Tvítyngi er hið besta mál þegar málin styrkja hvort annað

Tvítyngi er hið besta mál Tvítyngi er hið besta mál

þegar málin styrkja hvort annaðþegar málin styrkja hvort annað

Elín Þöll Þórðardóttir, Ph.D.Elín Þöll Þórðardóttir, Ph.D.School of Communication Sciences and DisordersSchool of Communication Sciences and Disorders

Faculty of MedicineFaculty of MedicineMcGill University, MontrealMcGill University, Montreal

[email protected]@mcgill.ca

MálþroskaröskunMálþroskaröskun

Skertur málþroski miðað við aldurSkertur málþroski miðað við aldur

Orsakir:Orsakir: Líffræðilegir þættirLíffræðilegir þættir Umhverfi – reynsla, örvunUmhverfi – reynsla, örvun Fjöldi tungumála?Fjöldi tungumála? Hvenær og hvernig börn læra annað mál?Hvenær og hvernig börn læra annað mál?

Rannsóknir á málþroskaröskunum:Rannsóknir á málþroskaröskunum: Eðli tungumálsins og hvernig það læristEðli tungumálsins og hvernig það lærist

Mikilvægi tungumálsins í daglegu lífiMikilvægi tungumálsins í daglegu lífi

Mikilvægi tungumálsins í námiMikilvægi tungumálsins í námi Tengsl talaðs máls og lestrarTengsl talaðs máls og lestrar Tengsl málþroska og námserfiðleikaTengsl málþroska og námserfiðleika

Kennsluaðferðir, málörvunKennsluaðferðir, málörvun Einstaklingsmiðuð kennslaEinstaklingsmiðuð kennsla

Tvítyngi í KanadaTvítyngi í Kanada

Tvö opinber tungumál: enska og franskaTvö opinber tungumál: enska og franska

17.7% kanadamanna geta haldið uppi 17.7% kanadamanna geta haldið uppi samræðum á báðum málunumsamræðum á báðum málunum

0.4% kanadamanna hafa bæði tungumálin sem 0.4% kanadamanna hafa bæði tungumálin sem móðurmálmóðurmál

Statistics Canada,2001Statistics Canada,2001

Tvítyngi í QuebecTvítyngi í Quebec

Frönskumælandi nema borgin Montreal, þar sem Frönskumælandi nema borgin Montreal, þar sem enska er einnig algengenska er einnig algeng

Quebec: 10% nemenda í skólum eiga sér annað Quebec: 10% nemenda í skólum eiga sér annað móðurmál en ensku eða frönskumóðurmál en ensku eða frönsku

Montreal: Montreal: 43.5%43.5% nema í frönskum skólum eiga nema í frönskum skólum eiga sér annað móðurmál en ensku eða frönskusér annað móðurmál en ensku eða frönsku

148 móðurmál148 móðurmál meðal nemenda í frönskum meðal nemenda í frönskum skólumskólum

Statistics Canada, 2001; Ministère de l’éducation, 2005;Meillleur, 2005Statistics Canada, 2001; Ministère de l’éducation, 2005;Meillleur, 2005

Skólar í KanadaSkólar í Kanada

Enskir og franskir skólarEnskir og franskir skólar ““immersion programs”immersion programs”

Enskir skólar þar sem kennt er að hluta á Enskir skólar þar sem kennt er að hluta á frönskufrönsku

““immersion programs” ekki til í frönskum immersion programs” ekki til í frönskum skólumskólum

Í Quebec eru allir innflytjendur skyldaðir til Í Quebec eru allir innflytjendur skyldaðir til að fara í franska skólaað fara í franska skóla

Spurningar sem þarfnast svara:Spurningar sem þarfnast svara: Eru tengls milli tvítyngis og Eru tengls milli tvítyngis og

málþroskaraskana?málþroskaraskana? Er ástæða til að ráðleggja sumum börnum Er ástæða til að ráðleggja sumum börnum

að forðast tvítyngi eða fresta því?að forðast tvítyngi eða fresta því? Á hvaða máli eiga talmeinafræðingar að Á hvaða máli eiga talmeinafræðingar að

vinna?vinna? Móðurmáli barnsins?Móðurmáli barnsins? Máli skólans?Máli skólans? Öðru málinu eða báðum?Öðru málinu eða báðum?

Hvað er móðurmál?Hvað er móðurmál? Fyrsta mál barnins (L1)Fyrsta mál barnins (L1)

Mál foreldra barnsinsMál foreldra barnsins

Það mál sem barninu er tamastÞað mál sem barninu er tamast Þetta getur breyst (t.d. Kohnert,Bates & Hernandez, Þetta getur breyst (t.d. Kohnert,Bates & Hernandez,

1999)1999)

Það mál sem sem barnið tengist nánarÞað mál sem sem barnið tengist nánar

Móðurmál margra tvítyngra barna er tvítyngi (t.d. Móðurmál margra tvítyngra barna er tvítyngi (t.d. Grosjean, 1989)Grosjean, 1989)

Veldur tvítyngi málþroskaröskun?Veldur tvítyngi málþroskaröskun?

Allar tiltækar rannsóknir benda til þess að Allar tiltækar rannsóknir benda til þess að svo sé ekki:svo sé ekki:

Börn með málþroskaröskun ná góðum Börn með málþroskaröskun ná góðum árangri í tvítyngdum leikskólum árangri í tvítyngdum leikskólum (Bruck, 1982; (Bruck, 1982; 1986)1986)

Málvillur tvítyngdra barna með Málvillur tvítyngdra barna með málþroskaröskun eru ekki fleiri eða málþroskaröskun eru ekki fleiri eða alvarlegri en málvillur eintyngdra barna alvarlegri en málvillur eintyngdra barna (Paradis & Crago, 2000; 2003)(Paradis & Crago, 2000; 2003)

Veldur tvítyngi málþroskaröskun?Veldur tvítyngi málþroskaröskun?

Börn með Downs heilkenni geta náð jafn Börn með Downs heilkenni geta náð jafn góðum tökum á 2 málum og einu góðum tökum á 2 málum og einu (Kay-(Kay-Raining Bird, Cleave, Trudeau, Elin Thordardottir, Sutton Raining Bird, Cleave, Trudeau, Elin Thordardottir, Sutton & Thorpe, 2005)& Thorpe, 2005)

Talmeinameðferð á tveimur málum Talmeinameðferð á tveimur málum samtímis virkar betur en eintyngd meðferð samtímis virkar betur en eintyngd meðferð (Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith, 1997)(Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith, 1997)

0

1

2

3

4

Corr

ect W

ord

s

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011121314

Sessions

monolingualbilingual

School Words

BaselineTreatment

Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith (1997).Child Language Teaching and Therapy, 13, 215-227.

Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith (1997).Child Language Teaching and Therapy, 13, 215-227.

Áhersla á bæði málin í Áhersla á bæði málin í talmeinameðferð:talmeinameðferð:

Viðhorf til móðurmáls barnsins og Viðhorf til móðurmáls barnsins og tvítyngis, og virðingarstaða móðurmálsins tvítyngis, og virðingarstaða móðurmálsins hafa mikil áhrif á árangur tvítyngdra barna hafa mikil áhrif á árangur tvítyngdra barna (Gardner & Lambert, 1959)(Gardner & Lambert, 1959)

Gerir barninu kleift að nota alla tiltæka Gerir barninu kleift að nota alla tiltæka þekkingu sína til að tjá sig og auka við þekkingu sína til að tjá sig og auka við þekkingu sínaþekkingu sína

Áhersla á bæði málin er hvetjandi Áhersla á bæði málin er hvetjandi

Barnið þarf að viðhalda og auka þekkingu Barnið þarf að viðhalda og auka þekkingu sína á báðum málunumsína á báðum málunum

Afleiðingar þess fyrir börn að missa niður Afleiðingar þess fyrir börn að missa niður móðurmál sitt:móðurmál sitt: samskiptahæfnisamskiptahæfni menningararfurmenningararfur

(t.d. Kohnert et al., 2005; Anderson, 2004; McCardle et (t.d. Kohnert et al., 2005; Anderson, 2004; McCardle et al., 2005; Wong & Fillmore, 1991; Cummins, 1989, Elin al., 2005; Wong & Fillmore, 1991; Cummins, 1989, Elin Thordardottir et al., 1997)Thordardottir et al., 1997)

Tvítyngd börn læra ný orð hraðar ef þau Tvítyngd börn læra ný orð hraðar ef þau eru kennd fyrst á móðurmálinu eru kennd fyrst á móðurmálinu (Perozzi & (Perozzi & Sanchez, 1985, Kiernan & Swisher, 1990)Sanchez, 1985, Kiernan & Swisher, 1990)

Tvítyngd talmeinameðferð virkar betur en Tvítyngd talmeinameðferð virkar betur en eintyngd meðferð eintyngd meðferð (Elin Thordardottir et al., 1997)(Elin Thordardottir et al., 1997)

Kennsla á báðum málunum leiðir til betri Kennsla á báðum málunum leiðir til betri árangurs í námi en kennsla sem er einskorðast árangurs í námi en kennsla sem er einskorðast við annað málið við annað málið (Thomas & Collier, 1996; Slaving & Cheung, (Thomas & Collier, 1996; Slaving & Cheung, 2003)2003)

Hvað ræður getu barna til að læra Hvað ræður getu barna til að læra nýtt tungumál?nýtt tungumál?

Móðurmálskunnátta:Móðurmálskunnátta: Margar rannsóknir (en ekki allar) hafa sýnt fram á Margar rannsóknir (en ekki allar) hafa sýnt fram á

tengsl getu í móðurmáli og getu í öðru máli (sjá yfirlit í tengsl getu í móðurmáli og getu í öðru máli (sjá yfirlit í Restrepo, 2005) Restrepo, 2005)

Markviss örvun móðurmálsins eykur fremur en Markviss örvun móðurmálsins eykur fremur en hindrar framfarir á öðru máli hindrar framfarir á öðru máli (t.d. Campos, 1995)(t.d. Campos, 1995)

Góður grunnur á móðurmálinu góð undirstaða Góður grunnur á móðurmálinu góð undirstaða fyrir lærdóm á öðru máli fyrir lærdóm á öðru máli (Castilla & Resrepo, 2005; (Castilla & Resrepo, 2005; Restrepo, 2005;Gutierrez-Clellen & Kreiter, 2003)Restrepo, 2005;Gutierrez-Clellen & Kreiter, 2003)

Aðferðir við tvítyngda málörvun:Aðferðir við tvítyngda málörvun:

Tvítyngdir talmeinafræðingarTvítyngdir talmeinafræðingar Þegar því verður ekki við komið:Þegar því verður ekki við komið:

Þátttaka foreldraÞátttaka foreldra Þátttaka túlka og tvítyngds aðstoðarfólksÞátttaka túlka og tvítyngds aðstoðarfólks Áhersla á reynsluheim og menningararf Áhersla á reynsluheim og menningararf

barnsinsbarnsins Virðing fyrir móðurmáli og menningu barnsinsVirðing fyrir móðurmáli og menningu barnsins Ekki leggja áherslu á að barnið tali eingöngu Ekki leggja áherslu á að barnið tali eingöngu

annað hvort máliðannað hvort málið

1

2

3

4

5

6

mean length

of uttera

nce in m

orp

hem

es

20 25 30 35 40 45 age in months

French

English

Elin Thordardottir (2005). International Journal of Language and Communication Disorders, 39, 243-278

Meðallengd segðar (MLU) eintyngdra ensku- og frönskumælandi barna:

0

25

50

75

100 to

tal num

ber

of diffe

rent w

ord

s (

TD

W)

20 25 30 35 40 45 age in months

French

English

Elin Thordardottir (2005). International Journal of Language and Communication Disorders, 39, 243-278.

Orðaforði eintyngdra ensku- og frönskumælandi barna:

0

20

40

60

80

100

120 sta

ndard s

core

ME EFgroup

ppvt evip

Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders

Orðaforði (skilningur) eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:

0

20

40

60

80

100 R

DLS

- p

ercent correct

ME EFgroup

english french

Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders

Málskilningur eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:

0

200

400

600

800

1000 vocabula

ry s

ize -

parent report

ME EF MFgroup

english french TCV TV

Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders.

Orðaforði (tjáning) eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:

Mat á málþroska tvítyngdra barna:Mat á málþroska tvítyngdra barna:

Mælitæki og viðmið fyrir eintyngd börn Mælitæki og viðmið fyrir eintyngd börn gilda ekkigilda ekki

Þegar málþroski er mældur á öðru hvoru Þegar málþroski er mældur á öðru hvoru málinu um sig er hann ekki sambærilegur málinu um sig er hann ekki sambærilegur við staðla fyrir eintyngd börnvið staðla fyrir eintyngd börn Börn sem eru nálægt því að vera jafnvíg á Börn sem eru nálægt því að vera jafnvíg á

bæði málin mælast fjær eintyngda staðlinumbæði málin mælast fjær eintyngda staðlinum

Tvítyngd börn með eðlilegan tvítyngdan Tvítyngd börn með eðlilegan tvítyngdan málþroska geta verið alllangt á eftir málþroska geta verið alllangt á eftir eintyngdum jafnöldrum í þroska á hvoru eintyngdum jafnöldrum í þroska á hvoru málinu um sig, en standa jafnfætis eða málinu um sig, en standa jafnfætis eða framar eintyngdum börnum þegar allt er framar eintyngdum börnum þegar allt er taliðtalið

Tvítyngd börn geta virst vera með Tvítyngd börn geta virst vera með málþroskaraskanir þótt sú sé ekki rauninmálþroskaraskanir þótt sú sé ekki raunin

Mat á málþroska tvítyngdra barna verður Mat á málþroska tvítyngdra barna verður alltaf að taka mið af báðum málunumalltaf að taka mið af báðum málunum

Hugsanleg úrræðiHugsanleg úrræði Öll börn ráða við að læra tvö mál að svo Öll börn ráða við að læra tvö mál að svo

miklu leyti sem þau ráða við eittmiklu leyti sem þau ráða við eitt En það tekur lengri tíma að læra tvö málEn það tekur lengri tíma að læra tvö mál Þess vegna eru tengsl málþroska og Þess vegna eru tengsl málþroska og

aldurs önnur hjá tvítyngdum börnum en aldurs önnur hjá tvítyngdum börnum en eintyngdumeintyngdum

Þess vegna gæti meiri sveigjanleiki í Þess vegna gæti meiri sveigjanleiki í skólum hentað þeim (t.d. skólar sem ekki skólum hentað þeim (t.d. skólar sem ekki hafa stíft bekkjakerfi, og hægt er að laga hafa stíft bekkjakerfi, og hægt er að laga að þörfum einstakra barna)að þörfum einstakra barna)

Styrkaraðilar:Styrkaraðilar:

McGill háskóliMcGill háskóli FCARFCAR

Aðstoðarfólk og Aðstoðarfólk og nemar:nemar: Rebecca NavesRebecca Naves Charles FugèreCharles Fugère Alyssa RothenbergAlyssa Rothenberg Marie-Eve RivardMarie-Eve Rivard Julia LevyJulia Levy