Türkiye Jeotermal Potansiyelinin Isi Akisi Hesaplamasiyla Degerlendirilmesi

Tuzgölü Havzas› Kuvaterner Tortullar›n›n Fasiyes Özellikleri ve Denetim Mekanizmalar›.........................................................................................................................Alper GÜRBÜZ ve Nizamettin KAZANCI 1

Tuz Gölü Fay Zonunun Neotektonik Dönem Özellikleri, Depremselli¤i, Geometrisi ve Segment Yap›s›..........................................................................................................................Ak›n KÜRÇER ve Yaflar Ergun GÖKTEN 19

Karaburun (‹zmir) evresinin Neojen Stratigrafisi ve Paleoco¤rafik Evrimi....................................................................................................................................................................Fikret GÖKTAfi 71

Malatya Oligo-Miyosen Havzas›n›n Bentik Foraminifer Faunas› (Do¤u Toroslar, Do¤u Türkiye).......................................................................................................................................................................Fatma GED‹K 95

Qushchi (KB ‹ran, Bat› Azerbaycan) Amfibolitlerinin Tektonomagmatik Özellikleri ve Protolit Tipi............................................................................................................................................................Mohssen MOAZZEN 141

Bozk›r Formasyonunda Globerit-Halit Birlikteli¤i (Pliyosen, Çank›r›-Çorum Havzas›, Orta Anadolu, Türkiye).....................................................................................................................................................................‹lhan SÖNMEZ 155

Basit Zemin ‹ndeks Özelliklerini Kullanarak fiiflme Bas›nc›n›n Hesaplanmas›...............................................................................................................................Kamil KAYABALI ve Özgür YALDIZ 179

Gömülü Jeolojik S›n›rlar›n Görüntülenmesine ‹ki Örnek: Obruk Yap›s› ve Seyithac› Fay›, Karap›nar, Konya..................................................................................Ertan TOKER, Yahya Ç‹FTÇ‹, Aytekin AYVA ve Ak›n KÜRÇER 193

Türkiye Jeotermal Potansiyelinin Is› Ak›s› Hesaplamas›yla De¤erlendirilmesi...........................................................................................U¤ur AKIN, Emin U¤ur ULUGERGERL‹ ve Semih KUTLU 205

Mineral Geliflimi ve Biyokimya Hakk›nda K›sa Not..............................................................................................................................................................José Mario AM‹GO 215

Güney Marmara Bölgesindeki Büyük Vadilerin Olas› Deflilme Zamanlar› (N. Kazanc›, Ö. Emre, K. Erturaç, S.A.G. Leroy, S. Öncel, Ö. ‹leri, Ö. Toprak; MTA Dergisi 148, 1-17) Makalesine Elefltiri ve Düzeltme..........................................................................................................................................................Nizamettin KAZANCI 223

Katk› Belirtme....................................................................................................................................................................... 225

Maden Tetkik ve Arama Dergisi Yay›n Kurallar›................................................................................................................ 227

MADEN TETK‹K VE ARAMADERG‹S‹

‹Ç‹NDEK‹LER

Türkçe Bask› 2014 149

Ç

205

MTA Dergisi (2014) 149: 205-214

Maden Tetkik ve Arama Dergisi

http://dergi.mta.gov.tr

‹Ç‹NDEK‹LER

MADEN TETK‹K VE ARAMA

D E R G ‹ S ‹Türkçe Bask› 2014 149 ISSN : 1304 - 334X

Tuzgölü Havzas› Kuvaterner Tortullar›n›n Fasiyes Özellikleri ve Denetim Mekanizmas›..........................................................................................................................Alper GÜRBÜZ ve Nizamettin KAZANCI 1

Tuz Gölü Fay Zonunun Neotektonik Dönem Özellikleri, Geometrisi ve Segment Yap›s›..........................................................................................................................Ak›n KÜRÇER ve Yaflar Ergun GÖKTEN 19

Karaburun (‹zmir) çevresinin Neojen Stratigrafisi ve Paleoco¤rafik Evrimi....................................................................................................................................................................Fikret GÖKTAfi 71

Malatya Oligo-Miyosen Havzas›n›n Bentik Foraminifer Faunas› (Do¤u Toroslar) Türkiye.......................................................................................................................................................................Fatma GED‹K 95

Qushchi (KB ‹ran, Bat› Azerbeycan) Amfibolitlerinin Tektonomagmatik Özellikleri ve Protolit Tipi............................................................................................................................................................Mohssen MOAZZEN 141

Bozk›r Formasyonunda Globerit-Halit Birlikteli¤i (Pliyosen, Çank›r›-Çorum Havzas›, Orta Anadolu, Türkiye).....................................................................................................................................................................‹lhan SÖNMEZ 155

Basit Zemin ‹ndisleri Kullanarak fiiflme Bas›nc›n›n Tahmini...............................................................................................................................Kamil KAYABALI ve Özgür YALDIZ 179

Gömülü Jeolojik Yap›sal Kenar Zon Alg›lama Yönteminin Uygulanmas›na ‹ki Örnek: Obruk Yap›s› ve Seyithac› Fay›, Karap›nar,Konya...................................................................................Ertan TOKER, Yahya Ç‹FTÇ‹, Aytekin AYVA ve Ak›n KÜRÇER 193

Türkiye Jeotermal Potansiyelinin Is› Ak›s› Hesaplamas›yla De¤erlendirilmesi............................................................................................U¤ur AKIN, Emin U¤ur ULUGERGERL‹ ve Semih KUTLU 205

Mineral Geliflimi ve Biyokimya Hakk›nda K›sa Not..............................................................................................................................................................José Mario AM‹GO 215

Güney Marmara Bölgesindeki Büyük Vadilerin Olas› Deflilme Zamanlar› (N. Kazanc›, Ö. Emre, K. Erturaç,S.A.G. Leroy, S. Öncel, Ö. ‹leri, Ö. Toprak; MTA Dergisi 148, 1-17) Makalesine Elefltri ve Düzeltme..........................................................................................................................................................Nizamettin KAZANCI 223

Maden Tetkik ve Arama Dergisi Yay›n Kurallar› ................................................................................................................ 225

TÜRK‹YE JEOTERMAL POTANS‹YEL‹N‹N ISI AKISI HESAPLAMASIYLADE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

THE ASSESSMENT OF GEOTHERMAL POTENTIAL OF TURKEY BY MEANS OF HEATFLOW ESTIMATION

U¤ur AKINa*, Emin U. ULUGERGERL‹b ve Semih KUTLUa

a Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü, Jeofizik Etütleri Dairesi, ANKARA b Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisli¤i Bölümü, ÇANAKKALE

ÖZBu çal›flma da, Türkiye’deki bilinen jeotermal sahalar›n d›fl›ndaki yeni sahalar›nbelirlenmesine yönelik olarak Türkiye’nin ›s› ak›s› da¤›l›m› araflt›r›lm›flt›r. Bu amaçla,havadan manyetik verilerinden güç spektrumu yöntemiyle elde edilen Curie noktas›derinli¤inden yararlan›larak jeotermal gradient hesaplanm›flt›r. Jeotermal gradient de¤erleriile kayaç ›s› iletim de¤erleri çarp›larak Türkiye’nin ›s› ak›s› haritas› elde edilmifltir. Türkiyegeneli ›s› ak›s› haritas›nda ortalama de¤erin 74 mW/m2 oldu¤u belirlenmifltir. Bu de¤er,Türkiye’de, dünya ortalamas›n›n üzerinde bir jeotermal enerji kayna¤›n›n varl›¤›na iflaretetmektedir. Türkiye’nin jeotermal aç›dan en önemli bölgesi 200 mW/m2 aflan de¤eri ileAyd›n ve çevresini kapsayan aland›r. Buna karfl›n, Aksaray, Ni¤de, Karaman ve Konya iles›n›rlanan alanda bu de¤er 30 mW/m2 de¤erin alt›na kadar düflmektedir. Do¤u Karadeniz,Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgeleri için ise ayr›nt›l› ek çal›flma yap›lmas› gereklili¤igörülmüfltür.

Anahtar sözcükler: Is› ak›s›, Curie s›cakl›¤›,Curie noktas› derinli¤i,jeotermal gradient

* Baflvurulacak yazar: U¤ur AKIN, [email protected]

Keywords:Heat flow, Curietemperature, Curiepoint depth, geothermalgradient

ABSTRACTIn this study, the heat flow distribution of Turkey was investigated in the interest ofexploring new geothermal fields in addition to known ones. For this purposes, thegeothermal gradient was estimated from the Curie point depth map obtained from airbornemagnetic data by means of power spectrum method. By multiplying geothermal gradientwith thermal conductivity values, the heat flow map of Turkey was obtained. The averagevalue in the heat flow map of Turkey was determined as 74 mW/m2. It points out existenceof resources of geothermal energy larger than the average of the world resources. in termsof geothermal potential, the most significant region of Turkey is the Aydin and itssurrounding with a value exceeding 200 mW/m2. On the contrary, the value decreasesbelow 30 mW/m2 in the region bordered by Aksaray, Ni¤de, Karaman and Konya. Thenecessity of conducting a detailed additional studies for East Black sea, East and SoutheastAnatolia is also revealed.

1. Girifl

Yer kabu¤undaki ›s›n›n büyük miktar› mantodan,çok az bir miktar› ise radyoaktif elementlerinbozuflmas›ndan (radyojenik süreçten) kaynaklan-maktad›r. Radyojenik kaynakl› ›s›, yer kabu¤undakik›sa ve uzun yar› ömürlü izotoplar taraf›ndan

oluflturulur. K›sa yar› ömürlü radyojenik izotoplar,yerkürenin ilk dönemlerinin ›s› üretiminde etkiliolurken, uzun ömürlü izotoplar (235U, 238U, 232Th ve40K) ise yerkürenin ilk dönemlerinden günümüzekadar olan surede radyojenik ›s› üretiminde yer al›rlar(Göktürkler, 2002). Yer kürenin herhangi birnoktas›ndaki ›s› enerjisinin kaynaklar› göreli olarak% oranlar› ile elde edilebilir (Ak›n ve Çiftçi, 2011).

Türkiye’de ›s› ak›s›n›n yüksek oldu¤u yerlerinpek ço¤u hem volkanik veya tektonik geçmifli olanhem de jeotermal kaynaklar›n yer ald›¤› alanlard›r(fiekil 1). Is› ak›s› do¤rudan veya dolayl› olarak eldeedilebilir. Is› ak›s›n› do¤rudan belirlemeyöntemlerinden baz›lar› s›ras›yla verilmifltir. Silikajeotermometresi kaynak sulardaki çözünmüfl SiO2miktar›ndan hareketle ›s› ak›s›n› hesaplar (Fournierand Rowe, 1966, 1977). Bullard yöntemi (Bullard1939) özellikle tortul kayaçlar içinde aç›lan sondajkuyular›nda kullan›lan yöntemdir. Yöntem, düzensizs›cakl›k gradienti ve iletkenli¤i gözlemlendi¤idurumlarda da geçerlidir.

Modelleme yönteminde yer alt› s›cakl›k da¤›l›m›için de¤iflik tip yer alt› suyu ak›fl rejimikullan›labilmektedir (Bal, 2004). Bu yöntemlere ekolarak ›s› ak›s›, s›cakl›k gradienti yöntemi ile dehesaplanabilir. Is›n›n bir ortamda iletimi s›ras›nda,s›cakl›¤›n derinlikle de¤iflim oran›na s›cakl›kgradienti denir. Is› ak›s›nda düfley do¤rultudakis›cakl›k de¤iflimi (dT/dz) dikkate al›n›r. Bir ortam›n›s› iletkenli¤i katsay›s›n›n SI (International System ofUnits - Uluslararas› Birim Sistemi) sisteminde birimiW/m ºC olarak tan›mlan›r. Herhangi bir ortam içinde›s›, birbirine paralel birim kesitte yüzeyler içerisindenbu yüzeylere dik olarak akmakta ise ve durayl›duruma ulaflm›fl ise; ›s› ak›s›, ›s› iletkenli¤i ve s›cakl›kgradienti çarp›m›na eflittir.

An›lan yöntemle geçmiflte yap›lm›fl çal›flmalargöreceli olarak dar bölgeleri kapsar. Geçmiflçal›flmalardaki ortak nokta, hesaplanm›fl kayaç ›s›

iletiminin kullan›lmay›fl›d›r. Bu nedenlearaflt›rmac›lar kayaç ›s› iletim katsay›s› olan l içinliteratür çal›flmalar›ndan bütün bölgeyi temsil etti¤idüflünülen tek bir sabit de¤er secerek, ›s› ak›s›n› hesapetmektedirler.

Kayaçlar›n oluflumu s›ras›nda l ›s› iletimkatsay›s› de¤iflimini etkileyen özellikleri flöyles›ralayabiliriz; S›cakl›k, bas›nç, gözenek, yo¤unluk,tane boyutu, çimentolanma derecesi, mineraliçeri¤inin ve içerdi¤i ak›flkan. Ayr›ca, gözenek vesuya doygunluk oranlar› önemlidir. Kayaç örne¤ininsuya doygun veya kuru olmas›na ba¤l› olaraklaboratuvarda ölçülen l de¤erleri aras›nda %30 avaran farklar oluflmaktad›r (Scharli ve Rybach 1984).

1969’dan günümüze kadar, her ülkede de¤iflikteknik ve yöntemlerle ›s› ak›s› jeofizik ve jeolojininaraflt›rma konusu olmufltur (‹spir, 1972). Genellikletektonik zonlarda; grabenlerde, okyanus ortas›s›rtlar›nda ›s› ak›s› de¤erleri 83.8 mW/m2 denyüksektir (Lee ve Uyeda, 1965; Langseth ve Taylor,1967; McKenzie, 1967; Gorshkov, 1972; Zoneshin,1975).

Adayay› oluflumlar›nda, dalma batma zonlar›nda,derin fay zonlar›nda levha çarp›flma zonlar›n›nyak›nlar›nda ›s› ak›s› yüksektir (Sclater, 1972).Okyanus ortas› s›rtlarda, eksenden dik yöndeuzaklaflt›kça ›s› ak›s›nda azalma görülmüfltür.Okyanus çukurlar›nda ise ›s› ak›s› oldukça düflüktür.Tektonik ile ilgili ›s› ak›s› bilefleni jeolojik yafla görede¤iflir; Prekambriyen (>600 milyon y›l) yafll›

Türkiye’nin Is› Ak›s›

206

fiekil 1- Jeotermal kaynaklar ve volkanik alanlar haritas› (MTA, 2014).

207

jeolojik oluflumlarda düflük ›s› ak›s› gözlemlenirken,Senezoyik (<70 milyon y›l) yafll› genç k›vr›mlardayüksek ›s› ak›s› elde edilmektedir. Volkanlar›n üçteikisi Pasifik Zonu’nda yer al›r. Genel olarak volkanikbölgelerde ›s› ak›s›n›n yüksek oldu¤u görülmüfltürancak yafll› ve genç volkanitler aras›nda da ›s› ak›s›farkl›l›klar› vard›r.

K›talarda da ›s› ak›s› araflt›rmalara konu olmufltur.Avrupa k›tas›nda Avrupa Jeotravers Projesi (EGT)k›tan›n s›cakl›k de¤iflimini incelenmifltir.‹skandinavya’n›n kuzeyinden bafllay›p K›r›m’›ngüneyine uzanan do¤rultu boyunca s›cakl›k da¤›l›m›60-70 km. derinlere kadar haritalanm›flt›r (Shen vd.,1991). Is› ak›s› de¤erleri bak›m›ndan iki bölgeyeayr›lm›fl, do¤u k›sm› normal ›s› ak›s› ile temsiledilirken (41.9-50.2 mW/m2) bat› k›sm› yüksekde¤erlere ulaflmaktad›r (83.8 mW/m2). Düflük ›s›ak›s›n›n bulundu¤u yerler Prekambriyen kalkanlar›nbulundu¤u bölgelerdir. Balt›k Kalkan›’nda 36mW/m2, Ukrayna Kalkan›’nda 29.33 mW/m2,Hindistan Kalkan›’nda 38.5 mW/m2 de¤erlerigözlemlenirken Do¤u Avrupa ve Sibirya’dakiPrekambriyen platformlarda ›s› ak›s› de¤eri oldukçadüflüktür (Çizelge 1 ve 2).

Graben bölgelerde yüksek ›s› ak›s› degerlerinerastlanm›flt›r. Ren grabeni 83.8-167.6 mW/m2,Baykal Grabeni 83.8-209.5 mW/m2 ve CambayGrabeni için 83.8-104.7 mW/m2 ›s› ak›s› de¤erleribulunmufltur (Gupta vd., 1970; Gorshkov, 1972;Tissot ve Espitalie, 1975).

Fytikas (1980) yapt›¤› çal›flma ile EgeDenizi’ndeki ›s› ak›s› ölçümlerinde, tektonik yap›larboyunca uzanan üç yüksek ›s› ak›s› bölgesisaptam›flt›r. ‹lki, Helenik ada yay›n›n iç k›sm›ndaPalegonian-Parnos Zonu boyunca Astipalia ve

Kavaros adalar› üzerinden Bodrum Karaada civar›nauzanan aland›r. Is› ak›s› yer yer 120 mW/m2 yiaflmaktad›r, ikincisi, Orta Ege’de ‹zmir-AnkaraZonu’nun bat› ucunda yer al›r ve de¤erler 100mW/m2 yi aflar. Sonuncu alan ise Makedonya, kuzeyEge adalar›, Biga ve Gelibolu yar›madalar› k›y›lar›n›kaplayan yüksek ›s› ak›s› kufla¤›d›r.

Türkiye geneli veya bölgesel olarak ›s› ak›s›hesaplamalar›, birçok araflt›rmac› taraf›ndanyap›lm›flt›r. Bu çal›flmalarda Bat› Akdeniz içingenelde yüksek, Do¤u Akdeniz için ise düflük ›s› ak›s›de¤erleri elde edilmifltir. Ayr›ca, Karadeniz’de düflük›s› ak›s› de¤erleri gözlemlenmifltir. GerçekteKaradeniz’de ölçülen ›s› ak›s› de¤erlerine h›zl›tortullaflmadan dolay› düzeltme uyguland›¤›nda, bualan›n yüksek bir ›s› ak›s› bölgesi oldu¤u görülür(Ericson, 1970).

Tezcan ve Turgay (1991) Türkiye geneli içinortalama ›s› iletim katsay›s› l=2.1 W/mºK-1 de¤eriseçerek ›s› ak›s› haritas› ve 1000 metredeki s›cakl›kda¤›l›m› haritas›n› haz›rlam›fllard›r. ‹lk›fl›k (1995)termal kaynaklarda silika jeotermometresi kullanarakBat› Anadolu’da bölgesel ›s› ak›s› çal›flmalar›yapm›flt›r. Ayr›ca ›s› ak›s› ortalama de¤eri olarak107±45 mW/m2 hesaplam›flt›r ve bunun dünyaortalamas›n›n % 50-60 daha fazla oldu¤unubelirtmifltir. Marmara bölgesinde ayr›nt›l› bir ›s› ak›s›çal›flmas›n› da Pfister (1995) yapm›flt›r. Ege bölgesi›s› ak›s› da¤›l›m› kuyulardaki ölçülen jeotermalgradient ile de de¤erlendirilmifltir (Yemen, 1999).

Is› ak›s›, dolayl› olarak manyetik verilerinkullan›lmas› ile de hesaplanabilir (Ak›n ve Duru,2006; Ak›n vd., 2006). Türkiye havadan manyetikbelirti haritas› (fiekil 2), Anadolu’nun tektoni¤ini vejeolojisini oldukça ayr›nt›l› bir flekilde tan›mlarken

MTA Dergisi (2014) 149: 205-214

Jeolojik Yap› Ortalama Is› Ak›s› (mW/m2)

Prekambriyen Kalkanlar 38.5 ± 29.3

Paleozoyik Orejenik Alanlar 51.5 ± 16.76

Mesozoyik-Senezoyik yafll› orojenik alanlar 80.4 ± 20.5

Senezoyik yafll› volkanik alanlar (jeotermal alan d›fl›) 90.5 ± 19.2

Çizelge 1- K›tasal kabukta farkl› jeolojik yap›larda ›s› ak›s› ölçüm de¤erleri (Lee ve Uyeda, 1965).

Okyanuslarda Is› Ak›s› Ortalama Is› Ak›s› (mW/m2)

Okyanusal Basenler 53.6 ± 22.2

Okyanus ortas› s›rtlar 76.2 ± 65.3

Okyanus Çukurlar› (Trençler) 41.8 ± 25.5

Çizelge 2- Okyanusal kabukta farkl› yap›lar›n ›s› ak›s› de¤erleri (Lee ve Uyeda, 1965).

yüzey jeolojisinde gözlenemeyen birçok gömülüyap›n›n belirtilerini de ortaya koyar. Günümüzco¤rafyas›nda yer alan farkl› jeolojik zamanlardaoluflmufl havzalar›n da manyetik temel derinli¤inin vekonumunun ortaya ç›kart›lmas›n›n yan› s›ra maden,jeotermal, petrol araflt›rmalar› gibi pek çok konu içinbilgiler içerir.

Bhattacharyya (1965, 1966), Spector veBhattacharyya (1966) potansiyel alan verilerininyorumlanmas›nda, istatistiksel bir yaklafl›m olan güçspektrumu yöntemini kullanm›fllard›r. Güç spektrumuyöntemi ile manyetik belirtiye neden olan yer alt›yap›lar›n›n derinliklerini belirlemek mümkündür

(Spector ve Grant, 1970). Bu yöntem hem profil hemde harita verisi üzerinde uygulanabilmektedir (fiekil3). Yöntem, gravite verilerine uyguland›¤›nda temelkütlenin alt derinli¤ini, manyetik verilereuyguland›¤›nda ise Curie s›cakl›¤›na ulafl›lan derinli¤ivermektedir. Curie noktas› s›cakl›¤›, ferromanyetik birmaddenin, kal›c› m›knat›slanmas›n› kaybetmesi içingereken eflik s›cakl›k de¤eridir. Her maddenin Curies›cakl›¤› farkl›d›r bir maddenin, kal›c›m›knat›slanmas›n› kaybetmesi için gereken efliks›cakl›k de¤eridir. Her maddenin Curie s›cakl›¤›farkl›d›r. Paramanyetizma alan›nda çal›flan PierreCurie’nin an›s›na bu s›cakl›k Curie s›cakl›¤› olarakan›l›r. An›lan yöntemle ilgili olarak, Karat ve Ayd›n

Türkiye’nin Is› Ak›s›

208

fiekil 2- Türkiye havadan manyetik belirti haritas›.

fiekil 3- Bir blo¤un Curie noktas› derinli¤i için oluflturulmufl spektral örne¤i (Van Gölü kuzeyi). (Ayd›n vd., 2005’dende¤ifltirilerek).

209

(2004) güç spektrumundan yararlanarak Türkiye Curienoktas› derinlik haritas›n› haz›rlam›fllard›r. TürkiyeCurie noktas› derinlik haritas›nda (fiekil 4) özellikleBat› ve Orta Anadolu bölgelerinde Curie noktas›derinli¤inin s›¤ hesapland›¤› alanlarda s›cak suç›k›fllar›n›n daha yo¤un oldu¤u görülür (fiekil 1 ve 4).

Bat› Anadolu’daki Curie noktas› derinli¤is›¤laflmas›n›n kuzey s›n›r› boyunca, Ankara çevresinide içine alan s›cak su ç›k›fllar›n›n, tektonik hatlarboyunca meydana geldi¤i, özellikle Bat›Anadolu’daki s›¤ bölgelerin kenar k›s›mlar›ndadeprem odaklar›n›n yo¤unlaflt›¤› bilinmektedir.Güneydo¤u Anadolu’da bilinen petrol sahalar›nda,Curie noktas› derinli¤inde görülen s›¤laflman›nTrakya bölgesi ile de benzerlik gösterdi¤idesaptanm›flt›r (Karat ve Ayd›n, 2004).

fialk vd., (2005), Magsat manyetik verilerine güçspektrumu yöntemi uygulayarak Bat› Anadolu’ya aitCurie noktas› derinliklerini hesaplam›fl ve ›s›iletkenlik de¤erini (2W/mºC) alm›fllard›r. Bat›Anadolu’nun genç volkanikleri ve metamorfiklerininCurie noktas› derinlikleri ile ›s› ak›s› de¤erlerinintutarl› olduklar›n› görmüfllerdir. Jeotermal alanlardaki›s› kayna¤›n›n, derin magmatik kütle, henüzso¤umas›n› tamamlamam›fl genç volkanikler ve faysistemleri ile iliflkisini ortaya koymufllard›r.

Bu çal›flmada Türkiye geneli için havadanmanyetik veriler kullan›larak Curie noktas›derinlikleri hesaplanm›flt›r. Önceki projelerden farkl›olarak sabit bir ›s›l iletkenlik de¤eri kullan›m› yerine,

çeflitli projelerden elde edilen ›s›l iletkenlik de¤erleriyard›m›yla da güncellenmifl bir ›s› ak›s› haritas› eldeedilmifltir. Elde edilen sonuçlar önceki çal›flmalardanelde edilen sonuçlar ile bütün sa¤lamak içinkarfl›laflt›r›lm›fl ve araflt›rmac›lar›n dikkatinesunulmufltur.

2. Türkiye’nin Jeotermal Potansiyeli

Jeotermal alanlar, ›s›n›n transfer edildi¤ialanlard›r. Is› ak›s› 0-125.7 mW/m2 aras›nda olanalanlar normal alanlar, 125.7 mW/m2 den büyük olanyerler jeotermal alanlar olarak adland›r›labilir.

Türkiye jeotermal potansiyeli aç›s›ndan önemlibir ülkedir. Ekonomik aç›dan kayda de¤er 170 denfazla jeotermal alan›, 1500 adet s›cak ve mineralli sukaynaklar› bulunmaktad›r. Bu sular›n kaynakboflal›mlar› ve rezervuar s›cakl›klar› 20ºC-242ºCaras›ndad›r (fiekil 1). Jeotermal kaynaklar Bat›Anadolu’daki bafll›ca büyük grabenler, KuzeyAnadolu Fay Zonu, Orta ve Do¤u Anadolu volkanikbölgelerinde yo¤unlaflan bir da¤›l›m gösterirler(fiimsek vd., 2005). Türkiye’nin jeotermal ›s›potansiyelinin 31500MWt oldu¤u düflünülmektedir.Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü (MTA)taraf›ndan yap›lan çal›flmalar ile 50 y›l gibi bir süreçiçerisinde 190 yeni jeotermal alan›n varl›¤›n› ortayakoymufltur. Jeotermal bölgeler; %79 Bat› Anadolu,%8.5 Orta Anadolu, %7.5 Marmara Bölgesi, %0.5di¤er alanlar olmak üzere da¤›l›m gösterirler.Jeotermal kaynaklar %94 oran›nda düflük ve ortas›cakl›kl› olup ›s›tmada, termal turizmde, mineral

MTA Dergisi (2014) 149: 205-214

fiekil 4- Curie noktas› derinlik haritas› (Ayd›n vd., 2005’den de¤ifltirilerek).

elde etmede kullan›lmaktad›r. Di¤er geriye kalan %6oran› ise elektrik enerjisi kullan›m›na uygundur(MTA, 2014).

3. Jeofizik Veri Ve Kullan›lan Teknik

Türkiye’deki yer alt› zenginliklerinin aran›pbulunmas›na temel oluflturmak amac›yla MTA,Jeofizik Etütleri Dairesi bünyesinde 1978 y›l›ndabafllat›lan havadan manyetik araflt›rmalar 1989y›l›nda tamamlanm›flt›r. Bu süre içerisinde deniz, gölve kara olmak üzere toplam 813639 km2 alandayaklafl›k 460.000 km uçufl yap›lm›flt›r. Ancak ülkeleraras› s›n›r antlaflmalar› gere¤i Suriye, ‹ran, Iraks›n›rlar›na 5 km, eski SSCB, Yunanistan, Bulgaristans›n›rlar›na 15 km kadar yaklafl›lamam›flt›r. Uçufllar,sektör olarak adland›r›lan alanlarda, k›smentopografik yükseklikler, ço¤u zamanda jeolojikunsurlar göz önüne al›narak ortalama 2000 feetyükseklikten uçularak gerçeklefltirilmifltir. Jeotermal,mineral aramalar› veya di¤er potansiyel kaynaklaraba¤l› olarak sektörlerdeki uçufl hatlar› aral›klar› 1-5km aras›nda seçilmifltir. Her uçufl sektöründemanyetik baz istasyonu taraf›ndan günlük de¤iflimölçümleri al›nm›fl ve uçufl yönü sapmas› (headingerror) tan›mlanarak gerekli düzeltmelergerçeklefltirilmifltir. Farkl› zamanlarda uçulmuflsektörlerin verisi (jeomanyetik alan›n y›ll›kde¤iflimleri göz önüne al›narak) ortak ve ayn› uçuflyüksekliklerindeki hatlarda birbirine ba¤lanm›flt›r(Karat ve Ayd›n, 2004). Havadan manyetik verilerIGRF 1985 (International Geomagnetic ReferanceField – Uluslararas› Jeomanyetik Referans Alan›) egöre indirgenmifltir.

Ayd›n vd., (2005), 1x1 km grid yapt›klar›haritalar›n› 380 adet blo¤a bölerek spektral analiztekni¤ini her bir blok üzerinde uygulam›fllard›r.

Spector ve Grant (1970) in önerdi¤i, Tanaka vd.,(1999) ve Okuba vd., (1985) taraf›ndan dagelifltirilmifl teknikle Curie efls›cakl›k derinlik haritas›haz›rlanm›flt›r. Manyetik belirtiye neden olan yap›n›nderinli¤i Eflitlik 1 de verilmifltir (fiekil 3).

Zb = 2Zo – Zt 1buradaZb, manyetik kayna¤›n alt derinli¤iZo, manyetik kayna¤›n merkezinin derinli¤iZt, manyetik kayna¤›n üst derinli¤i olarak

tan›mlanm›flt›r.

Karat ve Ayd›n (2004, 2005) hesaplad›klar› Curienoktas› derinlik de¤erleri ile, Bat› Anadolu’nun di¤erbölgelere göre daha s›¤ oldu¤unu ortayakoymufllard›r. Ayd›n-Denizli-Uflak aras›n› kaplayanve bat›-do¤u do¤rultusunda uzanan bu bölgede,derinlik 6-10 km aras›ndad›r. Menderes grabenindeyer alan, Ayd›n ve yöresi Curie noktas› derinli¤ininen s›¤ oldu¤u yer olarak görülmüfltür (fiekil 4).Orojenik kuflaklarda ve yüksek platolarda 20-29 kmderinlikler hesaplanm›flt›r. Curie noktas› derinlikharitas›n›n her bir grid hücresinden jeotermal gradienthesaplanm›fl ›s› ak›s› haritas› için kullan›lm›flt›r.

Daha öncede belirtildi¤i gibi herhangi bir ortamiçinde ›s›, birbirine paralel birim kesitteki yüzeylerdebu yüzeylere dik olarak akmakta ise ve durayl›duruma ulaflm›fl ise; ›s› ak›s› Eflitlik 2’de oldu¤u gibi›s› iletkenli¤i ve s›cakl›k gradienti çarp›m›na eflittir.

q=l*(dT/dz) 2q : ›s› ak›s› l : kayaç ›s› iletim katsay›s›dT/dz : jeotermal gradient

Bu çal›flmada, Karl› vd., (2006) taraf›ndanTürkiye genelinde toplanan 579 adet örnekten eldeedilmifl kayaç ›s› iletim de¤erleri (l) kullan›lm›flt›r.Çizelge 3’de Manisa–Çataloluk’da hesaplanm›fl lde¤erleri görülür. Eflitlik 2’de l katsay›s› içinaraziden ölçülmüfl kayaç ›s› iletim de¤erlerikullan›lmas›yla yeni bir ›s› ak›s› haritas› eldeedilmifltir (fiekil 5).

Do¤u Karadeniz, Güneydo¤u ve Do¤u Anadolubölgelerinde kayaç ›s› iletim verileri azd›r. ‹lerikiy›llarda, bu bölgelerde veri say›s› artt›r›l›rsa dahayüksek ayr›ml› haritalar›n oluflturulmas›sa¤lanacakt›r.

Türkiye’nin Is› Ak›s›

210

Yer Kuyu litolojisi ve kal›nl›klar› (metre) QTM ölçümü l (W/mºC)

Manisa–Çataloluk Marn 0-53 1.797Manisa–Çataloluk Çak›l-Tüf 53-85 1.375Manisa–Çataloluk Kumtafl› 85-122 3.228

Çizelge 3- QTM (Quick Thermal Measurement) cihaz› kullan›larak al›nm›fl kayaç ›s› iletim katsay›lar› ölçüm de¤erleri(Yemen, 1999).

211

Bat› Anadolu’da Menderes Masifi üzerindekihorst graben sistemlerinin neden oldu¤u kabukincelmesi gözlemlenmektedir. Bu incelmeye ba¤l›olarak Ayd›n, Denizli ve Uflak illerinde Curie noktas›derinlikleri s›¤ olup, 7.3 ile 15 km’dir (Karat veAyd›n 2004; Ayd›n vd., 2005). ‹zmir ve çevresinikapsayan Bat› Anadolu kesiminde ortalama 101mW/m2 ›s› ak›s› ile Türkiye’nin jeotermal potansiyeliaç›s›ndan en önemli bölgesini oluflturmaktad›r.

Ankara-Erzincan Sütur Zonu’nun kuzeyindeDo¤u Karadeniz Bölgesi’nde ›s› ak›s› de¤erleri Ordu,Artvin, Bayburt bölgelerinde s›ras›yla 57 mW/m2, 47mW/m2, 55 mW/m2 olarak hesaplanm›flt›r.

Is› ak›s› de¤erleri kabu¤un kal›nlaflt›¤› BitlisKenet Zonu’nun kuzeyinde, zona paralel konumluBingöl, Bitlis, Mufl, Batman ve Van aras›nda azal›mgöstermifltir. Litoloji özelliklerinin ›s› ak›s›de¤ifliminde önemli rol oynad›¤› saptanm›flt›r.Bölgedeki granatoyid, volkanit ve gnayslar›n yo¤unoldu¤u alanlarda ›s› ak›s›ndaki görece yükselimlerbelirginleflmifltir.

Van Gölü’nün kuzey ve do¤usunda yer alan vebirbiri ile iliflkili olabilece¤i düflünülen, Curie noktas›derinlikleri 17-18 km olan iki alan görülmektedir(Karat ve Ayd›n, 2004).

TPAO taraf›ndan, Nemrut Da¤›’nda yap›lan derinsondajlarda ›s› ölçümlerinde s›cakl›¤›n beklenilenden

düflük oldu¤u anlafl›lm›flt›r. Is› ak›s› haritas›, VanGölü’nün kuzeydo¤usunda (Muradiye yak›n›) 55mW/m2, Nemrut Da¤›’nda da 46 mW/m2 düflük ›s›ak›s› de¤erleri göstermifltir. A¤r› çevresi vegüneyinde yay›l›m gösteren belirti alan›nda bulunangenç volkanikler üzerinde oluflan ›s› ak›s› de¤eri 71mW/m2 dir.

Anadolu’nun tektonik aç›dan aktif olan alanlar› vegenç volkanizman›n oldu¤u bölgelerde yüksek ›s›ak›s› jeotermal kaynaklar›n zenginli¤ine iflaretetmektedir. Karadeniz’in en s›¤ k›s›m oldu¤u Sinop,Samsun ve Çorum aras›ndaki bölgenin Curie noktas›derinli¤i 11.6 km dir (Karat ve Ayd›n, 2004).Belirtinin kenar kesimlerinde yer alan s›cak suç›k›fllar› buradaki s›¤l›¤› do¤rular niteliktedir.

Is› ak›s› haritas›nda Kastamonu’nun güneybat›s›ndaki 93 mW/m2 ve Sinop, Samsun ve Çorumaras›nda yer alan bölgeki 128 mW/m2 maksimumde¤eri uyumlu görülmektedir.

Türkiye’deki en etkin faylar›n›n makaslamazonunda Erzincan-Tunceli aras›nda Curie noktas›derinli¤i 16km’dir. Bölgede önemli say›da s›cak suç›k›fllar› mevcuttur. Bingöl’de 56 mW/m2 likde¤erlerin oldu¤u belirlenmifltir. Bu görülenuyumsuzluk, tart›flma bölümünde de ele al›nd›¤› gibi,Do¤u Anadolu bölgesinde yeterli kayaç ›s› iletim verikümesinin olmamas› nedeniyle ortaya ç›km›flt›r.

MTA Dergisi (2014) 149: 205-214

fiekil 5- Türkiye güncellenmifl ve gelifltirilmifl ›s› ak›s› haritas›.

4. Tart›flma ve Öneriler

Türkiye genelinde toplanan 579 örne¤in kayaç ›s›iletimi de¤erlendirmeye al›narak Türkiye’nin ›s› ak›s›haritas› elde edilmifltir. Kayaç ›s› iletkenlik say›s›,Türkiye üzerinde homojen da¤›l›m göstermedi¤i gibiyeter say›da de¤ildir. Bu veriler Do¤u Karadeniz,Güneydo¤u ve Do¤u Anadolu bölgesinde seyrekda¤›l›m gösterir. Bu alanlarda yap›lacak ekçal›flmalarla, örnek say›s›n›n art›r›lmas› yenidenoluflturulacak haritalar›n de¤erini daha da art›racakt›r.

Türkiye ›s› ak›s› haritas›nda ülkenin ortalamade¤erinin 74 mW/m2 oldu¤u belirlenmifltir.

Yap›lan çal›flman›n sonuç haritas› Türkiye’ninbüyük bir jeotermal potansiyeli oldu¤unu ortayakoymufltur. Türkiye’nin jeotermal aç›s›ndan enönemli bölgesi 101 mW/m2 lik ortalama de¤eri ile1:500.000 ölçekli ‹zmir paftas› oldu¤u görülür. Bubölge içerisinde Curie noktas› derinli¤i 6 ila 15 kmaras›nda de¤iflmektedir.

Bölgedeki en s›¤ k›s›m Menderes Grabeniiçerisinde yer alan Ayd›n ve Denizli yörelerindehesaplanm›flt›r. Bu bölgedeki en düflük ve en yüksekde¤erler ayn› zamanda Türkiye’nin de en düflük ve enyüksek de¤erleri olup Kütahya ile Eskiflehir aras›nda30 mW/m2 alt›nda oldu¤u, en büyük de¤erin ise 229

Hakkari’den bafllay›p Urfa’n›n kuzeyine, buradanda bat›ya uzanarak Adana’n›n kuzeyine kadar gelendar kuflakta s›¤ Curie noktas› derinli¤inegözlemlenmektedir. Curie noktas› derinli¤i 11 km’yevaran s›¤laflmalar göstermifltir (Karat ve Ayd›n2004). Hesaplanan ›s› ak›s› verileri fi›rnak-Siirt-Batman ve Mardin aras›nda kalan k›s›mda maksimum132 mW/m2, Diyarbak›r’›n kuzeyinde 116 mW/m2,Karacada¤ bölgesinde ise 55 mW/m2 dir.

Kayseri’nin güneyinde Erciyes’in yer almas›nakarfl›n çevresinde belirgin s›cak su ç›k›fllar› yoktur(fiekil 1). Is› ak›s› haritas›nda Kayseri’den

Gaziantep’e kadar dar bir alanda en büyük de¤eri 116mW/m2 ç›kan belirgin yüksek ›s› ak›s› vard›r.

Trabzon ve Kars çevresini kapsayan Do¤uKaradeniz ve Kuzey Bat› Anadolu ›s› ak›s›bak›m›ndan en düflük yer olup s›ras›yla 52 ve 54mW/m2 de¤erlere düflmektedir.

Türkiye’nin baz› paftalar›ndaki en yüksek, endüflük ve ortalama ›s› ak›s› de¤erleri ile birlikte Curienoktas› derinlikleri çizelge 4’de verilmifltir.

Türkiye’nin Is› Ak›s›

212

1:500.000 En Yüksek En Düflük Ortalama OrtalamaÖlçekli Pafta (mW/m2) (mW/m2) (mW/m2) Curie Derinli¤i (km)

‹stanbul 123 51 66 20.3

Zonguldak 113 48 70 18.7

Sinop 129 52 78 17.9

Samsun 100 59 74 20.4

Trabzon 63 45 52 21.5

Kars 80 50 54 19.5

‹zmir 229 29 101 12.2

Ankara 166 20 81 15.4

Kayseri 164 26 72 18.6

Sivas 152 50 81 17.5

Erzurum 116 41 61 19

Van 87 42 62 19.6

Denizli 191 56 86 16

Konya 148 48 80 18.9

Adana 118 34 67 19.6

Hatay 120 33 78 17.7

Diyarbak›r 135 54 83 17.1

Cizre 126 64 87 19.3

Çizelge 4- Türkiye 1:500.000 ölçekli harita bölgeleri üzerindeki ortalama ›s› ak›s› ve Curie de¤erleri.

213

mW/m2 ile Uflak ve Afyon aras›nda olufltu¤ugörülmüfltür.

Trabzon, Samsun ve ‹stanbul paftalar›, 20kmcivar›nda ortalama derinlik gösterirken buna karfl›nortalama ›s› ak›s› de¤erleri de uyumlu olarak düflükç›km›flt›r. Trabzon paftas› özellikle ›s› ak›s› aç›s›ndan52 mW/m2 de¤eri ile Türkiye’nin jeotermalpotansiyel aç›s›ndan en zay›f bölgesi olarak ortayaç›km›flt›r (fiekil 1 ve Çizelge 4).

Eldeki k›s›tl› bilgiler ›fl›¤›nda Ankara, s›cak sukaynaklar› ve jeotermal alanlar aç›s›ndan etkingörülmemektedir. ‹leriki tarihlerde Ankara paftas›ndayap›lacak çal›flmalar bölgenin jeotermal potansiyelinidaha iyi ortaya koyacakt›r.

Diyarbak›r ve Cizre ise yüksek ›s› ak›s›gözlemlenirken, s›cak su kaynaklar› ve jeotermalalanlar›n yoklu¤u oldukça dikkat çekicidir (fiekil 1).Cizre’nin 19.3 km ortalama Curie noktas› derinli¤ivard›r. Diyarbak›r’a göre, jeotermal gradiyenti dahadüflüktür.

Adana, Van, Erzurum, Kars ve Konya’n›n Curienoktas› derinli¤i 18.9-19.6 km aras›nda de¤iflimsunarken ›s› ak›s› bak›m›ndan göreceli olarak zay›fözellik sunarlar.

Sivas, Hatay ve Sinop paftalar›nda Curie noktas›derinli¤i 17.5-17.9 km aras›nda de¤iflim gösterir. Bude¤erler ülke ortalama Curie noktas› derinli¤indendaha s›¤d›r. Paftalar›n ›s› ak›s› de¤erleri ise s›¤ Curienoktas› derinlikleri ile uyumludur ve ülkeortalamas›n›n üzerinde yer al›r. Kuzey Anadolu FaySistemi’nin bir k›sm›n› içerisinde bulunduran Sinoppaftas›, Zonguldak paftas›nda oldu¤u gibi s›cak suç›k›fllar› aç›s›ndan yo¤un bir bölge olup kaynaklargenellikle fay sistemi üzerinde s›ralanm›flt›r.

K›rflehir Masifi’nin çok büyük bölümünü s›n›rlar›içerisine alan Kayseri paftas› 18.6 km Curie noktas›derinli¤i, 72 mW/m2 ›s› ak›s› de¤eri ile ülkeortalamas›n›n alt›nda yer al›r. Ak›n ve Çiftçi (2011),bu paftan›n ›s› ak›s›n›n belirli bir k›sm›n›n radyojenik›s› üretiminden kaynakland›¤›n› ortaya koymufllard›r.Sahan›n jeolojisinde volkanikler hakimdir. S›cak suç›k›fllar›, jeotermal alanlar ve volkanik ç›k›fllar›aç›s›ndan birçok bölgeye göre zenginlik sunar.

5. Sonuçlar

Önceki çal›flmalarda elde edilen Curie noktas›derinlik haritas› baz al›narak ve çeflitli projelerden deelde edilmifl ›s›l iletkenlik de¤erleri kullan›larak,

Türkiye için yeni ›s› ak›s› haritas› haz›rlanm›flt›r. Eldeedilen ayr›nt›lar ço¤unlukla saha gözlemleri ileuyumludur. Bunun yan› s›ra henüz keflfedilmemiflDo¤u Karadeniz, Güneydo¤u ve Do¤u Anadolubölgelerindeki potansiyel alanlar için ek çal›flmalar›nyap›lmas›n›n gereklili¤i ortaya konmufltur.

Katk› Belirtme

Türkiye ›s› ak›s› haritas› (manyetik verilerden)MTA raporunu birlikte haz›rlad›¤›m›z, yak›n birzamanda kaybetti¤imiz yer bilimlerinin her alan›nasonsuz ilgisi ile örnek bilim adam› olan a¤abeyimizDr. Mehmet Duru’yu tan›maktan ve O’nunlaçal›flmaktan dolay› onur duyar, kendisini sonsuzsayg› ve rahmetle anar›z.

Bu çal›flmam›zda de¤erli fikirleri ile makaleninolgunlaflmas›n› sa¤layan Dr. M. Özgü Ar›soy’a(MTA), makalenin yay›mlanmas›nda, olumluelefltirileri ile yol gösteren Doç. Dr. O. Pamukçu(DEÜ) ve Dr. ‹brahim Ayd›n’a (SDÜ) katk›lar›ndandolay› teflekkür ederiz.

Gelifl Tarihi: 22.04.2014

Kabul Tarihi: 15.04.2014

Yay›nlanma Tarihi: Aral›k 2014

De¤inilen Belgeler

AFAD, 2014. T.C. Baflbakanl›k Afet ve Acil DurumYönetimi Baflkanl›¤› Deprem Araflt›rma DairesiBaflkanl›¤›. 17 Nisan 2014,http://www.deprem.gov.tr/sarbis/Shared/Default.aspx

Ak›n, U., Duru, M., Kutlu, S., Ulugergerli, E.U., 2006.Türkiye'nin Is› Ak›s› Haritas› (manyetikverilerden). 17. Jeofizik Kongresi (geniflletilmiflözet Cd). Maden Tetkik ve Arama GenelMüdürlü¤ü, Ankara.

Ak›n, U., Çiftçi, Y., 2011. K›rflehir Masifi'nin Is› Ak›s› veRadyojenik Is› Üretiminin Jeolojik Kaynaklar›.Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 143, 53-73.

Ayd›n, ‹., Karat, H.‹., Koçak, A., 2005. Curie-point depthmap of Turkey. Geophys. J. Int. 162, 633-640.

Bal, A., 2004. Ayd›n ‹zmir civar›n›n hava manyetikverilerinden ›s› ak›s› de¤erlerinin belirlenmesi ve›s› ak›s› da¤›l›m›n›n ‹ncelenmesi. AnkaraÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü JeofizikMühendisli¤i Anabilim Dal›. 141s., Ankara(yay›mlanmam›fl).

Bhattacharyya, B.K. 1965. Two dimensional harmonicanalysis as a tool for magnetics interpretation.Geophysics 30, 829, 857.

Bhattacharya, B.K., 1966. Continous spectrum of the totalmagnetic field anomaly due to a rectangularprismatic body, Geophysics, 31, 97-121.

MTA Dergisi (2014) 149: 205-214

Bullard, E.C., 1939. Heat flow in South Africa. Proc. Roy.Soc., London, Ser. A., 173. 474-572.

Ericson, A.J., 1970. The measurement and interpretation ofheat flow in the Mediterranean and Black Sea. Ph.D. Thesis, Cambridge, Mass., MassachusettsInstitute of Technology, 272p.

Fytikas, M.D., 1980. Geothermal exploration in Greece.2nd. Int. Sem on the Results of E.C. GeothermalEnergy Research, Strasbourgh. (eds) A.S. Strub veP. Ungemanch, 213 – 237, Reidel Publ.,Dordrecht.

Fournier, R. O., J. J. Rowe, 1966. Estimation ofunderground temperatures from the silica contentof water from hot springs and wet steam wells. Am.J. Sci., 264, 685-697.

Fournier, R. O., J. J. Rowe, 1977. The solubility ofamorphous silica in water at high temperatures andhigh pressures. American Mineralogist. Volume62, pages 1052-1056.

Gorshkov, G.S., 1972. Progress and problems involcanology: Tectonophysics, 13, 1-4, 123-140.

Göktürkler, G., 2002. Yerbilimlerinde, Is› TransferiModellemesi: Kararl›-Hal Kondüktif Is› ‹letimi.Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik FakültesiFen ve Mühendislik Dergisi, 4, 3, 67-80.

Gupta, M.L., Verma, R.K., Hazma V.M., Venkateshwar,Rao.G., Rao, R.U.M., 1970. Terrestrial heat flowand tectonics of the Cambay basin (India).Tectonophysics, 10, 1-3, 147-163.

‹lk›fl›k, O.M., 1995. Regional heat flow in western Anatoliausing silica temperature estimates from thermalsprings. Tectonophysics, 244, 175-184.

‹spir, Y., 1972. Arz içinde ›s› ak›s›. ‹.Ü. Fen FakültesiJeofizik Kürsüsü Ö¤retim yay›nlar› 5. ‹stanbul.

Jongsma, D., 1974. Heat flow in the Agean Sea. Geophys.J.R. Astr. Soc., 37, 337-346.

Karat, H.‹., Ayd›n, ‹., 2004. Türkiye Curie ›s›s› derinlikharitas› raporu. Maden Tetkik ve Arama GenelMüdürlü¤ü Report No: 10638, Ankara(yay›mlanmam›fl).

Karl›, R., Öztürk, S., Destur, M., 2006. Türkiye ›s› ak›s›haritas› projesi raporu. Maden Tetkik ve AramaGenel Müdürlü¤ü Report No: 10937, Ankara(yay›mlanmam›fl).

Langseth, M.G., Taylor, P.T., 1967. Recent heat flowmeasuruments in the Indian ocean: Journ. Geop.Research., 72, 24 , 6249-6260.

Lee, W.H.K., Uyeda, S., 1965. Review of heat flow data:Terrestrial Heat Flow. Geophysical MonographSeries Am. Geop. Union. 8, 87-190.

Okubo, Y., Graf, R.J., Hansen, R.O., Ogawa, K., Tsu, H.,1985. Curie point depths of the island of Kyushuand surrounding areas, Japan. Geophysics, 50,481–494.

McKenzie, D. P., 1967. Some remarks on heat flow andgravity anomalies; Journ. Geop. Research 72, 24.6261-6273.

MTA, 2014. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü,17.Nisan.2014, www.mta.gov.tr

Pfister, M., 1995. Geothermische Untersuchungen in derRegion Marmara, NW-Turkei. Kartierung desWärmeflusses und hydrothermaleModellrechnungen, (Geothermal investigations inthe region of Marmara, NW-Turkey, terrestrialheat flow density and hydrothermal modelling),Diss. ETH, Nr. 11054, 231 p.

Scharli, U., Rybach, L., 1984. On the thermal conductivityof low porosity crystalline rocks. Techtonophysics,103, 307-313.

Sclater, J.G., 1972. New perspectives in terrestrial heatflow: Tectonophysics, 13, 257-291.

Shen, P.Y., Wang, K., Back, A.E., 1991. Crustal thermalmodels along East European peotraverses: inversesolutions. Tectonophysics, 194, 363–385.

Spector, A., Bhattacharyya B.K. 1966, Energy Spectrumand autocorralation function of anomalies due tosimple magnetic models. GeophysicalProspecting, 14, 242-272.

Spector, A., Grant, F.S., 1970. Statistical models forinterpreting aeromagnetic data. Geophysics, 35,293–302.

fialk, M., Pamukçu, O., Kaftan, I., 2005. Determination ofthe Curie Point Depth and Heat Flow from MagsatData of Western Turkey. Journal of the BalkanGeophysical Society, 8/4/149-160.

fiimflek, ‹., Merto¤lu, O., Bak›r, N., Akkufl, ‹., Aydo¤du, Ö.2005. Geothermal Energy UtilizationDevelopment and Projections - Country UpdateReport 2000 - 2004 of Turkey Proceedings WorldGeothermal Congress, Antalya, 24-29 April.

Tanaka, A., Okuba, Y., Matsubayashi, O., 1999. Curiepoint depth based on spectrum analysis of themagnetic anomaly data in East and Southeast Asia,Tectonophysics, 306, 461–470.

Tezcan, A. K., Turgay, M. I. 1991. Heat flow andtemperature distribution in Turkey, in: GeothermalAtlas of Europe, edited by: Cermak, V., Haenal,R., and Zui, V., 84–85.

Tissot, B., Espitalie, J., 1975. L’evolution thermique de lamatiere organique des sediments; applicationsd’une simulation mathematique; Potentiel petrolierdes bassins sedimentaires et reconstitution del’histoire thermique des sediments. Revue del’Institut Francais du Petrole et Annales desCombustibles Liquides 30 (5): 743-777.

Vitorello, I., Pollack, H.N., 1980. On the variation ofcontinental heat flow with age and the thermalevolution of continents. J. Geophys. Res. 85, 983-995.

Yemen, H., 1999. Ege bölgesi ›s› ak›s› da¤›l›m›. Yükseklisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, FenBilimleri Enstitüsü. 101s., Isparta(yay›mlanmam›fl).

Zonenshin, L.P., 1975. Problems of global tectonics; Bull.Am Assoc. Petrolum Geologist, 59, 1, 124-133.

Türkiye’nin Is› Ak›s›

214