Türkiye ile Avrupa Birliği Arasındaki Geri Kabul Anlaşmasının Hukuki Yönden Analizi

Ankara Avrupa Çalõ malarõ Dergisi Cilt:13, No:2 (Yõl: 2014), s.21-86

TÜRK YE LE AVRUPA B RL ARASINDAK GER KABUL ANLA MASININ

HUKUK YÖNDEN ANAL Z

lke GÖÇMEN*

Özet

Türkiye ile Avrupa Birli i (“AB”), düzensiz göçle daha etkin mücadele etmek adõna, “Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Birli i Arasõnda zinsiz kamet Eden Ki ilerin Geri Kabulüne li kin Anla ma”yõ (“GKA”) 16 Aralõk 2013’te imzalarken; GKA, 1 Ekim 2014 itibarõyla yürürlü e girmi tir. GKA, özünde, kar õlõklõlõk temelinde, Türkiye veya AB üyesi bir devlet açõsõndan düzensiz göçmen olan vatanda , üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin geri kabulü veya transit geçi i ile ilgili ko ullarõ, esaslarõ ve usulleri tespit etmektedir. te bu çalõ ma, gerek AB ve üyesi devletler gerek Türkiye hukuk düzeninin yeni kayna õ olan GKA’yõ hukuki yönden analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler : Geri Kabul Anla masõ, Düzensiz Göç, Türkiye ile Avrupa Birli i li kileri, Üçüncü Ülke Vatanda õ veya Vatansõz Ki i, nsan Haklarõ ve Uluslararasõ Koruma Hukuku

The Legal Analysis of Readmission Agreement Between Turkey and European Union

Abstract

In order to combat irregular immigration more effectively, Turkey and European Union (“EU”) signed the “Agreement between Republic of Turkey and the European Union on the Readmission of Persons Residing without Authorisation” (“RA”) in 16 December 2013 and RA entered into force in 1 October 2014. In sum, RA determines the conditions, essentials and procedure related to the readmission or transit of nationals, third country nationals and stateless persons who are irregular migrants in relation to Turkey or EU Member States. This paper, hence, analyses RA, which is a new source of the legal order of

* Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Avrupa Birli i Hukuku Anabilim Dalõ.

LKE GÖÇMEN

22

the EU and its Member States on the one hand, and Turkey on the other hand, from a legal point of view.

Keywords: Readmission Agreement, Irregular Immigration, Relations between Turkey and European Union, Third Country National or Stateless Person, Human Rights and International Protection Law

Giri

Türkiye ile Avrupa Birli i (“AB”), düzensiz göçle daha etkin mücadele etmek adõna,1 “Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Birli i Arasõnda zinsiz kamet Eden Ki ilerin Geri Kabulüne li kin Anla ma”yõ (“GKA”) 16 Aralõk

2013’te imzalarken; GKA, 1 Ekim 2014 itibarõyla yürürlü e girmi tir. GKA, özünde, kar õlõklõlõk temelinde, Türkiye veya AB üyesi bir devlet2 açõsõndan düzensiz göçmen olan vatanda , üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin duruma göre geri kabulü veya transit geçi i ile ilgili ko ullarõ, esaslarõ ve usulleri tespit etmektedir.

te bu çalõ ma, gerek AB ve üyesi devletler gerek Türkiye hukuk düzeninin yeni kayna õ olan GKA’yõ hukuki yönden analiz etmeyi amaçlamaktadõr. Ba ka bir ifadeyle de, bu çalõ ma, GKA’nõn getirdi i kurallarõ, bir yandan ortaya koyup, birbirleri ile ba lamayõ; di er yandan da hukukun bütünü içine yerle tirip, o bütün ile ili kilendirmeyi ve böylelikle de geri kabul ve transit geçi sürecine ili kin net bir görüntüyü ortaya çõkarmayõ amaçlamaktadõr.

Çalõ ma, bu amaçla, GKA’nõn kendi iç sistemati ine de büyük ölçüde paralel olarak, yedi bölüme ayrõlmõ tõr. Birinci bölümde, GKA, ana hatlarõyla kõsaca betimlenecektir. kinci bölümde, geri kabul yükümlülü ü, vatanda ve üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz açõsõndan ve gerek Türkiye gerek AB üyesi devletler yönüyle tespit edilecektir. Üçüncü bölümde, geri kabul usulü; ilkeler, ba vuru, kanõtlar, zaman sõnõrlamalarõ, transfer ve ula õm ekilleri ile hatalõ geri kabul boyutlarõyla ortaya konacaktõr. Dördüncü bölümde, transit geçi , ilkeleri ve usulü ile anlatõlacaktõr. Be inci bölümde, masraflar, ki isel veriler ve korunmalarõ ile saklõ kalan hükümler, yatay düzenlemeler adõ altõnda irdelenecektir. Altõncõ bölümde, Ortak Geri Kabul Komitesi, uygulama protokolleri ve AB üyesi devletlerin ikili geri kabul anla malarõ veya düzenlemeleri ile GKA arasõndaki ili ki, kurumsal düzenlemeler adõ altõnda ele alõnacaktõr. Son bölümde de, co rafi uygulama

1 GKA Dibace. 2 “Üye Devlet”, Danimarka Krallõ õ dõ õnda kalan tüm Avrupa Birli i Üye Devletleri anlamõna gelir. GKA md. 1(d).

TÜRK YE LE AVRUPA B RL ARASINDAK GER KABUL ANLA MASININ…

23

alanõ, teknik yardõm, yürürlü e girme, süre ve sona erme ile ekler, anla ma dilleri, beyanlar ve bildiriler konularõ, nihai düzenlemeler altõnda incelenecektir.

Ana Hatlarõyla Geri Kabul Anla masõ

GKA, ana hatlarõyla, hem belirli nitelikleri hem de tarihçesi, amacõ, kapsamõ ve sistemati i gibi ba lõca noktalarõ yönüyle kõsaca ele alõnabilir.

Geri Kabul Anla masõnõn Belirli Nitelikleri

GKA’nõn iki niteli i, öne çõkmaktadõr: GKA, bir “uluslararasõ anla ma”dõr ve ülkeden çõkarõlma sürecinin “son halkasõ” dõr.

Birincisi, GKA, bir “uluslararasõ anla ma” olup; bu, AB ve Türkiye açõsõndan belli anlamlar ta õmaktadõr. AB açõsõndan, GKA’nõn hükümleri, tõpkõ AB’nin di er bir uluslararasõ anla masõnõn hükümleri gibi, “o anla manõn yürürlü e girmesinden itibaren, [Birlik] hukukunun ayrõlmaz bir parçasõnõ olu turur”.3 Yine, GKA, bir uluslararasõ anla ma olarak, AB hukukunun kaynaklarõ bakõmõndan, birincil hukuka göre alt, ikincil hukuka göre üst bir seviyeye yerle ir.4 Ayrõca, ABAD, tõpkõ AB’nin di er uluslararasõ anla malarõ gibi, GKA’yõ da yorumlayabilir.5 Türkiye açõsõndan, GKA, bir uluslararasõ anla ma olarak, “kanun hükmünde” sayõlõp;6 Türk hukukunun bir parçasõ hâline gelmi tir.7 Öyleyse, Türk mahkemeleri, tõpkõ Türkiye’nin di er uluslararasõ anla malarõ gibi, GKA’yõ da yorumlayabilir.

3 Bkz. Case 181/73 (Court of Justice) R. & V. Haegeman v Belgian State [1974] ECR 449, para 5. 4 Hiyerar ik konum ile ilgili olarak bkz. AB HA md. 216(2) ve Joined Cases 21 to 24/72 (Court of Justice) International Fruit Company NV and others v Produktschap voor Groenten en Fruit [1972] ECR 1219, para 18. Bu hiyerar ik konumun neticeleri ile ilgili olarak bkz. Sanem Baykal & lke Göçmen, “Avrupa Birli i Hukukunun Kaynaklarõ Bakõmõndan Normlar Hiyerar isi”, Prof Dr Erdal Onar’a Arma an, Ankara Üniversitesi Basõmevi, Ankara, 2013, s. 352–353. 5 Bkz. Case 12/86 (Court of Justice) Meryem Demirel v Stadt Schwäbisch Gmünd [1987] ECR-3719, para 12. Doktrinde bu hususa dikkat çekenler için ayrõca bkz. Elspeth Guild, “Readmission Agreements”, Steve Peers et al, eds, Eu Immigration and Asylum Law (Text and Commentary): Second Revised Edition: Volume 2: EU Immigration Law, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, 2012, s. 560. 6 Anayasa md. 90(5). Konuyla ilgili olarak ayrõca bkz. Levent Gönenç & Selin Esen, “The Problem of the Application of Less Protective International Agreements in Domestic Legal Systems: Article 90 of the Turkish Constitution”, European Journal of Law Reform, Cilt: 8, 2006, s. 487–490. 7 Bu yönden bunun neticeleri ile ilgili olarak bkz. lke Göçmen & Orhan Ersun Civan, “The Principle of Non-Discrimination on Grounds of Nationality with regard to Turkish Workers in the European Union and Union Workers in Turkey”, Belgin Akçay & ebnem Akipek Öcal,

LKE GÖÇMEN

24

ekil 1: Ülkeden Çõkarõlma Sürecinde Geri Kabul Anla masõnõn Yeri

kincisi, GKA, ülkeden çõkarõlma sürecinin son halkasõ olup; özünde, gönderme veya sõnõr dõ õ etme kararõnõn tamamlayõcõsõdõr.8 Ülkeden çõkarõlma süreci, evvela, bir devletin ülkesinde hukuka aykõrõ bulunan bir ki inin varlõ õnõ gerektirir. Bu meyanda, hukuka aykõrõ bulunup bulunmama, ilgili devlet yönünden alakalõ hukuk kurallarõnõn ve bu kurallardaki prosedüre ili kin güvencelerin uygulanmasõnõ müteakip bir gönderme kararõ ile belirlenir.9 Geri kabul anla masõ da, böyle bir kararõ icra etmek için kullanõlan bir araçtõr.10 Nitekim GKA’ya göre “geri kabul”: “[GKA] hükümleri uyarõnca, talep eden devlete hukuka aykõrõ biçimde giri yaparken, orada bulunurken veya ikamet ederken yakalanan ki ilerin (talepte bulunulan devlet vatanda larõ, üçüncü ülke vatanda larõ ve vatansõz ki iler) talep eden devlet tarafõndan transferi ve talepte bulunulan devlet tarafõndan kabulü anlamõna gelir”.11 Öyleyse, GKA, aslõnda, ilgili ki inin “transferi” ve “kabulü” ile ilgili detaylõ düzenlemeler getirerek, bir nevi, ülkeden çõkarõlma sürecinin bütününün ba arõsõnõn anahtarõ olarak dü ünülebilir.12

eds, Turkey’s Integration into the European Union: Legal Dimension, Lexington Books, USA, 2013, s. 113–114. 8 ekil 1: Ülkeden Çõkarõlma Sürecinde Geri Kabul Anla masõnõn Yeri, s. 2. 9 European Commission, Evaluation of EU Readmission Agreements, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council COM(2011) 76 final (Brussels, 2011), s. 10. 10 Tineke Strik, Readmission Agreements: A Mechanism for Returning Irregular Migrants (Explanatory Memorandum), Report of the Committee on Migration, Refugees and Population Doc. 12168 (Strasbourg, 2010), s. 11. Bu meyanda, ne zaman ve neden böyle bir araca ihtiyaç duyuldu u ile ilgili olarak bkz. Peter Van Krieken, “Return and Responsibility”, International Migration, Cilt: 38, Sayõ: 4, 2000, s. 23–24. 11 GKA md. 1(n). Vurgu eklenmi tir. 12 Buna dönük kimi tespitler için ayrõca bkz. Carole Billet, “EC Readmission Agreements: A Prime Instrument of the External Dimension of the EU’s Fight against Irregular Immigration. An Assessment after Ten Years of Practice”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 12, Sayõ: 1, 2010, s. 46.

Bu ki i hakkõnda gönderme kararõ alõmõ

Bu ki iyi gönderme / geri kabul etme

Geri Kabul Anla masõ

Ülkede hukuka aykõrõ bulunan ki inin tespiti

Yerel Hukuk (Türkiye ise, Türk hukuku ---

AB üyesi devlet ise, AB hukuku ve ulusal hukuk)


25

Geri Kabul Anla masõnõn Ba lõca Noktalarõ: Tarihçesi, Amacõ, Kapsamõ ve Sistemati i

GKA,13 yakla õk on yõllõk müzakerelerin ardõndan14 16 Aralõk 2013’te imzalanõp, onayõnõn ardõndan,15 1 Ekim 2014’te yürürlü e girmi tir.16

Tablo 1: AB'nin Geri Kabul Anla malarõ17

Devlet GKA mza GKA Yürürlük

Hong Kong 27 Kasõm 2002 1 Mart 2004

Makau 13 Ekim 2003 1 Haziran 2004

Sri Lanka 4 Haziran 2004 1 Mayõs 2005

Arnavutluk 14 Nisan 2005 1 Mayõs 2006

Rusya 25 Mayõs 2006 1 Haziran 2007

Ukrayna 18 Haziran 2007 1 Ocak 2008

Makedonya 18 Eylül 2007 1 Ocak 2008

Bosna & Hersek 18 Eylül 2007 1 Ocak 2008

Karada 18 Eylül 2007 1 Ocak 2008

Sõrbistan 18 Eylül 2007 1 Ocak 2008

Moldova 10 Ekim 2007 1 Ocak 2008

Pakistan 26 Ekim 2009 1 Aralõk 2010

Gürcistan 22 Kasõm 2010 1 Mart 2011

Ermenistan 19 Nisan 2013 1 Ocak 2014

Azerbaycan 28 ubat 2014 1 Eylül 2014

Türkiye 16 Aralõk 2013 1 Ekim 2014

Cape Verde 18 Nisan 2013 ---

Fas --- ---

Çin --- ---

Belarus --- ---

Cezayir --- ---

13 Anla ma metni ile ilgili olarak sõrasõyla bkz. [2014] OJ L 134/3 ve 2 A ustos 2014 tarihli ve 29076 sayõlõ RG. 14 Konuyla ilgili olarak bkz. Nils Coleman, European Readmission Policy, Martinus Nijhoff, the Netherlands, 2008, s. 178–182; Ahmet çduygu & Damla B Aksel, “Two-to-Tango in Migration Diplomacy: Negotiating Readmission Agreement between the eu and Turkey”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 16, Sayõ: 3, 2014, s. 337–363; Sarah Wolff, “The Politics of Negotiating EU Readmission Agreements: Insights from Morocco and Turkey”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 16, Sayõ: 1, 2014, s. 85–93. 15 GKA’nõn onayõ ile ilgili olarak sõrasõyla bkz. [2014] OJ L 134/1 ve 28 Haziran 2014 tarihli ve 29044 sayõlõ RG. 16 GKA md. GKA md. 24(2). Bkz. dn. 253. Ayrõca bkz. “Nihai Düzenlemeler” / “Yürürlü e Girme, Süre ve Sona Erme”, s. 41. 17 Bu tablo, Komisyonun u belgesinin esas alõnarak, güncellenmi hâlidir. European Commission, “EU Readmission Agreements: State of Play (June 2011)”, (June 2011), online: <http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/pdf/eu_readmission_agreements_en.pdf>.

LKE GÖÇMEN

26

GKA, ilk olarak, AB açõsõndan kõsaca ele alõnabilir.18 AB, özetle, ortak bir göç politikasõ geli tirmenin aracõ olarak, Amsterdam Antla masõ (1999) ile birlikte geri kabul anla malarõ ba õtlamak yönünden yetki kazanmõ olup;19 Lizbon Antla masõ (2009) ile birlikte bu yetki daha da netle mi tir.20 AB, bugüne kadar, 17 devlet ile geri kabul anla masõ akdetmi tir; bunlardan 16’sõ yürürlüktedir ve dört devlet ile de buna yönelik müzakereler sürmektedir.21 Bu geri kabul anla malarõ, ufak tefek farklõlõklar ta õsa bile; esas olarak aynõ olup;22 ço u kez söz geli i vize kolaylõ õ anla malarõ gibi yan araçlar ile desteklenerek yapõlabilmi tir.23 te, GKA da, AB açõsõndan, tõpkõ AB’nin di er geri kabul anla malarõ gibi, “üyesi devletlerin ülkeden çõkarmak istedi i ki ilerin ülkeden çõkartõlmasõnõn sa lanmasõnõn ana mekanizmasõ”24 ve düzensiz göçle mücadele aracõ25 olarak görülüp; ancak

18 AB ve geri kabul politikasõ ile ilgili oldukça detaylõ bir çalõ ma için bkz. Coleman, dn. 15. 19 Amsterdam Antla masõ ile de i ik Avrupa Toplulu u Antla masõ md. 63(3/b). Amsterdam Antla masõ ve geri kabul anla malarõ ile ilgili olarak bkz. Guild, dn. 6, s. 557–561; Mehmet Özcan et al, Türkiye - AB li kilerinde Geri Kabul: Hangi artlarda?, Uluslararasõ Stratejik Ara tõrmalar Kurumu 10-02 (Ankara, 2010), s. 6–8. Amsterdam Antla masõ öncesi, Maastricht Antla masõ (1993) ile birlikte de geri kabul ile ilgili “tavsiye” nitelikli birtakõm geli meler ya anmõ tõr. Buna yönelik detaylar için bkz. Jean-Pierre Cassarino, Readmission Policy in the European Union, European Parliament’s Committee on Civil Liberties, Justice and Home Affairs PE 425,632 (Brussels, 2010), s. 15–16; Guild, dn. 6, s. 556–557; Özcan et al, dn., s. 6; Steve Peers, EU Justice and Home Affairs Law, 3d ed, , Oxford University Press, Oxford, 2012, s. 586. 20 AB HA md. 79(3). Lizbon Antla masõ ve geri kabul anla malarõ ile ilgili olarak bkz. Billet, dn. 13, s. 59–67; Cassarino, dn. 19, s. 17–19. 21 Tablo 1: AB'nin Geri Kabul Anla malarõ, s. 4. Ayrõca, Komisyon, 2011 yõlõnda geri kabul anla malarõ ile ilgili bir de erlendirme yapmõ tõr. European Commission, dn. 10. Doktrinde de AB’nin geri kabul anla malarõ ile ilgili de erlendirmeler yapõlmõ tõr. Billet, dn. 13, s. 45–79; Catherine Phuong, “Building a Community Return Policy With Third Countries: An Equal Partnership?”, Anneliese Baldaccini, Elspeth Guild & Helen Toner, eds, Whose Freedom, Security and Justice?: EU Immigration and Asylum Law and Policy, Hart, Oxford, 2007, s. 348–352; Annabelle Roig & Thomas Huddleston, “EC Readmission Agreements: A Re-Evaluation of the Political Impasse”, Eur J Migration & L, Cilt: 9, 2007, s. 363–387; Martin Schieffer, “Community Readmission Agreements with Third Countries - Objectives, Substance and Current State of Negotiations”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 5, 2003, s. 343–357. AB’nin geri kabul anla malarõ ile vize kolaylõlõ õ anla malarõnõ bir arada ele alan bir çalõ ma için de bkz. Florian Trauner & Imke Kruse, “EC Visa Facilitation and Readmission Agreements: A New Standard EU Foreign Policy Tool”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 10, 2008, s. 411–438. 22 Billet, dn. 13, s. 67; Coleman, dn. 15, s. 92; Peers, dn. 19, s. 588. Geri kabul anla malarõnõn metni ile ilgili analizler için bkz. Coleman, dn. 15, s. 91–110; Guild, dn. 6, s. 561–565. 23 Buna yönelik bir tespit için bkz. Guild, dn. 6, s. 554. Yan araçlarõn türleri ile ilgili olarak bkz. Cassarino, dn. 19, s. 25; European Commission, dn. 10, s. 6–8; Roig & Huddleston, dn. 21, s. 375–379. 24 Peers, dn. 19, s. 585. 25 GKA Dibace.


27

AB – Türkiye vize liberalizasyonu diyalogu ve Türkiye ile vizesiz rejime do ru yol haritasõ e li inde ba õtlanabilmi tir.26

Tablo 2: Türkiye'nin Geri Kabul Anla malarõ27

Devlet GKA (Yõl)

Yunanistan 2001

Suriye 2001

Kõrgõzistan 2003

Romanya 2004

Ukrayna 2005

Pakistan 2010

Rusya 2011

Nijerya 2011

Yemen 2011

Moldova 2012

Bosna & Hersek 2012

Belarus 2013

Avrupa Birli i 2014

GKA, ikinci olarak, Türkiye açõsõndan kõsaca ele alõnabilir. Türkiye,28 özetle, geri kabul anla malarõna düzensiz göçle mücadelenin bir aracõ olarak yakla makta olup;29 bugüne kadar 12 devlet artõ AB ile geri kabul anla masõ akdetmi tir.30 GKA da, Türkiye açõsõndan, özellikle kamuoyunda vizesiz Avrupa’nõn anahtarõ olarak görülmü se de;31 resmi metinlere bakõlõrsa; bir

26 Bu yöndeki tespitler için örne in bkz. European Commission, “Statement by Cecilia Malmström on the ratification of the EU-Turkey readmission agreement by the Turkish Parliament (Statement/14/210)”, (26 June 2014), online: <http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-14-210_en.htm>. Bu do rultuda ayrõca bkz. GKA ekindeki “Vize Politikasõ Alanõnda birli i hakkõnda Ortak Beyan”. 27 Bu tablo, Türkiye Cumhuriyeti Dõ i leri Bakanlõ õnõn internet sitesindeki bilgiler esas alõnarak, güncellenmi hâlidir. Bkz. Türkiye Cumhuriyeti Dõ i leri Bakanlõ õ, “Türkiye’nin Yasadõ õ Göçle Mücadelesi”, (2011), online: <http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa>. 28 Türkiye ve geri kabul anla malarõ ile ilgili olarak ayrõca bkz. Özcan et al, dn. 19, s. 22–25. 29 Geri Kabul Anla masõ konulu ve 2014/6 sayõlõ Ba bakanlõk Genelgesi, bu tespite örnek gösterilebilir. (16 Nisan 2014 tarihli ve 28974 sayõlõ RG.) Buna göre: “Düzensiz göçle mücadele, ülkemizin bulundu u co rafyada önemli sorunlardan olup bu süreçte en önemli araçlardan birisi geri kabul anla malarõdõr.” 30 Tablo 2: Türkiye'nin Geri Kabul Anla malarõ, s. 5. 31 Buna yönelik örnek olarak bkz. Murat Özsöz, Türk Vatanda larõnõn Vizesiz Avrupa Yolculu u: Vize Sorunu, Geri Kabul ve Sonrasõ, KV De erlendirme Notu 85 ( stanbul, 2014), s. 1–2. Tabii ki resmi metinler de, GKA ile AB – Türkiye vize liberalizasyonu diyalogu ve Türkiye ile vizesiz rejime do ru yol haritasõ arasõndaki ba lantõyõ kurmaktadõr.

LKE GÖÇMEN

28

yandan AB ile üyelik sürecinde gerekli bir adõm, di er yandan da düzensiz göçle mücadele aracõ olarak ele alõnmaktadõr.32

ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ33

Örne in 2014/6 sayõlõ Ba bakanlõk Genelgesi (dn. 26) uyarõnca: “[GKA] ile paralel olarak AB ile vizelerin kar õlõklõ olarak kaldõrõlmasõ amacõyla “Vize Serbestisi Diyalo u” süreci de ba latõlmõ tõr.” 32 2014/6 sayõlõ Ba bakanlõk Genelgesi (dn. 26) ve GKA Dibace. 33 GKA md. 2(1 ve 3), 11(1) ve 24.

Ülkede hukuka aykõrõ bulunan ki i

“Vatanda ” ise, geri kabul yükümlülü ü

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ise, geri kabul yükümlülü ü

Yürürlük: 1 Ekim 2014

Yürürlük (Kural): 1 Ekim 2017 ( stisna): 1 Ekim 2014 – Türkiye’nin ilgili

üçüncü devlet ile geri kabul anla masõ veya düzenlemesi varsa

Zamana õmõ – Kesin delil söz konusuysa:

lgili ki inin tespitinden itibaren (kural olarak) 6 ay

içinde ba vuru artõ

Zamana õmõ – lk bakõ ta (prima facie) delil söz

konusuysa: lgili ki inin tespitinden

itibaren (kural olarak) 6 ay içinde ba vuru artõ

+ lgili ki inin varlõ õnõn

ö renilmesi ile ilgili ülkeyi terki arasõnda 5 yõldan az

zaman geçmesi artõ

Zamana õmõ: Yok


29

GKA’nõn kapsamõ, kõsaca u ekilde ifade edilebilir.34 GKA, Türkiye’nin veya AB üyesi bir devletin ülkesine girme, burada bulunma veya ikamet etme artlarõnõ ta õmayan veya artõk ta õmayan ki ileri kapsamõna alõr. Bu tür bir ki i, “vatanda ” ise; her daim GKA’nõn kapsamõ içindeyken; “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ise, talep eden devletin yetkili makamõnõn kendi varlõ õnõ ö rendi i andan itibaren be yõlõ a an bir süre önce talepte bulunulan devletin ülkesini terk etmi se; kural olarak, GKA’nõn kapsamõ dõ õnda kalõr. Buna kar õn, bu tür bir ki inin geri kabulü için aranan ko ullarõn varlõ õ, kesin delil listesindeki belgeler aracõlõ õyla ortaya konabiliyorsa;35 bu ki iler, GKA’nõn kapsamõ içinde kabul edilir.

GKA, sistematik açõdan da, u ekilde betimlenebilir. GKA, evvela, bir “Dibace” içerir. Bunu takiben, ilk madde ile “Tanõmlar”,36 ikinci madde ile de “Kapsam” belirlenmi tir. GKA, bunun ardõndan belirli “Bölümler”e ayrõlmõ tõr. Bu Bölümler, “Türkiye’nin Geri Kabul Yükümlülükleri” (Bölüm I), “Birli in Geri Kabul Yükümlülükleri” (Bölüm II), “Geri Kabul Usulü” (Bölüm III), “Transit Geçi lemleri” (Bölüm IV), “Masraflar” (Bölüm V), “Verilerin Korunmasõ ve Saklõ Kalan Hükümler” (Bölüm VI), “Yürütme ve Uygulama” (Bölüm VII) ve “Nihai Hükümler” (Bölüm VIII) eklindedir. Nihayet, GKA, kimi “Ekler”, “Beyanlar” ve “Bildiriler” ile son bulmaktadõr. Bu çalõ ma da, GKA’yõ hukuki yönden analiz etme amacõ çerçevesinde, ana hatlarõyla, GKA’nõn Bölümleri takip edilerek, kaleme alõnmõ tõr. Geri kabul yükümlülükleri de, ilk inceleme konusu olarak ele alõnmaktadõr.

Geri Kabul Yükümlülükleri

Türkiye’nin geri kabul yükümlülü ü ile AB ve üyesi devletlerin geri kabul yükümlülükleri, kar õlõklõlõk temel alõnarak, “vatanda ” ve “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden olmak üzere ikiye ayrõlarak düzenlenmi tir.

“Vatanda ” Yönünden Geri Kabul Yükümlülükleri

“Vatanda ” ile ilgili geri kabul yükümlülü ü, kar õlõklõlõk temel alõnarak, Türkiye ve AB üyesi devletler için ayrõ ayrõ düzenlenmi tir.37

34 GKA md. 2(1 ve 3). Bkz. ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6. 35 Kanõtlar için bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Kanõtlar” / “Üçüncü Ülke Vatanda õ veya Vatansõz Ki iye li kin Kanõtlar”, s. 18. 36 GKA md. 1 ile u terimler tanõmlanmõ tõr: “Akit Taraflar”, “Türk Vatanda õ”, “Üye Devlet Vatanda õ”, “Üye Devlet”, “Üçüncü Ülke Vatanda õ”, “Vatansõz ki i”, “ kamet izni”, “Vize”, “Talep Eden Devlet”, “Talepte Bulunulan Devlet”, “Yetkili Makam”, “ zinsiz ikamet eden ki i”, “Transit geçi ”, “Geri kabul”, “Sõnõr Geçi Noktasõ”, Talep Eden Devletin “Sõnõr bölgesi”. 37 ekil 3: "Vatanda " Yönünden Geri Kabul Yükümlülükleri, s. 7.

LKE GÖÇMEN

30

Türkiye, belirli hâl ve artlar altõnda, AB üyesi devletteki düzensiz göçmen kendi vatanda õnõ geri kabul ile yükümlüdür.38 Geri kabul yükümlülü ü, usuli ve maddi unsur içerir. Usuli açõdan, ilgili üye devlet, böyle bir ki inin geri kabulü için Türkiye’ye ba vuru yapmalõyken; GKA’da öngörülen i lemler dõ õnda ba ka herhangi bir i lemi yerine getirmesine gerek yoktur.39 Maddi açõdan, bir ki i, talep eden üye devletin ülkesine girme, ülkesinde bulunma veya ikamet etmeye ili kin o üye devlet hukuku veya AB hukuku uyarõnca yürürlükte olan ko ullarõ sa lamõyor veya artõk sa lamõyor olmalõ ve bu ki i, Türk vatanda õ40 oldu u kanõtlanmõ bir ki i olmalõdõr.41

ekil 3: "Vatanda " Yönünden Geri Kabul Yükümlülükleri

38 GKA md. 3(1). 39 Geri kabul usulü ile ilgili olarak bkz. “Geri Kabul Usulü”, s. 13. 40 “Türk vatanda õ”, Türkiye mevzuatõ uyarõnca Türk vatanda lõ õnõ ta õyan herhangi bir ki i anlamõna gelir. GKA md. 1(b). 41 Türk vatanda lõ õ, GKA md. 9 uyarõnca kanõtlanmalõdõr. Bkz. “Geri Kabul Usulü”, “Kanõtlar”, s. 16.

“Vatanda ” yönünden geri kabul yükümlülü ü

Usuli açõdan Maddi açõdan

GKA uyarõnca ba vuru

Dar anlamda “vatanda ”

Geni anlamda “vatanda ”

lgili ülkede hukuka aykõrõ bulunan + ilgili vatanda lõ õ kanõtlanan

(Belirli ko ullar altõnda) (i) Dar anlamda “vatanda ”õn re it olmayan bekâr çocu u veya bir ba ka vatanda lõ a

sahip e i (ii) lgili vatanda lõ õ sona

erenler


31

Türkiye’nin geri kabul yükümlülü ü, maddi açõdan, “vatanda ” söz konusu oldu unda, an itibarõyla “vatanda õ” olanlarõn yanõ sõra birtakõm ba ka ki iler için de öngörülmü tür. Birincisi, bir üst paragrafta bahsedilen gibi bir ki inin re it olmayan bekâr çocu u, talep eden üye devlette ba õmsõz bir ikamet hakkõna sahip de ilse veya onun yasal vasisi olan di er ebeveyni böyle bir ba õmsõz ikamet hakkõna sahip de ilse; do um yerine veya vatanda lõ õna bakõlmaksõzõn, Türkiye’nin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.42 kincisi, bir üst paragrafta bahsedilen gibi bir ki inin bir ba ka ülke vatanda lõ õna sahip e i, talep eden üye devlette ba õmsõz bir ikamet hakkõna sahip de ilse; Türkiye bu evlili in ulusal mevzuat uyarõnca yasal olarak tanõnmadõ õnõ göstermemi se ve Türkiye ülkesine giri ve ülkesinde kalõ hakkõna sahipse; Türkiye’nin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.43 Üçüncüsü, bir ki i, Türk mevzuatõna uygun olarak bir üye devletin ülkesine girdikten sonra Türk vatanda lõ õndan mahrum bõrakõlmõ veya feragat etmi se ve o üye devlet tarafõndan vatanda lõ a kabul edilmesi en azõndan vaat edilmemi se; Türkiye’nin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.44

AB üyesi devlet de, belirli hâl ve artlar altõnda, Türkiye’deki düzensiz göçmen kendi vatanda õnõ geri kabul ile yükümlüdür.45 Geri kabul yükümlülü ü, usuli ve maddi unsur içerir. Usuli açõdan, Türkiye, böyle bir ki inin geri kabulü için ilgili üye devlete ba vuru yapmalõyken; GKA’da öngörülen i lemler dõ õnda ba ka herhangi bir i lemi yerine getirmesine gerek yoktur.46 Maddi açõdan, bir ki i, Türkiye’nin ülkesine girme, ülkesinde bulunma veya ikamet etmeye ili kin yürürlükte olan ko ullarõ sa lamõyor veya artõk sa lamõyor olmalõ ve bu ki i, ilgili üye devletin vatanda õ47 oldu u kanõtlanmõ bir ki i olmalõdõr.48

AB üyesi devletin geri kabul yükümlülü ü, maddi açõdan, “vatanda ” söz konusu oldu unda, an itibarõyla “vatanda õ” olanlarõn yanõ sõra birtakõm ba ka ki iler için de öngörülmü tür. Birincisi, bir üst paragrafta

42 GKA md. 3(2). 43 GKA md. 3(2). 44 GKA md. 3(3). Önceki vatanda lar ve geri kabul konusu ile ilgili olarak ayrõca bkz. Kay Hailbronner, “Readmission Agreements and the Obligation on States under Public International Law to Readmit their Own and Foreign Nationals”, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, Cilt: 57, 1997, s. 15–25. 45 GKA md. 5(1). 46 Geri kabul usulü ile ilgili olarak bkz. “Geri Kabul Usulü”, s. 13. 47 “Üye devlet vatanda õ”, AB üyesi bir devletin vatanda lõ õnõ ta õyan herhangi bir ki i anlamõna gelir. GKA md. 1(c). 48 Üye devlet vatanda lõ õ, GKA md. 9 uyarõnca kanõtlanmalõdõr. Bkz. “Geri Kabul Usulü”, “Kanõtlar”, s. 16.

LKE GÖÇMEN

32

bahsedilen gibi bir ki inin re it olmayan bekâr çocu u, Türkiye’de ba õmsõz bir ikamet hakkõna sahip de ilse veya onun yasal vasisi olan di er ebeveyni böyle bir ba õmsõz ikamet hakkõna sahip de ilse; do um yerine veya vatanda lõ õna bakõlmaksõzõn, AB üyesi devletin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.49 kincisi, bir üst paragrafta bahsedilen gibi bir ki inin bir ba ka ülke vatanda lõ õna sahip e i, Türkiye’de ba õmsõz bir ikamet hakkõna sahip de ilse; ilgili üye devlet bu evlili in ulusal mevzuatõ uyarõnca yasal olarak tanõnmadõ õnõ göstermemi se ve ilgili üye devlet ülkesine giri ve ülkesinde kalõ hakkõna sahipse; o üye devletin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.50 Üçüncüsü, bir ki i, ilgili üye devletin mevzuatõna uygun olarak Türkiye’nin ülkesine girdikten sonra o üye devletin vatanda lõ õndan mahrum bõrakõlmõ veya feragat etmi se ve Türkiye tarafõndan vatanda lõ a kabul edilmesi en azõndan vaat edilmemi se; o üye devletin geri kabul yükümlülü ünün bir parçasõnõ olu turur.51

“Vatanda ” yönünden geri kabul yükümlülü ü ile ilgili olarak, yukarõda bahsedilen düzenlemeler õ õ õnda, birkaç tespit yapõlabilir. Bir kere, “vatanda ” söz konusu olunca, geri kabul yükümlülü ü, aslõnda, uluslararasõ hukuk kaynaklõ bir yükümlülüktür.52 GKA ile birlikte, bu yükümlülük, artõk bir sözle mesel yükümlülük hâlini de almõ tõr.53 Bu yönden, GKA, uluslararasõ hukuk kaynaklõ yükümlülü e nazaran, iki yönden katma de er içermektedir.54 Birincisi, her ne kadar “vatanda ” yönünden geri kabul yükümlülü ü, uluslararasõ hukuk uyarõnca maddi açõdan yükümlülük ise de; usuli açõdan, yani bu yükümlülü ün pratikteki icrasõ kimi sõkõntõlar içerebilmektedir. Örne in,55 bir devlet, kimi zaman görünü te ilgili ki inin gerekli belgeleri haiz olmadõ õ gibi bir gerekçeyle, aslõnda bazõ ekonomik veya siyasi sebeplerle istemedi i ki ileri geri kabul etmekten imtina edebilmektedir. te GKA, geri kabul ile ilgili ko ullarõ, esaslarõ ve usulleri

49 GKA md. 5(2). 50 GKA md. 5(2). 51 GKA md. 5(3). Ayrõca bkz. dn. 44. 52 Uluslararasõ hukuktaki temellere örnek olarak bkz. Ki isel ve Siyasal Haklar Uluslararasõ Sözle mesi md. 12.4 ve Avrupa nsan Haklarõ Sözle mesi’nin Dördüncü Protokolü md. 3(2). Doktrindeki tespitler için bkz. Cassarino, dn. 19, s. 13; Coleman, dn. 15, s. 41; Hailbronner, dn. 45, s. 11; Strik, dn. 11, s. 8; Trauner & Kruse, dn. 21, s. 431. Hatta Hailbronner’e göre bir devletin kendi vatanda larõnõ geri kabul yükümlülü ü, aynõ zamanda, söz gelimi haksõz formaliteler veya ispat yükü aramamak gibi, talepte bulunulan devletin prosedürel vazifelerini de içerir. Hailbronner, dn. 45, s. 14. 53 Bu meyanda, geri kabul anla malarõ, spesifik olarak âkit taraflarõn vatanda larõ ile ilgilenilirken, bir “olmazsa olmaz” (“sine qua non”) de ildir. Cassarino, dn. 19, s. 13. Benzer bir tespit için bkz. Van Krieken, dn. 11, s. 31. 54 Konuyla ilgili olarak ayrõca bkz. Coleman, dn. 15, s. 33–41. 55 Örnek için bkz. Strik, dn. 11, s. 8.


33

belirleyerek, “vatanda ” söz konusu olunca da, göndermeyi kolayla tõrmakta ve hõzlandõrmaktadõr. kincisi, GKA, uluslararasõ hukuk kaynaklõ yükümlülü e ek olarak, dar anlamda “vatanda ”õn yanõ sõra geni anlamda “vatanda ” sayõlabilecek ki iler bakõmõndan da geri kabul yükümlülü ü tesis etmi tir. Geri kabul yükümlülü ü, aslõnda, “vatanda ”tan ziyade, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iler söz konusu olunca, daha zorlayõcõ bir hâl almaktadõr.56

“Üçüncü Ülke Vatanda õ” veya “Vatansõz” Yönünden Geri Kabul Yükümlülükleri

“Üçüncü ülke vatanda õ”57 veya “vatansõz”58 ile ilgili geri kabul yükümlülü ü, kar õlõklõlõk temel alõnarak, Türkiye ve AB üyesi devletler için ayrõ ayrõ düzenlenmi tir.

Türkiye, belirli hâl ve artlar altõnda, AB üyesi devletteki düzensiz göçmen “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iyi geri kabul ile yükümlüdür.59 Bu yükümlülük, usuli ve maddi unsur içerir. Usuli açõdan, ilgili üye devlet, böyle bir ki inin geri kabulü için Türkiye’ye ba vuru yapmalõyken; GKA’da öngörülen i lemler dõ õnda ba ka herhangi bir i lemi yerine getirmesine gerek yoktur.60 Maddi açõdan, bir ki i, talep eden üye devletin ülkesine girme, ülkesinde bulunma veya ikamet etmeye ili kin yürürlükte olan ko ullarõ sa lamõyor veya artõk sa lamõyor olmalõ ve üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz olup, belirtilen bir durumda bulundu u kanõtlanmõ olmalõdõr.61 Belirtilen üç tür durum vardõr: Birincisi, böyle bir ki i, geri kabul ba vurusunun ibrazõ esnasõnda Türkiye’nin düzenledi i geçerli bir vizeye sahip olup, AB üyesi devletin ülkesine Türkiye’den do rudan girmi olabilir. kincisi, böyle bir ki i, Türkiye’nin düzenledi i bir ikamet iznine sahip olabilir. Üçüncüsü, böyle bir ki i, Türkiye’de kaldõktan veya Türkiye’den transit geçi yaptõktan sonra ilgili üye devletin ülkesine hukuka aykõrõ ve do rudan giri yapmõ olabilir. Bununla birlikte, geri kabul yükümlülü ü, üç tür durumda ise do maz.62 Böyle bir ki i, birincisi, sadece

56 Söz gelimi, Komisyona göre, her üçüncü devlet, üçüncü ülke vatanda õ ile ilgili klozlar yönünden derin bir ho nutsuzluk duymaktadõr. European Commission, dn. 10, s. 9. 57 “Üçüncü ülke vatanda õ”, Türkiye veya AB üyesi bir devletin vatanda lõ õ dõ õnda bir vatanda lõk ta õyan herhangi bir ki i anlamõna gelir. GKA md. 1(e). 58 “Vatansõz ki i”, herhangi bir ülke vatanda lõ õ ta õmayan herhangi bir ki i anlamõna gelir. GKA md. 1(f). 59 GKA md. 4(1). 60 Geri kabul usulü ile ilgili olarak bkz. “Geri Kabul Usulü”, s. 13. 61 Bu belirli “durum”, GKA md. 10 uyarõnca kanõtlanmalõdõr. Bkz. “Geri Kabul Usulü”, “Kanõtlar”, s. 16. 62 GKA md. 4(2). Ayrõca bkz. GKA md. 2(3) ve ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6.

LKE GÖÇMEN

34

Türkiye’nin bir uluslararasõ havalimanõnõn aktarma sahasõndan geçmi se veya ikincisi de, talep eden üye devletin ülkesine vizesiz giri imkânõna sahipse; geri kabul yükümlülü ü do maz. Üçüncüsü de, talep eden üye devlet, böyle bir ki iye, o ki inin o üye devletin ülkesine girerken kullandõ õ bir vize veya ülkesine giri ten önce ya da sonra ikamet izni çõkarmõ sa ve bu ki i, Türkiye’nin düzenledi i daha uzun geçerlilik süresini haiz bir vizeye veya ikamet iznine sahip de ilse; geri kabul yükümlülü ü do maz.63

AB üyesi devlet de, belirli hâl ve artlar altõnda, Türkiye’deki düzensiz göçmen “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iyi geri kabul ile yükümlüdür.64 Bu yükümlülük, usuli ve maddi unsur içerir. Usuli açõdan, Türkiye, böyle bir ki inin geri kabulü için ilgili üye devlete ba vuru yapmalõyken; GKA’da öngörülen i lemler dõ õnda ba ka herhangi bir i lemi yerine getirmesine gerek yoktur.65 Maddi açõdan, bir ki i, Türkiye’nin ülkesine girme, ülkesinde bulunma veya ikamet etmeye ili kin yürürlükte olan ko ullarõ sa lamõyor veya artõk sa lamõyor olmalõ ve üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz olmalõ ve belirtilen bir durumda bulundu u kanõtlanmõ olmalõdõr.66 Belirtilen üç tür durum vardõr: Birincisi, böyle bir ki i, geri kabul ba vurusunun ibrazõ esnasõnda ilgili üye devletin düzenledi i geçerli bir vizeye sahip olup, Türkiye’ye bu üye devlet ülkesinden do rudan girmi olabilir. kincisi, böyle bir ki i, ilgili üye devletin düzenledi i bir ikamet iznine sahip olabilir. Üçüncüsü, böyle bir ki i, ilgili üye devletin ülkesinde kaldõktan veya ülkesinden transit geçi yaptõktan sonra Türkiye’ye hukuka aykõrõ ve do rudan giri yapmõ olabilir. Bununla birlikte, geri kabul yükümlülü ü, üç tür durumda ise do maz.67 Böyle bir ki i, birincisi, sadece ilgili üye devletin bir uluslararasõ havalimanõnõn aktarma sahasõndan geçmi se veya ikincisi de, Türkiye’ye vizesiz giri imkânõna sahipse; geri kabul yükümlülü ü do maz. Üçüncüsü de, Türkiye, böyle bir ki iye, o ki inin Türkiye’ye girerken kullandõ õ bir vize veya ülkesine giri ten önce ya da sonra ikamet izni çõkarmõ sa ve bu ki i, ilgili üye devletin düzenledi i daha uzun geçerlilik süresini haiz bir vizeye veya ikamet iznine sahip de ilse; geri kabul yükümlülü ü do maz.

63 Coleman’a göre bu istisna, önemlidir; çünkü AB’deki izinsiz göçmenlerin önemli bir oranõ, vizesi olup, vizedeki kalõ süresini a anlardandõr. Coleman, dn. 15, s. 95–96. 64 GKA md. 6(1). 65 Geri kabul usulü ile ilgili olarak bkz. “Geri Kabul Usulü”, s. 13. 66 Bu belirli “durum”, GKA md. 10 uyarõnca kanõtlanmalõdõr. Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Kanõtlar”, s. 16. 67 GKA md. 6(2). Ayrõca bkz. GKA md. 2(3) ve ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6.


35

ekil 4: "Üçüncü Ülke Vatanda õ" veya "Vatansõz" Yönünden Geri Kabul Yükümlülükleri68

AB üyesi devletler söz konusu olunca, “ilgili” üye devlet, ba ka bir ifadeyle geri kabul yükümlülü ünün sahibi üye devlet, belirli kriterler çerçevesinde belirlenir.69 Birinci ihtimal, herhangi bir belge ibraz

68 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr. 69 GKA md. 6(3). ekil 5: AB Üyesi Devletler Arasõndan " lgili" Üye Devlet, s. 11.

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden geri kabul yükümlülü ü

Usuli açõdan Maddi açõdan

GKA uyarõnca ba vuru

lgili ülkede hukuka aykõrõ bulunan + üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz +

belirli “durumu” kanõtlanan ki i

t.b.d.den ikamet izni varsa

t.b.d.den geçerli vizesi var ve t.b.d.den t.e.d.nin ülkesine

do rudan girmi ise

Belirtilen durum, içerir:

Belirtilen durum, dõ lar:

t.b.d.nin yalnõzca uluslararasõ havalimanõnõn

aktarma sahasõndan geçmi se

t.e.d.ye vizesiz giri imkânõ varsa

t.b.d.de kalõp veya transit geçi yapõp, ardõndan t.e.d.nin

ülkesine hukuka aykõrõ ve do rudan girmi ise

t.e.d.den vizesi veya ikamet izni var ve t.b.d.den daha

uzun geçerlilik süreli benzer belgesi yok ise

LKE GÖÇMEN

36

edilemiyorsa; geri kabul yükümlülü ü, son çõkõ õn yapõldõ õ üye devlet için geçerlidir. kinci ihtimal, ortada bir vize veya ikamet izni varsa; geri kabul yükümlülü ü, o vizeyi veya ikamet iznini veren üye devlet için geçerlidir. Üçüncü ihtimal, ortada birden çok vize veya ikamet izni varsa; geri kabul yükümlülü ü, zaman a õmõna u ramamõ olup; daha uzun süreli geçerlili i haiz olan belgeyi düzenlemi üye devlet için geçerlidir. Dördüncü ihtimal, ortada hepsi zaman a õmõna u ramõ birden çok vize veya ikamet izni varsa; geri kabul yükümlülü ü, zaman a õmõ tarihi en yakõn olan belgeyi düzenleyen üye devlet için geçerlidir.

ekil 5: AB Üyesi Devletler Arasõndan " lgili" Üye Devlet

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden geri kabul yükümlülü ü ile ilgili olarak, yukarõda bahsedilen düzenlemeler õ õ õnda, birkaç tespit yapõlabilir. Bir kere, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz konusu olunca, geri kabul yükümlülü ü, uluslararasõ hukuk kaynaklõ bir

AB üyesi devletler arasõndan “ilgili” üye devlet

Belge yoksa Belge varsa

Birden çok devlete ait belge

Tek bir devlete ait belge

O devlet Daha uzun geçerlilik süreli belgeyi veren devlet

& Belgeler zamana õmõna u ramõ sa, zamana õmõ en yakõn tarihli belgeyi

veren devlet

Son çõkõ devleti


37

yükümlülük olmayõp;70 GKA gere i salt sözle mesel bir yükümlülüktür. Böyle bir sözle mesel yükümlülük getirilmi tir; çünkü bazen bir devlet, ülkesindeki düzensiz göçmenin köken devletinden ziyade transit devlet ile daha kolay i birli i kurarak, o ki iyi ülkesinden çõkarabilmektedir.71 Bununla birlikte, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iler, kõsmen uluslararasõ hukuk kaynaklõ bir yükümlülük olmamasõ nedeniyle, geri kabul yükümlülü ü yönünden “hiç üphesiz en tartõ malõ olan grup”72 veya “geri kabul anla malarõnõn en karma õk yönü”73 veya “üzerinde anla õlacak en zor konu”74 olarak görülmektedir. Bu tür nitelemeler, daha çok da, buradaki geri kabul yükümlülü ü yönünden hukuken (de jure) kar õlõklõlõk olsa bile; fiilen (de facto) e itsiz bir ili ki do masõ nedeniyle yapõlmaktadõr.75 Bu yönden, GKA, pratikte büyük bir ço unlukla AB’ye de il, AB’den ki ilerin çõkarõlmasõna uygulanacaktõr.76 Ba ka bir ifadeyle, böyle bir geri kabul yükümlülü ü, daha çok AB’nin yararõnadõr.77 Nitekim söz gelimi, Özcan ve di erlerine göre GKA neticesinde Türkiye açõsõndan “Avrupa’nõn yasadõ õ

70 Bu yöndeki tespitler için bkz. Cassarino, dn. 19, s. 13; Coleman, dn. 15, s. 41; Hailbronner, dn. 45, s. 37; Özcan et al, dn. 19, s. 3; Strik, dn. 11, s. 8. Konuyla ilgili detay bir inceleme için bkz. Hailbronner, dn. 45, s. 31–37. Bu meyanda, Özcan ve di erlerine göre AB’nin bu konuda bir örf ve adet hukuku geli tirmek kaydõyla üçüncü ülke vatanda larõnõ da geri kabul kapsamõna sokmaya çalõ tõ õ görülmektedir. Özcan et al, dn. 19, s. 9. 71 Örne in, Strik’e göre, talep eden devlet açõsõndan söz gelimi transit devlet ile i birli i yapmak daha kolay olabilir. Strik, dn. 11, s. 8. Özcan ve di erlerine göre, üçüncü ülke vatanda larõnõn geri kabul zorunlulu u kapsamõna alõnmasõ, AB’ye yasadõ õ göçmenleri geri gönderme konusunda önemli bir kolaylõk sa lamaktadõr. Özcan et al, dn. 19, s. 2. Giuffré’ye göre de, sõ õnmacõlarõn sorumlulu unun bir ba ka “güvenli” ülkeye transferi, genel uluslararasõ hukukta hukuki temelden yoksun oldu undan, hem AB hem de üyesi devletler, üçüncü ülke vatanda larõnõn geri kabulü için gerekli i birli ini elde etmek adõna ço unlukla geri kabul anla malarõna dayanmaktadõr. Mariagiulia Giuffré, “Readmission Agreements and Refugee Rights: From a Critique to a Proposal”, Refugee Survey Quarterly, Cilt: 32, Sayõ: 3, 2013, s. 85. Bundan ba ka Arnavutluk özelinde bkz. Sokol Dedja, “Human Rights in the EU Return Policy: The Case of the EU-Albania Relations”, European Journal of Migration & Law, Cilt: 14, Sayõ: 1, 2012, s. 107. 72 Özsöz, dn. 31, s. 14. 73 Özcan et al, dn. 19, s. 13. 74 Trauner & Kruse, dn. 21, s. 428. 75 Benzer bir tespit için bkz. Özcan et al, dn. 19, s. 3. 76 Guild, bu tespiti genel olarak geri kabul anla malarõ için yapmõ tõr. Guild, dn. 6, s. 562. Benzer bir tespit için bkz. Billet, dn. 13, s. 68; çduygu & Aksel, dn. 15, s. 338; Schieffer, dn. 21, s. 356. 77 Örne in, Eisele ve Wiesbrock’a göre, Gürcistan ve Moldova özelinde, geri kabul anla malarõ, asõl olarak, AB’nin yararõna olmu tur. Katharina Eisele & Anja Wiesbrock, “Enhancing Mobility in the European Neighborhood Policy? The Cases of Moldova and Georgia”, Review of Central & East European Law, Cilt: 36, Sayõ: 2, 2011, s. 151.

LKE GÖÇMEN

38

göçmen deposu olma” gibi bir çekincenin bulundu u ortadadõr.78 Bu yönden, Türkiye, transit ülke olarak, ilkin, geri kabul etti i ki iyi köken devletine veya duruma göre transit devlete göndermek yönünden sõkõntõ çekebilir; zira Türkiye, kimi zaman, bunun için AB kadar etkin bir siyasi güce sahip olmayabilir.79 Buna paralel olarak, ilgili “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki i de, kimi kez, transit ülke olarak Türkiye içinde sõkõ õp kalabilir.80 te Türkiye, transit ülke olarak, bunun sonucunda, önemli derecede ekonomik ve sosyal bir yükü de beraberinde ta õyan pek çok yabancõ ile ba ba a kalabilir.81 Bununla beraber, Türkiye, GKA vesilesiyle ilk bakõ ta dü ünüldü ü kadar çok yabancõyõ geri kabul etmek mecburiyetinde kalmayabilir. Bir taraftan, âkit taraflar, kural olarak, öncelikle bu tür ki ilerin köken devletine dönü ünü sa lamak için her türlü çabayõ sarf edecekken;82 di er taraftan, pratik açõndan, bu tür ki iler yönünden geri kabul anla masõnõ uygulamak zor olabilir; zira talep eden devlet, ilgili kriterleri sa lamakta ve kanõtlarõ göstermekte zorlanabilir.83

Buraya kadar, geri kabul yükümlülü ü, maddi yönüyle ele alõnmõ ken, sõrada, usuli yönü ile anlatõlacaktõr.

Geri Kabul Usulü

Geri kabul usulü; ilkeler, ba vuru, kanõtlar, zaman sõnõrlamalarõ, transfer ve ula õm ekilleri ile hatalõ geri kabul ile ilgili usulü içerir.

Geri Kabul lkeleri

Geri kabul usulü ile ilgili ilkeler, prosedür türleri ile geri kabul yükümlülü üne tâbi üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i ile ilgili birtakõm esaslara ili kindir.

lk olarak, geri kabul usulü, ola an prosedürün yanõ sõra “hõzlandõrõlmõ prosedür” içerir.84 Hõzlandõrõlmõ prosedür uyarõnca bir ki i, talep eden devletin sõnõr bölgesinde talepte bulunulan devletin ülkesinden do rudan gelerek sõnõrõ hukuka aykõrõ ekilde geçtikten sonra yakalanmõ sa; talep eden

78 Özcan et al, dn. 19, s. 14. 79 Bu yöndeki görü için bkz. Ibid, s. 17. Arnavutluk özelinde bkz. Dedja, dn. 72, s. 106. 80 Strik, dn. 11, s. 17. 81 Özcan et al, dn. 19, s. 31. 82 GKA md. 14(1). “Geri Kabul Usulü” / “ Geri Kabul lkeleri”, s. 13. 83 Strik, dn. 11, s. 14. Bu meyanda, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki inin geri kabulü, esas olarak, hukuka aykõrõ biçimde sõnõrõ geçerken yakalanõrsa veya transit ülkeden vizeye veya ikamet iznine sahipse mümkün olacaktõr. Ibid. 84 GKA md. 7(4).


39

devlet, bu ki inin yakalanmasõnõ müteakip üç i günü içerisinde geri kabul ba vurusunda bulunabilir. Bu meyanda, talep eden devletin “sõnõr bölgesi”, ikiye ayrõlarak tanõmlanabilir.85 Birincisi, sõnõr bölgesi, talep eden devlet ile talepte bulunulan devlet arasõnda sõnõr payla õlõyor olsa da olmasa da, talep eden devletin dõ sõnõrõndan 20 kilometre kadar içeri uzanan kendi ülkesi içindeki alanõ ifade eder. kincisi de, sõnõr bölgesi, talep eden devletin gümrük alanlarõ dâhil olmak üzere deniz limanlarõna ve uluslararasõ havaalanlarõna kar õlõk gelir. Bundan ba ka, hõzlandõrõlmõ prosedür, geri kabul ba vurusunda bulunma ve bu ba vuruya yanõt vermedeki zaman sõnõrlamalarõ ile üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki iyi men e ülkeye göndermeye çaba harcama esasõ hariç tutulursa; ola an prosedür ile aynõdõr.86 Yine, bir âkit taraf, hõzlandõrõlmõ prosedür yerine, duruma göre, ola an prosedürü kullanmayõ tercih edebilir.87 Ayrõca, hõzlandõrõlmõ prosedür, insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukuku yönünden kimi kaygõlar yaratabilmektedir.88

85 GKA md. 1(p). 86 Kim Gillade, Readmission Agreements Concluded by the EU (Master Thesis, Universiteit Gent, 2011) [unpublished], s. 62. 87 Bu meyanda, Komisyonun 2011 verilerine göre, AB’nin geri kabul anla malarõndaki hõzlandõrõlmõ prosedür, oldukça dü ük oranda kullanõlmõ tõr. European Commission, dn. 10, s. 5. 88 GKA ve insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukuku ile ilgili esas inceleme için bkz. “Yatay Düzenlemeler” / “Saklõ Kalan Hükümler”, s. 28. Bununla birlikte, söz gelimi, AP vekili Flautre’ye göre: “Geri kabul mekanizmasõnõn hõzõ, ilgili ki ilerin insan haklarõnõ tamamõyla kullanmasõna imkân tanõmamaktadõr.” European Policy Centre, EU Readmission Agreements: Towards a More Strategic Approach that Respects Human Rights, Event Report S17/12 (Brussels, 2012), s. 3. Yine, Gillade, hõzlandõrõlmõ prosedür yönünden iltica hakkõ ile ilgili kaygõlara dikkat çekmektedir. Gillade, dn. 87, s. 83. Dahasõ, Komisyona göre de, AB müktesebatõndaki güvenceler (örne in iltica prosedürüne eri im ve refulman yasa õna saygõ), hõzlandõrõlmõ prosedür ile hiçbir biçimde muaf tutulmamõ sa bile; pratikte eksiklikler için potansiyel vardõr. Dahasõ, üye devletler, sõnõr bölgesinde yakalanan ki ilere Gönderme Direktifinin teminatlarõnõn bazõlarõnõ uygulamamayõ tercih edebilir; çünkü Direktif, üye devletleri, yalnõzca, refulman yasa õ gibi ana hükümlerden bir kõsmõna saygõ göstermekle yükümlü tutmaktadõr. European Commission, dn. 10, s. 12.

LKE GÖÇMEN

40

ekil 6: Geri Kabul Prosedürleri89

kinci olarak, geri kabul yükümlülü üne tâbi üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i ile ilgili birtakõm esaslar getirilmi tir.90 Bir kere, AB üyesi devletler ve Türkiye, kural olarak, bu tür bir ki inin do rudan men e ülkesine dönü ünü sa lamak için her türlü çabayõ sarf edecektir.91 Hatta

89 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr. 90 GKA md. 7(1). Bu bakõmdan, GKA’ya ekli “7(1). Madde hakkõnda Ortak Beyan” uyarõnca da, âkit taraflar, geri kabul yükümlülü üne tâbi üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki iyi men ei ülkesine do rudan iade etmek amacõyla her çabayõ sergiler. Bu yönden, “talep eden devlet, talepte bulunulan devlete bir geri kabul ba vurusunu ibraz ederken aynõ zamanda ki inin men ei olan devlete de bir geri kabul ba vurusu ibraz” eder. Talepte bulunulan devlet, GKA ile belirlenen zaman zarfõnda cevap verir. Talep eden devlet de, “bu arada men e ülkeden geri kabul ba vurusuna olumlu bir cevap alõnõrsa talepte bulunulan devleti bilgilendirir”. “Ki inin men e ülkesinin belirlenemedi i ve bundan dolayõ bir geri kabul ba vurusu ibraz edilemedi i takdirde, bu durumun sebepleri talepte bulunulan devlete ibraz edilecek geri kabul ba vurusunda bildirilmelidir”. 91 Ayrõca bkz. GKA md. 14(1).

Geri kabul usulü

Ola an prosedür Hõzlandõrõlmõ prosedür

Bir ki i, t.b.d.den do rudan ve hukuka aykõrõ biçimde

gelip, t.e.d.nin sõnõr bölgesinde yakalanmõ sa…

t.e.d., müteakip 3 i günü içinde geri kabul ba vurusu yapabilir

t.b.d., 5 i günü içinde yanõt vermelidir


41

Ortak Geri Kabul Komitesi, yeknesak uygulamaya eri mek adõna buna yönelik uygulanma usullerini belirleyecektir.92 Bununla birlikte, hõzlandõrõlmõ prosedürün uygulanabilir oldu u bir durum söz konusuysa; bu kural da, geçerli olmamaktadõr. Ba ka bir deyi le, hõzlandõrõlmõ prosedür uygulanabiliyorsa; talep eden devlet, ilgili üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin köken devletine dönü ü için çaba harcamadan, geri kabul usulünü ba latabilecektir.

A a õda anlatõlacak olan geri kabul ba vurusu, bu ilkeler temelinde gerçekle mektedir.

Geri Kabul Ba vurusu

Geri kabul ba vurusu ile ilgili birtakõm kurallar öngörülmü tür. Talep eden devlet, kural olarak, geri kabul yükümlülü üne tâbi bir ki inin transferi için talepte bulunulan devletin yetkili makamõna93 bir geri kabul ba vurusu yapmalõdõr.94 Bu ba vuru, yazõlõ olmalõ ve her bir ba vuru için ortak bir form (Ek 5)95 kullanõlmalõdõr.96 Yine, bu ba vuru, faks, e-posta gibi elektronik olanlar da dâhil olmak üzere tüm ileti im yollarõyla yapõlabilir.97

Geri kabul ba vurusu, ayrõca, mümkün oldu u ölçüde,98 belirli bir içeri e sahip olmalõdõr. Bu bilgiler, u ekilde belirtilebilir:99

Geri kabul edilecek ki iye ili kin kimlik bilgileri (adõ, soyadõ, do um tarihi ve mümkünse do um yeri, son ikamet yeri vb.);

Geçerli oldu u durumda, geri kabul edilecek ki inin re it olmayan evlenmemi çocuklarõnõn ve/veya e inin kimlik bilgileri;

92 GKA md. 19(1/b). Bkz. “Kurumsal Düzenlemeler” / “Ortak Geri Kabul Komitesi”, s. 37. 93 “Yetkili makam”, Türkiye veya AB üyesi devletlerden birinin GKA’nõn uygulanmasõ ile yetkilendirilmi herhangi bir ulusal makamõ anlamõna gelir. GKA md. 1(k). 94 GKA md. 7(2). Ayrõca bkz. GKA md. 3 ila 6. 95 Bkz. “Ekler” / “Ek 5”, s. 45. 96 GKA md. 8(3); 25 ve EK 5. 97 GKA md. 8(4). 98 Coleman’a göre geri kabul ba vurusundaki bilgiler “mümkün oldu u ölçüde” verilecektir; öyleyse, GKA, geri kabul edilecek ki inin sõkõ sõkõya tanõmlanmasõnõ aramamaktadõr. Pratikte, talepte bulunulan devlet, tanõmlama için õsrar edebilecek ve talep eden devletin GKA uyarõnca “mümkün oldu u ölçüde” tanõmlama giri iminde bulunup bulunmadõ õnõ sorgulayabilecektir. Coleman, dn. 15, s. 97. Keza Gillade’e göre de buradaki takdir payõ, partner devletin gerçekten de “mümkün oldu u ölçüde” ilgili ki iyi tanõmlamayõ deneyip denemedi i ile ilgili olasõ uyu mazlõklara kapõ aralamaktadõr ve bundan ötürü de, geri kabul anla masõnõn amacõnõ zedeleme riski ta õmaktadõr. Gillade, dn. 87, s. 60. 99 GKA md. 8(1 ve 2).

LKE GÖÇMEN

42

“Vatanda ” söz konusuysa; sõrasõyla GKA Ek 1 ve 2’de ortaya kondu u ekliyle, vatanda lõ õn kanõtõ veya ilk bakõ ta (prima facie) delilin

sa lanaca õ araçlar;100

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz konusuysa; sõrasõyla GKA Ek 3 ve 4’te ortaya kondu u ekliyle, bu ki ilerin geri kabul ko ullarõnõn kanõtõ veya ilk bakõ ta (prima facie) delilin sa lanaca õ araçlar;101

Geri kabul edilecek ki inin foto rafõ;

lgili ki inin beyana yönelik açõk rõzasõ olmasõ ko uluyla, transferi yapõlacak ki inin yardõma veya bakõma ihtiyaç duyabilece ini gösteren beyan;

Bireysel transfer vakasõnda gerekli addedilebilecek, her türlü koruma, güvenlik tedbiri veya ki inin sa lõk durumuyla ilgili bilgi.

100 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Kanõtlar” / “Vatanda lõ a li kin Kanõtlar”, s. 16. 101 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Kanõtlar” / “Üçüncü Ülke Vatanda õ veya Vatansõz Ki iye li kin Kanõtlar”, s. 18.


43

ekil 7: Geri Kabul Ba vurusu Yapma Yükümlülü ü ve stisnalarõ102

Geri kabule ili kin yazõlõ ba vuru artõ, iki hâl altõnda ortadan kalkar.103 Ba ka bir deyi le, talep eden devlet, iki hâl altõnda geri kabul ba vurusu yapmaksõzõn bir ki inin transferini gerçekle tirebilir. Birincisi, “vatanda ” söz konusu iken; geri kabul edilecek ki inin geçerli bir seyahat belgesi veya kimlik kartõ varsa ve ikincisi de, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz konusu iken; geri kabul edilecek ki i talepte bulunulan devletin ülkesine giri vizesi veya o devletin ikamet iznine sahipse; transfer, yazõlõ ba vuru kuralõnõn dõ õnda kalõr. Talep eden devlet, ayrõca, bu iki hâl altõnda talepte bulunulan devleti transferden haberdar etme gereklili inden de muaftõr.104 Bununla birlikte, bu iki hâl, ilgili makamlarõn geri kabulü yapõlan ki ilerin kimliklerini sõnõrda do rulama hakkõna halel getirmez. Öyleyse, uygulama açõsõndan, bu iki hâl altõnda da geri kabul ba vurusu olmasa bile; talep eden

102 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr. 103 ekil 7: Geri Kabul Ba vurusu Yapma Yükümlülü ü ve stisnalarõ, s. 16. 104 GKA md. 12(1). Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Transfer ve Ula õm ekilleri”, s. 22.

Yazõlõ & Ortak form (Ek 5) & Tüm ileti im yollarõ

& Belirli içerik

t.e.d., t.b.d.ye geri kabul ba vurusu yapar.

Ola an prosedür veya hõzlandõrõlmõ prosedür

Kural stisna

“Vatanda ” yönünden: geçerli seyahat belgesi veya

kimlik kartõ varsa

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden: t.b.d.nin vizesi veya ikamet

izni varsa

Geri kabul ba vurusu yapma yükümlülü ü ve transferden

haberdar etme gereklili i kalkar.

LKE GÖÇMEN

44

devlet ile talepte bulunulan devletin yetkili makamlarõ arasõnda en azõndan gayri resmi yollarla temasõn kurulmasõ muhtemeldir.

Geri kabul ba vurusunun en önemli unsuru, ço unlukla kanõtlar olup; a a õda ele alõnmaktadõr.

Kanõtlar

Kanõtlar, vatanda lõ a ili kin olanlar ve üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki iye ili kin olanlar olmak üzere ikiye ayrõlmõ tõr.

Vatanda lõ a li kin Kanõtlar

Vatanda lõ a ili kin kanõtlar, belgeli olanlar ve olmayanlar olarak; belgeli olanlar da kesin kanõtlar ve ilk bakõ ta (prima facie) deliller olarak ikiye ayrõlmõ tõr.105

Kesin kanõtlar ile ilgili olarak birkaç tespit yapõlabilir.106 Talep eden devlet, kesin kanõt ile gelirse; talepte bulunulan devlet, GKA amaçlarõyla vatanda lõ õ tanõr. Kesin kanõtlar, GKA Ek 1 ile belirlenmi tir. Talepte bulunulan devlet AB üyesi bir devlet veya Türkiye ise, a a õdaki belgeler, vatanda lõ a ili kin kesin kanõt olarak kabul görür:

Her tür pasaport;

Talepte bulunulan devlet tarafõndan verilen lesepase;

Her tür kimlik kartõ (geçici ve ko ullu olanlar dâhil);

Askeri hizmet karneleri ve askeri kimlik kartlarõ;

Gemi adamõ kayõt defterleri ve kaptanlarõn hizmet kartlarõ;

Vatanda lõk sertifikalarõ ve vatanda lõ õ dolaylõ veya açõkça belirten di er resmi belgeler.

Talepte bulunulan devlet Türkiye ise, ayrõca, u belgeler de, vatanda lõ a ili kin

kesin kanõt olarak kabul görür:

Vize bilgi sisteminde* yürütülen bir ara tõrma sonucunda kimli in do rulanmasõ;

Üye devletlerin vize bilgi sistemini kullanmadõklarõ durumda, bu üye devletlerin vize ba vurusu kayõtlarõndan olu turulan pozitif tanõma.

105 GKA md. 9(1, 2 ve 3). 106 GKA md. 9(1). * Regulation (EC) No 767/2008 of the European Parliamcnt and of the Council of 9 July 2008 concerning the Visa Information System (VIS) and the exchange of data between Member States on short-stay visas (VIS Regulation), OJEU L 218, 13.8.2008, p. 60.


45

Bununla birlikte, sahte belgeler, kesin kanõt olarak kullanõlamaz.

lk bakõ ta (prima facie) deliller ile ilgili olarak birkaç tespit yapõlabilir.107 Talep eden devlet, ilk bakõ ta (prima facie) delil ile gelirse; talepte bulunulan devlet, bir soru turmanõn ardõndan ve zaman sõnõrlamalarõ108 içerisinde aksini göstermedikçe; GKA amaçlarõyla vatanda lõ õ tanõr. lk bakõ ta (prima facie) deliller, GKA Ek 2 ile belirlenmi tir. Buradaki belgeler, geçerlilik süresi sona erenlerden de olabilir. Bunun dõ õnda, a a õdaki belgeler, vatanda lõ a ili kin ilk bakõ ta (prima facie) delil olarak kabul görür:

GKA Ek 1’de listelenen belgelerden herhangi birinin fotokopisi;

GKA Ek 1’de listelenen belgelerin geçerlilik süresi dolmu olanlarõ;

Sürücü belgeleri veya fotokopisi;

Do um belgeleri veya fotokopisi;

irket kimlik kartlarõ veya fotokopisi;

Yazõlõ tanõk ifadesi;

lgili ki inin yazõlõ ifadesi ve resmi bir sõnav sonucu aracõlõ õyla olan da dâhil olmak üzere, bu ki inin konu tu u dile ili kin yazõlõ beyan;

lgili makamõn pasaport yerine çõkardõ õ resimli belgeler de dâhil olmak üzere, ilgili ki inin vatanda lõ õnõ belirlemeye yardõm edebilecek herhangi bir di er belge;

Resmi makamlarõn sundu u ve di er tarafõn da kabul etti i kesin bilgiler.

Bununla birlikte, sahte belgeler, ilk bakõ ta (prima facie) delil olarak kullanõlamaz.

Belgeli olmayan kanõt ile ilgili olarak birkaç tespit yapõlabilir.109 Talep eden devlet, GKA Ek 1 ve 2’deki belgelerden hiçbirini sunamasa bile, e er talep ederse;110 talepte bulunulan devlet, ilgili yetkili diplomatik ve konsolosluk birimleri aracõlõ õyla, geri kabul edilecek ki inin vatanda lõ õnõn belirlenmesi amacõyla, lüzumsuz gecikme olmaksõzõn bu ki iyle mülakat yapmak için, talepte bulunulan günden itibaren yedi i günü içerisinde, ayarlamalar yapar. Talepte bulunulan devlet, talep eden devlette herhangi bir diplomatik veya konsolosluk temsilcili ine sahip de ilse; o zaman, talepte

107 GKA md. 9(2). 108 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Zaman Sõnõrlamalarõ”, s. 19. 109 GKA md. 9(3). 110 Bu talep de, ortak bir form (Ek 5) kullanõlarak yapõlacaktõr. “Ekler” / “Ek 5”, s. 45.

LKE GÖÇMEN

46

bulunulan devlet, lüzumsuz gecikme olmaksõzõn geri kabul edilecek ki iyle mülakat yapmak için, talep gününden itibaren en geç yedi i günü içerisinde gerekli ayarlamalarõ yapar. Bu tür mülakatlar ile ilgili prosedür, uygulama protokolü aracõlõ õyla belirlenebilir.111

Vatanda lõ a ili kin kanõtlar, üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõzlara ili kin olanlarca takip edilmektedir.

Üçüncü Ülke Vatanda õ veya Vatansõz Ki iye li kin Kanõtlar

Üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki iler ile ilgili kanõtlar,112 bu ki ilerin geri kabulüne ili kin ko ullar ve hukuka aykõrõ giri , bulunma veya ikamet ile ilgili olanlar olmak üzere ikiye ayrõlmõ tõr. Yine, söz konusu ko ullara dair kanõtlar da, kesin deliller ve ilk bakõ ta (prima facie) deliller olarak ikiye ayrõlmõ tõr.

Kesin deliller ile ilgili olarak birkaç tespit yapõlabilir.113 Talep eden devlet, kural olarak, üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin geri kabulü için talepte bulunulan devlete kesin deliller sunmalõdõr. Kesin deliller, GKA Ek 3 ile belirlenmi tir. A a õdaki belgeler, bu tür bir ki inin geri kabulüne ili kin ko ullara dair kesin delil olarak kabul görür:

Talepte bulunulan devletin verdi i vize ve/veya ikamet izni;

lgili ki inin tahrif edilmi seyahat belgesindekiler de dâhil olmak üzere, seyahat belgesindeki giri / çõkõ damgalarõ veya benzer tasdikler veya (örne in foto rafik olan gibi) giri e / çõkõ a ili kin her türlü di er delil;

lgili ki inin talepte bulunulan devletin ülkesinde kaldõ õnõ açõkça gösteren (örne in otel faturalarõ, doktor / di çi randevu kartlarõ, kamu kurumuna / özel kuruma giri kartlarõ, araba kira sözle meleri, kredi kartõ faturalarõ vb. gibi) her türlü belge, sertifika ve fatura;

lgili ki inin talepte bulunulan devletin ülkesinde bulundu unu ve yaptõ õ yolculuklarõ gösteren hava, tren, otobüs veya gemi seferlerinin üzerinde ki inin ismi geçen biletleri ve/veya yolcu listesi;

lgili ki inin bir kargo veya seyahat acentesi hizmeti kullandõ õnõ gösterir bilgi;

lgili ki inin sõnõrõ geçti ini do rulayabilecek, özellikle, sõnõr otoritesi personelinin ve di er tanõklarõn verdi i resmi yazõlõ beyan;

111 GKA md. 9(3) ve 20. 112 GKA md. 10(1, 2 ve 3). 113 GKA md. 10(1).


47

lgili ki inin adli veya idari muameleler esnasõnda verdi i resmi yazõlõ beyanõ.

Bununla birlikte, sahte belgeler, kesin delil olarak kullanõlamaz.

lk bakõ ta (prima facie) deliller ile ilgili olarak birkaç tespit yapõlabilir.114 Talep eden devlet, ilk bakõ ta (prima facie) delil ile gelirse; talepte bulunulan devlet, bir soru turmanõn ardõndan ve zaman sõnõrlamalarõ115 içerisinde aksini göstermedikçe; üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin geri kabulüne ili kin ko ullarõn olu tu unu varsayar. lk bakõ ta (prima facie) deliller, GKA Ek 4 ile belirlenmi tir. A a õdaki belgeler, bu tür bir ki inin geri kabulüne ili kin ko ullara dair ilk bakõ ta (prima facie) delil olarak kabul görür:

Talep eden devletin alakalõ otoritelerinin ilgili ki inin o devletin ülkesine girdikten sonra alõkonuldu u yer ve ko ullar ile ilgili olarak çõkardõ õ betimleme;

(Örne in: BMMYK gibi) bir uluslararasõ örgütün sa ladõ õ bir ki inin kimli i ve/veya kalõ õ ile ilgili bilgi;

Aile üyeleri, seyahat arkada larõ vb. tarafõndan verilen raporlar / bilgi teyitleri;

lgili ki inin yazõlõ beyanõ.

Bununla birlikte, sahte belgeler, ilk bakõ ta (prima facie) delil olarak kullanõlamaz.

Üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i yönünden hukuka aykõrõ giri in, bulunmanõn veya ikametin kanõtõ ile ilgili olarak da birkaç tespit yapõlabilir.116 Böyle bir hukuka aykõrõlõk, ilgili ki inin içinde talep eden devletin ülkesi için gerekli vize veya di er ikamet izninin olmadõ õ seyahat belgesi aracõlõ õyla belirlenir. Yine, talep eden devletin ilgili ki inin gerekli seyahat belgesinin, vizesinin veya ikamet izninin bulunmadõ õna ili kin yazõlõ beyanõ da, böyle bir hukuka aykõrõlõk yönünden ilk bakõ ta (prima facie) delil olu turur. Bu meyanda, her ne kadar hukuka aykõrõ olarak ülkede bulunmanõn kanõtõ, yalnõzca üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i

114 GKA md. 10(2). 115 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Zaman Sõnõrlamalarõ”, s. 19. 116 GKA md. 10(3). Bu meyanda, Komisyona göre geri kabul anla malarõ, bir ki inin AB’de veya partner devlette bulunu unun hukukili i ile ilgili kriterleri tanõmlamaz; bu, ulusal otoritelerce ulusal hukuka ve uygulanõyorsa AB hukukuna uygun olarak de erlendirilmelidir. European Commission, dn. 10, s. 2.

LKE GÖÇMEN

48

yönünden ele alõnmõ gözükse de; aynõ kural,117 vatanda söz konusu olunca da kullanõlabilir niteliktedir.

Gerek vatanda gerek üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i yönüyle kanõtlar ile ilgili birtakõm tespitler yapõlabilir. Bu kanõtlar, görüldü ü üzere oldukça detaylõ bir biçimde tespit edilmi olup;118 belgeli kanõtlar, fatura, makbuz veya bilet gibi kâ õt temelli di er kanõtlar ve (kâ õda dökülmü ) sözlü kanõtlar olmak üzere ana hatlarõyla üçe ayrõlabilir.119 Bu meyanda, düzensiz göçmenler, genellikle, belgeli veya kâ õt temelli di er kanõtlarõ yanõnda bulundurmayaca õndan veyahut yok edebilece inden; söz gelimi ilgili göçmenin aile üyesinin tanõklõ õ gibi sözlü kanõtlar ile “vatanda ” yönünden mülakat yöntemi, uygulamada önem kazanacaktõr.120 Öyleyse, kanõtlar ile ilgili olarak denilebilir ki; GKA, gönderme ile ilgili sorunlarõ sõnõrlayacak; ancak ortadan kaldõrmayacaktõr ve âkit taraflarõn iyi niyeti, GKA’nõn uygulanmasõnda önemli bir etmen olmayõ sürdürecektir.121 Sõrada, kanõtlar ile benzer bir ayrõntõ seviyesi ile düzenlenen zaman sõnõrlamalarõ bulunmaktadõr.

Zaman Sõnõrlamalarõ

Geri kabul ba vurusu ve sonrasõ, belirli açõlardan kimi zaman sõnõrlamalarõna tâbidir. Bu zaman sõnõrlamalarõ, geri kabul ba vurusunun yapõlma anõna, yanõtlanma anõna, geri kabule yönelik uzla õyõ takiben seyahat belgesinin hazõrlanma anõna ve ilgili ki inin transfer anõna ili kindir.

Geri kabul ba vurusu, belirli bir zaman dilimi içinde yapõlmalõdõr.122 Birincisi, “vatanda ” yönünden herhangi bir zaman sõnõrõ öngörülmemi tir. O hâlde, “vatanda ” söz konusuysa; talep eden devlet, böyle bir ki inin geri kabulü için talepte bulunulan devlete istedi i zaman ba vurabilir. kincisi, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden, talep eden devlet, öncelikle, yetkili makamõ vasõtasõyla giri , bulunma veya ikamet ile ilgili yürürlükteki ko ullarõ sa lamayan veya artõk sa lamayan böyle bir ki iyi tespit etmelidir. Geri kabul ba vurusu da, böyle bir tespitten itibaren azami altõ aylõk bir süre içerisinde yapõlmalõdõr. E er ilgili ki i, talep eden devletin ülkesine “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iye ili kin geri kabul yükümlülü ünün yürürlü e giri tarihinden önce girmi se; altõ aylõk süre, bu

117 GKA md. 10(3). 118 Söz gelimi, Gillade’e göre, bu detaylõ kanõt listeleri, geri kabul sürecindeki zorluklarõn kayda de er bir kõsmõnõ ortadan kaldõrõr. Gillade, dn. 87, s. 58. 119 Coleman, dn. 15, s. 99. 120 Bu yöndeki tespitler için bkz. Ibid. 121 Ibid, s. 99, 100. 122 GKA md. 11(1). Bkz. ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6.


49

tarihten itibaren i lemeye ba lar.123 Yine, e er ba vurunun zamanõnda sunulmasõnõn önünde hukuki veya fiili engeller varsa; zaman sõnõrlamasõ, talep eden devletin iste i üzerine, sadece var olan engeller ortadan kalkana kadar uzatõlõr.124

Geri kabul ba vurusu, belirli zaman sõnõrlamalarõ dâhilinde cevaplanmalõdõr.125 Birincisi, hõzlandõrõlmõ prosedür söz konusuysa; geri kabul ba vurusu, be i günü içerisinde yanõtlanõr.126 kincisi, ola an prosedür söz konusuysa; geri kabul ba vurusu, lüzumsuz gecikme olmaksõzõn ve di er tüm durumlarda her halükarda azami 25 takvim günü içerisinde yanõtlanõr. Bununla birlikte talep eden devletin mevzuatõ, ilk gözetim altõ süresini 25 takvim gününden az olarak belirlemi se; bu mevzuattaki süre esas alõnõr. E er ba vurunun zamanõnda yanõtlanmasõnõn önünde hukuki veya fiili engeller varsa;127 zaman sõnõrlamasõ, istek üzerine ve neden gösterilerek, 60 takvim gününe kadar geni letilebilir. Bununla beraber, talep eden devletin mevzuatõ, azami gözetim altõ süresini 60 takvim gününden az veya buna e it olarak belirlemi se; bu mevzuattaki süre dikkate alõnõr. Buradaki zaman sõnõrõ, geri kabul ba vurusunun alõndõ õ tarih itibarõyla ba lar.128

123 GKA md. 11(1) ve 24(3). “Nihai Düzenlemeler” / “Yürürlü e Girme, Süre ve Sona Erme”, s. 41. Ayrõca bkz. ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6. 124 Bu yönden, Coleman’õn belirtti i gibi, GKA, bu tür engellere dair örnekler vermemekte veya bu tür engellerin gösterilebilir olmasõnõ talep etmemektedir. Coleman, dn. 15, s. 100. 125 GKA md. 11(2). 126 GKA md. 11(2) ve 7(4). 127 Bkz. dn. 124. 128 Bununla birlikte, Coleman’õn da belirtti i gibi, GKA, talepte bulunulan devleti ba vurunun alõndõ õna dair bir teyit göndermekle yükümlü tutmayõ ihmal etmi tir. Coleman, dn. 15, s. 101.

LKE GÖÇMEN

50

129 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr.

t.e.

d., t

.b.d

.ye

geri

kab

ul

bavu

rusu

yap

ar.

Yazõlõ

& O

rtak

for

m (

Ek

5)

& T

üm i

leti

im y

olla

rõ &

B

elir

li i

çeri

k &

Bel

irli

za

man

sõnõr

lam

alarõ

(v

atan

da

her

zam

an

bavu

ru)

(üçü

ncü

ülke

vat

andaõ v

eya

vata

nsõz

lgil

i ki

inin

te

spit

inde

n it

ibar

en (

kura

l ol

arak

) 6

ay i

çind

e ba

vuru

)

t.b.

d., (

kura

l ola

rak)

25

takv

im

günü

(ve

ya 5

i g

ünü)

içe

risi

nde

yanõ

tlar

.

Yazõlõ

& T

üm

ilet

iim

yol

larõ

Kab

ul R

et

Yanõt

sõz

t.b.

d., (

kura

l ola

rak)

3 i

gün

ü iç

inde

3 a

y ge

çerl

i se

yaha

t be

lges

i düz

enle

r.

lgil

i ki

inin

tra

nsfe

ri, (

kura

l ol

arak

) ka

bul v

eya

yanõ

tsõz

lõkt

an

itib

aren

3 a

y iç

inde

olm

alõdõr

.

ekil

8:

Ger

i Kab

ul v

e Z

aman

Sõnõr

lam

alarõ12

9


51

Geri kabul ba vurusu, yazõlõ olmak kaydõyla,130 her türlü ileti im yoluyla, üç türlü kar õlõk bulabilir. Bir kere, geri kabul ba vurusu, faks, e-posta gibi elektronik olanlar da dâhil olmak üzere tüm ileti im yollarõyla yapõlabilir. Bunun dõ õnda, geri kabul ba vurusu, birincisi, kabul edilebilir ve böylece, bir sonraki a amaya, yani transfere geçilir.131 kincisi, geri kabul ba vurusu, gerekçeleri yazõlõ biçimde sunularak, reddedilebilir.132 Üçüncüsü de, geri kabul ba vurusu, belirlenen zaman sõnõrõ içinde yanõtlanmayabilir ve bu hâlde, transfer üzerinde anla maya varõlmõ oldu u kabul edilir.133

Geri kabul üzerindeki uzla õ sonrasõ da, talepte bulunulan devlet, belirli zaman dilimi içerisinde gerekli seyahat belgelerini temin etmelidir.134 “Vatanda ” söz konusu oldu unda,135 talepte bulunulan devlet, geri kabul ba vurusunu kabul ettikten veya bu ba vuru belirlenen zaman sõnõrõ içinde yanõtlanmadõktan sonra, o devletin ilgili otoritesi,136 geri kabul edilecek ki inin iradesine bakmaksõzõn, geri kabul edilecek ki inin geri dönü ü için gerekli seyahat belgelerini üç ay geçerlili e sahip olacak ekilde ve üç i günü içerisinde düzenler. lgili ki inin transferi, hukuki veya fiili sebeplerle ba langõçta düzenlenen seyahat belgesinin geçerlilik süresi içinde gerçekle memi se; talepte bulunulan devletin ilgili otoritesi,137 aynõ geçerlilik süresini haiz yeni seyahat belgesini üç i günü içerisinde düzenler. Her iki hâlde de, e er talepte bulunulan devlet, talep eden devlette ilgili otoriteye sahip de ilse veya seyahat belgesini üç i günü içinde düzenlememi se; geri kabul ba vurusuna verilen yanõt, ilgili ki inin geri kabulü için gerekli seyahat belgesi olarak kabul edilir. Bununla birlikte, geri kabul ba vurusuna yanõt verilmeyip, gerekli seyahat belgesi de temin edilmediyse ne olaca õ, ayrõca düzenlenmemi tir.138 Öyleyse, bir ihtimalle Ortak Geri Kabul Komitesi, bununla ilgili bir karar alabilir139 ve bir ba ka ihtimalle de, bu bo luk, ikili uygulama protokolleri aracõlõ õyla doldurulabilir.140

130 GKA md. 8(5) ve 11(2). 131 GKA md. 11(3). 132 GKA md. 11(4). 133 GKA md. 11(2 ve 3). 134 Bu meyanda Cassarino’nun tespitine göre seyahat belgelerinin ula tõrõlmasõ ne kadar hõzlõ olursa; ilgili ki inin gözetim altõnda geçirece i süre, o kadar kõsalõr ve masraflar, o kadar azalõr. Cassarino, dn. 19, s. 27. 135 GKA md. 3(4 ve 5) ve 5(4 ve 5). 136 lgili otorite, Türkiye açõsõndan “konsolosluk ofisi”; AB üyesi devlet bakõmõndan “konsolosluk ofisi” veya “diplomatik misyon” olarak belirtilmi tir. GKA md. 3(4) ve 5(4). 137 lgili otorite, Türkiye açõsõndan “konsolosluk ofisi”; AB üyesi devlet bakõmõndan “konsolosluk ofisi” veya “diplomatik misyon” olarak belirtilmi tir. GKA md. 3(5) ve 5(5). 138 Kr . GKA md. 4(3 ve 4) ve 6(4 ve 5). 139 GKA md. 19. “Kurumsal Düzenlemeler” / “Ortak Geri Kabul Komitesi”, s. 36. 140 GKA md. 20. “Kurumsal Düzenlemeler” / “Uygulama Protokolleri”, s. 37.

LKE GÖÇMEN

52

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz konusu oldu unda da, seyahat belgelerinin teminine ili kin zaman sõnõrlamalarõ getirilmi tir.141 Talepte bulunulan devlet, geri kabul ba vurusunu kabul ettikten veya bu ba vuru belirlenen zaman sõnõrõ içinde yanõtlanmadõktan sonra, o devletin ilgili otoritesi,142 ayet gerekliyse, geri kabulü onaylanmõ ki inin kendi ülkesine geri dönü ü için gerekli seyahat belgesini en az üç ay geçerlili e sahip olacak ekilde ve üç i günü içerisinde düzenler. lgili ki inin transferi, hukuki veya fiili sebeplerle ba langõçta düzenlenen seyahat belgesinin geçerlilik süresi içinde gerçekle memi se; talepte bulunulan devletin ilgili otoritesi,143 üç i günü içerisinde, mevcut belgenin geçerlilik süresini uzatõr veya gerekti inde aynõ geçerlilik süresini haiz yeni bir seyahat belgesi düzenler. Her iki hâlde de, e er talepte bulunulan devlet, talep eden devlette ilgili otoriteye sahip de ilse veya seyahat belgesini üç i günü içinde düzenlememi se; AB’nin standart sõnõr dõ õ etme amaçlõ seyahat belgesinin kullanõmõnõn kabul edildi i varsayõlõr.144

Geri kabul ba vurusu, ret hâli hariç olmak üzere, kabul edilmi veya yanõtsõz kalmõ sa; bu kez de, transfer ile ili kili birtakõm zaman sõnõrlamalarõ getirilmi tir.145 Transfer, anla maya varõldõktan veya uygun oldu u hâllerde, geri kabul ba vurusunun yanõtlanmasõna ili kin sürenin sona ermesinden sonra üç ay içerisinde gerçekle melidir. Talep eden devlet isterse; bu süre, hukuki veya fiili engellerin a õlmasõ için sarf edilen süre kadar uzatõlabilir.146

Geri kabul ba vurusunun yapõlma anõna, yanõtlanma anõna, geri kabule yönelik uzla õyõ takiben seyahat belgesinin hazõrlanma anõna ve ilgili ki inin transfer anõna ili kin zaman sõnõrlamalarõ ve kurallarõ, bir sonraki geri kabul adõmõ olan transfer ve ula õm ekilleri takip etmektedir.

Transfer ve Ula õm ekilleri

Transfer ve ula õm ekilleri ile ilgili birtakõm düzenlemeler getirilmi tir. Transfer, kural olarak, haber verme gereklili ine ba lanmõ tõr.147 Buna göre, talep eden devletin yetkili makamlarõ, bir ki i geri gönderilmeden evvel, talepte bulunulan devleti transfer tarihi, giri noktasõ, olasõ refakatçiler ve transfere ili kin di er hususlardan yazõlõ olarak ve en az 48 saat önceden 141 GKA md. 4(3 ve 4) ve 6(4 ve 5). 142 lgili otorite, Türkiye açõsõndan “konsolosluk ofisi”; AB üyesi devlet bakõmõndan “konsolosluk ofisi” veya “diplomatik misyon” olarak belirtilmi tir. GKA md. 4(3) ve 6(4). 143 lgili otorite, Türkiye açõsõndan “konsolosluk ofisi”; AB üyesi devlet bakõmõndan “konsolosluk ofisi” veya “diplomatik misyon” olarak belirtilmi tir. GKA md. 4(4) ve 6(5). 144 30 Kasõm 1994 tarihli AB Konseyi tavsiyesinde öngörülen biçime uygun olarak. Gillade’e göre bu hüküm, talepte bulunulan bir devletin isteksizli i nedeniyle geri kabul anla masõnõn uygulamasõnõn önüne geçilmesini önler. Gillade, dn. 87, s. 59. 145 GKA md. 11(3). 146 Bkz. dn. 124. 147 GKA md. 12(1). ekil 9: Transferi Haber Verme Gereklili i ve stisnalarõ, s. 22.


53

haberdar eder. Bununla birlikte, iki hâl, yukarõda belirtildi i üzere148 geri kabule ili kin yazõlõ ba vuru artõnõn yanõ sõra haber verme gereklili ini de ortadan kaldõrõr.149 “Vatanda ” söz konusu iken; geri kabul edilecek ki inin geçerli bir seyahat belgesi veya kimlik kartõ varsa ve “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz konusu iken; geri kabul edilecek ki i talepte bulunulan devletin ülkesine giri vizesi veya o devletin ikamet iznine sahipse; transfer, yazõlõ ba vuru ve haber verme olmadan tamamlanabilir.150 Bununla birlikte, bu iki hâl, ilgili makamlarõn geri kabulü yapõlan ki ilerin kimliklerini sõnõrda do rulama hakkõna halel getirmez. Öyleyse, uygulama açõsõndan, yine yukarõda belirtildi i üzere151 bu iki hâl altõnda da transferi haber verme gereklili i olmasa bile; talep eden devlet ile talepte bulunulan devletin yetkili makamlarõ arasõnda en azõndan gayri resmi yollarla temasõn kurulmasõ muhtemeldir.

148 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Geri Kabul Ba vurusu”, s. 15. 149 GKA md. 7(3). 150 Gillade’e göre ise, bu gibi önceden bilinmeyen geri kabul hâlleri için ekstra bir teminat, söz gelimi bir teyit, getirilebilir. Gillade, dn. 87, s. 61. 151 Bkz. “Geri Kabul Usulü” / “Geri Kabul Ba vurusu”, s. 15.

LKE GÖÇMEN

54

ekil 9: Transferi Haber Verme Gereklili i ve stisnalarõ152

Ula õm, belirli kurallara tâbi tutulmu tur.153 Bir kere, ula õm i lemi hava, kara veya deniz yoluyla gerçekle tirilebilir. Hava yoluyla iade, Türkiye veya AB üyesi devletlerin ulusal hava yolu irketlerinin kullanõlmasõyla kõsõtlanamayaca õ gibi, tarifeli veya tarifesiz seferler kullanõlarak gerçekle tirilebilir. Dönü , refakatçi ile gerçekle iyorsa; bu refakatçi, yalnõzca talep eden devletin yetkili ki ileri ile sõnõrlandõrõlamaz ve Türkiye veya AB üyesi bir devletçe yetkilendirilmesi yeterlidir.

Bir ki inin transferi sonrasõ, o ki inin geri kabulünün GKA çerçevesinde hatalõ biçimde gerçekle ti i de fark edilebilir.

152 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr. 153 GKA md. 12(2).

Ola an prosedür veya hõzlandõrõlmõ prosedür

Kural stisna

t.e.d., t.b.d.ye transfer hakkõnda haber verir.

Yazõlõ & en az 48 saat önce & transfer tarihi &

giri noktasõ & olasõ refakatçiler & transfere ili kin di er hususlar

“Vatanda ” yönünden: geçerli seyahat belgesi veya

kimlik kartõ varsa

“Üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” yönünden: t.b.d.nin vizesi veya ikamet izni varsa

Geri kabul ba vurusu yapma yükümlülü ü ve transferden haberdar

etme gereklili i kalkar.


55

Hatalõ Geri Kabul

Bir geri kabul, kimi zaman hatalõ olabilir.154 E er ilgili ki inin transferi sonrasõndaki üç ay içerisinde, geri kabule ili kin gerekliliklerin yerine gelmedi i belirlenirse; talep eden devlet, talepte bulunulan devletin geri kabul etti i ki iyi geri alõr. Böyle bir durumda, GKA’nõn usule ili kin hükümleri, kural olarak, gerekli de i ikliklerin yapõlmasõ ko uluyla (mutatis mutandis) uygulanõr ve geri alõnacak ki inin asõl kimli i ve vatanda lõ õ ile ilgili mevcut tüm bilgiler sunulur. Bu kural, yalnõzca masraflar yönünden bir istisnaya tâbi tutulmu tur. Buna göre, ilk talep eden devlet, ilgili ki inin ula õm masraflarõnõn tümünü kar õlar.155 Hatalõ geri kabul, ola an prosedür açõsõndan da önemli olsa bile; daha çok hõzlandõrõlmõ prosedür açõsõndan getirilmi tir.156

Buraya kadar, geri kabul usulü; ilkeler, ba vuru, kanõtlar, zaman sõnõrlamalarõ, transfer ve ula õm ekilleri ile hatalõ geri kabul yönüyle ortaya konmu tur. Sõrada transit geçi ile ilgili kurallar yer almaktadõr.

Transit Geçi

Transit geçi ,157 niteli i gere i yalnõzca “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ile ilgili olup; ilkeler ve usul olmak üzere ikiye ayrõlarak incelenebilir.

Transit Geçi lkeleri

Transit geçi ilkeleri, transit geçi yükümlülü üne tâbi “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki i ile ilgili birtakõm esaslar ile transit geçi yükümlülü ünün var oldu u, olmadõ õ veya ortadan kalktõ õ hâller ile ilgilidir.158

lk olarak, transit geçi yükümlülü üne tâbi “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki i ile ilgili birtakõm esaslar getirilmi tir. Buna göre, AB üyesi devletler ve Türkiye, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki inin transit geçi ini bu tür bir ki inin hedef ülkeye do rudan gönderilemedi i durumlarla sõnõrlar.159 Bu esas, aslõnda, âkit taraflarõn kural olarak öncelikle bu tür bir ki inin köken devletine dönü ünü sa lamak için her türlü çabayõ sarf etmeleri gere ine dair kural ile birbirini tamamlamaktadõr.160

154 GKA md. 13. Konuyla ilgili olarak ayrõca bkz. Coleman, dn. 15, s. 102–103. 155 Kr . “Yatay Düzenlemeler” / “Masraflar”, s. 27. 156 Gillade, dn. 87, s. 63. 157 Bu meyanda, Komisyonun 2011 verilerine göre, AB’nin geri kabul anla malarõndaki transit geçi , oldukça dü ük oranda kullanõlmõ tõr. European Commission, dn. 10, s. 5. 158 GKA md. 14(1-4). 159 GKA md. 14(1). 160 GKA md. 14(1). “Geri Kabul Usulü” / “ Geri Kabul lkeleri”, s. 13.

LKE GÖÇMEN

56

kinci olarak, transit geçi yükümlülü ü, kural olarak, belirli ko ullar altõnda do ar.161 Buna göre, e er muhtemel di er transit geçi devletlerindeki müteakip seyahatler ve hedef devletçe geri kabul teminat altõna alõnmõ sa; Türkiye, AB üyesi bir devletin talebi üzerine ve AB üyesi bir devlet de, Türkiye’nin talebi üzerine, “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki inin transit geçi ine izin verir.

ekil 10: Transit Geçi Yükümlülü ü, Geri Çevrilmesi ve Ortadan Kalkmasõ162

161 GKA md. 14(2). 162 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet olarak kullanõlmõ tõr.

Transit geçi yükümlülü ü Olasõ di er transit devletler +

Hedef devlet Teminat altõna alõnmalõ

Hedef veya transit devlette birtakõm “gerçek riskler” varsa

+ T.b.d.de veya transit devlette cezai yaptõrõm

söz konusuysa +

Kamu sa lõ õ, iç güvenlik, kamu düzeni veya t.b.d.nin ulusal çõkarlarõ temelinde

Transit geçi in geri çevrilmesi

Transit geçi yükümlülü ünün ortadan

kalkmasõ

Sonradan, transit geçi in geri çevrilmesi ile ilgili ko ullar belirirse

+ Transit devletlerdeki seyahat veya hedef

devletçe kabul temin edilemez hâle geldiyse


57

Transit geçi iste i, belirli ko ullar altõnda geri çevrilebilir.163 Ba ka bir ifadeyle, Türkiye veya AB üyesi bir devlet, a a õdaki ko ullar altõnda transit geçi i reddedebilir:

Üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i, hedef veya transit devletinde i kenceye, insanlõk dõ õ veya küçük dü ürücü muameleye veya cezaya tâbi tutulma ya da õrkõ, dini, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görü ü nedeniyle zulüm görme yönünden gerçek bir riskle kar õ kar õyaysa;

Üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki i, talepte bulunulan devlette veya bir transit devlette cezai yaptõrõma tâbi tutulacaksa;

Kamu sa lõ õ, iç güvenlik, kamu düzeni veya talepte bulunulan devletin di er ulusal çõkarlarõ temelinde.

Transit geçi yükümlülü ü, belirli ko ullar altõnda ortadan kalkar.164 Buna göre, Türkiye veya AB üyesi bir devlet, transit geçi in önüne çõkacak biçimde transit geçi iste inin geri çevrilebilece i ko ullar sonradan olu ur veya gün yüzüne çõkarsa ya da muhtemel di er transit geçi devletlerindeki müteakip seyahatler ve hedef devletçe geri kabul temin edilir olmaktan çõkmõ sa; verdi i izni geri alabilir. Bu durumda, talep eden devlet, gerekti i gibi ve gecikme olmaksõzõn, ilgili ki iyi geri alõr.

Sõrada ele alõnacak olan transit geçi usulü, buradaki ilkeler temelinde gerçekle mektedir.

Transit Geçi Usulü

Transit geçi usulü; transit geçi ba vurusu, bu ba vurunun yanõtõ, transit geçi ve refakatçiler ile talepte bulunulan devletin yardõm yükümlülü ü olmak üzere dört tür konuya ili kin kurallarõ içerir.165

Transit geçi ba vurusu ile ilgili birtakõm kurallar öngörülmü tür.166 Talep eden devlet, transit geçi yükümlülü üne tâbi bir ki inin transferi için talepte bulunulan devletin yetkili makamõna bir transit geçi ba vurusu yapmalõdõr. Bu ba vuru, herhangi bir zaman sõnõrlamasõna tâbi tutulmamõ olup;167 yazõlõ olmalõ ve her bir ba vuru için ortak bir form (Ek 6)168 kullanõlmalõdõr. Yine, bu ba vuru, faks, e-posta gibi elektronik olanlar da dâhil olmak üzere tüm ileti im yollarõyla yapõlabilir. Bu ba vuru, ayrõca, a a õdaki bilgileri içermelidir:

163 GKA md. 14(3). 164 GKA md. 14(4). 165 GKA md. 15(1-4). 166 GKA md. 15(1). 167 Kr . GKA md. 11(1). Bkz. ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6. 168 Bkz. “Ekler” / “Hata! Ba vuru kayna õ bulunamadõ.”, s. 48.

LKE GÖÇMEN

58

Transit geçi türü (hava, deniz veya kara yoluyla), muhtemel di er transit geçi devletleri ve hedef devlet;

lgili ki inin özellikleri (örne in: adõ, soyadõ, kõzlõk soyadõ, takõna adlarõ veya lakaplarõ, do um tarihi, cinsiyet ve – ayet mümkünse– do um yeri, vatanda lõ õ, dili, seyahat belgesinin türü ve numarasõ);

Öngörülen giri noktasõ, transfer zamanõ ve refakatçi kullanõmõ;

Talep eden devletin transit geçi yükümlülü ü ko ullarõnõn kar õlandõ õ ve transit geçi iste inin geri çevrilebilirli ine ili kin bir sebebin bilinmedi ine dair deklarasyonu.

ekil 11: Transit Geçi Usulü169

169 “t.b.d.”: talepte bulunulan devlet ve “t.e.d.”: talep eden devlet, olarak kullanõlmõ tõr.

Yazõlõ & Ortak form (Ek 6) & Tüm ileti im yollarõ & Belirli içerik & Ba vuru her zaman

yapõlabilir

t.b.d., 5 i günü içerisinde yanõtlar.

Yazõlõ & Tüm ileti im yollarõ

Kabul

Ret

Yanõtsõz

Transit geçi gerçekle ir.

t.e.d., t.b.d.ye transit geçi ba vurusu yapar.


59

Transit geçi ba vurusunun yanõtõ ile ilgili birtakõm kurallar öngörülmü tür.170 Bir kere, transit geçi ba vurusu, yazõlõ olarak ve faks, e-posta gibi elektronik olanlar da dâhil olmak üzere herhangi bir ileti im yolu kullanõlarak ya kabul edilir ya da reddedilir; ba ka bir ihtimal de yanõtsõz bõrakõlõr. Transit geçi ba vurusu, birincisi, ba vurunun alõnmasõndan itibaren be i günü içerisinde öngörülen giri noktasõ ve transfer zamanõ teyit edilerek, kabul edilebilir ve böylece, bir sonraki a amaya, yani transit geçi e geçilir. Transit geçi ba vurusu, ikincisi, bu be i günü içerisinde gerekçeleri belirtilerek, reddedilebilir. Üçüncüsü de, transit geçi ba vurusu, bu be i günü içerisinde yanõtlanmayabilir ve bu hâlde, transit geçi üzerinde anla maya varõlmõ oldu u kabul edilir.

Transit geçi , refakatçiler ile talepte bulunulan devletin yardõm yükümlülü ü yönünden de ele alõnmõ tõr. E er transit geçi i lemi hava yolu ile gerçekle ecekse; geri kabul edilecek ki i ve olasõ refakatçisi, transit havalimanõ vizesi almaktan muaf tutulur.171 Bunun dõ õnda, talepte bulunulan devletin yetkili makamlarõ, kar õlõklõ isti areye tâbi olarak, transit geçi e yardõmcõ olur; özellikle de, ilgili ki ilerin gözetlenmesi ve bu amaçla gerekli kolaylõklarõn sa lanmasõ aracõlõ õyla bunu yapar.172

Bundan ba ka, transit geçi ba vurusu kabul edilmi veya yanõtsõz kalmõ sa; bu kez de, ilgili ki inin bilfiil transit geçi i gerçekle ecektir. GKA, bu an ile ilgili olarak herhangi bir zaman sõnõrlamasõ getirmemi tir.173 Bununla birlikte, ilgili ki inin bilfiil transit geçi i, transit geçi ba vurusunun kabulü veya yanõtsõz bõrakõlmasõ anõndan itibaren “makul süre” içinde gerçekle melidir denilebilir; zira bu, en azõndan transit geçi in sa lõklõ i leyebilmesi adõna gerekecektir.

Transit geçi , ilkeleri ve usulü yönleriyle ele alõndõktan sonra, sõrayõ GKA’daki yatay düzenlemeler almaktadõr.

Yatay Düzenlemeler

Yatay düzenlemeler, geri kabul süreci boyunca ilgili sayõlabilecek olan masraflar, ki isel veriler ve korunmalarõ ile saklõ kalan hükümleri içerir.

Masraflar

Ula õm ve transit masraflarõ, tek bir kurala tâbi tutulmu tur.174 Talep eden devlet, “vatanda ” veya “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” söz

170 GKA md. 15(2). 171 GKA md. 15(3). 172 GKA md. 15(4). 173 Kr . GKA md. 11(3). 174 GKA md. 16. Hatalõ geri kabul hâlindeki istisna için bkz. GKA md. 13 ve “Geri Kabul Usulü” / “Hatalõ Geri Kabul”, s. 23.

LKE GÖÇMEN

60

konusuysa; talepte bulunulan devletin sõnõr geçi noktasõna kadar ve “transit geçi i lemleri” söz konusuysa da; son varõlacak devletin sõnõrõna kadar geri kabule yönelik tüm masraflarõ kar õlar.175

Ki isel Veriler ve Korunmalarõ

Ki isel verilerin korunmasõ, oldukça detaylõ bir biçimde düzenlenmi tir.176 Ki isel veriler, evvela, iletimin ko ulu ve tâbi oldu u mevzuat yönünden ele alõnmõ tõr. Buna göre, ki isel verilerin iletimi, yalnõzca, Türkiye veya AB üyesi bir devletin yetkili makamlarõnõn GKA’nõn uygulanmasõ için bu iletime ihtiyaç duymasõ halinde yapõlõr. Ki isel verilere yönelik i lem ve muameleler, Türkiye yönünden, Türkiye’nin iç hukukuna ve AB üyesi bir devlet yönünden, denetleyicinin o devletin yetkili makamõ oldu u durumlarda, 95/46 sayõlõ Direktifin hükümlerine177 ve o devletin bu direktife uygun olarak benimsedi i ulusal mevzuata tâbidir. Bu meyanda, hatõrlatmak gerekir ki; Türkiye, ki isel verilerin korunmasõ ile ilgili anayasal bir hükme sahipse de;178 hâlâ, konuyla ilgili bir Kanun çõkarõlamamõ tõr.

Dahasõ, ki isel verilerin korunmasõna yönelik ilkeler, detaylõ bir biçimde listelenmi tir. Buna göre, bu yönden, u ilkeler uygulanõr:

Ki isel veriler, adil ve hukuka uygun bir ekilde i lenmelidir;

Ki isel veriler, GKA’nõn uygulanmasõ için belirtilen sarih ve me ru amaçlar do rultusunda toplanmalõ ve ne bu bilgileri ileten ne de alan makamca bu amaçlarla uyumsuz biçimde i lenmelidir;

Ki isel veriler, toplanma ve/veya i lenme amacõna nazaran yeterli ve alakalõ olmalõ ve a õrõ olmamalõdõr; iletilen ki isel veriler, sadece a a õdakilere ili kin olabilir:

o Transfer edilecek ki inin özellikleri (örne in: isim, soyadõ, önceki ismi, takma adõ veya lakabõ, cinsiyeti, medeni hali, do um tarihi ve yeri, u anki ve herhangi bir önceki vatanda lõ õ);

o Pasaport, kimlik kartõ veya ehliyet (seri numarasõ, geçerlilik süresi, verili tarihi, veren makam, verildi i yer);

175 Pek tabii ki, ilgili devlet, bu masraflar yönünden ilgili ki iye veya ilgili üçüncü taraflara rücu etme hakkõnõ muhafaza eder. Benzer bir tespit için bkz. Coleman, dn. 15, s. 104. 176 GKA md. 17. 177 Directive 95/46/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 1995 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data [1995] OJ L 281/31. 178 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasõ md. 20/3.


61

o Duraklamalar ve güzergâh;

o Transfer edilecek ki inin kimlik tespiti için veya GKA uyarõnca geri kabul için aranan ko ullarõn incelenmesi için gereken di er bilgiler;

Ki isel veriler, do ru olmalõ ve gerekti inde güncellenmelidir;

Ki isel veriler, verilerin toplanma veya i lenme amacõnõn gerektirdi inden daha uzun olmayacak süreyle veriye konu ki inin kimli inin tespit edilmesine imkân sa layacak bir biçimde tutulmalõdõr;

Hem ileten hem de alan makam, i leme buradaki ilke ve kurallara uymadõ õnda; ki isel verilerin uygun ekilde düzeltilmesi, silinmesi ve bunlara eri imin engellenmesi için gereken makul her adõmõ atar; özellikle bu veriler, yeterli, alakalõ, do ru de ilse veya i leme amacõna nazaran a õrõysa. Bu, her türlü düzeltme, silme veya engellemenin di er tarafa bildirilmesini de içerir.

Alan makam, talep üzerine, ileten makamõ kendisine iletilen verilerin kullanõmõ ve onlardan elde edilen sonuçlar konusunda bilgilendirir;

Ki isel veriler, sadece yetkili makamlara iletilebilir. Bu bilgilerin sair makamlara iletimi ileten makamõn muvafakatini gerektirir;

leten ve alan makamlar, ki isel verilerin iletiminin ve alõmõnõn yazõlõ kaydõnõ tutmakla yükümlüdür.

Ki isel verilerin korunmasõ, detaylõ kurallar ile belirlenmi se de; belki de, ba õmsõz bir denetim organõnõn kurulmasõ ile güçlendirilebilirdi.179 Zira her ne kadar bu husus, detaylõ bir biçimde düzenlenmi se de; bu hususa uyulup uyulmadõ õ ve uyulmadõ õnda yapõlabilecekler, genellikle, pratikteki esas meseleyi olu turacaktõr. Bu yönden, böyle bir denetim organõnõn yoklu unda, özellikle de mahkemeler, ki isel verilerin korunmasõna bir “temel hak” olarak yakla arak,180 bireyleri korumakta öne çõkacaktõr.

179 Bu yönden, örne in, Cassarino’ya göre AB üyesi devletler, ulusal mevzuatõnõn yanõ sõra 95/46 sayõlõ Veri Koruma Direktifi ile ba lõyken; üçüncü devletler, yerel hukuku ile ba lõ olup; bu hukuk, aynõ koruma düzeyini sunmuyor olabilir. Bu nedenle, ba õmsõz bir denetim organõ, geri kabul anla masõ akdedilirken taraflarõnõn resmen tanõyaca õ ekilde yaratõlabilir ve etkili veri korumasõ ihtiyacõnõ kar õlayabilir. Cassarino, dn. 19, s. 22. Ayrõca, Guild’e göre de, AB’nin geri kabul anla malarõ, detaylõ veri koruma kurallarõ getirmi ; AB’deki otoritelerin AB’nin Veri Koruma Direktifine uymasõ gereklili ini öngörmü tür; ancak AB dõ õ taraflar açõsõndan bir ba õmsõz denetim otoritesi olu turmak veya verinin öznesine hangi bilginin iletildi ini kontrol etme ya da bu verinin düzeltilmesini veya silinmesini talep etme hakkõ vermek yükümlülü ü getirmemektedir. Guild, dn. 6, s. 564. 180 AB yönünden: AB Temel Haklar artõ md. 8. Türkiye yönünden: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasõ md. 20/3. Ayrõca bkz. A HS md. 8 ve App. 30562/04 and 30566/04 (European

LKE GÖÇMEN

62

Saklõ Kalan Hükümler

GKA, “saklõ kalan hükümler” veya “etkilememe klozu” aracõlõ õyla bir yandan halel getirilmeyecek hukuk kaynaklarõnõ belirlemi ; di er yandan ki ilerin gönderiminin GKA dõ õndaki ba ka düzenlemelerle de olabilece inin altõnõ çizmi tir.181 Bu meyanda, halel getirilmeyecek hukuk kaynaklarõ da, bir taraftan hem Türkiye hem AB hem de üyesi devletler açõsõndan uluslararasõ hukuk kaynaklarõ olarak; öte taraftan AB ve üyesi devletler açõsõndan da alakalõ AB tasarruflarõ olarak belirmi tir.

Birincisi, GKA, hem Türkiye hem AB hem de üyesi devletler açõsõndan, genel olarak uluslararasõ hukuktan do anlar ve özel olarak Türkiye ile AB arasõndaki ortaklõk hukukundan do anlar olmak üzere, buradaki haklara, yükümlülüklere ve sorumluluklara halel getirmez.182 lk halel getirmeme, özellikle âkit taraflarõn ba õtladõ õ uluslararasõ sözle meleri ve hatta bu sözle meler arasõndan da özellikle a a õdakileri içerir:183

31 Ocak 1967 tarihli Protokol ile de i ik 28 Temmuz 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna li kin Sözle me;

4 Kasõm 1950 tarihli Avrupa nsan Haklarõ Sözle mesi;

Devleti yapõlan iltica ba vurularõnõ incelemekten sorumlu tutan uluslararasõ sözle meler;

10 Aralõk 1984 tarihli kence ve Di er Zalimane, Gayri nsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Kar õ Sözle me;

Uygulanabilir ise; 13 Aralõk 1955 tarihli Yerle meye Dair Avrupa Sözle mesi;

Suçlularõn iadesi ve transit geçi le ilgili uluslararasõ sözle meler;

Yabancõlarõn geri kabulleriyle ilgili çok taraflõ uluslararasõ sözle meler ve anla malar.

Sayõlan sözle meler,184 bir tarafta insan haklarõna ili kin olanlar ve di er tarafta bir ki inin bir ülkeden gönderilmesi ile ilgili olanlar olmak üzere ana hatlarõyla ikiye ayrõlarak belirtilebilir.

Court of Human Rights (Grand Chamber)) S. and Marper v. United Kingdom [2008] ECHR 2008. 181 GKA md. 18. Ayrõca bkz. GKA Dibacesi ve md. 2(2). 182 GKA md. 18(1 ve 2). 183 GKA md. 18(1). 184 Genel olarak, Cassarino’ya göre tüm bu uluslararasõ tanõnmõ araçlar, ilgili ki ileri güvenliklerinin, hayatlarõnõn veya özgürlüklerinin herhangi bir biçimde tehlike altõnda kalaca õ ülkeye veya bölgeye göndermemesi ile devletleri yükümlü kõlar. Cassarino, dn. 19, s. 24.


63

ekil 12: Saklõ Kalan Hükümler veya Etkilememe Klozu185

kinci halel getirmeme, Türkiye ile AB arasõndaki ortaklõk hukukuna ili kindir.186 Bu yönden, GKA, Ankara Anla masõ, Katma Protokolü ve Ortaklõk Konseyinin alakalõ kararlarõ ile AB Adalet Divanõnõn alakalõ içtihat hukukundaki haklara ve yükümlülüklere tamamõyla uymalõdõr. Bu hak ve yükümlülükler, özellikle âkit taraflardan birinin ülkesinde hukuka uygun olarak ikamet eden ve çalõ an ki ilerinkini içerir.

kincisi, GKA, AB ve üyesi devletler açõsõndan alakalõ AB tasarruflarõndaki haklara ve usuli güvencelere halel getirmez.187 Bu tasarruflar, a a õdakileri içerir:

Hukuka aykõrõ kalõ yapan üçüncü ülke vatanda larõnõ göndermek için üye devletlerde ortak standartlar ve prosedürlere dair 2008/115 sayõlõ Direktif188 (özellikle ilgili ki ilerin hukuki danõ maya ve bilgiye eri imi,

185 “s.D.”, sayõlõ Direktif olarak kullanõlmõ tõr. 186 GKA md. 18(2). 187 GKA md. 18(3-6). 188 Directive 2008/115/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on common standards and procedures in Member States for returning illegally staying third-country nationals [2008] OJ L 348/98.

“saklõ kalan hükümler” veya “etkilememe klozu”

Halel getirilmeyecek kaynaklar

Engellenmeyen araçlar

AB açõsõndan AB ve Türkiye açõsõndan

nsan haklarõ ile ilgili olanlar

+ Ülkeden gönderme

ile ilgili olanlar +

Ortaklõk hukuku

2008/115 s.D. 2003/9 s.D.

2005/85 s.D. 2003/109 s.D. 2003/86 s.D.

GKA, ba ka araçlar ile ki i gönderiminin önüne

geçmez.

LKE GÖÇMEN

64

gönderme kararõnõn icrasõnõn geçici olarak durdurulmasõ ve hukuki çareye eri im yönüyle);

Sõ õnmacõlarõn kar õlanmasõ için asgari standartlar getiren 2003/9 sayõlõ Direktif189 (uluslararasõ koruma ba vurucularõnõn kar õlanmasõ için standartlar getiren 2013/33 sayõlõ Direktif ile yenilenmi tir)190 ve mülteci statüsü verilmesi ve geri alõnmasõ için üye devletlerde asgari standartlar ve prosedürlere dair 2005/85 sayõlõ Direktif191 (uluslararasõ korumanõn verilmesi ve geri alõnmasõ için ortak prosedürlere dair 2013/32 sayõlõ Direktif ile yenilenmi tir)192;

Uzun dönem mukim olan üçüncü ülke vatanda larõnõn statüsüne dair 2003/109 sayõlõ Direktif193;

Aile birle imi hakkõna dair 2003/86 sayõlõ Direktif194.

Üçüncüsü, GKA, ba ka düzenlemeler aracõlõ õyla ki ilerin gönderimini engellemez.195 Bu yönden, GKA mevcut olsa bile; âkit taraflar, di er resmi veya gayri resmi düzenlemeler çerçevesinde ki ileri gönderebilir.

Saklõ kalan hükümler veya etkilememe klozu, önüne geçilmeyecek araçlar ve halel getirilmeyecek kaynaklar bakõmõndan ayrõ ayrõ de erlendirilmelidir. Birincisi, GKA, di er resmi veya gayri resmi düzenlemeler çerçevesinde bir ki inin gönderiminin önüne geçmezken; bu, kimi açõlardan ele tirilebilirdir. Bu tür düzenlemeler, söz gelimi mutabakat zabõtlarõ, mektup teatileri, sõnõr makamlarõ veya diplomatik personel arasõndaki gayri resmi i birli i veya uyumlu eylemi gibi araçlardan olu abilir.196 Bununla birlikte, Giuffré’nin de belirtti i gibi, bu tür di er resmi veya gayri resmi araçlar, genel olarak, geri kabul anla malarõ ile aynõ teminatlarõ içermez ve kamunun denetimine ve izlemesine tâbi de ildir.197

189 Council Directive 2003/9/EC of 27 January 2003 laying down minimum standards for the reception of asylum seekers [2003] OJ L 31/18. 190 Directive 2013/33/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 laying down standards for the reception of applicants for international protection [2013] OJ L 180/96. 191 Council Directive 2005/85/EC of 1 December 2005 on minimum standards on procedures in Member States for granting and withdrawing refugee status [2005] OJ L 326/13. 192 Directive 2013/32/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 on common procedures for granting and withdrawing international protection [2013] OJ L 180/60. 193 Council Directive 2003/109/EC of 25 November 2003 concerning the status of third-country nationals who are long-term residents [2003] OJ L 16/44. 194 Council Directive 2003/86/EC of 22 September 2003 on the right to family reunification [2003] OJ L 251/12. 195 GKA md. 18(7). 196 Strik, dn. 11, s. 12. Bu meyanda, Cassarino’ya göre pratik, iki devletin herhangi bir anla ma ile ellerini ba lamaksõzõn geri kabulü uygulamaya karar vermesi anlamõna gelebilir ve bu yönden asõl önemli olan, talepte bulunulan devletin talep eden devletin beklentilerine kar õlõk verebilmesidir. Cassarino, dn. 19, s. 32. 197 Giuffré, dn. 72, s. 92.


65

Bu bakõmdan, bu tür araçlar, effaf olmayõp; özellikle de insan haklarõna yönelik özel bir tehlike olu turabilir.198 Öyleyse, GKA, bu tür araçlardaki ilgili eksikliklerin önüne geçebilmek adõna, bu araçlar yerine tercih edilmelidir. Kaldõ ki, GKA’nõn hükümleri, zaten, herhangi bir çatõ ma hâlinde, AB üyesi bir devlet ile Türkiye arasõndaki mevcut veya yapõlacak geri kabule ili kin hukuken ba layõcõ araçlarõn hükümlerinin önüne geçecektir.199

kincisi, GKA, Türkiye ve AB açõsõndan, ilgili uluslararasõ hukuka ve AB açõsõndan da, ayrõca, üçüncü ülke vatanda larõ ile ilgili belli tasarruflara halel getirmemeliyken; bu, kimi yönleriyle aydõnlatõlabilir.200 lk olarak, bir ki inin bir ülkeden gönderilmesi ile ilgili uluslararasõ anla malar bir kenara bõrakõlõrsa; geriye kalan insan haklarõ ile ilgili uluslararasõ anla malar veya ortaklõk hukuku araçlarõ ya da AB’nin ilgili tasarruflarõ, geri kabul a amasõna ili kin de il; ana hatlarõyla, bir ki inin bir ülkede bulunu unun hukuka uygun olup olmadõ õna ve/veya uygun olmadõ õnda o ki i hakkõnda gönderme kararõnõn nasõl alõnaca õna ili kindir. Ba ka bir ifadeyle, bu kaynaklar, kural olarak, GKA’nõn uygulanmasõ anõnda zaten çoktan dikkate alõnmõ olmalõdõr.201 Bu meyanda, Komisyonun da belirtti i gibi, herhangi bir gönderme veya geri kabul, yalnõzca bir gönderme kararõnõn sonucu olarak yürütülebilir ve bu karar da, yalnõzca “saklõ kalan hükümler” ile belirlenen güvencelere riayet edildiyse alõnabilir.202 Öyleyse, “saklõ kalan hükümler”, GKA içinde yer verilmeseydi bile; zaten yerel hukuk düzeninin parçasõ olarak göz önünde bulundurulmalarõ zorunluydu.203 Dolayõsõyla, GKA’nõn “saklõ kalan hükümler” ile sayõlan kaynaklara yer vermesinin ana i levi, bu kaynaklarõn öneminin bir kez daha vurgulanmak istenmesi olmalõdõr.204

198 Bu yöndeki tespitler için bkz. European Commission, dn. 10, s. 4; Strik, dn. 11, s. 12. 199 GKA md. 21. “Kurumsal Düzenlemeler” / “Avrupa Birli i Üyesi Devletlerin kili Geri Kabul Anla malarõ veya Düzenlemeleri ile li ki”, s. 37. 200 Bu yönden, ayrõca bkz. ekil 1: Ülkeden Çõkarõlma Sürecinde Geri Kabul Anla masõnõn Yeri, s. 2. 201 Bu meyanda, Strik’in belirtti i üzere, geri kabul anla malarõ, genellikle, bireysel vakalar yönünden anla manõn uygulanmamasõna ili kin teminatlar içermez; zira insan haklarõ ile ilgili endi eler var idiyse; ilk planda, gönderme kararõnõn alõnmamasõ gerekirdi ve böylece anla ma da, zaten hiç uygulanmamõ olurdu. Strik, dn. 11, s. 12. 202 European Commission, dn. 10, s. 11. 203 Bu meyanda, Strik’e göre devletler, özellikle insan haklarõ ile ilgili uluslararasõ hukuk yükümlülüklerine halel gelmemek kaydõyla, düzensiz göçmenleri ülkeden çõkarma hakkõna sahiptir. Strik, dn. 11, s. 8. Hailbronner’a göre de, ilke olarak, her bir devlet, iltica hukuku, insan haklarõ veya sözle mesel anla malar ile ilgili mülahazalardan kaynaklanan korunma iddiasõ hariç tutulmak üzere, bir yabancõnõn ülkesine (yeniden) giri ini ve ülkesinde ikametini geri çevirme hakkõna sahiptir. Hailbronner, dn. 45, s. 31. 204 Örne in, Giuffré’ye göre de, “saklõ kalan hükümler”, hukuki kesinli i sa lamak ve insan haklarõ ve mülteci hukuku anla malarõna öncelik tanõmak için araya girmektedir. Giuffré, dn. 72, s. 97.

LKE GÖÇMEN

66

ekil 13: Ülkeden Çõkarõlma Süreci ile ilgili htimaller

Uluslararasõ korumadan yararlanmak istiyor mu?

Hayõr Evet

Ülkede bulunu u hukuka aykõrõ mõ?

Düzenli göçmen

Hayõr Evet

Düzensiz göçmen

Uluslararasõ koruma ba vurusu, ba ka devletçe

de erlendirilebilir mi?

Hayõr Evet: lk iltica ülkesi? Güvenli üçüncü ülke?

Ba vurusu kabul edilmi mi?

Hayõr: Ret? Ul.ar. korumadan hariçte

tutulan? Kabul edilemez bulunan?

Geri çeken? Geri çekilmi sayõlan?

Evet: Uluslararasõ

koruma

Düzenli göçmen

(duruma göre) Gönderme

kararõ ve

Geri kabul anla masõ ile

icrasõ

lgili göçmen


67

Yukarõdaki tespitler, ülkeden çõkarõlma süreci ile ilgili ihtimallerin AB ve Türkiye üzerinden ortak bir biçimde ve ana hatlarõyla ortaya konmasõ ile daha da somutla tõrõlabilir.205 Bir göçmen tespit edildi inde, ilk mesele, ülkede bulunu unun hukuka uygun olup olmadõ õdõr. Buna bakõlõrken, AB açõsõndan, di erlerinin yanõnda,206 “saklõ kalan hükümler” ile vurgulanan AB tasarruflarõ veya ortaklõk hukuku araçlarõ;207 Türkiye açõsõndan, asõl olarak YUKK,208 dikkate alõnacaktõr. lgili göçmen, yerel hukuk uyarõnca bir ülkede hukuka uygun olarak bulunuyorsa; düzenli göçmen sayõlacaktõr. lgili göçmen, bir ülkede hukuka uygun olarak bulunmuyorsa; ikinci mesele, uluslararasõ koruma ba vurusu yapmak isteyip istemedi idir. E er istemiyorsa; düzensiz göçmen sayõlacak ve hakkõnda gönderme veya sõnõr dõ õ etme kararõ alõnõrsa da;209 bu karar, GKA ile icra edilecektir. E er istiyorsa; üçüncü mesele, uluslararasõ koruma ba vurusunun ba ka devletçe de erlendirilebilir olup olmadõ õdõr. E er ortada “ilk iltica ülkesi” veya “güvenli üçüncü ülke” varsa;210 ilgili göçmen hakkõnda bu ülkeye gönderme

205 ekil 13: Ülkeden Çõkarõlma Süreci ile ilgili htimaller, s. 33. 206 Bu meyanda, GKA, AB’nin üçüncü ülke vatanda larõ ile ilgili kimi tasarruflarõna yer verirken; bir durumu vurgulamayõ es geçmi gözükmektedir. Buna göre, bir üçüncü ülke vatanda õ, AB’deki “dola õm serbestîsi”nden yararlanan bir gerçek veya tüzel ki iye ba lõ olarak da bir ülkede hukuka uygun olarak bulunuyor olabilir. Örne in, bir üçüncü ülke vatanda õ, bir AB vatanda õnõn “aile üyesi” olabilir. Directive 2004/38/EC of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the right of citizens of the Union and their family members to move and reside freely within the territory of the Member States [2004] OJ L 158/77. (md. 3(2/a) ve alakalõ di er maddeler) 207 Ortaklõk hukuku ile ilgili olarak, özellikle, 1/80 sayõlõ Ortaklõk Konseyi Kararõ md. 6, 7, 13 ve 14 ile Katma Protokol md. 41(1). 208 Özellikle YUKK kinci Kõsõm / Birinci ve kinci Bölüm. 209 Bu karar, AB yönünden esas olarak 2008/115 sayõlõ Direktif ve Türkiye yönünden asõl olarak YUKK kinci Kõsõm / Dördüncü Bölüm uyarõnca alõnabilir. 210 Sõrasõyla bkz. 2013/32 sayõlõ Direktif md. 35, 38 ve 39 ve YUKK md. 73 ve 74. Özellikle, “güvenli üçüncü ülke” uygulamasõ, geri kabul anla malarõnõn bu uygulamayõ kolayla tõrõcõ bir rol oynadõ õ da dikkate alõnarak, kendi ba õna bir ele tiri konusu te kil etmektedir. Söz gelimi Nicol’e göre, geri kabul anla malarõ, sõ õnmacõlarõn sorumlulu unun geriye itilmesindeki süregelen gayretin göstergelerinden biridir. Andrew Nicol, “From Dublin Convention to Dublin Regulation: A Progressive Move?”, Anneliese Baldaccini, Elspeth Guild & Helen Toner, eds, Whose Freedom, Security and Justice?: EU Immigration and Asylum Law and Policy, Hart, Oxford, 2007, s. 276. Konuyla ilgili genel bir çalõ ma için de bkz. N A Abell, “The compatibility of readmission agreements with the 1951 Convention relating to the status of refugees”, Int J Refugee Law, Cilt: 11, Sayõ: 1, 1999, s. 60–83. Arnavutluk özelinde “güvenli üçüncü ülke” uygulamasõ ve insan haklarõnõ (A HS ve Mülteci Sözle mesi) gere i gibi dikkate almama için bkz. Dedja, dn. 72, s. 113. Bundan ba ka, Strik’e göre, güvenli üçüncü ülke politikasõ, geri kabul anla masõnõn bir parçasõ olmasa bile; bu iki sistem, birlikte i lemekte olup; Avrupa Konseyi üyesi devletler, güvenli üçüncü ülke gerekçesini bir kenara bõrakarak, sõ õnmacõlarõn bireysel iddialarõnõ her zaman de erlendirmelidir. Strik, dn. 11, s. 14.

LKE GÖÇMEN

68

kararõ alõnacak211 ve bu karar, GKA ile icra edilecektir. E er böyle bir üçüncü ülke yoksa; dördüncü mesele, uluslararasõ koruma ba vurusunun kabul edilip edilmedi idir. E er kabul edilmi se; ilgili göçmen, düzenli göçmen sayõlacaktõr. E er kabul edilmemi se;212 düzensiz göçmen sayõlacak ve hakkõnda gönderme veya sõnõr dõ õ etme kararõ alõnõrsa da;213 bu karar, GKA ile icra edilecektir. nsan haklarõ ile ilgili uluslararasõ anla malar da, bahis konusu her bir ihtimal açõsõndan; ama özellikle de gönderme veya sõnõr dõ õ etme kararõ ile ba lantõlõ olarak, göz önünde bulundurulacaktõr.214 Dolayõsõyla, GKA, “saklõ kalan hükümler” ile belirtilen kaynaklar ve di er alakalõ kaynaklar, getirdikleri maddi ve usuli güvenceler ile birlikte

211 Bkz. dn. 209. 212 Bu yönden, bir ki inin ba vurusu reddedilebilir (2013/32 sayõlõ Direktif md. 32(1) ve YUKK md. 78); bir ki i uluslararasõ korumadan hariçte tutulabilir (2013/32 sayõlõ Direktif md. 32(2) ve YUKK md. 64); bir ki inin ba vurusu kabul edilemez olarak de erlendirilebilir (2013/32 sayõlõ Direktif md. 33 ve YUKK md. 72); bir ki i ba vurusunu geri çekebilir (2013/32 sayõlõ Direktif md. 27 ve YUKK md. 77); bir ki inin ba vurusu geri çekilmi sayõlabilir (2013/32 sayõlõ Direktif md. 28 ve YUKK md. 77). 213 Bkz. dn. 209. 214 lk tespit uyarõnca insan haklarõ ve mülteci hukuku ile uygunluk gereklili i, bu tür tasarruflarda genel olarak ve açõkça veya örtülü olarak yer alabilmektedir. (2008/115 sayõlõ Direktif md. 1 ve YUKK md. 2(2).) kinci tespit uyarõnca insan haklarõ ve mülteci hukuku yönünden ana yükümlülük, yani refulman yasa õ, bu tür tasarruflarda açõkça zikredilmektedir. (2008/115 sayõlõ Direktif md. 1; 2013/32 sayõlõ Direktif md. 35, 38, 39 ve YUKK md. 4.) Üçüncü tespit uyarõnca A HS, A HM içtihat hukuku õ õ õnda, 2., 3., 4., 5., 6., 8. ve 9. maddeleri uyarõnca belirli ko ullar altõnda bir ki iyi bir ba ka devlete göndermeme yükümlülü ü getirirken; 13. madde uyarõnca bu tür bir durumda etkili ba vuru hakkõnõ içermektedir. Örnek olarak, sõrasõyla bkz. (md. 2 yönünden) App. 13284/04 (European Court of Human Rights) Bader and Kanbor v. Sweden [2005] ECHR 2005-XI, paras 41–42. (md. 3 yönünden) App. 30696/09 (European Court of Human Rights (Grand Chamber)) M.S.S. v. Belgium and Greece [2011] ECHR 2011, paras 362–368. (md. 4 yönünden) App. 42367/98 (European Court of Human Rights) Ould Barar v. Sweden [1999]. (md. 5 yönünden) App. 8139/09 (European Court of Human Rights) Othman (Abu Qatada) v. United Kingdom [2012] ECHR 2012, para 233. (md. 6 yönünden) Ibid, para 260. (md. 8 yönünden) App. 17341/03 (European Court of Human Rights) F. v. the United Kingdom [2004]. (md. 9 yönünden) App. 27034/05 (European Court of Human Rights) Z. and T. v. United Kingdom [2006] ECHR 2006-III. (md. 13 yönünden) M.S.S. v. Belgium and Greece, dn., paras 286, 293. Dördüncü tespit uyarõnca bir tarafta AB Temel Haklar artõ (özellikle md. 18 ve 19), di er tarafta Türkiye Cumhuriyeti Anayasasõ (özellikle bireysel ba vuru hakkõ yönüyle – md. 148), ülkeden çõkarõlma süreci boyunca alakalõ olacaktõr. Bu meyanda, ABTH md. 18 ile ilgili olarak bkz. Neva Övünç Öztürk, “Avrupa Birli i Temel Haklar artõnda Yer Alan Sõ õnma Hakkõnõn Tahlili”, nönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayõ: 2, 2012, s. 187–229. ABTH md. 19 ile ilgili olarak bkz. Elspeth Guild, “Article 19 - Protection in the Event of Removal, Expulsion or Extradition”, Steve Peers et al, eds, The EU Charter of Fundamental Rights: A Commentary, Hart Publishing, Oxford, 2014, s. 543–562. Bireysel ba vuru ile ilgili olarak bkz. Sibel nceo lu, ed, nsan Haklarõ Avrupa Sözle mesi ve Anayasa, Beta Yayõncõlõk, stanbul, 2013.


69

tüketildikten sonra uygulama alanõ bulabilecek; bu nedenle de, bu belirtilen kaynaklara zaten hiç halel gelmemi olacaktõr. E er ülkeden çõkarõlma süreci içinde, söz gelimi insan haklarõ ihlali gibi bir hukuka aykõrõlõk ortaya çõkõyorsa; bu, GKA sebebiyle de il; GKA’nõn uygulanmasõna geçilmeden önce gere i gibi kullanõlmayan alakalõ hukuki kayna õn ihlali nedeniyle olacaktõr.215

kinci olarak, GKA ve insan haklarõ ile ilgili uluslararasõ anla malara halel getirmeme, yukarõdaki tespitlere ek olarak, iki açõdan vasõflandõrõlabilir.216 Öncelikle, GKA, insan haklarõna uygun bir biçimde icra edilmelidir. Örne in, Fekete’ye göre charter uçu larõnõn sayõsõndaki yüksek artõ ile birlikte, polisin ve özel refakat ajanslarõnõn vah ili i ile ilgili artan kanõtlar ortaya çõkmaktadõr.217 te böyle bir olay açõsõndan, bir ki i, GKA çerçevesinde talepte bulunulan devlete gönderilirken; “saklõ kalan hükümler” de dikkate alõnarak, kötü muamele yasa õna aykõrõ türden bir muameleye maruz bõrakõlmamalõdõr.218 Bundan ba ka, kimi kez, gönderme kararõnõn

215 Bu meyanda, geri kabul anla malarõ ve insan haklarõnõn korunmasõ ile ilgili, ana hatlarõyla, iki görü mevcuttur. lk görü e göre, bu anla malar, insan haklarõ yönünden güvenli ve nötrdür; zira bu anla malar, düzensiz göçmenlerin etkili biçimde ülkeden çõkarõlmasõ için bir araç olup; insan haklarõ meseleleri, ilgili ki iye ili kin çõkarma veya gönderme kararõ alõnõrken ortaya konmalõdõr. kinci görü e göre, bir ki inin gönderimi, aynõ zincirin birbirinden ayrõlamayan farklõ halkalarõ olarak görülebilir; bu yönden, bu süreç, bütün olarak ele alõnmalõdõr ve bir geri kabul anla masõnõn varlõ õ, sorgulanabilir gönderme kararlarõnõn katalizörü i levi görebilir. Strik’e göre ise, geri kabul anla masõ, nötr olup; problem, ilgili ki iyi ülkeden çõkarma kararõna ili kindir. Strik, dn. 11, s. 7, 11–12, 21. Benzer bir görü için bkz. Coleman, dn. 15, s. 324–325. 216 Peki, geri kabul anla masõnõn AB dõ õndaki tarafõ devlet, sürekli insan haklarõ ihlalleri altõndaysa; ne yapõlabilir? Örne in, Guild’e göre, sürekli insan haklarõ problemleri durumunda Konseyin geri kabul anla masõnõ askõya alma yönünde bir hukuki yükümlülü ü oldu u iddia edilebilir ve bu yönden ABAD, Konseyin bir anla mayõ sonlandõrmaktaki hatalõ ihmali bakõmõndan yargõ yetkisine sahip olmalõdõr. Guild, dn. 6, s. 561. Cassarino’ya göre, insan haklarõ standartlarõ ve uluslararasõ hukuk altõndaki sorumluluklar ile uyumsuzluk, nesnel olarak, geri kabul anla masõnõn uygulanmasõnõ geçici temelde askõya almak için ciddi bir sebep olu turur. Cassarino, dn. 19, s. 20. Komisyona göreyse, ilgili üçüncü devlette sürekli insan haklarõ ihlalleri oluyorsa; bir askõya alma klozu buna yönelik bir çare olarak dü ünülebilir. European Commission, dn. 10, s. 12. Gillade’e göre de “saklõ kalan hükümler”, belirli de erlerin ihlali halinde anla manõn askõya alõnmasõnõ ima etmez; fakat yalnõzca anla manõn kullanõlmamasõnõ ima eder. Gillade, dn. 87, s. 69. 217 Liz Fekete, “Accelerated Removals: The Human Cost of EU Deportation Policies”, Race Class, Cilt: 52, Sayõ: 4, 2011, s. 92. 218 Bu meyanda, A HM’ye göre bir ki inin ülkeye kabul veya ülkeden gönderme i lemleri, A HS md. 3 ile uyumlu olmalõdõr. Örne in, Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium ba vurusunda bir ba vurucu, daha be ya õnda iken, Belçika’dan Kanada’ya gönderilirken; Belçika, yeterli hazõrlõk, gözetim ve koruma sunmayarak, “gerekli önlemleri ve tedbirleri alma pozitif yükümlülü ünü ihlal etmi tir”. App. 13178/03 (European Court of

LKE GÖÇMEN

70

alõnma anõ ile GKA’nõn uygulanma anõ arasõnda bir ki inin bireysel ko ullarõ farklõla abilir.219 te “saklõ kalan hükümler”, insan haklarõnõn korunmasõ yönüyle, bu ihtimal altõnda da önem kazanabilir.220 Bununla beraber, belirtmek gerekir ki; GKA, “saklõ kalan hükümler” gibi bir madde getirmeseydi bile; burada bahsedilen iki hâlde de, insan haklarõ, hem ilgili uluslararasõ anla malar gere i hem de bir tarafta AB Temel Haklar artõ221 ve di er tarafta Türkiye Cumhuriyeti Anayasasõ gere i korunacaktõ.222 Bu açõdan yakla õnca da, GKA’nõn “saklõ kalan hükümler” maddesi getirmesinin ana i levi, buradaki kaynaklarõn öneminin bir kez daha vurgulanmak istenmesi olarak gözükmektedir.

Buraya kadar, masraflar, ki isel veriler ve korunma ile saklõ kalan hükümler olarak yatay düzenlemeler incelenmi tir. imdiyse, kurumsal düzenlemeler yer almaktadõr.

Kurumsal Düzenlemeler

Ortak Geri Kabul Komitesi, uygulama protokolleri ve AB üyesi devletlerin ikili geri kabul anla malarõ veya düzenlemeleri ile GKA arasõndaki ili ki, kurumsal boyutu olan düzenlemeler olarak ele alõnabilir.

Ortak Geri Kabul Komitesi

Ortak Geri Kabul Komitesi,223 GKA ile kurulmu olup, özünde âkit taraflarõn GKA’nõn uygulanmasõ ve yorumlanmasõnda birbirlerine kar õlõklõ yardõm sa lamasõ için tesis edilmi tir.224 Komite, bir tarafta AB’nin di er tarafta Türkiye’nin temsilcileri ile olu ur ve bu meyanda AB, üyesi

Human Rights) Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium [2006] ECHR 2006-XI, paras 64–71. 219 Benzer bir tespit için bkz. Strik, dn. 11, s. 14. 220 Örne in, Komisyona göre “saklõ kalan hükümler” ile uluslararasõ insan haklarõ yükümlülüklerine aykõrõlõk te kil edecek bir durumda herhangi bir geri kabul prosedürünün ba latõlamayaca õ kabul edilmi tir. European Commission, dn. 10, s. 11. Billet’e göre de, AB üyesi devletler, insan haklarõ ihlallerinden korku duyuyorsa; geri kabul talebinde bulunmamalõdõr. Billet, dn. 13, s. 73. Yine Coleman’a göre bir üye devlet, uluslararasõ koruma yükümlülükleri ile uyumsuzsa; geri kabul anla masõnõ uygulamamalõdõr. Coleman, dn. 15, s. 105. Ayrõca Guild’e göre de “saklõ kalan hükümler”in bireysel vakalarda geri kabul anla masõnõn i leyi inin önüne geçecek biçimde i ledi i iddia edilebilir. Guild, dn. 6, s. 560–561. 221 Komisyona göre AB üyesi devletler, AB’nin geri kabul anla malarõnõ uygularken, AB Temel Haklar artõna saygõ göstermelidir. European Commission, dn. 10, s. 11. 222 Bu yönden bkz. “Ana Hatlarõyla Geri Kabul Anla masõ” / “Geri Kabul Anla masõnõn Belirli Nitelikleri”, s. 2. 223 GKA md. 19. 224 GKA md. 19(1).


71

devletlerin uzmanlarõnca desteklenen Komisyon tarafõndan temsil edilir.225 Komite, gerekti inde ve âkit taraflardan birinin talebi üzerine toplanõr;226 çalõ ma usullerini kendisi olu turur227 ve özellikle u görevleri üstlenir:228

GKA’nõn uygulanmasõnõ izlemek;

GKA’nõn yeknesak uygulanmasõ için gerekli uygulama düzenlemeleri hakkõnda karar vermek;

Türkiye ve AB üyesi bir devlet arasõndaki uygulama protokolü hakkõnda düzenli bilgi teatisinde bulunmak;

GKA ve Eklerine yönelik de i iklik önerilerinde bulunmak.

Bundan ba ka, komitenin kararlarõ, âkit taraflarõn hukukunca gerekli iç prosedürü takiben âkit taraflar üzerinde ba layõcõ hâle gelir.229

Ortak Geri Kabul Komitesi, özellikle “izleme” i levi ile öne çõkartõlmõ tõr.230 Söz gelimi, Komisyona göre imdiye kadar, AB’nin geri kabul anla malarõnõn uygulanmasõnõ izlemekteki temel araç, Ortak Geri Kabul Komiteleridir.231 Bununla birlikte, Cassarino’nun da belirtti i gibi, bu komite, âkit taraflarõn GKA’ya uyup uymadõ õ yönünden belirli bir dereceye kadar izleme araçlarõna sahiptir.232 Bu meyanda, ana beklenti, komitenin “izleme” i levini özellikle insan haklarõna ve uluslararasõ koruma hukukuna uyum ile alakalõ verileri toplamaya yo unla tõrmasõdõr. Örne in, Gillade’e göre komitenin görevi, anla manõn uygulanmasõnõ izlemek olup; bu nedenle, insan haklarõ ile uyumu sa lamak adõna ideal organdõr.233 Bununla birlikte, pratikte, hükümet dõ õ kurulu lar, insan haklarõna ve uluslararasõ koruma hukukuna uyum konusunda komiteyle i birli i içinde çalõ abilir.234 Dahasõ,

225 GKA md. 19(3). 226 GKA md. 19(4). 227 GKA md. 19(5). 228 GKA md. 19(1). 229 GKA md. 19(2). AB yönünden kr . Case 30/88 (Court of Justice) Greece v Commission [1988] ECR 3711, para 13. 230 Örne in, Cassarino’ya göre, izleme mekanizmasõ, AB geri kabul anla masõnõn hükümlerinin uygulama esnasõnda ne ölçüde somuta aktarõldõ õnõ anlamakta, ku kusuz, anahtar öneme sahiptir. Cassarino, dn. 19, s. 21. 231 European Commission, dn. 10, s. 9. 232 Cassarino, dn. 19, s. 19. 233 Gillade, dn. 87, s. 87. Cassarino’ya göre de, izleme mekanizmasõ, uluslararasõ olarak tanõnmõ insan haklarõ standartlarõna saygõyõ ciddi biçimde zayõflatabilecek olanlar gibi, üçüncü ülkedeki de i en hal ve artlara yanõt vermek açõsõndan da gereklidir. Cassarino, dn. 19, s. 22. Billet’e göre de, AB, Ortak Geri Kabul Komitesinde insan haklarõ ile ilgili spesifik problemleri gündeme getirebilir. Billet, dn. 13, s. 73. 234 Örne in, Avrupa Parlamentosu vekili Flautre’ye göre: “insan haklarõna riayet edilmesini sa lama almak için hükümet dõ õ kurulu uzmanlarõnõn katõlõmõ gereklidir.” European Policy

LKE GÖÇMEN

72

komite, izleme i levinin bir parçasõ olarak veri toplama yoluna gitmelidir;235 zira sa lõklõ veriler olmaksõzõn,236 izleme de, gere i gibi yapõlamayacaktõr. Bu yönden de, veriler, özellikle, geri kabul edilen ki inin akõbetine odaklanabilir.237

Kurumsal nitelikli ilk düzenleme, Ortak Geri Kabul Komitesi ile ilgiliyken; di eri, uygulama protokollerine ili kindir.

Uygulama Protokolleri

Türkiye ve AB üyesi bir devlet, isterse, kendi aralarõnda GKA ile ilgili uygulama protokolü ba õtlayabilir ve böyle bir protokol, duruma göre, AB üyesi di er devletler ile Türkiye arasõna da geni letilebilir.238 Bu tür bir uygulama protokolü, di erlerinin yanõnda, a a õdakilere dair kurallar içermelidir:

Yetkili makamlar ile sõnõr geçi noktalarõnõn tayini vc irtibat noktalarõnõn de i imi;

Refakatli geri dönü ün ko ullarõ; ki buna refakat edilen üçüncü ülke vatanda õ ve vatansõz ki inin transit geçi i de dâhildir,

GKA’nõn Ek 1’i ila 4’ünde listelenenlere ek araçlar ve belgeler;

Hõzlandõrõlmõ prosedür gere ince geri kabule yönelik yöntemler;

Mülakat prosedürü.

Centre, dn. 89, s. 4. Strik’e göre de, izlemek, ba õmsõz olmalõdõr ve hükümet dõ õ kurulu lar bununla görevlendirilebilir. Strik, dn. 11, s. 19. Komisyona göre de, AB’nin geri kabul anla malarõnõn gönderme sürecindeki artan rolü ile birlikte pratikte insan haklarõ ve uluslararasõ koruma standartlarõ ile etkile imi göz önüne alõnõrsa; Ortak Geri Kabul Komitesi toplantõlarõna alakalõ hükümet dõ õ kurulu larõn ve uluslararasõ örgütlerin davet edilmesi ihtimali, de erlendirilmelidir. European Commission, dn. 10, s. 10. 235 Örne in Strik’e göre, izleme mekanizmasõnõn kurulmasõ ile veri toplama, e güdüm içinde yapõlmalõdõr. Strik, dn. 11, s. 19. 236 Söz gelimi, Strik’e göre, geri kabul anla malarõ ile ilgili istatistik toplamak güçtür ve bu bilgi yoklu u, bu araçlarõn avantaj ve dezavantajlarõnõn etraflõca de erlendirilmesinin önüne geçmektedir. Ibid, s. 8. statistikî veri yetersizli i ile ilgili olarak ayrõca bkz. Özcan et al, dn. 19, s. 28, 37. 237 Bu meyanda, Komisyona göre de, geri kabul tamamlandõktan sonra, ilgili ki ilere ne oldu unu izlemek (özellikle insan haklarõ ile ilgili olarak da) için bir mekanizma kurulmalõdõr. European Commission, dn. 10, s. 13. Ayrõca, Cassarino’ya göre, örne in, etkili ba vuru hakkõ ve sõ õnma taleplerinin adil muamele görmesinin hangi yollarla kar õlandõ õ; gözetim merkezlerindeki sõ õnmacõ sayõsõ ve ko ullarõ, yabancõlarõn göç ve sõnõr görevlilerine kar õ yaptõ õ ikâyetlerin sayõsõ ve türü, yabancõlarõn fiziksel ve ruhsal sa lõ õna dair raporlar ve üçüncü devlete geri kabulü sonrasõndaki ko ullarõ ile ilgili veri toplanabilir. Cassarino, dn. 19, s. 49. 238 GKA md. 20(1-3).


73

Uygulama protokolü, ancak Ortak Geri Kabul Komitesine bildirimde bulunmayõ takiben yürürlü e girer. Bundan ba ka, Türkiye, Türkiye’ye dönük uygulanmasõnõn pratikteki olabilirli ine tâbi olarak, AB üyesi bir devletin talebi üzerine, AB üyesi bir ba ka devlet ile arasõndaki uygulama protokolünün herhangi bir hükmünü bu talep eden devlet ile olan ili kilerinde de uygulamayõ kabul etmi tir. Keza, AB üyesi bir devlet de, o devlete dönük uygulanmasõnõn pratikteki olabilirli ine tâbi olarak, Türkiye’nin talebi üzerine, Türkiye ile AB üyesi bir ba ka devlet arasõndaki uygulama protokolünün herhangi bir hükmünü Türkiye ile olan ili kilerinde de uygulamayõ kabul etmi tir. Belirtmek gerekir ki; Komisyonun da belirtti i üzere, GKA, kendi ba õna yürürlükte ve do rudan i letilebilir bir araç olup; ikili uygulama protokolünün akdedilmesini illaki gerektirmez.239

Uygulama protokollerinin ardõndan bir ba ka kurumsal nitelikli düzenleme, AB üyesi devletlerin ikili geri kabul anla malarõ veya düzenlemeleri ile GKA arasõndaki ili ki hakkõndadõr.

Avrupa Birli i Üyesi Devletlerin kili Geri Kabul Anla malarõ veya Düzenlemeleri ile li ki

GKA’nõn hükümleri, herhangi bir çatõ ma hâlinde, AB üyesi bir devlet ile Türkiye arasõndaki mevcut veya yapõlacak geri kabule ili kin hukuken ba layõcõ araçlarõn hükümlerinin önüne geçer.240 Bununla beraber, bu tür ikili geri kabul araçlarõ, 1 Ekim 2017 tarihine kadar, kimi “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iler yönünden uygulanmaya devam edecektir.241

Kurumsal nitelikli düzenlemeler, böylece tamamlandõktan sonra, son olarak, nihai kimi düzenlemeler bulunmaktadõr.

239 European Commission, dn. 10, s. 4. 240 GKA md. 21. Bu meyanda, Coleman’a göre, bu tür ikili geri kabul araçlarõ, çatõ ma do urmadõ õ müddetçe, AB ile üçüncü devlet arasõndaki geri kabul anla masõna e lik ederek uygulanmayõ sürdürebilir. Söz gelimi, bir uygulama protokolü de (GKA md. 20), GKA’nõn hükümleri ile çatõ madõ õ müddetçe uygulama alanõ bulur. Coleman, dn. 15, s. 108. Buna kar õn, Cassarino’ya göre, bu varsayõm, ihtilaf do urmayõ sürdürmektedir. AB görevlileri, kesinlikle bu varsayõma kar õ çõkacakken; bazõ AB üyesi devletlerin temsilcileri, muhtemelen, bu uyumluluk hükmünün lâfzõnõ üçüncü devletler ile geri kabule ili kin i birli ine yönelik hâlihazõrdaki ikili çabalara riayet etti i eklinde yorumlayacaktõr. Cassarino, dn. 19, s. 20. Uygulama ile alakalõ olarak ayrõca bkz. European Commission, dn. 10, s. 4. Bundan ba ka, Giuffré’nin de belirtti i gibi, AB üyesi bir devlet, Türkiye ile arasõndaki mevcut geri kabule ili kin aracõ GKA ile çatõ õyor olmasõna ra men uygulamayõ sürdürürse; ba ka bir deyi le, GKA md. 21’deki yükümlülü üne aykõrõ hareket ederse; o devlete kar õ “ihlal davasõ” açõlma ihtimali gündeme gelebilir. Giuffré, dn. 72, s. 84. 241 GKA md. 21 ve 24(3).

LKE GÖÇMEN

74

Nihai Düzenlemeler

Co rafi uygulama alanõ, teknik yardõm, yürürlü e girme, süre ve sona erme ile ekler, anla ma dilleri, beyanlar ve bildiriler konularõ, GKA’daki nihai düzenlemelerdir.

Co rafi Uygulama Alanõ

GKA’nõn yer bakõmõndan kapsamõ,242 Danimarka Krallõ õ’nõn ülkesi hariç olmak üzere,243 AB Antla masõnõn uygulanabilir oldu u alan244 ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi olarak belirlenmi tir. Birle ik Krallõk ve rlanda yönünden de, GKA, ancak her biri kendisi talep ederse, geçerli olacaktõr.245 Bununla birlikte, GKA’ya ekli ortak bildiriler, Türkiye’nin gerek AB üyesi Danimarka gerek AB’nin Schengen alanõ dâhilindeki zlanda, Norveç, sviçre ve Lihten tayn ile GKA ile aynõ artlarda bir geri kabul anla masõ imzalamasõnõn uygun olaca õnõ

belirtmektedir.246 Sõradaki konu, teknik yardõmdõr.

Teknik Yardõm

Teknik yardõm konusu,247 esasen, AB’nin Türkiye’ye mali kaynak sa lamasõ ile ilgilidir. Bu yönden, bir kere, âkit taraflar, GKA’yõ Türkiye ile AB arasõndaki göç akõmlarõnõ yönetmek için ortak sorumluluk, dayanõ ma ve e it ortaklõk ilkelerine dayanarak uygulamakta anla mõ tõr. Bu ba lamda da, AB, GKA’nõn uygulanmasõnda Türkiye’yi desteklemek için mali kaynak sa lamayõ taahhüt etmi tir.248 Bu yapõlõrken, kurum ve kapasite olu turmaya özel ilgi gösterilecektir. Bu, di erlerinin yanõnda, sõnõr gözetleme donanõmlarõ satõn alma, kabul merkezleri ve sõnõr polisi yapõlarõ kurma ve

242 GKA md. 22. 243 Söz konusu devlet ile ilgili olarak ayrõca bkz. Billet, dn. 13, s. 65–66; Gillade, dn. 87, s. 51; Schieffer, dn. 21, s. 352. 244 GKA md. 22, bu yönden hem ABA md. 52’ye hem de AB HA md. 355’e atõf yapmaktadõr. 245 GKA Dibace. Söz konusu devletler ile ilgili olarak ayrõca bkz. Billet, dn. 13, s. 66; Gillade, dn. 87, s. 51–52; Schieffer, dn. 21, s. 351. Bu bakõmdan, belirtmek gerekir ki; Birle ik Krallõk ve rlanda, geri kabul anla masõnõn tarafõ olsa bile; Schengen alanõ içinde olmadõklarõndan, AB’nin Türkiye’ye yönelik vize muafiyetinin bir parçasõ olmayabilecektir. Buna yönelik benzer bir tespit için bkz. Gillade, dn. 87, s. 52. 246 GKA’ya ekli “Danimarka’ya ili kin Ortak Bildiri”, “ zlanda ve Norveç’e li kin Ortak Bildiri”, “ sviçre’ye li kin Ortak Bildiri” ve “Lihten tayn Prensli ine li kin Ortak Bildiri”. Söz konusu devletler ile ilgili olarak ayrõca bkz. Billet, dn. 13, s. 52–53. 247 GKA md. 23 ve GKA’ya ekli “Teknik Deste e li kin Ortak Bildiri”. 248 Örne in, Roig ve Huddleston’a göre AB, mümkün olan en çok sayõdaki köken devletteki insan haklarõ ve ya am standartlarõnõ yükseltmek adõna mali ve teknik yardõm paketlerine odaklanmalõdõr. Kar õlõ õndaysa; bu devletler, kendi vatanda larõnõn dönü ünü kabul etmeyi ve yeniden entegrasyonlarõnõ kolayla tõrmayõ taahhüt etmelidir. Roig & Huddleston, dn. 21, s. 385.


75

e itim faaliyetlerini destekleme yoluyla gerçekle tirilebilir. Böyle bir destek, AB ile Türkiye’nin üzerinde ortakla a anla tõ õ mevcut ve gelecekteki öncelikleri ba lamõnda sa lanacaktõr. Do rusu, maliyet, özellikle de Türkiye açõsõndan, “en tartõ malõ” konulardan birisi olup;249 AB’nin Türkiye’ye yeterli mali kaynak sa layõp sa lamayaca õnõ zaman gösterecektir. Sõradaki konu, GKA’nõn yürürlü e girmesi, süresi ve sona ermesidir.

Yürürlü e Girme, Süre ve Sona Erme

GKA’nõn yürürlü e girmesi, süresi ve sona ermesi ile ilgili birtakõm düzenlemeler yapõlmõ tõr.250 lk olarak, GKA, âkit taraflarõn kendi prosedürlerine uygun olarak uygun bulunur ve onaylanõr.251 kinci olarak, GKA, kural olarak, âkit taraflarõn birbirlerine kendi prosedürlerinin tamamlandõ õnõ bildirdikleri tarihi takip eden ikinci ayõn birinci gününde yürürlü e girer.252 Nitekim GKA, bu kural çerçevesinde, 1 Ekim 2014 tarihinde yürürlü e girmi tir.253 Bununla birlikte, istisna olarak, GKA’nõn “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki ilere ili kin yükümlülükleri, GKA’nõn yürürlük tarihinden üç yõl sonra uygulanõr.254 Bu tarih, GKA için 1 Ekim 2017 tarihi olmu tur. Bununla birlikte, GKA’nõn bu tür ki ilere yönelik yükümlülükleri, Türkiye’nin hâlihazõrda geri kabulle ilgili ikili anla ma veya düzenleme yaptõ õ “üçüncü ülke vatanda õ” ve “vatansõz” ki i için 1 Ekim 2014 tarihinden itibaren geçerlidir.255 Bu tür ki iler dõ õndaki “üçüncü ülke vatanda õ” ve “vatansõz” ki i için de, varsa, 1 Ekim 2014 tarihi ile 1 Ekim 2017 tarihi arasõndaki süre boyunca, AB üyesi bir devlet ile Türkiye arasõndaki mevcut ikili geri kabul anla malarõnõn ilgili bölümleri uygulanmayõ sürdürür.256 Üçüncü olarak, GKA, süresiz olarak

249 Özsöz, dn. 31, s. 18. Özcan ve di erlerine göre de “e itsiz ili kinin tazmini ba lamõnda, Türkiye ve AB arasõnda külfet payla õmõ konusunun müzakere masasõnda olmazsa olmazlar arasõnda yer almasõ gerekir.” Özcan et al, dn. 19, s. 36. Arnavutluk özelinde Dedja’ya göre kayda de er sayõdaki gönderilenin kar õlanmasõ, Arnavutluk gibi küçük ve dü ük gelirli bir ülkenin bütçesi üzerinde esaslõ bir mali yük te kil etmektedir. Dedja, dn. 72, s. 105. 250 GKA md. 24(1-5). 251 GKA md. 24(1). Bkz. dn. 15. 252 GKA md. 24(2). 253 Information relating to the entry into force of the Agreement between the European Union and the Republic of Turkey on the readmission of persons residing without authorisation [2014] OJ L 267/1. 254 Özsöz’ün belirtti i üzere, bu geçi döneminde âkit taraflar, “genelde, sõnõr güvenli ini arttõrmak için elektronik koruma ve gözetim sistemlerinin hazõrlanmasõ; gelen göçmenlerin kaynak ülkelerinin belirlenece i dil merkezlerinin olu turulmasõ; göçmen kabul merkezlerinin kapasitesinin artõrõlmasõ ve yo un göç veren ve kili Geri Kabul Anla masõ olmayan kaynak ülkeler ile bu anla malarõn imzalanmasõna odaklanmaktadõr.” Özsöz, dn. 31, s. 18. 255 ekil 2: GKA'nõn Kapsamõ, s. 6. 256 GKA md. 24(3) ve 21. Bu meyanda, Türkiye, AB üyesi devletler arasõndan Yunanistan ve Romanya ile ikili geri kabul anla masõna sahiptir. Bkz. Tablo 2: Türkiye'nin Geri Kabul Anla malarõ, s. 5.

LKE GÖÇMEN

76

akdedilmi tir.257 Dördüncü olarak da, her bir âkit taraf, di er tarafa resmi bildirimde bulunarak, GKA’yõ feshedebilir ve GKA, bu hâlde, bildirim tarihinden altõ ay sonra yürürlükten kalkar.258 Son olarak, ekler, anla ma dilleri, beyanlar ve bildiriler konusu yer almaktadõr.

Ekler, Anla ma Dilleri, Beyanlar ve Bildiriler

GKA ile ilgili olarak eklere, anla ma dillerine, beyanlara ve bildirilere yönelik birkaç tespit yapõlabilir. Birincisi, GKA’nõn Ekleri, GKA’nõn ayrõlmaz bir parçasõdõr.259 Öyleyse, GKA’nõn Ekleri, GKA ile “aynõ” hukuki de eri haizdir. kincisi, GKA, her metin aynõ derecede geçerli olmak üzere, Türkçe, Bulgarca, Çekçe, Danca, Hollandaca, ngilizce, Estonca, Fince, Fransõzca, Almanca, Yunanca, Macarca, talyanca, Letonca, Litvanca, Maltaca, Lehçe, Portekizce, Slovakça, Slovence, spanyolca ve sveççe dillerinde yapõlmõ tõr.260 Sonuncusu da, GKA, hukuken ba layõcõlõk ta õmayan, “salt siyasi i aretler veya jestler” olarak görülebilecek261 kimi beyanlar ve bildiriler ile desteklenmi tir.

Sonuç

GKA ile birlikte, artõk, Türkiye veya AB üyesi bir devlet açõsõndan düzensiz göçmen olan vatanda , üçüncü ülke vatanda õ veya vatansõz ki inin geri kabulü veya transit geçi i ile ilgili ko ullar, esaslar ve usuller, ayrõntõlarõyla düzenlenmi tir. Bununla beraber, GKA’nõn metninden ziyade; ki bu metin nötrdür, fiiliyatta gerçekle ebilecekler, muhtemelen GKA ile ba lantõlõ olarak gündemimizde yer etmeye ba layacaktõr. Bunlar arasõndan, görünü e göre öne çõkabilecek ikisi, kõsaca belirtilebilir.

Tartõ ma yaratabilecek ilk husus, AB üyesi devletlerden ziyade Türkiye’nin geri kabul taleplerine maruz kalmasõndan do acaktõr. Bu yönden de, “vatanda ”tan çok “üçüncü ülke vatanda õ” veya “vatansõz” ki iler, özellikle 1 Ekim 2017 tarihinden itibaren Türkiye yönünden çe itli ekonomik ve sosyal yükleri beraberinde getirecektir. Öyleyse, Türkiye, ilk planda, bir yandan, içeride söz gelimi göçmen kabul merkezlerini gere i gibi olu turmak gibi geri kabul yükümlülü ü ile ülkeye kabul etti i “üçüncü ülke

257 GKA md. 24(4). 258 GKA md. 24(5). 259 GKA md. 25. 260 Bu meyanda, bir anla ma, geçerli diller arasõndan yalnõzca biri ile müzakere edildi ve hazõrlandõysa; özellikle de mu laklõk söz konusu oldu unda, o dildeki metine daha çok güvenmek, do aldõr ve Uluslararasõ Adalet Divanõnõn içtihadõ da, uygun davalarda, bu yakla õmõ destekliyor gözükmektedir. Anthony Aust, Handbook of International Law, 2d ed, , Cambridge University Press, Cambridge, 2010, s. 90. 261 Coleman, dn. 15, s. 109.


77

vatanda õ” veya “vatansõz” ki ileri kar õlamaya ili kin gerekli tedbirleri almalõ; di er yandan, dõ arõda Özcan ve di erlerinin de belirtti i gibi, kaynak te kil eden ülkeler ile geri kabul anla malarõ imzalayarak, bu mekanizmayõ bütüncül bir ekilde olu turmalõdõr.262

Tartõ ma yaratabilecek ikinci husus, insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukukuna yönelik kimi ihlallerden do acaktõr. Bu tür ihlaller, e er olursa, GKA’dan ziyade, ülkeden çõkarõlmaya ili kin GKA öncesindeki süreç ile; özellikle de gönderme veya sõnõr dõ õ etme kararlarõ ile ba lantõlõ olarak gerçekle ecektir.263 Bu yönden, Ortak Geri Kabul Komitesi, özellikle de hükümet dõ õ kurulu lar ile i birli i içerisinde, izleme i levinin bir parçasõ olarak GKA’dan hareketle daha genel bazda ülkeden çõkarõlma sürecinin insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukukuna uygunlu una õ õk tutabilir. Bu, özellikle geri kabul edilen ki inin akõbetine odaklanan sa lõklõ veriler toplanmasõ aracõlõ õyla yapõlabilir. Bundan ba ka, AB açõsõndan Komisyon, ABTH ’yi de göz önünde bulundurarak, AB hukukunun bekçisi rolü altõnda GKA’yõ insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukukuna aykõrõ olarak uyguladõ õnõ dü ündü ü AB üyesi devletlere kar õ ihlal davasõ prosedürü ba latabilir.264 Türkiye açõsõndan da, anayasal güvenceler ve özellikle de Anayasa Mahkemesi nezdindeki bireysel ba vuru yolu, GKA’nõn uygulanmasõ ile insan haklarõ ve uluslararasõ koruma hukukuna uyum bakõmõndan öne çõkabilir.265 Bundan ba ka, insan haklarõ ve uluslararasõ korumaya ili kin sistematik ihlal söz konusu olursa; GKA’nõn askõya alõnma ihtimali de de erlendirilebilir.

Son olarak, bilinmektedir ki; GKA, yakla õk on yõllõk müzakerelerin ardõndan, ancak AB ile Türkiye vize liberalizasyonu diyalogu ve Türkiye ile vizesiz rejime do ru yol haritasõ e li inde ba õtlanabilmi tir. Öyleyse, büyük bir ihtimalle, Türkiye açõsõndan, GKA, vize muafiyeti ile ve AB açõsõndan da, vize muafiyeti, GKA ile do ru orantõlõ bir biçimde ele alõnacaktõr. Ba ka bir ifadeyle de, GKA’nõn nasõl uygulanaca õ, bilhassa AB’nin vize muafiyetindeki adõmlarõna ba lõ olacak; döngüsel bir biçimde de, AB’nin Türkiye’ye dönük vize muafiyeti uygulayõp uygulamayaca õ, Türkiye’nin GKA’yõ ne ölçüde ba arõyla uyguladõ õna dayanacaktõr. Gerek AB ve üyesi devletler gerek Türkiye hukuk düzeninin yeni kayna õ olan GKA’yõ bekleyen en büyük zorluk da, belki de, bu hassas denklem içinde do umunun pratikteki yansõmalarõ olacaktõr.

262 Özsöz, dn. 31, s. 19. 263 264 AB HA md. 258-260. 265 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasõ md. 148.

ekil 13: Ülkeden Çõkarõlma Sürecinde Geri Kabul Anla masõnõn Yeri s. 31

LKE GÖÇMEN

78

Kaynakça

Kitap

Aust, Anthony. Handbook of International Law, 2d ed, , Cambridge University Press, Cambridge, 2010.

Coleman, Nils. European Readmission Policy, Martinus Nijhoff, the Netherlands, 2008.

nceo lu, Sibel, ed. nsan Haklarõ Avrupa Sözle mesi ve Anayasa, Beta Yayõncõlõk, stanbul, 2013.

Peers, Steve. EU Justice and Home Affairs Law, 3d ed, , Oxford University Press, Oxford, 2012.

Makaleler ve Kitap Bölümleri

Abell, N Albuquerque. “The Compatibility of Readmission Agreements with the 1951 Convention relating to the Status of Refugees”, International Journal of Refugee Law, Cilt: 11, Sayõ: 1, 1999.

Baykal, Sanem & lke Göçmen. “Avrupa Birli i Hukukunun Kaynaklarõ Bakõmõndan Normlar Hiyerar isi”, Prof Dr Erdal Onar’a Arma an, Ankara Üniversitesi Basõmevi, Ankara, 2013.

Billet, Carole. “EC Readmission Agreements: A Prime Instrument of the External Dimension of the EU’s Fight against Irregular Immigration. An Assessment after Ten Years of Practice”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 12, Sayõ: 1, 2010.

Dedja, Sokol. “Human Rights in the EU Return Policy: The Case of the EU-Albania Relations”, European Journal of Migration & Law, Cilt: 14, Sayõ: 1, 2012.

Eisele, Katharina & Anja Wiesbrock. “Enhancing Mobility in the European Neighborhood Policy? The Cases of Moldova and Georgia”, Review of Central & East European Law, Cilt: 36, Sayõ: 2, 2011.

Fekete, Liz. “Accelerated removals: the human cost of EU deportation policies”, Race Class, Cilt: 52, Sayõ: 4, 2011.

Giuffré, Mariagiulia. “Readmission Agreements and Refugee Rights: From a Critique to a Proposal”, Refugee Survey Quarterly, Cilt: 32, Sayõ: 3, 2013.

Göçmen, lke & Orhan Ersun Civan. “The Principle of Non-Discrimination on Grounds of Nationality with regard to Turkish Workers in the


79

European Union and Union Workers in Turkey”, Belgin Akçay & ebnem Akipek Öcal, eds, Turkey’s Integration into the European

Union: Legal Dimension, Lexington Books, USA, 2013.

Gönenç, Levent & Selin Esen. “Problem of the Application of Less Protective International Agreements in Domestic Legal Systems: Article 90 of the Turkish Constitution, The”, European Journal of Law Reform, Cilt: 8, 2006.

Guild, Elspeth. “Readmission Agreements”, Steve Peers et al, eds, EU Immigration and Asylum Law (Text and Commentary): Second Revised Edition: Volume 2: EU Immigration Law, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, 2012.

Guild, Elspeth. “Article 19 - Protection in the Event of Removal, Expulsion or Extradition”, Steve Peers et al, eds, The EU Charter of Fundamental Rights: A Commentary, Hart Publishing, Oxford, 2014.

Hailbronner, Kay. “Readmission Agreements and the Obligation on States under Public International Law to Readmit their Own and Foreign Nationals”, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, Cilt: 57, 1997.

çduygu, Ahmet & Damla B Aksel. “Two-to-Tango in Migration Diplomacy: Negotiating Readmission Agreement between the eu and Turkey”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 16, Sayõ: 3, 2014.

Krieken, Peter Van. “Return and Responsibility”, International Migration, Cilt: 38, Sayõ: 4, 2000.

Nicol, Andrew. “From Dublin Convention to Dublin Regulation: A Progressive Move?”, Anneliese Baldaccini, Elspeth Guild & Helen Toner, eds, Whose Freedom, Security and Justice?: EU Immigration and Asylum Law and Policy, Hart, Oxford, 2007.

Öztürk, Neva Övünç. “Avrupa Birli i Temel Haklar artõnda Yer Alan Sõ õnma Hakkõnõn Tahlili”, nönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayõ: 2, 2012.

Phuong, Catherine. “Building a Community Return Policy With Third Countries: An Equal Partnership?”, Anneliese Baldaccini, Elspeth Guild & Helen Toner, eds, Whose Freedom, Security and Justice?: EU Immigration and Asylum Law and Policy, Hart, Oxford, 2007.

LKE GÖÇMEN

80

Roig, Annabelle & Thomas Huddleston. “EC Readmission Agreements: A Re-Evaluation of the Political Impasse”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 9, 2007.

Schieffer, Martin. “Community Readmission Agreements with Third Countries - Objectives, Substance and Current State of Negotiations”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 5, 2003.

Trauner, Florian & Imke Kruse. “EC Visa Facilitation and Readmission Agreements: A New Standard EU Foreign Policy Tool”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 10, 2008.

Wolff, Sarah. “The Politics of Negotiating EU Readmission Agreements: Insights from Morocco and Turkey”, European Journal of Migration and Law, Cilt: 16, Sayõ: 1, 2014.

Raporlar ve Web Sayfalarõ

Cassarino, Jean-Pierre. Readmission Policy in the European Union, European Parliament’s Committee on Civil Liberties, Justice and Home Affairs PE 425,632 (Brussels, 2010).

European Commission. Evaluation of EU Readmission Agreements, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council COM(2011) 76 final (Brussels, 2011).

European Commission. “EU Readmission Agreements: State of Play (June 2011)”, (June 2011), online: <http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/pdf/eu_readmission_agreements_en.pdf>.

European Commission. “Statement by Cecilia Malmström on the ratification of the EU-Turkey readmission agreement by the Turkish Parliament (Statement/14/210)”, (26 June 2014), online: <http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-14-210_en.htm>.

European Policy Centre. EU Readmission Agreements: Towards a More Strategic Approach that Respects Human Rights, Event Report S17/12 (Brussels, 2012).

Özcan, Mehmet et al. Türkiye - AB li kilerinde Geri Kabul: Hangi artlarda?, Uluslararasõ Stratejik Ara tõrmalar Kurumu 10-02 (Ankara,

2010).

Özsöz, Murat. Türk Vatanda larõnõn Vizesiz Avrupa Yolculu u: Vize Sorunu, Geri Kabul ve Sonrasõ, KV De erlendirme Notu 85 ( stanbul, 2014).


81

Strik, Tineke. Readmission Agreements: A Mechanism for Returning Irregular Migrants (Explanatory Memorandum), Report of the Committee on Migration, Refugees and Population Doc. 12168 (Strasbourg, 2010).

Türkiye Cumhuriyeti Dõ i leri Bakanlõ õ. “Türkiye’nin Yasadõ õ Göçle Mücadelesi”, (2011), online: <http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa>.

Tez

Gillade, Kim. Readmission Agreements Concluded by the EU (Master Thesis, Universiteit Gent, 2011) [unpublished].

Mahkeme Kararlarõ

Joined Cases 21 to 24/72 (Court of Justice) International Fruit Company NV and others v Produktschap voor Groenten en Fruit [1972] ECR 1219.

Case 181/73 (Court of Justice) R. & V. Haegeman v Belgian State [1974] ECR 449.

Case 12/86 (Court of Justice) Meryem Demirel v Stadt Schwäbisch Gmünd [1987] ECR-3719.

Case 30/88 (Court of Justice) Greece v Commission [1988] ECR 3711.

App. 42367/98 (European Court of Human Rights) Ould Barar v. Sweden [1999].

App. 17341/03 (European Court of Human Rights) F. v. the United Kingdom [2004].

App. 13284/04 (European Court of Human Rights) Bader and Kanbor v. Sweden [2005] ECHR 2005-XI.

App. 27034/05 (European Court of Human Rights) Z. and T. v. United Kingdom [2006] ECHR 2006-III.

App. 13178/03 (European Court of Human Rights) Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium [2006] ECHR 2006-XI.

App. 30562/04 and 30566/04 (European Court of Human Rights (Grand Chamber)) S. and Marper v. United Kingdom [2008] ECHR 2008.

App. 30696/09 (European Court of Human Rights (Grand Chamber)) M.S.S. v. Belgium and Greece [2011] ECHR 2011.

App. 8139/09 (European Court of Human Rights) Othman (Abu Qatada) v. United Kingdom [2012] ECHR 2012.

LKE GÖÇMEN

82

Ekler

Ek 5

[Türkiye Cumhuriyeti Amblemi]

……………………………………… ……………………………………… (Yer ve Tarih) ………………………………………

(Talep eden yetkilinin unvanõ) lgi: …………………………………

Kime: ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… (Talepte bulunulan yetkilinin unvanõ)

HIZLANDIRILMI PROSEDÜR (Madde 7(4)) MÜLAKAT TALEB (Madde 9(3))

Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birli i arasõnda izinsiz ikamet eden ki ilerin geri kabulüne ili kin

………… Anla masõnõn 8. Maddesi uyarõnca

GER KABUL BA VURUSU

A. K SEL B LG LER 1. Tam isim (soyadõnõn altõnõ çizin): …………………………………………………………………… 2. Kõzlõk Soyadõ: …………………………………………………………………… 3. Do um tarihi ve yeri: …………………………………………………………………… 4. Cinsiyet ve fiziksel görünü (boy, göz rengi, ayõrt edici izler vs.): …………………………………………………………………… 5. Bilinen di er isimleri (önceki adlar, sair adlar, tanõndõ õ / kullandõ õ veya takma adlarõ): …………………………………………………………………… 6. Uyruk ve dil: ……………………………………………………………………

Foto raf


83

7. Medeni durum: evli bekar bo anmõ dul

E er evliyse : e inin ismi …………………………………………………………………… Çocuklarõn isimleri ve ya larõ (e er varsa): …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 8. Talep edilen devletteki son adresi: …………………………………………………………………… B. E N N K SEL B LG LER (E ER VARSA) 1. Tam isim (soyadõnõn altõnõ çizin): …………………………………………………………………… 2. Kõzlõk Soyadõ: …………………………………………………………………… 3. Do um tarihi ve yeri: …………………………………………………………………… 4. Cinsiyet ve fiziksel görünü (boy, göz rengi, ayõrt edici izler vs.): …………………………………………………………………… 5. Bilinen di er isimleri (önceki adlar, sair adlar, tanõndõ õ / kullandõ õ veya takma adlarõ): …………………………………………………………………… 6. Uyruk ve dil: …………………………………………………………………… C. ÇOCUKLARIN K SEL B LG LER (E ER VARSA) 1. Tam isim (soyadõnõn altõnõ çizin): …………………………………………………………………… 2. Do um tarihi ve yeri: …………………………………………………………………… 3. Cinsiyet ve fiziksel görünü (boy, göz rengi, ayõrt edici izler vs.): …………………………………………………………………… 4. Uyruk ve dil: …………………………………………………………………… D. TRANSFER ED LECEK K YLE LG L ÖZEL KO ULLAR 1. Sa lõk durumu: (örne in özel tõbbi bakõmla ilgili olasõ referans; bula õcõ hastalõ õn Latince ismi): ……………………………………………………………………

LKE GÖÇMEN

84

2. Özellikle tehlikeli ki inin bildirilmesi (örne in a õr suçlardan; saldõrgan davranõ lardan üpheli olanlar): …………………………………………………………………… E. EKLENM KANIT BELGELER 1. ……………………………………… ……………………………………… (tanzim tarihi ve yeri) (Pasaport No.)

……………………………………… ……………………………………… (geçerlilik süresi) (tanzim eden yetkili) 2. ……………………………...……… ……………………………………… (tanzim tarihi ve yeri) (Kimlik Kartõ No.)

………………………………………

……………………………………… (geçerlilik süresi) (tanzim eden yetkili) 3. ……………………………………… ……………………………………… (tanzim tarihi ve yeri) (Sürücü belgesi No.)

………………………………………

……………………………………… (geçerlilik süresi) (tanzim eden yetkili) 4. ……………………………………… ……………………………………… (tanzim tarihi ve yeri) (Di er resmi belge No.)

………………………………………

……………………………………… (geçerlilik süresi) (tanzim eden yetkili) F. GÖZLEMLER …………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………… ( mza) (Ka e / Mühür)


85

Ek 6

[Türkiye Cumhuriyeti Amblemi]

……………………………………… ……………………………………… (Yer ve Tarih) ………………………………………

(Talep eden yetkilinin unvanõ)

Referans ……………………………………… Kime: ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… (Talepte bulunulan yetkilinin unvanõ)

Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birli i arasõnda izinsiz ikamet eden ki ilerin geri kabulüne ili kin

………… Anla masõnõn 15. Maddesi uyarõnca

TRANS T GEÇ BA VURUSU

A. K SEL B LG LER 1. Tam isim (soyadõnõn altõnõ çizin): …………………………………………………………………… 2. Kõzlõk Soyadõ: …………………………………………………………………… 3. Do um tarihi ve yeri: …………………………………………………………………… 4. Cinsiyet ve fiziksel görünü (boy, göz rengi, ayõrt edici izler vs.): …………………………………………………………………… 5. Bilinen di er isimleri (önceki adlar, sair adlar, tanõndõ õ / kullandõ õ veya takma adlarõ): …………………………………………………………………… 6. Uyruk ve dil: …………………………………………………………………… 7. Seyahat belgesinin türü ve numarasõ ……………………………………………………………………

Foto raf

LKE GÖÇMEN

86

B. TRANS T GEÇ LEM 1. Transit geçi türü

Hava Kara Deniz 2. Nihai varõ devleti …………………………………………………………………… 3. Muhtemel aktarma Devletleri …………………………………………………………………… 4. Önerilen sõnõr geçi noktasõ, tarih, geçi saati ve muhtemel refakatçiler …………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. Di er transit geçi Devletinde ve nihai varõ Devletinde garanti edilen kabul (Madde 14 Paragraf 2)

Evet Hayõr 6. Bir transit geçi reddinin sebebi hakkõnda bilgi (Madde 14 Paragraf 3)

Evet Hayõr C. GÖZLEMLER …………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………… ( mza) (Ka e / Mühür)

Türkiye ile Avrupa Birliği Arasındaki Geri Kabul Anlaşmasının Hukuki Yönden Analizi

Documents