-
TRKYENN DN VE BUGN
Sunan: Ylmaz zde e-mail:[email protected]
Kimya Mhendisi
NSZ
Bu seminerin amac Trkiyeyi bir lde tantmaktr. Bylesine geni bir
konu hep eksik kalr ve yeterince anlatlamaz. Dier konular belki
birileri baka zamanlarda anlatrlar. kinci vatan Avustralyada,
Anavatana 20,000 km uzakta olunca ve yllar da gemeye balaynca
lkemize ynelik hayallerin bile yava yava ortadan kalktn ve giderek
olumsuz dncelerin
gelimeye baladn burada baz yurttalarmzda gzlemledim. Bu zcyd.
Burada doan ve yetien genlerimiz de lkelerini bilmeli. Tekrar daha
ok tanmak ve sevmek dileiyle
FEODALZM
Feodalizm her trl kararn bir kii tarafndan verildii , topran ve
dier
retim aralarnn sahibinin ayn kii olduu toplum dzenidir. Osmanlda
da 1839 Tanzimat Fermanna kadar btn topraklarn sahibi Padiahtr ve
bu tarihten sonra mlk edinme ve miras hakk tannmtr. Feodal kiiler
aadaki nvanlar ve benzerlerini alyorlard:
KRAL MPARATOR PADAH SULTAN
-
PRENS DK BARON DEREBEY EYH
FRANSIZ HTLAL - 1789
Fransada 1789da bir halk ayaklanmasyla feodalizm yklm yerine
yeni rejim olarak Cumhuriyet kurulmutur. Bu ihtilalden hemen hemen
btn lkeler etkilenmi ve zamanla kendi feodalizmlerini tasfiye
etmilerdir. Bugn hala baz feodal lkeler ve feodalizm kalntlar
vardr.
Fransz htilalinin Sonular :
Hrriyet Adalet Demokrasi Milliyetilik nsan Haklar Eitlik
Krallarn (Monarinin) Yklmas Egemenliin Halka Ait Olmas
Cumhuriyeti kuran kadrolar Fransz htilalinden
etkilenmilerdir.
Cumhuriyet 1923te kurulduunda Trkiyenin durumu :
1. Topraklarnn 2/3 sava alanlar olmu, yanm ve yklmtr. 2.
Nfusunun 1/5ini (3 milyon) yitirmi idi. lkede retmen, doktor,
mhendis, hukuku, mimar, sanat, duvarc, marangoz, demirci,
ayakkabc, terzi, esnaf v.b. kalmamt.
3. Hastane yok Okul yok
-
Liman yok Yol yok Fabrika yok
4. Nfusun ou kylerde (% 83.8) geri kalan (% 16.2) ehirlerde
yayordu
OSMANLI DEVLETNN KTSAD MRASI
Sanayileememe Uzun sren savalar Nfus yetersizlii Alt yap
eksiklii Bolanmalar Yabanc sermaye yatrmlarnn zararlar
GER KALMI LKELER VE GELM LKELER FARKI
Geri kalm lkeler genelde sanayileememi, nfusunun byk blm tarmda
alan lkelerdir.Yoksul lkelerdir.Kentleme oran dktr.Kii
bana milli gelir ounlukla 2000 dolarn altndadr.Eitim, salk
hizmetleri, beslenme imkanlar, barnma hizmetleri yetersizdir.Yurt
ii ve yurtd g fazladr.Bebek ve ocuk lmleri fazla, ortalama yaam
sresi ksadr.Demokrasisi kstldr ve zgrlkler fazla gelimemitir.
Gelime ile birlikte lke sanayilemekte, tarm nfusu azalmakta ve
kentleme hzlanmaktadr.lkenin gelimesine bal olarak kentlerde
hastane, okul, konut imkan fazlalamtr.Zengin lkelerdir.Ortalama
yaam sresi artmtr.Genel olarak gelimi lkelerde daha fazla
demokrasi, zgrlkler ve gelimi adalet sistemi grlmektedir.stisnalar
da olmutur.Nfusun byk ounluu sanayi (industry) ve hizmet
(services)
sektrlerinde almaktadr.Tarmda (agriculture) alan nfus oran az
olsa
dahi retimi fazladr.
-
Son 30-40 ylda fabrika otomasyonunda olan gelimeler fabrikalarda
alan byk nfusun hizmet sektrne ve ticarete kaymasna veya isizlie
yol amtr.Artk 1000 kiilik bir fabrikann retimi 50 kii ile
yaplabilmektedir.
MATBAANIN CADI
1450 Ylnda Matbaa GUTENBERG tarafndan icad edildi. 1726 Ylnda
Osmanldaki ilk matbaa BRAHM MTEFERRKA tarafndan kuruldu. Yaklak 300
yl sonra . Matbaann Trkiyeye yaklak 300 sene sonra gelmesi,
bilginin ve buna bal olarak teknolojinin ve sosyo-ekonomik
gelimenin ge gelmesine neden olmutur. Uzun yllar Batdan geri
kalmamzn bir nedeni de budur.
SANAY
Cumhuriyet kurulduunda fabrika byklnde sadece iki kuruluumuz
vard:
stanbul Hali Tersanesi stanbul Cibali Sigara Fabrikas
Geri kalan ise kk iletme ve atelyeler halinde gda, dokuma, sabun
gibi retim birimleri idiler.
TARIM
1923de yeni Trkiye kurulduunda karasaban ve elle yaplan ilkel
tarm biimi vard. Tarmda topraa gerekli olan gbre ve tarm ilac yoktu
Kylerde tezek ile snma, yemek piirme, gaz ya ile aydnlanma vard.
ehirlerde ve kylerde nemli oranda insanlarn ayakkabs yoktu,
giyecekleri ise eski idi.
-
1923-1938 CUMHURYETN LK 15 YILI (ATATRK DNEM)
zmir iktisat kongresine her kesimden insanlar katlmtr. Kyller,
iiler, esnaf, tccar, brokratlar gibi. Atatrk de bu kongreyi
izlemitir. Kongre kararlar Cumhuriyet kurulduktan sonra hkmet
tarafndan uygulanmtr.
ZMR KTSAT KONGRES (ubat-Mart 1923) KARARLARI:
Yerli retimin gelitirilmesine allacaktr. Lks ithalattan
kanlacaktr. Ekonomik gelimeye katks olmak kouluyla yabanc
sermayeye
izin verilecektir. Reji idare ve ynetimi kaldrlacaktr. Ttn tarm
ve ticareti serbest olacaktr. Aar kaldrlacaktr. Temett vergisi
gelir vergisine dntrlecektir. Koruyucu gmrk tarifeleri kabul
edilecektir. 1913 Tevik-i Sanayi Kanunu gnn ihtiyalarna gore
yenilenecektir. Trk limanlarnda kabotaj hakk savunulacaktr.
ilerin alma saatleri dzenlenecek ve sendika hakk
tannacaktr.
HEDEF SYAS BAIMSIZLIIMIZI EKONOMK BAIMSIZLIIMIZLA
TALANDIRMAKTIR.
BAIMSIZLIK lkenin baka lkelerin boyunduruu altna girmemesi
ve
smrlmemesi iin, kalknmann ve refahn srdrlebilmesi iin ve zgr
bireyler olarak yaamak iin gereklidir.
-
Ekonomik ve siyasi bamszlk bir btndr.Ekonomik bamszlk
olmadan
siyasi bamszlk olamaz.Milli sanayi , tarm ve hizmet sektrlerinin
kurulup korunmas zorunludur.
Ayrca Trkiye Cumhuriyeti Devleti Osmanlnn yabanc lkelere olan
85
milyon altn lira borcu faiziyle 107 milyon altn lira olarak
yklenmi ve demitir.
ATATRK DNEMNDE YAPILAN LER :
1920 Anadolu Ajans
1923
Ankara Hukuk Okulu kuruldu Harp Okulu kuruldu Trkiye eker
Fabrikalar Uak Terakki Ziraat T.A.. Trkiye Turing ve Otomobil
Kurumu
1924
Trkiye Cumhuriyetinin ilk anayasas kabul edilmitir. Trk Kadnlar
Birlii kuruldu. stanbul Darlfnunu (stanbul niversitesi) kuruldu.
Ankara, Erzurum, Diyarbakr ve Sivas Numune hastaneleri kuruldu.
Haydarpaa Liman, Haydarpaa-Ankara, Eskiehir-Konya,Arifiye-
Adapazar demiryollar yabanclardan satn alnd (milliletirildi).
Glck Tersanesi Devlet Demir Yollar T.C.Ziraat Bankas A.. Trkiye
Bankas Cumhurbakanl Orkestras
-
Trkiye Ttncler Bankas Anadolu Sigorta Bursa Karacabey Haras
Topkap Saray Mzesi Cumhuriyet Gazetesi
1925
Trk Hava Kurumu stanbul Liman leri nhisar Ttn Rejisi
milliletirildi. Eski Eserler ve Mzeler Genel Mdrl stanbul ve Trakya
eker Fabrikalar T.A.. Gazi Orman iftlii Eskiehir Cer Atelyeleri
Sanayi ve Maadin Bankas Adana Mensucat Fabrikas Adana ve Bergama
Mzeleri ocuk Esirgeme Kurumu
1926
Eskiehir Uak Bakm letmesi Alpullu eker Fabrikas stanbulda inaat
demiri reten ilk haddehane Tarm Sat Kooperatifleri ve Birlikleri
Amasya, Sinop, Tokat Mzeleri Kayseri Uak ve Motor Fabrikas Bakrky
imento Fabrikas Uak eker Fabrikas Devlet statistik Enstits
1927
Gazi retmen Okulu ve Enstits Hi okumamlar iin Halk Derslikleri
ald Bnyan Dokuma Fabrikas
-
Demiryollar ve Limanlar Genel Mdrl Ankara-Kayseri demiryolu
Emlak ve Eytam Bankas Samsun-Havza-Amasya demiryollar Bursa
Dokumaclk Fabrikas Eskiehir Bankas Ankara Arkeoloji Mzesi ve Sivas
Mzesi Ky retmen Okullar zmir Mzesi
1928
Yeni harflerin kabul (latin alfabesi) ile Millet Mektepleri ald
Anadolu Demiryolu irketinin milliletirilmesi Ankara imento Fabrikas
Refik Saydam Hfzshha Enstits Trk Eitim Dernei stanbul Bomontide Trk
Mensucat Fabrikas Amasya-Zile demiryolu Malatya Elektrik Santral
Ktahya-Tavanl demiryolu stanbulda skdar, Balarba ve Kskl tramvay
hatlar tesisi Ankara Palas Oteli Gaziantep Mensucat Fabrikas
1929
Paabahe Rak ve spirto Fabrikas Mersin-Adana demiryollarnn
milliletirilmesi Haydarpaa Limannn milliletirilmesi Ktahya-Emirler,
Fevzipaa-Glba demiryollar
1930
Ankara-Sivas demiryolu Mecidiyeky Likr ve Kanyak Fabrikas Ankara
Yksek Ziraat Enstits
-
Kayseri-arkla demiryolu Ankara Etnorafya Mzesi
1931
Bursa-Mudanya demiryolunun milliletirilmesi Glba-Malatya
demiryolu Blge Sanat Okullarnn kurulmas Tekel Genel Mdrl T.C.
Merkez Bankas Trk Tarih Kurumu
1932
Devlet Sanayi Ofisi Samsun-Sivas Demiryolu Diyarbakr Tekel Rak
fabrikas zmir Rhtm letmesinin milliletirilmesi Trkiye Sanayi Kredi
Bankas Ktahya -Balkesir demiryolu Ulukla Nide demiryolu Halkevleri
Trk Dil Kurumu
1933
Eskiehir eker Fabrikas Smerbank Beykoz Deri ve Kundura Fabrikas
Adana -Fevzipaa demiryolu Ulukla-Kayseri demiryolu ller Bankas
Zonguldak Yatrm Bankas Kayseri Milli ktisat Bankas Samsun-aramba
demiryolunun milliletirilmesi Halk Bankas
1934
-
Bandrma-Menemen-Manisa demiryolunun milliletirilmesi Keiborlu
Kkrt Fabrikas Turhal eker Fabrikas Isparta Glya Fabrikas zmir-Afyon
demiryolunun milliletirilmesi Smerbank Bakrky Bez Fabrikas Bursa
Sttozu Fabrikas Zonguldak Kmr Ykama Fabrikas
1935
Tarm Kredi Kooperatifleri kuruldu Aydn demiryollar
milliletirildi Amortisman Sand Maden Tetkik ve Aratrma Enstits
(MTA) Etibank Etimaden Trkiye eker Fabrikalar A.. Trkkuu stanbul
Rhtm irketinin milliletirilmesi Ankara Troleybs Hatt
Fevzipaa-Ergani-Diyarbakr demiryollar Paabahe ie ve Cam Fabrikas
Elektrik leri Etd daresi Zonguldak Trk Antrasit daresi
Afyon-Isparta demiryolu Smerbank Kayseri Dokuma Fabrikas Ankara
Mamak Gaz Maskesi Fabrikas Ayasofya Mzesi, Dil ve Tarih-Corafya
Fakltesi
1936
Ankara ubuk Baraj Ankara Devlet Konservatuar
-
Edirne-Sirkeci ark Demiryollarnn milliletirilmesi stanbul
Haydarpaa Numune Hastanesi Smerbank Malatya plik ve Bez Fabrikas
zmit Kat ve Karton Fabrikas (SEKA) Elaz ark Kromlar letmesi zmir
Enternasyonal Fuar zmir Havagaz irketinin milliletirilmesi stanbul
Telefon irketinin milliletirilmesi
1937
Karabk Demir-elik Fabrikas Zirai Kombinalar Smerbank Konya
Erelisi Dokuma Fabrikas Kozlu Kmr letmelerinin milliletirilmesi
atalaaz-Zonguldak demiryolu stanbul Resim Heykel Mzesi Ankara Bira
Fabrikas Toprakkale-skenderun demiryolunun milliletirilmesi Ankara
Motorlu Teyyarecilik Okulu Urfa Ceylanpnar Devlet retme iftlii
Smerbank Nazilli Basma Fabrikas Denizbank stanbul-Trakya
demiryollarnn milliletirilmesi Diyarbakr- Cizre demiryolu Yozgat
Termoelektrik Santral
1938
Gemlik Suni pek Fabrikas zmir Telefon irketinin milliletirilmesi
Ankara Radyoevi Divrii Demir Madenleri
-
Bursa Merinos Fabrikas Devlet Havayollar Genel Mdrl Eskiehir
spirto Fabrikas Murgul Bakr letmelerinin milliletirilmesi Devlet
Havayollar Genel Mdrl stanbul Elektrik irketinin milliletirilmesi
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Sivas-Erzincan demiryolu
Fiskobirlik
TARIMDAK GELMELER
Kylden alnan ar vergiler kaldrld. Kylnn rnn gelitirme, koruma ve
bilgisini arttrmak iin Ziraat
Bankas, Tarm Kredi Kooperatifleri, Zirai Donatm Kurumu, Toprak
Mahsulleri Ofisi ve Yksek Ziraat Enstits kuruldu.
Hayvancl gelitirmek amacyla Bursa Karacabey ve Urfa Ceylanpnar
iftlikleri kuruldu.
1925de kabul edilen bir kanunla topraksz kylye ve yeni gelen
gmenlere 3,7 milyon dnm devlet arazisi datlmtr.
SANAY DEVRM
Sanayi yatrmlarnda halkn acil ihtiyalarn karlamak ve hzl kalknma
iin
gerekli fabrikalar kurmak ncelikli olmutur.Bu amala aadaki
tesisler ivedi olarak kurulmutur:
Dokuma fabrikalar, Smerbank Beykoz Ayakkab Fabrikas, eker
Fabrikalar, Tekel Genel Mdrl (ttn,tuz,alkol), Karabk Demir-elik
Fabrikas, imento Fabrikalar, inaat demiri haddehanesi, madenleri
ileme fabrikalar (demir, bakr, krom, kkrt, kmr), Paabahe Cam
Fabrikas, Eskiehir Cer Atlyeleri (sava topu kamas, tren lokomotifi,
lokomotif kazan, vagon, ray retimi), Kayseri Uak ve Motor
Fabrikalar (1939a kadar Junkers marka 200 uak retmitir), SEKA
Selloz ve Kat Fabrikas, Glck Tersanesi (sava gemileri imalat).
-
ALT YAPI DEVRMLER
1950lere kadar otomobillerin seri retimi olmad iin ulam daha ok
demiryolu ile idi.Bu dnemde demiryollarnn uzunluu 11,000 kmye
ulamtr.
Posta, telgraf Limanlar Havayollar Elektrik santralleri Elektrik
datm iletmeleri Barajlar (Ankara ubuk Baraj) Tramvay ve troleybs
hatlar Anadolu Ajans Ankara Radyoevi
MLLLETRMELER
Demiryollar, limanlar, havagaz, telefon ve ttn rejisi yabanclarn
elindeydi. Bunlarn paras verilerek yabanclardan satn alnmtr.
Ttn rejisi ilgintir.Krm savandan doan Osmanl borlarnn
denmesi
iin alacakl lkeler Reji irketi kurmulardr.Bunlar lkenin ttn, tuz
ve ikisine el koydular.Kyl Rejiden izinsiz kendi iecei ttn dahi
saklayamazd.Kyl ttn Rejiye 3 kurua verir,10 kurua ondan
alrd.Rejinin silahl korucular vard ve bunlarn VURMA yetkisi
vard.Bu
kolcularn 20,000in zerinde Osmanl kylsn ldrd yazlr.
ETM DEVRM (1924te balad)
Medreseler kapatld Okullar laikletirildi Uzmanlar arlp eitim
planland retmen okullar arttrld retim birletirildi (tek tip okul
dzeni, kz-erkek birlikte eitim) Eitimin niteliini deitirme
(Cumhuriyet ilkeleri dorultusunda
eitim)
-
Eitimi kalknmaya katma (retici eitime arlk) Frsat ve imkan
eitlii 1927de hi okumamlar iin Halk Derslikleri ald 1928de yeni
harflerin kabul ile Millet Mektepleri ald. Kylerde 12-45, kentlerde
16-45 yalar arasndaki herkesin okuma
yazma belgesi almas zorunlu klnmtr. 1923 -Ankara Hukuk Okulu ald
1923-Harp Okulu ald 1924-stanbul niversitesi kuruldu 1927-Gazi
retmen Okulu ald Ky retmen Okullar ald Blge Sanat Okullar ald
SALIKTA DEVRM
Salk personelinin yetitirilmesi Merkezden kylere doru bir
yaplanma tesisi Koruyucu salk hizmetlerinin yaygnlatrlmas Ankara,
Erzurum, Diyarbakr, Sivas ve stanbulda (Haydarpaa)
Numune hastaneleri ald.Bunlar hekimliin btn uzmanlk dallarn
iinde barndryordu. Refik Saydam Hfz Shha Enstits kuruldu (ila,
gda kontrolu, alarn
hazrlanmas ve yaplmas)
KLTR VE SANATTA YAPILANLAR
Trk Tarih Kurumu Trk Dil Kurumu Ankara Konservatuar (opera,
bale, tiyatro, mzik enstrmanlar ve ses
sanatlar iin) Cumhurbakanl Senfoni Orkestras Halkevleri (4000
ube.Edebiyat, tiyatro, mzik, el sanatlar, folklor
almalar) Mzeler Dil, Tarih ve Corafya Fakltesi
-
Trk dilini, tarihini ve kltrn aratrma yannda Anadolu eski
medeniyetlerinden olan Hitit, Smer, Roma (Latin), Yunan dillerini
ve medeniyetlerini de aratrmak amacyla kurulmutur.
SOSYAL KURUMLAR
Emlak ve Eytam (kimsesizler, yetimler) Bankas ocuk Esirgeme
Kurumu
BANKALAR
Bankas (sanayi ve ticareti desteklemek iin) Ziraat Bankas (tarm
desteklemek iin) Emlak ve Eytam Bankas (konut yapmn desteklemek
iin) ller Bankas (ehir, kasaba ve kylerin kurulu ve imarn
desteklemek
iin)
lk dnemin politikas korumaclk ve devletiliktir. zel sermayeyi de
destekleyen bir karma ekonomi uygulanmtr.
1939-2013 DNEM
KTler 2000li yllara kadar ekonominin ykn tadlar.2002ye
geldiimizde ekonominin % 40n KTler tekil ediyorlard. 1950lerden
beri iktidarlar zelletirmeden szederler ama cesaret
edemezlerdi. 2002-2013 yllar arasda KTlerin % 80i
zelletirilmitir. Bunlar halkn maldr ve halka sorulmadan yerli ve
yabanclara satlmtr. 1950lere kadar milliletirmeler szkonusu iken
son yllarda milli kurumlar yok pahasna yabanclara satlarak tersi
yaplmtr (Trktelekom, Petkim, imento Fabrikalar gibi birok rnek
vardr). Trkiye ekonomisi 1993 ylnda toplam milli gelire gre dnyann
17. byk ekonomisi olmutur.Bugn de 17.dir.
Ortalama byme hz 90 ylda % 5dir
-
2000lere gelindiinde Trkiyede elektriksiz ky kalmamtr.Elektrik
medeniyet demektir.Onun sayesinde en cra kelerde bile aydnlkta
oturup, her trl elektrikli gereleri kullanmak ve dnyay izlemek
mmkn olacaktr. D borlar ekonomik krizleri hep tetiklemitir.IMF,
Dnya Bankas gibi kurulularla yabanclar ekonomimizi hep ynlendirmek
istemilerdir. 2002de 130 milyar dolar olan d bor 2012de 337 milyar
dolara
ykselmitir.Yksek borlar ve byk cari aklar her zaman krizleri
tetiklemitir.
KAMU KTSAD TEEBSLER (KTler)
1920lerden balayarak 2002lere kadar kurulan ve varln srdren
KTlerin baz byklerinin listesi aadadr.Daha kk olan ve
devletin ortakl eklinde yzlerce rnei daha vardr.
Trkiye Petrol Rafinerileri A.. (TPRA) Trkiye Demir ve elik
letmeleri PETKM Petrokimya Sanayi Trkiye Selloz ve Kat Fabrikas
(SEKA) SMERBANK ETBANK PTT Posta Telefon Telgraf Mdrl T.C. Devlet
Demir Yollar letmesi (TCDD) Trk Hava Yollar (THY) Karayollar Genel
Mdrl Devlet Hava Meydanlar letmesi (DHM) Devlet Su leri Genel Mdrl
(DS) Trkiye Elektrik Kurumu (TEK) Trkiye Kmr letmeleri (TK) Trkiye
eker Fabrikalar Makina ve Kimya Endstrisi Kurumu (MKE)
-
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Tarm letmeleri Genel Mdrl TEKEL
Devlet Malzeme Ofisi (DMO) Trkiye Elektrik Datm A.. (TEDA) Trkiye
Petrolleri Anonim Ortakl (TPOA) Boru Hatlar ile Petrol Tama A..
(BOTA) Et ve Balk Kurumu (EBK) T.C. Turizm Bankas (TURBAN) Maden
Tetkik ve Arama Enstits (MTA) Petrol Ofisi A.. (PO) Trkiye Bankas
T.C. Ziraat Bankas Merkez Bankas Emlak Kredi Bankas Trkiye Halk
Bankas Trkiye Sanayi Kredi Bankas Trkiye Kalknma Bankas Denizbank
Devlet Yatrm Bankas (DYB) Gven Sigorta Devlet Sanayi ve i Yatrm
Bankas (DESYAB) skenderun Demir elik Tesisleri (SDEMR) Ereli Demir
elik Fabrikalar (ERDEMR) Seydiehir Aluminyum Tesisleri Trkiye
Elektro Mekanik Sanayi (TEMSAN) Trkiye Motor Sanayi ve Ticareti
(TMOSAN) Takm Tezgahlar Sanayi (TAKSAN) Trkiye Gbre Sanayi A.
(TGSA) stanbul Gbre Sanayi A. (GSA) Askeri Elektronik Sanayi
(ASELSAN) Trkiye Gemi Sanayi A.. Karadeniz Bakr letmeleri A.. Deniz
Nakliyat
-
Trkiye imento Fabrikalar
TRKYEDE ZEL SEKTRN GELMES
Trkiyede zel sektr devletin tevik ve destekleriyle gelimitir.
zel sektrn ciddi byklklerde ortaya kmas 1960lar bulur.
THAL KAMEC SANAYLEME
1980e kadar sanayilememizin nitelii ithal ikamesi idi. rnek
olarak verirsek, otomobil lastii ithal ediyorsak, bunu yurtiinde
retip ithalatn kesmek veya azaltmak devletin politikasyd.
SAVAA GRMEMEK. DNYA LE BARI NDE YAAMAK.
Cumhuriyeti kuran kadrolar savan ne olduunu ve kalknmann bar
iinde
yaama ile mmkn olacan biliyorlard. Yurtta Bar, Dnyada Bar dncesi
btn vatandalara defalarca anlatlmtr. Nitekim 2.Dnya Savana
girmememiz lke enerjisini kalknmaya harcamamz getirmitir.Dier bir
ok lke gibi insanlarmz lmemi, memleketimiz yaklp yklmamtr.Buna bir
rnek ABDdir. 1.Dnya Savana girmeyen ABD 2.Dnya Savan da kendi
topraklarnda yaamamtr.Bu sayede 1. ve 2.
Dnya savalarnda ok zarar gren, hatta yerlebir olan ngiltere ve
Almanyann yerine ABD kapitalist dnyann lideri olarak ortaya
kmtr.
KY ENSTTLER 1940-1954
Ky Enstitleri ky ilkokullar iin retmenler yetitirmilerdir.Ky
okullarnda okuma yazmann yannda temel bilgiler de retilmitir.Ayrca
bulunduklar yerlerde kyllere modern ve bilimsel tarm tekniklerini
rettiler. iin, i iinde eitim ilkesini uyguladlar.Tarla ve ba
ziraati,
-
arclk, besicilik, marangozluk, inaat, sulama, yol yapm gibi
ileri rettiler ve uyguladlar.Ky Enstitleri 1954de politik
nedenlerle kapatlmtr.
LKENN KALKINMASINA HER KESMDEN NSANLAR KATKIDA
BULUNMUTUR.
Cumhuriyetin kurulmasndan bugne lke kalknmasna herkes katkda
bulunmutur.u veya bu parti ve grubun eseri deildir .Yalnz Atatrk
ve
arkadalarnn temelini att ve kurduu toplum bugn onlara ok ey
borludur.Hala o salam temel zerinde yayoruz.
TRUMAN DOKTRN MARSHALL YARDIMI (KREDS) 1948-1951
137 Milyon Dolar
2.Dnya Savandan sonra ABD Bakan Truman tahrip olmu ve
ekonomisi
bozuk Avrupa lkelerinin giderek sosyalist bloa kayaca dncesi
ile
Truman Doktrini ad verilen tezi ne srm ve ABD 16 Avrupa lkesine
para yardm yapmtr.Bu yardmn Trkiye hari dier lkelere verilenler
hibedir.Trkiye 137 milyon dolarlk bu krediyi demitir.Marshall
Kredisinin
nasl kullanlaca bizzat kredi veren tarafndan tayin
ediliyordu.Kredi
verirken Trkiyeye Avrupa ve ABDnin kasab, manav olmas fikri
empoze ediliyordu.Sanayi kendilerine kalmalyd.Bu krediyle 30,000
kadar traktr, dier tarm makinalar ve aletleri, maden ileme
makinalar alnm, buday ve hammaddeler ithal edilmitir.Tarmda bu
makinalarla biraz gelime
olmutur.
1960LARDA YABANCI LKELERE G. (AVRUPA, AVUSTRALYA)
1960l yllar lkemizden Avrupa ve Avustralya ktalarna g yllarnn
balangc olmutur. 4 milyonu akn Trk insan daha iyi yaam koullar iin
g etmilerdir. Byk ounluk Almanyaya gitmitir.Bu gleri o zamanki
hkmetler de desteklemitir.Birok problem yaansa da gedenler
kendilerine yeni yaamlar kurmular ve Trkiyeye de faydal
olmulardr.
-
Tabii g edenlerin ayr ayr hikayelerini duymak, dinlemek hep
ilgin, bazen zc, bazen de sevindirici olmutur.
24 OCAK 1980 KARARLARI (12 Eyll darbesinden sonra hayata
geirilebilmitir)
1. % 32.7 devalasyon yaplmtr.Gnlk dviz kuru uygulamas
balamtr.
2. Devletin ekonomideki pay kltlmeye balanm, tarm rnleri
destekleme almlar snrlandrlmtr.
3. Sbvansiyonlar kaldrlmtr.
4. Yabanc sermaye yatrmlar tevik edilmi, yurt dna kar
transferlerine kolaylk salanmtr.
5. thalat serbest braklm, ihracatta vergi iadesi uygulamas
balamtr
24.Ocak Kararlaryla Trkiye artk piyasa ekonomisine girmi,
neo-liberal politikalarn uygulanmaya balad bir lke olmutur.Artk her
trl
kaynaklarn PLANLANDII bir lke deil, piyasann acmasz kurallarnn
iledii bir lke olacaktr.Byk balk kk bal yiyecektir.Ortada
sadece
byk balklarn olaca bir gelecee doru gidilecektir.Yabanc
sermayenin
ekonomide etkin olaca ve giderekten politikamz ynlendirebilecei
bir
dnem balamtr artk.Sahi bamszlk neydi? hracatta vergi iadesi
uygulamas birok istismara da yol amtr.HAYAL HRACAT yapan birok
kii
ortaya kmtr.Devleti dolandrmlardr.yi kontrol
edilememitir.Trkiye
dviz piyasas stanbul Tahtakalede kim olduklar, ne yaptklar belli
olmayan insanlarca yllarca belirlenmitir.Devletin ekonomiden elini
ekmesi
1950lerden beri hem zel sektr hem de birok hkmet tarafndan
istenmi ve bu amala zelletirmeler yaplmtr.Fakat ne zaman hem Trkiye
hem de
Avrupa lkeleri ve ABD ekonomik krize girse, devlete gel krizi z
ve yardm et demilerdir. Devletler de krizleri zmeye almlardr.Krize
yol aanlar
deil.
-
ET OLMAYAN DEM (UNEQUAL EXCHANGE)
Genelde ekonomisi gelimi sanayi lkeleri ekonomisi gelimemi
lkelere
daha yksek teknolojide rnler satar ve karlnda tarm rnleri,
hammadde, madenler gibi eyler alrlar.Teknolojisi yksek rnler
gelimemi lkelerde retilemedii iin ar deerlenmi bir ekilde satlr
ve
karlnda ucuz mallar alnr.rnein bir otomobil, makina veya uak
almak iin tonlarca buday, pamuk veya portakal demek gerekecektir.Bu
durum sanayilemi lkeler lehine ve tarm lkeleri aleyhine gelimitir
hep.Buna eit olmayan deiim veya (eski dilde) mbadele
diyorlar.Dolaysyla gelimi
lkeler gelimemi lkelere ekonomik olarak stnlk salyorlar ve
giderek
ekonomi ve politikalarna hakim oluyorlar.O yzden
sanayilemeyi
srdrmeli, teknolojisi yksek rnler yapmal ve icatlar (innovation)
gelitirmeli bakalarna yem olmamak iin.
KRESELLEME (GLOBALZM)
Son yllarda ok kiinin aznda bir sz var Globalizm.Bununla
baladklar
zaman cmlelerini glendirdiklerini sanyorlar.Halbuki baka
insanlar baka
eyler anlyor.ABD hkmetine danmanlk yapan RAND Corporation
kendi
sitesinde globalizmi u ekilde tarif ediyor : Globalizm her trl
yabanc
kuruluun herhangi bir lkeye hibir zorlukla karlamadan
girebilmesidir.Bunu aarsak biraz, kastedilen, gidilen lkede
rekabeti en st dzeyde srdrebilecek, sermayesi ok gl olan ve orada
kalc olma kapasitesi olan uluslararas tekellerdir. Yani sonu o
lkenin ekonomisinin bu tekellerin hakimiyeti altna girmesi
olacaktr.Btn insanlar bu kurululara alacaklar, rekabet de bittii
iin alma koullar en kt dzeye inecek ve cretler de herhalde
minimumlarda olacaktr.O lke politikas da bunlarn
elinde olacaktr.stediklerini iten kardklarnda bavuracak yer
de
kalmayacaktr.Rupert Murdochun sahip olduu medya kuruluunun btn
Trkiye medyasn ele geirdiini ve ynettiini dnelim.Herhalde
korkun
eyler olurdu.Aslnda yeni bir eymi gibi ne srlen Globalizm
1970lerde konuulan Yeni Smrgecilik (Neo -colonializm)den baka birey
deildir.
-
YKSEK FAZ, YKSEK ENFLASYON, YKSEK DEVALASYON DNEMLER
Srekli Kriz Dnemleri- 1974, 1978, 1980, 1986, 1989, 1991, 1994,
1996, 2000, 2001. Bu dnemlerde %80- 120lere varan faizler,
enflasyon ve devalasyonlar yaanmtr. Trk paras ar deer kaybetmi, 1
Dolar yaklak 1.6 milyon TLyi bulmutur.Byle bir ortamda yaam
srdrmek yoksullar iin bir cambazlk olmutur.Birok ey yabanc
parayla llm, kontratlar yabanc parayla yaplm ama maalar TL olarak
denmitir.Byk para sahipleri, bankalar ve sanayi kurulular retime
yatrm yapmak yerine yksek faizlerden para kazanmay
semilerdir.Birok
sahte bankerler tremitir.Boazii niversitesi gibi ciddi! bir
kurum en byk sahtekar Banker Kastelliye fahri doktora
vermitir.Milyonlarca insan
paralarn kaptrmlardr.Bu dnemler yoksullarn daha yoksullat,
zenginlerin kolay para kazand dnemler olmutur.Bu tip krizlere
girmemek
veya etkilerini azaltmak iin Trkiye menkul (borsa-faiz) ve
gayrimenkul (rant) sarmalna dayal ekonomik bymeden reel ekonomik
kalknmaya
(reterek kalknma) gemelidir.
2001de Kemal Dervi Ekonomiden Sorumlu Babakan Yardmcs oldu.
Para, bankaclk ve dier finans sistemleri kontrol altna
alnd.Faizlerin drlmesi, bankaclk kanunlarnn karlmas, merkez
bankasnn kurlara mdahaleleri gibi uygulamalar yapld.
Enflasyon, devalasyon ve faizler dmeye balad.
Daha sonra gelen hkmet de ayn para politikasn devam ettirdi.
TRKYE SANAYS-SEKTRLER
Bugn Trkiye sanayisine baktmz zaman binlerce firma gryoruz.
Bunlarn nemli ksm dnyada rekabet edebilecek kalite, miktar ve
fiyatta retim yapabilmektedirler. Sektrel bazda snflandrrsak aadaki
tablo sektrleri ve o sektrdeki baz byk firmalar gstermektedir.
-
Sanayi Dal Sektrdeki Baz Byk Firmalar
Petrol-Petrokimya Tpra,Petkim,TPAO Demir-elik skenderun, Ereli,
Karabk Demir elik Fab. Otomotiv Ford, Oyak-Renault,Tofa, Toyota,
Mercedes Beyaz Eya Arelik, BSH, Vestel Tekstil Sanko, Korteks,
Zorluteks, Bossa, Gda Unilever, lker, Efes, Eti, T.eker Fabrikalar
Kimya Aksa, Hayat Kimya, SASA, Soda San., GSA Mobilya stikbal,
Bellona, Yata, Tepe Cam E-CAM Seramik Kaleseramik, Eczacba Maden
TK, ET-Maden Orman rnleri Yldz Entegre, Kastamonu Aa Boya Betek,
DYO, Marshall,Polisan Kat ve Matbaaclk SEKA, pek Kat imento MSA,
Nuh imento, Limak la Abdi brahim, Bilim la, Pfizer, Nobel Lastik
Brisa, Trk Pirelli, Goodyear, Petlas Makina Trk Traktr, Erkunt
Plastik SASA, Naksan, Pakpen, Polinas, Vatan Metal Er-Bakr,
Sarkuysan, Borusan, Nursan, ASA Elektronik Vestel, Turkcell,
Alcatel, Arelik, Casper Bilgisayar Vestel, HP, Asus, Samsung,
Lenova, Exper Savunma Aselsan, Havelsan,TA,MKE,Roketsan,TUSA Enerji
Elektrik retim A.., Eren Enerji, Enerji-SA Is ve Soutma Alarko,
Vestel, Bosch Deri-Ayakkab Yzlerce Firma
Tekstil , deri, ayakkab ve mobilya sanayinde dnyada en iyiler
arasndayz.Cam sanayimiz dnya drdncs, demir-elik sanayimiz dnya
onuncusudur.Sadece tarm makinalar retimi alannda 1000 civarnda
firmamz vardr.
-
TRKYEDE NFUSUN DEM
1927de Toplam Nfus 13.6 Milyon ehirlerde (l, le) Yaayanlar %
16.2 Krda (Kasaba, Ky) Yaayanlar % 83.8
2013de Toplam Nfus 76 Milyon ehirlerde Yaayanlar % 91.9 Krda
Yaayanlar % 8.1
Artk sanayi ve ehir toplumuyuz.
2013te TARIMIN DURUMU
Byk lde makinal tarma geilmitir lkede tohum, gbre, zirai ila
retilmektedir. Zirai alet ve makina retimi olduka gelimitir Byk lde
tarm ve hayvanclk alan kaybedilmitir (fabrika
arazileri, yazlklar) Hayvanclk lke ihtiyacna yetmemektedir,
gerileme vardr.2012de
850 milyon dolarlk canl hayvan ithal edilmitir. hra ettiimiz baz
tarm rnlerini ithal eder duruma geldik Seraclk ve topraksz tarm ile
sebze ve meyve retimi ilerlemitir. Tarm retiminde dnya
yedincisiyiz.
EN BYK ZENGNLMZ - NSANGC (MANPOWER)
retmenler 880,000
Mhendis, Mimar ve ehir Planclar 410,000
Doktorlar 126,000
Avukat, Hakim ve Savclar 80,000
-
Eczaclar 25,000
Ordu Mensuplar 726,000
Esnaf 1,910,000
ifti 4,100,000
Milyonlarca ii ve memur. Emniyet Mensuplar, Gazeteci, Veteriner,
Muhasebeci, Reklamc, Yazlmc, Bro Elemanlar ve dierleri.
(Esnaflar- Bakkal, Bfeci, Bayii, Manav, Kasap, Kahveci, ofrler,
Kuafr, Oto Tamircisi, Lokantac, Pazarc, Tuhafiyeci, Konfeksiyoncu,
Tornac gibi meslekler.)
Bugn lkemizi ayakta tutan ve yarn herhangibir olumsuzlukta
ayaa
kaldracak olan bu zengin insan gcmzdr.Bir rnek verirsek, Almanya
2.Dnya savanda yerlebir olmu ve byk oranda insan gcn
yitirmiti.Kalan az fakat kaliteli insangc Almanyay Avrupann
ekonomisi
en gl lkesi haline getirmitir.
TURZM
1980de Trkiyeyi ziyaret eden turist says 1 Milyon
2012de Trkiyeyi ziyaret eden turist says 30 Milyon
Trkiye ziyaret edilen turist says bakmndan dnyada 7.
sradadr.
Doal gzelliklerimiz, scakkanl ve misafirperver insanlarmz,
lezzetli yemeklerimiz, iklimimiz, Lidya, Frigya, Hitit, Smer,
Yunan, Roma, Seluklu,Osmanl medeniyetleri kalntlar ve modern Trkiye
yabanclar ekmitir.
-
ANADOLU KAPLANLARI
STANBUL, ANKARA, ZMR, KOCAEL, ADANA, BURSA, SAKARYA, KONYA,
GAZANTEP, KAHRAMANMARA, DENZL, MERSN, KAYSER, UAK, ESKEHR.
Bu illerimiz sanayileme bakmndan ne kmlardr.
KLTRMZ
Trk Mutfa (yzlerce yemek)
Trk mutfa dnyann en zengin mutfaklarndan birisidir.Fakat yeteri
kadar tantlamamtr.Yemeklerimizden baz rnekler aadadr.
Meftune Oruk Pirpirim Muhlama Sorpa Oma Alike Knefe Homerim
Halk danslarmz (yzlerce otantik dans eidi).
Dnyann en zengin halk danslar lkemizdedir.Halaylar, horonlar,
barlar, lezginkalar, zeybekler, kak oyunlar, bengiler, horalar ve
dier gruplar bu zenginlii olutururlar.Baz rnekler aadadr.
epikli Nurey Akaabat Horonu Kentvari
-
Cilveloy Bengi Keklik Kerimolu
Mziklerimiz (Binlerce ark, trk, pop mziimiz)
40,000in zerinde Trk sanat mzii eserinin olduu
sylenmektedir.Yine
zengin Trk halk mziimiz ve 1960lardan itibaren gelien pop
mziimiz
kltrmze zenginlik katmaktadr.Baz rnekler:
Gelse o uh meclise Tuti-i Mucizei Gyem Yine Bir Glnihal Sorma Ne
Haldeyim Gerizler Banda Acem Kz kertme Mihriban Kimler Geldi Kimler
Geti Sev Kardeim Fruze Dnya Dnyor
EDEBYAT , R
Yaar Kemal, Orhan Kemal, Orhan Pamuk, Reat Nuri Gntekin,Aye
Kulin
Nazm Hikmet, Ahmet Arif, Necip Fazl Ksakrek, Fazl Hsn Dalarca
ve
dierleri. Heryl yzlerce kitap baslmasna ragmen kitap okuma
alkanlmz yeterli dzeyde deildir.
-
MMAR
Mimar Sinan, Mimar Kemaleddin, Sedad Hakk Eldem, Vedat Tek,
Behruz inici, Giulio Mongeni, Ahmet Hikmet Koyunolu, Ali Talat Bey,
ekip Akaln, Enver Tokay, Bruno Taut, Hayati Tabanlolu, Turgut
Cansever, Erten Yener, Cengiz Bekta ve dierleri.
RESM
Mehmet Siyahkalem, Osman Hamdi Bey, Abidin Dino, Rahmi
Pehlivanl,
Bedri Rahmi Eybolu, Burhan Doanay, Bedri Baykam, Fikret Mualla,
Mehmet Gleryz, Nedim Gnsur, Nuri yem, Orhan Taylan v.d.
HEYKEL
Oskan Efendi, hsan zsoy, Hadi Bara, Ali Teoman Germaner, Burhan
Alkar, Ernur Tzn, Hakk Karayiitolu, Haluk Tezonar, Hlya kizgl,
Hseyin Gezer, Kuzgun Acar, Mehmet Aksoy, Mesnur zzet Bey, Rahmi
Aksungur.
TRK FLOZOFLARI
FARAB EBU MANSUR MANTURD AHMET YESEV MEVLANA CELALEDDN RUM HACI
BEKTA- VEL YUNUS EMRE
Filozoflarmzn dncelerinden szlp gelen baz szler:
Elin ak olsun
Sofran ak olsun
-
Kapn ak olsun
Gzlerin kapal olsun.
Eline, diline, beline sahip ol.
nsan okunacak en byk kitaptr.
Bilimin gstermedii yol karanlktr.
Drstlk dostluun kapsdr.
OECD - ORGANISATION FOR ECONOMC COOPERATION AND DEVELOPMENT
(EKONOMK BRL VE GELME RGT)
Dnyanin gelimi ve ekonomisi byk lkeleri yedir. 34 yesi
vardr.
OECD BETTER LIFE INDEX (OECD KALTEL YAAM NDEKS) 2013
Avustralya 1. sve 2. Kanada 3. Norve 4. svire 5. ABD 6.
Danimarka 7. Trkiye 34.
OECD KALTEL YAAM NDEKS KRTERLER :
1. Bir haneye den gelir (Household income)
2. Yaanabilir Ev (Housing) (Oda says, nfus, evin kalitesi,
emniyetli ortam v.s.)
-
3. alan Nfus Oran (Employment Rate)
4. Toplum Dayanmas (Community)
(Arkadalarla birarada olma, bakalarna yardm etme, gnll alma
gibi)
5. Eitim mkanlar (Educational Attainment)
6. evresel Koullar (Environment) (Hava, su, toprak ve grlt
kirlilii)
7. Demokrasiye Katlm (Civic Engagement) (Oy kullanma oran,
effaflk, devlet kurumlarna gvenme gibi)
8. Salk (Health) (Salkl yaam, ortalama yaam sresi)
9. Yaam Tatmini (Life Satisfaction) (Dinlenme, yaptklarndan
gurur duyma, zevk alma, ac, zlme, endie, sklma gibi)
10. Emniyetli Yaam (Safety) (saldr, hrszlk, taciz v.s. gibi
olaylarn olmamas)
11. - Yaam Dengesi (Work-Life Balance) (alma saatleri, alnan
cretler, yeme-ime, uyuma ve bo vakitler-aile, arkadalar, hobiler,
oyunlar, TV, bilgisayar v.s)
-
SONU:
Trkiye bugn 76 milyon nfusa erimi, ekonomisi kmsenemeyecek bir
potansiyele ulam ve her alandaki insan gc ve kltr ile nemli bir
lkedir. Bir ok sorunlar da vardr ve insanlar bunlar zmek iin
uramaktadrlar.Dncelerimizi ve hareketlerimizi olutururken birok
eyi
detayl olarak gznnde bulundurmamz gerekmektedir.
TRKYE DEMOKRAS NDE, ZGRLKLER GELM, DAHA ADL BR GELR DAILIMINI
HEDEFLEM, BAIMSIZLIINI KORUYAN, VE DI DNYAYLA BARI NDE YAAYAN VE
OECD KALTEL YAAM NDEKSNDE
LK 10U HEDEFLEYEN BR LKE OLMALIDIR.