YÜZÜNCÜ YIL ÜNiVERSiTESi AT FAKÜLTESi DERGiSi SAYI: 3, YIL: 2000 TUNUS EKOLÜ VE TUNUS'TA ARAP VE EDEBiYATI ALANINDA YAPILAN YÜKSEK Ar. Gör. Mehmet çiKAR· I Tunus nahiv ekolünden nahiv derslerinde gerek tarih boyunca metotta bir ve gerekse Arap ülkelerinde metottan yeni bir metodun uygulamaya Bunun en büyük nedeni ise bu ekole yön veren ilk Avrupa'da (özellikle de Fransa' da) lisans/üstü gören hoca- bir neden ise genel olarak iyi bilmeleri ve bu nedenle dilbilim meydana gelen yeniliklere olabilmeleridir. Modern dönemde, nahiv ile ilgili iki önemli ortaya ülkeleri olarak bilinen Suriye ve Lübnan gibi ülkelerde nahvin harekenin "fasih dil"(üst dil) çerçevesinin önem verilmesi nahiv • Y.Y.Ü., ilahiyat Fak. Arap Dili ve Anabilim Modern dilbilim ile ilgili eserlerin 1980'den sonra Arapçaya tercüme edilmeye göze Örenk için bkz. Perdinand de Saussure, Muhadarat fi '1-Lisani '1- 'Amm, Terc.: Abdulkadir el-Kenini, Kazablan- ka, 1987; Noam Chomsky, ve '/-Akl, Terc.: Mustafa He- la!, 1993; ve Terc.: Hamza b. Keblan el- Mezini, Daru Tubkal, Kazablanka, 1990; el-Bünye en-Nahviyye, Terc.: Yusuf A- ziz, 2. Kazanblanka, 1987; E. Sapir, el- Mukaddimetun fi Terc. Daru'l-Arabiyye li'l-Kitab, Tunus, 1995; Maurice Gross, Fi'n-Nahvi't-Tavili, Terc. Salih Beytu'l-Hikme, Tunus, 1989.
19
Embed
TUNUS EKOLÜ VE TUNUS'TA ARAP DİLİ VE …isamveri.org/pdfdrg/D01342/2000_3/2000_3_CIKARMS.pdfTunus Nahiv Ekolü ve .. 1 447 Arap Dili ve Edebiyatı bölümü vardır. Dört yıl
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
YÜZÜNCÜ YIL ÜNiVERSiTESi İLAHİY AT FAKÜLTESi DERGiSi SA YI: 3, YIL: 2000
TUNUS NAHİV EKOLÜ VE TUNUS'TA ARAP DİLİ VE EDEBiYATI ALANINDA YAPILAN
YÜKSEK LİSANSIDOKTORA TEZLERİ
Ar. Gör. Mehmet Şirin çiKAR·
I
Tunus nahiv ekolünden kastıınız, nahiv derslerinde gerek tarih boyunca işlenen metotta bir kırılmanın ve gerekse diğer Arap ülkelerinde kullanılan metottan farklı, yeni bir metodun uygulamaya konulmuş olmasıdır.
Bunun en büyük nedeni ise bu ekole yön veren ilk şahısların Avrupa'da (özellikle de Fransa' da) lisans/üstü eğitim gören bazı hocalardır. Diğer bir neden ise Tunuslutarın genel olarak Fransızca'yı iyi bilmeleri ve bu nedenle kolaylıkla batıda dilbilim alanında meydana gelen yeniliklere anında vakıf olabilmeleridir. ı
Modern dönemde, nahiv ile ilgili iki önemli akım ortaya çıktı: Maşrik ülkeleri olarak bilinen Mısır, Suriye ve Lübnan gibi ülkelerde nahvin kolaylaştırılması, harekenin kaldırılması, "fasih dil"(üst dil) çerçevesinin aşılıp telıçelere önem verilmesi şeklindeki nahiv ıslah
• Y.Y.Ü., ilahiyat Fak. Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalı. ı Modern dilbilim ile ilgili eserlerin 1980'den sonra Arapçaya tercüme edilmeye
başlandığı göze çarpmaktadır. Örenk için bkz. Perdinand de Saussure, Muhadarat fi İlmi '1-Lisani '1- 'Amm, Terc.: Abdulkadir el-Kenini, İfrikiya eş-Şark, Kazablanka, 1987; Noam Chomsky, el-Luğa ve '/-Akl, Terc.: İbrahim Meşruk, Mustafa Hela!, Marakş, 1993; el-Luğa ve Müşkiletu'l-Ma'rife, Terc.: Hamza b. Keblan elMezini, Daru Tubkal, Kazablanka, 1990; el-Bünye en-Nahviyye, Terc.: Yusuf Aziz, 2. Baskı, Daıu'ş-Şuuni's-Sekafeti'l-'Amm, Kazanblanka, 1987; E. Sapir, elLuğa; Mukaddimetun fi Dıraseti'l-Kelam, Terc. Munsıf Aşur, Daru'l-Arabiyye li'l-Kitab, Tunus, 1995; Maurice Gross, Fi'n-Nahvi't-Tavili, Terc. Salih Kişev, Beytu'l-Hikme, Tunus, 1989.
442 1 M. Ş. ÇIKAR
teorilerine karşılık, Fas, Tunus ve Cezayir gibi Mağrip ülkelerinde ise, Arap dili çalışmalarının modem dilbilim perspektifınden yeniden gözden geçirilmesi ön plana çıkmıştır.2
Tunus'ta nahiv derslerinde ilk değişiklik, Abdulkadir el-Mihiri danışmanlığında "ders kitabı" olarak hazırlanan eserlerde kendini göstermiştir. 3
Hazırlanan bu kitap serisinde, 3 (üç) kitap nahiv, 1 (bir) kitap ise sarf ile alakalıdır. Bu kitaplar Maşrik'te (özellikle Mısırda) aynı seviye için hazırlanan ve okutulan kitaplarda metot ve içerik bakımından farklılıklar arz etmektedir.
Bu fark özellikle cümle tahlilierindeki metotta açıkça görülmektedir. Tunus'ta cümle tahlili "mürekkeb"lik ve "isnadi"lik üzerinde yoğuntaşmaktadır. 4
En- Nahvu'l-Vadıh'ta mürrekeb lafzı yerine "cümle" lafzının kullanıldığı dikkatleri çekmektedir. Örneğin;
2
4
Abdulkadir el-F asi el-Fihiri, el-Lisaniyat ve '1-Luğatu '1-Arabiyye, I. II, 3. Baskı, Daru Tubkal li'n-Neşr, Kazanblanka, ı993. Tunus'ta ise öne çıkan başlıca hocalar; Abdussanıed el-Misiddi, Lisaniyat dersler veren hocanın başlıca eserleri; elUslubiyye ve '1-Us/ub, ed-Daru '1-Arabiyye li'l-Kitab, Tunus , ı 977,; et-Tejldru '1-Lisanfi'/-Hadareti'/-Arabiyye, Daru'l-Arabiyye li'l-Kitab, Tunus, 198ı; en-Nakd ve '1-Hedase, Daru't-Tali'e, Beyrut, ı983,; eş-Şart fi '/-Kur 'an ala Nehci '1-Lisaniyati '/-Vesfiyye, ed-Daru '1-Arabiyye li'l-Kitab, Tunus, ı 985,; el-Lisaniyat ve Ususuha el-Ma 'rife, Daru't-Tunusiyye li'n-Neşr,. Tunus, 1986,; Mebahisu Te 'sisiyye fi '1-Lisaniyat, Müessesetu Alıdilkerim b. Abdiilah li'n-Neşr ve'tTevzi', Tunus.,ı997, Belağat derslerine giren Hanunadi Sanıud, et-Tejldru '1-Be/aği 'İnde '1-Arab: Ususuhu ve Tatavvuruhu ila '1-Karni 's-Sadis, Menşuratı Külliyeti'l-Adab, Tunus, ı994,. Nakd dersleri veren, Tevfik ez-Zidi,Cede/iyyetu '1-Musta/ahi ve 'n-Nazariyyetu 'n-Nakdiyye, Kartaca 200, Tunus, ı 998,; Eseru '1-Lisaniyat fi'n-Nakdi'l-Arabiyyi'l-Hadis, Daru'l-Arabiyye Li'l-Kitab, Tunus, ı 984,; Fi Ulumi 'n-Nakdi '/-Edebi, Kartaca 200, Tunus, ı 997,. Uslub derslerine giren Muhanuned el-Hadi et-Trabelsi; el-Buhusu fi'n-Nassi'l-Edebi, Daru'lArabiyye li'l-Kitab, Tunus. M. Salih b. Ömer, en-Nassu '1-Fuk:ahi fi Der si 'n-Nahvi, eş-Şirketu 't-Tunusiyye li'n-Neşr, Tunus, ı995 s. 8; Ayrıca Abdulkadir ei-Mihiri'nin başlıca eserleri;Nazariyyatu İbn Cinni en-Nahviyye, Külliyetu'l-Adab ve'l-Ulumi'l-İnsaniyye, Tunus, ı 973; Nazariyyetu '1-Lisaniyye ve 'ş-Şi 'riyye fi 't-Turasi '1-Arabi, ecP-Daru'tTunusiyye li'n-Neşr, Tunus, ı 988,; A 'larnun ve Asarun mine 'Turasi '1-Luğavi, Daru'l-Cenub li'n-Neşr, Tunus, ı993,; Nazaratun fi't-Turasi'l-Luğavi, Daru'IÖarbi'l-İslanıi, Beyrut, ı993. Abdulkadir el-Mihiri Danışmanlığında, Necat Sule, Abdulazizi b. Yusuf: Şükri elMebhut, Hişanı er-Rifi, en-nahvu '1-Arabi, el-Merkezli'I-Kavmi el-Bidaguci, Tunus, 1996.
Tunus Nahiv Ekolü ve .. 1 443
mübteda'dan sonra gelen fiil cümlesi
isim cümlesi
car-mecrur, şibih cümle
ö~L..}I ı.:,..;..; 4>-U\
zarf-mazruf, şibih cümle.5
Buna karşılık Tunus nahiv derslerinde yapılan tahlilde bu farklılık açıkça görülebilir;6
v-
Tunus ekolüne göre cümle tahlili iki şekilde yapılmaktadır; Birincisi '"Ulbetu Hockette" (Boite de Hockett), (senadıka) olarak adlandırılmaktadır.7 Örnek için bkz. Şekil 1.
İkincisi ise müşeccere diye tanımlanan (şeceratu Chomsky) sistem ile yapılan tahlildir. Bakınız şekil2.
Tunus nahiv ekolünün getirdiği bazı yeni kavramlar da vardır;
5 Ali el-Carim, Mustafa Emin, en-Nahvu'l-Vadıh fi Kavaidi'l-Luğati'l-Arabiyye, Daru'l-Mearif, Mısır, 1964, III/7-8.
6 A. Mihiri, en-Nahvu '1-Arabi, 11427. 7 M. Salih, a.g.e, s. 30
444 1 M. Ş. ÇlKAR
Mecmuetu elfazin:
ı..:...:.ıJI ö _,... \'1 ö~ Wl
Mecmuatu elfaz, bu gün "mürekkeb" olarak isimlendirilmektedir. (mürekkebu na'ti, mürekkebu izafı, mürekkebu bedeli, mürekkebu harfi bi'l-cer vb)8
Diğer büyük yenilik ise, Selahuddin Şerif ve Muhammed eşŞavış'ın öne sürdükleri; cümle birbirini takib eden kelimelerden değil, seviyelerden oluşur, görüşleridir. Bu, aynı zamanda dağılımsal yapısalcı dilbilim10 okulunun da görüşüdür.
Ayrıca Tunus ekolünün cümle tasnifı de farklılık arz etmektedir.11 Bkz. Şekil 3.
Şekil 1. (görüldüğü gibi aşağıdaki cümle 6 seviyeden oluşmuş-tur.)
M. Salih, a.g.e, s. 29 9 Selahattin Şerif, Mejhumu 'ş-Şart ve '1-Cevab ve ma Yutrahu min Kadaya fi Muafe
ceti '1-A/akati Beyne '1-Ebniyyeti 'n-Nahviyye ve 'd-Delaliyyetiha, 1993, Basılmamış Doktora tezi. Selahattin Şerif verdiği yüksek !isan ve doktora derslerinde özellikle Sibeveyh ve Chomsky karşılaştırması dikkatle izlenmektedir (ei-Ebniyetu'lKaimetu Ala'I-İdmar ve't-Tefsir adı altında verdiği dersler). Selahattin Şerif modem dilbilime hakim olmakla birlikte Arap dili tarihine olağan üstü derecede vakıftır. Bunun için bakınız; Selahattin Şerif, "en-Nizamu'I-Luğavi Beyne'ş-Şekl ve'l-Ma'na", Hav/iyatu 'l-Camiatu 't-Tunusiyye, Sayı, 17, 1979,s. 193-229.Tunus. (Temman Hassan'a yaptığı eleştiri)
10 Bu kavram için bkz. Çeviri ve sunuş Berke Vardar vd. XX: Yazyıl Dilbilim (Kurame ı/ardan Seçme/er) Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983, s. 58.
11 M. Salih, a.g.e., s. 39
Tunus Nahiv Ekolü ve .. 1 445
Maşrik ülkelerinde ise genellikle tahlil şu şekilde yapılmaktadır;
Şekil2.
J J .?"-" J b,.
Şekil 3.
'-:? .illi J.>. )1 ..:..ı i -J
446/ M. Ş. ÇlKAR
~~u....ı .r.? ·c ( ... ~1 ,ç.I..L:JI)
n Tunus'ta, Başkentteki 9 April Fakültesi, Burgiba Yaşayan Dil
ler Enstitüsü, Menuba Fakültesine ilaveten Kayrevan, Sfaks ve Susa şehirlerindeki Edebiyat fakülteleri ile birlikte toplam altı (6) fakültede
Tunus Nahiv Ekolü ve .. 1 447
Arap Dili ve Edebiyatı bölümü vardır. Dört yıl süren eğitim öğretimde, nahiv, sarf, edeb, nakd, lisaniyat, hadare'den oluşan mesleki derslerin yanında aralarında Türkçe'nin de bulunduğu yabancı dil ve formasyon dersleri görülmektedir.
Dil alanında öne çıkmış öğretim üyelerinin toplandığı Menuba Fakültesi, Lisans üstü eğitiminde bir merkez haline gelmiştir.
Lisans üstü eğitimi, "mu'ammaka", (yüksek lisans), "doktora" ve "doktora devle" diye adlandırılan programlarda yürütülmektedir.
Biz bu tezleri fakülte kütüphanelerinden ya da ilgi bölümterin kütüphanelerinden topladık. Tunus'ta 1995 yılından sonra hoca sayısının artmasıyla lisans üstü eğitime alınan öğrenci sayısı da buna paralel olarak artmıştır.
Arap Dili ve Edebiyatı alanında, Tunus'ta yapılmış lisans üstü tezlerin listesini sunmadaki amacımız, bu alanda araştırma yapan meslektaşlarımızın bilgi sahibi olmalarını sağlamaya yöneliktir. Arapça olan tez isimlerinin, Latin alfabesine aktarılmasındaki zorluklar bilinmektedir. Bu zorluktan kaynaklanacak hatalardan okuyucuların hoş görülerine sığınıyoruz.
Bu tezler Mebuna ve 9 April Fakültesi'nin tezler bölümünde okuyucunun hizmetine sunulmaktadır.
m. Doktora
Abduddayım Şeva, Harekdtu 't-Tecdid fi 'ş-Şi 'ri '1-Arabi min 1920 ila 1933.
Alıdulaziz Şebil, Ebu Nuvvas: Hayatuhu ve Şi 'ruhu :Dırasetun nakdiyyetun.
Abdulhamid Sellame, el-Udeba ve '1-Mufekirrun ve Alakatuhum bi 's-Sultati fi '/- 'Avasimi '1-İslamiyyeti (1321661-232/847).
Abdullah Cibril Mikdar, ŞiJru Qabileti Bekr b. Vail fi'lCahiliyyeti ve Sadri '/-İslam, 1989.
Abdullah Muhammed Keyş, Usulu Nazariyyeti '!- 'Amil fi Kitabi Sibeveyh ve Eseruhafi'l-Hilafi Beyne 'n-Nuhat.
Abdullah Sule, Delaletu '1-ntizam fi Luğati '!-Kur 'an min Hi/ali Mue/lefati Ulumi '/-Kur 'an.
Abdulvahid Munsıf Şıhab, Hurufu '!-Me 'ani inde 'n-Nuhat.
Abdussamed Zayd, Suretu '/-Mekan ve Delaletuhu fi 'r-Rivayeti '1-Arabiyyeti 'l-Muasire min Hilal i Cumletin mine 'n-Nemazic.
448/ M. Ş. ÇlKAR
Abdusselam Misiddi, Ehemmu Kadayafi''t-Tejkiri'l-Luğavi inde '1-Arab ila İbni Haldun, 1979.
Ahmed b. Ernrik, ed-Dırasetu '1-Luğaviyye fi Moritanya Munzu 'n-N eş 'eti ila Muntasafı '1-Karni 'r-Rabi 'i '1-Hicri.
Ahmed Veledu' I-Hasan, eş-Şi 'ru 'ş-Şankiti fi '1-Karni 's-Sa/isi Aşere el-Hicri: Musahemetunfi Vasfi'l-Esalib, 1986.
Muhamamed Şavış, Hurufu '1-Cerri fi 'n-Nahv ve '1-İsti 'mal.
Muhammed b. Ömer, İsmu '!-Aleti fi '1-Luğati '1-Arabiyye beyne 'n-Nazariyye ve '!-İst 'imal ila Asri 'n-Nahda.
Muhammed b. Ömer, Makuletu '!-Aleti fi '1-Luğati '1-Arabiyye min Hi/ali '1-Mebahisi 's-Sarfiyye ve '1-Musennefati '!-Mu' cemiye hatta'l-Karni't-Tasi' el-Hicrl, 1993.
Muhammed Selahuddin eş-Şerif, Mefhumu'ş-Şartı ve'l-Cavabi ve Ma Yutrahu min Kadaya fı Mualeceti'l-Alakati Beyne'l-Ebniyyeti'n-Nahviyye ve'd-Delaliyye, 1993.
Muhammed Şakrun, Arau '1-Cahız es-Siyasiyye ve '1-İctimaiyye min Heysu '1-Mefahim ve '1-İbarat.
Muhammed Şayıb, ez-Zeman ve '1-Mezhar fi '1-Arabiyye.
Muhammed Şebil b. Abdulcelil, Edebu '1-Havaric Hetta '!-Karni 's-Salisi '1-Hicri.
Muhammed Tevfik en-Nufeyr, el-Hayatu '1-Edebiyye bi İjrikiyyefi'l-Asri'l-Fatımı (h. 296-362), 1993.
Muhammed Kadi, el-Haberufi'l-Edebi'l-Arabi ila Muntasifi'lKarnı 'r-Rab 'i '1-Hicre, 1995.
450 1 M. Ş. ÇlKAR
Muhammed Kadi, el-Usulu '1-Fıkri li '1-İntaci '1-Edebiyyi '[Hadis fi Tunis Bidayeten min Sene 1881,
Muhammed Kavi'e, Müşkiletu'l-Ma'na fi'ş-Şi'ri'l-Arabiyyi'lMuasır ve Zahiretu '1-Gumudi fi 'ş-Şi 'ri 'l-Arabiyyi '1-Mu 'asır.
Muhammed el-Ezher Bay, el-Medihu'n-Nebevi fi'l-Mağribi'lİslami: Hasaisu'l-Fenni.
Muheınmed Receb el-Barudi, er-Rivayetu'l-Arabiyyetu'l-Hadise fi Mısr min Hi/ali E 'mali: Cemal el-Geytani, San 'u/lah İbrahim, Yusuf Ka 'ad, ve Alakatuha bi 'r-Rivayeti 'l-Cedid fi Fransa, 1991.
Muhsin b. El-Arabi, V azife tu '1-Kitabeti ve Menziletu '1-Kitab fi 't-Turasi 'l-Arabi Hatta 'l-Karni 'l-Hicrfyyi '1-Hamis, 1974.
Muhsin Hamid el-İyadi, Lisanuddin b. El-Hatib el-Edib, 1973.
Munci Şemli, el-Vakiyye ve Kadiyyetu Usuliha el-Ecnebiyye inde E'lami'l-Edebi'l-Kasasi bi Mısra (1914-1957).
Mustafa Tevati, el-Udebau ve '1-Mufekkirune ve Alakatuhum bi 's-Su/ta fi Ahdi Beni Buveyhi,
Nesib Nişavi, et-Tefkiru'n-Nahvi inde İbni Hişam el-Ensari elMutevvefa Sene 761 h.
Nureddin Ceribi, el-Vucudiyye fi 'r-Rivayeti '1-Arabiyye fi Tunis ve Suriye ve Lübnan (mine '1-Harbi 'l-Alemiyyeti '/-Ula ila Nihayeti 's-Sittinat). ·
Ömer Esved, et-Tefkiru'd-Delali fi't-Turasi'l-Luğavi ve 'nNakdi İnde '1-Arab.
Rabih Ubi, en-Nesru 'l-Arabi fi Karney es-Sani ve 's-Sal is.
Reşid Gazi, Dırasetu Ulemai 'l-Luğati '1-Arabiyye li 'l-Cumle ila Asrı İbn Hışam,
Rita Avd, es-Suretu 'ş-Şi 'riyye fi Divan i İmrui '/-Kays, '1990. ·
Salih Bekkari, el-Mucteme 'u '1-Bedevi ve ·Meşağiluhu min Hi/ali Eş 'ari '1-Cahiliyye,
Salih el-Kışev, Nizamu't-Ta 'rif ve 't-Tenkir fi '1-Arabiyye, 1990.
Suat Turki, Ezme tu '1-Fıkr inde Ebi '!-Ald ve Delaletuha el-İctimaiyye ve '1-Mezhebiyye. ' ·
Abdulkadır b. Hasun, Menzile tu Muslim b. El-Velid inde '1-Kudema, 1996.
Abdullah b. Abdurrahman, eş-Şi 'ru 's-Sufi fi '!-Edebi '1-Arabi bi Moritanya fi Karney XIII ve XIV el-Hicrf, ı 991.
Abdullah İbnu Hali, el-Fikru'l-Fervidi ve Eseruhufi'n-Nakdi'lArabi, ı 989.
Abdullah Sule, el-Hucac fi '!-Kur 'an min Hi/ali Ehemmi Hasasisihi el-Uslubiyye, 1997.
Abdullah Zerli, Mustafa Abdurrezzak: Hayatuhu ve Asaruhu, ı989.
Abdullatif Ubeyd, el-Mustalahu 'I-F eliahi fi 'l-Biladi 't-Tunisiyye: Mıntakatu Karyetin; Mukarenetun minha fi Cem 'i Elfazi Harfiyyeti ve Vad'iha ve Dırasetuha, 1992.
Abdussamet Zeyd, Mejhumu 'i-Zaman ve Delaletuhu fi 'r-Rivayeti '1-Arabiyyeti '1-Muasıre min Hilali 'n-Nususi 't-Ta/iye: Hadisu İsa b. Hişam, Avdetu 'r-Ruh, Heddese Ebu Hureyre ve Kale, el-Lıssu ve '1-Kilab, 1984.
Ahmed b. Embirik, Uslubu '1-Muvazeneti ve Eseruhu fi 'tTejkiri 'n-Nakdiyyi 'l-Arabi ila 'l-Karni 'r~Rabi 'i '1-Hicrf, ı983.
Ahmed b. Es-Sebti, Mecme' ve Tahkiku 'l-Cüz 'i '1-Evveli fi Divani Mevlud b. Ahmed el-Cevvad, ı982.
452 1 M. Ş. ÇlKAR
Ahmed Belhut, en-Nahvu '!-Medresi fi 'l-Cezair fi Davi Nazariyati 'n-Nahvi '1-Arabi:.fi 'l-Merheleti 's-Seneviyye ve 't-Turi 's-Sa/isi mi..: ne 't-Ta'limi'l-Esasi: Dırasetun Tahliliyye, 1992.
Ahmed Cevat Şi 'ru Mu 'in Besisu beyne 'l-Fenn ve 'l-Mevkif, 1994.
Ahmed el-Buhari eş-Şıtvi, Mesadiru't-Tefsir bi İjrikiyyeti fi'lKarn 8-14, 1996.
Ahmed Münevver, Masrahu Ahmed Rıda: Dırasetun Edebiyyetun Tahliliyyetun Mukarene, 19'89.
Ahmed Semavi, Fennu'r-Redi fi'l-Kitabeti'l-Kısasiyye inde Taha Hüseyn, 1993.
Ahmed Şamiyye, es-Sarfu'l-Arabi ve Vaki'etu Ta'limihi fi'lMerheleti 's-Seneviyye mine 'l-Medreseti 'l-Cezairiyye, 1991.
Ali Ebu Beşir Bessam, Mu 'in Besisu: /fayatuhu ve Şi 'ruhu, 1992.
Ali el-Azizi, Cedeliyetu 'l-Mevt ve '!-Hayat fi Edebi Mahmud elMis'iddi, 1994.
Ali Salih Mevla, en-Nehdatu fi fikri 's-Seyyid Kutub: 'Evaikuha ve Teraiku Tahkikiha, 1996.
Ali Ubeyd, Neş 'etu 'l- 'Ayn fi 'l-Kitabeti 'l-Kasasiyye min Hi/ali Muellifati et-Tayyib Salih, 1994.
Halife ed-Dahili, el-Mebahisu 'l-Luğaviyye .fi 'l-Mecellati 'tTunisiyye min Sene 1930 ila sene 1960, 1996.
Hamdan Hecaci, Hayalu ve Asaru İbn i Zemerk: Şairu '1-Hamr, 1984.
Harnınadi el-Mesudi, el-Hikayetu 'l-Acibetu .fi Rihleti İbn i Batuta, 1987.
Haticetu el-Keşk, Nazariyyetu 'ş-Şi 'r .fi '!-Edebi 'l-Arabiyyi '!Hadis İntilaken min Sene 1947, 1986.
Hiyun Cu, Zeki Necib Mahmud Muellifu Tercumeti Zati .fi Kitabihi: Kıssatu Neft ve Kıssatu Akl, 1987.
Huseyn el-U ri, Tecrubetu 'ş-Şi 'ri 'l-Hurr .fi Tunis Hatta Nihayeti 1968 -Dırasetun Nakdiyye .fi '1-Eşkal ve '1-Medamin, 1996.
Huseyn el-Vad, Tarihu'l-Edeb ve Menahicuha .fi: .Tarihi'lLuğati '1-Arabiyye li Corci Zeydan, Tarihu Adabi '1-Arab li Mustafa Sadık er-Raft 'i, Tarihu '!-Edebi 'l-Arabi li Ahmed Hasan, 1979.
Huseyn es-Sudani, Eseru Ferdinad de Saussure .fi '1-Bahsil'lLuğavi'l-Arabi, 1997.
İbrahim b. Murad, el-Mustalahu'l-E'cemiyyu .fi Kitabi't-Tıbbı ve 's-Saydaliyyeti '1-Arabiyye: Mukarenetun Neinuzeciyye .fi Usulihi ve Menzilihi ve Mevakı.fi'1-Ulema Minhu, 1983. ·
İbrahim el-Usmani, Cedeliyyetu 'l-Vaki' ve 'l-İdolojiyye .fi 'rRivayyeti '1-Arabi bi Hi/ali Ba 'di 'n-Nemazic:eş-Şa 'ir ve ·r-Asije, ·elİsticar ve İ'tiyalu Marzuk ez-Zilzal; Leyletu 's-Senevati'ş-Şi 'r, 1994.
ilham Abdurrezzak el-Basıti, Cedeliyetu 'l-Ubudiyye ve 'l-İ'tinak .fi 'r-Rivayeti '1-Meğaribeti, 1996.