trzy filary naszej cywilizacji

trzy filary naszej cywilizacji

„…trzy dziedziny kultury antycznej wy warły szczególny wpływ na formowanie się duchowego i kultu ralnego oblicza Europy. Są nimi filozofia grecka najszerzej poj mowana, chrześcijaństwo i prawo rzymskie”.

prof. Henryk Kupiszewski

Tradycje prawne świata

Civil law Common law Mixed jurisdiction Prawo muzułmańskie Prawo zwyczajowe

• Kolonizacja• Transplanty prawne

Subtradycje tradycji europejskiej:

Tradycja europejska

Tradycja kontynentalna

(civil law)

Tradycja germańska(BGB)

Tradycja romańska(kodeks Napoleona)

Mixed jurisdictionTradycja

anglosaska(common law)

Historia źródeł prawa rzymskiego

wykład 2

czego uczymy się z Rzymu…?

D. 1,1,1,2. (Ulpian w ks. 1 Instytucji):

Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny.

Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści (utilitas) jednostek.

Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo publiczne

753-510 przed Chr. – monarchia

510-27 przed Chr. – republika(do 367 przed Chr. wczesna, potem późna)

27 przed Chr.- 284 po Chr. – pryncypat

284-565 po Chr. – dominat

Oktawian (27 r. przed Chr.– 19.08.14 r. po Chr.)

Imperator – zwycięzca

Augustus – dostojny

pater patriae – ojciec ojczyzny

(Monachium, fot. flb)

Dioklecjan (284-305)

Dominus – absolutny pan i władca

wzrost znaczenia armii, egipskie wzorce monarchii teokratycznej, biurokracji i zasady rozdziału władzy cywilnej od wojskowej

Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo prywatne

Okresy:

od założenia Rzymu – archaiczny

218-27 przed Chr. – przedklasyczny

27 przed Chr.-284 po Chr. – klasyczny

284-565 po Chr. – poklasyczny

Prawo rozwijało się:

w republice przede wszystkim jako prawo zwyczajowe

w pryncypacie przede wszystkim jako prawo jurysprudencyjne

w dominacie przede wszystkim jako prawo stanowione

źródła prawa

IUS – FAS

INIURIA - NEFAS

źródła prawa

źródła poznania prawa – źródła w znaczeniu formalnym

źródła powstania prawa – źródła w znaczeniu materialnym

D. 1,1,7 Papinian w ks. 2 Definicji

pr.: Ius autem civile est, quod ex legibus, plebis scitis, senatus consultis, decretis principum, auctoritate prudentium venit.

1. Ius praetorium est, quod praetores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum.

1) lexa) leges datae: ustawa XII tablic (451-450 przed

Chr.)

b) leges rogatae

na contiones dyskusja po promulgatio

na comitia głosowanie po rogatio

praescriptio, rogatio, sanctio

lex imperfecta

lex perfecta

lex minus quam perfecta

prawo

iusrightdroitRecht

LexLawLoigesetz

hall biblioteki China University of Political Science and Law

D. 1,1,11. (Paulus w ks. 14 Komentarza do dzieł Sabinusa)

Słowo prawo jest wieloznaczne.

Za jednym razem prawem określamy to, co zawsze jest dobre i sprawiedliwe – jak w przypadku prawa naturalnego.

Innym razem uważamy za prawo to, co jest pożyteczne dla wszystkich lub dla większości danego państwa – jak w przypadku prawa cywilnego.

Nie mniej słusznie prawem nazywamy w naszym państwie ius honorarium. O pretorze mówi się jako o tworzącym prawo również, gdy orzeka niesłusznie, co odnosi się oczywiście nie do tego, co pretor robi, lecz do tego, co powinien czynić.

W innym znaczeniu słowem „prawo” określane bywa miejsce, w którym sprawuje się jurysdykcję (w określeniu tym ważne jest nie co, lecz gdzie sie czyni). Miejsce to w taki sposób możemy określić: gdziekolwiek pretor ważnie wykonuje jurysdykcję, powołując się na majestat swej władzy oraz zwyczaje przodków, to miejsce słusznie nazywane jest prawem.

1) lexleges datae

leges rogatae

2) + plebiscitum(lex Hortensia z 287 przed Chr.)

3) edictumlex Cornelia de edictis 67 r. przed Chr.

D. 1,1,7,1 Papinian w ks. 2 Definicji:

Ius praetorium est, quod pretores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum.

D. 1,1,7,1 Marcjan w ks. 1 Instytucji:

Nam et ipsum ius honorarium viva vox est iuris civilis.

4) senatus consultum

lex Publilia Philonis 339 r. przed Chr.

oratio principis

5) constitutiones principum

edictum

decretum

rescriptum

mandatum

6) działalność jurysprudencji

cesarz Karakalla i jego edyktz 212 roku