Slayt 1
TRK DL VE EDEBYATI Unutulmamal ki dil, bir milletin ses bayradr.
Milli hafzann, hatralarn, duygu ve dncelerin, maddi ve manevi
deerlerin ortak hazinesidir.Milli kltrn en nemli unsuru olduktan
baka, ayn zamanda yapcs ve taycsdr .
1Trk yaz dilinin balangcn miladn ilk asrlarna kartan Orhun
Abideleri,Trk Edebiyatnn ilk aheseri olma zelliini tamaktadr.
2Trk ictimai hayatnn ulvi tablosu olan Orhun Abideleri, Trk
medeniyetinin ve yksek Trk kltrnn byk vesikasdr.
Yaztlarda kullanlan eski Trk runik yazs 38 harf veya iaretten
oluur. Uygulanan yaz sistemi, hece yazs ile alfabetik sistemin bir
karm gibidir.
Oguz begleri bodun eidi ze teri basmasar asra yir telinmeser Trk
bodun eliin trini kem artat uda erti.(KT D22)
Ey Trk, Ouz beyleri ve halk, iitin! stte gk kmedike, altta yer
delinmedike senin devletini ve yasalarn kim ykp bozabilir?
Trkenin bilinen ilk szl olan Divn Lgatit Trk , 1072 senesinde
Kagarl Mahmud bin Hseyin bin Muhammed tarafndan yazlmtr. Kagarl
Mahmud sadece bir szlk yazar deil, ayn zamanda bir diyalektolog,
etnolog ve halk edebiyat aratrmacsdr. 11. yy.n bu ok ynl Trkolounu,
Radloff Trkolojinin babas saymtr.
Divn Lgatit Trk, Trkeden Arapaya bir szlktr. Eserin giriinde
birka cmleyle Allaha vg ve peygambere dua ksmndan hemen sonra
Kagarl yle der; Tanrnn devlet gneini Trk burlarnda dodurmu olduunu
ve gklerin btn tegrelerini dndrm bulunduunu grdm.Tanr onlara Trk
adn verdi ve onlar yeryzne ilbay kld.
Eren arg rperpkem kelip ogradmin kekin irterArslanlayu
kkredimSakal tutup tarturAlplar ban togradmKksi ara ot tterEmdi
meni kim tutar
slami Trk Edebiyatnn bilinen ilk byk eseri olan Kutadgu Bilig,
6645 beyitten oluan bir siyasetnamedir. Yazar Balasagunlu Yusuf Has
Haciptir.
Bayat at birle szg baladmTrtgen, igidgen, kergen idim Tanr ad
ile sze baladm;Yaratan, besleyen, balayan rabbim.
Kutadgu Biligden bir rnek
Dede Korkut
Trk dnyasnn en mehur ve en byk simalarndan olan Dede Korkut,
Ouzlarn Bayat boyundandr.
Dede Korkut Kitab (kendi adyla Kitb- Dedem orud Al Lisn- Tife-i
Ouzan), Ouz Trklerinin en bilinen epik destanlarndandr. 15. ve 16.
yzylda yazya geirilmitir. Dede Korkut Kitabndaki hikyeler tarih
boyunca dilden dile, anlatcdan anlatcya aktarlan bir szl gelenek
rndr.
Ali ir NEVAYaatay Trkesinin en byk air ve yazardr. Sadece aatay
sahas deil tm Trk Edebiyatnn en nemli isimlerindendir. Trkeyi yksek
bir sanat dili haline getirmek ve mnevver Trkn ruhunu ykseltmek
gayesi gtt belirtilen Nevayinin, yksek bir milli uura ve sarslmaz
bir Trke sevgisine sahip olduu hemen hemen tm eserlerinde
grlmektedir.
Trk nazmda min tartp alemEyledim ol memleketni yek kalem
Ne zaman ki ben Trk iirinde bayrak ykselttim, ite o zaman btn
memleketi birletirdim.
Mevlana Celaleddin-i Rumi
nsanlarn en hayrls, insanlara yarar olandr. Szn en hayrls, az ve
anlalr olandr.
lmmzden sonra mezarmz yerde aramaynz!Bizim mezarmz riflerin
gnllerindedir
Yeilliklerden, ieklerden meydana gelen bahe geici, fakat akldan
meydana gelen gl bahesi hep yeil ve gzeldir.
Duydum ki bizi brakmaya azmediyorsun, etme. Baka bir yar, baka
bir dosta meylediyorsun, etme
Divan- Kebirden bir sayfa rnei
Vara vara vardm ol kara taa Hasret ettin beni kavim kardaa Sebep
ne gzden akan kanl yaa Bir ayrlk bir yoksulluk bir lm
Karacolan der ki kondum glmez Acdr ecel erbeti iilmez derdim var
birbirinden seilmez Bir ayrlk bir yoksulluk bir lmKARACAOLAN
Can evimden vurdu felek n'eyleyim Ben alarm elik teller iniler
Ben almadm toprak ald koynuna Yarim diyen blbl diller iniler
Doya doya mah cemalin grmedim Salarn zp zp rmedim Bir gececik
sefasn srmedim Sarmadm ince beller iniler
Yr bire Dadalolu'm yr git Dertli dertli ukurova yolun tut Bunda
suum varsa Hakk'a tvbe et De ki gayr bizim iller inilerDADALOLU
Dertli olmayanlar derde yanar mTahkik dervis ikrarndan dner
miHer bir uan gl dalina konar mBen blblm dersin gln var mdr
Pr Sultanm senin derdin desilmezDerdi olmayanlar derde ds
olmazMrsidsiz rehbersiz yollar aslmazMrsid eteginde elin var
mdr
Pir Sultan Abdal
b-gndur gnbed-i devvr rengi bilmezem Y muht olm gzmden gnbed-i
devvra su
Zevk- tundan aceb yoh olsa gnlm k k Kim mrr ilen braur rahneler
dvra su
Vehm ilen syler dil-i mecrh peyknun szin htiyt ilen ier her
kimde olsa yara su FUZUL/Su Kasidesi
Glistn grmedik gl kokmadk amm ruhn meyden Gl-ender-gl
glistn-der-glistn olduun grdk
Bi-hamdillh yine kilk-i Nedm-y shn-szn Gazel-perdz- bezm-i sadr-
z-n olduun grdk NEDM
Ho geldi bana mey-kedenin b havs Billh gzel yerde yaplm
yklas
Zib yarar hilat-i nz ol boyu serve ki kolumu etsem ana bel
dolamas
Meddh olal em-i gazlnna Bki rendi gazel tarzn Rmun uarsBAK
Yakt nice canlar o nezaketle tebessm irin dahi kasdetmesi cana
glerektir
Bed-asla necabet mi verir hi niforma Zerduz palan ursan eek yine
eektir
Bed-maye olan anlalr meclis-i meyde ret gher-i ademi temyize
mihenktir
Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir Tekdir ile uslanmayann
hakk ktektir
Nadanlar eder sohbet-i nadanla telezzz Divanelerin hemdemi
divane gerektir ZYA PAA
Grp ahkm- asr mnharif sdk u selametten ekildik izzet ikbal ile
bab- hkmetten
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten Mrvvet-mend olan
mazluma el ekmez ianetten
Hakir olduysa millet anna noksan gelir sanma Yere dmekle cevher
sakt olmaz kadr kymetten
Vcudun kim hamir-i myesi hk-i vatandandr Ne gam rah- vatanda hak
olursa cevr mihnettenNAMIK KEMAL
Mehmet Ziya GKALP Yaptlar ve grleriyle Trkl nemli lde etkileyen
Trk toplumbilimci, yazar, air ve siyasetidir. Meclis-i Mebusanda ve
Trkiye Byk Millet Meclisi'nde milletvekillii yapmtr. Trkln
ncsdr.
Gzel dil Trke bize, Baka dil gece bize. stanbul konumas En sf,
en ince bize.
Lisanda saylr z Herkesin bildii sz; Ma'ns anlalan Lgate atmadan
gz.
Trkln vicdn bir, Dni bir, vatan bir; Fakat hepsi ayrlr Olmazsa
lisn bir. Ziya GKALPmer SEYFETTNTrk edebiyatnn nde gelen hikye
yazarlarndandr. Asker, air ve gl bir edebi yetenei olan bir
retmendir. Trk ksa hikyeciliinin kurucu ismidir. Ayrca edebiyatta
Trklk akmnn kurucularndandr. Trke'de sadelemenin savunucusudur. Ksa
mrne pek ok sayda eser sdrmtr.
Yaptm deil, hatt dndm ktlklerin bile vicdanmda tututurduu sonsuz
cehennem skntlar iinde hl kvranyorum.Reat Nuri GNTEKN cumhuriyet
dnemi edebiyatnda nemli bir yeri olan alkuu, Yeil Gece ve Anadolu
Notlar gibi nemli eserlere imza atm romanc, ykc ve oyun
yazardr.
Halid Ziya UAKLIGL Servet-i Fnun ve Cumhuriyet Dnemi
yazarlarndandr. Mai ve Siyah, Ak- Memnu, Krk Hayatlar en nemli
eserlerinden bazlardr.
Ben Trkenin ezeli bir ym. Hepimiz yle deil miyiz? Ben Trkeyi
muhtelif devirlerinde muhtelif ekillerde grdm ve sevgilimi o
ekil-ler ve libaslar altnda kendi cevherinde sevdim.
stanbul niversitesi'nde edebiyat profsr olan Halide Edip, ngiliz
Filoloji Krss Bakanl yapm bir akademisyen; 1950'de girdii TBMM'de
ise milletvekillii yapm bir siyasetidir. I. TBMM hkmetinde salk
bakan olan Adnan Advar'n eidir. II. Merutiyet'in ilan ile birlikte
yazarla balayan Halide Edip; yazd yirmi bir roman, drt hikye kitab,
iki tiyatro eseri ve eitli incelemeleriyle Merutiyet ve Cumhuriyet
dnemleri Trk edebiyatnn en ok eser veren yazarlarndandr. Sinekli
Bakkal adl roman, en bilinen eseridir. Eserlerinde kadnn
eitilmesine ve toplum iindeki konumuna zellikle yer vermi, yazlar
ile kadn haklar savunuculuu yapmtr. Bir ok kitab sinemaya ve
televizyon dizilerine uyarlanmtr.
Mehmet Akif ERSOY
Trkiye Cumhuriyeti'nin ulusal mar olan stikll Marnn gftekrdr.
"Vatan airi" ve "milli air" unvanlar ile anlr.airin Safahat ad
altnda toplanan iirleri 7 kitaptan olumutur. air, stikll Marn
Safahat'a koymamtr. Nedenini ise yle aklar: "nk ben onu milletimin
kalbine gmdm".
Sarlr, indirilir mevki-i mstahkemler, Beerin azmini tevkif
edemez sun'-i beer; Bu gslerse Hud'nn ebedi serhaddi; 'O benim
sun'-i bedi'im, onu inetme' dedi. Asm'n nesli...diyordum
ya...nesilmi gerek: te inetmedi nmusunu, inetmiyecek. hed gvdesi,
bir baksana, dalar, talar... O, rk olmasa, dnyda eilmez balar,
Vurulup tertemiz alnndan, uzanm yatyor, Bir hill uruna, y Rab, ne
gneler batyor!
Sembolizmin nclerinden olan Ahmet HAM, d dnya gzlemlerini kendi
prizmasndan geirerek anlatr; sonbahar, akam kzll ve karamsarlk
nemli temalardr. Ahmet Haim fkralar, denemeleri ve gezi yazlaryla
da nemli bir yazardr. Dz yazlarnda dili sade ve olduka baarldr. Gl
Saatleri, Piyale, Karanfil, Bir Gnn Sonunda Arzu nemli iirleri
arasndadr.
Yorgun gzmn halkalarnda Gller gibi fecr oldu nmayan, Gller
gibi... sonsuz, iri gller Gller ki kamtan daha nalan; Gn dodu yazk
arkalarnda! Altn kulelerden yine kular Tekrarn mrn eder iln. Kular
mdr onlar ki her akam Alemlerimizden sefer eyler? Akam, yine akam,
yine akam Bir srma kemerdir suya baksam; stmde sema kavs-i
mutalsam! Akam, yine akam, yine akam Gllerde bu dem bir kam
olsam!Ahmet HAM
Arif Nihat ASYAEdebiyatmzda Bayrak airi olarak tannan Arif Nihat
ASYA, iirlerinde hece, arz ve serbest vezinleri kullanan Arif
Nihat, nazmn her tr ve ekliyle eserler vermitir. Gzel ve zarif
benzetmelerin yan sra, keskin zeksnn, akac mizcnn mahsl olan
nkteleri, hicivleri, kelime oyunlar slbunu tamamlayan nemli
unsurlardr. Tarihimizin anl sayfalarn iirletiren air, Rubai trnn
yeni Trk edebiyatnda nemli ahsiyetlerinden kabul edilir. Bayrak ve
vatan, onun msralarnda en usta anlatcsn bulmutur.
Ey,mavi gklerin beyaz ve kzl ss, Kzkardeimin gelinlii,ehidimin
son rts! Ik k, dalga dalga bayram, Senin destann okudum, senin
destann yazacam.
Sana benim gzmle bakmayann mezarn kazacam. Seni selamlamadan uan
kuun yuvasn bozacam.
Dalgalandn yerde ne korku, ne keder... Glgende bana da, bana da
yer ver ! Sabah olmasn, gnler domasn ne kar. Yurda ay yldzn
yeter.
Cahit Stk TARANCISanat iin sanat ilkesine bal kald. Ona gre iir,
kelimelerle gzel ekiller kurma sanatdr. Vezin ve kafiyeden kopmam;
ama ll veya serbest, her trl iirin gzel olabilecei inancn tamtr. Ak
ve sade bir slubu vardr. ou geree bal olan mecazlar, derin, kark ve
artc deildir. Uzak armlara ve hayal oyunlarna pek itibar etmemitir.
Zaman zaman baz imaj ve sembollere bavurmutur.
Haydi Abbas, vakit tamam;Akam diyordun ite oldu akam.Kur bakalm
ilingir soframz;Dinsin artk bu kalb ars.u aacn glgesinde olsun;Tam
kenarnda havuzun.Aya haber sal ksn bu gece;Grnsn yle gnlmce.Bas
krbac sihirli seccadeye,Gster hkmettiini mesafeyeVe zamana.Katp
tozu dumana,Var git,Byle ferman etti Cahit,Al getir ilk sevgiliyi
Beikta'tan;Yaamak istiyorum genliimi yeni batan.
Ben sana mecburum bilemezsin Adn mh gibi aklmda tutuyorum Bydke
byyor gzlerin Ben sana mecburum bilemezsin imi seninle styorum.
Aalar sonbahara hazrlanyor Bu ehir o eski stanbul mudur
Karanlkta bulutlar paralanyor Sokak lambalar birden yanyor
Kaldrmlarda yamur kokusu Ben sana mecburum sen yoksun. Attila
LHAN
Drt nala gelip uzak AsyadanAkdenize bir kisrak basi gibi
uzananBu memleket bizimBilekler kan iindeDisler kenetliAyaklar
iplakVe ipek bir haliya benzeyen toprakBu cehennem, bu cennet
bizimKapansin el kapilariBir daha ailmasinYok edin insanin insana
kullugunuBu davet bizimYasamak bir aga gibi tek ve hrVe bir orman
gibi kardesesineBu hasret bizimNazm HKMET
Tahir olmak da ayp deil Zhre olmak da,hatt sevda yznden lmek de
ayp deil. Orhan Veli KANIK Trk Edebiyatnda Garip Akmnn kurucusudur.
Aruzu ok iyi bilen, hece iirinin zelliklerini kavram, ocukluk
anlarn, ak, zlem temalarn, u bir duyarlla gtren gen bir air olarak
tannmtr.
stanbul'u dinliyorum, gzlerim kapal nce hafiften bir rzgar
esiyor; Yava yava sallanyor Yapraklar, aalarda; Uzaklarda, ok
uzaklarda, Sucularn hi durmayan ngraklar stanbul'u dinliyorum,
gzlerim kapal. stanbul'u dinliyorum, gzlerim kapal; Kular geiyor,
derken; Ykseklerden, sr sr, lk lk. Alar ekiliyor dalyanlarda; Bir
kadnn suya deiyor ayaklar; stanbul'u dinliyorum, gzlerim kapal.
Necip Fazl KISAKREK
Ne hasta bekler sabah,Ne taze ly mezar.Ne de eytan bir gnah,Seni
beklediim kadar.
Geti istemem gelmeni, Yokluunda buldum seni;Brak vehmimde
glgeni, Gelme artk neye yarar ?
Trk dili ,Trk milleti iin kutsal bir hazinedir. nk Trk milleti
geirdii saysz felaketler iinde ahlaknn, geleneklerinin, hatralarnn,
karlarnn, ksaca bugn kendi milliyetini yapan her eyin dili
sayesinde korunduunu gryor. Trk dili Trk milletinin, kalbidir,
zihnidir. Gazi Mustafa Kemal ATATRK