,ge'irriteerd) • Lycopodium (Iaermaag-area) • NuxVom (hardlywig,pyn wat persoon inmekaar laattrek, breek winde met bitter-smaak).

WlNTERHANDE EN-VOETE:• Belladonna (helder rooi,geswolle, polsend) • Calendula(helpgenesing san) • CarboVag(brand, jeuk, erger in warm bed,help om sirkulasiete verbeter) •NuxVom(styf,ge'irriteerd, ergerinkoue, wind) • SulphurOeukerig,wil nie weggaan nie). . .'

TANDSNY: • Aconite (koors,pyn akuut) • Belladonna(ge'irriteerd, rooi wange;stuiptrekkings) • Chamoml71a (kindgeirriteerd, eenwang bleek,anderene rooi-blosend, diarree) • NuxVom (hardlywig).

VERKOUE: • Aconite (vroeestadiumnablootstellingaan koue,koorsig, nies, dors, branderige/rooierige verhemelte, erger inbenoude vertrek) • Arsenicum(heelwat dun, warm surerige snotwat neus skurf, teer laat,brandendegevoel,swak,lomerig)• Bryonia (droo, rukkerige hoes,bedagserger,stekerigepyn in sy,

.. bors,baledors,ergerinkoue, houkop/bors vas as hoes) •Ge/semium (kouerillings/bewerig,neusloopwaterig,keelvoelwarm,droog) • Nux Vom (baie goad,neus toe, hoofpyn, hardlywig).

VERSWIKKING OF VERSTUITING: • Arnica (skok, omswelling teverminder, pynte verlig- gebruikinternen salfekstern oparea) • Bryonia (gewrigte geswel,pynlik) • Ledum (erge kneusing,bloedgeswel/hematoom, tablette/sal~.

VERTRAAGDE AANVANGVAN MENSTRUASIE, jongmeisieswat vireerste keermoetbegin menstrueer.. • Aconite(weens kouelvraas)' • Bryonia(plaasvervangende bloeiendeneus) • Natrum Mur (maermeisie,hardlywig; koue rillings,bloedarmoede) • Sepia (witvloed-wit, geel of groenwit afskeidinguitvagina) • Sulphur (pynin maag,lendene, duiselig, kloppendehoofpyn, hardlywig).

VOEDSELVERGIFTIGING: •Arsenicum (krykoud, swak, somsbleedinontlasting) • Bryonia (naar,braking, buikkrampe, diarree,geringstedruklbewegingverergerpyne) • Carbo Vag (naarheid,braking,hardlywig,krampe, pyneinbo-deelvanrnaaq,ergersnags,na ete, winderig, swelling, voel ofsy/hy gaan flou vaO • Nux Vom(weens onverteerbare kos,geirriteerd).

SPYSVERTERINGSPROBLEME: • Arsenicum (swak,min eetlus, kil, kan niks verteernie,diarree, puntenerig) • Bryonia(pyn naete,naarheid, bittersmaak,hoofpyn aan voorkant van kop,straal uit·na skouers en rug) •Carbo Veg (naarheid met suursmaak, winderig, pyn in bo-deelvan maag, erger na ete) •Lycopodium Ous vir soetgoed,veral sjokelade, winderig,grommende maag, naarheid) •NatrumMur(spanning, sooibrand,pyn in bo-deel van maag,hardlywig, eet te veelsout) • NuxVom (swaar gevoel na etes,sooibrand, winderig, bittersmaak,erger soggens/na middernag,naar, braking, hardlywig) • Sulphur (chronies, hardlywig,winderig, dikwels weensoormatigealkohol-inname).

SLAPELOOSHEID: •ChamomJ71a (weens pyn, krampe,opgewonde, geirriteerd) •Lycopodium (ooraktiewe brein inlaatnag, bekommemis, kan nievoor vroee oggendure aan dieslaapraak nie) • Nux Vom (baievaakinaand;maarslaaponrustig,word wakker tussen 02hOO 03hOO, oorwerk,tevealkoffielteedrink).

SLEGTE ASEM: • Carbo Veg(winderig, swak, slegtesirkulasie,aanstootlike stink asem) • NuxVom (weens spysverteringsprobleme/-versteurings, alkoholisme).

SLYMVLIESONTSTEKING: •KaliBich(snotdik geel, seerkeel,heesheid, stringerige slym ashoes,erger04hOO - 05hOO) • NuxVom(in neus aan begin'van verkoue,hardlywig, rugpyn, ge'irriteerd).

SNYE: • Aconite (veel warm,pyn) • Arnica (skok) • Belladonna(pyn, rooi,geswel, koors, hoofpyn)• Calendula (wend plaaslik aan) •Hepar Sulph Onfeksie, ettervorm)• Hypericum (infeksie).

SONSTEEK: • Belladonna (sterkpolsslag, rooigesig, bloedbelope00, hoe Iiggaamstemperatuur) •Ge/semium (ge'irriteerd, duiselig,hoofpyn aanregterkant, ergervanIig/beweging).

SPATARE: • Aconite (weensmoegheid/lank staan) • CarboVag (swaksirkulasie).

SPLINTERS: • Arnica On handelveete; Amica salf om infeksie tekeer, pyn te verlig, swelling te Iaatsak) • Ledum (weens splinterswatdiep ingedring het,beperktotomliggende area met infeksie,rooiheid, afskeiding vansug,koueen koue rillings, hunker na hittelalgemene warmte).

TANDPYN: • Aconite (pynnetineenkant,ergernabloostellingaankoue wind) • Amica (virpyn netvoor/na stopseO • Belladonna(stekende, polsende pyn in dietandvleis, dikwels amper soosmigraine) • .Chamomilla (ergetandpyn, erger snags/warmvertrek, hoogs geirriteerd).

SKARLAKENKOORS:·Aconite (hoe koors, angstig/opgewonde) • Arsenicum (gebruikas koors afneem) • Belladonna(rooiuitslag, ook voorbehoedend- driedosissegenoegom siektetevoorkom) • Sulphur (vel warm,rooi, jeuk, uitslag neem lank omop te klaar, sommige areas tooninfeksie/stel sug vry, Iiggaam iswarm, onverdraagsaamheid virwater op YeO.

PYNLlKE MENSTRUASIE: •Belladonna (pyn dag voor beginmenstrueer, voel of ingewandedeur vagina geforseer word,pynIikeontlasting, snydendepyne,gesig rooi, polsende gevoeO •Chamomilla (amper soosgeboortepyne,bloed is klonterig,ge'irriteerd) • Gelsemium (spasmasvan skerp pyne in laermaaggedeelte/rug, beter metplaaslike hitte) • Mag Phos(spasmodiese krampe) • Sulphur(menstrueer ongereeld,brandendepyn).

PREMATURE EJAKULASIE:• Lycopodium • NuxVom Orrftasie,woede, onverdraagsaam metgebrekevan se~ en ander, te veelwerks-enanderbekommemisse).

PITSWERE: • Belladonna(pynlik, warm,gloeiend, infeksieinbasis, oppuntomoop te bars,netvoor sug vorm) • Hepar Sulph.(om dit ryp te maak) • Hypericum(as areasensitief is vir aanraking,intense pyn) . .•..~§ulphur (omherhaaldevoorkomste voorkom).

PYNLlKE TEPELS, borsvoeding: • Arnica (gekonsentreerdeArnicaplaaslikaan tepelsasdit gekneus/geswel voel,nieasvel stukkend is nie) • Calendula(ook as vel stukkend is).

OORVLOEDIGE MENSTRUASIE: • Arsenicum (swakheid,uftermatig baie bloed) • Sepia(erge pyne in laer maagarea,uitputting, lae rugpyn, irritasie,gloede).

PAMPOENTJIES: • Aconite(koors, rusteloos, dors, pyn akute, vroee stadium) • Belladonna (regterkant, koors,rooiheid,swelling) • Hepar Sulph (net virkwaai komplikasies van infeksie)• SulphurOnfeksie askomplikasle).

PYNLlKE BORSTE, tydensswangerskap: • Belladonna (Pyn,borsteisswaar, rooi,voelwarm) •Bryonia (borste is swaar, pynlik,nie rooVgelhflammeerd nie).

SKILDKLIERVERGROTING:• Natrum Mur.

SKILFERS: • Arsenicum (droevel, swakheid, uitputting) •Lycopodium (ergafskilfer, velbaiedroog) • Sepia (donker kolle/verkleuring van vel) • Sulphur(aknee, jeukerig),

styf, kwaai pyn) • HeparSulph(swerende infekeie, stekerigesensasie in keel, koorsig,bewerasies, absesvorming).

MASELS: • Aconite (hardlywig,rusteloos, dors) • Bryonia (droo,snyende hoes) • Ge/semium(komplikasies van hoe koors,onderdrukte uitslag, dors,hardlywig, hoofpyn, ylhoofdig,uitgeput, droe tong, somskonvulsies).

MENOPOUSE: • Aconite(skielike kwaai uitbarstlngs vanhitte/gloede) • Sepia (gloede,depressie, ge'irriteerdheid,hoofpyne, ook PMS).

MIGRAINE: • Lycopodium (regterkant, naar, duiselig, verergerdeurkonsentrasie) • Natrum Mur(polsende, brandende hoofpyn,linker-bokant van kop, ergervanhitte, beweging) • ThujaOinkerkant, olierigevel, vraijies).

MOEGHEID: • Arnica (weensepler-oorsaak, pyne, uitputting) •Arsenicum (uiters uitgeput, koud,weens verkoue/griep, rusteloos,onvermoe omteontspan) • CarboVeg (ekstreme uitputting, swaksirkulasie, koue, klam sweet) •NuxVom (spasmas, pyn, voel ofgewrigte gekneus is, bewerigegevoel, swakheid van bene).

NAARHEID & BRAKING: •Arsenicum (brandende, warmsensasie, braking na maaltye,smaak surerig, naar, koud,uitgeput) • Phosporus (maagseer,braak vars, helder bloed,brandendepyne).

OGGEND NAARHEID,swangerskap: • Nux Vom(braakbeweging, naar, sonderbraking,dikwelshardlywig) • Sepia(naarmet aakligebittersmaak,galbraking, uitputting, ooreising,rugpyn, irritasie, hardlywig).

OLIERIGE HARE: • Lycopodium (olierige, lewelosevaalhare)• 7huja.

ONVRUGBAARHEID: •Natrum Mur (senuagtig, tranerig,wil aileen gelaat word, angstig,

, min selfvertroue) • Phosphorus(slank, ekstrovertiese vrou,

, menstrueer dikwels laat, pynlik,maar goeie sekslus) • Sepia(uitputting, ge'irriteerd, apatie,swak sekslus).

OORPYN: • Aconite (koors,akutepyn, betermet verwarmingvanoor) • Belladonna (hoofpyn,seerkeel,kloppendeoorpyn, rooigesig, erger met lawaai, beteraswarmgehouword, niedorsnie) •Chamomilla (geirriteerd, kwaad,puntenerig, ondraaglike pyne,steekpyne, ergermet verhitting) •HeparSulph(steekpyne, seerkeel,persoon voel koud, geirriteerd,knorrig, erger met geringstebriesie, begininIinkeroor, beweegna regteroor) • Sulphur (herhalendeoorpyne,nareafskeiding,brandendesensasies, steekpyne).

. sluk, nie dors nie - vloeistowweveroorsaaak spasmas] • HeparSulph (geirriteerde seer keel, voelsoos visgraat wat in keel vassit,ergerin koue/droogheid).

KILHEID, vroue, seksueel: •Natrum Mur (angstig, vrees,onverrnoe om te ontspan,probleem onlangs ontstaan weenspslqoloqiese trauma).

KNEUSPLEKKE: • Arnica (salfplaaslik, medisyne Intern).

KOORS: • Aconite (koorsveroorsaak deur koue wind,angstig, rusteloos, intense dors,

- afwisselendekoueenwarmkoors,droewarm YeO • Arsenicum (erg,lang duur, swak) • Belladonna(intense rooi gesig, verward,

" polsende hoofpyn) • Bryonia(erger met beweging, hoes, tonggeel-kleurig, hardlywig, skietpyne,gei'rriteerd) • Nux Vom(temperatuur hoaras37 gradeC,akuteneusverkoue).

KRAMPE INLEDEMATE,veral snags: • Chamomilla (bobene,bena) • Ge/semium (brandendepyne in arms, bene, beter asledemate beweeg) • Nux Vom(hoofpyn, verlies vaneetlus,naar,hardlywig).

LAE RUGPYN: • Natrum Mur. (erga, chronieserugpyn,balesout

eet, beter met ferm druk) • NuxVom (snags erger in bed, moetregopsit omomtedraai,baiepyn,soms erger soggens, hardlywig,ge'irriteerdheid) • Sepia (chronieserugpyn, voel of dit onderste deelvan rug aftrek, erger in sittendeposisie, beter as kussingop areadruk, hardlywig, geirriteerd, vaalvelkleu~, !

LARINGITIS: • Aconite (akutegevalle, weens blootstellin!il aankouewind, rusteloos, angstlg,krykoud, droa vel, haasstem) • Arnica (strottehoof voel seer, ontsteke, irriterende hoes) • Belladonna (koors, rooi gesig, sweterig,keelseer met blaffende'hoes) •Carbo Veg (pynlose heesheid,weens koue k1am lug, kry koud,sweet, slegte sirkulasie, snagserga~) • Hepar Sulph (heesheid,erger soggens, beter in warmeromgewing, sangers/openbaresprakers reageer goed). • Phosphorus (heesheid erger snags,seer droogheid in strottehoof,stemgrof, seerom te praat, droahoes).

MAAGSWEERIMAAGSEER:• Arsenicum (kwaai brandendepyne, moegheid, pyn veralnet naete,.min ';lStlus, dikwelsdiarree) •Kali Blch (naar, brakingslymvorming, brandende pyn:ergerna maaltye) • Lycopodium(winderig, maagpyn direk na kosgeringste hoeveelheid kos laatversadigvoel,Iusvirsoet kosse) •NuxVom (gei'rrfteerd, pynsoggenserger, hoofpyn,veelbeternabraking,erger na ete, hardlywig).

MANGELONTSTEKING: •Belladonna (aan regterkant, baieakute aanvalle, mangelarea rooigeswel, koors, infeksie in nek :

,I

...22 VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992

sensuur

sV\!at.inI nle

Ie 'n C Iioe on erElkeerlwat die "worsteling met God" ervaar, behoort die reg teheomdieomstredeTheLast,TemptationofChristtesien,meen INAVAN DER LINDE nadatsyselfdie rolprent gesien het

'The dual substance ofChrist - the yearning,so human, so superhuman, ofman to attainGod - hasalways been-a deep-inscrutablemystery to me. Myprincipal anguish and thesource of all myjoys and sorrows from myyouth onward has been the incessant, merciless battle between the spirit and the flesh...and my soul is the arena where these two armies have clashed and met."

Nie eenvan die plakkaatswaaiers wat ek gevrahet, het die rolprentgesienof die boek geleesnle (Foto:SALLYSHORKEND)

DIE aanhalinguitdie voorwoord totNikosKazantzakis sehoek, Tae Iasi TemptattonofChrist, leidielang en pynlike ftktieweontdekkingsreis van Kazantzakis seChristus-figuur in die Martin-Scorseserolprent in. Die .einste rolprent oor die"oorlog tussen die gees en die vlees"waarvan dievertoning in die Mark-teaterWoensdagopdielaaste nippertjie afgestelis. 'n Besluit watdietriomfantlike "nuweregses" van die Christians for Truthbeweging, wat buite die teater banieregeswaai enopmerkingsgeskreeu het, sienas "n ingryping vanBo",

Nie eenvan dieplakkaatswaaiers watekgevra het, hetdierolprent gesien ofdiehoek gelees nie. "We arenotinterested inwatching theblasphemous untruths aboutChrist," soos 'n skoongesig skoolseun ditgestel het. In die denkraamwerk is daarduidelik nieplekvir twyfelaars ensoekersnie. Dis net draai ofbraai.

Beslis ooknieplekvir Kazantzakis sesoort Christus nie. 'n Doodgewone,eenvoudige skrynwerker, boonoponaansienlik, huiwerend en weifelend.Wat dag en nag- gepynig word met diegedagte dat God vir hom 'n besondersetaak het, 'n taak wat hy aanvanklik nieverstaan nie, maar[angsamerhandontdek.Dit vervul hom met(dood-menslike) angsenbewing. Veralontdek hydathynooitdoodgewoon mens kanwees nie, nooit 'ngewone, huislike leweengewonemenslikeambisiessalkanvervu1nie, maar 'npynlikedood aan die kruis moetsterfeneers heelaan die einde van die boekIrolprent die

doe! daarvan Insien entenvolle verstaan.

EKHETDIE ROLPRENTvier jaarge1edegesien tydens 'n vertoning voor dieAppelraad oorPublikasies. Na so 'n langverloop van tyd is ditvir my moeilik omoor die artistieke meriete van die rolprentte oordeel. Ek onthou dat ek diesogenaamde droomsekwensie onnodiglank en uitgerek gevind het. Ook datScorsese duidelik in die inleiding tot dierolprentse datditnie 'nletterlikeweergawevan die Evangelies isnie. Maar ekonthouook dat die wyse waarop die teologiesekwessies aangespreek word, 'n dieptreffende en ontroerende ervaring was.

Die soort rolprentervaring wat dieDirektoraat oor Publikasies klaarblykliknie dee1 nie. Hulle meen dat selfs nieuitgesoekte, intellektuelegehore toegelaatdurfwordomsaammetKazantzakishardoptedink oor eeue-oue teologiese vrae nie.Soos wat beteken ditomtenvolle God enten volle mens te wees.

As Christus meer God asmens was, endus presiesgeweet hetwat met Hom gaangebeur, hoekom het Hy in Getsemanegebid dat die "beker myverbygaan?". EnhoekomhetHysoGodsverlate gevoel aandie kruis?

Het Christus van geboorte af geweetdat Hy die Messias is? Indien nie, hoe enwanneer het hy dit begin beset? Watbeteken dit om Una die beeld van God"geskape tewees? Hoekom hetSatan Homdanprobeerverleiasdaarniedie geringstekanswas datHykontoegee nie? Enveral:

WE WANTOOlST1AN

VALUESUPHELD iN

sou ekgeglo het datjesus werklik God isasekindaardie tye geleef het?

HOE BEANTWOORD Kazantzakis/Scorsese die vrae? Hulle skep 'n metafoordeur midde1 van die Christus-figuur metdie klem opdie menslike syvandie man.Daarwordweggedoenmet die tradisioneleikonografie om tewys presies WAT dit iswat die Christus-figuur moes opoffer. Disnie'nChristus "watindie donker gloei nie"- soos wat prof Duart Klein van UP seregsfakulteit wat vir die verdedigingopgetreehet,ditdestydsvoordieAppeIraadoorPublikasiesgestel het-maar 'nChristuswatook 'ngewone mens iswatlag, hull endans.

Daar's nie singende engelekore en_aanbiddende skaresnie. Die rolprentdwingdie kyker om Christus die MENS totbydiekruis tevolg, saam op'n500rt koorsdroomtegaanwaarSatan, watas 'nengelaandoen,Christus van die kruis aflok; gewys wordwat ditbeteken om asdoodgewone mensop die aarde te bly voortleef; die vollekonsekwensies van die droom uit te leeftotopdie punt waar hyuiteinde1ik besefdat'n volle menslike lewe waama hyblysmag, totgevolgsalhedathysygoddelikeroeping asofferlam ommens metGod teversoen, sal versaak; totdieaangrypendetoneel waar hyas sterwende ou man diediepte van sy verraad besef en vrywillig

terugkruip kruis toe. As hy van diekoorsdroom wakkerskrik aan die kruis,aanvaar hy uiteindelik sy uniekheid engoddelikheid met opearms.

DIE JESUS WORD egter nie netuitgebeeld asmens nie, maar daar vind 'nvoortdurende ontwikkelingengroei indiekarakter plaas. Aanvanklik weet hynie ofditGodofSataniswathomwi!oortuigvansy roeping rue. Hy worstel voortdurendmet symenslike natuur. Na syworstelingmetSatan indie woestyn aanvaarenerkenhysygoddelike missie.

Vir myisditegter die soort rolprent watelkeen wat die "worsteling met God"ervaar, die regmoot he om te sien, SoosDuart Klein se: "n Godsdiens waarinChristus se keuse uitgebeeld word asgoedkoop, onbevraagteken en maklik, is'nverskoning vir'ngoedkoop godsdiens."

'n Goedkoop godsdiens is diestokperdjie van diegene wat van Christus'nsentimente1e, soetsappige "sweetJesus,meek and mild" maak. 'n Geloofwaarvolgens Christus altyd "aan onskant"is; watpresies weetwaar die "waarheid" Ieenditluidkeels kan verkondig. Dis nie diesoort Christus wat die menslike verstand _kan vaspen envolledig kananaliseer nie. Dis nie die Christus van Kazantzakis enander twyfelaars ensondaars nie.

VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992' 23

kosmos

Sal die wetenskaplikes wat nou met hul radio-teleskopeI .•. I .

na Ie em nJlm UI r'ni i newese e n

Geometrlesevorms in dienatuur:'nsterkoraal.

behouso'nsekere orde. AIleen diebehoudvanordeversekervan oomblik tot oomblikdie fisieke voortbestaan van die heelal enal die onderdeledaarvan-die mens inkluis.

Die samehangende logika wat aIlemateriele bewegings volg om dieheelal sefisieke bestaan te bewerkstellig, word niedeur die onderdele bepaal nie, maar deurdiegeheel. Dit isnieatome sewerkingwatdie heelal se logika bepaal nie; dit isdielogika van die heelal astotale entiteit wataile afsonderlike atome sewerkingbepaalen 'n strukturele samehang tussen hullebehou.

Die groot magte waardeur die heelalsigself flsiek struktureer - elektro-

AAN BEWYSE OAT die heelal 'nintelligente wese is,'nlogiese entiteit watvolslae beheer oor die fisieke werklikheiduitoefen, ontbreek dit nie. Die duidelikstebewys isdatdie hee1al asfisieke struktuurbestaan -envan oomblik tot oomblik blyvoortbestaan.

Die heelal se voortbestaan is nievanselfsprekendnie. Ditvereisaktieweoptrede, ditmoet bewerkstelligword deur konstante beheer oor diewerking van aile materie. AI dieheelal se onderdele (van atome totsterrestelsels) isingedurige beweging,beweging met die potensiaal om 'nchaoste bring - tensy die bewegings beheer

~ word om 'n strukture1e samehang in dieheelal tebehou.

Dit, wys die wetenskaplikes self uit, isdie geval: al die hee1al se materieleonderde1ewerk volgens 'nsamehangendelogika. AIle atome in dieselfdekwantumstaat (met ewe veel elektrone,ens) hetbyvoorbee1d regdeur die hee1al 'nwiskundig identiese struktuur en werkvolgens identiesebeginsels. (Die simmetrievan atome word sigbaar weerspieel indiereelmatige vorms van kristalle.) AI dieheelal se bewegende onderdele gehoorsaam 'n gemeenskaplike logika en

volslae te danke aan die heelal seintelligensie. Dit verskaf nie net aanmense die ganseraamwerk van hul denkenie, maar hetboonop die brein ontwerpwaarmee hulle dink.

DEUR DIE HEELAL se intelligensie teontken, ontken die wetenskaplikes diebron van hul eie kennis. Ag die leerlingehulself slimmer as die een wat hulleonderrig? Dit isimmers die heelal wat aanmense hulintelligensie besorg -wat hulleasdenkende materie vorm en hulle allesleerwathulle weet. Ditisdie heelal watdielogiese beginsels neerle wat mense inhulwetenskappe probeer omskryf. Natuurwette word nie deur mense geskep nie,maar bloot ontdek. Boonop steek mensesegebrekkige teoretiese insig indie logikavanmaterie slegafbydie heelal sepresiesepraktiese toepassing daarvan.

Die heelal onderrig mense gedurig. AIdie heelal se handelinge kommunikeerinligting aan hulle, inligting wat 'nlogiesesamehang in die werking van die fisiekewerklikheid omskryf. Allogika wat mcnsehet, isdielogika wat hulle raaksien in diewerking van die materiele werklikheid endieverbande wat dit uitwys tussenoorsaaken gevolg. As mense intelligent is, is dit

heelal isverbasend as'nmens onthou datdie wetenskaplikes die bewyse van hulintelligensie versend hetin'nmedium watnie deur hulle geskep isnie, maar deur diewese wathulle as "onintelligent" beskou.Radiogolwe is geen uitvinding van diemens nie, maar van die heelal, wat diebeginse1s neerle waarvolgens elektromagnetika werk. AI menslike bydrae totdie mediumwasom diebeskikbareprodukraak te sien ente gebruik.

lIIustrasies uit: ART FORMS IN NATUREdeur ErnstHaeckel, Dover (1974)

as hulle dit hoar? wonder JOHANNES BRUWER.

die heelal praat, maar hulle hou hulle

KYK 'n mens na die besonderhede, raakdie geheelbeeld dikwels verlore. In diehuidige soektog na intelligente wesens in.die hemelruimworddiebesgekwalifiseerdekandidaat oor die hoof gesien: die fisiekeheelal self.

Vreemd genoeg misken die wetenskaplikes die heelal blykbaar doelbewus.In hul soektog na boodskappe skakelhulle aile radioseine uit wat die heelal asintelligente wese omskryf, ditwilse alleseine met 'n "natuurlike" oorsprong.

Die seine -waarvan die ruimte wemel,want hulle word deur taUe hemelliggameuitgesaai - kommunikeer deur 'n vastekode inligtingoorbepaaldeflsieke aspektevan die heelal. juis omdat die seine 'nreelmatige endaarom ontsyferbare kodegebruik, kan die wetenskaplikes hulleuitskakel. Hoor hulle 'nbepaalde sein, leihulledaaruitnienetafdathullebyvootbeeldna 'nster luister rue, maar watter soort ster,wat daarmee aan die gebeur was toediesein gestuur is, ofdit 'nontploffende sterwas, of 'ndubbele ster, ensomeer.

Dat die fisieke heelal verstaanbareinligtinginvaste kodes oorligjare heenperradiogolf kan versend, imponeer diewetenskaplikes blykbaar nie. Duidelik isdit vir hulle 'nminder oortuigende bewysvan intelligensie as die wiskundiggekodiflseerde beskrywing van menslikeDNA en so meer wat hulle in 1974 perradiosein die ruimte ingestuur het in diehoop datiemand hulle sal hoor.

Die onewewigtige houding jeens die


kosmos

BAlE MENSE BESKOU die logika wat dieheelal struktureel instand hou nieas tekenvan en intelligente bewussyn nie, maar asen"toevallige" eienskap van materie. Ditverwonder hulle skynbaar niedatdie logikakonstant bly nie - ondanks die potensieelchaotiese werking van tyd, die gedurigebeweging van materie inruimte.

Ook kwantumfisici, met enkeleuitsonderings, koester die begrip van "toevalligheid" - al onderstreep hulle dat diesamehangende logika wat die fisieke heelalbeliggaam, net een moontlikheid verteenwoordiguit 'nonelndige reeksmoontlikhede,'nvolslae chaos inkluis. Hulle skets modellevan verskillende hee1alle, met verskillendeeienskappe, wat ewe moontlik in die plekvan onsheelal sou kon bestaan.

Selfs al toon die bestaande materielewerklikheid wiskundig omskryfbarereelrnatighede, verteenwoordig ditvirhullegeen vaste, sekere orde nie, maar bloot 'nstatistiesewaarskynlikheid Hulwetenskaplikeetiek hou hulle bydie onsekerheidsbeginsel:omdat hulle nie die presiese werking vansub-atomiese partikels empiries kanwaarneem nie, kan hulle geen volslaewetmatige verband bevestig tussenmakroskopiese strukture en die kleinstedeeltjies waaruit hulle saamgestel isnie.

Tog voer materie tot dusver konsekwentdie "waarskynlike" hande1inge uitwatnodigisom die flsieke heelal telaat voortbestaan.Materie het nognie handelinge uitgevoerwatdie heelal se bestaan onwaarskynlik soumaak nie. Daarom is dit, en ons, nog hier.Kan en heelal wat sigself voortdurend aktiefinstand hou deur 'n bepaalde struktuur uitoneindige moontlikhede te kies as "toeval"ornskryf word?

DIE HEELAL aslogiese bewussyn kies enliggaammetbepaaldeeienskappe -die fisiekewerklikheid wat ons ken. Die heelal versekerdat die liggaam oorleefdeur dit telaat handelvolgens en samehangende logika watnou almeer as 14 000 miljoen jaar gedurig keer datdit in 'n chaos verval ofdeur een van diemenigte altematiewe werklikhede vervangword.

Daarvoorkan ons dankbaarwees. Ons eiefisieke bestaan hang daarvan afdatdie heelalen reelmatige logika volhou. Hoe sou ons assamehangende strukture gevonn kon wordoflogies kon leer dink in en hee1al waar dieverbande tussen oorsaak engevolg gedurigverander, waarmaterie onreelmatig beweeg,waar en tafel eensklaps verander in enskoen1apper of'nglas water ofniks; ofin 'nchaos sonder enige reelmatighede, waargeen materiele struktuur moontlik sou weesnie?

'nMens kan die saak andersom beskou asDescartes. Dit is omdat die heelal dink datons kan dink. Dit is omdat die heelal 'nsamehangende logika uitoefen dat ons kanbestaan.

. verwerk ensakrekenaarbaie minder inligtingasen hooftaam, werkalbei volgens dieselfdelogiese beginsels, beginsels inherent aan diematerie waaruit hulle bestaan. AI kanmensedie fisieke bewegingsvanmaterie nievolledigwaameem nie, kan hulle in die bewegingsbepaalde verbande lees tussen oorsaak engevolg, endie verbande benut - prakties inhul nywerhede en teoreties in hulwetenskappe.

STRENG GESPROKE isslegs die heelal enskeppende bewussyn, 'nvolslae vrye wil. Netdie heelal kan die aard van die fisiekewerklikheid bepaal. .Mense se intelligensiebehels netdiemate waarin hulle natuurwettebe~ar hulle kan diewette nietotstandbring;oftorruet maak, ofwysig nie.

Mense hetgeenkeuse oor die aard van diefisieke werklikheid nie. Hul fisieke handelingeword beperk deurdiemoontlikhede wat dieheelal bepaal. Geen mens kan die natuurwetteoortree nie. Mense soustraks graag wou vliegsonder en vliegmasjien, ofoorlewe sonder omteeet, maar dieheelal onderwerp hul wil aanstreng flsieke perke.

Kan en mens kla oor die perke wat dieheelal seflsieke wette stel aan die bewegingsvan alle materie, die mens inkluis? Kan dieheelal as en fascistiese intelligensie beskouword? Dit sou en engsiening wees: dis immersnetomdat diefisieke wette konstant geld envolmaghetdatmateriegestruktureerkanword-endie mens totstand kankom asen wesemeten wil.

Die heelal beoefen 'nkooperatiewe logika,tot voordeel van die geheel sowel as dieonderdele. Deur die bewegings van allemateriele onderdele volgens ensamehangendelogika te struktureer, bewerkstellig die heelal BO: en Spesie van die Dinoflagellata. Die sweepdiertjies is eers aseensellige plante beskou.nie netdiefisieke bestaan van sigselfasgeheelnie, maar ook diebestaanvan aldie onderdele ONDER: Een van die vele spesies van ster1<oraal, almal met verskillende simmetriese vorms.

- die mens inkluis.As en mens intelligensie kan meet aan

wesens se vermoe om hul bestaan bewus tebeheer, omingeligte keuses te doen om hulvoortbestaan enwe1syn teverseker, hetmenseen baie beperkte intelligensie.. Hulle oefenbetreklik min selfstandige beheer uitoor diefisieke handelinge wat vereis word vir hullevoortbestaan. Selfs diehande1inge van hul eieliggame beheer hulle net ten dele - in diebetreklikeenvoudigespierbewegingswaarmeehulle eet, drink, werk, speel ensomeer. Diebeheeroor die talle meerkompleksebewegingsvan hulliggame - soos die van die atome enmolekulere strukture waaruit hul vlees enbloed bestaan - word deur die heelal namenshulle uitgevoer, Mense kan eenvoudig niediemagdom inligting bewus verwerk watnodigisom huleiematerie testruktureernie. Daarvoormaak hulle opdieheelal staat, albeskou hulledit nie as intelligent nie. .

HOE SKRAPS MENSLIKE intelligensieteenoor die heelal s'n is, blyk ult dienoodwendige onvolledigheid waannee diemens se beskrywings van natuurwette dieheelal se komplekse logika weerspieel. Vireers is dit omdat diemens die volle werkingdaarvan niefisiek kan waameem nie, Daarbysou dit vir diemens oneindig moeiliker weesom aldie inligting in die heelal teverwerk asom aldie gegewens inen hoofraamrekenaar inen sakrekenaar teplaas. Net die heelal astotaleentiteit kan aldiegegewens korreleer wat ditomvat. .

Tog isdie heelal selogika nievirdiemensontoeganklik ofonbenutbaar nie. AI omvat en

magnetisme, swaartekrag en die swak endiesterk mag vanatome •werk oral indie ruimtevolgens dieselfde beginsels. Geen materieleonderdeelvan dieheelal, die mens inkluis, kanso en eenvonnige logika bewerkstellig nie.Mense kan byvoorbeeld nieviratome aan dieander kant van dieheelal sein wathulle moetdoen nie, want ditsoueeue duur voor die seindaar aankom. Daarenteen omvat die werkingvan die heelal se intelligensie alle ruimte enaile tyd, aile bewegings van materie.


books

Cristopher

Eastgate, Ingang 5

SHELDONSDIE BOEKWINKEL

MET

DIE KOFFIEWINI<EL

eccentricasitisplayful andattenuated. Hissituations usuallysucceedinbeing absurd,black-comic andbathetic, without therebylosing theirresonance with thereal worldsofexperience.

His characters, from thehornfyingjacktothe cunningly rambling Montfalcon tothe chorus figures intheeventide refuge,and the chillingly swift and immoralproprieter, dedwyn Fox, are, similarly, atthe same time quite demented and satirically down toearth.

If this sounds like high praise, it is.But it is also the reason why Serenity

Housefails tobemore than justvery good.Hope isoften toodamn smart for his owngood, andhewants, sotospeak, towallowin his own smartness all the time. Hi~

sentences like his detail, like his ideas, likehis images, tend to pile up a bit likecourses inameal, each tasty enough, buttaken together, both excessive and selfdefeating.

Hope isunable tosay "the ambulancespulled up to take the corpses away", hehas totell you who was inthem andwhyeach of them was working for the RedCross; andhehastoenter into debates onthe limits ofmedical responsibilty at thesame time. By thetime hehas finished youmay have been thoroughly entertainedand enlightened, butyou hardly rememberhow the characters became corpses inthe first place.

At a more meaningful level, this skittishness inHope's writing tends towards alack ofcommitment tothecore ideas andimages he is exploring. And while thoseideas and images are certainly there inSerenity House, the structures are oftenobscured bythesparkle.

But perhaps thefinal point tobemadeis that this is, emphatically, not a faultshared by the "important South Africannovel".

his door. Firstly there isa War CriminalsBill which is making its way throughParliament and (much to the less thanaltruistic consternation of his pompous,ineffectual MP son-in-law, AlbertTurberville) plodding inexoribly in thedirection of Serentty House whereMontfalcon, with his fellow inmates, wrestles with hisbowels and his mortality.

And thenthere is Jack (Jack Robinson,Jack and the Beansta1k, Jack Frost, takeyour pick), atrulyterrifyingcreation, alarminglyyellowhaired,brick headed.Jackfedonsnuff movies and Chinese take-aways.Jack who has been arrested 35 timesmainly for violent crimes bythetime heattains to early-adolescence - or whatwould be early-adolescence were henotpure, utterlycorrupt, emblematicallyAmericanpuer aeternus. Jack, uncluttered withthoughts, a creature of rotten appetite,whose only real interest apart from videos,andwhose only real talent, isdeath.

IftheWar Crimes Committee does notgetMontfa1con, Jack most assuredly will.Orwill he? .

WELL, READ THE BOOK for yourselfifyou want toknow. But infact you don'treally want toknow. SerenityHouse isfarmore about theplay ofideas and imagesthanitisabout suspense and narrative, andindeed much of the allusion - the Learreferences, the references to fable, etc serve as much asa means to dispensingwith narrative asthey dotoevoke a realmofmagic ormythical reality. It isthelife ofthe mind which concerns Hope andthecharacters are, atthe endoftheday, meretokens ofitsparts.

But that is only at theend ofthe day. .Before that, Hope, thus liberated from thestodgilyrealist, hasalotofpyrotechnic funboth with language and with detail. Hisobservation isasfine andaccurate asitis

mishmash of thriller, anti-fairy tale,psychodrama and satire ofcontemporarymanners. Along the way more or lesssystematic if not wholly sustained allusionsaremadetotheJackandtheBeanstalkstory, the story of King Lear as well asvarious other fables and bits of sharedcultural property.

But all ofthis isworn lightly -andin thecase of the Lear layer, one cannot helpfeeling, gratuitously - as the narrativeunfolds of eighty one year old MaxMontfalcon, put out topasture byhis ownflesh andblood, haunted bya past whichmayor may not be quite literally toohorrendous tocontemplate.

On the surface of it, Montfa1con is asuccessful businessman, schooled in minor Britishpublic schools, loyalist, royalist,grammatical pedant from the school ofHW Fowler's Modern Eng/isb Usage(l937edition, revised), born andraised inHarwich. But then what Englishman talksabout "vallowing in uncertainty". Whatordinary businessman counts among hispersonal effects a collection of humaneyes and a bag heavy with gold-filledteeth? Or sprouts forth in Polish whenexcited.

Montfa1con is not, clearly, what he

AJ!i;,[;;~.

Christopher Hope... dangerous as a dog,not just as a dachshund

would have usbelieve heis.Or what heatleast halfbelieves himself tobe.His relationship with a certain Von F. a friend ofhis youth who returned to his nativeGermany from England, where he wasstudying, towork for the Nazis asaracialanthropologist attached totheextennination camps, issomewhat closer than thesentimental friendship Montfa1con recalls.

HIS PAST IS HOWEVER notabout toallow him the.luxuries ofpersonality dissociation: itisbeating ahobnailed path to

SERENITY HOUSEBy Christopher Hope.Pan McMillan, 1992(R75) .

IVOR POWELL

I can't help it. I think of the concept ofimportantSouthAfrican literatureinEngish

_ as being more orless analogous tosayinga dog is dangerous for a dachshund.

In part we are talking irrational prejudice here, but in part it is an informedresponse; my experience of "importantSouth African writing" and writers, withthe rarest ofexceptions, has tended tobeof the dullest boredom broken only byspasms ofacute embarrasment. .

As thevillain inthebook under reviewmighthaveput it: "Ireadaimportant SouthAfrican novel once -butithurt my head."

Since then Ihave done mybest toavoidthem. And until I received a review copyofSerenity House (which in point offacthas absolutely nothing to do with thiscountry), I had succeeded, notwithstanding thefact that theauthor hasnot lived inSouth Africa for years or decades, inavoiding the work ofChristopher Hope.

On the evidence of Serenity House itwas a mistake.

The book is something of a tour deforce, thework ofa writer who ispowerfully confident ofhis abilities, oras theysay, at the height ofhis powers. Barely asentence goes bywithout some surprise,somesmall amusement, some corrosive orgentle felicity of language, some happytrick of characterisation, some personali-sation ofnarrative technique. .

If Serenity House is impressive (withqualifications tocome) inits surfaces, itisnoless impressive atthemore philosophical levels of structure (though here toowith qualifications tocome).

MEDITATINGONABURNINGLYcontemporary theme ofprocessing humanity,the depersonalisationofthehuman cipherinthe broader power plays ofthe twentieth century, the book creates a series ofcynical but nevertheless telling parallels .among Nazi concentration camps, theinternationallyfranchisedAmerican dream,and the institutionalised death ofthe extended family as enacted in the clinicalenvirons ofanoldage home - or asthedirector ofthe eponymous SerenityHouseinsists, an"eventide refuge". The book isequally about death andthemeaning andprice of death (which of course is notdifferent from the meaning and price oflife) in a world where the old forms ofauthority and oforder have broken down.

Such Weighty themes are explored inwhat isaperverse and deliberately elusive


'n volledl eslangboe vir almal

,I

A COMPLETE GUIDETO THE SNAKES OFSOUTHERN AFRICADoor Johan MaraisSouthern Books, 1992(ROOhardeband, RlO - sagteband)

DIE boek is geskryf vir die kenner (e1keherpetoloog het sekerlik reeds hill kopiein die hande), die geneesheer ('nuitstekende afdeling oor die jongstebenadering tot die behandeling vanslangbyteis ingesluit), dietuinier,voetslaneren ook die be1angstellende amateurreptielliefhebber.

en Uitsonderlikebreeleserspubliekworddeur die skrywer aangespreek en deur dieuitgewers verwag. Baie mense het algesedit kan nie gedoen word nie, maar hier isdie boek - dit kin gedoen word.

johan Marais, reptielkenner en enbekende innatuurbewaringskringe, het enboek geskryf sonder tierlantyntjies 'enonverteerbare wetenskaplike jargon. Daarisen gesonde saaklikheidinsyboek endieoordrewe gedweep oordie bewaring van"onsnatuurlike erfenis" isgoddankafwesig.

Marais aanvaar dat mense reptiele gaanversame1enverskafgoeie inligtingenraadaan enigiemand wat die stokperdjie wilaanpak. Die afdeling oor die gevolge enbehandeling van slangbyte word sonderdrama aangebied enmetodes entegniekevan behandeling is duide1ik met foro'sgeillustreer. .

Die feit dat minder as 16 van dieongeveer 165 slangspesies wat in SuiderAfrika voorkom dodelik virdie mens kanwees, verklaar niehoekom slange indiealgemeen deur mense verag word nie.Daar iswaarskynlik talle oeroue mites watmetdieverloopvantydsimboliesewaardeverkry het om dit te verklaar. Maraisbekommer hom nie te veel hieroor nie,maar dop tog 'n paar populere sieningsom:• Slange isnienatenslymerig nie, maar

kurkdroog." '• Diegevurkte tong van 'nslang kan jou

nie steek nie. Die skadelose tong isensensoriese orgaan en word slegsgebruik asreuk- en gevoe1sorgaan.

• Daar isnieiets soos en slangnes nie soms gebruik slange dieselfdeskuilplek, ofhibemeer en paar slangesaam. Indien jyen slang indie bossien,beteken ditnie datdie bos en nes volslange isnie. .

• Sterfslangeuitsluitliknet na sononder?en Slang gaan dood opdie oomblik asdie reptiel sy laaste asem uitblaas.

DIE DEEL OOR DIE klassifikasie vanslange is eweneens toeganklik gedoendeur Lynn Raw. Die Identiflkasie enklassifikasie van slange is en interessanteproses. Kyk net nadie illustrasies van diegee1slang (Naja ntvea) endie verbasendekleurvariasies wat voorkom. In SuidwesKaapland is die slange goudbruin met ,donker spikke1s; in die Noordweste kom'nswart gee1slang voor; verdere variasiesvan blink-bruin tot goudgeel en jongerslange met en donker kleurband om dienek met minder 6f meer spikkels komdwars oor die suidwestelike dele van dieland voor.

Die identifisering van die kobra kandus beslis en probleem wees, Ge1ukkig saldie slang, soos ander kobras, dadelik sykop ligensy nek bak trek -jysal dus goedweet dat jy met en gevaarlike slang tedoenhet

Kleur is dus nie die enigste kenmerkwat gebruik word nie. Aile slange varieerin kleur en dit is baie moeilik om enigeslang positief teidentifiseer. Kenners soosLynn Raw het derhalwe 'n patroon vanskub-telling ontwikkel (volledig beskryfen geillustreer, met uitgebreide skubtellingskaarte) om die probleem optelos.

Met en dooie ofskadelose slang kan soen telling netdaai ekstra sekerheid oor dieidentiteit van die slang bied. Raw waarskuegter dat indien die kop van die slang injouhandenaantalkleineriggekieldeskubbehet, jywaarskynlikeenvandieadderspesiesbeet het. Indien die loreale-skub (endekskubaan diekantvandie kop, netvoordie neus- enoogskub) afwesig is,kan dieslangmoontlik en kobra wees. Die slanginjou hand moet, in die twee gevalle, danverkieslik ook 'n dooie voorbee1d wees.

Dieillustrasies(meeras200 kleurfoto's)van die slange is agter in die boek(kostebesparingmet die produksie)enniein taksonomiese volgorde geplaas nie,Marais en Raw het hier gepoog omidentifisering tevergemaklik. AI die groenslange, ongeag spesie-volgorde, isbyvoorbeeld bymekaar geplaas.Kruisverwysings word voorsien. Die uitlegsal die purls miskien omkrap, maar ditmaak die hoek vee1 nuttiger virdie amateur. Ek kan die hoek sonder voorbehoudaanbevee1- TIENIE DU PLESSIS

boekeGeagte toehoorders,Ek wil my nie vandag besondig aanvoorbarige waardeoorde1e oor die verhale in CorliaFourie se Vrou: mensnie. Ek praat nie askritikus nie. Nee, gedagtig aan die verskeidenheidnuweperspektiewe wat hiergebundel is, enaan die baie kwaai vroue van wie tekste verskyn- spreek ekvandag slegs waardering uit. en Feesrede dus.

Dankie tog aan Human & Rousseau wat aan die vroue so'n smaakvolle boek besorg het! .Nie net die tipografiese ontwerp nie, maar ook die gekose skildery isiets wat pragtig sallykbyenige deftige geleentheid, ofop die tafel inMargaret Bakkes seewe pragtige storie.

Ons weet dat mans nie altyd met so 'n fraai boekontwerp vereer word nie. Mag dit 'nvoorbee1d wees aan die uitgewers wat steeds dink manlike skrywers stel nie belang indieestetiese nie. Mag dit die einde inlui van die lelike Afrikaanse boek.

Rieraan wi! ektoevoeg datdie skildery opdie buiteblad 'n enigmatiese, meesleurende .uitwerking opmy gehad het. Die skietery op die agtergrond, die slange op verskillendeplekke, die kaal vrou regs voor endie kaal seuntjie links voor laat ons dadelik verstaan dathier van seks, sonde engeweld nie weggeskram gaan word nie.

In en bundel waarin daar volgens die flapteks so"onthutsend eerlik en opdievrou aftgeskryf word, lyk die gebruik van manlike stafrym in die uitdrukklng "soveel fasette vanvrouwees sovreesloos belig" na 'n klein ontsporinkie. Maar slegs opdie oog af. Baie vandie vroue deins nie daarvoor terug om manlike tegnieke aan tewend waar nodig nie.

Ons kyk vervolgens nadietitel: Vrou: mens. Suggestiefenveeldtiidig, wil ekdadelik se• en tite1 wat, alnage1ang vandie intonasie, en hele aantal betekenisse kan aanneem, metaseersteenbelangrikste natuurlik: die gerusstelling dat en vrou ook 'nmens is. en Herkenbaremens. Geen dolle minas enbaasspee1 ineie buik nie, geen bedoeling om die feminis uittehang nie.

Vrouwees mond uit inmenswees, indien umy dit salvergun: uit die baannoederdie wyewereld in, awomb with a view. en Mens isdie samesteller dankbaar dat sydie demokratiesesentiment indie subtite1 niete ver gevoer hetnie. "Verhale deur vroue oorvroue" kon somaklik tot die histeriese oorgeslaan het deur die toevoeging "vir vroue".

Nou isdit verhale "deur vroue oor vroue" -maar ook vtrmans. En natuurlik, hoewel niedeurgaans nie, oormans. Dit isdie vindingryke weglating van die verwagte toevoeging "virvroue" wat my persoonlik diemoed gegee hetom diehoek telees envandag my beskeiekommentaar daarop te lewer.

Een van my vriende het, en bietjie opsetlik vermoed ek, aangeneem dat "deur vroue oorvroue" en aanduiding sou wees van en bepaalde seksue1e orientasie, Ek hethom dadelikreggehelp met die mededeling dat die aanhangers van die Griekse beginsels reeds aan hulletrekke gekom hetin Wisselstroom.

Ulag-maardie opmerking voer mynaen feit waarvan 'nmensmet ligte verontwaardigingkennisneem. Hoekomhetdie homoseksue1e,die moffies endie letties, hulle eie bloemlesinggehad voordat die vroue aan die beurt gekom het?

Ek laat dit daar, want dit is tog nie iets waarvoor Corlia Fourie verantwoordelik gehoukan word nie. Sy is trouens - 5005 en mens inhaar inleiding kan sien - nie en voorstandervan luidrugtige aktivisme nie.

Nidie inleiding lees 'nmens kommerloos verder. Want indie inleiding distansieer Fouriehaar van alle sektariese instinkte ten einde die bundel vir ensby voorbaat verteerbaar temaak.

Indie eerste plek stel syditduidelik dat dit nie en feministiese bundel isnie, hoewel ditons vrystaan om feministiese lesers te word. Ook nie.en "betrokke" bunde1 nie, hoewe1"sosiale kommentaar" toginenkele verhale "bygewerk" is. "Wat die bundel vera1wil wees,isbetrokke byvrouwees enmenswees indie diepste sin van die woord," se Fourie -enditis eintlik die kern van haar inleiding. am vrou tewees, isom mens tewees. Ekherhaal dit:vrouwees is menswees.

En om vrou-mens ofvroumens tewees, beteken dat sekere temas noodwendig in jouskryfwerkaandie ordesalkom. Fourie som hulle vlugtigenskerpsinnigvirensop. Die SuidAfrikaanse problematiek word eerste genoem, maar soos wat 'nmens verder lees enen stilleverligting begin slaak, isditdieoeroue gegewe van: seks, die dood, die gesin en familie, .die houding van mans teenoor vroue endie vrou se "bittersoet verhouding met kos",

Deur tebeklemtoon datvroue hulle eie klein gebied tematies afbaken, verseker Fourieons ook dat die ontwrigtende moontlikheid van en aanslag opdie gebied van taal enlitereretegniek nie hier die bedoeling isnie.

Vergun my een geleerde opmerking: Fourie dekonstrueer vrouwees in haar in1eidi~g.Terwyl die bundel aangebied word asdie produk van vroue oor vroue, word die binereopposisie van vrou en man deur die inleiding opgelos in die inklusiewe konsep vanmenswees. En tereg.

As mens tot mens, vrymoediglik, sluit ekafmet en paar opmerkings oor die inhoud vandie bundel. Dit is en opvallende feit, maar ook iets waarvan 'nmens met blydskap kennisneem, dat die verhale sooorwegend beperk bly totdiesorge wat tradisioneel die vrou seeieklein plekkie definieer.

Dis huis enhaard wat hierspreek. Kinders, mans endie kospot. Ons sien min van diemoderneverskynsel van dieprofessionele vrou wat vervreem geraakhetvanhaar alledaagse

,funksie. Die paar uitsonderings hierop bevestig netdiereel. ..En dan isdaar hee1wat verhale waarin die lyding van die modeme vrou, dievreeslike

ellendes van die liggaam, kragtig totensspreek. Die kwellings van die baarmoeder in diebesonder, sografies uitgebee1d in 'n teks soos die van Melanie Grobler, is diemodemevariant van die openbare se1fflagellasie.

Dit stem en mens treurig - maar dis iets waarvan ons vandag meet kennis neem. Tog isdaar wel die hoop - eksien dieteestaan algereed - dat die ontevrede su.ster~ se~ ook totbedaringgebring sal word deur die inklusiewe, vertroostende woorde wat ill hierdie bunde1gespreek word.

EkdankuLIBERTYN


.tuin &kombuis

AS MENS DIE dag kerrie kook, isdiegereg maar bruinerig. En dit gaan terrible lyk op 'n bruin bord. Koffie lyknog ergerln daardie bruin glasbekers. Onthou dit tog as jy byStuttafords jou trougeskenklys gaan kies, (Kate sou.flou word van die common gewoonte, maar dit word nou al aanvaar, lyk ditmy, net soos 'ndate saamneem nadie troue.)

En hoewel die ouwilgepatroonborde uitdie mode is,lyk kos smaaklik op hulle, want blou enwit werk altyd.Haal uit enstof af.

Familie weet lankal dat ekmal isoor outydse plastiek, thirties stuff. Ek het 'n stel groen plastiek-slaailepels watmense skuins laat kyk. Maar ditlyk pragtig by'ngroen slaai met radyse, tamaties, feta-kaas enolywe, in die laastewit Arzberg-bak wat ekasstudent in 'n stel gekoop het.

Die handigste hotelding watjyooit kan koop ofsteel, is'ndikwitplatter, hoegroter hoebeter. Hulle iswonderlikindrukwekkend vir groot uitspattige rangskikkings van slaaie, vis, pastas, groente-met-mayonnaise ofvrugte.

Sop lyk heerlik in 'n outydse sopkom, ofte wel 'n tureen. Veral as jy 'n Kaapse silwerlepel gebruik vir opskep.Onthou om die bakwarm te maak voor jyopskep - ougoed kraak maklik.

HAAL OUMA SE WILLOW PATTERN UIT ·sopkomme is weer hoogmode -.VANMORE wysvriendinShirleyhaarveriaardagprez: die mooiste enorme ltaliaanse vrugtebordvan akwablou glas,keelvormig, netreg vir 'nstapelgoudgeel boomsuurlemoene. Ons Pikeurs isrue begerigagter tsatskes aan nie, maareksou darem graag so 'nbordop my eettafel wil neersit. .

Nie dat ekkla rue - ekhet 'n knipmes vir my verjaardag gekry, keurig verpak insyeiesakkie van blonde leer,handgestik met 'n seemansvleg-tou deur die Ius en'napeknoop opdie punt. Dis nou'nprezzie en'nhalf, handigook vir boontjies kerf.

Maar ekbekyk Shirley selieflike bord endink weer aan mooi tafelgoed. Ouma Kate seteekoppies hetviooltjiesopgehad ensy was lief vir onpaar breekgoed. Teepotte met blou rose, Deco-melkbekers engroen glasborde lyktepragtig saam. Aile kos lyk lekkerder opmooi borde en 'ngekookte eier smaak wonderlik uit'nblou kelkie watsoos 'n hen lyk.

Papborde en ou plastiek is nog 'n Pikeur-passie. Pasta met 'n ryk sous lyk heerlik in In papbord met bloublommetjies. Ons heteenkeer opWaenhuiskrans 'nhuis virdienaweek gehuurendaarwas stape1senstapelsDecobreekgoed, roomkleurmet swart strepies, indie pens gepak. Strandgoed, nievirgrand nie. Die mense gebruik sekerbydie huis in die Vrystaat daardie dik beige borde met die bruin rand, matching koppies, pierings, kleinbordjies,poedingbakkies, delot.

COURGETTE·SOPSny sowat 1kgcourgettes aan stukkies enbraai saggies in3 groot klonte botter totsag, Voeg by2koppies melken1 koppie hoenderstock, en geur eenvoudig met sout en peper.

Kook 20 minute engooi dandie sop in die menger om <lit mooi glad te kry. Gooi terug in die potom warmtemaak, enskep dan indie sopkom. Versier met pietersielie endalk 'nstraal suurroom. Die sop moet egter delikaatbly, en dis pragtig groen in 'n Willow Pattem-bak.

Maak hierdie suurlemoenblokkies vir poeding ofbytee. Hulle isheerlik warm ofkoudenmans met soetgoedfiemies ismal oorhulle.

FRIANDISES DE CITRON. Meng 100 ggesmelte botter, 170 g meel en 1eetlepel versiersuiker en plaas in 'n plat oondvaste gesmeerde bak,omtrent 30 em by20 em. Druk die deeg plat ensprei dit met jou vingers uit sodat diedeeg sowat 1an teendierand van die bak opkom. Bak 15 minute teen 180 grade.

Maak die vulsel: Klits 2eiers, 170 gversiersuiker, 2teelepels meel, 'nhalwe teelepel bakpoeier, gerasperde skilvan 1suurlemoen en 2 eetlepels suurlemoensap saam. Gooi oor die warm kors en bak nog 20 minute teen 180grade. Sny invierkantjies terwyl nagwarm, enstrooi versiersuiker oor.

Stapel hulle ineenvan daardie geslypte glasbakke wat die oumense virpunchgebruik het, eneetwarm ofkoud.

Ole kurkbos (Munduleasericea). Uit: Transvaal WildFlowers deur Anita Fabian enGerrit Germlshuizen.Macmillan SA. 1982 (p 131)

harridansrestaurant

at the market, bree street, newtown

plant 'n boomOP Langermannkop inJohannesburg, waardie Vorsterbendeso 'n paardekades gelede nahul kortstondigeskrikbewind aandie Rand uiteindelik vasgetrek isentoe ,selfmoord gepleeg het,enwaardit sedert die afgelopewinterneg net3mm gereen het(tydens dieskrywe inelkgeval- 27Okt), staan diekurkbosse tans pimpelpers indie blorn,

Die aantreklike, immergroen kurkbos (Munduleasericea) groei geil in diebos-engrasvelde van Namibia,Botswana, dieTransvaal enZoeloeland. Hulle is ookheeltuis aan dienoordelike hange vanbebosde heuwels enklipkoppies. Hulle wissel ingroottevan 'n bonsai-agtigestruikvan 'n meterof wattot 'n opgeskote boompievan

omtrent 3,4 meterhoog.lnuitsonderlike gevallebereik hulle5 meter.

Diekurkboshetsy volksnaam tedankeaan dieboomse Iiggrys,diepgegroefde,kurkagtige bas. DieIiggroensaamgestelde blaremet 4 tot 10 pareteenoorstaandeblaartjies en met 'nenkelblaartjie aandie punt, is bedekmet syagtige, silwerhaartjies. (sericea =Latyns vir syagtig.DieoorprongvanMundulea isonbekend.)

Die kurkbos se pragtige ertjievormige blomme- tussen0,8 en2cmlankaan 'n bloeitakkievan tussen 8 en 14cm- wissel van malvapers tot ietwat donkerder asjakarandapers. Diesaad is 'n plat peultjie bedek metgoudbruin haartjies wat grys word met dieouderdom enaan dieboombly tot dievolgende somer.

Beide diebasen saadvandiekurkbos word wydgebruikasvisgif (dit bevat die gifstofrotenone waarmeeveral insekte verdoem word), maar die blare word deurbeaste en wildgevreet.

DieZoeloes gebruikdiebas asbraakmiddel omgevalle van vergiftiging te behandel.

InVenda word getroude pare metverpoeierdekurkboswortel behandel asdievrou 'n paarmiskramegehadhet,Tydens die rftueel worddie man en vrou,saam, met hulrOe teen een van die borne, vasgemaak.

Kurkbossaad ontkiem maklik as die saadeers 'nrukkie inwarm watergeweek is. Hulle groeistadig,hetgoeiedreinering nodigen 'n bietjie waterat en toe sal niekwaaddoen nie. - RYK HATTINGH

l

II


HEEL lekker is die nuweuitreiking vandie Dwarsdose: goaie, drivingguitarriffs, 'n sterkbass, en 'n rock beat vergesel deurdie Hoofdoos sa stemwat hyg, roggel en gil op gepastetye,Geen synthesizers, sequencers of drummachines hiernie. Dieis the real stuff;SODS hulle op dieverhoog klink, so klinkhulleop die kasset.

Diegroephetopvallend verbetersedertekhulle laasgehoorhet. "Bitter",eenvanhuloorspronklike snltte,het 'nindrukwekkende introbygekry, Asmenshulle nounet in 'n studio kankry,kan dieresultaat ongelooflik wees. (Diegroepgaangebukonderdaardievieslike platemaatskappy-fenomeen:hul k1ank is nie"reg" om 'n kontrakteregverdig nie.Die kasset is bekombaarby "DieJoos in" Posbus 32927,Braamfontein 2017.)

IIIn Kulturele mylpaalvir Pretoria".RAY PHIRI, Tananae, BlackwaterBluesBandenJoosTonteldoos en dieDwarstrekkers is die Sondag (1 Nov) bydie Berea K1ub (Van derWaltstraat 6(0)om 2nmte sien. Kaartjies kos R15 byComputicket.

Joos Tonteldoos en die Dwarstrekkers- Vulkaan

Dromdoosloos


Die rede hoelkomMadonna wegkomwaarmae sywegkom -en boonopryker word (sy

staan glo $500 mil-joen sterk) - is omdat sy

nooit werklik die diepere,wesenfikpatriargalawaardes van diesamelewingaantas nia. Syweet watter gretnse onoorgesteekmoot b1y omniehaarsanhangers tevervreern nie.Meerspesffielk: sybied tipes van dievrou aan watgeheel enaI voldoen san die verwaglinga envereistes van Pa oor hoe Manou eintlik is enbehoort teIyk.

Hongersnood, die eko-krisis, armoede,burgeroorloe, diskriminasie, geweld, die

.repressiewe ilvloed van godsdiens (sy wat virSinead O'Connor oor die vingers tikomdat die,terwylsy 'nfotovandiepous op"TVopskeur, gesehet: "fight the real enemyj, die individu seworste6ng met die sinloosheid van bestaan...Kortom: die mens en die wereld sewanhopigetoestand - wei, die k1einigheda sorg nou nie juisvir mega-bucks nie, ofhoe...

- ..... .v"

, "<': ':' "7 ;.< '" ,',~,,--:-

sygooi dus die stereotipiese idee van die vrouomver en bied 'n wyer definisie deur haar tallevergestaltings. (Bnljantebemarking die,noothoudie vroo een spesifieke look telank nie -sybesefindie tyd van massakommunikasie en die snelle

: veroudering van inligling, dat 'nlookvoortdurendmoot verander.)

Die probleem met die teorie isdat Madonnaeintlik net twea images het: syismeestal'n slet("LikeAVirgin", "UkeAPrayer", "JustifyMyLove","Express Yourseif", "Hanky Panky") of. dan 'nk6ekigeslet ("1"rue Bluej. Vir 'nbietjieafwisselingbring sy die submissive, demure meisie in("UveTo Tell' en "This used tobemyPlayground'), diesagle, amperkinderlikesyvan haargeliefdeikoonMarilyn Monroe.

MADONNA ISgeenfeminis nie: syidentmseertaboe's en ryhulla -mssmoolttevernie. Hoewelsy die vroo unbeeld as sou sy inbeheer wees,aktiafenseksuealaggressief,isdnhoe ver dn gaan. En diseintlikmaartoevaJlig, want dngaan eerder oor- dieunbeelding van dn wat indiea1gemeen as verboda gesienword.

Luister 'n mens na diemusiek self, besef jygou datsy min werklike talent het.Haar songs kan nia juis asdeadrisquebeskryfwordnia.Op fraties, die jongste LP, isdietnelsnttdiewildste. Daaropsingsyin'nstadium"I'liteachyou how to...' -jyen ekweetdiewoordjiewatkort is"fuck",

maar syvoltooi nie die reelnie.:\

.'

Puriteina, feministe, gamiddelde middelklasmense en Christene is nie beindruk nie. Tog kom sekerafeministe met die volgetnde teorie vorendag: Madonna beeld dievrou uit as meer as slet/maagd/moeder-

I

SOOS OEWOONLIK ISMadonnameesterlikwannaerdtt kom bypublisneit vir haarself. Hoewel sylaasin1989 'nplaat uttgegee het, het syintussen deaglik daarin geslaag om gereeld india nuus t,a wees: ~smens nahaar rekord kyi<, verstaan jy hoekom: sydruk aI daai verbode knoppies wat enlge puritanopgewonde sal maak.

Seks met 'n swart Jesus,masturbasieopdieverhoog, dieflauntvan haar borste tydens optredes,praatjies van lesbiese verhoudings,strip tydens modevertonings - en sokan 'n mens aangaan.

Nou e1ksperimenteer symet diebemarl<ingswaarde van sado-masochistiese fantasiee. EnlIft IY'k of dftwerk warlt nasies ismrep en roer

oar haar boek, Sex, en

video, "Erotica".·

OESUSPENDEER met swart Ieerbande, lekkerid oor haar lippe, hang sywydsbeen india lug, leather iboys weerskante van haar ... dan wriemel syrond op 'n ou man saskoot ...baljaar saam mat IsabellaRosselini opdie strand. Staan hande-vier-voot met 'nstang indie mond, leerbande oor haar naakta Iyfgespan, 'nswart figuur agler haar met 'n sweep indie hand. , ,

Ja, Madonna In'n bunny-sun (hoehakskoena en G-string) op 'nfiets. In 'nschoo madam-uitrustlngmet 'nkarwats indie hand. Op haar 6ppe die woorde "Iwon't hurt you". Dan kyk symet so'n skalkseglimlaggie nadiakamera .

AI die beelde word vinnig en ffltsend afgewissel met androgeniesa figura wat wulpse danse doen; rocvrouemonde wat lekenleken lek; Madonnawat ontklee; Rosselini wat rondrol terwyi branders indie vlakwater oorhaar Iyfbreak .

In dens van flaaar pons, en

die' ollar

people

You were a teacher for a while,was that before you startedacting?No, I wouldteach during the dayand do a show at night.

Did you enjoy teaching?Yeah, but it endedabruptly when Iwasfired. '

eight. Yousee, when I wasa kid Iwasjustnot accepted. , was veryodd looking, verybuck teeth,skinny, big thick glasses and Icouldn't read. I'm dyslexic. I didn'tknowthis, I didn't learn howto readuntil I was fifteen. Ijust didn't haveanyfriends and the only friends Ihadwere on television and in themovies. So I wouldgoand watchthe movies and it wasgreat for me.That's the placeI could go and losemyself. Nobodycould laugh at me,theycouldn't touchme, theycouldn't hurt me.When I was in a 'movie theatre man, Iwas like rightthere, I was in the movie with themandso I knew - thatwasalii wassupposed to do. I had to do someotherthings first, you know, but Ieventually got round to it.

Why?I taught theatre mostly, but becausethe kids I was working with werebeing beaten up at homeandcoming in pregnant, we startedtalking aboutotherstuff, you know,like aboutwaysnot to get pregnant.And at the time I hadsomemethods I thoughtwould be right and

I

So what does it feel like being apioneer, being the first International film star to work hereafter the slackening of thecultural boycott?I'm part of South African history.Nelson Mandela told methat, so Imustaccept it.

You've done an enormousamount of work. Are you aworkaholic?Yeah, I can't help it. I love it. It's allaboutthe work, isn't it?

You're a grandmother.Yeah, I'm an ex-space cadet,school drop-outgrandmother whowouldn't liedown.

Was it because life was astruggle, you didn't have aneasy childhood, did you? Is thatwhy work has become soImportant to you?Well, yeah. Youknow, Iwas lucky I wason welfare. But thewelfaresystem in the States is ridiculous. Itdoesn't really help you, it keeps youin this spiderweb. Onceyou'reonit, it's really hard to get off it. If Iwasby myself Iwould never have doneit, but I had a kid, so...

How old were you when youhad the kid?I was... eighteen - andshewasfifteen when she hadhers.

How did you start acting?I started waybackwhen I was

I

screw..-Whoopi 'Goldberg was an uglykid who grew up in poverty andwent on to become an Oscaraward-winning movie star with aradical social conviction. She became the first international actor towork in South Africa after more, "

than a decade of isolation.Sarafina!, the musical account ofthe 1976 Soweto schools uprising,has already been seen by millionsall over the world. It offered her thechanceto play the politi'cally inspirational teacher Mary Masombuka.TERTIUS MEINTJIES is the actorwho plays the policeman that getsher done in. He spoke to her in herhotel room in" Johannesburg duringherstay in South Africa . ' ,

!

! . 30 VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992.i'ii..i.....

r

people

You knew it?I knewit. Coming here was anamazing thing. I'vealways wantedto, I'vebeen wanting to come herefor a long time. I lookaroundandsee I'vegrown a small root in thesoilhere. I see myaunts anduncles. TheotherdayI saw awoman exactly likemy mother.Somewhere there is a connection Ican't explain. It's great. This isprobably themostamazing placeI've ever been andI'vebeeneverywhere. It's mind boggling. It'sthe most beautiful, upsidedown,screwed up place. l loveit.

Is there maybe an even morepersonal reason for cominghere?Thefactthat I knewit would be anamazing experience.

because in order to makechangesinyour life youhave to understand .what motivates you. But I don'tknowyet, I justknowthat it's thisforcethat makes methe happiest.It's costme numerous relationshipsbecause it's ali-encompassing. Mybestlover.

What made you decide to doSarafina/?I wouldhave been here a longtimeago if the cultural boycott hadn'tbeen trying to workout what wasin the best interest of this country. Isupported theboycott, but in myheart I never thought the culturalboycottwasthewayto go. Iwasn't sure that the peoplewhoshouldn't lose out wouldn't loseout. That'swhat brought me here,to see for myself whatwould be inthe bestinterests of this country.And thescript for Sarafinal is sopowerful andsays such goodthings that I couldn't refuse it.

You worked here for a salarythat is considerably lower thanyou could command In LA.My career has never been aboutthe money. If I'm working for a bigstudiothat's rolling in it, sure I'llmakethe best deal I can, but it'swhat themovie means to methat'simportant.

There is somuchmoreto it thanthat.That'swhat I'm waiting tosee. People go and seeBoyz N the'Hood andtheysay, "Ah, that'sreally deepman, really deep." It's astereotype, they're stereotypicalfilms. Wehave to get beyond that.I'm an actorfirst and foremost andwhether it's a blackskinnedcharacter doesn'tchangetheexperience, you know, the humanexperience.

What's the main driving forceIn your life?I don't know. I'm definitely driven,but I'venever been able to figureout what or why. I've not been ableto put myfinger on it. I've tried,

away from them. That'swhat Ibelieve.

Black f1lm.;makers seem tohave made some ground,maturing and coming into theirown right.I'llknow, for me, that we haveentrenched ourselves intheindustry when SpikeLeecandirectSilence of theLambsor whenJohnSingleton can directOutofAfrica. Then I'll know that we'rethere. There areso manysides totheblackexperience, but theydon't want to seeall thesesides,theyonlywant to see the ghettoexperience - that's what peoplethinkthe black experience is.

look around andsee I've growna~ root in

thesoilhere'

,I'm an ex-space cadet,school drag-outgl!!UStrogther

Emanating from where?From the government mostly, andthechurch. The separation of churchandstate no longerreally exists. Wehave this moralmajority which isjustthe scariest thing in theworld. Basichuman rightsareslowly beingundermined.

Is the problem caused by aconservative reaction?Very, very conservative.

Is the freedom of the artist andart Itself being threatened in anyway?Wehave a funding agency in theStates that is supposed to fundartallover the country. Butsuddenlynow,you know, people likemyself, ifI wantedto do the worknow, if I wasjust startingout now, there would beno way I would be ableto do what Ido and be funded by theArtsCouncils. Freedom of expression isnot so. freeanymore. Thegovemmentwill now decidewho deservesto express themselves andwho not.Thegovemment will nowdecidewhat is art and what is not. It's nowbecoming a structured andcontrolledsystem, likeNaziGermany.

A kind of fascism?Yeah, absolutely. That'swhat it feelslike to me.The roleof thegovernment in our lives is becoming biggerevery day. It's amazing. I mean, gaypeopleare losinggroundin the US.Theirrights are slowlyslipping away.You can loseyourjob for being gay.Inmy opinionit is no longer a freecountry. .

Don't you think It has somethingto do with the great fear andparanoia caused by AIDS?That'sjust a big smokescreen tome, because I know that theycreated it and let it loose and it ran

Isn't that a bit radical?Notfor them. Theywerehaving sexand theyweren't goingto suddenlystop. So I said, herearesome .methods, some ways.There is oralsex, thereis mutual masturbation,there areall these variations on atheme. Well, I'm telling you,youwould have thought I mooned thepresident. I mean, it wasHke, "Getoutof hereand don't ever comebackl You're a menace to childrenl"Shitl In the Statesyou can have sexon television, but just don't enterintoa frank discussion with ateenager about it.

Here in South Africa mostpeople have the impression thatAmerica is one of the mostdemocratic, open, liberal, IIveend-tet-llvesocletles in theworld.No, it's definitely not like thatanymore. I seenothing but troubledownthe line.

safe for them. Theydiscovered sex .and it felt so good, but there areother waysto enjoya person. So I'taught them about mutual masturbation, you know.

VRYE WEEKBlAD 30 OKTOBER 1992 31

aanhangers van Furtwangler se akoestiesminder suksesvolle lewende opname(EMICl157 67123-2)prys dieuniekemajestueuseaard van syvertolking aan. Die Karajanopname(DG415141/145/150/155-2)worddeur sommige afgemaak as 'nkamermusiek-weergawe, maar deuranderaangeprysvanwee Karajan setransparantebenadering, wat die musiek oopdek en 'ndeursigtigheid aan die komplekseWagnerpartituurverleen. DaarenteenwordSolti se opname altyd aangeprys vir syintense dramatiese inslag en die sterkrolverdeling.

Solti is ook die eerste dirigent om alRichard Strauss se belangrikste operas opplaat vas te Ie. Die opnames van salome.(DECCA 414 414-2) en Elektra (DECCA417 345-2) met Birgit Nilsonindietitelrolle,verdien hul legendariese roem enongeewenaarde status. - -

Afgesien van diedertig Grammy-prysewatSoltiseopnames alinAmerika ontvanghet, isdie kroon opsy roemryke opnameloopbaangespan deur die tydskrif Gramophone, wat hom pas'nwelverdiende prystoegeken hetvir dieuitsonderlike bydraewat hy tot die wereld se opnamemusiekskat gelewer het.

. ,I .

POISON is David Kramer enTaliep Petersen se nuutstemusical. Indie rolverdeling isSteve Walsh, AI Hendricks,Jenny de L.enta, Giempie

Vardien, JodyAbrahams en24 ander en die regie isbehartig deurJanice Honeyman.ARNOLD BLUMER hetgaan kyk en se local is gif

nuwe opnames. Onderdienuwe opnamestroon die opwindende en meesterlikeopname van Richard Strauss se"Die Frauohne Schatten" (DECCA 436 243-2) uit as'nmomumentale musikale belewenis. Dietydskrif Gramophone het die opname pasas die opera-opname van 1992 bekroon.

Solti sal ook in die annale van diegeskiedenis onthou word as die eerstedirigent wat Richard Wagner sevolledigeRtng (DECCA 414 100-2) opplaat vasgelehet. Die ondememing is in 1958 metRbetngo/das'neksperimentbegin. Danksydie sukses vandie opname isbesluit omplaatopnamesvanalveertienuursemusiektemaak. Die projek isin1965 voltooi metdie opname van Siegfried enisdeur Britseresensente beskryfas"thegreatestachievement ingramophone history". Daar wordbaie onder musiekliefhebbers gestry oorwatter Ring-opname die beste is. Die

JARE geledehetWaldo de losRios klassieke musiek gevat, 'n bietjieritme ingeroer,hieren daar 'n sintetiese klankie bygetoor - enskielik het jong mensena Bach, Mozarten Beethoven begin luister. 'n Paarpuriste wasnatuurlik hoogsontstokeoorwat dieou met hul hoogheiligste kultuurskatte aangevang het.

NousienonsPoison in die Kaap, die nuwe stukvan dieDavid de losPetersen vanopera/musicaVteater. Diseintlik 'n musical, gegrond op 'n operadeurVerdi watgegrond is op 'n drama van Shakespeare - endit word deurKruikse opera-afdeling opdie teaterse verhoog aangebied. Weersal 'n paarpuristeontstokeroggeloor wat metWillem Wikkelspies se universele enewiggeldige uitbeelding van menslike emosiesbla-bla-bla ens gebeur het - maardieOtello van die Kaapse v1akte salgehore trek soosmin.

Dierede?Dis Inpuikproduksie watenige tyd kankersvashou by wat elders in diegenregebeur. Dit begin metAndrewBotha sedokter: agtergebarste betonplate watdie orl<esput bedek, staan daarlinksenregsvan dieverhoogportaal vandaardiedrieverdieping hoenderhokke wat inManenberg, Bonteheuwel of Belhaar deurdieowerhede geskikverklaar isvirmenslike bewoning, kompleet met trappeaandiebuitekant, met netdiewasgoeddrade volnatklere tussen die gebouewat makeer. Enin dieverte is die torings van Athlone sekragsentrale sigbaar. Local is lekker!

Endan ontplofdieverhoog: dans (briljante choreografie deurChristopher Kindo),musiek (foutloos gelewer deurHotep Galeta ensy orkes), lig (verbysterendeoeverblindery deurMalcolm HurrelO en k1eur On Fanie Steenkamp se kostuums wat 'nreenboog vaallaat Iyk) trefdie gehoorsoos 'n fratsgolf en laatdit bolmakiesie slaansodat 'n mensskaars jou hande kon roervirapplous na die eerstenommer.

*Poison is in die Nieo Malan-teater te sien.

9009 DIE INTRIGE ontvou begindie stemming warmerword, aangeblaas deurPoison (Steve Walsh) sevurige ambisie om Mandrax (AIHendricks), diedwelmbaas, sekaptein te word. Hybeplan om sy mededinger Chicco (Giempie Vardien) uit te skakel:hy geevoor dear's 'n verhouding tussen homen Mandrax se jong vrouJuanita(Jennyde Lenta), en op die kooptoe sleephy nog Beatbox (JodyAbrahams) se romantieseverliefdheid op Juanita by syplan in.

Poison is 'n man wat ek nieaileen indie donker wil ontmoetnie, Mandrax is 'nwaardige oubaas met 'n krakerige stem by tyewiese onvoorspelbare humeur gesagafdwing, Chicco is 'n vroueheld wie sestemkniee week maak, Juanitasingdat 'nmensse hartsnare tnl en Beatbox se Iiefdesverklarings sou seltsvir Euridike uit die helkon laatterugkeer. Hulle word ondersteun deur'n geselskap wat kan singen dans entoneelspeel.

Ditalles word saamgesnoer deurJanice Honeyman in 'n Gesamtkunstwerk soosons dit seideop Suid-Afrikaanse verhos te sien kry. Dietoeskouers het dan ook met 'nstaande ovasie dankie gese.

Daar is wei puntjies van kritiek, maar ek wil hulle nie noemnie,omdat ek my eieplesier niewil bederf nie.Gaan kykselfl

ie hoe 011van usiekHENNING VILJOENbring hulde aanGEORG SOLTI,wat onlangs 80 geword het

DIE dirigent Georg Solti hetverlede weekop 21 Oktober sy80e verjaardag gevier.Hyisdieenigste verteenwoordigervandiederde geslag dirigente wat nogleefnadieafsterwe van Karl Bohm, Herbert vonKarajan en Leonard Bernstein die laastepaar jaar.

Solti sewerklike roem as dirigent heteers na dieTweede wereldoorlog begin.Hy is In voorbeeld vanIn kunstenaar wieseloopbaan geweldig deurplaatopnamesbevorderisensyeksklusiewe platekontrakvan 45 jaar met Decca getuig hiervan.

Soos enige groot kunstenaarhet Solti syslaafseaanhangerswathom asdie grootstena-oorlogse dirigent beskou - veral watRichard Wagner en Richard Strauss semusiek betref. Spanning wat ingebed isinvinnige tempi met 'n rotsvaste ritmiesestruktuur en 'n Toscanini-agtigekonsentrasie om die hoemusikale golf tery, isdiekenmerke van 'nSolti-uitvoering.Dit is dan ook met komponiste SODSBartok, Kodaly, Mahler, Tsjaikofski, WagnerenStrauss, wie sewerke geskik isvir so'nbenadering, dat Solti my persoonlikbeindruk. Indie musiek van Mozart endievroee romantici soos Schubert, SchumannenMendelshon isdit asofhydiemusiek teveel dryf.

In 'n gedenkskrif wat Decca ter vieringvan sy80e veriaardag uitgegee het, bringSolti sO hulde aan die vormers van syloopbaan:

"The composers Bela Bartok, ZoltanKodaly andRichard Strauss, and the conductorsWIlhelm Furtwangler, BrunoWalterand Arturo Toscanini all had a stronginfluence on my artistic development. Ibelieve my direct contact with these figures has enabled me to carry the greattraditions of opera and orchestral musicthrough into thefinal decade ofthe twentieth century:

DECCA HET OOK Solti se eersteorkesopname (950) van Haydn seSimfoniee No 97 & 98 saam met dieLondense Filharmoniese orkes (DECCA433 3%-2), en sy eerste opera-opname(1957) van Richard Strauss se Arabella(DECCA 430387-2) virdie geleentheid oplaserskyfheruitgereik, asook 'nhele aantal

R10.00R12.00

musiek/teater

KIPPIES832164127 October - 7 NovemberMIKEMAKHALEMELE &KALiMBA(WEEKDAYS)(WEEKENDS)

LAAGER THEATRE8321641

CHAMELEONWritten by MICHAEL ELLISDirected byJERRY MOFOKENGWrth PATRICKSHAI &MOTSHABI TYELELEENTERTAINING COMEDYNOTTO BEMISSED

Mon - Fri 8.15pmSat 6.15pm& 9.15pm

LAST TVVO WEEKS

UPSTAIRS THEATRE832-1641

WOYlECKONTHE HIGHVELD"MOMENTS OFCHIlliNGGENIUS'Sun Times

Mon-Fri 8.15pmSat 6.15pm& 9.15pm

LAST3 SHOWS!II!!

WEEKLY MAILFILM FESTIVAL26 OCTOBER7 NOVEMBER

MAR"KETTHEATRE832-1641

MARKET GALLERIES11 October - 5 NovemberLOSING GROUNDPhotographic workbyPENELOPE ZEFFERfT

FLEA MARKET

Spend your Saturdays at the

original Johannesburg Rea

Market where you enjoy live

entertainment while you

browse bargain hunt in our

exciting selection of stores.


'I

I

II.

......., , Poskode .." ..Telefoonnommer ..

En as jy buite een van die streke val, stuur ons VWB teendieselfde koste per pes aan. So moenie elke Vrydagskarrel om jou gunsteling nuustydskrif in die hande tekrynie, stuur Iiewer nou R150 en ontvang VW8 vir 'n jaar ofR80 vir ses maande (BTW en aflewenng ingesluit).

Vii de vorm vardag nog inenstwr seam met jou tjek ofposVvissel aan: WIBVerspreiding Posbus 177, Newt0'M12113.

Ons doen huisaflewerings op dievolgende plekke:Die PvW-gebied, wat insIlit Johamesburg, Pretoria. Vef'M)9fcblrg, Midrand,8ardlon, Ranct>lrg, Roodepoort, Randfontein, I<J1Olrscbrp, Florida, Genniston,Alberton, BedforcMew, K9fl1ltonpark, Benoni, Boksblrg, Springs, Bra\q>an,Vereeriging enVardelbijlpar1<.ln Transvaal isonsook beskikbaar indiesentrale delevan Wrtbari< enNeIspnit, eninde Vrystaat ook insekere delevan Bloemfontein. Inde Kaapse Skieretlard !ewer ens afinWoodstock, Rosebark, Observatory,Mowbray, Clarermnt, Ne'Mards, Bisropscourt, W}nberg, Kenilworth, Constantia,Tune, Oranjezicht, Vredehoek, Higgovale enBelMIIe (siegs sekere dele). WIB wordoakinStel'r:xlbosch enSomerset-was algelewer.

r------------------,Stuur VWB vir my per posltuisaflewering aan vir I

0 1• :o 6maande II

Naam , , , " , IAdres (aflewenng) , , :...........,., , , , , IAdres (korrespondensie) I.............................., , I

III

~------------------

PJ Op 'n Vrydag of Saterdag naVrye Weekblad gaan $oeknet om te hoar dit isuitverkoop?Hier is die oplossing:laat dit elke Vrydagoggend opjou voorstoep aflewer.

dis net jou skuld as jy iets mis

FOR MEN

• ~ • •• r l'.J L.I~~=I.·=.• One of the safest, simplest

and most effective methods ofcontraception

• No fuss, no waiting lists

• Low cost

For free information ond bookletphone today (011) 788 5060

The everlasting allemat1ve to the pill

~FREE~DETAILS

sterk intriges. Dit isnie ondeurdagte ontvlugtingni(sic), dit isnie In Afrika-weergawe van lassie-kry'n-doring-in-haar-voet nie. Dit omvat meer as netdiere. Een aflewering handel byvoorbeeld oorAmerikaanse maatskappye wat tokseise (sic) afvalinAfrika stort...Doe (sic) reeks sesterkpunt (sic)Ie daarin datdie hele familie daama kankyk. Disnogal bra skaars. Die Amerikaans (sic) publiekveral is gekultiveer om seks, gewld (sic) enigetwak teaanvaar. Tot onlangs was Michael Landondie enigste vervaardiger van familievermaak. Ekhoop die reeks sal die Ieemte vul wat met sydoodgelaat is."

Die Kanadese Michele Scarabelli, wat saam metCrawford die McKenzie-egpaar spee1 wat hullewildplaas wil beskerm teen die safari-jagter JDHelms (gespeel deur DallasseSteve Kanaly), geenie netgeld vir bewaring nie, maar hetook na Inoliestorting in Alaska soontoe gereis en vier daelank gehelp om klein see-ottertjies uit die olieslykteverlos. Baie mooi, ja. Maar dit lyk ookdarem sodeksels goed op papier...

Steve Kanaly sevan syrol: "Dis nie 'ngevalvan'Ray Krebs goes toAfrica' nie. Die ooreenkomstetussen die Dallas cowboy en JD Helms isopperviakkig... JD isnie die skurk van die storienie. Die wilddiewe isdie werklike slegte ouens. JDisdood eenvoudig In eerlike eiewys man wat weetwat moontlik is in Afrika en wat nie - en dieMcKenzies hetbaie onpraktiese idees."

Steve is self In jagter. Van sysport se hy: "Jagisnie In sinnelose uitroei van diere nie, dit geskiedvolgens In streng gedragskode. Jyskiet nie om tedood nie, jyskiet vir koso Om daardie kos voor tebereiendit saam met vriende tegeniet, isalles deelvan die ritueel. Ek geniet dit om kos te maak."

Sygroot ideaal met sykoms naSuid-Afrika wasom hier In 'trofee-vlakvark" te skiet. Hy het. Entwee tarentale, watineen van die episodesgebraaiword.

Janet Leigh speelJessica McKenzie serna ensevan Okavango: "Hierdiereeksseietsbaiebelangriksomtrent ons verantwoordelikheid teenoor dienatuur, maar op In vriendelike manier,"

Die reeks ishoofsaaklik opdie wildplaas GlenAfrique naby Broederstroom geskiet, maar enke1etonele is ook inBotswana en die Krugerwildtuinverfilm. Die plaas se wilde diere is in die reeksgebruik, maar party hetglo sO mak geword dathulle onbepland deel van die agtergrondtoneelgeword het.

Hier volg eenvan die beste paragrawe in diepersmededeling: "Carlsbergdie eland,byvoorbeeld,hethom eenvoudig self nadie ste1 uitgenooi. Hyhet vinnig in In ster verander en is selfs verfilmterwyl hygeboorte gegee het..." Nou toenou. Hy?

Miskienisdie reeksheelwatbeteraswaarna diepersmededeling dit laat klink. (Crawford-hulle isglo reeds terug in die land vir die verfilming vanIn opvolgreeks.) Reklameskrywers moet dalk netingedagte houdat die stuk werk wathulle uitstuurnajoemalistenienetdie betrokkeprogramwaaroorhulle skryf, kan benadeel nie -veral asdie werk lyk

soosdiehierbo.maar r---;:::=======:;1ook die naam vandieTV-kanaal virwiehulle werk. Bygesedis rue-die gewonestandaardvanM-Netse reklame nie; inteendeel. M-Net seMarlon Abrahams isInmanwatalmenigewa deur diedrifhelpkryhetmet syblitsigereaksie op In navraag.

AS In ding eers stink, dan stink hy. Dis nou maarklaar.Okavango, die omgewingsavontuurreekswatsowattwee jaar gelede deur BebraltarTelevision van LosAngeles en Karat Films in Suid-Afrika inmedewerking metM-Net vervaardig is, hetdestydsopslae gemaak - en selfs In draai in die hof ooronder meer.diebeweerde slegte behandeling watdieswartakteursvan dieAmerikaansevervaardigersgekry het, en onderlinge geskille tussen dieAmerikaners en Suid-Afrikaners; Nou kry onsuiteindelik dieproduk tesiene waaroor die bohaaigegaan het -Sondagmiddag om1.30nm opM-Net.

Indie bedryfhet Okavangoal diebynaamgekryvan "die arm man se Tropical Heat'. Miskiendaarom (ofis daar dalk ander redes?) datM-Netgeen voorskou van die reeks gehad hetnie. Ditnogal In reeks meteenvan ons vorige mej SuidAfrika's, Diana Tilden-Davis, in een van diehoofrolle.

Boonop wemel die persmededeling oorOkavangos6 van die spel- en feitefoute dat Inmens n6gminder kopofstert kan uitmaak vanwiewat gedoen het .en wat die vervaardigingsgeskiedenis van diereeks is. .

Mark Roper (van Trucktng), wat asregisseur byDanie Odendaal oorgeneem het, senaam skitter insy afwesigheid. Odendaal, regisseur van ondermeerdie pragreeks Veldslag op TVI en nou vanEgolt, het netdie regie behartig van die eerste vyfofses episodesvan Okavango. Indie nuusverklaringword Hans Kuhle en Wayne Crawford se namegenoemas"regisseursvanverskillende aflewerings",terwyl ene ArtPayne ook as In "mede-regisseur"beskryf word.

KUhle was inderwaarheiddiekameraman, terwylCrawford hoofspeler en vervaardiger is. Payne ismoontlik een van die mede-vervaardigers. Laterword ook s6nahom verwys. (Helderheid hieroorwas my nie beskore nie. Twee dae seboodskappeop Karat Films se antwoordmasjien het niksopgelewer nie.)

Oordie reeks selfsse Payne laterdie uitsaairegtevir Okavango is aanTV-kanale "oor die wereldheen" verkoop, van Duitsland tot in die VerreOoste. "Dit is In opvoedkundige reeks," se hy,"maardie klem Ieopvermaak. Sonder om tepreek,probeer ons verduidelik waarom sekere dierebedreigde spesies is en watter rol wilddieweryspeel,"

Die idee virdiereeks was glo Crawford s'n. Hyhetinspirasievirdiestoriegekrytoehysowatsewejaar gelede vir die eerste keerinAfrika was. Tienvan die dertien episodes het hy, volgens diereklamemeisie, self geskryf. (Wonderlik, diepersmededeling se nou vyf episodes het hy ookself geredigeer. Beteken dit dus hywas skrywer,hoofspeler, regisseur, vervaardigerenredigeerder?)

EN ASOF DIE MOERAS van verwarrendeinligting nie genoeg is nie, is die twak wat dieklomp Amerikaanse akteurs kwyt raak omtrent dieredes vir hulle betrokkenheid by die reeks s6deursigtig edel dar dit enige toehoorder met diekleinste greintjie sinisme se hare laat rys. In Paarjuwele, enek haal aanuit diepersmededeling:

Wayne Crawford: "Ons moet mense bewusmaakvan dienoodcraklikeheid(sic)vanbewaring,maarmens moet versigtige (sic) wees om hulle nieteverveel nie. Okavango isIngrondige reeks met

'n Amerikaansewarboel in Afrika

--elmari rautenbach skryfoordieweekseTV


In a recent VWB interview Esther Nasser and AlfredHinkel raised some issues regarding funding of localcontemporary dance. They felt that the recent visit ofthe Dance Theatre of Harlem might have been anirresponsible squandering of funds which could havebeen used to support local dance companies that arestruggling to survive. Dr FR HAGEMANN, chairperson ofthe Dance Alliance, responds to their statements

Who shouldget the money? .- The dance funding debate

IN connection with the interview byAndreaVinassa withCapab Jazzart'sAlfred Hinkel and Pact Dance Company's Esther Nasser ~B 16-22October) I would like to make thefollowing points:1. The visit of the Dance Theatre of

Harlem to Johannesburg wasinitiatedandsupported bythe MarketTheatre management, who havean unquestionable and positivetrack record amongst allcommu

nities in South Africa, unlike thePerforming Arts Councils.

2. The visit of the Dance Theatre ofHarlem was negotiated with andsanctioned by Pawe, theANCdepartmentof Arts andCulture and

the Dance Alliance.3. TheDanceAlliance executive met

with the MarketTheatre managementbefore thearrival oftheDanceTheatre of Harlem to discuss thescopeandnatureoftheiroutreachprogramme. TheDance Alliance, as well asrepresentatives fromcommunity organisations,was involved in planning and implementing theirworkshops, classes, seminarsand open rehearsals.

4. TheDanceTheatre of Harlem did notclaim to be the first or only companyto work in

townships. However, the Dance Alliance can claim from positive feedback fromcommunity groups that thousands of children and teenagers had an inspiring andmemorable (formany a firsttime) experience withteachers ofa highcalibre. Theywererole modelsand examples of what blackpeople can achieve. The Dance Theatre ofHarlem did not teach onlyballet, but also gaveclasses incontemporary danceandjazzafterconsultation withthegroups

concerned.5. There appears to be confusion

between notions of public andprivate sponsorship. Nedbankoranyotherprivate organisation isnot directly accountable to thetaxpayer. However, we do believe inthe socialresponsibility ofcorporations and Nedbank hasunquestionably demonstratedtheir commitment by funding awholerangeof local communitydanceprojects. It isamootpoint

asto howthesponsor's moneyshouldbespent.lt isnaiveandpresumptuous toexpectthat, if it had not been spenton the Dance Theatre of Harlem, it could or should havebeenspent on localcompanies.

6. Itshould not beforgotten thatthehistoryof thePerforming ArtsCouncilsinSouthAfricaand their involvement and consultation with blackcommunities over the past twentyyears hasbeenat least suspect. The Performing ArtsCouncilshavebeeneurocentricorganisations who havenot negotiated with or demonstrated sensitMtyto the needsand aspirations of the black communities. It will take time for them to establish theircredibility, and theirwillingness to sharetheir resources.

dance

" sinJudging by audience reaction during and after the openingof the third season of the Pact Dance Company (POe)either the lobby was filled with mothers or thestandard ofdance was hotenough to bring many to their feet. .CELESTE VINASSA feels sure that family members were intheminority andthatskill prevailed

.ALFRED HINKEL'S Bolero leads one through aballet ofcomplimentary contrasts whichseems tostart asapacedgumboot dance with anethnic theme, butrises totheoccasionwith

. choreography that creates a controlled expectation. The choreographic style isintricate, butat the same time clean, allowing dancers toshow excellent extension ofmovement. Thesimultaneous motion and stillness ofthe piece creates animpression that editing ona livestage ispossible. The dynamics ofthe dancers expands andcontracts toproduce lines andenergies that lead one toimages ofancient cleansing rituals and cross-cultural influences.Skillful lighting augments the contrastingebbandflow, cutandthrustofthis engrossingwork.

The stamina and precision of the group work does, however, need tidying for theeffectiveness ofBolerotobeenhanced bythe exactness intiming which thestaging requires.

Rober North's Death andtbe Maiden allows Luana Nasser toshow technical prowess inthis finely executed (no pun intended) piece oftextbook choreography reminiscent ofthetechnique ofthe legendary Martha Graham. The company manages the control that this styledemands with seeming ease, butcould work on their continuity between movements toavoid group sequences looking disjointed.

Interesting duet sequences assist in developing the relationships between The Maiden,Death (Iohan Viljoen), The Friend (Kelsey Middleton) and the balance of the cast thatcomprise The Ladies and Gents ofthe community.

Their interplay breeds varying degrees ofhope, despair andempathyandleaves one withanappreciation ofanalmost faultless performance

The third and final piece, Mark Hawkins' montage entitled SomedayMyPrince Will Come,ButI'llProbablyBe OUtShopping allows KelseyMiddleton thescope toexplore herversatilityin a cartoon-like extravaganza about irony and effective timing - the latter being what theabrupt ending to this piece lacks. However, this does not detract from a well-roundedperformance bythe PDC.

Jacobs, Sekonyaand MoganoIn Davies' Daysof Glass

Johannesburg Dance Theatre willbe presenting a programme of jazzandcontemporary worksat theWitsTheatre from 3 - 7 November. Theprogrammepremiered to critical acclaim at theGrahamstown festival. It's performed by theaward-winning company of ninedancers.Featured is Naomi Isaacson's "••• and Beyond" andthree pieces by residentchoreographer Grayham Davies. These are "Days of Glass", a fullversion of his"Shadow. and Reflection." andhislatest piece "Distant Ught.".


art

NoRDftla..... · -wr-=LL strikes

Joachim Sch6nfeldt

an evnn" ."~ecJnerve

JA JA. YAWN. HERE WE GO AGAIN.I'vebeengoingonforsomemonths nowabout a "newInternationalism" discernible in theart of many younger South African artists. Uke most labels of the kind, the newlnternatlonallst oneisof limited usefulness andtends, byfocusing ononequalitywithin thework at the expense of all others, to force commonalities in face of individualities ofintention, purposeand style, " .

Butthis isnot to saythatthereisnopolnt.or pointedness inusingsuchcategorisations.It's just thatyouneedto beclearabout whatyouarereally doing: andthatisconstructinganargument- orratherstructuring asetofargumentative prejudicesonwhichanargumentmaybe built - aboutthework under consideration andmoregenerally about thecultural

. contextin which it is being produced. 'Inthe caseof the newinternationalism label whatyouareessentially doingis isolating

, a concern with international trends in art and with the concerns prevalent within theinternational artmarket - which growoutoffirstworld situations, withverydifferent shapesandaverydifferent play of forces fromourown. At worstthen, youareimplicitlyaccusingartists working inthese styles of badfaith andofalienation inrelation to theworldinwhichtheyare living. .

Inthe specifically whiteSouth African context, thisstrikes something of an exposednerve: it is oneof the real sources of shame among whites inthis countrythatwearecutofffromthe realities inwhich we live - to theextent thatwemightaswellnot beliving inanoverwhelmingly black, predominantly thirdworld situation. Orto putthis inadifferent way,thenewinternationalism caneasily enough beconstrued asreflecting theingraining of thenotionof separate development in the national soul.

But thereare alsootherwaysof looking at the issue. Andthe blithest defence of theinternationalists liesinthefactthatinthiscountry, asaresult ofboycottsandsanctions andinternational isolation, we have become tightarsed culturally, parochial and cut off fromworld trends.

There is sometruth to both sides of the argument of course. And probably the vitalposition is to be found somewhere in between the horrendously confused and selfdefeating stumblings of "people's culture" asitiscurrently practiced, andtheunashamedelitism of the new breed of intemationalists.

One might think thereare the stirrings of some kind of attempt to grapple with theproblem in the OtherVisibilities showcurrently on exhibition at the Newtown Galleries.

Forinstanceintheseries ofwall-sculptures (orshould thatbedrawings insteeQ byCapeTown-based artistBrettMurray. Theseries isofAfrican animals of the Kruger Park variety ,cut intwo-dimensional steel sheeting insuchawayasto endupaslinedrawings ofasort.Theeffectisstrategically enhanced andmade ambiguous bythehanging of thepieces offthegallerywalls, thusbringingtheplayof lightandshadowintotheexperienceoftheworks.Each pieceisfurthercomplicated onthe level of ideas by theadditionof found objects ofthethirdworld everyday usage variety within theformof thebeast, andoften bymeans ofpieces of moneyorotheritemsintroduced ontheoutlines. Somekindofplaythenisbeingsetuparoundlevelsofreality, thelifeof imagesandmyths being playedoffagainstthedullerendof consumerusage.

WORKING IN a similar,kind of vein although withvery different subjectmatter isanotherCapeTown artist, KateGottgens. Reminiscent of thepulpnovel coversof theforties andfifties (and often named for them), as muchas theyareof the pre-post-modernist selfconsciously and pointedly bad paintings of the later Francis Picabia, Gottgens' work issimilarly concerned with stereotypes and the ways in which they stand for and informexperience. Thestandard Gottgens fromthisseries hasafemme fatale andsometimes herdebonair gent counterpart in a position of someextremity, with some nameless, amorphous presence looming as a threat. Sometimes it is wild beasts cast in shadows,sometimes it is a brutewielding a club, sometimes it is natural forceslikethe sea.

Ononelevel theworkisabouttheuneaseofthewestern truthsandmythologies inwhattheycannothelp perceMng as a hostile andforeign environment, the heartof darknesswornonthe sleeve. ButGottgens issmartenough toalsobuildintoher imagery theothersideofthe"savage". itsconnectedness tosexualityandtheforbidden lifeoftheflesh. When

herpaintings resonate in the mind- andtheyonlysometimes do - it isbecauseof thefinebalance ofpushandpullbetween thefearandloathing on one sideandfascination ontheother. And thentheydo both capture andsatirise thewhitesuburban experience.

But however artwisethe works of both Murrayand Gottgens may be and howeverresonantly theyregister the cultural andspiritual lifeof thecurious andcontradictory realitywe liveinside, they fail to movebeyond the deconstruction of received consciousness.They do notget so far as to startbuilding anynew sense ofthe worldor of artistic style.

THIS IS OF COURSE notacriticism, merely an observation. Butit hasrelevance totheworkofJoachim SchOnfeldt on the exhibition. Herethereissomething more happening,something moreredemptive, andthoughonlya few of theworksreally succeedin formaland communicative terms,the bodyofwork as a whole doesbegin to seekout the new,toconstruct soto speakastyle andawayofseeing whichresonates forthesocietycomingintobeing.

Partly this is because the works are iconic, even totemic in their presence, partlybecause of the materials - wood, industrial varnish and cheap-coloured enamel paints.Mainly, however, it isbecause Schonfeldt - oftenin dourfashion, andoccasionallywithoutnotable success - isworkingon a grander spiritual canvas. Heis addressing in concreteterms the strange and fraught relationships of the third and the first world and usingconcrete materials in expressing those relationships. Art reinvented with the artistasthelocus of althe translated forces in play.

In short Schonfeldt is involved in the process of constructing or at leastsearching foranartistic mainstream - regardless of whetherhis ownverypeculiar preoccupations andstyle will turnout to be of influence in the future.


filmlteater

WillemDafoe

die De Palma's herinner jou rue gedurigaan hulgodsdiens nie.) Schrader benaderdie grondbeginse!s van die Calvinisme voorbestemming, opstandingvandievlees,dat diemens insonde ontvang engeboreisenverlossing alleenlik deur die genadevan God - byna suiwer enregstreeks.

Op sy dag het hy as koerantkritikusEasy Rider afgeskryf, peep shows bygewoon, gedobbel en hom oorgegee aanself-verwoestende gedrag. Vandag is hyveertig jaar ouden hethybegin wonderoor sterflikheid en bedaring.

Schrader is dalk te gretig om syskuldgevoelens deur middel van perfeksaamgestelde beelde optelos -daarom isdie prent rue hee1temal bevredigend rue.Elke raam is insimmetriese Renaissanceskildery en alles word teglad verseel,

Willem Dafoe, dieman met die mooistebeenstruktuur in Hollywood, speel diedwelmhandelaar effens te goedaardig.Vergifrus kom te maklik. 'n Mens kan systralekrans byna sien.

Schrader help nie vir Dafoe omuitingtegee aandiekarakterseinnerlikewoelingerue - miskien is diekarakter se dilemmasvir hom voor-die-hand-liggend, maar virdie van onswat nogrue 'ngram coke in15minute deurgewerk het nie, is dinge inbietjie duister.

onderbeligte doolhowe ronddwaal terwyllang, opsigtelike stukke musiek die liriesebee1de omhul.

Diemitologiseringvandiedwelmwereldhetbegin met Gus van Sant se DrugstoreCowboy, waarin die opwindendheid vandie leefstyl van alle kante afbekyk is. Diehootkarakter in Schrader se prent is 'ndwelmhandelaar wat rue meer dwelmsgebruik rue, maar homself nog rue uitdiewerk losgewikke1 het rue. Dwelmhandelissy werk, soos boekhou en loodgieteryandermensesewerkis.Hyis'nsuksesvolleyuppie wat niks meerbevredigingkanputuit sywerk rue.

As Light Sleeper rue kritiek uitspreekoor dwelmmisbruik rue, is dit omdatSchrader semoraliteitspel niks met fisiekerehabilitasie temake hetrue, maarwel metinmeer universele begeerte virgeesteliketransformasie. CHy was altyd in bok vir 'nhit endwelms hethom toegang gegee totfantasies wat hy rue andersins in syskryfwerk sou kon ontgin nie.)

OAT SCHRADER die produk van 'neng, fundamentalistiese Calvinisme is, isnou al tot vervelens toe herhaal. Dis alsovee! keer herhaal dathy dit self g10 endat alles wathydoen indaardie lig gesienword. (Die Coppola's, die Scorsese's en

Like a colo: Jr:~oded-DiCkens novel

SPIKE LEE'S Jungle Fever is not a movie - it's ananimated debateon theveryspecific issue of racism in America. Thecentral theme is a relationship between ablack-black African-American yuppiearchitect andhiswhite Italian-American tempwhich develops afterhoursoverChinese take-aways and is consummated on the lighttable. There is muchado aboutcolour- somecharacters arelessblackthan others. ,

Thisin itselfwasnot a bad ideafor a film, but,as I said, Spikeis not much intoconventional things likenarrative and exploring the innerworldsand motivations of thecharacters. No,hischaracters aredistilled intosymbols of race, classand statusandserve not to tella story, but to deliver Spike's thesis on the impossibility of relationshipsbetween peoplewithdifferent skincolours.

Verwoerd would have said I told youso.It's the colour-coded version of anynumber of Dickensian novels in which the

chamber-maid hitsit offwith the master of thehouse and societyis outraged.Stylistically Leesetsout to deliberately alienate in orderto get his pointacross - I

suppose one should invoke Brecht here. Spike isverygood at the superficial aspectsof ma~ing films. Heuses flashy wide angles, themusic is alternately hip andmorbidlyclassical, he presents uswithsatire anddoesnothesitate to criticise hisown community. Healso includes corny, superfluous plotsfor theirconscience-pricking value.

Heisan original andhe is oneof fewfilmmakers who areprepared to turn their ownbigotry into art.ANDREA V1NASSA

die jare sewentig, TaxiDriver, endie besteprent van die jare tagtig, Raging Bull, isSchrader waarskynlik een van die topdraaiboekskrywers in Hollywood.

Sy jongste rolprent, Light Sleeper, isgegrond op 'n droom wat hy oor 'ndwelmhandelaar gehad het. Dis seker diedat die prent 'nsoort droom-kwaliteit het.Diekameramanlaatdiekarakters indonker,

Always better on the big screen

'~ CROWNING ACHIEVEMENT. AMASTERPIECE" - DavidAnsen NEWSWEEK'\1f} .-,~" '"'" ' "

STARTS FRIDAY 30 OCTOBER ATTHE FOLLOWING STER·KINEKOR CINEMAS'TheMall of Rosebank • Sandton • Eastgate • Brooklyn. The Tram Shed Pretoria'

Experience it for real. See it first with Ster-Kinekor.

LADIlQIGet a FREE Pears Roll-onLlJ. On 30-31 October and I November at the 1.45 m& 10JO mshows onl

Die regisseur en draaiboekskrywerPaul Schrader se jongste prent isby die Weekly Mail se jaarlikserolprentfees te sien. ANDREA VINASSAhet Willem Dafoe se stralekrans gesienPAUL SCHRADER, die mens, blyk veelinteressanter tewees asdie rolprente wathy regisseer -American Gigolo, The Comfort of Strangers, Mishima, Cat People,Patty Hearst, die wat ons hier gesien het,het almal om een ofander rede misluk. Dithet miskien iets tedoen met syvoorliefdevir stilering.

As dieskrywer van die beste prent van

NEW RELEASE

!"


---.theatre

J "Willie the Yid, Cowboy, Nunand Thorazine Rex.

Take Two productions is Soli Philander (performer and alter-BJoofRosieSeptember) and LorraineJaffit (actor'sagentand alter-BJoofLorraineJaffit the director) and they're presenting Double Takeat the Rosebank Theatre, CHARL BLiGNAUT reviews

the voyeuristicskollie and thebelle of the backstreets

DC Diamant - ex-skollie made good

DC DIAMANT hawksvegetables on a pavement in CapeTown. He sellsqualitystuff,

no bullshit, in an urban conglomeration of families, skollies, button heads, buddies,

madams and meide. He's anex-skollie himself, having madeit through reformschool

andback onto the street. But now he's moved upto join the ranks of the cleaning

classes. He's his own bossand heparksoff, a victim of verbal diarrheoa, observing the

worldaround himand occasionally making a sale.

Hisjob puts himincontactwith all the locals andhe's not shy to discussthem. The

couplewhosedailyaction centres on tripsto the shebeen and bummingmoneyoff him

on the way there, hisbra's Ray(wasted onbuttons) andMoela(put off womenafter

attending his laaitie's birth), rightthroughto Oorn Johnnie, the local intellectual.

Nothing'sgoing to get DC Diamant down, not even the fact that everyone heknows is

eitherbrokeor druggedor both and that Coloured people don't seemto want to

acceptthe titleof "God'sGhosen People".

ROSIE SEPTEMBER is another side of the same storyall together.She's back and

this time it's personal. She'schilled out a bit,but she'sstill got a rottenattitudeand

plentyof charm. And she's the samehardened romantic - "men:can't livewith them,

can't livewith them".

Seated on a bar stoolshe shares her pastsexual encounters and failed affairs.

She's risen from cleaning girl to yuppie, fromsocialist to socla'lte, She's managed to

landherself in the Northern suburbs, married to a whitiecalled Bernard. That's not to

suggestshe's lost her ideological edge - sheis,afterall, one of God's chosen andjust

because everyone claimsthat AmyK1eynhans isthe firstblackMiss SouthAfrica and

just becauseAllan Boesakjoinedthe ANCdoesn'tmean that all Coloureds have

suddenly tumed Black.

SOLI PHILANDER'S Double Take is relaxed, sussed and seriouslyhumorous. His

rambling monologues neverallowthemselves to become too meaningful or to skip a

beat. The politicsaresubtler, the presentation quirkier and the charactersmore

developed. Thestructureof his script is lacking, but in sucha way that Lorraine Jaffit's

deceptively easydirectlon compliments thereckless abandon of one of SouthAfrica's

leading comic personalities - and the firstdragto measure up to EvitaBezuidenhout.

/

the only way to get someplaceis by leaving someplace elSePsychodelic Cowbo~ Sister Nun and their possehave been hanging out atThe Stage on RockeyStreet. CHARL BLIGNAUT picks uptheir tracks

WITH a bottle ofbourbon and a mean Stetson, urban cowboys got more attitude thanaggression, they got psychedelic suits instead ofguns. They always stay in a place longerthan they meant tostay - but when it's time tomove, they know how tohit the road. Theysay to one another: " ...theonly way toget someplace isbyleaving someplace else...".

Urban cowboys can sing love songs, they can even cry. They got nohorses, who needshorses -most don't even have acar. And they definitely don't get deep and meaningful aboutintellectual shit that bogs the mind and drags the spurs.

Seven urban cowboys got together inaplace and, after some ofthem'd hung outatthemidnight mass, switched instruments and changed some roles and, missioning, produced anew sound. The Psychodelic Cowboy (Graham Weir) has got this thing about his spurs andabout peace. He sings songs with aedge inhis voice that says he's seen stuffgodown. SisterNun (Christine Weir) isn't shy. She's also been around and she knows itcomes round, andeach time her voice seems togetstronger.

Thorazine Rex (Terence Reis) plays lead guitar and gives shithot backing vocal. He wrotesome songs to add to the Psychodelic Cowboy's. Buttons (Gina Benjamin) was once adirector and actress and now she plays guitar and even gets seen in the vicinity of thekeyboard, Willie the Yid's gone from being aliveJimmi Presley (except onFridays) tobeinga percussionist. Kappie with a "K" ontop (Luana Nasser) was once seen asa.contemporarydancer at Pact, but now she's holding a guitar and working out moves. Big Norm (NormanCoombes) plays the fiddle.

THEY MEET THE big badcritic, and the big bad critic thinks that once theshow settledinitwas one ofthe meanest, most neglected and prematurely judged intown. The musicborn from the group isimpressively original withakind ofreckless abandon and harmoniousdisjunction that would work even better inabam orwarehouse. The lyrics are relaxed andconsistant, but they don't always have the edge tomake a contribution to the themes andsometimes the songs feel too similar. But then there's stuff like Graham Weir's "Och Aye"and Christine Weir singing "Dirty Hands" - and they soar.

The choreography isfree and effective for such a small space. Guy de Lancey directedavideo that serves asa backdrop. It's atechnically advanced, offbeat little masterpiece andit adds a subtext that moves the show onto a level where the experience gets seriouslyoriginal. Sean Taylor's narration isbrilliant.

But the only way to getsomeplace is by leaving someplace else... and sothe show'scurrent season has been packed up.

But it'll beback.

MYSTIC BOERE, ARTVARKEN 'N PHIRI WAT PRAATDIE VAUANT SWART BAND ~ hulle is die enigste oorspronklike Afrikaanse rockgroep vanKaapstad. Hulle hetalkakaangejaag opGrahamstad enbyHoutstok enondemeem nou 'n MysticBoerToer om nog followers optetel. Die toerword gereel deurDagga-Dirk UysenIyk90:29 Oktober·Ziggy's,PETech (20:00), 30 Oktober-Crillion Hotel, Grahamstad (21:00),31 Oktober- Stadsaal. Molteno (19:30), 2 November· Holkrans Grot, Clarens (19:00),4 & 7 November saam metKoos Kombuis - Cheny's Too, Pretoria (22:00) en5 & 6November -Alligator's Restaurant, Westdene inJo'burg (21:00).RAY PHIRI s~ mense praat nie, so kom ons praat, an hy doan dit by dieOJThunderdome inJo'burg op 30 &31 October om20:00. Glo die hottest nuwe albumopcircuit.ARTVARK hatook'n altematiewe fax gestuur (die isgewoonlik met diehand geskryf ofop 'n out1kmasjien getlk en Iyk rof en word halfpad afgesny) om te s~ hulle spesl hul mangsel vanrock\punk\blues\reggae by 'nnuwe Kaapstadse venue The Soundhouse inRiebeekstraat. 30 & 31Oktober vanat 20:00.

....VRYE WEEKBlAD 30 OKTOBER 1992 87

. NU METRO 1·6 ,HYDE PARK, ' ; .' '447·3091

HOUSESITTERSteveMartin, Goldie Hawn (A)

>i.~ii.'iii.:;:,;;:;;;;:;;~::::::.:==~III MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY: 2.30, 5.30,8.00

UNFORGIVENClint Eastwood, GeneHackman (2·16)

MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15,7.45,10.15SUNOAY: 2.30, 5.30,B.OO 1--....:.;=-=::"=7'=:;;::<.;::::'---..

NU METRO CLAREMONT 1·6 NU METRO V&A 1·11THE ATRIUM 683·1123 WATERFRONT 419-9700/1

4:;:"'~A'-41o$

"~ t11-' ':::i

I-

nu metro - kaapstad

onafhanklikeJOHANNESBURG tootersDIE WEEKLY MAILSE ROLPRENTFEES - bydieMarkteater.Onder meer is Paul Schrader sa Light Sleeper enWoody Allen seHusbandsand Wives te slen. Kry 'n program bydieteater ofkoop 'n Weekly Mail.

Seven Arts - Grantlaan, Norwood. (011) 483·1680Robert Altman se The Player met TimRobbins en Greta Scacchl (foto regs).Tye:12,2,6,8;V~Sa:12,2,6,8,10

Corlett Cinema - Bramley. (011) 786-0324.

ster - kinekor / kaapstad

KAAPSTADNoudat Johannesburg se Mini Cine toegemaak hat, Isdie enigste onafhankllkerOlprentteater waarop "n mens kanstaatmaak dielabia - Oranjestraat 68,Kaapstad. (021)24-5927.Hulle vertoon elke dagtwaalf rolprente - gaan haalgerus hul weekllkse program.Oleweek Is Watershlp Down, Rush, Madame Bovary, La Discrete, NoceBlanche enMeeting Venus te slen. Dlnsdag begin sekere vandie Weekly MailRolprentfees se films wys: Woody Allen se Shadows andFog, Schrader saLight Sleeper en Hardcore, Oranges areNottheOnly Fruit (gebaseer opJeanette Wlnterson se roman), Polson en The Unbelievable Truth.

Golden Acre 1·3Telephone: 25-2720Men-San 9.45, 12.15, 2.45, 5.15,'.45,IO.15pmSun: 2.00,4.30 ,7.30pm .

SingleWhiteFemale 2-1BThriller starring Brigitte Fonda &Jennifer Jason-leIghMon-Sat: 9.45,12.15, 2.45, 5.15,7.45, lO.15pm

Sun: 2.00, 4.30, 7.30pm

UnlawfulEntry 2·18An explOSIVe thriller starring Kurt Russel & Ray LIotta

PATRIOT GAMES PATRIOT GAMESHarrison Ford, Anne Archer (2-13) Harrison Ford. Anne Archer (2·13)

MDN·SAT: 9.30, 12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 MDN·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.t5SUNDAY, 12.00 2.30 5.30 6.00 SUNDAY' 12.00 2.30 5.30 6.00

COMPANY BUSINESS YEAR OFTHE COMETGene Hackman, Mikhail Barvshnikov(2-131 Penelope Ann Miller, Tim Daly (A)

MDN·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MDN-SAT: 9.4~ 1215, 230,~15,7.45, 10.00SUNDAY, 12.00 2.30 5.30 6.00 SUNDAY' 12.00 2.30,5.30 800

CATCHFIREDennis Hopper, JodieFoster (2-18)

MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00SUNDAY' 12.00 2.30 5.30 6.00

HOUSESITTER CATCHFIRESteve Martin, Goldie Hawn (A) Dennis Hopper, Jodie Foster (2-18)

MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MDN·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY, 12.00 2.30 5.30 6.00 SUNDAY' 12.00, 2.30, 5.30, 6.00

THE PLAYER THE PLAYERTim Robbins, Greta Scacchi (2-161 Tim Robbins, Greta Scecehi (2-161

MON.SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15 MDN·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15SUNDAY' 12.00 2.30 530 8.00 SUNDAY' 12.00 230 530 6.00

YEAROF THE COMETPenelope Ann Miller, Tim Daly (A)

MDN·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00SUNDAY. 12.00,2.30,5.30,8.00

nu metro - jhbNU METRO 1·10 NU METRO 1·6

VILLAGE WALK ' 883·9558 BEDFORDVIEW ' 616·6828

HOUSESITTER WHITE SANDSSteve Martin, Goldie Hawn (AI Willem Dafoe, MIckey Rourke (2-16)

MON·SAT: 9.45. 12.15, 2.30. 5.15, 7.45,10 00 MDN·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00SUNDAY. 12.00, 2.30. 5.30, 6.00 SUNDAY' 12.00, 2.30, 5.30. 8.00

UNFORGIVEN UNFORGIVENClint Eastwood, Gene Hackman (2·161 ClintEaslWoo~ Gene Hackman 12-161

MON,SAT: 9,30, 12,00, 2,30, 5.15,7.45, 10.15 MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15SUNDAY. 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNDAY' 12.00, 2.30, 5.30, 6.00

THE CUTTIN EDGE E ITT R0.8. Sweeney, Moira Kelly (AI SteveMartin, Goldie Hawn (AI

MDN,SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MDN·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00SUNDAY, 12.00, 2.30, 5.30, 6.00 SUNDAY, 12.00, 2.30, 53D, 8.00

UNFORGIVEN CATCHFIREClint Eastwood, Gene Hackman (2·16) Dennis Hopper, Jod" foster (2·18)

MON·SAT: 9.30, 12.00,2.30,5.15.7.45.10.15 MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30. 5.15, 7.45,10.00SUNOAY, 12.00,2.30,5.30.800 SUNDAY. 1200, 230,5.30. 8.00

LETHAL WEAPON 3MelGibson, Danny Glover (2·161

MONS:~~~;~; g:'BN~: ::,10.15 I--''''U;:;N~FO;;R''G~I;<VT.E;;;N'''''''--IWHITE SANDS Clint Eastwood,Gene Hackman 12-16)

Willem Dafoe, Mickey Rourke (2-16) MON·SAT. 9.30, 1200, 2.30, 5.15,7.45,10.15MDN.SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 SUNDAY. 12.00, 2.30, 5.30, 800

SUNDAY. 12.00,2.30,5.30,8.00 THE PLAYERTim Robbins, Greta Scacchi (2-16)

MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15SUNDAY. 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

SINGLE WHITE FEMALE THE CUTTING EDGEBndget Fonda. JennifterJason-Leigh (2-18) O.B. Sweeney, Moira Kelly tA)MON·SAT: 9.45. 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 1000 MDN·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00

SUNDAY' 12.00, 2.30. 8.00 SUNOA'Io 12.00, 2.30, 5.30. 8.00

FAR AND AWAYTomCruise,NicoleKidman (A)

MON-SAT:12..15,2.45, 5.45,8.45

FAR AND AWAYTomCruise,NicoleKidman {AI

MON·SAT:12..15, 2.45, 5.45,8.45

SISTER ACTWhoopieGoldberg, MaggieSmith (AI

MON·SAT: 12.15, 2.30,5.15,7.45

WAYNE'S WORLDMikeMeyers, DonaCarney (PG2-10)

MON·SAT: 12.15,2.30,5.15,7.45

UNFORGIVENClintEastwood, Gene Hackman (2-16)

MON·SAT: 12.00, 2.30,5.15,7.45

YEAR OF THE COMETPenelopeAnnMiller,TimDaly (AI

MON-SAT: 12.15, 2.45,5,45,7,45

SARAFINAWhODpie Goldberg,leletiKhumalD (2·16)MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15

SUNDAY' 2.30,5.30, 8.00

YEAR OF THE COMETPenelopeAnnMiller,Tim Daly IA)

MaN-SAT: 9.45,12.15, 2.30, 515, 7.45,10.00SUNDAY' 2.30, 5.30, 8.00

NU METRO FISH HOEK '-3TOWN SQUARE 782-2404

TOUGH LUCKTolle vanderMerwe, FrankOppermen (AI

MaN-SAT: 12.15,2.30,5.15,7.45

III

FAR AND AWAYTomCruise, Nicole Kidman (AI

MON·SAT: 9.15, 12.15, 2.45,5.45, 8.45SUNDAY' 12.00,2.30,8.30

III

HOUSESITTERSteveMartin, Goldie Hawn (AI

MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY, 12.00,2.30,8.30

UNFORGIVENSARAFINA ClintEastwood, GeneHackman (2·16)

Whoopie Goldberg, leleti Khumalo (2-14) MaN-SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45.10.15' SUNOAY, 2.30, 5.30,8.00

SUNDAY, 12.00, 2.30,8.30

YEAR OF THE COMETPenelopeAnnMiller, TimDaly IA) f-------------I

MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY: 12.00,2.30,8.30

AMERICAN SHAOLIN 1---------1Reese Madigan (2·16)

PLUS

UNDECLARED WAROlivia Hussey (2·16)

MON·FRI,9.30. 2.00, 7.30 SAT, 11.00,3.30,8.00SUN, 10.00,2.00

UNDER SUSPICIONlaura Giacomo 12·18)

~

LOVE CRIMESSeanYoung, PatrickBergin (2·19)

MON·FRI,9.30, 200,7.30 SAT,11.oo,3.30,800SUN' 10.00, 2.00

WAYNE'S WORLDMike Meyers, DonaCarney IPG2-10)

MON-SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY, 12.00, 2.30,8.30


MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15SUNDAY: 2.30, 5.30,8.00


MON-SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15SUNDAY, 2.30, 5.30,8.00

SISTER ACTWhoopieGoidberg, MaggieSmith (AI

MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45, 10.00SUNDAY: 12.00, 230. B.30.,

YEAR OF THE COMETPenelopeAnnMiller, TimDaly (A)

MON·SA7: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00SUNDAY, 2.30, 5.30,8.00-2-lB

2·1B

Mon - Sat: 5.15.1O.00pmSun: 7.00pm

Withnail81 2-18

Telephone: Kuils River 903-5130

SPECIAL NEW BUDGET RATESMONDAY - THURSDAY R7.00FRIDAY· SATURDAY R10.00

Bousesitter AllPLUS

Problem Child 2 All

Aheartwarming story about fnendship.Starring Jessica Tandy & Katlly Bates

Mon-Sat: '.30.12.30,3.00, 6.00,9.00pmSun: 2.00, 5.00,8.00pm

Cilvof Joy AllPatnck~wayze & Paulne Collins starMon Sat: 9.30,12.00,2.30, 5.15, 7.45, 10.30

Sun: 2.00,4.30, 7.30pm

FriedGreenTomatoes All

Mon· Sat: 9.30, 12.30.3.00,6.00, 9.00pmSun: 2.00. 5.00, 8.00pm

Far8 Away AllTom CrUise & Nicole Kidman starinthIS love stOryMon- Fri: 10.00.2.00.5.15, 9.00pmSat: :2:.00. 5.15. 9.00pmSun: 7.00pm

AtPlayin the neldsolthe Lord 2·16Sat: 9.45, 12.00, 2.30pm

Sun: 2.00. 4.30pm

Watership Down All

Tom Selleck &Don Ameche star mtillshtanouscomedy

Comedy starring Whoopi Goldberg

Somerset West 1·2

Mon - Sat: 9.30, 2.45, 7.45pmSun: 2.00.7.30pm

Sister Act All

Sat: 10.30am

American Tail 2 All

StarnngWhoopi Goldberg

Telephone: (024) 5105581MonlTuefl1lurlFriiSat: 1.45,4.00. 6.15, 8.30Wed: 10.00, 1.45, 4.00, 6.15, 8.30pmSun: 2.00,4.45, 7.30pm

Single WhiteFemale 2-18Tllrilier starnng Brigitte Fonda & Jennifer Jason-Leigll

MonffuenDurlFri:2.00, 4.15, 6.30, 8.45pmWed & Sat: 10.15,2.00,4.15,6.30, 8.4SpmSun: 2.15,5.00, 7.45pm .

Sarafina 2-14

Telephone: 686-6649

Iili\Rm""",,,,..,..nlfl'l"Tl_•••ll'lrwl Mon - Sat: 2.30, 5.15, 7.45, 10.OOpmu.LiI1!tUI'YfJIIJ1WIIJ'I).;l Sun: 2.00, 4.30, 7.00,pm

Telephone: 761-0131 Whit MetMon-Sal: 9.45, 1215,245, 5.15,7.45,IO.15pm e en an'Snn: 2.00,4.30 ,7.3Opm Jump 2-18Sinyle While Comedy starring Woody Harrelson &Wesley Snipes

Female 2-1B Mon-Sat:2.30,5.15,7.4S,10.OOpm_ Sun: 2.00,4.30, 7.00pm

Thnllerstarring Bngltle Fonda & Jennifer Jason-Lelgll

Men-San 9.45, 12.15, 2.45,S.IS,7.45, 10.15 A League of theirSun: 2.1lD, 4.30, 7.30pm Own 2·10Folks All I~=:=~::--:-:-c-:-----I

Mon-Sat;9,45,12.1S,2.45pm

Sun: 2.oo,4.30pm

Folks AllStarring Tom Selleck &Don Ameche

Mon~Sat: 5.15, 7.45,IO.15pm

Sun: 7.30pm

The LawmnowerMan 2·10

*******************

JeffFahey & Pierce Brosnan starin this drama

Tv ervalley 1-4

NOW 4 CINEMASSOON 10CINEMAS

**********************Telephone: 948-6710MOD.Sat: 9.45, 12.15, 2.45, 5.15,7.45. 10.15pmSun: 2.00.4.00.7.30pm

SingleWhiteFemale 2-18TllrillerstarnngBngitle Fonda &Jennifer Jason-Leigh

MOD-Sat: 9.45, 12.15, 2.45pmSun: 2.00pm

Folks AllTomSelleck & Don Ameche star Inmrs comedy

Moo-Sat: 5.15,7.45, lo.1SpmSun: 4.00, 7.30pm

UnlawfulEntry 2-18Anexplosive thnllerstarring Kurt Russel &RayLiotta

Telephone: (02231) 4464Mon - FrI: 2.00, 4.30, 7.00. 9.3Opm

Sat: 10.45,2.00,4.30,7.00, 9.30pm

Unforgiven 2·16ActIon drama wltllClint Eastwood, Gene Hackman& MorganFreeman

EVENING PARKING FROM 5.00PM &0SATUIlDAYS FROM 1PM ONLY llaJ!!I

Mon-Fri: 5.00, 8.00pm

Sat: 11.00,2.00, 5.00, 8.00pm

City ofJoy AllPatrick Swayze & Pauline Collins star10 tillsdrama

Mon-Sat: 2.00, 4.15, 6.45, 9.15pm

UnlawfulEntry 2-1BAnexplOSIve thriller starring Kurt Russel &Ray LIottaMon - Fri: 2.15,5.15, 8.ISpm

Sat: 10.45, 2.15, 5.15, 8.15pm

Far 8 Away AllTom Cruise & Nicole Kidman star In thIS love story

Sat: 10.4Spm

CurlySue All

Monte Carlo 1·2Telephone: 25-3052Mon· Sat: 9.30,12.15,3.00,6.00. 9.00pmSun: 2.00, 4.45,7.45pm

Bowards End 2Drama starr10g Anthony Hopkins & Vanessa RedgraveMon: 9.45. 12.15, 2.30, 8.00, 10.15Tues: 12.15,2.30,5.15,7.45, IO.15pmWed-Sat: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45, 10.15pmSun: 2.00, 4.30, 7.00pm

Sarafina 2·14Starring Whoopi Goldberg

Stellenbosch 1-4 •

LUCKY 7 PART 2f!.l!S

HALFBREEDMDN-SAT: 1000, 2.00, 7.00 SUN. 1200, 4.00, 8.00

STONE COLDf!.l!S

WHITE SANDSMON·SAT: 10.00, 200, 7.00 SUN. 12.00, 4.00, 8.00

PATRIOT GAMESHarnsonFord, AnneArcher (2-13)

MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15SUNOAY·12.00. 2.30, 5.30, 8.00

FLYING FISTaus

HANDS OF STEELMDN·SAT: 10.00, 2.00,7.00 SUN' 12.00.4.00,8.00

HOUSESITIERSteve Martin, Goldie Hawn (A)

MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30. 5.15, 7.45.10.00

COMPANY BUSINESSGene Hackman, Mikhail Baryshnikov (2-13)MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00

SUNOAY.12.oo 2.30 5.30 800

Peneiope AnnMiller, Tim Daly (AIMON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00

SUNOAY·12.00, 2.30. 530,8.00

HOUSESITIERSteve Martin, Boldra Hawn (AI

MON·SAT:9.45, 12.15,2.30,5.15, 7.45,10.00SUNOAY, 1200 2.30,5.30 8.00

SARAFINAWhoopie Goldberg, Loleta Khumaio (2-14)

IAI MON·SAT: 9.30, 12.15, 2.30. 5.15, 7.45.10.15SUNDAY' 12.00. 2.30, 53D, 8.00

YEAR OFTHECOMET,:1

I,

Fri Oct 30: Midnight, 12.00pm

ALLSEATS R5.00

Sleepwaiken 2-1B

VRYE WEEKBLAD 30 OKTOBER 1992

BLOOD BROTHERSlorenEveonden 12·12)

SISTER ACTWhoopie Goidberg, Maggie Smith (A)

UNFORGIVENHOUSESITTER Clint Eastwood,Gene Hackman (2-161

SieveMartin. Goldie Hawn (A) MON·SAT: 930,12.00, 2.30,5.15, 7.45,10.15MON.FRIo 700.9.00 SAl5.00, 700,9.00 SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

UNLAWFUL ENTRY UNDER SUSPICIONKurt Russell, Madeleine Stowe12-181 Liarn Neeson, lauraSan Giacomo 12-18)

MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00SUNDAY' 12.00, 2.30, 8.00 SUNDAY. 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

, 1 'I

MON.SA~JN~l'&~1l5~N~1545,10.00

PATRIOT GAMES TOUGH LUCKHarrison Ford, Anne Archer (2-13) Tolla vanderMarwe, FrankDpperman (AJ

MON·SAT:9.3O, 1200, 230.5.15,7.45, In15 MON·SAT: 9.45. 12.15, 2.30. 5.15. 7.45,10.00SUNDAY, 12.00, 2.30, 5.30. 8.00 SUNDAY, 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

BEETHOVEN'I MONMTA~WA2eL~~,~3O{A)

MON·SAT: 5.1~ 7.45,10.00 SUN. 5.30, 8.00 (A)

, II" I : " ' "

THE PLAYER ALMOST PREGNANTTim Robbins, Greta Scacchi 12-161 Tanya Roberts, Dom De luise{2-18)

MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 515,7.45,10.15 MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45.10.00SUNDAY, 12.00 2.30 5.30 6.00 SUNDAY. 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

HOUSESITTERSteve Martin, Goldie Hawn (A)

MON·SAT: 9.45. 12.15,2.30,515,7.45,10.00.,

AMERICAN MEEdward J.Olmns, Evelina Fernandez 12-191MON·SAT: 9.45, 12.15.2.30,5.15.7.45.10.00

SUNDAY, 12.00, 230. 5.30, 8.00

U NClint Eastwood. Gene Heckman 12-161

MON·SAT: 9.30. 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15SUNOAY·12.00, 2.30, 5.30, 8.00

SARAFINAWhoopie Goldberg, Loleta Khumalo 12-14)MON-SAT: 9.30. 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.15

38

r~ ....,-

(2-11)

Mon-SallO,OO 1215 23053074!i lilOOpmSun: 12 IU 31 531 900lmSINGLE WHITE fEMALE (2-111

Mon·Sat945 12,15,230 5151511101SpmSun 1201 230,530 800pmUNFORGIVEN (!-161

Mcn·Sat1000 230745pmSun: 12 01 2,JOpmFOLKS (ALL)Mon·Sa1:1215 530 10nOpm

UNLAWFUL ENTRY

COMING ATTRACTIONS6NO'-1492 - CONQUEST OF

PARADISE6NO'- DOGS INHEAVEN (Alli

HOUSESITIER IALL)AN HILARIOUS ROMANTIC COMEDYWITH STEVE MARTIN ANOGOLDIE HAWN

SISTER ACT (All.)

Man·Sat930 2.Jn iOOpm

~------",....,,-LI" FAIN\ND AWAYMon-Sat1215.530 10.30pm

THELAWNMOWER MAN

~

FAR AND AWAY (ALL)Sal 31 DcJ:1D.DO.12.15&Su.l Nov: 12.00THE RESCUERS DOWN UNDER (ALL)

M...s.t 11.111. 2.15. 5.110.7.45.11 311 pm

Cli-Y;OFIIOJOY (ALL)

Mon·Sat 9.41. 12.15. 230. 5.1;745. 1[15 pmUNFORGIVEN 12,16)

Mon·Sltll IIIJ. 1215 2.31.515 7.31. 945 ,mSINGLE WHITE FEMALE 12-18)

UNLAWFUL ENTRY (2'lB)

Mon·Sltll.IIIJ.215.5111J 7.45.1030,mFAR AND AWAY (ALL)M.. ·S,I 945~12DDpmLATE FOR DINNER (PG2-10)1---"-!:!-'.!.!~~~~="--UMoo-5al:2.1S.5.DD.745.11.3Ip.CITY OF JOY

ell"" * RANDBURG~ SANLAM CENTRE

1-2 787-5446

1-__",.- ."....,,...--1 Mon·Sun 11.10.1215 2.30.5307.45.1000,.TOUGH LUCK (All)

WHITE MEN CAN'T JUMP (2'16)

SISTER ACT (ALL)MonS":II.III.12.15.230.5.3II.745pmSARAFINA (2-14) HOUSESITTER (ALL)WHOOP: GOLDBERG STARS IN THIS Mon.Sun: 9.41.1215 2311 5.15.750 1115pmINSPIRING AND MOVING MUSICAL DRAMA' ALEAGUE OF THEIR OWN 12,10)

RAGE INHARLEM (2'lB)~=~~-==,==."c:..=~~~AN ACTION COMEC' STA~il.INGROBi~G".'E'IS'

Mon·Sun:l0.0D.2.31.700pmHOT TARGET 12,16)

FISTS OF GLORY IALL)AN EXCITINGACTIONAOVE~TU8E OOUlLE

COMING ATTRACnONBNov - MAPANTSULA ('·"1

Mon:-1burs:2.3D. 5.15. 1.45 pmFri:!.3II.5.15.7.45.1D.15pmSlt9.45. 12.15.2.311.5.15. 7.45. 11.15pmALEAGUE OF THEIR OWN (2-10)

EAST

(ALL)

(2-10)

(ALL)

THE LAWNMOWERMANSISTER ACTMon-5al:1D.IlI.2.15.5.1IO.7.45.1D.3IIpmS.. I!.lII.2.311.5.15.9.15",CITY OF JOY (ALl)Sal 31 Oct10.00,12.15 IS"1Nov: 12.00THE RESCUERS DOWN UNDER (ALL)Mon-5al:9.45. 12.15. !.311. 5.15. 7.45. 10.15 pmS.. 12.1II. 2.111. 5.15.1.110 '"ALEAGUE OFTHEIR OWN (2·10)

(ALL)

(2-18)

(2-14)

(2-18)

SOUTH~

M••Slt9.45.12.15.2.3II.5.15.7.45.1D.15pmSun:12.00.2.JI.515.B.OO,.UNFORGIVEN (2-16)AN ACTION DRAMA WITH CliNTEASlWODD. j...!!.~=~..!.'.."~=~=·I ........GENE HACKMAN AND MORGAN FREEMAN

RAGE IN HARLEM (Z-18)

UNLAWFUL ENTRY (2-18)

COMING ATTRACTION13Nov - SLEEPWALKERS 12-18)

UNDER SUSPICION

M.,·SatlD.III.12.15.2.3II.5~1.7.45.11.lIIpm

Sun:!.3II.5.15.7ij.1U.IlIpm

SINGLE WHITE FEMALE (2'18)~=~~~~=-JACHILLING SUSPE"SE THRILLER.

Mon·Slt 10.110. 12.15. 2.311. 5.311. 7.45.1D.IIIJ,m.Su'12.00.2.JI.5.~.BOOp. .SINGLE WHITE FEMALE 12-18)

FOLKS IALL)

UNLAWFUL ENTRY (2'18)

Moo·5al:1D.IlI. 12.15.2.311.5.311.7.45. 10 IIIJ pmSun 12.l1li. 2.311.5.311.1 OO,m I ~-7==-:-;;':=-=:~:;-=:~=-I ....~ _SINGLE WHITE FEMALE (2'18)rACHILLING SUSPENSE THRILLER WITHBRIDGET FONOA AND JENNIFER JASON LEIGH.

I Moo-5al:1D.III.2.15.5.1IIJ.7.45.1I.311pmSun 12l1li, 2.30, 5.1U15 pm

UNFORGIVEN (2·16, CITY OF JOY IALL)Moo·Thms:1D.00.12.15. 2.311. 5.311. 7.45. lUI ,m SAT31 NOV - 2.30 PM ONLYFri·Sltll.IIII.12.15.2.3II. 5.3UIIIJ.1D.311 ,m ANAMERICAN NINJA5500: 12.00. 2.311. 5.311. 1.110 pm

FOLKS

M..SltlD.IlI. 2.15. 5.1IIJ. 7.45. 10.311 pmSuI:12l\1,2.~."15.115",

CITY OF JOY (ALL)M..·Sat 10.110.12.15.2.311. 5311. 7.45.1D.1IIJ pmSot 12.00. 1.311. 5.311.1.00",SARAFINASISTER ACT

Mon-821 10.l1li. 2.15. 5.l1li. 7.41. 11.311 pmSun: 12.00. Z.3II. 5.15. 1.15 pmCITY OF JDY IALL)

Mon-Slt 9.45. 12.1U3ll. 5.15. 7.45. 10.15 pmS":12.1IO. 2.311. 5.15. 8.00 pmALEAGUE OF THEIR OWN 12-10)

ster - kinekorjohannesburg en pretoria

WHITE MEN CAN'T JUMP

MIRACLESUNLAWFUL ENTRYSARAFINA

(2-16)

Moo-1IlIIt 11.1lI.12.15. 2.311. 5.3II,l.4l. 10.llIpmfn-Sltlllll,12.15.I.3II.5.3II.1.!I1I.1G.31Ipm M..satll.IIIJ.215510.74S.1DJllp.Su<12.00.2.3II.5.3II.8.001" Su 12"0 2~ '1' 81'THE LAWNMOWERMAN (2-10' n' "" ~" ,pm

I -FAR AND AWAY -IALLI

SISTER ACT (ALL)LIili~~~QM~;~~~~~~~~~~~--;;;;;;~:;;~;;;;;;-llfm8G': ~iJliri5~E~V~~OVI~l~Moo-1IlIIt9.45.121~2.311,5.3111.4~ lUll pmFri-!ll9.l5.12.15.2.311.5.311.8.00.1I.311pmSu<12.1lI.2311.5.3II.8.00pmUNIVERSAL SOLDIER (2-18)M.. -!ll9.3II.12.15.2.3II.5.15.1.1IO.1O.3IIpmSot 12.1lI. 2.311. 515. llll '"BASIC INSTINC " 12·21) &NO~~~!~gN~~~JJgS~S

n------.----l 6 Noy- DOGS IN HEAVEN IAlll13NOY - SLEEPWALKERS 12·18)


MON-FRJ: 7.00, 9.00, SAT: 5.00,1.00, 9.00

SISTER ACTWhoopie Goldberg, MaggieSmith (A)MON-FRI: 7.00, 9.00, SAT: 5.00, 7.00, 9.00


MON-SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00

NUMETRO NELSPRUIT 1-3ThePromenade (01311) 25767

YEAR OF THE COMETPenelope AnnMiller,TimDaly (AI

MON·T!iURS: 9.45,12.15, 2.30, 5.15, 7.45FRIISAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00

THE PLAYER .TimRobbins, Greta Scacchi (2·16)

MON·T!iURS: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15,7.45FRI/SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15

PAST MIDNIGHTRutger Hauer, Natasha Richardson (2-18)MON-SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00

NU METRO 1·6Hatfield Plaza 342-2932

NAKED TANGOVincentD'Onofrio, EsaiMorales (2-19)

MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00

HOUSESITIERSteveMartin, GoldieHawn (A)

MON-SAT: 9.45, 12.15,2.30, 5.15,1.45,10.00SUNOAY: 12.00,2.30, 5.30, 8.00

THE PLAYERTimRobbins, Greta Scacchi (2-16)

MON-SAT:9.30, 12.00,2.30, 5.15,7.45,10.15SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00

UN FORGIVENClintEastwood, Gene Hackman (2-16)

MON-SAT: 9.30, 12.00,2.30,5.15, 7.45, 10.15SUNOAY: 12.00,2.30, 5.30, 8.00

YEAR OF THE COMETPenelope AnnMiller,TimDaly (A)

MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

PATRIOT GAMESHarrison Ford, AnneArcher (2-131

MON-SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15,7.45,10.15SUNDAY: 12.00,2.30,5.30,8.00

MIORANO CONSTANTIA (0111805-4266

NU METRO '·7Menlyn Park 348·8611

UNFORGIVENClintEastwood, Gene Hackman (2-161

MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30,8.00

FAR AND AWAYTomCruise, NicoleKidman (A)

MON-SAT: 9.15, 12,15. 2.45, 5.45, 8.45SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00

THE PLAYERTimRobbins, Greta Scacchi (2-161

MON-SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

WAYNE'S WORLDMikeMeyers, Dona Carney (PG2-101

MON-SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15,1.45,10.00SUNOAY, 12.00,2.30,5.30,8.00

HOUSESITIERSteveMartin, Goldie Hawn (A)

MON-SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,1.45,10.00SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

SARAFINAWhoople Goldberg, Leleti Khumalo (2-141

MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,1.45,10.15SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

YEAR OF THE COMETPenelope AnnMiller,TimDaly (AI

MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,1.45,10.00SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00

nu metropretoria'


ROLPRENTE SONDER STERRE ISNOGNIEBEOOROEELNIE; HIERblE ISNIE'N VERGELYKENOE SKAAL NIE;OITISONMOONTLIKOM ROLPRENTE INVERSKILLENOE GENRES METMEKlIARTEVERGELYK

/romance. It's amawkishPotatoWestern full of the triumph of the humanspiritandthetriumph of sheeravarice...and Tom Cruise's shapely buttocks.AV

** A LEAGUE OF THEIR OWNPennyMarshall senostalgiese komediehaal niediepaalnie. Dieaktrises sukkelmet dialoog en aksie wat hulle tussenkarikature enkarakters plaas. DuidelikhetMarshall 'n eksperiment aangepakwat nie heeltemal geslaag het nie: sywou 'n periode-komedie maakwat diemacho-movies van daai tydperkparodieer. Sywou'nfeministiese statementmaakenookdiedraaksteekmetfeminisme. AV .

THE CUTTING EDGENog 'n sporttliek. Diekeergaandit oorysskaats.

TOUGH LUCKTollavanderMerwe, FrankOpperman,Nicky Rebelo, Johan Heyns, DavidUster, Sean Taylor, Zack du Plessis,Helene Truterenbaieanderbekendesspansaam innog'negSuid-Afrikaanselokettreffer. Dit handel oar 'n grootseAfrikaanse tema: die mitiese strydtussendieplatteland en die stad.

** ALAN AND NAOMIBrooklyn, New York 1944. Alan is 'n14-jarigeJoodwatnet-netbegin bewusword van die anti-semitisme om homenvan dieoorlog in Europa, Naomise .e ,

pa is voor haar oe deur 'lie Nazi'svermoor. Alan word aangese om haarte bevriend. Sy sit katatonies op haarbed,maarmettertyd dringAlan tot haar.deur. Ongelukkig kan hy haar nieheeltemal tot genesing bring nie. DieHolocaust het nou soos 'n fabriekgeword en die saakword deur sulket10u prentenet ondermyn. RANDY LEROUX •

WATERSHIP DOWN -Martin Rosen se animasie-prent oordie lot vandievlei-hase vanWatershipDown sal baie mense nog tot tranedryf. Volgens resensies is dit briljant, '

,aangrypend, beeldskoon - eenvandie.besteanimisie-prentewat noggemaakis.

**** WHITE MEN CAN'T JUMPDiesportfliekwas 'n groot verrassing. 'Dieregisseur en skrywerRon Sheltonwas 'n professionele bofbalspeler. Diechoreografie endiekamerawerk isdusbriljant, endiejargonheeltemal ego Dis'n kombinasievan Boyz'n theHoodenenigesport-prent wat jy kanopnoem.Daar is egter een groot verskil - diemeeste sport-prente dien as grootsemetafoor en as verheerliking vanmanlikheid, maarSheltoniskrities. (Hyhetookdaardieskitterendebofbalprent,Bull Durham, gemaak.) WhiteMenCan'tJump is 'n aanklag teen rassisme envooroordeel op straatvlak enbevorder'n soort multi-kulturalisme wat nieidealisties is nie.AV

*** AT PLAY IN THE FIELDS OFTHE LORD

lewersbinne indielangdradige sageis'n goeie prent. Regisseur, HectorBabenco, probeer te veel storiesterselfdertyd vertel enteveel standpuntestel en verloor daarom sy draad. Diegrootste probleem is dat hy hom niedaarvan kan weerhou om gekke temaak van die sendelinge nie. Die resensie dradrie"sien gerus"-sterreomdatdit 'nvoorbeeld isvanhoeomnie'n 'prysenswaardige prentte maaknie.AV

***** TIME OF THE GYPSIESThlsmasterpiece isallthe morepoign- 'ant for the war raging in what wasYugoslavia whenTime of the Gypsies

, wa'i$ made:DirectorEmirKusturica was 'bom in Sarajevo. Magical, though undeniablykitsch, epicsof this kind onlycome alongonce ina lifetime. (Thankfully, somewouldsay.) It chronicles theproblems faced by tradition-boundgypsiesandfocuses particularlyontheplight of the children and features as- 'tonishing performances by real gypsieswho havenever acted before. AV

ALMOST PREGNANT ' 'Ek het altyd gewonder oor Dom deLuise. .'

I

. L

Dennis Hooper en Joe Pescl is ,dlvuurwarm rolverdeling van ca~cfire.

, Hoef 'n mensenigiets verderte e?LATE FOR DINNER, '

Klink soos 'n 70s televisie-prent. EneWDRichter isdieregisseur. Tweemansis in die jare sestigbevries en word indievreemde jare negentig wakker.

FOLKSLyk800S 'nanargistiese prentoorouerswatwraakneemophulYuppiekinders.MetDonAmeche enTom Selleck.

*** THE LAWNMOWER MANNewcomer Brett Leonard'scybertechthrillerTheLawnmowerMandabblesinandprojectspopularnotionsofafuturearrived (cybemetics, virtual reality, smartdrugs, hacking, cyberpunking) andclaims to be "the first comprehensivevirtual reality movie to be released".While it mayhavea seriously retardedplotdevelopment andmayoffersomeof the most contrived dialogueon circuit,it's morethansaved byitstechnofriendly status, some of the most astounding computergraphicseverseenonfilmanda devious rangeof alldigital3-Dsound effects. CHARLBUGNAUT

*****THE PLAYERRobert Altman is back with an incisivesatire abouttheHollywood insiderpolitics. He is the subtle avenger as hegives Hollywood its just desserts in abrilliantly controlled attack.Altrncn hasproved thatthebestrevenge isto makea brilliant movie with a happy endingwhichgarners prizes and doeswell atthe box-office. ANDREA VINASSA

**** EL NORTENa die glossy beterweterigheid vanRoland Joffese City of Joy is GregoryNava seEI Nortesoos'n lentebries. Dis'n betowerende sage oor twee SuidAmerikaanse Indiane se soeke na dieAmerikaanse Droom.Hul v1ug van huldorpie na 'n twyfelagtige vryheid enveiligheid in Noord-Amerika wordeenvoudig enmetbreehaleverfilm. Die"magiese realisme" vanskrywers soosGabriel Garcia Marquez en CarlosFuentes ontvou in Iiriese landskappe.Ditbring Inwerklikheiden 'nmenslikheidaan die kwessie van onwettigeimmigrasie in Amerika. AV

*** SARAFINAIUitstekend gechoreografeerde danse,oortuigende spel deur Leleti Khumaloen aangrypende geweldtonele maakSarafina! sekerlik die beste SuidAfrikaanse film n6g. Wat gewoonlikirriteer instruggle-films (soosCryFreedom en A Dry White Season) is diestereotipieseuitbeelding vandiepolisie.Darrell James Roodt beland genadignieindieslaggat nie. Waardie film weifaal, is in die idHltese en mitiese

, uitbeelding van Mandela en die DagvanBevryding. Diestorieverval aandieeinde in pie-in-the-sky-retoriek watgewoon na'ief is - veral noudat onsreeds dieGrootDaggesien heten dietoekoms ongelukkig selfsmeertroebelIyk as tevore. CHRISTI VAN DERWESTHUIZEN

*** CITY OF JOYRoland Joffe is back in the missionaryposition. In his attempts to save the

. world, heundermines agreatideafor afilm. Hischieffailing isthe incorporationof an American played by.an over-

, emotive PatrickSwayze - hehassome'of the corntest dialogue,ever written.Much more interesting is, the story ofthepeople who have to put upwiththiscigarillo-smoking Yank,the people of

, Calcutta. AVCOMPANY BUSINESS

Ai, disjammerdieKoueOorlog isverby.Toernaar, Hollywood kan met diewerklikheid toor. Company BusinessherinneraanWhiteKnightsmetMikhailBaryshnikov as 'n Rus en GeneHackman as'n Amerikaanse sakemanwat saam die stryd voer teen dievryemarkstelsel.

** FAR AND AWAYIf Farand Away were not so funny, itwould be offensive. This is the historyof the colonisation of North Americacouched in the terminology of pulp

barrel, so it might be quite interesting.We get to see the usual supportingcast, but this time Vanessa Redgraveand Anthony Hopkins join them asHenryand Ruth Wilcox. The Schlegelsisters, Helen andMargaret, areplayedbyHelena BonhamCarter(Room WithA View, WhereAngels FearTo Tread,Maurice) and Emma Thompson(Kenneth Branagh's wife, who playsthe lead in all his films): Helenfalls inlove withtheyoungerWilcoxson,Paul.Theybreakup.Margaretbecomesbuddieswith Mrs Wilcox. She inherits herhouse. Mr Wilcox and Margaret hit itoff. Helen needsa favour. Helen flees..Thescreenplay's byBookerPrize-win-

e ning novelist RuthPrawer Jhabvala.A RAGE IN HARLEM

Harlem 1956, rokerige jazz-klubs,glinsterende danssale. Jackson (ForestWhittaker) is 'n rekenmeester, gaangereeld kerk toe en het geen vriendenie. Systiefbroer, Goldy(GregoryHines)is 'n bekende Harlem hustler. Daar'sminmagictussenhulle. UiteindelikgaanJackson eenaanduiten,raairaai, raakverlief op die beeldskone Imabelle(Robin Givens). Maarsy's 'n grifter met'n shady agtergrond, shady vriende,

.: shadyvyande en 'n maniese minnaar, ',Slim (Badja Djola). Danny Glover speel ,

, . Easy Money wat verlief is op sy ," Chiihuahua. 'n Kornedie.: ,UNF'ORGIVEN >

: Vervaa~dig deurClintEastwood. Regie ,deur ClintEastwood.Hoofrolgespeel'deurClintEastwood. 'n Western.

MIDNIGHT CLEAR' ,,'., Teoordeel nadiebuitelandse resensieS-: is Midnight Clear 'n imposante prent., Dit speel tydens die Tweede WereldOorlog af en is geg'rond op 'n romanvan William Wharton- tweeskitterendeprenteisreedsop syromans gegrond,Birdy en Dad. Dis die regisseur KeithGordon se tweede prent - hy't TheChocolate Wargemaak- en dit handeloor'nandersoortoorlog. Ethan Hawke,Kevin Dillon, AryeGross, GarySiniseenFrank Whaley speel 'n klompjongrecce's wat in 'n Duitse kasteel moetoorleef.

CATCHFIREJodie Foster, John Turturro, CharlieSheen, Fred Ward, Dean Stockwell,

vryekeuse

SamWest en HelenaBonham Carter verlierin Howard's End,wat vandag in dieRosebankMall begindraai

.*****VOORTREFLlK'**** STERK AANBEVEEL*** SIEN GERUS** SO-so

, * VERMY AS JY NUGTER IS

SINGLE WHITE FEMAL:EHlerdle is Franse regisseur BarbetSchroederse derdeAmerikaanse film.SyandertweewasdieClausvon Bulow,'skandaaltjie Reversal of Fortune endiemeereukeesvolle Barfly. Syvorigewerkhet hom 'n heldin Europa gemaak.Bridget Fonda (Scandal, Strapless),speelAllie, 'n jong vrouwat, nadat sy'met haar boyfriend opgebreek het,besluit am met 'n onbekende vrou 'nwoonstelte deel. Jennifer Jason Leigh " _(uitstekend as Tralala in Last Exit To'Brooklyn) speelHedy, dieandervrou.Hedyhet 'n kompulsieweobsessiemetAllie en begin haar lewe oomeem.. 'nSielkundige riller, se die reklame.

I HOWARD'S ENDAnotheraesthetically charming andromanticallypurgingEMForster adaptationby MerchantIvory. They're startingto scrape the bottom of the Forster

-vermy selfs as jy drank is* YEAR OF THE COMETYEAR of the Cometword geaclverteer as "n komedie oor romanse en anderlew.e~sgevaarlike avonture". DieIiefdesverhaal begin waar man,Oliver(Tim Daly), enrnereie, Margaret(Penelope Ann Mille~, se 013 ontmoetop die gesofistikeerdewynveiling van Margaret sepa in Londen,", 'Daar'spotensiaal vir Iiefde, maardit kan kwalik as 'n kornedle bestempel word. 'nMenswens naderhand so k1iphard dat die t1iek noueinde moet kry dat jy diepunchlines mis. ' ' ", ,,' ,Romanse kan wellewensgevaarlik en 8vontuurlik wees - maarin die mengsel van 'nMills en Boon-resepplus 'n avontuur-jaagtog agter 'n bottelwyn aan, raak die draadvandie storie verlore. Watjy wei weet, is datdie "gevare" nie "Iewensgevaarlik" kanweesnle - want no wayssal die held en hElldin mos ooit doodgaan nie:alval dieviiegtuig, al word sy in 'n Griekse fort opgesluit en moet hy teen die verkrummelende

" , wande opkli.m, al het hulle klaar saamgeslaap. So jy lag niejuis nie en jy raakook niegespanne rue,Diebottel wyn wat gesoek word, is 'n grotemet dieseel vanNapoleonop uit diejaarwaarop 'n komeetgesien is. Mense wil miljoene daarvoor betaal, alwil niemand ditooitdrinknie. Wonderbo wonderbly elie wyn ongeCleerd en voortreflik ondanks verskeiejaagtogte en. interkontinentale vliegtuigritte en aI is dit deur 'n moordenaar in 'n mistigemeergegoOi. 'Dietoneelspel van die fraai, sedateen veryEnglish Millerasookvan die effemachodalkeffe gesofistikeerde Daly was beteuterd en onoortuigend - net so onoortuigendsoosdie twee aspaartjie vorm. Waaromek niehalfpad uitgeloop het nie, weet nugteraileen. - CHRISTELLE lERREBLANCHE '

" '.,


Uiteindelik 'n 'Dercle ag'

Documents