TURİZMDE ELEKTRONİK PAZARLAMAE- Posta Pazarlaması (E- Mail Marketing), pazarlama faaliyetlerinin daha etkin verimli, hızlı ve kapsamlı bir şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla,

TURİZMDE ELEKTRONİK PAZARLAMA

Nuray Selma OumlZDİPCcedilİNER nselmapamukkaleedutr

Oumlzet

Bilgi teknolojilerinde yaşanan inanılmaz hız işletmeleri değişime zorlamaktadır

Teknolojinin rekabetin ve tuumlketicilerin baskısı ile işletmeler suumlreccedillerini yeniden

yapılandırmışlardır Bu esnada İnternet oumlnemli bir pazarlama aracı olarak ortaya

ccedilıkmıştır Hem tuumlketiciler hem de işletmelere youmlnelik avantajları ile herkes

tarafından kabul goumlrerek hızla yayılmaya başlamıştır İnternet turizm

uumlruumlnlerinin dağıtımı ve pazarlaması konusunda oumlnemli değişiklikler yaratmıştır

Bu ccedilalışmanın amacı İnternetrsquoin pazarlama aracı olarak turizm sektoumlruumlndeki

kullanımı ve yarattığı değişimi ortaya koymaktır

Anahtar kelimeler Turizm pazarlama bilgi teknolojileri İnternet

Electronic marketing in tourism sector

Abstract

The incredible speed of information technology experiences are forced

establishments to change Establishments with the pressure of technology

competition and consumers have reconstructed their process In the meantime

the internet has emerged as an important marketing tool With the advantages

for both consumers and businesses it recognized by everyone has begun to

spread quickly Internet has created major changes on distribution and marketing

of tourism services The aim of this study is revealed the change and usage of the

internet in the tourism sector as a marketing tool

Keywords Tourism marketing information technology Internet

JEL Codes M31 M15

Pamukkale Uumlniversitesi Denizli Meslek Yuumlksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 6

1 BİLGİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞİMİ

İnternet ilk olarak 1960rsquolarda ABD lsquode savunma bakanlığı tarafından askeri

amaccedillı olarak kurulmuş ve ARPANET (Advanced Research Projects Auohority

Net) adı verilen bu proje uumllke savunması alanında birimler arasındaki

bağlantılar bilgisayarlar aracılığıyla koordineli bir biccedilimde sağlamak amacını

taşımıştır (Breitenbach amp Van Doren 1999 558-575) Bilgi teknolojileri son

doumlnemde tuumlm alanları kapsayarak yaşamımızın bir parccedilası haline gelmiştir

(Allison 2002 80) Teknolojik gelişmeler insanlık tarihi boyunca bilginin elde

edilişi saklanışı işlenişi ve iletilişi şeklinde doumlrt farklı aşamada gerccedilekleşmiştir

İlk aşamadan son aşamaya kadar hız mesafe miktar ve elde edilen bilginin

guumlvenilirliğine dair kısıtlar aşama aşama azaltılmıştır (Vural 2009) Bilgi iletişim

teknolojilerinin gelişimi alıcı ve satıcıların bilgi ve veri ağırlıklı bir kanal

uumlzerinden doğrudan iletişimine olanak vermiştir Bilgi iletişim teknolojilerinin

gelişimi (bilgisayarlar iletişim ağları etkileşimli televizyon sitemleri) tuumlketici

isteklerindeki artış (esneklik uyum kişiye oumlzel mal ve hizmet vb) rekabet artışı

(kuumlresel pazarlar kısalan uumlruumln yaşam doumlnemleri artan risk hızlı değişimler)

ekonomik yapıya etki etmekte ve işletmeleri stratejilerini uumlruumlnlerini ve

suumlreccedillerini yeniden belirlemeye itmektedir (httpwwwbilgiyonetimiorg

cmpagesmkl_ gosphpnt=576) Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan bu

gelişmeler herhangi bir coğrafik kısıt olmadan bilgiye ulaşabilme imkanı

vermekle beraber sayısal biccedilime doumlnuumlştuumlruumllmuumlş yazılı metnin ses ve video

goumlruumlntuumllerinin ccedilok hızlı bir şekilde işlenmesini iletilmesini ve depolanmasını

olanaklı kılmıştır (Yılmaz amp Ecevit 2000 Elibol amp Kesici 2004) İşte bu oumlnemli iki

gelişme ekonomik kalkınmanın ve toplumsal refahın sağlanmasında elektronik

ticarete stratejik bir oumlnem kazandırmaktadır (wwwdsoorgtreticarethtml) Bilgi

teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sayesinde rekabet ortamı artmış iş yapma

şekilleri değişmiş kuumlreselleşme ile pazar koşulları değişmiştir (Goumlkaliler amp

Sabuncuoğlu 2008 1317) Televizyon ve telefon aracılığıyla yapılan katalog

satışı ile başlayan elektronik ticaret teknolojik gelişmelerin uumlruumlnuuml olan

İnternetrsquoin gelişimi ile hız kazanmıştır İnternetrsquoin sunduğu sınırsız pazar

şuumlphesiz elektronik ticaretin bu denli hızlı ve yaygın olarak gelişmesinin ardında

yatan nedendir (Kuumlccediluumlkgoumlrkey 2002 3) 1800-1945 yılları arasında geliştirilen

teknolojiler 20 yuumlzyılda bilgi uumlretimi ve elektronik sisteminin de gelişimiyle hız

kazanmıştır Telefon radyo gibi haberleşme araccedillarının kullanılması ve ilk

bilgisayarın geliştirilmesi 1930rsquolara rastlamaktadır İnsanlar diğer insanlarla

iletişim iccediline girebileceği yeni bir sosyal ccedilevre oluşturmuş ve bilginin daha

serbest dolaşımını sağlayarak lsquobilginin demokratikleşmesini sağlamıştır

Elektronik ticarete zemin hazırlayan teknolojik gelişmelerden bir diğeri ise

Elektronik Veri Değişimi (EDI)rsquodir Son 50 yıl iccedilinde bilgisayar teknolojisi uumlccedil

buumlyuumlk sıccedilrama yapmıştır Her bir sıccedilrama yeni firmaların doğuşuna hızlı

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 7

değişim doumlnemlerine girilmesine ve daha sonra az sayıda teknolojinin piyasaya

hakim olmasına yol accedilmıştır 1950rsquode IBM ile birlikte sbquoveri işleme‛ 1960rsquoların

ortasında kuumlccediluumlk bilgisayarlar 1981rsquode IBM kişisel bilgisayarlar ile buguumlnuumln en

guumlccedilluuml şirketleri olan Intel Dell HP Microsoft Compaq ortaya ccedilıkmıştır (Aksoy

2003) Elektronik ticaretin gelişim suumlrecinin doğal olarak İnternetrsquoin gelişimine

paralel olduğu goumlzlenmektedir (İnce 1999 4) Elektronik ticaretin ayrılmaz

unsuru kuşkusuz İnternetrsquotir (Aksoy 2003)

2 İNTERNET

Kelime anlamı sbquoağlar arası ağ‛ olarak ifade edilen İnternet duumlnya uumlzerindeki

binlerce bilgisayarı birbirine bağlayan dev bir bilgisayar ağı olarak

tanımlanabilir İnternetrsquote birbirine bağlanan milyonlarca bilgisayar sayesinde

duumlnyanın her tarafındaki milyonlarca kişi sınırsızca kolay bir şekilde ve duumlşuumlk

bir maliyetle iletişim kurabilmektedir (Vural amp Oumlz 2007 222-223) Başlangıccedilta

sadece birkaccedil kurumu birbirine bağlamak amacıyla tasarlanan İnternet artık

milyonlarca kişinin bağlandığı duumlnya ccedilapında devasa bir yapıya kavuşmuştur

Kullanan kişi ve kuruluşların sayısı her geccedilen guumln artmaktadır (Ccedilakır 2004 169)

Duumlnyadaki İnternet kullanıcı sayısı 2000 ile 2009 yılları arasında 6828rsquolik bir

artış ile 6767805208 kişiye ulaşmış durumdadır Tuumlrkiyersquode ise Haziran 2008

itibariyle İnternet kullanıcı sayısı nuumlfusunun 369rsquounu oluşturan 265 milyon

kişidir (httpwwwinternetworldstatscomstats8htm) Tuumlrkiye resmi olarak

Nisan 1993rsquote kuumlresel İnternet ağının bir parccedilası olmuştur Avrupa ve Kuzey

Amerika kadar olmasa da Tuumlrkiyersquode de İnternet kullanımı hızla

yaygınlaşmaktadır (Oumlzturan amp Roney 2004 259) İletişim teknolojilerinin ve

İnternet kullanımının hızla gelişmesi ile duumlnyada yeni bir ekonomik duumlzenin

yaygınlaştığı goumlruumllmektedir Buna bağlı olarak coğrafi sınırlar ortadan kalkmış

satıcı ile alıcının buluştuğu yer olan pazarlar farklı bir boyut kazanmış ve

satıcılar tuumlm duumlnyayı muumlşteri kabul ederek ticari faaliyetlerini web tabanlı

sistemlere kaydırmışlardır (Civan amp Bal 2002 1011) Elektronik ticarette

kurumlar (işletmeler) tuumlketiciler vatandaşlar ve devletten oluşan doumlrt taraf

bulunmaktadır Tarafların her birinin elektronik ortamda birbirleriyle olan

ilişkileri elektronik ticaretin doumlrt tuumlruumlnuuml oluşturmaktadır (Dolanbay 2000 36)

İnternet yoluyla ticaret faaliyetleri işletmeden işletmeye(B2B) işletmeden

tuumlketiciye(B2C) tuumlketiciden devlete E-Government (C2G) işletmeden devlete

(B2G) olmak uumlzere doumlrt şekilde gerccedilekleştirilmektedir Bunlar arasında en yaygın

olanları ise ilk ikisidir İşlem hacmi accedilısından işlemlerin oumlnemli bir kısmı

işletmeden muumlşteriye doğru gerccedilekleşmesine rağmen işlem değeri olarak

işletmeden işletmeye 80 gibi oumlnemli bir paya sahiptir (Deniz 2002 2 Oumllccediler amp

Oumlzyılmaz 2007 67 Sarısakal amp Aydın 2003 2-3 Barışık amp Yirmibeşcik 2006 44)

Tuumlrkiyedeki e-ticaret uygulamaları ise genellikle isletmeden son kullanıcılara

satış biccedilimiyle gerccedilekleşmektedir Tuumlrkiyersquodeki B2C satışlarının satın alınan

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 8

malların cinsine goumlre dağılımına bakıldığında satın alma alışkanlıklarında

farklılıklar olduğu goumlruumllmektedir Amerika gibi e-ticaretin gelişmiş olduğu

uumllkelerde tuumlketiciler İnternet yoluyla luumlks tuumlketim mallarından otomobile ve

finansal uumlruumlnlere kadar değişen uumlruumlnler satın almaktadırlar Uumllkemizde B2C iş

modeli ile ccediloğunlukla tuumlketim mallarının satın alınıyor olduğu

goumlzlemlenmektedir (Barışık amp Yirmibeşcik 2006 46) İnternet uumlzerinden yapılan

ticarete ilişkin en yaygın endişe guumlvenliktir Daha doğrusu İnternetrsquote guumlvenilir

finansal işlemlerin yapılıp yapılamayacağıdır (Tan vd 2004 3 Soh vd 1997

217-228) Bir diğeri ise mevcut dağıtım kanalına zarar verebileceğidir Bu

endişenin başında aracı kuruluşların sundukları hizmetler karşılığında aldıkları

komisyon uumlcretlerinde bir azalmanın olabileceği duumlşuumlncesi gelmektedir

İnternetrsquote yaşanan problemlerden bir tanesi de tuumlketicilerin aldatılma endişeleri

taşımalarıdır Oumlzel bilgilerinin gizli tutulmayabileceği endişesidir Oumldemenin

uumlruumln teslimatından oumlnce yapılması ve garanti hizmetleri gibi konularda da

tuumlketiciler endişelenmektedir (Akkılıccedil 2004 4 Soh vd 1997 217-228) Buna

rağmen hem tuumlketiciler hem de işletmeler bu pazarlama aracından

vazgeccedilmemektedirler İşletmeler ve web tasarımcıları daha guumlvenli bağlantı

yollarını araştırmaktadırlar İnternetrsquoten parlama faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesinde

web siteleri elektronik postalar arama motorları online reklamlar gibi birccedilok

araccedil iletişim suumlrecinde kullanılabilir (Oumlzdemir 2007 892) İnternetrsquoin ve oumlzellikle

webrsquoin buumlyuumlk bir gelişim kaydetmesi ve isletmelere ccedileşitli avantajlar sunması

pek ccedilok isletme ve muumlşteriyi pazara ccedilekmekte ve boumlylece pazarlama faaliyetlerini

İnternet aracılığı ile gerccedilekleştirmelerini sağlamaktadır (Ellsworth amp Ellsworth

1995 51) İnternet uumlzerinden uluslararası pazarlama faaliyetleri patlamış ve

beraberinde gelen kuumlresel bilgi ağı (Hamill 1997 300-323) ortaya ccedilıkmıştır

İşletmelerin bir kısmı sadece tutundurma amaccedillı olarak İnternetrsquote yer alırken

bir kısmı ise uumlruumln satışı da dahil olmak uumlzere bir ccedilok pazarlama faaliyetlerinin

yer aldığı daha geniş kapsamlı ccedilalışmaktadır (Mathur vd 1998 336) İnternet

birebir iletişim olanağı yarattığı iccedilin doğrudan pazarlama araccedillarından biri

olarak kullanılmaktadır Televizyon ve dergi reklamlarından farklı olarak

muumlşterinin bir telefon konuşması yapmasına ya da bizzat isletmeye gitmesine

gerek bulunmamaktadır Boumlylece uumlruumlnden haberdar olmak ve satın almak

arasındaki suumlre kısalmaktadır (Pender amp Sharpley 2005 248) İnternetrsquoin

pazarlama iccedilin en oumlnemli yararlarından biri de siteye giren insanların elektronik

bir iz bırakmasıdır Boumlylelikle site ziyaretccedilileri hakkında nereden hangi saat

diliminde bağlandıkları sitede ne kadar suumlre kaldıkları hangi sayfalara

baktıkları ve neler satın aldıkları gibi birccedilok bilgi elde edilebilmektedir (WTOBC

1999 125) Web sitesi sayesinde siteye girenler hakkında ilgili siteye uumlyelik

aracılığı ile de bilgi toplanabilmektedir (Oumlzdemir 2007 892) Ancak donanım

yazılım ve personele yapılacak gerekli yatırımlar yuumlzuumlnden web sitelerinin kısa

doumlnemde kar yapması zor (Middleton amp Clark 2001 450) olduğundan kuumlccediluumlk

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 9

işletmeler iccedilin problem olmaktadır E-posta bloglar podcast ve forumlar

etkili birer İnternet pazarlama stratejisi olduklarını kanıtlamışlardır

Bloglar ve forumlar kuruluşların muumlşterileri ile etkileşimine yardımcı

olabilir E-posta pazarlama etkin bir araccedil olarak geniş bir tuumlketici kitlesine

pazarlama hizmeti vermektedir Web sitelerinde duumlzenlenen yarışmalar

web pazarlamanın en etkili yollarından biridir Yeni uumlruumln ve hizmetler

hakkındaki online basın buumlltenleri ve makaleler işletmelerin kendilerini

hedef muumlşterilere tanıtmalarına imkan sağlar

(httpwwwbuzzlecomarticlesinternet-marketing-strategyhtml)

E- Posta Pazarlaması (E- Mail Marketing) pazarlama faaliyetlerinin daha etkin

verimli hızlı ve kapsamlı bir şekilde gerccedilekleştirilmesi amacıyla işletmelerin

İnternet ortamından yararlanarak iletişim tanıtımı satış ve pazarlama

faaliyetlerinde e-posta youmlntemini kullanmalarını ifade etmektedir (Deniz 2002

3)

Pek ccedilok işletme uumlruumlnlerini tanıtmak satış fırsatlarını haber vermek gibi

nedenlerle e postadan yararlanmaktadır İşletmeler e-posta aracılığı ile

muumlşterilerine faaliyetleri ile ilgili her tuumlrluuml bilgiyi haberi yeniliği oumlneriyi hızla

iletip geri bildirim alabilmektedirler Bu accedilıdan e posta doğrudan pazarlamanın

geleceği olarak nitelendirilmektedir Bu uygulama muumlşterinin izni ile yapılıyorsa

yuumlksek geri doumlnuumlş oranları sağlarken izinsiz goumlnderilen e postalar ccediloğunlukla

muumlşterinin tepkisine neden olmakta ve ccediloğunlukla okunmadan silinerek

beklediği yarardan ccedilok zarar vermektedir (Deniz 2002 3)

İnternet ile iletişim konusundaki son gelişme mobil iletişimdir Mobil iletişim iccedilin

oumlnemli olan WAP uygulamalarıdır Bu teknoloji ile kullanıcılara cep telefonu gibi

mobil cihazlar uumlzerinden her hangi bir ilave cihaza gerek duyulmadan bir yere

bağımlı olmadan İnternet ortamına erişim imkanı sağlanmaktadır

M-ticaret e-ticaretin biraz daha genişlemiş bir durumudur Ccediluumlnkuuml m-ticaretin

kullanılan mobil teknoloji sayesinde araccedilların sabitlik kısıtlarını ortadan

kaldırarak mal ve hizmet alışveriş alışkanlıklarını koumlkten değiştireceği

duumlşuumlnuumllmektedir (Sarısakal amp Aydın 2003 3)

3 TURİZM SEKTOumlRUumlNDE İNTERNET YOLUYLA PAZARLAMA

Bilgi teknolojisinde 1980rsquolerden itibaren yaşanan gelişim ile birlikte turizm

enduumlstrinin yapısı kadar işletmecilik uygulamaları ve stratejileri de değişmeye

başlamıştır (Ho amp Lee 2007 1434 Buhalis amp Law 2008 609) Duumlnyada elektronik

ticaretin en yaygın olduğu sektoumlrler arasında bilişim ve elektronik

telekomuumlnikasyon finans perakendecilik enerji ve turizm yer almaktadır (Oumllccediler

amp Oumlzyılmaz 2007 3 httpeticaretgaranticomtr) Teknolojik yeniliklerle

birlikte ortaya ccedilıkan en oumlnemli olgulardan biri de İnternetrsquotir İnternet

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 10

uygulamalarının popuumllaritesi nedeniyle oteller havayolları seyahat acenteleri

gibi birccedilok turizm organizasyonu İnternetrsquoi pazarlama ve iletişim stratejilerinin

bir parccedilası olarak kabul etmiştir (Buhalis amp Law 2008 611) Boumlylece İnternet

turizm pazarında oumlnemli bir araccedil olmaya başlamıştır (OrsquoConnor amp Murphy 2004

473-484 Oh vd 2004 425ndash447) Oteller tarafından (Baloğlu amp Pekcan 2006 171-

176 Fam vd 2004 195-207 Scharl vd 2004 257-271) havayolları tarafından

(Chu 2001 95-100) seyahat acentaları tarafından (Oumlzturan amp Roney 2000 259-

266) kongre ve ziyaretccedili buumlroları tarafından (Yuan vd 2003 240-255) ve diğer

destinasyonların pazarlama organizasyonları tarafından (Doolin vd2002 557-

561 Stamboulis amp Skayannis 2003 35-43 Stepchenkovaa amp Morrison 2006 943-

956) aktif bir şekilde kullanılmaktadır Yeni teknolojiler işletme personelini arka

ofisle goumlrevlerinden muumlşteri hizmetlerine youmlnlendirerek turizm pazarını daha

etkin hale getirmiştir (Murphy amp Tan 2003 543)

Duumlnya turizm oumlrguumltuuml İnternetrsquoin başarı anahtarının tuumlketici ihtiyaccedillarının hızlı

bir şekilde tanımlanması doğrudan iletişim kapsamlı bir sunum kişiselleştirme

ve bilgilerin guumlncellenmesi olduğunu accedilıklamıştır (Castaneda vd 2009 549)

Teknolojik gelişme ile muumlşteriler kendilerine youmlnelik ccedilok ccedileşitli uumlruumln ve

hizmetlerden haberdar olmuş ve aralarından bir seccedilim yapma olanağına

kavuşmuşlardır Buumltuumln sektoumlrlerde olduğu gibi hizmet sektoumlruumlnde de aynı

durum geccedilerlidir Gelişmiş ve kolayca ulaşılabilen veri tabanları sayesinde arzu

edilen seccedilim kararı verilebilmektedir (Aksu 2000 7) İnternet ve World Wide

Web (www)rsquoin 1990rsquolı yıllardaki gelişimi bununla birlikte bilginin ve kaynakların

global anlamdaki paylaşımı geleneksel pazarlamayı etkisiz hale getirmiştir

(Oumlzturan amp Roney 2004 259) İnternet turizm uumlruumlnlerinin dağıtımı ve

pazarlanması konusunda buumlyuumlk bir değişim yaratmış ve bilgi tuumlketim modelleri

yeniden şekillenmiştir (Choi vd 2007 118-129) İnternet konaklama seyahat

yiyecek-iccedilecek ve eğlence sektoumlrlerinde de yoğun olarak pazarlama accedilısından

yorumlanarak değerlendirilmektedir Ayrıca destinasyonlar accedilısından da ccedilok

buumlyuumlk fırsatlar sunmaktadır (WTOBC 1999 73) Turizm işletmeleri İnternetrsquoi

tanıtım satış dağıtım ve muumlşteri ilişkileri gibi ccedileşitli pazarlama faaliyetlerinde

kullanabilmektedirler Bunun oumltesinde birccedilok turizm işletmesi etkileşime girdiği

diğer turizm işletmeleriyle olan ilişkilerinde de İnternetrsquoi kullanma olanağına

sahiptir (Sarı ve Kozak 2003 257) Pazarlama ve tanıtım aktivitelerindeki en hızlı

ve ccedilarpıcı gelişmeler teknoloji kullanımında yaşanmıştır Oumlrneğin geccediltiğimiz

yıllarda Club Medrsquoin Kuzey Amerikarsquodaki satışları sahip olduğu web dolayısıyla

40 sıccedilrama goumlstermiştir İnternet kullanıcılarının e posta ile goumlnderilen linki

tıkladıktan sonra tatil satın alma oranları her zamankinden 25 kat daha fazla

gerccedilekleşmiştir (httpproquestumicompqdweb) İspanya SEDETTUR adıyla

Teknolojik Turizm Gelişimi Kuruluşu oluşturmuştur Bu kuruluş bir yandan

bilgi teknolojileri diğer yandan enerji tasarrufu tasarım guumlvenlik sağlık ve

kalite konularında ccedilalışmaktadır Liechtenstein İnternet kameraları ile canlı

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 11

yayın yapmaya başlamıştır Club France sadece İnternet uumlzerinden uumlye kabuluuml

yapmaktadır İngiltere dağıtım kanallarında İnternet lehine buumlyuumlk ccedilaplı bir

doumlnuumlşuumlmuuml rapor etmiştir Bu uumllkede bir zamanların en oumlnemli pazarlama

araccedilları olarak goumlruumllen cadde uumlzeri satış noktaları ve ccedilağrı merkezleri bu

unvanlarını İnternetrsquoe ve doğrudan pazarlamaya bırakmaya başlamıştır İsviccedilre

lsquoInno Turrsquo programına devam ederken bir yandan da 2006ndash2010 yıllarını

kapsayan ccedilarpıcı bir Muumlşteri Youmlnetim Sistemirsquo (CRM) projesini faaliyete

geccedilirmiştir (Kaşlı vd 2009 10) Tuumlm bu sistemlerin daha da ileri boyutu sanal

gerccedileklik olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Sanal gerccedileklik katılımcılarına

gerccedilekmiş hissi veren bilgisayarlar tarafından yaratılan dinamik bir ortamla

karşılıklı iletişim olanağı tanıyan bir benzetim modelidir Elektronik ticaret

siteleri sanal gerccedileklik tekniklerini bir pazarlama aracı olarak

kullanabilmektedir Televizyon kanalları ve İnternet aracılığıyla yayınlanan bu

tuumlr elektronik pazarlar muumlşterilerine 24 saat hizmet verebilmektedir Son

zamanlarda sanal gerccedileklik teknolojisini kullanan web portalları da

yaygınlaşmaya başlamıştır (Bayraktar amp Kaleli 2007 2)Yaşanan tuumlm gelişmeler

getirdiği kolaylıklar yarattığı ticaret hacmine rağmen ccedileşitli nedenlerle

elektronik ticaretten kaccedilınılabilmektedir Turizm sektoumlruuml taraflarının e-ticaretten

kaccedilınmasının nedenleri muumlşteriden ya da hizmeti sunan isletmeden İnternetrsquoten

kaynaklanan nedenler olarak iki farklı grupta incelenebilir Muumlşteri accedilısından

kredi kartı ile İnternet ortamında satın almanın yarattığı guumlvensizlik bilgisayar

kullanımında acemilik kullanıcının yeterli bilgiye sahip olmaması ortamda uumlruumln

ve hizmetin somut oumlzelliklerinin en aza inmesi gibi nedenlerin yanı sıra yeterli

alternatif sayısının bulunmaması verilerin guumlncellenmemesi bilgilerin ccedilok az

veya ccedilok fazla olması gibi işletmedenİnternetrsquoten kaynaklanan nedenler de

bulunmaktadır Bu konuda Internet Grup ve Net Effect tarafından yapılan bir

araştırmanın sonuccedillarına goumlre İnternet uumlzerinden alışverişe ccedilıkan muumlşterilerin

ancak 13rsquouuml alışverişi tamamlamaktadır geri kalan muumlşterilerin 67si alışveriş

işlemlerini durdurarak uumlruumln ya da hizmeti satın almaktan vazgeccedilmektedirler

(Pırnar 2005 43)

Tablo 1rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere turizm sektoumlruumlndeki isletmelerin organizasyon

iccedilinde isletmeler arasında ve muumlşterileri ile iletişimde bilgi teknolojisini

kullanabilecekleri pek ccedilok alan bulunmaktadır Turizmde kullanılan seyahat

hizmetinin uumlretiminin reklamının satın alımının oumldemesinin ve teslimatının ve

bunun gibi pek ccedilok faaliyetin İnternet aracılığıyla yapılması muumlmkuumlnduumlr

İnternetrsquoi turizm sektoumlruuml accedilısından diğer araccedillar arasında daha etkin duruma

getiren diğer oumlzellikler ise İnternetrsquoin ses goumlruumlntuuml ve yazılı bir metni iletebilme

işlemlerini aynı anda ve daha hızlı yapabilmesidir Turizm uumlruumlnuumlnuumln en oumlnemli

bileşenleri olan konaklama ve seyahatin satışı İnternet uumlzerinden yıllardır

yapılmaktadır Ancak destinasyon ve yiyecek iccedilecek diğer hizmetlere kıyasla

daha yenidir

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 12

Tablo 1 Turizm Sektoumlruuml İletişim Şekilleri ve Bilgi Teknolojileri Yardımı İle

Gerccedilekleştirilen Faaliyetler

Organizasyon İccedili İletisim

ve Faaliyetler İntranet

Organizasyonlararası İletişim

ve Faaliyetler Extranet

Turizm organizasyonu iccedilerisindeki

bilgi değişimi

Youmlnetim

bull Stratejik planlama

bull Rekabet analizi

bull Finansal planlama

bull Muhasebe

bull Pazarlama araştırması

bull Pazarlama stratejisi ve uygulama

bull Youmlnetim istatistikleri

bull Operasyon kontroluuml

bull Youmlnetim faaliyetleri

Boumlluumlmler arası iletişim

bull İsletme faaliyetleri

bull Bilgi değişimi

bull İnsan kaynakları youmlnetimi

bull Personel koordinasyonu

Turizm hizmeti uumlreticileri ve

aracıları arasındaki bilgi değişimi

Seyahat Oumlncesi

bull Genel bilgi

bull Yer ve zaman uygunluğu Fiyat

araştırmaları

bull Pazarlık

bull Rezervasyon ve konfirmasyon

bull Seyahat ile ilgili belgeler

- Grup listeleri

- Biletler

- Oumldendi alındı belgeleri

Seyahat Sırasında

bull Programın devamı ve takip planı

bull Beklenilmeyen olaylar karsısında planların

değişmesi

bull Takip geliştirmesi

Şubeler Arası İletişim ve

Fonksiyonlar

bull Faaliyetlerin koordinasyonu

bull Raporlama ve buumltccedileleme

bull Uygunlukfiyatlarbilgi

Seyahat Sonrası

bull Oumldeme ve komisyonlar

bull Geri bildirim ve oumlneriler

bull Şikacircyetlerin değerlendirilmesi

bull Veri youmlnetimi ile sadakat kazandırma

Turizm Sektoumlruuml ile Muumlşteri

İletişimi İnternet

Turizm İşletmelerinin Turizm Dışı

İsletmeler ile İletişimi İnternet

bull Elektronik ticaret

bull Seyahat danışmanlığı

bull Uygunlukfiyatbilgi talepleri

bull Rezervasyon ve konfirmasyon

bull Rezervasyona ilişkin oumlzel talepler

bull Depozitler

bull Oumlzel istekler

bull Geri bildirim ve şikayetler

Diğer hizmet sunucuları ve destek hizmetleri

- Seyahat formaliteleri ve vizeler

- Aşılar

bull Sigorta isletmeleri

bull Hava durumu tahmini

bull Eğlence ve iletişim

bull Bankacılık finansal hizmetler

bull Kredi kartları kullanımı

bull İşletmeye ilişkin diğer hizmetler

Kaynak Buhalis Dimitros (2003) E-Tourism Prentice-Hall Aktaran Pırnar İge

(2005) Turizm Enduumlstrisinde E-Ticaret Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 1

11-12

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 13

31 Konaklama Sektoumlruumlnde İnternet

Teknoloji konaklama işletmeleri iccedilin rekabette ve oumlrguumltsel performansı

arttırmada oumlnemli bir stratejik boyut haline gelmiştir (Wang amp Qualls 2007 560)

Oteller uluslar arası pazarlama ve reklam accedilısından en aktif İnternet

kullanıcılarıdır (Soh vd 1997 217-228) Birccedilok otel isletmesi bu avantajdan

yararlanmak iccedilin kendi web sitelerini oluşturmuştur (Pırnar 2005 45) Web

siteleri ccedilekici grafik ve resimlerle birlikte olanaklar hizmetler ve fiyatlara ilişkin

bilgiler sunarlar (Soh vd 1997 217-228) İşletmelerin başarıyı yakalayabilmeleri

iccedilin sadece İnternetrsquote var olmaları yeterli olmayıp (Liang amp Law 2003 193-208)

web sitelerinin ziyaretccedilileri ccedilekmeleri ve tuumlketici konumuna doumlnuumlştuumlrmeleri

gerekmektedir (Auger 2005119-137) Ccediluumlnkuuml web siteleri karar aşamasında

tuumlketici davranışları uumlzerinde oumlnemli rol oynamaktadır (Odgers 2001 45) Bu

nedenle sitenin zengin ve ccedilekici iccedileriği ile tuumlketicilerin hem alışveriş yapmaları

hem de siteyi tekrar ziyaret etmeleri sağlanmalıdır (Haas 2002 637) Aksi

takdirde potansiyel tuumlketiciler kolaylıkla başka bir işletmenin web sitesine

kayabilmektedirler (Taylor amp England 2006 83) Tuumlrkiyersquodeki otel işletmelerinin

web tasarımına youmlnelik bir araştırmaya goumlre otel işletmeleri web sitelerinde

bulunan başlıca ortak oumlzellikler olarak oda ve otel resimleri siteye kolay ulaşım

imkacircnı iletişim ve ulaşım bilgisi ccediloklu dil seccedileneği ana sayfaya kolay ulaşım

kullanışlı menuuml sistemin hızlı accedilılması hızlı indirilme ve e-posta ile rezervasyon

olduğu belirlenmiştir (Bayram amp Yaylı 2009 23) Tuumlketicilerin otellerin web

sitelerini kullanma nedenleri arasında zamanlarının değerli olması ve fiyat

(Chung amp Law 2003 119-125 Liang amp Law 2003 193-208) başlıca iki temel

unsurdur Tuumlketiciler İnternetrsquoi kullanarak turistik uumlruumlnler hakkında daha fazla

bilgiye kısa suumlrede ulaşabilmekte ve karşılaştırma yapabilmektedirler (OrsquoConnor

amp Murphy 2004 474) Otellerin İnternet sitelerini kullanım amaccedilları farklılık

goumlsterebilmektedir İnternet pazarlama ve satış aracı olarak daha sık

kullanılmasının yanı sıra rezervasyon aracı olarak da kullanılmaktadır (Pırnar

2005 45) Ccedilok sayıda tuumlketici geleneksel dağıtım kanallarını atlayarak otellere

doğrudan rezervasyon yapmaktadır (Jeong vd 2003 161) Oteller de en iyi fiyat

garantisi ile doğrudan rezervasyon yapanları cezp etmeye ccedilalışmaktadırlar

(OrsquoConnor amp Murphy 2004 474) Ccedilevrimiccedili alışveriş yapanların 90rsquoın

rezervasyona karar vermelerinde 6rsquolık bir indirimin etkili olduğunu

belirlenmiştir Bu indirim oranı otel işletmelerinin seyahat acentelerine

verdikleri komisyondan (genel olarak 8) daha azdır (Wong amp Law 2005 311-

329) Bu gelişmelere rağmen geleneksel youmlntemlerin tanıtımda en etkin yol

olduğunu duumlşuumlnen otellerde bulunmaktadır İnternet aracılığıyla alınan

rezervasyonların oranları telefon ve faks ile alınan rezervasyonlara oranla daha

duumlşuumlktuumlr Fakat İnternet kullanıcılarının artması ve nesil değişimi zaman

yetersizliği ve artan enformasyon yoğunluğu gibi sosyal değişimler tuumlketicilerin

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 14

genel anlamda elektronik ticareti kabullenmelerine yardımcı olacaktır (Pırnar

2005 45)

32 Seyahat Sektoumlruumlnde İnternet

Dağıtım kanallarının amacı doğru uumlruumlnuumln doğru miktarda doğru yerde ve tam

zamanında bulunmasını sağlamaktır (Wayne amp Berthon 2000 425) İnternet bu

amacın gerccedilekleştirilmesini kolaylaştırmaktadır İnsanlar kendi yaptıkları

organizasyonlara daha ccedilok guumlven duymakta ve daha ccedilok keyif almaktadırlar

Ayrıca İnternet uumlzerinde aradığı her tuumlrluuml bilgiye kısa suumlrede ulaşan turist

gerekli rezervasyonları da online yapmayı turizm deneyiminin bir parccedilası olarak

hem eğlenceli hem de kullanışlı ve rahat bulmaktadır (WTOBC 1999 73) Guumln

geccediltikccedile bağımsız seyahate youmlnelik artan ilgi ve insanların kendi yaptıkları

araştırmalar ve seyahat duumlzenlemeleri doğrultusunda hareket etme eğilimleri

sonucunda paket turlara tur operatoumlrlerine ve seyahat acentalarına daha az

ihtiyaccedil duyulmaktadır (WTOBC 1999 73) Seyahat ve turizm siteleri duumlnya

ccedilapında oumlnemli oranda gelişme goumlsterdiği halde turizm pazarlaması iccedilin

geleneksel kitle medyası ve seyahat acentaları gibi aracılar kullanılmaya devam

edilmektedir (Lau vd 2001 55-56) Seyahat sektoumlruuml hala İnternet aracılığı ile en

fazla satın alınan ilk uumlccedil hizmet kategorisi iccedilindedir (Heung 2003 370-378)

Ccediluumlnkuuml seyahat kuruluşları tuumlketiciler accedilısından bir marka goumlrevi

uumlstlenmektedirler Tuumlketiciler ccedileşitli hizmetlere İnternet uumlzerinden ulaşabilseler

de aracı seyahat kuruluşlarına olan ihtiyaccedil her zaman var olacaktır (Akkılıccedil

2004 5)

Seyahat ve turizm enduumlstrisi parccedilalı bilgi odaklı bir enduumlstridir Bu durum

seyahat enduumlstrisi iccedilin İnternetrsquoten sağlanacak yararı oldukccedila oumlnemli bir hale

getirmektedir (Andreu vd 2009 2) Bu nedenle İnternetrsquoi kullanan seyahat

kuruluşlarının sayısı guumln geccediltikccedile artmaktadır (Akkılıccedil 2004 5) İnternet

uumlzerinden gerccedilekleştirilecek işlemler ise doğrudan rezervasyondan son

tuumlketiciye kolay oumldeme koşulları sunulmasına ve seyahat acentaları ile tur

operatoumlrleri ve diğer turizm uumlruumln ve hizmet sunucuları arasında değişik

alanlarda gerccedilekleşebilmektedir (Pırnar 2005 9) Seyahat acentalarında

kullanılan bilgisayarlı rezervasyon sistemleri ise İnternetrsquoin diğer bir kulanım

alanıdır Bilgisayarlı rezervasyon sistemleri bilgi depolamak ve almak iccedilin

oluşturulmuş bilgisayar sistemleridir 1970rsquoli yıllardan beri bu sistemler

seyahat acentaları tarafından dağıtım kanalı olarak kullanılmaktadır (Tsai vd

2005 786) Havayolları iccedilin tasarlanan ve işletilen CRSrsquoler sonra seyahat

acentelerinin rezervasyon bilet satış gibi işlemleri iccedilin genişletilmiş birccedilok

havayolunu iccedileren global dağıtım sistemleri (GDS) tarafından

kullanılmaya başlanmıştır GDS şirketleri İnternet ağ geccedilitleri uumlzerinden

tuumlketiciye erişilebilir hale gelmiştir Modern GDSrsquoler genel olarak

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 15

havayollarında biletleme yapmanın yanı sıra otel rezervasyonu ile araba

kiralama imkanını da sağlar Ayrıca ana sisteme doğrudan bağlı olmamasına

rağmen bazı pazarlarda demiryolu rezervasyonlarına da imkan vermektedir

Amedeus (492) Sabre (447) Worldspan by Travelport ( 265) Galileo by

Travelport (197) oumlnemli pazar payları ile bu pazarın liderleridir Bilgisayarlı

rezervasyon sistemleri turizm isletmelerinin ve turistik destinasyonların kuumlresel

oumllccedilekte yayılışını kolaylaştırmaktadır Bu sistemler turistik hizmet sağlayıcılarına

uumlruumlnlerini kuumlresel oumllccedilekte tanıtım satış ve kontrol olanağı sunarken doluluk

oranlarını yuumlkseltme ve mevsimsellik sorunlarını azaltma konularında yardımcı

olmaktadır Ayrıca ekonomik oumlmuumlrlerini uzatırken karlılık oranlarını

arttırmalarına imkan sağlar Bilgisayarlı rezervasyon sistemleri muumlşterilerin

destinasyonlar seyahat paketleri konaklama ve eğlence hizmetleri fiyatlar ve bu

hizmetlerin erişilebilirliği hakkında bilgilere kolayca erişme ve karşılaştırma

yapmalarına olanak vermektedir Ayrıca detaylı bilgilere daha kolay erişim ve

uygun fiyatlı kişiselleştirilmiş hizmetler sunulabilmek iccedilin de altyapı sağlar

(Pırnar 2005 46)

Seyahat teknolojisindeki son gelişme sanal tur teknolojileri iccedileren sanal

turizmdir Sanal Gerccedileklik (Virtual Reality) programları tuumlketicilere ve turistlere

oturdukları yerde seccediltikleri tatil merkezinde dolaşıp neler yapabileceklerini

neleri yiyip iccedilebileceklerini ve neleri satın alabileceklerini goumlsterebilmektedir Uumlccedil

boyutlu goumlrsel işitsel ve dokunmatik teknolojisi ile uumlretilen bu programlar son

derece etkindir (Pırnar 2005 47) Bu guumln duumlnya uumlzerinde pek ccedilok destinasyon

otel ve muumlze bu teknoloji ile gezilebilmekte turistler gitmek ve goumlrmek

istedikleri yerleri sanal ortamda dolaşabilmektedirler Gerccedilek bir turizm

deneyiminin yerini tutması muumlmkuumln değilse de bu durumun gelecekte turizmin

yerine geccedilebileceği bile duumlşuumlnuumllmektedir

33 Yiyecek İccedilecek İşletmelerinde İnternet

Her ne kadar teknoloji turizmin tuumlm alanlarında etkili olsa da İnternetrsquoin yiyecek

iccedilecek sektoumlruumlne etkileri uumlzerinde pek fazla ccedilalışma bulunmamaktadır Alan

yazında İnternetrsquoin yiyecek iccedilecek sektoumlruumlnde kullanımına ilişkin ccedilalışmalar daha

ccedilok marka (Weber vd 2006 1463-1466) ccedilocuklar ve ergenler (Alvy amp Calvert

2008 710-713 Henry amp Story 2009 353-359) ve web siteleri (White 1996 39-59

White 1998 413-418)uumlzerinedir Bir kısmı da yiyecek guumlvenliğini iccedilermektedir

İnternetrsquoin yiyecek iccedilecek firmaları iccedilin doğrudan pazarlama aracı olarak

kullanımı oumlnem arz etmektedir (Arguelles 1998 13) Yiyecek enduumlstrisinde Pizza

Hut zinciri Silicon Vadisindeki kullanıcılara İnternet uumlzerinden sipariş

verebileceklerini duyurduktan sonra duumlnya ccedilapında tanınmıştır Amerikarsquodaki

Coca-Cola Burger King Pepsi KFC ve McDonaldrsquos gibi hızlı servis yapan

restoranlar mobil pazarlamanın kısa mesaj elektronik kupon video gibi ccedileşitli

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 16

araccedilları ile uumlruumlnlerinin tanıtımını yapmaktadırlar Boumlylece artan bir oranda mobil

kullanıcı pazarlama alanının iccediline ccedilekilmektedir (Montgomery amp Chester 2009

520)

Zincir işletmelerin başı ccedilektiği İnternet kullanımı en kuumlccediluumlk işletmelere kadar

yaygınlaşmış bulunmaktadır Bu guumln İstanbulrsquoda İnternet uumlzerinden simit

siparişi alan simitccedililer bile bulunmaktadır Teknolojinin kullanımı post modern

pazarlama uygulamaları ile bu sektoumlre buumlyuumlk yenilikler getirmiştir Bilgisayar

ekranından oluşan bir masada yemek yiyebilmek siparişini verdiğiniz yemeğin

tabak iccedilindeki goumlruumlntuumlsuumlnuuml masanızda bulmak ve siparişinizi beklerken yine

masa şeklindeki bu ekrandan mutfağı izleyebilmek artık bir hayal değildir

34 Destinasyonların İnternet Uumlzerinden Pazarlaması

Birccedilok turist merak ettiği ve ilgi duyduğu destinasyonla ilgili daha fazla bilgi

edinme arayışı iccedilindedir (Lee vd 2006 815-828) Destinasyon pazarlaması iccedilin

elektronik ticaret ve İnternet kullanımı son derece faydalıdır ve destinasyonlarını

bilhassa kongre ve benzeri nedenler ile iş seyahati grubuna elektronik araccedillar ile

tanıtan ve pazarlayan destinasyon youmlneticileri e-ticarette kazanccedillı olmuşlardır

(Pırnar 2005 48) İnternetrsquoin bilgi kaynağı olarak artan işlevi sonucunda

destinasyon youmlnetim oumlrguumltleri daha ccedilok kişiye daha uygun koşullarda

ulaşabilmek ve turizm pazarında rekabetccedili olabilmek iccedilin web sitelerini

kurmuşlardır Web sitesinin başarısı ise teknolojideki gelişmeler ve trend

değişimleri doğrultusunda sitenin goumlzden geccedilirilmesi ve yeniden

duumlzenlenmesinin yanı sıra site aracılığıyla doğru ve tam bilgi sunulmasına

bağlıdır (Lee vd 2006 815-828 Law vd 2004 100-107) Bir iletişim aracı ve

dağıtım kanalı olarak İnternet turistlerin destinasyon hizmetleri hakkında

kolayca bilgi sahibi olmalarını ve bu hizmetleri kendilerinin organize ederek

seyahatlerini istekleri ve buumltccedileleri doğrultusunda planlamalarını sağlamaktadır

İnternet turistlerin karar verme suumlreccedillerine yardımcı olabilmek iccedilin kapsamlı

zamanlı ve gerekli bilgiyi sanal ccedilevreden rahatlıkla elde edebilmelerini

sağlamaktadır (Law vd 2004 100-107) Destinasyon youmlnetim oumlrguumltleri İnternet

aracılığı ile yalnızca olası turistlerle değil seyahat acentaları ve tur operatoumlrleri

ya da otel restoran gibi turizm isletmeleri ile de aynı kolaylık ve hızla iletişim

kurabilmektedir Destinasyon web siteleri turizm işletmeleri iccedilin de bir bilgi

kaynağı işlevini goumlrmektedir (Oumlzdemir 2007) Potansiyel guumlcuuml bu kadar yuumlksek

olan bir aracın en etkin şekilde kullanılması ve youmlnetilmesi gerekmektedir Web

sitesinde sunulan bilginin iccedileriği ve sunum sekli potansiyel bir turisti ikna

edebilmek iccedilin ccedilok oumlnemlidir (Law vd 2004 100-107)

SONUCcedil

Baş doumlnduumlruumlcuuml bir hızla gelişen teknoloji tuumlm sektoumlrleri olduğu gibi turizm

sektoumlruuml uumlzerinde de yapısal değişimlere neden olmuştur Havayolu şirketleri

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 17

seyahat acentaları ve tur operatoumlrleri oteller yoğun rekabette ayakta kalabilmek

iccedilin bu yeni pazarlama seklini kullanmak zorundadırlar Tuumlrkiyersquonin turizm

pazarının Avrupa ağırlıklı olduğu ve onların da teknolojik gelişmeleri yakından

takip ettiği duumlşuumlnuumllecek olursa İnternet uumlzerinden yapılan pazarlama

faaliyetlerinin Pazar payımızı koruyabilmek iccedilin bile mutlaka takip edilmesi

gereken bir strateji olduğu accedilıktır Turizm dağıtım kanalındaki işletmeler

İnternetrsquoin sağladığı doğrudan pazarlama nedeniyle her ne kadar aracılık

faaliyetlerinin azalacağını duumlşuumlnseler bile bu değişim onların da kendilerini

geliştirmelerine ve teknolojiye uyum sağlayarak bu değişimden daha guumlccedilluuml

ccedilıkabilmelerine olanak vermektedir Aslında turizm yapısı itibari ile esnek

olmasına rağmen hızlı hareket etmeyi gerektiren bir enduumlstridir İnternetrsquoin

turizm pazarlamasında kullanımı hem işletmelere hem de potansiyel turistlere

hız ve esneklik sağlamaktadır Teknolojiyi hayatımızın iccediline alıp almama gibi bir

luumlksuumlmuumlz olmadığına goumlre onu bir pazarlama aracı olarak nasıl daha etkin

kullanabileceğimiz uumlzerine odaklanmak gerekir

KAYNAKCcedilA

Aksoy A (2003) Ticaretrsquote Yeni Bir Boyut İnternet

wwwhaburnetyazilarsilopihaber aksoyhtm Erişim 12112003

Akkılıccedil M E (2004) Uluslararası Bir Pazarlama Aracı Olarak İnternetrsquoin (A)

Grubu Seyahat Acenteleri Accedilısından Oumlnemi ve Kullanım Durumu Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14(1) 146-156

Aksu AA (2000) Otel İşletmelerinin Başarısını Etkileyen Dış Ccedilevre Faktoumlrleri

Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 3(4) 269-281

Allison J E (2002) Technology Development And Democracy International

Conflict anf Information Age State University of NY Pres

Altınok S Sugoumlzuuml İH amp Ccediletinkaya M (2003) Geleneksel Ticaretten Yeni

Ekonomiye Elektronik Ticaretin Temel Ekonomik Etkileri httpinet-trorgtr

inetconf9bildiri 89pdf

Alvy L M amp CALVERT S L (2008) Food Marketing on Popular Childrenrsquos

Web Sites A Content Analysis Journal of the American Dietetic Association

108(4) 710-713

Andreu A L ALDAS J A BIGNE J E amp MATTILA S E (2009) An Analysis

Of E-Business Adoption And Its İmpact On Relational Quality In Travel

AgencyndashSupplier Relationships Tourism Management 1-11

Arguelles G Collins R Dadakas D Perkins B A Taylor H amp Jensen K

(1998) Preliminary Analysis of Internet Use for Direct Marketing by the

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 18

Tennessee Food and Beverages Industry Agricultural Marketing amp

Agribusiness Studies 1-16

Auger P (2005) The Impact of Interactivity and Design Sophistication on The

Performance of Commercial Websites for Small Businesses Journal of Small

Business Management 43 (2) 119 ndash 137

Baloğlu S amp Pekcan Y A (2006) The Web Design And Internet Site Marketing

Practices Of Upscale And Luxury Hotels In Turkey Tourism Management

27(1) 171ndash176

Barışık S amp Yirmibeşcik O (2006) Tuumlrkiyersquode Yeni Ekonominin Oluşum

Suumlrecini Hızlandırmaya Youmlnelik Uyum Ccedilabaları ZKUuml Sosyal Bilimler Dergisi

2(4) 39-62

Bayraktar E amp Kaleli F (2007) Sanal Gerccedileklik ve Uygulama Alanları Akademik

Bilişim Konferansı 31 Ocak - 2 Şubat Dumlupınar Uumlniversitesi Kuumltahya 1-6

Bayram B amp Yaylı A (2009) Otel Web Sitelerinin İccedilerik Analizi Youmlntemiyle

Değerlendirilmesi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 8(27) 347-379

Breitenbach C S amp Van DOREN D C (1999) Value Added Marketing In The

Digital Domain Enhancing The Utility Of The Internet Journal of Consumer

Marketing 15(6) 558-575

Buhalıs D amp Law R (2008) Progress In Information Technology And Tourism

Management 20 Years On And 10 Years After The InternetmdashThe State Of E

Tourism Research Tourism Management 29 609ndash623

Castaneda J A Frıas D M amp Rodrıguez M A (2009) Antecedents Of Internet

Acceptance And Use As An İnformation Source By Tourists Online

Information Review 33(3) 548-567

Choı S Lehto X Y amp Morrıson A M (2007) Destination Image

Representation on the Web Content Analysis of Macau Travel Related

Websites Tourism Management 28(1) 118-129

Chu R (2001) What Online Hong Kong Travelers Look for on Airline Travel

Websites Hospitality Management 20 95 ndash 100

Chung T amp Law R (2003) Developing A Performance Indicator For Hotel

Websites International Journal of Hospitality Management 22(1) 119-125

Civan M amp Bal V (2002) E-Ticaret ve KOBİrsquolerin Geleceği I Ulusal Bilgi

Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi 10-11 Mayıs Hereke- Kocaeli

Ccedilakır V (2004) Yeni İletişim Teknolojilerinin Reklam Uumlzerine Etkileri Selccediluk

İletişim 3(2) 168-181

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 19

Deniz B (2002) Yeni Bir Pazarlama Youmlntemi Olarak Elektronik Posta

Pazarlaması Journal of Kuumlltuumlr University 20022 1-10

Dolanbay C (2000) E-ticaret Sistem Yayınları Ankara

Doolin B Burgess L amp Cooper J (2002) Evaluating The Use Of The Web For

Tourism Marketing A Case Study From New Zealand Tourism Management

23 557ndash561

Elibol H amp Kesici B (2004) Ccedilağdaş İşletmecilik Accedilısından Elektronik Ticaret

Selccediluk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml dergisi 11-303 ISSN 1302-1796

Ellsworth JH amp Ellsworth M V (1995) Marketing On The Internet John Wiley amp

Sons

Fam K S Foscht T amp Collıns R D (2004) Trust And The Online Relationship-

An Exploratory Study From New Zealand Tourism Management 25 195ndash207

Goumlkaliler E amp Sabuncuoğlu A (2004) Bilgi İletişim Teknolojileri İle Reklam

Ajanslarının Değişen Yuumlzuuml İnteraktif Ajanslar Journal of Yasar University

3(10) 1313-1330

Haas R (2002) The Austrian Country Market A European Case Study on

Marketing Regional Products And Services in a Cyber Mall Journal of

Business Research 55 (8) 637 ndash 464

Hamıll J (1997) Internet and International Marketing International Marketing

Review 14(5) 300-323

Henry A E amp Story M (2009) Food and Beverage Brands That Market to

Children and Adolescents on the Internet A Content Analysis of Branded

Web Sites Journal of Nutrition Education and Behavior 41(5) 353-359

Heung V C S (2003) Barriers To Implementing E-Commerce In The Travel

Industry A Practical Perspective International Journal of Hospitality

Management 22(1) 111-118

Ho C I amp Lee Y L (2007) The Development of An E-Travel Service Quality

Scale Tourism Management 28 1434-1449

İnce M(1999) Elektronik Ticaret Gelişme Yolundaki Uumllkeler İccedilin İmkanlar ve

Politikalar DPT Raporu

Jeong M Oh H amp Gregoıre M (2003) Conceptualizing Web Site Quality And

its Consequences in The Lodging Industry Hospitality Management 22 161 ndash

175

Kaşlı M İlban M O amp Şahin B (2009) Modern Pazarlama Stratejileri AB ve

Tuumlrk Turizmi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 8(27) 79-98

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 20

Kuumlccediluumlkgoumlrkey A (2002) Yeni Ekonomi ve Elektronik Ticaret I Ulusal Bilgi

Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Hereke- Kocaeli 2-11

LAU KN LEE K Lam PY amp Ho Y (2001) Web-site Marketing for the

Travel-and-Tourism Industry Cornell Hotel and Restaurant Administration

Quarterly 42 55-62

Law R Leung K amp Wong J (2004) The Impact of The Internet on Travel

Agencies International Journal of Contemporary Hospitality Management 16(2)

100-107

Lee G Caı L amp Orsquoleary A J (2006) WWW Branding States US An Analysis of

Brand-building Elements in the US State Tourism Websites Tourism

Management 27(5) 815-828

Liang K amp Law R (2003) A Modified Functionality Performance Evaluation

Model for Evaluating The Performance of China Based Hotel Websites

Journal of Academy of Business and Economics 2 (2) 193 ndash 208

Mathur L K Mathur I amp Gleason K (1998) Services Advertising and

Providing Services on the Internet The Journal of Services Marketing 12(5) 334-

347

Middleton VTC amp Clarke J (2001) Marketing in Travel and Tourism

Butterworth ndash Heinemann Oxford

Montgomery K amp Chester J M S W (2009) Interactive Food and Beverage

Marketing Targeting Adolescents in the Digital Age Journal of Adolescent

Health 45 18ndash29

Murphy J amp Tan I (2003) Journey To Nowhere E-Mail Customer Service By

Travel Agents In Singapore Tourism Management 24 543ndash550

Orsquoconnor P amp Murphy J (2004) Research on Information Technology in The

Hospitality Industry Hospitality Management 23 473 ndash 484

Odgers DG (2001) Turizm Enduumlstrisinde Bilgi Sistemi Uygulamaları ve Bilgi

Sistemlerinin Turizm Alanlarının Pazarlamasında Uygulaması Yuumlksek Lisans

Tezi Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Oh H Kım B-Y amp Shın JH (2004) Hospitality and tourism marketing Recent

developments in research and future directions Hospitality Management 23

425ndash447

Oumllccediler F amp Oumlzyılmaz A (2007) Elektronik Ticaret ve Sanal Organizasyonlarda

Uygulanması Suumlleyman Demirel Uumln İİBF Dergisi 12(2) 67-94

Turizmde Elektronik Pazarlama

IUYDrsquo20101 21

Oumlzdemir G (2007) Destinasyon Pazarlamasında İnternetin Roluuml Journal of Yasar

University 2(8) 889-898

Oumlzturan M amp Roney S A (2004) Internet Use Among Travel Agencies In

Turkey Exploratory Study Tourism Management 25 259-266

Pender L amp Sharpley R (2005) The Management of Tourism Sage Publications

London

Pırnar İ (2005) Turizm Enduumlstrisinde E-Ticaret Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar

Dergisi Guumlz 1 28-55

Sarı Y amp Kozak M (2005) Turizm Pazarlamasına İnternetin Etkisi Destinasyon

Web Siteleri İccedilin Bir Model Oumlnerisi Akdeniz İİBF Dergisi 9 248-271

Sarısakal M N amp Aydın M A (2003) E-Ticaretin Yeni Yuumlzuuml Mobil Ticaret

Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi 1(2) 83-90

Scharl A Woumlber K W amp Bauer C (2004) An Integrated Approach To Measure

Web Site Effectiveness In The European Hotel Industry Information

Technology amp Tourism 6 257ndash271

Soh C Mah Q Y Gan F J CHEW D amp REID E (1997) The Use Of The

Internet For Business The Experience Of Early Adopters In Singapore

Internet Research 7(3) 217-228

Stamboulıs Y amp Skayannıs P (2003) Innovation Strategies And Technology For

Experience-Based Tourism Tourism Management 24 35ndash43

Stepchenkovaa S ve Morrıson A M (2006) The Destination Image Of Russia

From The Online Induced Perspective Tourism Management 27 943ndash956

Tan A Baydaş A amp Aksen N (2004) Kahramanmaraş İlindeki İşletmelerin

Pazarlama Faaliyetlerinde İnternetrsquoi Kullanma Eğilimleri KSUuml Fen ve

Muumlhendislik Dergisi 7(2) 83-89

Taylor M J amp England D (2006) Internet Marketing Web Site Navigation

Design Issues Marketing Intelligence amp Planning 24 (1) 77 ndash 85

Tsaı H T Huang L amp Lın C G (2005) Emerging E-Commerce Development

Model For Taiwanese Travel Agencies Tourism Management 26 787ndash796

Vural A Z B (2005) Enformasyon İletişim Teknolojileri Gelişimi Doğası ve

Ahlaki Konular http1552231158edergiyenids19pdf 12 012010

Vural İ amp OumlZ M (2007) Bir Reklam Aracı Olarak İnternet Sosyal Bilimler

Enstituumlsuuml Dergisi 23(l) 221-240

Wang Y amp Qualls W (2007) Towards a Theoretical Model of Technology

Adoption in Hospitality Organizations Hospitality Management 26 560 ndash 573

Oumlzdipccediliner NS

IUYDrsquo20101 22

Wayne C amp Berthon P (2000) The Impact Of The Internet On Distribution Value

Chain The Case Of South African Tourism Industry International Marketing

Review 18(4) 420-431

Weber KStory M amp Harnack L (2006) Internet Food Marketing Strategies

Aimed at Children and Adolescents A Content Analysis of Food and

Beverage Brand Web Sites Journal of the American Dietetic Association 106(9)

1463-1466

White GK ( 1996) An On-Line Survey of Food and Beverage Consumers on the

Internet An Evaluation of the Survey Methodology Marketing Bulletin 2003

14 Article 3 Reprinted from Research On-Line 1 39- 59 httpmarketing-

bulletinmasseyacnzV14MB_V14_A3_Whitepdf

White GK amp Mannıng B J(1998) Commercial WWW Site Appeal How Des It

Affect Online Food and Drink Consumersrsquo Purchasıng Behavior British Food

Journal 100(9) 413-418

Wong J amp Law R (2005) Analysing The Intention to Purchase on Hotel

Websites A Study of Travellers to Hong Kong Hospitality Management 24

311 ndash 329

Wtobc (1999) World Tourism Organization Business Council Chapter 1

Introduction In Marketing Tourism Destinations Online Strategies for the

Information Age Madrid World Tourism Organization Available at

httpwwwworld-tourismorgisrootwtopdf1133-1pdf

Yılmaz Ouml D amp Yılmaz B S (2010) Kuumlreselleşme ve Bilgi Teknolojilerinin

Turizm Enduumlstrisine Etkileri

httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=576

Erişim18012010

Yılmaz C amp Ecevit Z (2000) Kuumlccediluumlk ve Orta Buumlyuumlkluumlkteki İşletmelerde İnternet

Kullanımı 5Ulusal Pazarlama Kongresi Antalya

Yuan Y Gretzel U amp Fesenmaıer D R (2003) Internet Technology Use By

American Convention And Visitors Bureaus Journal of Travel Research 41(3)

240ndash255

httpeticaretgaranticomtr Erişim 142010

httpproquestumicompqdweb PR Newswire New York Feb 17 2010

httpwwwinternetworldstatscomstats8htm Erişim2242010

httpwwwbuzzlecomarticlesinternet-marketing-strategyhtml Internet

Marketing Strategy Erişim2242010

httpwwwdsoorgtreticarethtml