161 ÖZET Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan ve yapısal anlamda iyi durumda olmakla birlikte günümüzün uluslararası havacılık şartlarına uygun olmayan hava araçlarının modernizasyonu ve aynı şekilde hazır alım yerine mevcut bir platform(yeşil uçak) üzerinde gerçekleştirilen uçak modifikasyonu, kısıtlı ülke kaynaklarının verimli kullanımı için önemli olduğu gibi, savunma sanayinin bu ayağında dışa bağımlılıktan kurtulma yolunda gerekli bir adımdır. Bu bildirinin amacı, ülkemizde değişik programlar çerçevesinde; yeni uçaklar üzerinde gerçekleştirilen yapısal ve aviyonik dönüşüm (modifikasyon) (BARIŞ KARTALI, MELTEM 2, MELTEM 3 projelerinde olduğu gibi) ve uzun yıllar önce envantere girdiği için günün teknolojisine sahip olmayan uçaklarda gerçekleştirilen modernizasyon (C-130, F-16, T-38) işlemlerinin içeriği, uygulanış yöntemleri, gereksi-nimleri, zorlukları, problemleri ve kazanımları hakkında yaptığım çalışmayı sizlerle paylaşmaktır. Derin bilgi birikimi, ileri teknoloji ve pahalı yatırımlar gerektiren bu işlemler genellikle aşağıdaki süreçlerde gerçekleşmekte ve bu süreçlerin birbirini izlemesi beklenmekle birlikte, bazıları paralel olarak da gerçekleşebilmektedir. TEKLİF/SÖZLEŞME İhtiyaç belirlenip ihaleye çıkılmasının akabinde sunulan teklifler değerlendirilir ve ana yüklenici belirlenir. İlgili taraflar arasında imzalanan sözleşme ile birlikte tarafların sorumluluk alanları yanında program takvimi, program çeki taşları ve işin tanımı (Statement of Work-SOW) da belirlenmiş olur. Ayrıca program süresince kullanılacak tesis, yer destek ekipmanı, takımlar, gereken personel eğitimi, entegre edilecek sistemler gibi konular da sözleşmede gösterilir. Bu aşamadaki en önemli husus, yurtdışı firmaların ana yüklenici olduğu programlarda ülke ve yerli sanayi adına gerek mali, gerekse teknik yönden avantajlı şartları olan bir kontrat yapmaktır. TASARIM AKTİVİTELERİ Tasarım çalışmaları, sistem mühendisliği, sertifikasyon / kalifikasyon / güvenilirlik/ idame edilebilirlik, tasarım geliştirme gibi faaliyetlerden oluşur. Konfigürasyonun oluşturulması ve veri yönetimi önem arz eder. Proje Yönetim Planı, Kalite Planı, Konfig. Yön. Planı, Risk Yönetim Planı, ELD Planı, Güv. Test Edil. Planı, İdame Edil. Planı, Emniyet Planı, Kullanım Kitapçıkları. gibi Sözleşme Veri İsterleri(SVIL) hazırlanmaya başlanır. Entegre edilecek sistemler göz önünde bulundurularak aviyonik mimari belirlenir. Yapısal ve aerodinamik analizler yapılır (Örneğin modernizasyon kapsamında yerleştirilen antenlerin aerodinamik analizleri (1). Bu analizlerle, yapıya gelen statik ve dinamik yükler incelenir, yapının kritik emniyet sınırı (Margin of Safety MS) belirlenir. Ayrıca sözleşme kapsamında olabilecek Görev Planlama İstasyonu, Sistem Entegrasyon Laboratuvarı (SEL) için de tasarım gerçekleştirilir. Yazılımların oluşturulması da tasarımın önemli ayaklarından biridir. Bunun dışında tasarım çıktıları arasında test prosedürleri ve proses spesifikasyonları da bulunur. Tasarımın hazırladığı malzeme veritabanı kullanılarak tedarik işlemleri başlatılır. VI. ULUSAL UÇAK, HAVACILIK VE UZAY MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI TMMOB Makina Mühendisleri Odası VI. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı 06-07 Mayıs 2011 UÇAKLARDA MODİFİKASYON, MODERNİZASYON VE SİSTEM ENTEGRASYONUNUN SÜREÇLERİ Necmi KARA TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. Fethiye Mahallesi, Havacılık Bulvarı No:17 06980 Kazan-ANKARA / TÜRKİYE Tel: 312 811 18 00 E-Posta: [email protected]
6
Embed
UÇAKLARDA MODİFİKASYON, MODERNİZASYON VE SİSTEM ... · Entegre edilecek sistemler göz önünde bulundurularak aviyonik mimari belirlenir. Yapısal ve aerodinamik analizler yapılır
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
161
ÖZET
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan ve yapısal anlamda iyi durumda olmakla birlikte günümüzün uluslararası havacılık şartlarına uygun olmayan hava araçlarının modernizasyonu ve aynı şekilde hazır alım yerine mevcut bir platform(yeşil uçak) üzerinde gerçekleştirilen uçak modifikasyonu, kısıtlı ülke kaynaklarının verimli kullanımı için önemli olduğu gibi, savunma sanayinin bu ayağında dışa bağımlılıktan kurtulma yolunda gerekli bir adımdır.
Bu bildirinin amacı, ülkemizde değişik programlar çerçevesinde; yeni uçaklar üzerinde gerçekleştirilen yapısal ve aviyonik dönüşüm (modifikasyon) (BARIŞ KARTALI, MELTEM 2, MELTEM 3 projelerinde olduğu gibi) ve uzun yıllar önce envantere girdiği için günün teknolojisine sahip olmayan uçaklarda gerçekleştirilen modernizasyon (C-130, F-16, T-38) işlemlerinin içeriği, uygulanış yöntemleri, gereksi-nimleri, zorlukları, problemleri ve kazanımları hakkında yaptığım çalışmayı sizlerle paylaşmaktır. Derin bilgi birikimi, ileri teknoloji ve pahalı yatırımlar gerektiren bu işlemler genellikle aşağıdaki süreçlerde gerçekleşmekte ve bu süreçlerin birbirini izlemesi beklenmekle birlikte, bazıları paralel olarak da gerçekleşebilmektedir.
TEKLİF/SÖZLEŞME
İhtiyaç belirlenip ihaleye çıkılmasının akabinde sunulan teklifler değerlendirilir ve ana yüklenici belirlenir. İlgili taraflar arasında imzalanan sözleşme ile birlikte tarafların sorumluluk alanları yanında program takvimi, program çeki taşları ve işin tanımı (Statement of Work-SOW) da belirlenmiş olur. Ayrıca program süresince kullanılacak tesis, yer destek ekipmanı, takımlar, gereken personel eğitimi, entegre edilecek sistemler gibi konular da sözleşmede gösterilir.
Bu aşamadaki en önemli husus, yurtdışı firmaların ana yüklenici olduğu programlarda ülke ve yerli sanayi adına gerek mali, gerekse teknik yönden avantajlı şartları olan bir kontrat yapmaktır.
TASARIM AKTİVİTELERİ
Tasarım çalışmaları, sistem mühendisliği, sertifikasyon / kalifikasyon / güvenilirlik/ idame edilebilirlik, tasarım geliştirme gibi faaliyetlerden oluşur. Konfigürasyonun oluşturulması ve veri yönetimi önem arz eder.
Proje Yönetim Planı, Kalite Planı, Konfig. Yön. Planı, Risk Yönetim Planı, ELD Planı, Güv. Test Edil. Planı, İdame Edil. Planı, Emniyet Planı, Kullanım Kitapçıkları. gibi Sözleşme Veri İsterleri(SVIL) hazırlanmaya başlanır.
Entegre edilecek sistemler göz önünde bulundurularak aviyonik mimari belirlenir.
Yapısal ve aerodinamik analizler yapılır (Örneğin modernizasyon kapsamında yerleştirilen antenlerin aerodinamik analizleri (1). Bu analizlerle, yapıya gelen statik ve dinamik yükler incelenir, yapının kritik emniyet sınırı (Margin of Safety MS) belirlenir.
Ayrıca sözleşme kapsamında olabilecek Görev Planlama İstasyonu, Sistem Entegrasyon Laboratuvarı (SEL) için de tasarım gerçekleştirilir.
Yazılımların oluşturulması da tasarımın önemli ayaklarından biridir.
Bunun dışında tasarım çıktıları arasında test prosedürleri ve proses spesifikasyonları da bulunur.
Tasarımın hazırladığı malzeme veritabanı kullanılarak tedarik işlemleri başlatılır.
VI. ULUSAL UÇAK, HAVACILIK VE UZAY MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI
TMMOB Makina Mühendisleri OdasıVI. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı
06-07 Mayıs 2011
UÇAKLARDA MODİFİKASYON, MODERNİZASYON VE SİSTEMENTEGRASYONUNUN SÜREÇLERİ
Necmi KARA
TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.Fethiye Mahallesi, Havacılık Bulvarı No:17
VI. ULUSAL UÇAK, HAVACILIK VE UZAY MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI
Tasarımın fazlarından birisi, Kritik Tasarım Gözden Geçirme aktivitesidir. Müşteri ile yüklenici arasında yapılan bu toplantıda, bir takım işlem maddeleri belirlenir.
UÇAK KABUL
Uçarak gelen uçağın, uçuş sonrası (post-flight) kontrol ve değerlendirmesi yapılır (Gövdesinin, motorunun ve yakıt, hidrolik, aviyonik, oksijen gibi sistemlerinin genel kont- rolleri) ve bulunan problemler kayıt edilir. EMI/EMC, Pito Static gibi bazı testleri de icra edildikten sonra kabul işlemleri tamamlanır. Daha sonra uçak yakıttan arındırılarak hangara çekilir ve park edilir. Uçağın envanter sayımı yapılır. Uçak tartılır, elektriksel topraklama işlemi yapılır.
SÖKÜMBundan sonraki aşamada uçağın etrafına iskeleler kurulur. Uçakta dönüşüm işlerine başlamadan önce gerek yapısal, gerekse elektriksel söküm işleri yapılır. Bunlar:
1- Özellikle uçağın yapısal dönüşüm sürecinde bir depoda uygun koşullarda saklanması gereken ve genellikle FASBAT (Fabrika Seviyesi Bakım Tamir) sürecinde de uçaktan sökülmekte olan veya bir daha kullanılmayacak olan parça veya ekipman olup, uçaktan sökümleri TO (Technical Order) veya AMM( Aircraft Maintenance Manual), SRM (Structural Repair Manual) gibi bakım /onarım dokümanlarına göre yapılır.
2- Tasarım gereği, ya çalışılacak bölgelere erişim için, ya da yenilenmek/modifiye edilmek üzere uçaktan sökülen parçalar veya kablo demetleri olup, önceden hazırlanan söküm listelerine göre uçaktan çıkarılırlar.
Bunun dışında programın değişik fazlarında, uçaktan parça sökülmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir.
Uçaktan sökülen parçalar uygun koşullarda depolanır veya tekrar kullanılmayacak malzeme işlemine tabii tutulurlar. Parçaların akıbeti, üzerlerine iliştirilen
etiketlerde kullanılan kodlarla belirtilir. Bazı parçalar (yakıt hücreleri, fırlatma koltukları, motorlar) stokaj bakımı yapılmak ya da özel koşullarda muhafaza edilmek üzere, kullanılmayacak bazı parçalar ise dönüştü-rülmeyen başka uçaklarda değerlendirilmek üzere müşteri veya üretici firmaya gönderilebilir.
Özellikle kablo sökümünde, yeniden montaj yapılması esnasında kolaylık sağlamak üzere fotoğraflama tekniği kullanılabilmektedir.
Uçağın gayri faal olduğu sürede gerek uçağın kendi bakımı, gerekse uçaktan sökülüp depolanan batarya, oksijen tüpü, yangın söndürücü gibi özel cihazların bakımı periyodik olarak yapılır.
MODİFİKASYON / MODERNİZSYON
Prototip ve seri fazlarından oluşan ve mühendislik gerekleri doğrultusunda özel takımlar, hassas cihazlar, gelişmiş üretim sistem ve yazılımları kullanılarak uçak üzerinde yapılan modifikasyon işleri iki temel gruba ayrılabilir:Yapısal ve Sistem.Aşağıda listelenen ancak bunlarla sınırlı olmayan yapısal işler, dönüştürülen uçağın yapacağı göreve ve kazandırılacağı kabiliyete göre değişiklik göstermektedir.Meltem 2 ve Meltem 3 uçaklarında:
-Gözlemci penceresi (Observer Window veya Bubble Window),
-Kapı modifikasyonları,
-Sonobuoy fırlatıcıları,
-Paylonlar,
-FLIR(Forward Looking Infrared); Search Radar, Antenler, ESM gibi sistemler için yapısal provizyonlar,
- Modifiye edilmiş uçağın aerodinamik dengesini sağlamak için eklenen yardımcı yapısal parçalar. (Ventral, Fairing gibi)
C295 Uçağında Bubble Window FLIR ve SonobuoyLauncher uygulamaları (2)
9163
VI. ULUSAL UÇAK, HAVACILIK VE UZAY MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI
Sistem Entegrasyonu ise: Navigasyon sisteminin yenilenmesiESM (Kendini koruma) sistemi eklenmesi,Görev sistemleri eklenmesi,