ÜNİVERSİTEDE ÖZERKLİK VE ÖZGÜRLÜK Prof. Dr.İskender Sayek Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Kocaeli Üniversitesi Üniversite Çalıştayı 2010
Jan 07, 2016
ÜNİVERSİTEDE ÖZERKLİK VE ÖZGÜRLÜK
Prof. Dr.İskender Sayek
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim
Dalı
Kocaeli ÜniversitesiÜniversite Çalıştayı 2010
21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?
• Bilgi çağı• Küreselleşme• Liberal ekonomi / Piyasa ekonomisi• Yüksek düzeyde rekabet• Değerlerde yozlaşma / Kayıp• Kuşatılmışlık duygusu : Baskı /
Sıkıyönetim
21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?
Üniversite kurumsal düzeyde bu ortamdan
yoğun etkileniyor
Ekonomik olarak güçsüz
Toplumdan uzak
Siyasi otoritenin güdümünde
Apolitik
21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?
Üniversite kurumsal düzeyde bu ortamdan
yoğun etkileniyor
Ekonomik olarak güçsüz
Toplumdan uzak
Siyasi otoritenin güdümünde
ApolitikÖzgürlük ve özerklik kaybı
“Sessiz Üniversite”
Üniversite ?
Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumları
Üniversite ?
Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumları
Bilgi çağı ve toplumunda üniversitelere daha da çok görev yüklenilmektedir.
Üniversite ?
Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumlarıEğitim Araştırma Hizmet
Eğitim Araştırma Hizmet
Üniversite Temel Bileşenleri
ÖğrencilerEğiticiler
Bağlı olduğu
kurumlar
Üniversite Temel Bileşenleri
Öğrenciler Eğiticiler
Bağlı olduğu
kurumlar
Toplum
Üniversite Özerkliği
• Yüksek öğretim kurumlarının iç işleyişlerine, mali işlerine ve yönetimlerine ilişkin kararlar almada ve faaliyetlerinde kendi politikalarını oluşturmada bağımsızlık (Lima Bildirgesi).
Üniversite Özerkliği
Yönetimsel özerklik
Mali / ekonomik özerklik
Akademik / Bilimsel özerklik
Üniversite Özerkliği neden önemlidir?
• Akademik hedeflerinin toplumun ve evrenin gereksinimlerini karşılayabilmesi için üniversiteler özerk olmalıdır.
• Özerklik üniversitelerin performansı ve verimliliğini doğrudan etkiler
• Üniversitenin bu gereksinimleri en iyi şekilde karşılayabilmesi için tüm siyasi ve ekonomik güçlerden bağımsız olması gerekir ( Avrupa Konseyi Doc 10943).
•
OECD Özerklik Göstergeleri (2003)
• Binaları ve tüm araç-gereçlerin mülkiyetine sahip olmak
• Kredi alabilme yetkisine sahip olma• Bütçesini oluşturma ve öncelikleri doğrultusunda
harcayabilme• Akademik yapısını ve ders müfredatını belirleme• Akademik personeli işe alma ve işine son
verebilme• Maaşları belirleme• Yeni alacağı öğrenci kontenjanlarını belirleme• Öğrenci harçlarını belirleme.
Günay D
TEPAV 2010 Aralık
TEPAV 2010 Aralık
Bilimsel Özerklik
Dış Faktörler İç Faktörler
Kamu (Devlet)VakıfÖzel kurluşlar
Bütçe sağlayıcı
Kurum Üyeler
Yönetimsel Özerklik
• Türkiye’de yönetimsel ve mali tam bir özerklikten söz etmek güçtür.
• Üniversite özerkliğinin en önemli ilkesi elemanları tarafından seçilen organlar eliyle yönetilmesidir.
Rektörlük seçimi ???Dekan : AtamaAnabilim Dalı Başkanı: SeçimFakülte Kurulu: Seçim
Türkiye’deDurum
Öğretim Elemanlarının Yükümlülükleri
1. Gerek Üniversite camiasına, gerekse kendi mesleğine karşı ahlakî yükümlülüklerini ve sorumluluklarını yerine getirmek,
2. Bireysel düzeyde ve işbirliği ruhu içerisinde, mükemmeliyete, yenilikçiliğe bağlılık ve öğretim ve araştırmada bilginin sınırlarını ileriye götürmek,
3. Üniversiteye olan sorumlulukları, bireysel haklardan ayrı tutmak ve kamuoyu önünde ifade edilen görüşlerin, üniversiteyi hiçbir şekilde bağlamayacağının bilincinde olmak
(Ortaş İ).
Üniversitede Özgürlük
Bireysel Hak
Öğretim elemanları
Öğrenciler
Üniversitede Özgürlük
Bireysel HakAkademikÖzgürlük
Demokratik Özgürlük
Bilgi Üretme
Araştırma veYayın yapma
Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme
ÇalışmaProgramını yapma
Öğretim elemanları
Öğrenciler
Üniversitede Özgürlük
Bireysel HakAkademikÖzgürlük
Demokratik Özgürlük
Bilgi Üretme
Araştırma veYayın yapma
Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme
ÇalışmaProgramını yapma
Akademik görevlerinaksatılmaması esas
Bilimsel ve etik denetim
Öğretim elemanları
Öğrenciler
Akademik Özgürlükler (Lima Bildirgesi)
araştırma, inceleme
tartışma
belgeleme
üretme yaratma
öğretme
anlatma veya yazma
Akademik Özgürlük
Bireysel Ekip
Akademik Özgürlükler (Lima Bildirgesi)
araştırma, inceleme
tartışma
belgeleme
üretme yaratma
öğretme
anlatma veya yazma
edinme
eleştirme
iletmeAkademik Özgürlük
Bireysel Ekip
BİLGİ
Üniversitede Özgürlük
Bireysel Hak
AkademikÖzgürlük
Demokratik Özgürlük
Bilgi Üretme
Araştırma veYayın yapma
Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme
Çalışma programınıyapma
ÖZLÜK HAKLARI
Özlük Hakları ?
“Genel memur statüsü içinde kişinin , kanunların ön
gördüğü şekil ve şartlara bağlı bireysel haklardır”
Özlük Hakları Kapsamı
Maaş ve ödentiler
Özlük Hakları Kapsamı
Çalışma koşulları
Atama ve yükseltilme
Çalışma sırasında sosyal yaşamını kolaylaştıracak
süreçler
Liyakatın gözetilmesi
Emeklilik
Görevlendirmeler ile ilgili uygulamalar
Maaş ve ödentiler
Özlük Hakları Kapsamı
Maaş ve ödentiler
Çalışma koşulları
Atama ve yükseltilme
Çalışma sırasında sosyal yaşamını kolaylaştıracak
süreçler
Liyakatın gözetilmesi
Emeklilik
Görevlendirmeler ile ilgili uygulamalar
Öğretim elemanlarının özlük hakları ile
ilgili her kademe ve tüm bu alanlardla yetersizlik veya sorun
vardır.
Bu sorunlar araştırma görevliliği ve öğretim görevliliği dönemlerinde
daha belirgin
Maaş ve Ödentiler: Türkiye
• Öğretim elemanlarının tümünün ücretlendirmesi açısından yetersizlik vardır.
• Araştırma ve öğretim görevliliğinde bu yetersizlik daha belirgin
“Yoksulluk sınırlarının altında..”• Geçici önlemler: Ek ders ücreti,
Döner sermaye, Performansa dayalı ücretlendirme
Maaş ve Ödentiler: Türkiye
• İstenen, öğretim elemanlarının emeğinin karşılığının verildiği, sosyal konumuna göre insanca yaşayabileceği, emekliliğe yansıyan bir ücret verilmesi
• “Tam Gün Yasası” özlük haklarını düzeltemiyecek …çalışma biçimi ile sorunları arttıracak gibi …..
• Araştırma Görevlisi• Öğretim Görevlisi• Yardımcı Doçent• Doçent• Profesör
Öğretim Elemanları Özlük Hakları: Türkiye
Yüksek Öğretim Yasası (2547 sayılı yasa)Devlet Memuriyet Kanunu (657 sayılı yasa)
Tüm değişikliklere rağmen özlük hakları ile ilgili çok sınırlı maddeler vardır.
Akademik Yükseltilme ve Atama
Mezuniyet Öncesi Eğitim
Mezuniyet Sonrası Eğitim
Yüksek Lisans,Doktora
Tıpta Uzmanlık
Öğretim Görevlisi
Yrd. Doçent
Doçent
Profesör
Araştırmagörevlisi
Akademik Yükselme ve Atama
Mezuniyet Öncesi Eğitim
Mezuniyet Sonrası Eğitim
Yüksek Lisans,Doktora
Tıpta Uzmanlık
Öğretim Görevlisi
Yrd. Doçent
DoçentProfesör
Araştırmagörevlisi
Akademik Yükselme ve Atama
• 2547’de genel ilkeler• Öğretim üyeliği yolunda en önemli kademe
olan doçentlik sınavları ile ilgili sorunlar– Minimum başvuru kriterler : Alanlara göre
farklılıklar– Kurumların kriterlerindeki farklılıklar– Değerlendirmenin aynı standartta
yapılamaması ve objektif olmaması (Yayın ve sınav kademesi)
– Değerlendirmenin sadece yayın değerlendirmesi şeklinde olması
Akademik Yükselme ve Atama
• Atamalarda kadro kullanımında standart olmaması
• Kurumlar arası farklılıklar• Kurumların atamalarda özgür olmaması .
YÖK Onayı…. Akademik / Yönetimsel Özerklik ???
• Norm kadro uygulaması• Atamalarda sadece yayınların niceliksel
değerlendirilmesi • Liyakata değer verilmemesi• Eğitim ile ilgili sınırlı kriter olması
Anketlerin Genel Değerlendirmesi
Tamamlayan 318
Tamamlamayan 4
Öğretim üyesinin özlük hakları kavramı tanımı içerisinde
aşağıdakilerden hangisi/hangileri yer
almaktadır?
• Liyakata değer verilmesi• Hakettiği kadroya atanma• Çalışma koşulları• Üniversite özerkliği içinde görülmesi• Ücretler
Üniversitede döner sermayeye dayalı ücretlendirme ile ilgili
görüşünüz:
Üniversitede döner sermayeye dayalı ücretlendirme ile ilgili
görüşünüz:
Öğretim üyelerinin %40’ı “yoksulluk sınırının” altında
maaş almaktadır.
Öğretim Üyelerinin Özlük Hakları Açısından Yaşadıkları
Sorunlar
• Akademik atamalarda gecikme• Atamalarda kayırma• Ücretlerde yetersizlik
Ek ders ücretlendirilmesi sistemini uygun
buluyorum
Özlük haklarınızın korunmasında aşağıdaki hangi kurum ve kuruluşların
önemli işlevi vardır?
Özlük haklarınızın korunmasında aşağıdaki hangi kurum ve kuruluşların önemli işlevi
vardır?
Önemli+Çok önemli
Önemsiz
YÖK % 75 % 25
Üniversite Yönetimi
% 91 % 9
Sivil Toplum Örgütleri
% 77 % 23
Sonuç
• Üniversite yöneticileri yanı sıra öğretim elemanları üniversite özerkliği ve özgürlüklerine sahip çıkmalı
• Bunlardan ödün vermemeli, sorumluluğunun farkında olmalı
• Öğretim üyelerinin haklarını korumada üniversite yönetimi sorumluluk almalı
çünkü….“Bu kavramlar üniversiteyi, üniversite yapan
en önemli kavramlardır.”
Teşekkür ederim…