-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 145
Trk Kltr ve Hac Bekta Veli Aratrma Dergisi
TUNCELDE ALEV OCAKLARI
Alev Associations in Tunceli
Vel Saltk1
ZETTuncelinin kltrel ve sosyolojik yaps yeterince
bilinmemektedir. ou kii ve evreler,
Tunceliyi yanl veya eksik bilgilerle tanmaktadrlar.Tunceli; Sarp
ve dalk bir corafyaya sahip olmas nedeniyle bazen mazlumlarn
sna
olurken; bazen de sulularn, kaknlarn sna olmutur.Bu yazda,
Tuncelide yaayan ve sre iinde yaadklar blgedeki egemen kltrn
etkisinde kalarak kimileri Zazalaan(Krmanclaan), kimileri de
Krtleen (Kurmanlaan) Seyyidleri ve mensup olduklar Ocaklar zet
olarak sunuyorum.
Anahtar Kelimeler: Tunceli, Ocak, Alevlik
ABSTRACTWe do not know much about the cultural and sociological
structure of Tunceli. Most of
the people know little or wrong information abour it.Tunceli,
because of its steep and mountainous geography, has become a
shelter for both
guilty and aggrieved people.In this writing, I will present
Seyyids in Tunceli, who become Kurd and Zaza because of
the dominant culture they expose in their region. Key Words:
Tunceli, Association, Alevsm
Tuncelide Yaayan Seyyitler ve Alevi Ocaklar
Hz. Muhammet ve Hz. Alinin soyun-dan gelip, Tuncelide yaayan ve
bazlar tarihi sre iinde yaadklar blgenin ege-men kltrnn etkisinde
kalarak Krtleen (Kurmanlaan) ve bazlarda Zazalaan (Krmanclaan) ok
sayda Seyyitler var. Bu Seyyitlerden bazlarnn Ocak merkezleri
Tuncelide bulunurken; bazlarnn da uzan-tlar Tuncelide
yaamaktadrlar.
Ocak merkezleri Tuncelide bulunan 7 Seyyit soyu var. 5 Seyyit
soyunun ise uzan-tlar Tuncelide bulunmaktadrlar. Bu Seyit-leri z
Brakan Erenler ve Alevi Ocaklar adl kitabmda geni olarak anlattm
iin burada ksa olarak deineceim.
1-Auien OcaAsl ad Seyyit Temiz olan Auien, Sey-
yit Lokman Perendenin torunudur. Piri
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 146
Tuncelide Alevi Ocaklar
Piran, ser eme-i Mridan Pirlerin Piri, Mritlerin gze ba olarak
anlan Seyyit Lokman Perende, 5. kuaktan slam bilgini Ebul Vefann
torunudur. Hoca Ah-met Yesevinin 1166 ylnda vefat etmesin-den sonra
onun okulunun bana gemi, birok Ulu Pire ve Trkmen prensine eitim
vermitir.
Doum ve lm tarihi tam olarak bilin-meyen Auien (Seyit Temiz);
Sar Saltk, Hac Bekta Veli, Muzafereddin Muhammet, Ahmet Faki, Doan
Ata, ryan Hzr.. gibi Ulu Pirlerle Hoca Ahmet Yesevinin okulun-da
okurken, blge 1219 ylnda Mool iga-line urad. Lokman Perende de
ailesi ile bir-likte batya g edip, Erdebile yerleti. 1222 Tarihinde
Erdebilde vefat ettikten sonra, onun ocuklar Seyyit Muhammet ve
Seyyit Mahmut, Anadoluya g ettiler.
Sylenceye gre, Seyit Lokman Peren-de nin torunlar Seyyit Temiz
ve kardei Seyyit Can Harput (Elaz) a gelirler. Har-put beyleri
onlar snamak iin kendilerine bir fi ncan au (zehir) sunarlar.
Seyyit Temiz, auyu iip, bir damlasn harcamadan par-mandan gerisin
geri fi ncana aktr. Kk kardei Seyyit Can da, auyu iip topuun-dan
gerisin geri fi ncana aktr. Ondan sonra bu kardeler ve soylarna Au
enler yada Auanlar denilmi.
Auien kardeler, Elazn Sn kyne yerleirler. Daha sonra 1239-1240
yllarnda Baba shak syanna katldlar. Bu kardeler-den Seyyit Can,
1246 dan sonra (muhtemelen Hac Bektala birlikte) Sulucakarahyke
gitti. Velayetnameye gre Hnkar Hac Bekta Veli onu, Mool komutan
Kavus Hana eli olarak gnderdi. Mool Komutan onu bir dizi snavdan
geirdikten sonra kat-letti.
Seyyit Temizin drt olu oldu. Koca Seyyit, Kse Seyyit, Mir Seyyit
ve Menek Seyyit. Koca Seyyit, babas Seyit Temizle Elazn Sn kynde
yatmaktadr. Koca Seyyitin soyu, Elaz Sn ky, Erzincan Ardost ve
Erzincan-li-Nordan kylerine yerletiler. 13.Yzyln sonlarnda
Saltuklu-lar emikezekde Melkian Beyliini ku-runca, Seyyit Temizin
oullar Kse Seyyit, Mir Seyyit ve Menek Seyyit de Tunceliye gp,
Ulukale kyne yerletiler. Kse Sey-yit ve Mir Seyyit, kyn kuzeyinde
bulunan Karpan dandaki Kozuk yaylasnda yaylada iken vefat ettiler.
Mezarlar Kozuk yaylas-nn bandadr. Oras Au en Yatr ola-rak bilinir.
Yakn tarihe dek oralara yaylaya kanlar tarafndan ziyaret edilip,
zerinde kurbanlar kesilirdi. Daha sonra Seyyit Men-ek Hozatn
Karabakr (Bargni) kyne yerleti. Au enin olu Seyyit Menekin Karabakr
(Bargni) kyndeki trbesi hala yre halk tarafndan nemli bir
ziyaretgah olarak grlp, ziyaret edilmekte ve zerin-de kurbanlar
kesilip mumlar yaklmaktadr. Auien Ocann merkezi de bu ky kabul
edilmektedir.
Au enliler, byk dedeleri Seyyit Ebul Vefadan balayarak
Krtlemilerdi. n-k, Ebul Vefann babas Seyyit Muhammet, Deylem
Devleti yklrken ldrlm, Ebul Vefann annesi Meymune onu embek
bl-gesine karp, Krtlerin arasnda saklam ve bytmt (Saltk, 2006;
s.193). ocuk-luk ve genlik yllar embekli hocas Mu-hammet embekinin
yannda gemiti. Ebul Vefa daha sonra Buharaya gidip Amcas El
Mugazinin kurduu okulda okumu, sonra embeke dnp hocas Muhammetin
elini pp, vefa gsterince; hocas da ona Ebul Vefa adn takmt. Ebul
Vefa ve be kuak sonrasna dein soyu embekte Krtlerin arasnda
kaldlar.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 147
Veli Saltk
Aratrmac Yazar Nejat Birdoana gre Auienlerin Soyaac yledir:
Hz.Ali
mam Hseyin
mam Zeynel Abidin
Seyyit Zeyd
Seyyit Hseyin
Seyyit Ali
Seyyit Muhammet Zahit
Seyyit Muhammet
Seyyit Ebul Vefa
Seyyit Ganim
Seyyit Osman
Seyyit Zeki
Seyyit Salih
Seyyit Osman
Seyyit erafettin
Seyyit Riyani
Seyyit zzettin
Seyyit Lokman Ebul Feyz
Seyyit Mahmut
Seyyit brahim
Seyyit Muhammet
Seyyit Temiz (Birdoan;1992, S.263).
ecerede 2 Osman ismi gemektedir. Bizce bu doru deil. nk
Seyyitlerde bu isim-ler hemen hi bulunmamaktadr. Ayrca aada
verdiimiz Auienlerle ayn soydan gelen Mineyikli Seyyitler soyaacnda
Ebul Vefa, 14.srada iken, bu soyaacnda 9. srada bulu-nuyor ki, bu
doru deil. Seyyit Ebul Vefa, 925 ylnda dodu ve 1017 ylnda ld. Bu
du-rumda Ebul Vefaya dek be isim eksiktir. Yavuz Selim sonras
Osmanl ynetimi Kzlbl (Alevilii) su sayp yasaklad iin, mezhep ve
isim deitirenler olmutur. Bu soyaac, 1566 veya 1759 yllarnda
yenilenip onaylanrken, ok muhtemeldir ki, bu isimler araya
s-ktrlmtr.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 148
Tuncelide Alevi Ocaklar
Yine Seyyit Temiz (Aguien), Yesevi Okulunda Sar Saltk ve Hac
Bekta Veli ile bir-likte okuduuna gre, onlarla ayn kuaktr. Sar
Saltk Hz. Aliden balayarak 22. kua oluturuyor. Keza Hac Bekta Veli
de soy zincirinde 23. kua oluturuyor. O halde Seyyit Temiz de soy
zincirinde 22. veya 23. srda olmaldr.
Mneyik (Zeynel Abidin) Seyyitleri Soyaac
Hz.Ali (599-656)
mam Hseyin (626-680)
mam Zeynel Abidin (655-713)
Seyyit Zeyd (681-740 Emeviler ast.)
Seyyit Hseyin
Seyyit Yahya
Seyyit Hasan el Faki
Seyyit Muhammet Zahid
Seyyit Hseyin
Seyyit Muhammet
Seyyit Ali
Seyyit Zeyd
Muhammet Mncih Kemal Hayati Hamis El Mugazi
Ebul Vefa (925-1017) Ganim
S.Zeki
S.Salih
S.Umman
S.erafettin
S.Riyani
S.zzettin
Seyyit Lokman
S.Muhammet S.Mahmut
S.Temiz S.brahim
Koca Seyyit Kse Seyyit Mir Seyyit Menek Seyit
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 149
Veli Saltk
Auienlerin Tuncelide oturduklar kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES1 Bargni Karabakr Hozat2 Doan
Doan emikezek3 Hdrdam Hdrdam Pertek
2-Baba Mansur Oca
Tunceli-Mazgirt ilesi Muhundu bel-desinde oturan Baba Mansur
evlatlarndan Haydar Doan Dede, szl gelenee daya-narak bize unlar
aktarmt:
Baba Mansur, mam Muhammet Ba-kr n soyundan gelmektedir. Hac
Bekta Veliden 200 yl nce dmanlarndan kap, Anadoluya gelerek bugnk
Muhundunun kuzeyinde bulunan bir maarada bir sre saklanm, daha
sonra gizlendii yerden -kp, bugn Ocak merkezinin bulunduu yere
gelerek, orada bir ev yapmaya balam. Evi yapt srada Musahibi Kurey
Baba onu zi-yarete gelmi. O da musahibini karlamaya knca, yapmakta
olduu duvar da onunla birlikte yrm. O duvar hala Cem evinin i
ksmnda muhafaza ediyoruz.
Hac Bekta Velinin 1231-1232 tarih-lerinde Anadoluya geldii
bilinmektedir. Baba Mansur, ondan 200 yl nce geldii-ne gre, 1030
larda gelmi demektir. Oysa bu tarihlerde Anadoluya Trk g olma-mtr.
Aada yaynlayacam belgede de anlalaca gibi Baba Mansur, 1230larda bu
blgede yaamaktadr.
Baba Mansurun soyundan gelenler, Di-yarbakr Dulkadirli
Devletinden bir tarihsiz ecere almlar. Daha sonra torunlar bu
e-cereyi 2.Mahmut zamannda yenileyip onay-lamlar. Ancak bu belge
bugne dek hibir yerde yaynlanp aa kmad. Varsa da hala
saklanyor.
Aratrmalarmza gre Baba Mansur, Erzurum Saltuklu beyi Seyyit
Muhammet
Saltukun oludur. Takriben 1145 ylnda dodu. Dedesi Saltuklu beyi
zzettin Saltuk, ok sevdii torunu Mansuru, Hoca Ahmet Yesevinin
Trkmenistan Yesi kentinde bu-lunan okuluna gnderdi. Baba Mansur
bura-da Auienin dedesi Seyyit Lokman Peren-de, Abdal Musann dedesi
Seyyit Haydar Gazi, Baba lyasn babas Seyyit Ali, Ahmet Yesevinin
olu Kudbettin Haydar, Kalen-der Velinin babas Seyyit Siyami Faki
gibi erenlerle birlikte okudu. lkesine dnnce dedesi onu 1165 ylnda
Dou Dersimin merkezi olan Mecingert (Mazgirt ilesi) Sancak Beyliine
atand. Seyyit Mansur, Mecingertte uzun sre sancak beylii yap-t.
Sancan ok adilce ynetti. Halk ara-snda ok sevildii iin Baba Mansur
unvanyla anld. Anadolu Seluklu sultan Rknettin Sleyman ah, 1202
ylnda Sal-tuklu Beyliini ortadan kaldrdktan sonra Gcistana bir
sefer dzenledi. Bu seferde Grcistan kraliesi Tamaraya ar bir
ekil-de yenilerek, ok sayda ganimet ve tutsak kaptrp, Erzuruma kat.
Bu tutsaklar ara-snda Mengcek beyi Behram ah da vard. Daha sonra ar
tazminatlar denerek bu tutsaklar kurtarldlar. Seluklu sultan
S-leyman ah, kardei Turul ah Erzuruma vali olarak atayp, Konyaya
dnd. Erzu-rum valisi Turul ah, Grcler karsnda sarslan prejtizini
kurtarmak iin ertesi yl, Mecingert sancak beyi Mansur Saltukun
zerine bir ordu gnderdi. Mansur Saltuk, bu ordu karsnda direnecek
kuvveti olmad iin, Mazgirtin dousunda kalan Muhundu tarafna kap,
talipleri olan adllar, zol-lar ve Hranlar arasnda sakland.
Mecingert kale kitabesinde onun ve atalarnn adlar ya-zldr.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 150
Tuncelide Alevi Ocaklar
Prop. Dr. Osman Turan:
Saltuklu devleti nihayete ermekle bera-ber, son hkmdar Nasrettin
Muhammetin olu Mansurun Mecingert kalesine hakim olduu grlmektedir.
Bu kalede okunma-s zor olan bir kitabede kale sahibi Ebu Mansur bin
Muhammet bin Saltuk bin Ali bin Ebul Kasm eklinde bu hanedann soy
eceresini de meydana koymaktadr diyor
(Turan; 2001,S.37) .
Baba Mansur evlatlarndan Muhundu lu Haydar Doan Dedenin
aktard:
Baba Mansur, dmanlarndan kaarak gelip, Muhundunun kuzeyindeki
maarada bir sre sakland, ortalk durulduktan sonra aa kt eklindeki
szl anlatm ile tari-hi belgeler rtyor (Saltk; 2009,S.140)
Onun soyu olu Veliden oalarak aada vereceimiz kylere
daldlar.
Hz.Ali
.Hseyin
.Zeynel Abidin
.Muhammet Bakr
.Cafer Sadk
.Musa Kazm
. Ali Rza
.Muhammet Taki
mam Naki S.Musa Ara
.Hasan Asker S.Muhammet
Mehdi S.Yahya
S.Cafer
S.Hseyin
S.Ubeydullah
S.Abdulgani
S.Muhammet Buhari
S.Kasm Saltuk
S.Ali Saltuk
S.zzettin Saltuk
S. Muhammet
S.Melik ah Saltuk S.Mansur (Baba Mansur)
S.Sar Saltuk(erif Hzr) Seyyit Veli
Cafer Veyis Ahmet Abbas
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 151
Veli Saltk
Baba Mansurlularn Tuncelide oturduklar kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES1 Fara Akdven Mazgirt 2 Gersinot
Ardl Plmr 3 Goman (Kark) Yaarolu Mazgirt 4 Kavaktepe (Kar.)
Kavaktepe Mazgirt 5 Kayrlar (kar.) Kayrlar Plmr 6 Kurkurik (Kar.)
Aktarla Mazgirt 7 Kupik Gelincik Mazgirt 8 Kuhane (Kar.) Kuhane
Mazgirt 9 Ldek (Kark) Kartutan Mazgirt 10 Muhundu(Kar.) Darkent
Mazgirt 11 ris (kar.) Akkl Mazgirt 12 bek Yeldeen Mazgirt 13
Tahsini (Kar.) Gkekonak Plmr 14 Tilk (Kark) Temrtaht Mazgirt 15
Tokmak Karaolan Mez. Ovack 16 Trmek Aktuluk (Kar.) Merkez
3-Delil Bircan (Berhucan) Oca
Delil Bircan, mam Zeynel Abidinin olu Seyyit Zeyd kolundan
gelmektedir. Ha-len Tunceli-Pertek ilesinde oturan ve De-lil Bircan
soyundan gelen Hseyin Erdoan Dedenin eski yazy bilen bir hocaya
yaptr-d amatrce eviriye gre; Delil Bircann atalarna ilk kez
hicretin 48.ylnda bir ecere verilmi. O ecere hicri 400, miladi 1010
y-lnda eyh Horasani tarafndan Horasanda yenilenmi. Bu ecere daha
sonra Seyyit Abdullah tarafndan dnemin Nakib-ul E-rafl arna
gtrlerek brahim Mekki, Yusuf Dmki ve eyh Hasann tanklnda, katip
Tacettin El Vefani tarafndan kaleme alnm ve eyhler eyhi eyh
madettin Sleyman ve eyh Alaattin tarafndan onaylanmtr. ecerenin
iinden geen ifadeye gre (Cen-giz Han melunu) yznden soy Anadoluya g
etmi.
Orijinal metini grmediimiz ve bir uz-mana evirtemediimiz iin bu
ecereleri eksik bulduumuzu peinen belirtelim. Bel-geye gre:
Bundan sonra zahit olan, abit olan ve rah (yol) sahibi olan
eyhlerin babas Abdul-lah b.Belican b.Muhammet b.Said b.Mundev
b.Salih b.Ered b.Mnde b. shak b. brhim S.A.
Bu hrka eyh madeddin tarafndan ey Delu Belincana; gece gndz be
vakit na-maz klmas; yaratlanlara iyi ilikide bulun-mas; Allahn ve
Resullahn emrettiklerini cemaatine emretmesi; Allahn farz kldk-larn
yerine getirmesi; zekat, r, sadaka, ftr, kurban ve hazinelerden
topladkla-rn muhtalara, miskinlere, yolda kalmlara ve ihtiya
sahiplerine datmas koulu ile giy-dirildi.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 152
Tuncelide Alevi Ocaklar
eyh madettin Sleyman, Delu Belicana bal aadaki Krt cemaatlerine
de vasiyete buluyor:
Aadaki Krt cemaatlerine vasiyettir:
Bu cemaatler, Sultanul Arifi n Horasani huzurunda eyh Delu
Belincana balanmlar. eyh Delu Belican, eyh Sleyman ve eyh Alaattin
tarafndan nimetlendirilmitir. Allahn, Meleklerin ve btn insanlarn
lanetleri onu zenlerin zerine olsun. Bu vasiyete kar gelen her kul
asidir. Her asi Cehennemliktir.
eyh Delu Belicana balanan cemaatler:
1-Melkii Cemaati 15-Esikan 29-Dirimgarian 2-Berekan 16-Keykan
30-Taksvan 3-Evdelan 17-Kimrian 31-Lezan 4-Zafaran 18-Kuniyan
32-Kullimeman 5-Bozukan 19-Butahisi 33-Mukicenan 6-Nirikan
20-Kerikan 34-Dmkiyan 7-Cazikan 21-adiyan 35-Berberiyan 8-Mukan
22-Huubelan 36-Nebedan 9-Eskuban 23-eyhbelan 37-Nuruzan10-ehnevan
24-Ekunyan 38-Verebseban11-Semedan 25-Halikan
39-Zurzanian12-zemenan 26-Buhenan 40-Delipkan13-Menenan
27-Beytan14-Arabi Keseban 28-Buran
Bu airet veya cemaatlerin bir blm hala Tunceli-Erzincan-Bingl
snrlar iinde ya-amaktalar.
Biroklar da bilinmiyor, baka airetlerle btnlemiler.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 153
Veli Saltk
eyh madettin Sleyman tarafndan koullu olarak Delu Berhucana
verilen ecere yledir:
Hz.Al
mam Hseyin
mam Zeynel Abidin
Zeydul Enver
Hasanul Ekber
Zeydin
Muhammet
Muhammet
Zahudul
Abdul Varihinde
Ebul Vefa
brahim el Hrkani
shak Ahmet
Ziyaddin
Allahverdi
Ali
Hasan
Hseyin
Ziyaddin
Allah Kulu Ahmet
Yadigar
Mecnun
Ziyattin Hseyin
Hseyin
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 154
Tuncelide Alevi Ocaklar
Ahmet
Salih
shak
Memduh
Muhammet
Abdullah Berhucan
Ali Hasan Kemal Mecnun
Mevali lyaslar Yelbeyliler a)Mrtkanlar a)Azizler b)Hasa Meliler
b)GencikanlarCucikler smailler Hseyinler c)Keskinler c)Hdrlar d)Ali
lyaslar d)vibeylerMevali e)vikekiler
brahim
Hseyin
Rza
Hasan
Hseyin Erdoan
Haki Kasm Fehruz
Deniz Hasan
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 155
Veli Saltk
Abdullah Berhucan
Ali Hasan Kemal Mecnun
Dervi Mehmetler Hseyinler Rusupiyanlar Babkanlar Cvkanlar
a)Dedegiller a)mam Seyitler (Tercan-Armutlu) b)Alibabagiller
b)Porikanlar c)Balkanlar
Mdrgiller Rehberler
Molla Veliler Hasimamlar S.Hanllar Selikanlar Skanlarb
Kurtkanlar Kelikanlar Abdullahlar Alibabalar bi Hasanlar
(Elbistan) a)Memiraslar a)Gntalar a)Ertemler b)Hsisurlar
b)Durbalar(Kelkit) b)Makallar c)Hesitollar c)Hasan Efendiler(K)
d)Ali Kllar d)Yldrmlar
Bize gre Hseyin Erdoan Dede 45. veya 46. kuakta olmalyd. Bu
soyaacnda eksikler var.
Delil Bircan 30. srada olduuna gre 1400lerin sonlar ile
1500lerin balarnda yaam oluyor. Bu durumda 1220 ylndaki Mool
igalinden sonra Anadoluya gelmi olmas imkanszdr. Mool igalini
yaayan-lar, 21. ve 22. kuaklard.
Yine, yukarda yaynladmz Auien-ler Ocanda ki listelerde Seyyit
Ebul Vefa 14. kuakta yer ald ve babas Muhammet olduu halde; bu
ecerede Ebul Vefa 11. sra-da yer alyor ve babas Abdul Verihinde
olu-yor ki; kesinlikle yanltr.
Ayrca 740 ylnda Emeviler tarafndan Kfe de aslan Seyyit Zeydin
olu var. Bunlardan biri Yahyadr ki; 744 ylnda Horasan Grgan
kentinde asld. Dier olu Seyyit Hseyindir ki; Battal Gazi,
Auien-ler, Mneykliler ve Karacalar onun soyundan gelirler. 3.Olu
Seyyit sadr ki; ran-Gilan
blgesinde kurulan Seyitler Hanedanl (Ali Kiya Devleti) bu koldan
gelirler.
Ksacas Seyyit Zeydin Hasanul Ekber adnda bir olu yoktur.
Delil Bircan Ocana: Mlliler, uhadar-lar, Abbasanlar, Pilvenkler,
Butikanlar, Bo-zukanlar, Kevanlar ve Abdalanlar baldr.
Berhucanlarn Tuncelide oturduklar kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES
1 Baluer (Kar.) Beydam Pertek
2 Erindik (Kark) Yamba Pertek
3 Hurumk (Kar.) Dere Pertek
4 Kazl (Kark) Kazl Pertek
5 Margik (Kar.) Gnbaz Pertek
6 Pilvenk (Kark) Dedeaa Merkez
7 Pohateris(Kar.) Elmaka Pertek
8 enk (Kark) Bakrl Pertek
9 Tanz (Kark) Tozkoparan Pertek
10 Yeniky (Kark Yeniky Pertek
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 156
Tuncelide Alevi Ocaklar
4-Seyyit Cemal (Dervi Cemal) Oca
Seyyit Cemal, Hac Bektai Veli Dergah nda yetimi dervilerden
biridir. Hac Bek-tai Velayet-namesinde ona ilikin unlar
aktarlr:
Hnkar, ahirete gnce, onun halifele-rinin her biri, onun gnderdii
yere gittiler. Yalnz bu yz altm halifeden bu gne dek adlar malum
olanlar anacaz: Cemal Seyyit, Saru smail, Kolu Ak Hacm Sultan,
Resul Baba, Pir Ebi Sultan, Recep Seydi, Sultan Balaeddin, Yahya
Paa, Barak Baba, Ali Baba, Atlas Pus Sultan, Dost-u Huda, H-zr
Samit..
Hnkar, Seyyit Cemali, halifelerinin hepsinden ok severdi. Onu
pek arlard. Bu nedenle halifeler de ona sayg duyar-lard. Hnkar da
bunu buyururdu. ou zaman eliyle srtn svazlayp, Cemalim, Cemalim
derdi. Seyyit Cemal, btn hali-felerin st yannda otururdu.
Bir gn: Acaba Hnkr bize bir yurt gsterir mi? diye dncelere dald.
Hnkara malum oldu:
Cemalim dedi. Bizi varlk yurduna gnder, sonra bir merkep al yola
d. Mer-kebini nerede kurt yerse, orasn sana yurt verdik. Oraya
varr, yurt kurarsn. Senden bir oul gelecek, Akdenize yol edecek
dedi.
Hnkr varlk yurduna gtkten sonra, Habip Emirciyi Hnkarn postuna
oturttu-lar. Seyyit Cemal, Erenlerin szne uyup, bir merkep ald.
Yola revan oldu. Vara vara Altntaa vard. Otlu, sulak, imenlik gzel
bir yerdi. Merkebini ayra sald. Kendisi de uyuyakald. Bir sre sonra
uyannca, bakt ki merkebini kurt yemi. Erenlerin szn ha-trlayp,
oraya yerleti. Orada bir ok kera-
metler gsterdi. Evlendi. Bir olu oldu. Adn Asldoan koydu.
Asldoan, bir zaman sonra Rumeline gemek istedi. Gelibolu boazna
vard. Karya gemek iin kayklar onu kar-ya geirmek istemeyince, o da
denize doru yrd. Deniz nnde yarlp suyu ekiliyor, kara oluyordu.
Kayklar bunu grnce ko-up aman dilediler.
Seyyit Cemal, Altnta blgesinden T-kelcik e geldi. Orada vefat
etti. Mezar ora-dadr.
Seyyit Cemal, takriben 1230 ylnda do-du. Hac Bektai Velinin
vefatndan (1271) sonra, Ktahya Altntaa gitti. Daha sonra Tekelike
yerleti. Evlendi. Takriben 1280 lerde olu Asldoan dnyaya geldi.
Altnta, Ktahyann ilesidir. Ktahya nn gneyinde, Dumlupnarn
kuzeyinde-dir. Hisarck, Ktahyaya baldr. Tavanl ilesinin gney
batsndadr. Tkelcik denen yer ise, bugnk Tavanlya bal bir belde-dir.
Tavanl ile Hisarck arasnda bulunuyor. Yeni ad Tekelciktir. Hisarck
ile Altnta aras, o gnn koullarna gre yaya olarak iki gnlk bir
yoldur.
Dervi Cemalin torunu Seyyit Erdo-an, Balkesir Bigadite yatyor.
Bigadi, Hisarckn batsnda bulunuyor. Yaya olarak Hisarcka iki gnlk
mesafededir. Seyyit Erdoann olu Seyyit smail Erturul, Ya-taan da
yatmaktadr.
Seyyit smail Erturulun torunlar, 1511 ylnda Dalaman blgesinde
balayan ah Kulu ayaklanmasna katldlar. ah Kulu is-yanclar, nce
Ktahya Beylerbeyini yen-diler. Sonara Kayseri Bylerbeyini yendiler.
Daha sonra Kayseri yaknlarndaki ubuk ovasnda Vezir Hadm Ali Paa ile
arptlar.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 157
Veli Saltk
Bu arpmada Ba vezir Hadm Ali Paa da, ahkulu da vuruldular. Ama
bu Trkmenler, 15.000 atl bir gle rana vardlar.
te Dervi Cemalin torunlar da bu ta-rihte Dersimde kaldlar.
Dersim, o tarihler-de Melkianl Saltuklularn elindeydi.
Seyyit smail Erturulun torunlar Dersimde nce Saman yresine
yerleti-ler. Bir blm Hozatn Zankirek (Karaa-vu) kyne yerletiler.
Bir blm de yine Hozatn Akpnar kyne yerletiler. Bir blm de 1600lerin
balarnda Hozatn Dervcemal kyn kurdular.
Dervi Cemal evlatlar, eyh Hasanl airetlerinden Karaballar,
Ferhatlar ve Ko Ua airetlerine dedelik yaptlar. Dervi Cemal
evlatlarnn bir blm halen Eski-ehir Doanayr beldesinde oturmaktalar
ve Eskiehir-Ktahya tarafndaki taliplerine Dedelik yapmaktalar.
Dervi Camelliler, Sar Saltk ve Sar Saltkllar Mrit bilmiler.
2 Ekim 2006 tarihinde ART Televizyo-nunda yaynlanan Prof.Alemdar
Yalnn yapt Alevi Ocaklarn tantan progra-mn ekimleri iin Tunceliye
gittiimizde, Munzur Baba ekimleri iin Ovack ilesine uramtk. 96
Yanda olduunu rendi-im Dervi Cemal evlatlarndan Seyfi Frik Dedeye
urayp, bir sylei yapm ve ken-disi kadar yal curas ile iki deyi
syletmi-tik. Seyfi Frik Dede srarla elimi pmek iste-yince, ekim
ekibimizden kameraman zgr hayretler iinde kalmt. Ankaraya dnnce
Prof. Dr. Alemdar Yaln Hocaya:
Hocam! Veli abim 96 yandaki dedeye elini ptrd deyince, Alemdar
hoca kah-kalarla glp, zgrn aknln gider-mek iin unlar anlatmt:
Veli Hocann mensup olduu Sar Saltk ailesi, Seyit Cemal Ocann
Mrididir. Alevilikte El Ele, El Hakka ular. Veli Hoca ona elini
ptrmeseydi, o diyecekti ki:
Ben ne su iledim, ne gnah iledim ki Pirim bana yz eviriyor,
elini ptrmyor? Gelenekte Pir elini sulu insana ptrmez.
Suni kkenden gelip, bu gelenee yaban-c olan kameraman zgr,
birazck ikna ol-mua benzedi.
Dervi Cemalin bugne dek yaynlan-m bir soy eceresine
raslamadk.
Dervi Camallarn Tuncelide Oturduklar Kyler
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES1 Akpnar Akpnar Hozat 2 A. Urik
(Kar.) Aa Kayaba Pertek 3 Cemolar Balkaynar Hozat 4 Dervicamal
Dervicamal Hozat 5 Phami Alanck Hozat 6 Samanik (Kar.) Ardl Pertek
7 Tanz (Kar.) Tozkoparan Pertek 8 Yukar Urik Yukar Kayaba Pertek 9
Zankirek Karabakr Hozat
5-Kureyan (Mahmut Hayrani) Oca
Seyyit Mahmut Hayrani, Dersim bl-gesinde yaam, daha sonra
Akehire g edip, oraya yerlemitir.
Mahmut Hayrani, Baba shak syan son-ras Dersimde saklanan Hac
Bektai Veli ve dier pirlerle tant ve Hac Bektai Veliye hayran kald.
Anadolu Seluklularnn Moollara yenilip zayf dmelerinden ve ardndan
1246 ylnda Gyasettin Keyhsrev ldkten sonra Hac Bekta Veli ile
birlikte anadoluya geldi.
Seyyit Mahmut, Hac Bekta Veliye hayran kald iin kendisine
Hayrani
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 158
Tuncelide Alevi Ocaklar
takma ad verilmiti. Daha sonra Mevlana ve Seluklularla iliki
kurmu, mezhep deiti-rerek kad olmu ve Akehire yerlemiti.
Saltuknamede Mahmut Hayrani ile ilgili unlar aktarlmaktadr:
..Hac Bekta Ruma geldi. Rumda olanlar onu karladlar. Onu ol yere
ge-tirdiler. Gelip orada karar tuttu. Orada bir ku daha vard.
Seyyit idi. Yedi yldr hay-ran olup, gzn yznden ayrmazd. Ad-na
Seyyit Mahmut Hayrani derlerdi. Krvan ilinde Akyanos (Akehir)
kentinde bir zaviye-de otururdu.
Birgn Sultan Sar Saltuk, Fakih Ahmete geldi. Fakih Ahmet erifi
(Sar Saltuk) g-rnce ayaa kalkt. Ona sayglar gsterip arlad. Rum
lkesinde bulunan Erenleri arp getirdiler. Erenler gelip oturdu-lar.
Hac Bekta bunlara helva piirdi. Ye-yip, hamd olsun diye dualar
ettiler. Sar Saltuktan Velilik gstermesini istediler. Saltuk,
ellerini yere vurunca orada tatl bir su kt. ip ad oldular.
Ahmet erife:
Server! Siz, Mahmut Hayrani ile Mev-lana Celalettine de haber
verin dediniz. Haber saldk gelmediler dedi.
erif, niin gelmediklerini sorunca Ah-met:
Biri aktr, biri hayrandr. Onun iin akl meclisinde cem olamadlar
dedi.
erif, birka gn sonra Erenlerden izin isteyip, Mevlanaya gitti.
Bir ka gn ora-da kaldktan sonra, kalkp Seyyit Mahmut Hayraniye
gitti. Mahmut, Sar Saltuku g-rnce akl bana gelip, onunla syleti.
Sar Saltuk, Mahmuttan tvbe eli alp, drt te-rekli tac Mahmuta
giydirdi.
Saltuknamenin bu anlatmndan da an-lald gibi, Seyyit Mahmut, Sar
Saltuku daha nceden tanyor ve ona sayg duyuyor-du. Akehire gelince,
mezhep deitirmitir. Sar Saltuk onu ikna ediyor. Seyyit Mahmut, tvbe
edip, mezhebine geri dnyor. Bunun zerine Sar Saltuk ona Alevilikte
Drt Kap anlamna gelen drt terekli tac giy-diriyor.
Velayetnamede ise onunla ilgili unlar aktarlmaktadr:
.Akehirde Seyyit Muhammet Hayrani adnda biri vard. Yannda 300
Mevlevi der-vii ile bir gn Hnkar ziyarete gitti. Bir aslana bindi.
Elinde kam yerine bir ylan vard. Bu durum Hnkara bildirildi
Hac Bekta Veli:
Kimdir bir canl varla binmi gelen? Biz cansz varla binelim
dedi.
Kzlca Helvat yaknnda bir Kzl Kaya vard. Hac Bekta Veli bu Kzl
Kayaya bi-nip;
Yr! dedi.
Kaya bir ku biimine girerek yryp, Mahmut Hayraniyi karlad.
Mahmut Hay-rani bunu grnce yaptndan utand,. as-landan yere indi.
Ylan da yere att. Hnkr ona dedi ki:
Canlya herkes binip yrtr. cans-z yrtmekte.
Seyyit Mahmt Hayrani, onun ellerine ka-pand.
Bu anlatmdan da anlalyor ki; Seyyit Mahmut Hayrani, yine sznde
durmamtr. Mevlevi Tarikatna girmitir. Hatta, o veya onun soyu,
Osmanl Nakibul Erafl arnca onayl bir Soyaac (ecere) belgesi de
al-
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 159
Veli Saltk
mtr.
Seyyit Mahmut Hayrani, Akehire yer-letikten sonra orada bir
tekke (okul) am. Bu okulunda ok renci yetimi. Onun ocuklar ve
torunlar da bu okulda okumu, sonradan Osmanlda nemli grevler
alm-lar. rnein Seyyit Mahmut Hayraninin to-runlarndan Muhittin olu
Seyyit Hdr; Fa-tih Sultan Mehmetin stanbula atad ilk kadlardan
biridir. Kad Seyyit Hdr, kardei Seyyit Aliyi Dersim (Tunceli) deki
akraba-larn aratrmak iin oraya gndermi.
Anadolu Seluklu Sultan Alaattin Key-kubat, 1230 yl Austos aynda
Erzincan Yass imende Celalettin Harzemah yen-dikten sonra Mazgirtin
kuzey dousunda yer alan Ban kalesine gitti. O blgedeki airet
liderlerini ve Seyitleri toplayp grmeler yaptktan sonra blgedeki
airetlerin Reh-berliini Dervi Beyaz olu Ali Uyuma; Pirliini de Hac
Kurey olu Seyit Ali ve Baba Mansura verdi.
Mu-Vartonun orik Dervi beyaz evla-d Hzr Alinin evinde kan
Anadolu Sel-uklu Sultan Alaattin Keykubat tarafndan h.628(1230)
ylnda imzalanan belge zetle yledir:
1-Cafer min kabileti Delienler El M-semma skek Da ismi hu Slbs
bil lakab Hrrem Bagan.
Yani; Yksek Slbs dal denilen De-lienler lakapl Hrrem Beyler
kabilesin-den Cafer;
2-Teymur min kabileti Alan El Msem-ma Burkent Budan.
Yani; Budandan Burkentli lakaby-la anlan Alan kabilesinden
Temur;
3-Hsyin min kabileti Ba lyas El M-
semma Hanver
Yani; Han Kentli Ba lyas kabilesin-den Hseyin; (Aratrmac Ali Rza
Eren-ler Ba lyas, Baliyan Aireti olarak vermi. Dorusu Baba lyasllar
olmal-dr. Zazacada Baba szc ksaltlarak ba eklinde ifade
edilmektedir. rnein; Baba Mansur da ksaltlarak Ba Man-sur eklinde
konuulmaktadr.)
4-Muhammet min kabileti Milli El M-semma Bozkr.
Yani; Bozkrl denilen Milli kabilesin-den Muhammet;
5-Abdullah min kabileti zol El Msem-ma Ayak bi lakabi ki
Blk.
Yani; ki Blk lakapl, ayak un-vanl zol kabilesinden Abdullah;
6-Ali min kabileti Haydar El Msemma bi lakabi Karavel
Yani; Karavel lakab ile nl Haydar kabilesinden Ali;
7-Mustafa min kabileti Karsan El M-semma Hanerdik bi lakabi
Saz..
Yani; Dik Haner unvanl, Saz lakapl Karsan kabile-sinden
Mustafa;
8-brahim min kabileti Lal, El Msem-ma Bay-Kara bi lakabi Yrk
Uzun
Yani; Bay Kara unvanl, deer ad Uzun Yrk olan Lal kabilesinden
bra-him;
9-Mahmut min kabileti akr Tahir.
Yani; akr Tahir kabilesinden Mah-mut;
10-Yusuf min kabileti Zor Veliyan El
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 160
Tuncelide Alevi Ocaklar
Msamma Duvar Delen.
Yani; Duvar Delen olarak tannan Zor Veliyan kabilesinden
Yusuf;
11-Muhammet min kabileti Dada Brk El Msemma Bucak.
Yani; Dada Brk kabilesinden Bucakl Mahmut;
12-Abbas min kabileti Merdis El M-semma Kllahi Dik..
Yani; Klah Dik olarak adlandrlan Merdis kabilesinden Abbas;
Ad geen Airetlerin (Oba ve Oymak-larn) Dedelik grevlerini ad
geen airet nderlerinin huzurunda Baba Mansur ve Hac Kurey olu
Aliye; Rehberliini de Dervi Beyaz olu Ali Uyuma verdim.
(Erenler;2006, s.26-27)
Ali Rza Erenler:
Bu ecere, hicri 800(1397) ylnda Os-manl Sultan Orhan Gazi
tarafndan grle-rek, altna yle bir aklama yazlmtr:
Mceddeden hazihi eceretn Fi sema-ne mie vefi vakti lefi ha Badat
Abdullah el Tayip Fi vakti zillulahil slam bi ismihu Sul-tan Orhan
Gazi. Yani Badat halifesi Ab-dullah El Tayip zamannda slam glgesi
altnda bulunduran Orhan Gazi tarafndan bu ecere grlm ve
yenilenmitir.
Daha sonra Ban kalesi kaplcalarna gelen ve kalede Peri suyunu
temaa eden Sultan 4.Murat, Peri suyu zerine pelerini-ni atp binerek
karya geen dervii huzura artp sorar:
Azgn akan K suyunun zerine pele-rinini atarak karya nasl
getin?
Dervi Ali Uyum:
Soydan gelen ilahi bir gtr. Bir ke-ramettir der.
Padiah 4.Murat, Dervi Ali Uyumu kut-layarak yannda getirdii
eceresinin altna:
El malum vel mehur Dervi Beyaz ve-ledi alem Ali Uyum Mukayyedu
fi l ky bil tekiyyeti el mstemi memeliket apak-cur Abi Tahur yazsn
yazp onaylar. Yani; apakur (Bingl) ovasn Dervi Beyaz evlatlarndan
Ali Uyuma vakfettim. Abu Tahur kynde bu Ocak adna halk irad etmek
zere bir tekke ve zaviye amasn buyurdum deyip ecereyi onaylar.
(Eren-ler; 2006, S.27).
ecerenin altna dlen bu not hayalidir. nk:
1-1397 ylnda Orhan Gazi diye bir Os-manl padiah yoktur.
2- Bu tarihlerde Abbasi halifeleri Ba-dat ta oturmuyorlard.
Badatta oturan son Abbasi halifesi, Mool han Hla tara-fndan 1259
ylnda ldrlmt. Hayatta kalan Abbasiler Msra kam ve orada Fatimilerin
glgesinde sembolik bir halife-lik srdrmlerdi ta ki, Yavuz Sultan
Selim 1517 ylnda Kahireyi ele geirip halifelii Osmanlnn uhdesine
alana dek.
Kureyanllara ait olduu sylenen ece-reyi z Brakan Erenle ve Alevi
Ocaklar adl kitabmda yaynladm ama elikiler-le dolu bir seceredir. O
ecerede kendilerini Hac Bekta Veliye balarlar ki bu doru deil.
Kureyanlarn byk atas, yol anla-mnda Hac Bekta Veliye balanp, ondan
el alm olabilirler ancak onun soyundan gel-medikleri kesindir.
Anlalmayan bir dier husus da Dervi
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 161
Veli Saltk
Beyaz ile Hac Kureyin ayn Ocak saylmasdr ki, bizce bu yanltr.
Aksi taktirde yukarda Alaattin Keykubatn onaylad orik eceresinde ad
geen airet ve oymaklarn Reh-berlik ve Pirlii ayn Ocaa verilmezdi.
nk gelenekte bu rnee raslanmyor. Bize gre Dervi Beyaz ile Hac Kurey
Ocaklar ayr Ocaklardr.
Kureyanllarn Tuncelide Oturduklar Kyler
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES
1 Aaenlii (Kar. Aaenlii Plmr
2 Akta Akta Ovack
3 Ambar Ambar Merkez
4 Aa Harik A.Doluca Nazmiye
5 Azge Gneycik Nazmiye
6 Balluca Ballca Nazmiye
7 Baravyoncalk Sarbudak (Kar.) Plmr
8 Bakalecik Bakalecik(Kar.) Plmr
9 alayan (Kar.) alayan Plmr
10 amurek (Kar.) Ilsu Nazmiye
11 anakay S. Aa anak(K.) Mazgirt
12 olahar alkran Merkez
13 ukur ukurky Merkez
14 Dzdan Pnar Merkez
15 Elgazi Elgazi Ovack
16 Gomosr Elmal Mez. Plmr
17 Hako (Kark) Turnayolu Nazmiye
18 Hakis/Malko Bykyurt (Kar.) Nazmiye
19 Halitpnar Halitpnar Ovack
20 Hasum Gzelpnar Nazmiye
21 Havikpah Babaoca Merkez
22 Hodik Yazgeldi Nazmiye
23 Hormek (Kar.) Yakack Nazmiye
24 Hosor Kopuzlar Merkez
25 resi / Yeris Dallbahe Nazmiye
26 Kabun Kklce Mazgirt
27 Kalman (Kar.) Gnlce Nazmiye
28 Keykanlu (Kar.) Keykanl Pertek
29 Krklar (Kark) Krklar Plmr
30 Kincir dam Mez. Plmr
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 162
Tuncelide Alevi Ocaklar
31 Krgen Batman Merkez
32 Lazvan Aslanyurdu Mazgirt
33 Mukuf (Kar.) nveren Plmr
34 Murdafan (Kar.) Kangall Plmr
35 Nt ? Merkez
36 Pagaali Uzuntarla Merkez
37 Panan Bostanl Nazmiye
38 Pozapun Gmemi Merkez
39 Ronak Alack Mez. Merkez
40 Sayrik evrecik Nazmiye
41 Sini Trk (Kar.) Senek Plmr
42 Sumak (Kar.) Sumak Pertek
43 ahverdi (Kar.) ahverdi Ovack
44 Tar (Kar.) Alack Merkez
45 Trmek (Kar.) Aktuluk Merkez
46 Velkan (Kar.) Baylk Merkez
47 Venk (Kar.) Karlar Mez. Merkez
48 Veramin Efeal Plmr
49 Yerisik ? Plmr
50 Yukar anak Y.anak Mazgirt
6-Sar Saltk Oca
Sar Saltuk, Seyyit Muhammet Buharinin 6.kuak torunudur. Muhammet
Buhari, Ni-abur Dergh Piri Seyit Ubeydullahn torunudur. Seyit
Ubeydullahn lmnden sonra Niabur Derghnn bana Hac Bekta Velinin byk
dedesi Seyit Muhammet geince; Muhammetin kardei Seyyit Abdulgani,
oullar Muhammet Buhari ve Abdulaziz ile bir-likte 990l yllarda
Niaburdan Buharaya g etti. Buhara yresinde Ouzlarn byk boylarndan
epniler arasnda Alevi slam yaymaya balad. epniler Alevi slam
benim-seyince, Muhammet Buhari ve kardei Seyit Abdulazizin
talipleri oldular. Seyyit Abdula-ziz ayn zamanda Byk Seluklu
ailesine danmanlk ve retmenlik yapyordu. Aabeyi Muhammet Buhari,
gen yalarda vefat etti. Onun olu Ebul Kasm Saltuk, yetim kald. Ebul
Kasm Saltuk, Seluklu ehzadeleri ile birlikte amcas tarafndan
okutulup bytld. (Saltk; 2004, S.68).
Alp Arslan, Seluklu Sultan olunca, amcas brahim Ynal ve amca olu
Kutalm Beyle taht kavgalarna girdi. Amcas brahimi de amca olu
Kutalm da yenip ldrd. Ancak taht kavgalar yine devam ediyordu ve
Trkmenler giderek Alp Arslandan uzaklayorlard. Onun kurnaz veziri
afi lider Nizaml Mlk, Alp Arslana bir tte bulundu:
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 163
Veli Saltk
Trkmenlerin gvenini kazanp kendi yanna ekmek istiyorsan,
Seyitlerden(Dedelerden) birka kiiyi yanna al ve ordularna komutan
yap.
Alp Arslan bu de uyarak Muhammet Buharinin olu Ebul Kasm Saltk,
Seyit Abdulazizin olu Daniment Gazi, mam Musa Kzm soyundan gelen
Seyit Mengcek Gazi ve Doger Boy beyi Artuk ah ordularna komutan
yapt. (Saltk; 2004, S.55).
Alp Arslan, 1071 ylnda Malazgirtte Bizansllar yenip, Anadoluya
girince; Dou Ana-dolu blgesini, Erzurum bakent olmak zere Ebul Kasm
Saltuka kta olarak verdi. Ebul Kasm Saltuk, 1072 ylnda Dou
Anadoluda ilk Trk beylii olan Saltuklular Beyliini kurdu. ( Saltk;
2004, S.63).
Ebul Kasm Saltuktan sonra, Saltuklularn bana olu Ali Saltuk
geti. Ondan sonra
kardei Emir Gazi Saltuk geti. Emir Gazi Saltukun lmnden sonra,
Saltuklularn ba-na, Ali Saltukun olu zzettin Saltuk geti. zzettin
Saltukun lmnden sonra byk olu Muhammet Saltuk, baa geti. Muhammet
Saltuktan sonra baa olu Melik ah Saltuk geti. Melik ah Saltuk, 1202
ylnda Anadolu Seluklu sultan Rknettin Sleyman ah tarafn-dan
katledildi.
te onun henz 3-4 yanda olan olu erif Hzr ve ailesi, amcas Seyyit
smailin nc-lnde, bir gurup talipleri ile birlikte gelip Hozatn
Averen kyne yerleti.
Sar Saltukun (erif Hzr) soyu yle gelmitir:
Hz.Ali
.Hseyin
.Zeynel Abidin
.Muhammet Bakr
.Cafer Sadk
.Musa Kazm
.Ali Rza
.Muhammet Taki
S.Musa Ara
S.Muhammet (874 ylnda Niabur Dergah piridir.)
S.Yahya
S.Cafer
S.Hseyin
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 164
Tuncelide Alevi Ocaklar
S.Ubeydullah
S.Abdulgani
S.Muhammet Buhari S.Abdulaziz
S.Ebul Kasm Saltuk
S.Ali Saltuk S.Emir Gazi Saltuk
S.zzettin Saltuk
S.Muhammet Saltuk
S.Melik ah Saltuk Mansur (Baba Mansur) S.smail (Abdal
Seyyyit)
Sar Saltuk (erif Hzr)
Amcas Seyyit smail, erif Hzr (Sar Saltuk), nce emikezekte
okuttu. Daha sonra Trkmenistana Hoca Ahmet Yesevinin niversitesine
gnderdi. erif Hzr, Horasana, Mengcek beyi Behram ahn olu
Muzaferettin Muhammet ile birlikte gitti. Orada Hac Bekta Veli,
Sey-yit Temiz (Auien), Hasan Gazi, Seyit Ahmet Faki, Doan Ata, ryan
Hzr.. gibi sonradan ana damga vuran nl Pirlerle okudu. ann en nl
hocas Seyyit Lok-man Perendeden dersler ald. 1219-1220 Yllarnda
Trkmenistan ve Horasan blge-si Moollarn igaline uraynca, yukarda
saydm nl Pirlerle Azarbaycana gelip, Hoy kendinde Abdal Musann
dedesi Hay-dar Gaziye bir sre misfi r olduktan sonra Hozat-Averen
kyne dnd.
erif Hzr (Sar Saltuk), bir taraftan ba-bas Melik ah Saltuk ve
atalar Erzurum beylerinden ald gle, bir taraftan da Hoca Ahmet
Yesevi niversitesinde oku-yup edindii bilgi ve bilinle, Dersim
yre-sinin tannm bir bilgin kiisi oldu. Evlenip ocuk sahibi oldu. Bu
ocuklar: Seyyit b-
rahim, Seyyit smail, Seyyit Sleyman Han ve Seyyit Muhammet
Candr. Sar Saltuk, 1239-1240 yllarndaki Baba shak syanna katld.
syan, Hrstiyan Bizansn Anadolu Seluklularna gnderdii 40.000 kiilik
zrhl ordu yardmyla Krehir-Malya ova-snda bastrlnca, Sar Saltuk, Hac
Bekta Veli, Fakih Ahmet, Seyyit Samut, Seyyit Te-miz, Karadonlu Can
Baba, ryan Hzr, Do-an Ata Seyit oban.. ve daha bir ok eren-leri
yanna alarak Divrii, Kemaliye, emi-kezek zerinden Tunceliye
getirdi. 1243 Y-lnda Anadolu Seluklu sultan 2.Gyasettin Keyhsrev,
Moollara yenik dp zayfl a-ynca; Sar Saltuk, oullar Seyyit smail ile
Seyyit brahimi de yanlarna refakatc ola-rak verip, Hac Bekta Veli,
Muhmut Hay-rani, Doan Ata, Ahmet Faki, ryan Hzr ve dier Pirleri
Anadoluya gnderdi. Hac Bekta Veli ve dier Pirlere refakat olarak
anadoluya gelen Sar Saltukun iki olu, Tunceliye geri dnmediler.
(Sar Saltukun bu ocuklarn ve soyunu, Alevi Trkmen Tarihi ve
Saltuklar adl kitabmda nlatyo-rum).
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 165
Veli Saltk
Saltuknamenin anlattklarna gre Sar Saltuk, Hac Bekta Veli ve
dier pirleri iki kez ziyaret etmi.
Saltuknamede unlar anlatlmaktadr:
Sultan Sar Saltukun bir ak destar vard. Onu Osman Gaziye verdi.
Ve bir asa ile bir hameyil hatm-i musaf (muskalk) balad. Osman onu
amad. Sonra eriften (Sar Saltuk) izin alp evine geldi. Grd ki,
Sultandan mektup gelmi. Osman onu at, okuyamadlar. Bir Danimend
(bilgin) konuk gelmiti. Onu arp, mektubu okuttular. Anlald ki,
Sultan ken-dine name gnderip davet etmi. Buna ok sevindiler. O
musaf da da-nimende okuttular.
Osman, atasn esenledikten sonra atna binip, Sultan Sar Saltk
katna geldi. Sultan Sar Saltuk, ona kuak balad. Beline kl takt.
Sultan Sar Saltuk ona dedi ki:
Sana kendi klcm kuattm.
Beyler otururken bir dervi ieri girdi. Elinde bir tac vard.
Dervi tac hemen Osmana giydirdi. Osman onun elini pt. Dervi:
Berhudar ol, sonun gr ola, arta, eksilmiye dedi.
Osman ona sordu:
Siz kimsiniz?
Dervi:
Rumun bekisi Hac Bekta-i Horasaniyem dedi.
Osman, hemen evliyalar sultannn elini pt. Gidip erifin destarn
bir aaca balayp bayrak yapt. Uur grd.
Saltuknameye devam edelim:
Kutuplar Kutubu Ahmet erife dedi ki:
Server! Siz Mahmud-i Hayrana ve Mevlana Celale de varn dediniz.
Onlar ar-dk, gelmediler.
erif:
Niin gelmediler? diye sorunca,
Ahmet:
Biri aktr, biri hayrandr, onun iin akl meclisinde ceme
gelmediler dedi.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 166
Tuncelide Alevi Ocaklar
erif, bir ka gn sonra izin isteyip, Mevlanaya gitti. Bir sre
orada kaldktan sonra, Muhmud-i Hayraniye vard. Mah-mut onu grnce
akl bana geldi. erifle sohbet etti. erif, Mahmuttan tvbe eli alp,
drt terekli tac, drt yar iin Mahmuta giy-dirdi.
Yllar sonra Sar Saltukun bir daha Hac Bekta Veli ye gittiini
gryoruz:
erif, Malatyyavi Sultanla varp, Bat-tal Gazi olu Aliyi ziyaret
ettiler. Oradan varp, Zeynel Abidin Ocan ziyaret ettiler. Oradan
Sar Saltuk, Malatyaya gitti. Seyyit Gazi Sultann yurtlarn ve evini
ziyaret etti. Atalarnn ruhuna dua etti. Sonra da dnp
Krehire geldi. O kentteki velilerle bulutu. Fakih Ahmet lmt.
Onun kabrini ziyaret etti. Hac Bekta, Ahi Evren, Seyyit Yusuf
Kakari, ryan Baba, Doan Ata ve nice Erenler gelip Sultan Sar
Saltukla syleti-ler( Hayr Rum; Saltukname ).
Sar Saltuk, kimi kaynaklara gre 1264 kimi kaynaklara gre 1280
ylnda Tunceli-Hozat ilesinin kuzeyinde kendi adyla an-lan Sarsaltk
danda yaylada iken vefat etti. Trbesi bu dan eteindedir. Hala yre
halk tarafndan ziyaret edilip, zerinde kur-banlar kesilmektedir.
2000 ylnda trbeye bir de yol yapld. Eskide hayvanlarla veya yaya
olarak gidilirdi. imdilerde ise araba ile gidiliyor.
Onun olu Seyit Sleyman Han, 13.yy. sonlarnda Melkian Beyliini
kurdu.
Sar Saltkn soyu yle devam etti:
Sar Saltuk
brahim smail S.Sleyman Han Muhammet Can
S.Hsamettin Ali
S.Pir Ali Atik
S.Tacettin Yalman
S.2.Melik ah
S.Alaaddin ah
S.Pir Hasan
S.Pir Rstem
Pir Hseyin
Keyhsrev Saltuk (Saman Sancak Beyi)
Seyyit Kasm
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 167
Veli Saltk
Melkian Beyliini; Alevi Trkmen Tarihi ve Saltuklar ve Tuncelide
Airet Oy-mak ve Ocaklar adl kitaplarmda geni olarak anlatyorum.
Kprller dneminde beylikleri ve topraklar elinden alnan
Saltuklular batya srld-ler. Dersim (Tunceli) de kalan Saltuklar;
beylik ve toprak istemeyip, Samandan ayrlarak dedesi Sar Saltukun
ky Averene yerleen Keyhsrev olu Seyit Kasmdan oaldlar. Seyit Kasm,
takriben 1580 ylnda Hozatn kuzeyindeki Averen kyne yerleti. Byk
dedesi Sar Saltuk gibi Dersimde Dedelik yapt. ok sevilip sayld.
Saltuklarn Soyaacnn tamamn Alevi Trkmen Tarihi ve Saltuklar adl
kitabmda verdiim iin burada yeniden vermiyorum. Sadece 1938 Dersim
syannda(!) ldrlen Saltuklarla ilgili blmleri veriyorum.
Keyhsrev (1550-1562 Beylik)
Salih Bey (1552-1590 Beylik) 1.Seyyit Kasm
2.Keyhsrev (1590-1606 Beylik) Seyyit Hdr
1.Seyyit Nesimi
Seyyit smail
2. S. Kasm 1.S.Temmuz
S.Hseyin
2.S.Nesimi S. Ali
S. Mehmet
2. S.Hdr S.Kalender S.Mustafa
S.Hseyin S.Ahmet
S.bi Hdr Yurt (1938)
Hseyin Kalender(l.1938) Mustafa
Ei Esma (l.1938) Ahmet Yurt (Halen Dedelik yapyor)
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 168
Tuncelide Alevi Ocaklar
S.Ali
3.S.Kasm Mlla Hdr smail Nesimi Glo Ahmet
Haydar Saltk(Binba-1938) smail Saltk Kz Neviye (1938) Ei Ane
(1938) Kz Hsniye (1938) Kz Glah (1938)
Binba Haydar Saltkn olu Nihat Saltk, dedesi Dersim 1.Dnem Millet
Vekili Di-yap Aann yannda olduu iin kurtuldu.1973-1977 dneminde CHP
Tunceli Millet Vekili oldu.
41-S.Ali
41.3.S.Kasm M.Hdr(Nakibul Eraf) smail Nesimi Glo Ahmet
Bn.Ba.kr Seyfi Saltk (1938) Kasm 1938) (ehit.B.Ba) Ei Elif (1938
Ei irin (1938) Kz Makbule (1938) Kz. Tlin (1938) Kz Sultan (1938)
O. Kenan (1938) Kz adiye (1938) Olu Hadi (1938) Olu kr (1938)
41-S.Ali
3.S.Kasm M.Hdr(Nakibul Eraf) smail Nesimi Glo Ahmet
Efendi Mustafa Zeki Saltk Hseyin Saltk (1938) (Binba -Dersim
Millet Vekili) Ei Zeynep (1938) Olu Gani (1938) Kz Tlin (1938)
Hseyin Saltk,Karaca kynn muhtar idi. Tunceli Millet Vekili Binba
Mustafa Zeki Saltkn yeeni idi. Ei,olu ve kz ile birlikte 1938 ylnda
ldrldler.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 169
Veli Saltk
41-S.Ali
3.S.Kasm M.Hdr(Nakibul Eraf) smail Nesimi Glo Ahmet
kr Nezir Rza Zeynel (1938) Hasan (1938) E.Torutlu (1938) E.Zhre
(1938) E.Rukiye (1938) K.Zercan (1938) Ol.S. Ali (1938) O.Glabi
(1938) K.Glsm (1938) O.Ahmet (1938) O.Hdr (1938)
Niyazi Fahri Halis
Prof. Dr. Ahmet Saltk Dr.Ali Haydar
Kalecikli Saltuklular
Bu Saltuklularn da soy aacn Alevi Trkmen Tarihi ve Saltuklular
adl kitabmda verdiim iin yeniden ayrntl olarak vermeyeceim. Ancak
1938 yl Dersim syannda(!) ldrlen Saltuklularla balantl olarak
vereceim.
Yukarda aile aile dkmn verdiimiz Otuzdrt (34 CAN) Karaca kynde;
Krkbir (41 CAN) Kalecik kynn mezras olan Segedikde olmak zere
toplam Yetmibe (75 CAN) Saltuklu, 1938 ylnda ldrldler.
Seyyit smail
2. S. Kasm 1.S.Temmuz
Seyyit Nebi
S.Menek
S.Hseyin
1.Seyyit Temmuz
Seyyit Nebi
S.Menek
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 170
Tuncelide Alevi Ocaklar
S.Hseyin
2.S.Temmuz S.smail Mlla Mahmut
S.Veli S.Hasan S.Kali S.Mahmut S.Mehmet
S.Mlla brahim S.Halil S.Mustafa
Meryem (1938) Temmuz Mahmut (1938) Lal Mehmet
Veli Saltk Ei (1938) (Aratrmaz-Yazar)
Kahraman Kasm Hasan
Mahmut (1938) Mafo Tito Bra (1938) Ei Zeynep (1938) Ei Glizar
(1938) Ei Elif (1938) Ei Gll( Yar.Kurtuldu) O.Kahraman(1938)
O.Hseyin (1938) Olu Veli (1938) 4 Kz ( 1938)O.Hasan (1938) Ei Gll
(1938) 4 Olu (1938) K.Rane (1938) O.bi (1938)K.Gle (1938) K.Rukiye
(1938)K.Elif (1938) O.Zeynel (1038) Gel.Rukiye (1938)
Hdr Saltk (Kurtuldu)Kasm Demir (Kurtuldu)
S.Hseyin
2.S.Temmuz S.smail Mlla Mahmut Seyyit Ali Zeynel Saltk
(1938)
Ei Elif (1938)
O.Kalo (1938)
Ve Ei Gle (1938)
K.Zehra (1938)
O.Hseyin (1938)
O. Yusuf (1938)
O.Gl Ali (1938)
O.smail (1938)
O.Kemal (1938)
Haydar Saltk Hasan Saltk
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 171
Veli Saltk
Haydar ve Hasan Saltklar okuduklar iin kurtuldular. Haydar Saltk
MKE Piri fabri-kas mdrln yapt.
Saltuklularn Tuncelide oturduklar kyleri:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES1 Averen (Kar.) Sarsaltk Hozat2
Bornek (Kar.) Altnyzk Merkez3 Dekke Tekeli emikezek4 Ekrek (Kark)
Gzlayr emikezek5 Fndkan Baylk Mez. Merkez6 Gbrge (Kar.) Krkmee
Plmr7 Kalecik (Kark) Kalecik Hozat8 Karaca Karaca Hozat9 Karagedik
(Kar.) Tekeli Mez. emikezek10 He (Kar.) Demirkap Merkez11 smailli
(Kar.) smailli Mazgirt
7-eyh oban Oca
Bu ocan merkezi Tunceli-Mazgirt ile-si smaili kydr. eyh oban,
mam Musa Kzm soyundan gelmektedir.
oban Dede, Mool igali sonras Anadoluya gelip, nce Tuncelinin
Hozat ilesinin Koru kyne yerlemi. Koru ky Sar Saltkn atlarn
yetitirdii hara imi. Sar Saltkn ky olan Averenin karsn-da yer
almaktadr.
Yoksul olan oban Dedeyi Sar Saltk bir sre yannda idare etmi. Sar
Saltk, ayn zamanda oban Dedenin Mrididir.
oban Dede daha sonra Sar Saltkdan destur alarak Mazgirtin smaili
kyne yer-lemi. Burada oalan soyu Tunceli ve Er-zincan kylerine
dalmlar.
Bu soydan gelen Veli Gler, 2007 yl Muharren aynda AKPnin
dzenledii Alevi Alm adl iftar yemeine katlan 8 kiiden biriydi. Bu
nedenle dier Alevi kuru-lu ve Dede Ocaklarnn imeklerini zeri-ne
ekmiti. Hatta Pir Sultan Derneinde bir araya gelen 7 Dede tarafndan
dkn ilan edilmiti.
eyh obanllarn Tuncelide Otur-duklar Kyler
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI
LES
1 smaili smaili Mazgirt2 Rabat (Kark) Rabat Pertek3 Tahsu (Kark)
Gvdeli Pertek4 Tanz (Kark) Tozkoparan Pertek
ve Erzincan kylerinde otururlar.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 172
Tuncelide Alevi Ocaklar
Tuncelide Uzantlar Olan Seyyitler
1-Cell Ali Abbas Oca
Ali Abbaslar, Hz.Alinin olu Ali Ab-bas soyundan gelirler.
Hz.Muhammet ve Hz.Alinin ortak soyundan olamadklar iin Seyit diye
anlmazlar. Ancak Hz.Alinin evlatlar olduklar iin, Aleviler nezdinde
kutsal bir soy olarak anlp, sayg grm-lerdir.
Gazi niversitesi Aratrma Dergisinin 19 saysnda yaynlanan Ali
Abbas Ocana ait belgelere gre Ali Abbasn ilk evlad Ko Haydarolu,
Horasana g etmi. 1219 tarihindeki Mool igalinden sonra Ko Haydarn
torunlar Buhara yresinden Er-debil yresine g edip, Seyyit Ali kyne
yerlemiler.
Ali Abbasn soyndan gelen eyh C-neyd, Seyyit Ali kynden g edip
nce Ardahann Durnik kyne, oradan da g edip Erzincann Kitim kyne
yerlemi.
ah Cneydin soyu Kitimde oalarak Kemah Terkiloh, Ardusi, Srek ve
Sleyman-l kylerine dalm. Bu ocak mensuplarnn bir kolu Plmr Brastik
ve M, Pertek Co-ravan ve Ovack Kedek kyne g etmi. Plmrn M ky daha
sonra Elaza balanm. Kedek ve Coravandaki Ali Ab-baslar, daha sonra
Elaza g etmiler.
Mya yerleen Seyyit Abdullah ve kar-dei Seyyit brahim, hicri
1263, miladi 1846 tarihinde Seyyit Abdullah Dergahndan bir soy
eceresi alp, bu ecereyi ahin Baba Dergah ve Necefdeki mam Ali
Dergahna onaylatmlar.
Bu belgeye gre Coravanl Aireti, Mil-li Aireti, Jirki Aireti,
Gotanl Aireti bu ocan talipleridirler. Yine bu belgeye gre Yamurolu
Cemaati, Grcolu Cemaati, Arzumolu Cemaati, Bender Fakiolu Ce-maati
ve Kozlu Kerimolu Cemaati eyh Ali Abbas Ocana bal cemaatlerdir.
Ad geen belgeye gre Ali Abbasn soyu yledir.
Hz.Ali
Ali Abbas
Ko Haydar
eh Cneyd
eyh Srr
eyh Yamurolu
eh Haydar
eyh Nesimi
eyh Hseyin
eyh Haydar
eyh Cneyd
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 173
Veli Saltk
eyh Ali
eyh Safaverdi
eyh Allahverdi
eyh Mehmet
eyh Hseyin
eyh Boynueri Mehmet
eyh Abbas
eyh brahim
eyh Yusuf
eyh Abdullah eyh brahim (1864)
Bu liste eksiktir. Bu tarihlerde en az 40. kuak olmalyd.
Ali Abbasllarn Tuncelide Oturduklar Kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES1 Brastik Salkmz Plmr2 M M Plmr3
Kedek Koyungl Ovack4 Coravan akrbahe Pertek
2-mam Rzallar OcaOcak merkezi Malatya Ptrgenin y-
kua (Gndeer) kyndedir.Bu ocak mensuplar kendilerine mam
Rzallar derler ki, bu yanltr. nk;mam Rzann tek olu oldu. Bu tek
olu
mam Takidir. mam Takinin de mam Naki ve Musa Ara adnda iki olu
oldu. mam Nakinin olu mam Hasan Asker ve onun olu mam Mehdi
Abbasiler tarafndan or-tadan kaldrld iin bu kol kurudu. mam Rzann
soyu Seyyit Musa Arala srd ki,
onun soyundan Pir lyas, Hac Bekta Veli, Sucaettin Veli, Abdal
Musa, Ali Seydi, K-zl Deli, Sar Saltk, Hseyin Abdal, Hasan Dede
gelmektedirler.
mam Rzallar, bu ad aldna gre on-lar da Seyit Musa Ara kolundan
gelmekte-dirler.
Malatya-Ptrgedeki mam Rzallarn Mritliini Mineyik Dedeleri
yapmakta-drlar.
mam Rzallardan bir kol yakn tarihte gelip, Pertekin Kopnar kyne
yerlemi-ler.
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 174
Tuncelide Alevi Ocaklar
mam Rzallarn Tuncelide oturduklar ky:
S.N. Kyn Eski Ad
Kyn Yeni Ad lesi
1 Kopnar Kopnar Pertek
Ayrca Malatya, Antep, Erzurum, Kars kylerinde otururlar.
3-Koca Haydar (Pir Sultan) Oca
Koca Haydar Oca ve Pir Sultan, z Brakan Erenler ve Alevi Ocaklar
adl ki-tabmda ayrntl olarak anlattm iin bu-rada zet olarak sunacam.
Ocan asl ad Koca Haydar Ocadr. Bu ocak sonradan Pir Sultan Oca
olarak anlmaya balan-m. Bu soydan gelen nl ozan Pir Sultan bir
beyitinde yle der:
Pir Sultan Abdalm destim damendesmim Koca Haydar, neslim
Yemende.
Seyyit Haydarn, Ortaky ile Atmal arasnda bir trbesi var. Yre
kylerinden Gemhu, Arege, Bizmian, Dilli kyleri bu trbeyi ziyaret
ederler.
Bu Ocan bir kolu sonradan Tunceliye gelmiler. Geli tarihleri
bilinmemektedir.
Pir Sultan, takriben 1520lerde Sivas Yl-dzeli ilesinin Banaz
kynde dodu.
Pir Sultan: nsann dini akldr. Akl ol-mayann dini de olmaz der.
Bu grn u dizeleri ile dile getirir:
hlas ile gelen bu yoldan dnmez,Dost olan dostunda ikilik
bilmez.Eri hak grmeyen Hakk da grmez,Gz bakar ama krden saylr.
Onun yannda yetien Hzr, ondan izin alarak stanbula gider.
Medrese de okuyup Osmanlya paa olur. Sivasa vali olarak ata-nr.
1578 Ylnda Lala Mustafa Paa komuta-snda rana sefere kan Osmanl
ordusu, Sivasa geldii srada, II.ah smail, randa
lmt. Bozokda Bayatl bir Trkmen:
ah smail lmedi, ah smail benim diye ortaya kt. Bir ok Alevi
Trkmeni bana toplad. Sivasta mola veren Lala Mustafa Paa; sancak
beyi ah Murat Beye, Bozok Mirlivas erkez Beye buyruklar ve-rip,
sahte ah smail ve adamlarnn hakkn-dan gelinmesini emretti. Youn
arpmalar oldu. Sahte ah smailin komutan Bozoklu Hseyin Bey ile Kse
Yunus Bey ele geiril-diler. Sahte ah smail Malatyaya kat. O civarda
etrafna byk bir g toplad. Pa-diah III.Murat, Malatya Sancak beyine
bir emir gndererek, sahte ah smaile yardm edenlerin katlini
buyurdu. Ferman zetle yledir:
Malatya Beyine Buyruumdur:
Livanza bal zolu, Rivanl, Ekanlu, Solaklu, ah Hseyinli, Soydanl,
Eribkl, Adakl, Koluakl, Bezekli, Cakal, Mihri-manl, Karasazl ve
Kmrl adl airetler, ah smail adnda ortaya kan hayduta as-ker
gnderip, onun adam olduklarn, ile-rinden yakalayp bana gnderdiiniz
Meh-met adl kiinin itirafl ar sonucu renmi bulunuyorum. Onu
zincirleyip size gnderi-yorum. Anlan airetlerden kimler Sahte ah
smaile nezir gnderip yardmda bulunmu-sa size gsterecek. Durumlar aa
kanla-r eriat yasalarna gre asn.
1577- III.MURAT HAN (Bayrak; S ).
Malatya, Adyaman, Antep Osmanl bir-likleri ahn zerine gizli bir
baskn yapa-rak kuvvetlerini dattlar. Sahte ah smail, Frat geip
Urfaya doru kat.
te nl ozan Seyyit Pir Sultan da bu s-ralarda, Osmanlya kar
isyanc iirler yaz-makta idi.
1588 ylnda Sivasa vali olarak atanan Hzr Paa, Pir Sultan Abdal
nce zindana att. Hzr Paa tehditlerle onu korkutmaya alt. Ancak o
ylmayp ah demeye de-
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 175
Veli Saltk
vam etti.
Alevilikten dnd iin Osmanl tara-fndan dllendirilerek Sivasa vali
atanan Hzr Paa, Pir Sultan Abdal da dnmeye zorlamaktadr. Hatta
ondan iir okuma-sn, bunlarda ah szc gemezse, kendisini af edeceini
syler. Pir Sultan, bu dayatmalar karsnda onurunu ayaklar altna
almaz.Pir Sultan, zindanndan karlp, Keibu-lan denen yerde asld.Hzr
Paa, 1578 ylnda Lala Mustafa Paa ile ran seferine katld.1588 Ylnda
Sivas Beylerbeyi oldu.1589 Ylnda Erivan Beylerbeyliine geti-rilip,
Nahivan blgesini ele geirmekle g-revlendirildi.1590 Ylnda ikinci
kez Sivas Beylerbeyi oldu.1591 Ylnda Halep valisi oldu.1596 Ylnda
Grcistan seferine kt.1597 Ylnda devletten uzaklatrld. Fakir-lik
iinde Taun hastalndan ld.Pir Sultanllarn Tuncelide oturduklar
kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES
1 Hacl Hacl Plmr
2 Kayrlar (Kar.) Kayrlar Plmr
Ayrca Sivas, Erzincan kylerinde otururlar.
4-Seyyit Sabun Oca
Bu ocak mensuplar, miladi 1110 ylnda Horasandan gelip, Elazn
Palu lesinin Seydili kyne yerletiler. Seydili ky, Palu yaknnda
Murat rma kysnda bunuyor. Yeil, sulak gzel bir kydr. 1780 Ylnda
Paluya yerleen Nakibendi eyhi eyh Ali ve yandalarnn basklar sonucu,
Seyyit Sabunun soyu, Seydili kyn terk etmek zorunda kalm. Bir blm
daha yukardaki dalk kylere yerleirlerken, bir blm de
Tunceli-Mazgirt ve Pertek ilesinin kyle-rine g etmiler.
Seyit Sabunlularn Anadoluya ilk gelen
dedelerinin Seyyit Salih olduu syleniyor. Ocak Merkezi, Palunun
Tatar kydr. Bu soyun, mam Bakr soyundan geldii ve Seyyit Seyfettine
verilen II.Mahmut tarafn-dan onaylanan bir ecereden anlalmaktadr.
II.Mahmut tarafndan onaylanan soy aac da Tatar kynde bulunan Seyyit
Hdrn elindedir. Ancak ecereyi elde edemediimiz iin
yayn-layamyoruz.
Seyyit Sabun Oca, bir Rehber (yol gs-teren) ocadr.
Seyit Sabunlularn Tuncelide oturduk lar kyler:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES
1 smaili smaili Mazgirt
2 Rabat (Kark) Rabat Pertek
3 Tahsu(Kark) Gvdeli Pertek
5-eyh Ahmet Dede Oca
eyh Ahmet Dede, Horasan erenlerinden olup, Elazn Baskil lesi eyh
Hasan k-ynde yatmaktadr.
eyh Ahmetin mezar ta sonradan yeni-lenip yazlm ancak bir dizi
yanllar yapl-mtr. Mezar Tanda:
Pir-i Piran, Seremey-i Mridan Hoca Ahmet Yesevi D.1103-.1163
yazl-maktadr.
Hz.Ali olu Celal Abbas neslinden Hoca Ahmet Yesevi D.1103-.1166
yazs bulunmaktadr.
1-Hoca Ahmet Yesevi, Celal Ali Abbas soyundan gelmeyip, Muhammet
Hanifi so-yundan gelmektedir.
2-Mezar tandaki doum ve lm tarih-leri Trkistan Yesi kentinde
yatan Hoca Ah-met Yesevinin doum ve lm tarihleridir.
3-Baskilin eyh Hasan kynde yatan Seyyit Ahmettir.
Seyyit Ahmet ve kardei Seyyit Hasan
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 176
Tuncelide Alevi Ocaklar
z Brakan Erenle ve Alevi Ocaklar adl kitabmda etrafl ca anlattm
iin burada zet olarak anlatacam.
Seyyit Ahmet ve kardei Seyyit Hasan, Aratrmac smail Onarlnn
yaynlad bir belgeye gre, 1186 ylnda Isfahan Emiri Abdullah
Horasanini den bir yol izinnamesi alarak yola kp, Irak zerinden
Anadoluya geliyor ve Malatya ile Elaz arasnda bulu-nan Frat
kysndaki Baskilin eyh Hasan kyne yerleiyorlar. Bu zinname
yledir:
12 mamn anl evlatlarndan olan eyh Hasann getii blgelerdeki
sultan, vezir, emir, byk efendiler, slam kadlar ve onlarn hadmlar;
her ehirde ve kyde, za-viye ve tekkelerde; Arabn, Trkn, Acemin,
Deylem-linin, Krdn ve Haiminin hasl devlet erbab, gelip mracaat
edeceklere ilgi gsterip hediyeler ikram ve nimetler-den hissedar
edip koruyarak, bugne kadar imdada yetiip onlar muhafaza etsinler
demektedir(Onarl; Say-21).
Seyyit Ahmet Dede, Alaattin Keykubatn ablas Gevher Hatunla
evlendi. Alaattin Keykubat, aabeyi zzettin ile girdii taht
kavgasnda yenik dnce, bu blgedeki Minar kalesinde zindana atld. Ona
7 yl boyunca ablas ve enitesi Seyyit Ahmet baktlar.
Alaattin Keykubat tahta getikten son-ra, ablasnn kayn biraderi
Seyyit Hasan (eyh Hasan) yanna alp komutan yapt. Alanya kalesini
ele geirdii srada eyh Hasanda yannda idi. Daha sonra Esettin Ayaz,
avl ve eyh Hasan douya gnde-rip, Frat havzasn ele geirdi. eyh
Hasan, Arapkirin alnmasnda baarlar gsterdii iin, Arapkirin gelirini
ona verdi. eyh Ha-san, Arapkirin Onar kyne yerleti. Trbe-si Onar
kyndedir.
eyh Hasan ve aabeyi eyh Ahmet, Ba-yat Boyu Trkmenlerine
Pirlik(Dedelik) yap-tlar. ah Hasann ve aabeyi ah Ahmetin soyundan
bir kol Tunceliye g etmi. l merkezinde ve deiik kylerde
otururlar.
ah Ahmet-ah Hasanllarn Tuncelide oturduklar ky:
S.N. KYN ESK ADI KYN YEN ADI LES
1 Aynige (Kar.) Akdik Plmr
Ayrca Elaz- Erzincan-Malatya kylerinde otururlar.
Tuncelide bu Ocaklardan baka bir ok Trbe ve Yatrlar vardr ki,
bunlarn bazla-r Ocak zannedilmektedirler. rnein, Gr-gr Baba, Er
Mustafa, Tzk Baba, Munzur Baba, Kzl Deli, Masum Pak, Sultan Hdr..
gibi. Bu Yatr ve Trbeleri ileride ayr bir yaz konusu yapacaz.
Kaynaklar:1-Bayrak Mehmet; 1986-Pir Sultan Abdal-stanbul
2-Birdoan Nejat;1992; Anadolu ve Balkanlarda Alevi
Yerleimi-stanbul
3-Erenler Ali Rza; 2006; Karerli Mehmet Efendinin
Anlar-stanbul
4-Hac Bekta Veli Aratrma Dergileri-Ankara
5-Tarih-i Alem
6-Onarl smail; Yol Bilim, Kltr, Aratrma Dergisi
say 21.
7-Prop.Turan Osman; 2001; Dou Anadolu Trk Dev-
letleri Tarihi -stanbul
8-Prof. Smer Faruk; 1999 TTK Yayn-Safevi Devleti-
nin Kuruluunda Anadlu Trklerinin Rol-Ankara
9-Prof. Smer Faruk; 1998 TTK Yayn- Dou
Anadolude Trk Beylikleri -Ankara
10-Prof. nal Mehmet Ali 1999-TTK Yayn-16.Yz-
ylda emikezek Sanca-Ankara
11-Rum Ebul Hayr; Saltukname.Kltr Bakanl
Yayn-Ankara
12-Saltk Veli; 2004; Alevi Trkmen Tarihi ve
Saltuklular-Ankara.
13-Saltk Veli; 2004; z Brakan Erenler ve Alevi Ocak-
lar- Ankara
14. Veli Saltk 2009; Tunceride Airet Oymak ve
Ocaklar. Ankara
Dipnotlar:1.Vel Saltk / Aratrmac Yazar
-
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 177
DZELTME
Aratrma dergimizin 2009/Gz Say 51de yaynlanan Yetitii Ortam ve
Yetitiren Unsurlar Inda Mzik Yn le Ak Veysel konulu yazsnda, Yrd.
Do. Dr. Armaan CO-KUN ELnin kimlii ile ilgili verilen bilgi
yanllkla Gazi ni-versitesi Gazi Eitim Fakltesi Mzik Eitimi Blm
retim yesi olarak verilmitir. Kendisi Gazi niversitesi Fen-Edebiyat
Fakltesi Trk Halk Bilimi Blm retim yesidir.
/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict >
/JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false
/CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300
/GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true
/GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300
/GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2
/GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true
/GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true
/GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict >
/GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict >
/JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false
/CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200
/MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true
/MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200
/MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000
/EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode
/MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None
] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false
/PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000
0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true
/PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ]
/PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier ()
/PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped
/False
/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe)
(Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false
/GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks
false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false
/IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings
/Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ]
/PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing
true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling
/UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>>
setdistillerparams> setpagedevice