Üretim Planlama ve Programlama Üretim Planlama ve Programlama Ü • Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte – Ne zaman ve Ne kadar – Ne kadar talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de Zaman – Zaman – Miktar ve – Nitelikler yönünden planlamak durumundadırlar 1 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
62
Embed
Üretim Planlama ve ProgramlamaÜretim Planlama ve Programlama · • Mixed-hybrid-karma strateji – İlk iki stratejinin saklk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Üretim Planlama ve ProgramlamaÜretim Planlama ve Programlama
Ü• Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte– Ne zaman ve
Ne kadar– Ne kadar
talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretimhareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de
Zaman– Zaman– Miktar ve– Nitelikler
yönünden planlamak durumundadırlar
1Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• Rekabet sağlayabilmek için, Pazar talebi ile uzun dönemli üretim planlaması arasında bir denge kurulmalıdır.
• Uzun ve orta dönemli planların yapılması, Uzun ve orta dönemli planların yapılması, stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları ve iyi bir kapasite planlaması taleptekive iyi bir kapasite planlaması talepteki değişikliğin etkilerini azaltır.
• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl kullanılacağı, örgütün başarısını direk etkiler ve burada üretim planlamaetkiler ve burada üretim planlamasistemi yardımcı bir araçtır.
2Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek i i bi t k l l liçin birtakım planlar yapılır.
• İşletme politikası-stratejisi diye tanımlanan ş p j yuzun zaman dilimini kapsayan planların yanısırayanısıra
• Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen talep öngörülerine ilişkin planlar da söz p g ş pkonusudur.
3Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Planning Tasks and Responsibilities
4Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Planlama dönemleri-ufkuPlanlama dönemleri ufku
Kısa-dönem planlarGörev atamalarıSipariş verme
Sorumlu:Üretim Yöneticileri
p şGörev programlamasevkiyatlar
Orta-dönem planlarSatış planlamaÜretim planlama ve bütçelemeİşgücü stok ve taşaron U dö l lSorumlu:
Sorumlu: Üst yönetim
İşgücü, stok ve taşaron düzeylerini saptama
Üretim-iş planlarını analiz etme
Uzun-dönem planlarAR-GEYeni ürün planlarıSermaye harcamaları
5Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama• Gelecek belli bir dönem boyunca üretim
düzeyinin belirlenmesi çabasıdırdüzeyinin belirlenmesi çabasıdır.• Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne
zaman üretilmesi gerektiği, üretim kapasitesinin kullanımı ve kapasite ilekapasitesinin kullanımı ve kapasite ile çıktıların dengelenmesi konularını kapsamaktadırkapsamaktadır.
• Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz, gerekirse düzeltilir.
6Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim programlama
• Hangi ürünün ne zaman, ne miktarda ve a g ü ü ü e a a , e a da enerelerde işlem görerek üretileceği üretim programlamanın kapsamına girerprogramlamanın kapsamına girer.
• Programlar bağlayıcıdır, zorunlu olmadıkça değiştirilmez.
• Üretim planlama ve programlama üretimÜretim planlama ve programlama üretim öncesi faaliyetleri, üretim kontrolu ise üretim esnası ve sonrası faaliyetleriüretim esnası ve sonrası faaliyetleri kapsar.
7Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama• Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde
yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetleyapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak tüketici taleplerini karşılamaktırtüketici taleplerini karşılamaktır.
• Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve l fi l l tkil diği dpazarlama ve finans planlarını etkilediğinden
bölümler arasında birlik sağlayabilmelididir.• Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok
bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin karşılanmamasına yol açar. Verimlilik azalır.
8Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama ve programlama süreci1. Talep öngörümü2 Bütünleşik toplam üretim planlaması2. Bütünleşik-toplam üretim planlaması
Aggregate production planning33. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması
Master production scheduling
4 Malzeme ihtiyaç planlaması detaylı kapasite planlaması4. Malzeme ihtiyaç planlaması →detaylı kapasite planlamasıMaterial Requirements Planning (MRP)
5. Kısa dönem programlama →kısa dönem kapasite kontrolü5. Kısa dönem programlama kısa dönem kapasite kontrolü
Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı aşağı doğru artarken kapsanan süre azalmalıdıraşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır.
9Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik Üretim Planlamasış
• BÜP genellikle bir yıl gibi orta dönemde, g y g ,beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama çabasıdır.
• Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür.• Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme g p y
çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç birleştirilmiş ürün grupları için yapıldığından bütünleşik ya da toplam planlama deyimi kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı yapmadan imal edilen ayakkabı adedi kaç tonyapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs..)
10Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planlamasış p• Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var?p y y ç• İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin
edilecek?edilecek?• Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl
dengelenecek?
soruları cevaplanmaya çalışılır.
11Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planlamasış p
• Bu amaçla şu sorular cevaplanır:ç ş p1. İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir?2 K k k it i k d d ?2. Kaynak kapasitesi ne kadardır?3. Talebi karşılamak için üretim aylık ne ş ç y
kadar değiştirilmelidir?4 Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar4. Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar
satın alınmalıdır?
12Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik plan ve ilişkileriş p ş
Pazar A k l jiÜrün
talep
PazarVe talep Araştırma ve teknolojiÜrün
kararları
Süreçtalepöngörüleri, siparişler Eldeki
hammaddeler
işgücü
Süreçplanlama ve kapasite
kararları
Bütünleşik plan
Dış kapasiteTaşaronlar
Eldeki stok
Ana üretim programıVe MRP sistemleri
Taşaronlar
Detaylıiş programları
13Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planı özellikleri• Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin
miktar ve zamanını saptar
ü ü eş ü e p a ö e e
miktar ve zamanını saptar• Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır.• Üretimi adet saat lira gibi ortak birimlerle• Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle
ifade eder.• Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır ArzKapasite ve talep değişkenlerini kullanır. Arz
veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı verir.
• Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi sabittir, değiştirilemez varsayar.T l bi d ği k i l ld ğ• Talebin değişken veya mevsimsel olduğu durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep değişmez olsa kolay hazırlanır.değişmez olsa kolay hazırlanır.
14Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Amaçları
• Talebi karşılamak
Amaçları
• Talebi karşılamak• Kapasiteyi etkin
k llanmakkullanmak• Envanter politikasına
uymak• Maliyetleri minimize
etmek– işgücüşg– envanter– Tesis ve ekipmanTesis ve ekipman– taşeron
15Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama stratejileriş p j• Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir
Ü1. Üretim miktarını değiştirmek– Fazla mesai
Ek ik l– Eksik çalışma– Taşeron– FasonFason
2. İşgücü miktarını değiştirme– İşe alma , işten çıkarmaş ş ç– Part-time– Geçici işgören
3. Stok düzeylerini değiştirme– Stoklama
t k l k– stoksuzluk
16Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama stratejileriş p j• Talep seçenekleri- talebi değiştir:
– Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış geliştirme
– Farklı ürün üretme (mevsimlik talepte tamamlayıcı ürünler üretme)y )
– Yüksek talep dönemlerinde talebi geç karşılamakarşılama
17Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Aggregate Scheduling Options -Advantages and Disadvantages
Option Advantage Disadvantage SomeComments
Changinginventory levels
Changes inhuman resourcesare gradual not
Inventoryholding costs;Shortages may
Applies mainlyto production,not serviceare gradual, not
abruptproductionchanges
Shortages mayresult in lostsales
not service,operations
changes
Varyingworkforce size
Avoids use ofother alternatives
Hiring, layoff,and training
Used where sizeof labor pool isworkforce size
by hiring orlayoffs
other alternatives and trainingcosts
of labor pool islarge
18Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantages/Disadvantages -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
i h l i llVaryingproduction ratesthrough overtime
idl i
Matches seasonalfluctuationswithouthi i / i i
Overtimepremiums, tiredworkers, may not
d d
Allowsflexibility withinthe aggregate
lor idle time hiring/trainingcosts
meet demand plan
Subcontracting Permitsfl ibili d
Loss of qualityl d d
Applies mainlyi d iflexibility and
smoothing of thefirm's output
control; reducedprofits; loss offuture business
in productionsettings
19Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantages/Disadvantages -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
Using part time Less costly and High Good forUsing part-timeworkers
Less costly andmore flexiblethan full-timeworkers
Highturnover/trainingcosts; qualitysuffers;
Good forunskilled jobs inareas with largetemporary laborworkers suffers;
schedulingdifficult
temporary laborpools
Influencing Tries to use Uncertainty in CreatesInfluencingdemand
Tries to useexcess capacity.Discounts drawnew customers
Uncertainty indemand. Hard tomatch demand tosupply exactly
Createsmarketing ideas.Overbookingused in somenew customers. supply exactly. used in somebusinesses.
20Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantage/Disadvantage -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
B k d i M id C M iBack orderingduring high-demand periods
May avoidovertime. Keepscapacity constant
Customer mustbe willing towait, but
d ill i l t
Many companiesbackorder.
goodwill is lost.
Counterseasonalproducts and
Fully utilizesresources; allows
May requireskills or
Risky findingproducts orp
service mixing;
stable workforce. equipmentoutside a firm'sareas of
pservices withopposite demandpatterns.
expertise.
21Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
İki zıt stratejiİki zıt strateji
Level Strategy
Chase Strategygy gy
Üretimin Sabit üretim hızı Üretimin talebi
izlemesi
Sabit üretim hızı
22Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
– Üretim hızının talebi çok yakından izlemesi ve stok düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve çıkarma mal. artar))
• Level-sabit üretim hızı stratejisi – Her gün aynı miktarı üretmekg y– İşgücü düzeyi aynı kalır– Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar– kolay– kolay
• Mixed-hybrid-karma strateji– İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.
örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir.
23Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama yöntemleri• Grafik & şema yöntemleri
Bütünleşik planlama yöntemleri• Grafik & şema yöntemleri
– Ulaştırma modeli– Doğrusal karar kuralı– Doğrusal karar kuralı– Yönetim katsayılar modeli– Simülasyon ....vsSimülasyon ....vs
24Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Grafik yaklaşımGrafik yaklaşım
Pl l l t üb i li t• Planlamacılar tecrübe, sezgi ve maliyet verilerini kullanarak bütünleşik planlar ortaya çıkarabilirler.
• Alternatif planları göstermek için grafikler p g ç gkullanılır.
• Grafikte talep ile üretim kapasitesi• Grafikte talep ile üretim kapasitesi karşılaştırılır.Deneme an lma esas alan basit• Deneme yanılmayı esas alan basit, popüler bir planlama tekniğidir.
25Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Grafik yaklaşımGrafik yaklaşım• Talebi her dönem için öngörüle• Her dönem için kapasiteyi normal
çalışma, fazla mesai ve taşeron ç ş , şkullanma durumunda belirle
• İşgücü işe alma ve çıkarma stoklamaİşgücü, işe alma ve çıkarma, stoklama maliyetlerini belirle
• Stok düzeyleri ve işgücü için firma• Stok düzeyleri ve işgücü için firma politikasını dikkate al.Alt tif l l h l t l• Alternatif planlar hazırla ve toplam maliyetlerini karşılaştır.
26Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
örnekörnek
• Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC işletmesinde:ş
• Normal üretim kapasitesi ayda 2200Dö b t k 1000 i h• Dönem başı stok 1000 ise ve her ay normal kapasite kadar üretilirse:::
27Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
34Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek:Densepack ocak-haziran talebi• Ocak:1280• Şubat: 640• Mart: 900• Nisan:1200• Mayıs:2000Mayıs:2000• Haziran: 1400• Aralık sonunda çalışan :300 kişi• Aralık sonunda eldeki stok:500• Aralık sonunda eldeki stok:500• Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir• İşe alma maliyeti:500 $/işgücü• İşten çıkarma mal :1000$/işgücü• İşten çıkarma mal.:1000$/işgücü• Envanter mal:80$/birim/ay• K= işgücü başına günlük üretim
22 i ü ü d 76 i i 245 bi i ü t i i• 22 işgününde 76 işçi 245 birim üretmiş ise• K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün
35Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ay talep Net talep Küm talep
işgünütalep
Ocak 1280 1280-500=780 780 20
Şubat 640 640 1420 24
M t 900 900 2320 18Mart 900 900 2320 18
Nisan 1200 1200 3520 26
Mayıs 2000 2000 5520 22
haziran 1400 1400+600=2000 7520 15
36Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 1 chase üretimin talebi izlemesiPlan 1-chase-üretimin talebi izlemesi• Sıfır stok, işe alma ve işten çıkarma ileş ş ç
38Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
maliyetlery
• M= 755x500+145x1.000+30x80=524.900• Haziran sonunda 600 birim stok istenir:Haziran sonunda 600 birim stok istenir:mal=600x80=48.000• Top mal= 524.900+48.000=572.900• Dönem başı stok-500 maliyete girmez• Dönem başı stok-500 maliyete girmez• Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi
azaltılabilir 755-2=753 işçi işe alınırsa işten çıkarmaazaltılabilir. 755-2=753 işçi işe alınırsa, işten çıkarma 144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569.540 olur…
39Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan2 level sabit işgücü stoksuzluk yokPlan2-level-sabit işgücü-stoksuzluk yok• İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok.• Minimum kaç kişi gerekli?
ay Küm talep İşgücü başına Gerekli kişi ay Küm talep küm. üretim sayısı
48Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Kümülatif talep grafiğiPlan 1Plan 1
7,000
Cumulative level Reduction of i t
nits) 6,000
5 000 Cumulative level production using average monthly
f t
inventory
mand
(U 5,000
4,000
C f
forecast requirements
ve D
em 3,000Cumulative forecast requirements
umula
tiv 2,000
1,000
Jan Feb Mar Apr May Jun
Excess inventoryCu 1,000
Jan Feb Mar Apr May Jun49Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Maliyet verileriMaliyet verileri
• Stoklama mal= 5 pb/birim/ay• Fason mal= 10 pb/birimFason mal 10 pb/birim• Ortlama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün)• Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne)• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim• Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim• Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat
50Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 1 maliyetiPlan 1 maliyeti
Gü d 50 bi i bit ü ti i i bit• Günde 50 birim sabit üretim için, sabit işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem başı stok yok, fason yok..)
• Günde 50 birim üretim için gerekli işgücü:ç g şg50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi
• Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb• Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600• Toplam maliyet=49600+9250=58.850 pbp y p
51Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu dönemdeki kadar işgücü tutup kalanınıdönemdeki kadar işgücü tutup, kalanını
fason karşılamakGü lük t lay talep gün Günlük talep
54Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
karşılaştırmakarşılaştırma
Plan 1 Plan 2 Plan 3Stoklama 9250 0 0Norm çalış. 49600 37696 49600Fazla çal. 0 0 0İşe alma 0 0 8000şİşten çık. 0 0 9000F 0 14880 0Fason 0 14880 0toplam 58850 52576 66600p
55Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek Level StrategyÖrnek- Level Strategy
56Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Non Financial CriteriaNon-Financial Criteria
• Operations perspective:– Smooth & even flow is easy to manage
• Human resources perspective:– Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so y , g ,
employee morale should be fine• Marketing perspective:g p p
– All demand met, so no customer service issues
57Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek Chase StrategyÖrnek-Chase Strategy
58Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Non Financial CriteriaNon-Financial CriteriaO ti ti• Operations perspective:– Can operations ramp up & back down this quickly?
M h diffi lt t li h– Much more difficult to accomplish• Human resources perspective:
Will l t l t b i hi d & fi d idl ?– Will employees tolerate being hired & fired so rapidly? – What about training & learning curve issues?
M k ti ti• Marketing perspective:– All demand is met (assuming no strikes)
59Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ÖrnekBi f b ik ü ti t l k it li t ili ki il i• Bir fabrika üretim, talep, kapasite ve maliyete ilişkin verileri aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız.