TRÊN BƯỚC ĐƯỜNG TRỞ THÀNH NHÀ LÃNH ĐẠO WARREN …f.libvui.com/dlsm13/TrenBuocDuongTroThanhNhaLanhDao_4f04f1e6c1.pdf · gọi của của những truyền thống,

TRÊNBƯỚCĐƯỜNGTRỞTHÀNHNHÀLÃNHĐẠO

WARRENBENNISChiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

LỜIGIỚITHIỆU

QuyểnsáchmàbạncầmtrêntaylàbảndịchtiếngViệtcủatácphẩmlừngdanhOnbecomingaleadercủa,màchúngtôitạmđặttêntiếngViệtlàTrênbướcđườngtrởthànhnhàlãnhđạo.làgiáosưdanhtiếngcủaTrườngQuảntrị thuộc Đại học Nam California và là nhà tư vấn chonhiềucôngtyđaquốcgiavàchínhphủtrênkhắpthếgiới.ÔngcũnglàthànhviêncủaBanCốvấncủaTrungtâmLãnhđạoQuầnchúngthuộcTrườngKenedytạiĐạihọcHarvard.

Trongnhiềunăm,W.Benniesluôntranhluậnmộtcáchthuyếtphụcrằnglãnhđạokhôngphảidobẩmsinhmàcómàdođàotạomàthành.Vớivôsốđộcgiả,quyểnTrênbướcđườngtrởthànhnhàlãnhđạođãđemđếnmộtkhotàngminhtriết,nhữngkếtluậnsâusắcvềcácphẩmchất làmnênnhà lãnhđạo,nhữngđiểnhìnhvềnhữngnhà lãnhđạođã thànhcôngvới cácphẩmchấtấyvàcácchiếnlượccóthểápdụngđểđạtđượcchúng.Quyểnsáchnàytừlâuđãđượcxemlàmộttácphẩmkinhđiểnvềđềtàimànónóiđến:lãnhđạovàlàmthếnàođểtrởthànhnhàlãnhđạođúngnghĩa.

Trongmộtthếgiớivớirấtnhiềuhỗnđộnvàsựthiếuchắcchắnnhưhiệnnay,lãnhđạolàđiềucầnthiếthơnbaogiờhết.Từgiađìnhđếnxãhội,từkinhdoanhđếngiáodục,ởquimôcủacáccôngtyvừavànhỏhaycáctậpđoànlớn...,khôngởđâucóthểthiếuvắngvaitròcủalãnhđạo,hàmýbaogồmcácnhàlãnhđạovàhànhvilãnhđạocủahọ.Cóthểlàcựcđoan,nhưngchúngtôiủnghộphátbiểuchorằngnếuthiếusựlãnhđạothìsẽkhôngcógìxảyracả.

Vẫnbiếtviệcchuyểnngữmộttácphẩmlớncủamộthọcgiảđượccoilàbậcthầyvềngônngữlàmộtviệckhó,nhưngvớimongmuốncốnghiếnchođộcgiảmộtphươngcáchđểtiếpcậnvớinhữngthôngtinthựcsựbổíchvàđángsuyngẫmcủatácphẩmnày,chúngtôivẫnquyếttâmđươngđầu.Vớitinhthầnđó,chúngtôixintrântrọnggiớithiệutácphẩmnàycùngbạnđọc.

ChúngtôichânthànhcámơncácbạnLươngQuỳnhMai,NB.Tú,LMH.Giao,NĐ.ÂnvàPTH.Ânđãgópphầnhoànthànhbảndịchnày.

Chúngtôicũngmongđọcgiảlượngthứ,dochưacóđủthờigiannênchúngtôichưachuẩnbịkịpcácghichúcầnthiếtchorấtnhiềuchitiếttrongquyểnsáchnày.Mặcdùvậy,ởnhữngchỗrấtcầnthiết,chúngtôicũngcóvàighichúngắn(ND)đểgiúpđộcgiảdễđọchơn.

Chúngtôimongnhậnđượcsựgópý,phêbìnhcủaquíđộcgiảvềquyểnsáchnàyđểlầntáibản

sauđượchoànchỉnhhơn.Mọithôngtinxingửivề:

Email:

Chânthànhcámơnvàchúcquíđộcgiảthànhcông.

VũTháiHà

Ngườilãnhđạođóngvaitròquantrọngđốivớisựhìnhthànhxãhội.Họlàbiểutượngchosựthốngnhấtvềđạođứccủaxãhội.Họthểhiệnnhữnggiátrịgiúpchomọingườigắnkếtvớinhau.Quantrọnghơncả,họcóthểđưaravàsắpđặtnhữngmụctiêucóthểgiúpchoconngườithoátkhỏinhữnglolắngvụnvặt,nhữngxungđộtgâychiarẽ,vàkếthợpngườitalạiđểcùngtheođuổinhữngmụctiêuxứngđángvớinỗlựccủamọingười.

JohnW.Gardner(Trích“Khôngcóchiếnthắngnàolàdễdàng”)Khinghiêncứuconđườnghìnhthànhvàpháttriểncủalýthuyếtvềlãnhđạo,chúngtabắtgặpdấuvếtcủarấtnhiềucáchọcthuyếtkhácnhau...

Việcbàncãivềcácphongcáchlãnhđạokhácnhauvàtìmcáchkếthợpchúnglạicũnglẩnthẩnnhưnhữnggìxảyratrongcôngviệcnuôidạytrẻ.

Trongkhiđó,GertrudeSteinlạinóirằng:“Nhàlãnhđạolàngườimàngườiđisauanhtalàmộtnhàlãnhđạo”.

(Trích“Khoahọclãnhđạotheotừngquý”)

Tôithườngchorằngcáchtốtnhấtđểxácđịnhtínhcáchcủamộtngườilàtìmrađặcđiểmtinhthầnhayđạođứccủangườiđó,đặcđiểmmàkhinóbiểuhiệnthìanhtasẽcảmnhậnđượcbảnthânmìnhmộtcáchsâusắcvàsốngđộngnhất.Vàonhữngkhoảnhkhắcnhưthế,mộttiếngnóibêntrongsẽthốtlên:“Đâyđíchthựclàtôi”.

WilliamJames(Trích“NhữngbứcthưcủaWilliamJames”)Tôiđãdồnnhiềutâmtrívàoviệcdạydỗcậuấy,thưangài;hãyđểcậutalănlộnvớicuộcsốngvàtựxoaysởlấykhicòntrẻ.Đólàcáchduynhấtđểlàmnênmộtcậuthiếuniênmạnhmẽ,sắcsảo,thưangài.

CharlesDickens(Trích“PickwickPapers”)

Cóhaiđiềudườngnhưkháhiểnnhiênđốivớitôi.Mộtlà,đểtrởthànhmộthoatiêutrênsôngMississippithìngườitaphảihọcnhiềuhơnbấtkỳmộtmộtngườinàokhác;vàđiềucònlạilà,anhtaphảihọcliêntụctheonhiềucáchkhácnhautrongsuốt24giờmỗingày.

MarkTwain(Trích“CuộcsốngtrêndòngsôngMississippi”)Cómộtcáitôihiệnhữu,vàđiềumàđôikhitôiđềcậpđếnnhư“việclắngnghenhữngtiếngnóithôithúc”cónghĩalàviệcthểhiệncáitôicủamình.

Đasốchúngta,đặcbiệtlàkhicòntrẻ,thườngkhôngnghetheobảnthânmình,màlạidễdàngnghetheochamẹ,nghetheocácbậccaoniên,nhữngngườicóthẩmquyền,haynghetheotiếnggọicủacủanhữngtruyềnthống,lềthói.

AbrahamMaslow(Trích“Bướcđilớncủaloàingười”)Nếumuốnhiểuthấuđáomộtcáigìđó,bạnhãytìmcáchthayđổinó.

KurtLewin

Ôi,hãytinrằngcáimàchúngtagọilànhữngtổchứcthiếtyếuthậtracũngkhônglàgìkháchơnsovớinhữngtổchứcmàchúngtađãtừngbiếtđến.

Khinóivềcáchìnhthứckếtcấuxãhội,sốlượngcáchìnhthứccóthểcólàlớnhơnrấtnhiềusovớisứctưởngtượngcủaconngười.

AlexisDeTocqueville(Trích“NềndânchủMỹ”)

Trongthờibuổiđầybiếnđộng,nhữngngườiluônhọchỏilànhữngngườicóthểnắmlấytươnglaitrongtaymình.Còncáchọcgiảthìsẽnhậnrarằnghọđãđượctrangbịnhữnghiểubiếtđểtồntạitrongmộtthếgiớikhôngcòntồntạinữa.

EricHoffer(Trích“Nhữngngườiquảnlýtiênphong”)Làmchủhoàncảnh

Chương1:LÀMCHỦHOÀNCẢNH

Ngườilãnhđạocóvaitròquantrọngtrongsựhìnhthànhcủaxãhội.Họcóthểlànhữngbiểutượngvềmặtđạođứctrongxãhội.Họcóthểbiểuhiệnnhữnggiátrịgắnkếtmọingườilạivớinhau.Quantrọnghơncả,họcóthểtạodựngvàliênkếtnhữngmụctiêulàmchoconngườitathoátkhỏinhữnglolắngvụnvặt,khỏinhữngxungđộtchiarẽ,vàkếthợpngườitalạiđểcùngtheođuổinhữngmụctiêuxứngđángvớinỗlựccủamọingười.

JohnW.Gardner(Trích“Khôngcóchiếnthắngnàolàdễdàng”)Tháng11năm1987,ThờibáoTimeđãđặtvấnđềngaytrêntrangbìa:“Aichịutráchnhiệm?”vàrồitựtrảlờichocâuhỏinày:“Đấtnướckêugọinhữngngườicókhảnănglãnhđạo,nhưngchẳngaigópmặtcả”.MộtcuộcđiềutragầnđâycủaGooglevềvấnđề“Thiếuhụtnhântàilãnhđạo”đãcó27,000lượttruycập,mỗiýkiếnlàmộtlờikêuthanvềviệckhanhiếmcácnhàlãnhđạotrongcáctổchứcquốctế,quốcgia,tiểubang,cáctổchứctôngiáo,tậpđoàn,cáctổchứcphilợinhuận,cácngànhnghềnhưgiáodục,ytế,thểthaovàhầunhưtrongmọihoạtđộngkháccủaconngười.

Cácnhàlãnhđạođiđâucảrồi?Họ,giốngnhưnhữngbônghoatrongbàihátkhóquêncủaPeteSeeger,“đãmấttừlâurồi”.Tấtcảcácnhàlãnhđạomàchúngtatừngmộtthờingưỡngmộđềuđãrađi.FDR,ngườiđãkêugọicảquốcgiavượtlênnỗisợhãi,khôngcònnữa.

Churchill,ngườiđãđổnhiềumáu,mồhôivànướcmắt,khôngcònnữa.

Schweitzer, người đã làm cho loài người biết quý trọng sự sống từ những cánh rừng ởLambaréné,khôngcònnữa.Einstein,ngườiđãđemlạichochúngtaýnghĩavềsựđồngnhấttrongvôcực,vềsựhòahợptrongvũtrụ,cũngkhôngcòn.Gandhi,giađìnhKennedy,MartinsLutherKing,Jr.–tấtcảđềuđãbịámsát,đólàminhchứngchomốirủirochếtngườikhinóivớimọingườirằngchúngtacóthểvĩđạihơn,tốtđẹphơnchínhchúngtahiệntại.

Chínhtrườngbịbôibẩnbởinhữngnhàlãnhđạothấtbại.RonaldReagan,ngườiđượcmệnhdanhlà“vịtổngthốngkhôngbịngoạicảnhtácđộng”,lạibịthảmhọachốnglạiIranvànhữngtaitiếngkháclàmhoenố.BillClintonmắckẹttrongnhữngđồnđạivềvụbêbốicánhânngaytrướckhinhậmchứcvàđãbịluậntội(nhưngtrắngán),ônglàvị

TổngthốngMỹđầutiênbịđemrachỉtríchmộtcáchầmĩnhưthế.

CuộctổngtuyểncửTổngthốngnăm2000đượcchúýbởitàinăngxuấtchúngcủanhữngứngcử viên thì ítmà bởi sự vòng vo phiền nhiễu của quy trình tuyển cử thì nhiều, kết quả làGeorgeW.Bushđắccử,bấtchấpđốithủtheosaulàAlGorenhậnđượchơnôngtớinửatriệuphiếubầucủacửtrithường(LuậtbầucửtổngthốngMỹbầuhailượt:cửtrithườngvàđạicửtri–ND).LầnđầutiêntronglịchsửHoaKỳ,cuộctuyểncửđượcquyếtđịnhbởiTòaánTốicao,

đốivớinhiềungười,đâylàmộtsựgiảmsútuytínchưatừngcócủamộttổchứcvốnđượccoilàđứngngoàicácđảngpháichínhtrị.VàmặcdùTổngthống10Bushđãphảnứngtuymuộnmàngnhưngrấtmạnhmẽtrướccuộctấncôngcủabọnkhủngbốvàongày11/09/2001,ônglạidànhkhánhiềuthờigiantrongnăm2002đểcổvũchocuộcchiếnchốngSaddamHusseinởIraq,mặckệnhữnggìmàngườiMỹcholàbứcthiếtnhấtvàolúcđó–chínhlàtìnhtrạngđángbuồncủanềnkinhtếđangngàycànglúnsâuvàosựkhủnghoảngtệhạinhấtkểtừnăm1970.

NếunhữngnhânvậtởNhàtrắngkhiếnchúngtathấtvọngthìcácnhàlãnhđạotrongcáctậpđoàncònkhiếnchúngtabiquanhơnnữa.

Khibằngchứngvềnhữngsaiphạmtrongcác tậpđoànđã từngđượcđánhgiácaonhưtậpđoànkiểmtoántầmcỡArthurAndersenlộra,cảcôngchúnglẫngiớitruyềnthôngđềutựhỏi:cácnhàlãnhđạođãđiđâucảrồi?Khôngcầnlôikéonhiềusựchúývềphíamình,nhữngngườicótàivẫntiếptụcgiữchocáctậpđoànkhôngbịchếtchìm–đólàcácHiệutrưởngtrườngĐạihọc,Thịtrưởng,Thốngđốcbang,ngườiđứngđầucáctổchứcphichínhphủ,vànhiềungườikhácnữa.Nhưngchúngtangàycàngnhậnrarằngcácnhàlãnhđạolỗilạcđanggặpnguyhiểm,họbịvùidậptrongnhữngtìnhhuốngvàhoàncảnhkhôngthểkiểmsoáthoặckhócóthểpháthuykhảnăng.

MộtnhàkhoahọcởĐạihọcMichiganđãtừngliệtkê10điềumàôngcholànguycơcănbảnđốivớixãhộichúngta.Điềuđầutiênvàquantrọngnhấtlàkhảnăngxảyrachiếntranhhạtnhânhoặc những rủi ro có thể hủydiệt cả loài người.Nguy cơ thứhai là dịch bệnh, bệnhtruyềnnhiễm,nạnđóivàsựkhủnghoảngtoàncầu.Vấnđềquantrọngthứbamànhàkhoahọcnàycholàcóthểdẫntớisựsụpđổcủaxãhộichínhlàchấtlượngquảnlývàlãnhđạotrongcáctổchứccủachúngta.

Tôinghĩôngấynóiđúng.Nhưngtạisao?Tạisaochúngtacầnngườilãnhđạo?Tạisaomỗicánhâncaoquýchúngtalạikhôngthểdẫndắtchínhbảnthântheohướngriêngcủamìnhbấtkểlàđiđếnphươngnào?Sựthậtrấtđơngiảnlà288triệungườikhôngthểphụctùngnhaulâudàimàkhôngcóailãnhđạo,hơn288triệungườisẽkhôngthểláixetrênxalộmàkhôngcầnmộtluậtlệgiaothôngnhấtđịnhnào,hoặc11ngườikhôngthểchơibóngđámàchẳngcầntiềnvệ,hoặc4ngườikhôngthểđibộtừđiểmXđếnđiểmYmàkhôngaibiếtđiểmYnằmởđâu.

Mộtngườicóthểsốngtrênhoangđảomàkhôngcầnailãnhđạo.

Haingười,nếuhoàntoànhợpýnhau,rấtcóthểsẽhòathuậnvàthậmchípháttriểnhơn.Nếucóbangườihoặchơnnữathìmộtngườinàođóphảiđứngralãnhđạo.Nếukhônghỗnloạnsẽ

xảyraDânsốchúngtalà288triệungười,vàchúngtađãnỗlựcquahàngthậpkỷđểthíchnghivớiviệckhôngcóngườilãnhđạo.Nhưngchẳnghiệuquảgìlắm!Vậythìhãychấpnhậnđiềunày:chúngtakhôngthểthựchiệnvaitròcủamìnhmàkhôngcóngườilãnhđạo.Chấtlượngcuộcsốngphụthuộcvàokhảnăngcủacácnhàlãnhđạo.Vàvìchẳngaicóvẻnhưmuốntìnhnguyệnđứngởcươngvịnày,nênnhiệmvụấylàcủabạn.Nếubạnđãtừngmơướclàmlãnhđạo,đâychínhlàthờicơ

thựchiệnmơướcđó.Chúngtôicầnbạn.

Cóbalýdocơbảngiảithíchvìsaongườilãnhđạoquantrọng.

Thứnhất,họchịutráchnhiệmvềhiệuquảcủatổchức.Thànhcônghaythấtbạicủamọitổchức,dùchođólàmộtđộibóngrổ,mộtnhómhoạtđộngxãhội,mộtđoànlàmphimhoặcmộtcôngtysảnxuấtđiệnthoạidiđộng,tấtcảđềuphụthuộcvàokhảnăngnắmbắtcủangườilãnhđạo.Thậmchígiácảthịtrườngchứngkhoánlênhayxuốngcũngphụthuộcvàoviệcngườitanhậnthấylãnhđạocủacôngtyđógiỏihaykhông.

Thứhai, sự thayđổivàbiếnđộng trongnhữngnămquakhiếnchochúng takhông thể lẩntránhđượcnữa.Chúngtacầnnhữngcáineotrongcuộcsốngcủamình,cầnmộtcáigìđónhưmộtbánhlái,mộtmụcđínhdẫnđường.Nhàlãnhđạosẽđápứngđượcyêucầuđó.

Thứba,cómộtmốilongạilanrộngkhắpquốcgiavềsựliêmchínhcủacácdoanhnghiệp.ThậtkhótưởngtượngrarằngWallStreet12từngmộtthờilànơimàlờinóicủamộtngườichínhlàtráiphiếumàanhtabán(hầunhưkhôngcóphụnữthamgiathịtrườngchứngkhoánchođếnkhiMurielSiebertchiếmđượcmộtvị trí trênSàngiaodịchchứngkhoánNewYork).Danhtiếngnàybị bôi nhọbởimột số vụphạmpháp trongbộphậnviên chứcnhư IvanBoesky,MichaelMilkenvàmộtsốngườikhác,WallStreetmấtvịtrímộtcáchthêthảmtrongnhữngnămđầuthếkỷ21bởisựthamlamvàtròdốitráhaimặtcủamộtloạtcácgiámđốcđiềuhành,nhữngkẻđãnhậnmộtsốtiềnbồithườngkếchsùngaycùnglúcvớiviệclừatiềncủacáccổđônglẫnnhânviêncôngty.

BắtđầuvớiviệckhámpháracôngtynănglượngEnronxácnhậnđãthựchiệnnhữnggianlậntrongbúttoánmàđếncảAlCapone(trùmgangsterMỹhồiđầuthếkỉ20–ND)cũngphảihổthẹn,cảnướcnhìnthấynhữnglãnhđạocaocấpnhấtcủatậpđoànnàybịcòngtaydẫnratừnhàhọdướiốngkínhcamera.Khônglâusauđó,cácnhàquảnlýcấpcaotạicáccôngtynhưTyco International, ImClone Systems, và Adel-phia Communications lại bị kết tội vi phạmphápluật.WorldCom,GlobalCrossingvànhữngtêntuổikháctrongnềnkinhtếmớiđãbịphá

sảnvìlờicáobuộcvềsựbấtminhtrongtàichính.Ngaylậptức,nhữnglờikêugọivềviệccảitổchấtlượngtrongbanlãnhđạocôngty,hạchtoánkếtoán,tuyểndụngnhânsựđiềuhànhvàkếhoạchhưubổngchonhânviênngàycàngtăngcao,lờikêugọithayđổitoàndiệnphươngpháplàmkinhdoanhcủangườiMỹkháchẳnbấtkỳphươngphápnàokểtừcuộckhủnghoảngkinhtếtrướcđây.

Nhữngvụbêbốikểtrênđãgâylúngtúngchochúngta,nhữngngườithamgiavàoviệcđàotạocácnhàlãnhđạochotươnglaitrongvàithậpkỷnay.Cáctrườngdạykinhdoanhđãphảnứngnhanhnhạy trước tìnhhìnhđó bằng việc thêmvào chương trình giảngdạy củamình tìnhhuốngcảnhbáocủacôngtyEnronvàImClon,vàtăngcườngcáckhóahọcvềđạođứckinhdoanh.Nhưngđiềumàchúngta,nhữngngườicốgắngdạykhảnănglãnhđạo,khôngthểkhôngtựvấnlươngtâmlà,liệucónênchấpnhậnchonhữngsinhviêntừngthuộcnhómrấtgiỏinayquaylưng, thậmchíchếnhạonhữngnguyêntắcnềntảngcủatínhtrungthựcvàcôngbằngkhông?

CácdoanhnghiệpMỹkhôngphảilànơiduynhấtchothấynhữngbiếncốthảmhạinhưvậy.GiáohộiCônggiáoHoaKỳcũngđãkinhquahàngloạtvụbêbốiliênquanđếnviệccácLinhmụcquấyrốitìnhdụctrẻemvàtrẻvịthànhniên.ViệcpháthiệnmộtsốLinhmụclừadốivàlạmdụngtrẻemđãgâysốcchochínhniềmtincủaGiáohộinày.Nhưngđiềulàmchosựkiệnnàygâybứcxúcnhiềuhơncảchínhlàgiớichứctráchtronggiáoquyềnđãbiếtchuyệnnàynhưngémnhẹmchúngđi,thườnglàbằngcáchđiềucácLinhmụcquấyrốiđếnmộthọđạomới,vàởđó,họlạitiếptụcquấyrối.CóvẻnhưkhôngmộttổchứcnàocủaHoaKỳlàkhôngbịdínhnhọ,kểcảcáctrườngĐạihọcnổitiếnguytíncủaHoaKỳ.Năm2002,nhânviênĐạihọcPrincetonđãđộtnhậpvàohệ thốngdữ liệucủaĐạihọcYale,hiểnnhiên làđể trộmnhữngthôngtincóthểgiúphọtướckhỏitayđốithủcácứngviênhàngđầu.

Cơquanchínhphủcũngdínhvàocácvụbêbối.NgườitachấtvấnrằngCơquantìnhbáoTrungươngHoaKỳ(CIA)đãởđâukhibọnkhủngbốvớithịthựcquáhạnlạiđượcthamgialớphọctạitrườngdạyláimáybaycủaMỹđểthựchiệnvụđâmvàoTòanhàTrungtâmthươngmạiquốctếvàLầunămgóc?Cũngvớivụviệctrên,CIAđãởđâukhihaithànhviêncủamìnhlàmgiánđiệpmấynămtrờichoMatxcơva?VàCụcđiềutraliênbang(FBI)cũngchẳngkhágìhơn.Cơquannàycũngthấtbạitrongviệcngănchặncuộctấncôngcủabọnkhủngbốnăm2001vàvụbomthưchứavi-rútbệnhthangâychếtngườitiếpsauđó.

FBIcũngđãbímậtdòxéttrongnộibộnhânviêncủamình.Vàtrongnăm2002,ngườitapháthiệnrarằngFBIđãtuyểndụngmộtsốtêncướpởBostonlàmnhânviênthôngtin,chophépít

nhấtmộttrongnhữngtênnàythủtiêukẻthùcủamìnhvàlêntiếngbênhvựcchúngtrongkhinhữngngườivôtộilạiphảingồitù.

Chúngtathấynhữngviệcđó,chúngtađauxóttrướcnhữngviệcđó,nhưngchúngtađãlàmgìđốivớinhữngviệcđó?Chúngtacóthểlàmgì,đặttrongbốicảnhcôngviệcvàcuộcsốngriêngcủachínhchúngta?Vớiđạiđasố,cuộcsốngcủangườitangàynaybậnrộnhơnvàđòihỏikhekhắthơncuộcsốngcủabấtkỳthếhệnàotrướcđây.Vớiđầyrẫycácloạiđiệnthoạidiđộngvàhìnhthứcliênlạcnhanhkhác,chúngtabịbóbuộcvàonơi làmviệchơntrướcđây,bịnhấnchìmtrongcảnhtượngbấtổn,hỗnloạnvànhậpnhằngđủthứnhưngchẳngthểnàothoátrađược.Việc chúng tabịđènén trongbối cảnhnày rõ ràngbắtnguồn từnỗi tuyệtvọngcủanhiềungườikhimơướcmộtcuộcsốnggiảndịhơn.Nhưngchúngtaphảinắmbắtđượcbốicảnhnàynếumuốngiảiquyếtrắcrốicủachínhmình,phảibỏquanhữngvấnđềthuộcxãhội,vàđểlàmđượcđiềuđó,trướchếtphảixemxétlạitìnhhình.Nhưngthậtđángbuồn,nhìnvàochínhhoàncảnhcủachúngtacũngkhónhưcáphảinhìnvàonướcvậy.

Mọithứđềuđangchuyểnđộng.Việcsátnhậpvàmualạicáccôngty,việcbãibỏcácquyđịnh,côngnghệthôngtinvàcuộccạnhtranhquốctếđãlàmthayđổihìnhthứcvàquanđiểmkinhdoanhcủangườiMỹ.Việcthayđổitrongphânbốnhânkhẩu,mứcđộphứctạptrongtiêudùngleothangvànhữngnhucầumớilàmthayđổithịtrường.

Biếnđổi trong cấu trúc côngnghiệp, các liênminh chiến lượcmới, cácphương thứcvàkỹthuậtmới,vàtínhbấtổntrênthịtrườngchứngkhoánđãthayđổiphươngphápmàngườitakinhdoanh.Cáccuộccạnhtranhtănglên,việcliênlạcnhanhhơnvàviệccảthếgiớicocụmlạithànhmộtngôilàngđịacầukhổnglồ−cũngnhưviệcchuyểnđộngvềphíathịtrườngtựdohơn(đangdiễnra)ởbấtcứnơiđâu,kểcả

TrungQuốcvàCuba,vàmộtthựctếđangmởratrướcmắtlàKhốiLiênminhChâuÂuEUđangngàycàngpháttriển–đãlàmthayđổicáchchúngtagiaotiếpvớithếgiớivàcáchthếgiớigiaotiếpvớichúngta.

Mặcchonềnkinhtếmớiđangdầnyếuthế,nhữngcôngtynhỏvàcótổchứcđangtạoranhiềuviệclàmhơnnhữngcôngtylớnvàcũtrướcđây.Việcsátnhậpcôngtyvàmualạicôngtytiếptụchìnhthànhnêncáctậpđoànlớnmạnh,kếtquảlànhanhchóngtạolợinhuậnchonhữngngườitiếpquảntậpđoànvàsựmấtviệccủacôngnhân.BaÔngLớntrongngànhtruyềnhìnhlàFox,UPN,WB−vàkểcảhệthốngmạngđangđượckhenngợinhiềuhiệnnaylàHBO−hiệnđangbịquảnlýbởinhữngtậpđoànlớnhơn,vàcảbacôngtyđóđềuđangtranhgiànhvịtríhàngđầucủamình trênmảnhđấtmàumỡcủacácđối thủ .Đầu thukỹ thuậtsốchophép

ngườitacóthểbỏquacácđoạnquảngcáolàvấnđềđangđedọatàichínhcủacácchươngtrìnhTVcóquảngcáo.

Việcbãibỏcácquiđịnhđãthayđổivĩnhviễnngànhhàngkhông,chorađờinhữnghãnghàngkhôngmới giá rẻ vàhất cẳngPanAmcũngnhưnhiềuhãnguy tín khác ra khỏi cuộc chơi.Nhưngviệcsửdụngmáybayđểchởbomtrongvụkhủngbốnăm2001lạilàmộtcúđấmpháhoạingànhcôngnghiệpnày,vànhữngquyđịnhkhắtkhesauđóvềquytrìnhantoànhàngkhôngđãkhiếnchoviệcđilạibằngmáybaykhôngcònhấpdẫnnhưtrướcđâynữa.

DânsốđanggiàđicủanướcMỹđanglàmthayđổinềnkinhtếnướcnày,hayđúnghơnlàlàmthayđổibảnsắcvănhóacủahọ.Điềunàymớichỉbắtđầuđượccảmnhận.KinhtếMỹđãtừngsởhữucảthịtrườngMỹcũngnhưnhiềuthịtrườngchâuÂu.Ngàynay,ngànhxuấtbảnvàcáclĩnhvựckháccủaMỹphầnlớnđãvàotaychâuÂu.XuhướngnàysẽtiếpdiễnkhiKhối liênminhchâuÂubắtđầuthểhiệnthếmạnhtậpthểcủamình.CácquốcgiachâuÂusẽhợptáclàmănvớinhaunhiềuhơnnhờviệcxóabỏcácràocảnthươngmạiquốctếvàviệcsửdụngngàycàngphổbiếnloạitiềntệgầnnhưrộngrãitrêntoàncầu:đồngEuro.Đãtừnglàđấuthủduynhấttrênthươngtrường,ngàynay,WallStreetcũngchỉlàmộttrongsốnhiềuđấuthủ,vàcũngphụthuộcvàocáclựclượngbênngoàikhólườngkhácnhưđầutưnướcngoài,biếnđộngtiềntệ,côngnghệthôngtin,vàcảxãhộiMỹkhôngcòntintưởngvàonhữnggìWallStreetnóivàlàmnữa.CònTrungQuốcthìvẫntiếptụclàconbàitẩylớnnhấttrongnềnkinhtếthếgiới.

Trậttựmớilộnxộnđếnmứckhôngbiếtphảimỉamainhưthếnàomớiđúng,nhưngvàinămtrướcđây,JuliusMaldutis,nhàphântíchcủaSalomonSmithBarneyđãthấyđượcsựrốiloạnnàykhinói:“TôicócăncứchorằngDeltađangmuaEastern,EasternđangmuaPanAm.PanAm thực sự đang theo sau United vì nó hiện đã nắm giữ tất cả tiền mặt của United, vàAmerican’sBobCrandall,trướcgiờvẫnimhơilặngtiếng,đãsẵnsàngchàothầuchocảngànhcôngnghiệpmộtkhiđạtđượcthỏathuậnvớicácphicôngcủamình.Thêmnữa, tôiđãnóichuyệnvớiFrankLorenzosángnay,vàôngấyđãđoánchắcvớitôirằngmụctiêutiếptheocủaôngấylàPeruvàBolivia.Ôngấydựđịnhsẽgộphaiquốcgianàythànhquốcgiacóchiphíbaythấpđầutiên”.

Việchaitrongsốcáchãngnóitrênbiếnmấtlâurồichỉlàmchovấnđềcàngthêmrõràng.

Thếgiớikinhdoanhđãtrảiquahàngloạtbiếnđổitrongnhữngthậpniêngầnđây.Bạncònnhớdựđoáncủamộtnhàtươnglaihọcđãlànguyênnhâncủatấtcảsựgiậngiữcáchđâybamươinăm?Mặckệdựbáogâyxônxaoấy,chẳngaitiênđoánđượcchỉtrongmộtthờigianngắn,NhậtBảnđãcóthểtácđộngsâusắclênnềnkinhtếHoaKỳnhưthế.Trongphầnlớnthậpniên

1980,NhậtBản,mộtquầnđảoxaxôi,đôngđúc,chẳngcónguồntàinguyêncơbảnnào,lạibịtànphábởiThếchiếnIIvàtừngnổitiếngvớiviệcthảirađồđồngnát,đãlàmchoMỹrơivàocuộckhủnghoảngkinhtế.Chúngtabắtđầuđặtnghivấnchonhữngbíquyếttừngđượctándương,nghivấnnhữnglờikhoekhoangkhoáclácrằngMỹlàquốcgiasángtạonhấttrêntráiđấtnàyvớinhữngnhàthựctiễnthiêntàinhưEdisonvàFord–vànghivấncảphươngphápkinhdoanhmàchúngtađãtuyênbốlàvữngchắcvàthànhcôngnhất.ĐãcóthờigianchúngtanhậnthấyrằngNhậtBảnđãlàmmọithứtốthơnchúngta,từviệcthiếtkếmẫuxemớimộtcáchthuhútđếnviệctìmracáchthứcmớitrongbảohànhsảnphẩm.NhậtBảnđãsớmvượttrộichúngtatronglĩnhvựcsảnxuấtvàtiếpthịnhữnggìmàchúngtavẫncholàsảnphẩmcơbảncủaMỹ,khôngchỉlàxehơimàcòncóTV,thậmchícảthépnữa.Chúngtaphátminhrađầuvideo,vàcótỉlệngườisửdụngvideocaonhấttrênthếgiới,nhưnghầunhưtấtcảđầuvideocủachúngtađềudoNhậtBảnvàHànQuốcsảnxuấtvàtiếpthị.

SựsuythoáikinhtếtrầmtrọngởNhậtBản,vàviệcchấpnhậnnhữngphươngphápkinhdoanhtiêntiếnnhấtcủaNhậtBảntrênquymôrộngcủacáccôngtyMỹđãchophéptaquênđicảmgiácrằngtađãtừngchịulépvếtrướcưuthếcủanềnkinhtếNhật.ĐiềuđócónghĩalàngànhcôngnghiệpsảnxuấtôtôcủaHoaKỳvẫntiếptụctranhđấu.

VàtrongkhinhữngđedọavềkinhtếtừphíaNhậtBảngiảmbớt,chúngtalạiphảiđốimặtvớithựctếmớiđánglongạikhôngkémlàquyềnkiểmsoátnềnkinhtếhộinhậptrêntoàncầubịhạnchế.

Chẳnghạnnhưnăm2002,hơn90%giađìnhởMỹcóđầumáyvideo.Thếnhưngngànhcôngnghiệpsảnxuấtbăngvideokhổnglồlạiđangtrênđàsụpđổbởisựbànhtrướngnhanhchóngcủađĩakỹthuậtsố,haycòngọilàDVD.Chỉtrongvòngnămnăm,DVDđãxâmnhậpvàobamươitriệugiađìnhvàchiếmmấthơnnửathịtrườngtrịgiá12triệuUSDcủacácđĩaphimcopy,phầnlớnlàvìTrungQuốcbắtđầubánloạiđầuDVDgiárẻ,chungquylạilàkếtthúcsựđộcquyềncủaNhậtBản.

Trongthếkỷ21,khôngthểđoántrướcđượcquốcgianàotiếptheosẽtạobướcchuyểnlớntrongnềnkinhtế.Đứcquốclàmộtứngviênnặngký,TrungQuốcđãtrởnênquantrọnghơnbaogiờhết,vàkhôngaibiếtchắcchắnrằngsự lớnmạnhvàvữngchắccủaKhối liênminhChâuÂusẽtácđộngnhưthếnàolênnềnkinhtếthếgiới,đặcbiệtkhisựpháttriểnkinhtếMỹtiếptụcchậmlạinhưnhiềunhàkinhtếdựđoán.CònkhuvựcTrungĐôngthìsao?Saugần20nămtưởngrằngTrungĐôngđãcóthểlậplạihòabình,thếgiớilạibànghoàngtrướcsựnổidậyđầybạolựccủanhữngnhómHồigiáocựcđoanvớikỹthuậthiệnđạichỉvớimụcđíchlàmcho

phươngTâyhỗnloạnvàđedọasựổnđịnhcủanềnkinhtếtoàncầu.

200 năm trước, khi những người tham gia soạn thảo Hiến pháp Hoa Kỳ nhóm họp ởPhiladenphia,dânsốMỹchỉcóbatriệungườinhưngđãcóđếnsáulãnhđạogiahàngđầuthếgiớiđứngtronghàngngũtácgiảcủavănkiệnxuấtsắcđó.Washington,Jefferson,Hamilton,Madison,AdamsvàFranklinđãkhaisinhnướcMỹ.Ngàynaycóđến288triệungườiMỹnhưngchúngtalạitựhỏirằng,cứmỗibốnnăm,vàocuộctổngtuyểncửTổngthống,tạisaochúngtalạikhôngthểtìmrađượcítnhấthaiứngviênxuấtchúngchoVănphòngtốicaocủaquốcgia?

Điềugìđãxảyra?

NếunướcMỹthếkỷ18nổibậtvớinhữngbậckỳtài,thìnướcMỹthếkỷ19nổidanhvớinhữngnhàphiêulưumạohiểm,doanhnhân,nhàphátminh,nhàkhoahọc,nhàvăn.Nhữngnhânvậtthôngtháiđãlàmnêncuộccáchmạngcôngnghiệp,nhữngnhàthámhiểmđãmởrachântrờimớiphíaTây,nhữngnhàvănđãkhaisinhđấtnướcMỹ,conngườiMỹ.ThomasEdison,EliWhitney,AlexanderGrahamBell,LewisvàClark,Hawthorne,Melville,Dickinson,WhitmanvàTwain.NhữngconngườinàyvớitầmnhìnvĩđạicộngvớisựtáobạođãtạodựngnênnướcMỹ.

NướcMỹthếkỷ20 tiếp tụcđượcxâydựngtrênnềntảngnhững lờicamkếtcủa thếkỷ19,nhưngcóđiềugìđóđangdiễnrahếtsứcsailạc.SauChiếntranhThếgiớithứ2,nướcMỹphầnlớn nổi tiếng với những kẻ quản lý quan liêu cửa quyền, xảo trá bất lương, trongmột vàitrườnghợp,họcònphábỏnhữngthểchếvàtrậttựcủađấtnước,trongcảchuyệncônglẫnchuyệntư.

Cũngcómộtsốsựkiệnnổibật,trongđócóphongtràonhânquyềnvànhữngthànhtựuđángkểkháctrongkhoahọckỹthuật.

NhưngdùchúngtacókếtthúcChiếntranhThếgiớithứ2nhưmộtquốcgiagiàucóvàhùngmạnhnhấttrêntráiđấtnày,thìđếngiữathậpniên70,nướcMỹvẫnmấtưuthếdolạcmấtphươnghướngcủamình.

Chúngtađãquênmấtlýdochúngtacómặttrêntráiđấtnày.

Cuộc nổi dậy vào thập niên 1960, tiếp sau đó là thập niên của phong trào “Cái tôi” (MeDecade),rồiđếnphongtràocủanhữngngườitrẻtuổiđầythamvọngthậpniên1980vàcuộcnổidậyliêntiếpcủaGor-donGekkosphốWallvớitriếtlýsốngthamlamlàtốtđẹp,tấtcảđềulàkếtquảcủanhữngsailầmvàsựlỗmãngcủacácviênchứcchínhphủ.

KhôngthểnhậnthấyđượcmộtbộóchaytráitimdẫndắtnướcMỹ,nhiềucôngdânđãtuyên

bốtựtáchmìnhrakhỏiquốcgiavàkhỏicộngđồng.

Tuy thậpniên1960 cho rađờinhiềuđóng gópquan trọngđối với đấtnước chúng tanhưphongtràonhânquyềnvàphongtràonữquyền,vẫncónhiềusựkiệntưởnglàbướcđộtphánhưnglạitrởthànhmộtsựsụpđổ.Chúngtanóivềtựdovàdânchủ,nhưngchúngtalạithựchiệnsựphóngtúngbừabãivàvôchínhphủ.Ngườitathườngchẳnghứngthúgìvớinhữngýtưởngmớicũngnhưvớinhữngcôngthứcvàkhẩuhiệu.ChuyêngiaAbrahamMaslowvàCarlRogersđãnóirằngchúngtacóthểtạorahiệnthựccủachínhchúngta,vàchúngtađãlàm,nhưnglàmỗingườicứkhăngkhăngđòicónótheocáchriêngcủamình.

TrongtínhcáchcủangườiMỹluônluôntồntạinhữngxungđộtgiữaquyềnlợicánhânvàđạođứcxãhội.TrongkhichúngtayêumếnvàngưỡngmộJohnWayne,ngườiđãsốngtheocáchriêngcủamìnhchỉvớimộtconngựavàmộtkhẩusúng,chúngtacũngthấyrằngchiếcxelửachẳngthểnàobăngquađượcđồngbằngnếuchúngtakhôngbámchặtvàonhau.Áplựcđóngàycàngdữdộihơnbaogiờhết.Bấtcứkhinàosựchuyểnđộngđilêncủaxãhộivàtưcáchcôngdântáchrờinhaurathìchúngtacàngcóítđiểmchungvàcàngítnhữngđiềutốtđẹp.

NhữngngườisánglậpHiếnphápcủachúngtađãđặtraHiếnpháptrêngiảđịnhrằngcótồntạimộtthứgọilàđạođứccộngđồng.

JamesMadisonđãviết:“Đạođứccộngđồng…lợiíchthựcsựcủamộtxãhội…chínhlàmụctiêutốithượngcầnphảitheođuổi”.

Nhưng trongnhữngnămđầucủa thậpkỷ20,khiCalvinCoolidgephátbiểu: “CôngviệccủanướcMỹlàkinhdoanh”thìhầunhưchẳngcóaiphảnđối.Ýtưởngvềđạođứcxãhộiđãbịthaythếbởinhữngquyềnlợiđặcbiệtmàngàynaylànhữngmốiquantâmriêngcủacánhân.

NướcMỹđãtrởthànhthứmàRobertBellahvàđồngtácgiảvớiôngđãmôtảtrongcuốnsáchdohọviếtcónhanđề“Thóiquencủatráitim”,đólà“mộtnềnvănhóatùytiện,mangtínhliệupháp…thúcđẩynỗlựcbaobọccuộcsốngriêngcủachúngtatrongthếgiớinhỏcủachínhnó”.

Ngàynay,nhữngngườicóđủkhảnăngđangngàycàngkhépkíntronglâuđàiđiệntửcủahọ,làmviệctạinhàvàliênlạcvớithếgiớiquamáytínhvàđiệnthoạidiđộng.Họgiữliênlạcvớiconngườithôngquanhữngtrợ lýkỹthuậtsốcánhân,đặthàngDVDthayvìđếnrạpchiếubóng,đặthàngthứcănđểnấunướng,giàythểthaochobảnthânvàgiữkhoảngcáchvớithếgiớibằnghệthốnganninhhiệnđại.Họkhôngmuốnbiếtnhữnggìđangdiễnrađốivớinhữngngườithiếucácthiếtbịnhưhọ–vàcáigiáphảitrảchoxãhộichúngtalànhữnggìđangdiễnra.Cácnhànhậnđịnhxuhướngthờiđạigọihiệntượngnàylà“sốngtrongtổkén”,nhưngnó

giốngcănbệnhvịkỷgiaiđoạncuốihơn.

Tuysựsụpđổthịtrườngtrongnhữngnămđầucủathếkỷ21đãphủisạchhơnbảytỉđôlatàisảncánhân,làmchonhữngngườigiàuphầnnàobớtgiàuhơntrướcđây,nhưngkhoảngcáchgiữagiàuvànghèoởHoaKỳvẫncònquálớn.MụctintứccủatờNhậtbáophốWallvàThờibáoNewYorkđãđăngrấtnhiềubàibáovềviệcngườiMỹđangsửdụngnhiềuthờigianởnhàhơn,đimuasắmtrongcáccửahànggiảmgiá,đặcbiệtlà“Tar-jay”,tênmàngườitathườnggọiđùahãngthờitrangTarget.Tuynhiên,hìnhảnhnhữngngườiởtrongcáctòanhàhàngtriệuđôlạisốngthắtlưngbuộcbụngtrôngcứnhưchuyệnngớngẩnvềHoànghậuMarieAntoinettegiảvờchăncừuvậy.TầnglớptrunglưuởMỹ,nhữngngườiđãtintưởngvàotươnglainhờkếhoạchhưutrí401(k)vàcáckếhoạchtươngtựkhác,đãthấtvọngvìtìnhtrạngsuythoáikéodài.Vàsốlượngnhữngngườikhôngcóhaychỉcórấtíttiềnđangtănglên,họlolắnghàngngàyvìchiphíytếlênnhanhnhưtênlửa,bấtkểđấylàcácđiềutrịđặcbiệthaychỉlànhữngviênthuốcnhứcđầu.Luônbịámảnhbởicáchìnhảnhtrênphươngtiệntruyềnthôngvềsựgiàucó,côngnhânMỹlàmviệcvấtvảhơnlúcnàohếtvớinhữngcôngviệchọthùghétmàkhôngcầumongcónhà,mặcdùmứctrảgópđãhạxuốngthấpnhấttừtrướcđếnnay.

Trongmộtkhoảngthờigian,cácmốilongạicủachúngtavềnềnkinhtếmờnhạtđibởinỗiđau11/9,vàhầuhếtmọingườiMỹđềunhìnlạicuộcsốngcủamìnhvàxemxétnhữngưuthếcủahọ.Sốngườitrongtòathápđôigọiđiệnthoạichiataynhữngngườithânyêutrongnỗituyệtvọngđã tácđộngmạnhmẽvàonhậnthứccủaconngười.Hayhìnhảnhnhữngngườibìnhthườngvôtộikhôngthểchọnlựacuộcđờicủamình,quyếtđịnhđứngyêntrongtòanhàhaynhảyxuốnghàngtrămtầnglầuchỉđểđếnvớicáichếtcũnggâyxúcđộnglớnnhưvậy.

Lầnđầutiêntronghàngmấythậpkỷ,ngườiMỹmớicóvẻxemmìnhnhưlàmộtquốcgiathậtsự,mộtdântộcthốngnhấtvớinhữngcamkếtvềnguyêntắcdânchủ.Thậtbấthạnh,ýthứcthậtsựvềsựthốngnhấtnảysinhsaucuộctấncônglạichẳnglàmgiảmđượcviệcngườiMỹcảmthấyxalạđốivớinhiềuthiếtchếcủabộmáy.Đãcónhữnghồnghiđốivớisựhiếuchiếncủachínhphủđanggiatăngtronggiọngđiệuvàsựhăngháiquyếttâmloạitrừ,vớibấtcứgiánào,“mộttrụctộiác”đãhỗtrợchoSaddamHusseincủaIraq.NhiềungườiMỹngàycàngxarờinhữngnhàlãnhđạo,nhữngngườihìnhnhưđangsửdụngkhủngbốnhưmộtcáicớđểxóabỏsựgiữgìnHiếnpháp.NhưAbigailAdamsđãnói,sứcchịuđựngkiêncườngthườngsảnsinhranhữngnhàlãnhđạovĩđại,nhưngnỗiđauthìkhôngbảođảmđiềunày.

Vàsausựkiện11/9,nhiềungườiMỹđãtừbỏsựtrôngmongởcácnhà22lãnhđạocũngnhưsựtrôngmongvềmộtkhoảngthờigiannhưcáchđâykhônglâu,khủngbốhiếmhoinhưnạn

đóiởHoaKỳ.Vâng,cảquốcgiađãchiasẻcùngmộtbikịch,nhưngviệcchịuđựngđókhôngđemlạimộtcáchnhìnchungvềtươnglainướcMỹvàvềviệclàmthếnàođểvươntớinó.Vàhìnhnhưchúngtađangthiếumộtnhàlãnhđạocóđủtưcáchvàkhảnăngcóthểđemlạichochúngtacáinhìnđó.

TrongkhichúngtaphảiđấutranhvớimốiđedọamớivềnạnkhủngbốtrênđấtMỹ,trongxãhội vẫn còn cómột số vấnđềnhất định khó giải quyết. Chẳng có gì tệ hại hơn các doanhnghiệpxấuxađãlàmtànrụithànhphốcủachúngtahơnnửathếkỷnay.Việcbuônbáncô-ca-in,hê-rô-invànhững loạidượcphẩmgâychếtngườivẫntiếptục làmột trongsố ítnhữngngànhcôngnghiệppháttriểntrongcácđôthịsuyđồi.ViệcnghiệnmatúykéodàimãimãisựtồntạicủacácgiaicấpthấptrongxãhộiMỹvàlàmchocácnhàngụcđầyngười.NgườiMỹdùngtiềnmuadượcphẩmbấthợpphápnhiềuhơnlàdùngđểmuadầu,vànướcMỹcómộtnétđặcthùchưarõrànglắmlàcósốngườinghiệncaonhấttrongcácnướcphươngTây.

Đó chính là bối cảnh tình hình hiện nay. Những gì mà các bậc kỳ tài đã dựng nên ởPhiladenphiatrongthếkỷ18vànhữngngườikếvịcủahọbồiđắpthêmtrongthếkỷ19đãbịcáclãnhđạogiabấttàivàthụđộngtrongchínhphủvàtrênthươngtrườngbiếnthànhmộtcỗmáykhổnglồcóhàngngànbánhxeđangquaytíttrongđốngbùnmàchẳngđiđượctớiđâu.

Trongnhữngthậpkỷđầucủathếkỷ20,khidoanhnghiệpvàchínhphủcùngmởrộng,họđãdẫmchânlênnhau.Cácviênchứcápđặtluậtlệvàquytắclênnhữngdoanhnghiệplớn.Nhữngnhàquản lýdoanhnghiệp thì trảđũabằngcáchđặtnhững tayvậnđộnghành langởkhắpWashington,vàrồimộtthếcờbíđãpháttriển.DĩnhiênkhôngcógìpháttriểnđượctrongthếcờbíđónhưngnhữngnhàquảnlývàviênchứcNhànướclạigiốngmộtcáimáyhơnlàmộtngườilàmvuờn–nghĩalàhọthíchloayhoayvớibộmáychínhquyềnhơnlàlàmchomọithứpháttriển.

TươngtựnhưsựbùngnổôtôMỹdướithờiEisenhower,nướcMỹdườngnhưquátolớnvàvụngvềđểcóthểlàmtốtcáccôngviệc,lạiphảnứngchậmvàkémkhônngoantrướccácsựviệc.Điềunàyđãđượcminhchứngbằngsựkiệnđaulòngngày11/9,khingườiMỹchoángvángvàthấtvọngnhậnrarằnghệthốnganninhcủahọdùrộnglớnvẫncựckỳkémhiệuquả.DườngnhưFBIvẫnluônchămchỉthuthậptintứcnhưngchẳngmàngcậpnhậthệthốngmáytínhđểchiasẻ,phântíchthôngtinvàphảnứngmộtcáchkịpthời,hiệuquả.CIAđãthấtbạitrongviệc tựcải tổchínhmìnhsausựsụpđổcủaLiênbangXôViếtcũngnhư lườngtrướcnhữngmốiđedọađòihỏicáckỹnăngngoạingữmớivàcảkhảnăngmớiđểgiảiquyết.Cácbanbệanninhcócảmột lịchsửxungđộtvụnvặtchứkhônghềcósựhợp tác.Vàngaycảkhi

nhữngthôngtinquantrọngđangđượctruyềnđi,nócũngcóthểbịkẹtlạichỉvìmộtngườigiámsátlơđãnghoặcđangbậnrộnvớilịchcôngtáccủamình.Nhữngkhiếmkhuyếttronghệthốngđóđượckếthợpvớisựtintưởngđầyhốngháchrằngnhữnggìkhôngtưởngsẽkhôngthểxảyratạiđây,nênthảmhọalàđiềukhôngthểtránhkhỏi.

TriếtgiaAlfredNorthWhiteheadđãtừngviết:“Trongthếgiớihiệnđạinày,tìnhtrạngđơnđộccủagiaicấphọcthứcthờicũđãđượcthaythếbởigiớitríthứcđangbịtáchrờikhỏinhữngsuytưcụthểvềthựctại”.

NhữngsuytưcụthểvềthựctạihiệnchothấycóquánhiềungườiMỹtintưởngrằngyếutốquyếtđịnhkhôngphải làtấtcảnhưnglàthứduynhất,vànướcMỹđangbịbópnghẹtvìsựthiếutầmnhìnđó.

Làmộtnhàphátminh,mộtnhàsảnxuấtvàviếtkịchbảntruyềnhình,NormanLearđãgặtháiđược nhiều thành công đáng kinh ngạc về tài chính cũng như về sức sáng tạo. Khi tôi tròchuyệnvớiông,chúngtôiđãthảoluậnkhôngchỉvềcuộcsốngvàcôngviệcmàcònvềnhững24mốilongạicủaông,vềcáimàônggọilà“cănbệnhxãhộicủathờiđạichúngta”,đólàlốitưduyngắnhạn.“Cuộctrưngcầuýkiếnnóigì,khôngphảilàđiềugìvĩđạichoquốcgiavàtốtđẹpnhấtchotươnglai,màlàđiềugìtôicầnnóivớilốitưduyngắnhạnđểtôicóthểđitừđâyđếnđó”.

Vànỗiámảnhquốcgiacùngvớilốitưduyngắnhạnđãtrựctiếpthâmnhậpvàodoanhnghiệp.Leartiếptục:“JosephCampellđãcólầnnóirằngtrongthờikỳtrungcổ,khibạntiếnvàothànhphố,bạnsẽthấyngaycácnhàthờ,cònngàynaythìsẽthấyngaycáctòanhàthươngmại.

Kinhdoanh,kinhdoanh,kinhdoanh,vàtheoxuhướngtăngdầnhiệnnaylàkinhdoanhngàycànghướngđếnsựngắnhạn…Bạnbiếtđó,ngàynayngườitakhôngthíchđầutưvàonhữngaidámđảphá‘thánhtượng’,nhữngngườibiếtcảicáchthậtsự,bởivìđiềuđóthậtmạohiểm–đólàđầutưlâudài”.

TôinghĩLearhoàntoànđúng.DoanhnghiệpMỹđãtrởthànhngườiđịnhhìnhvàpháttriểncácnguyêntắccơbảncủanướcMỹđươngđại–thậmchícònhơncảtruyềnhình–vàtheomộtlờichâmbiếmbênlề,nóđãtựchechắnchomìnhbằngcáchthihànhnhiệttìnhnhữnggìmàcácnguyêntắcnàyđãdạy.Nắmlấytráitimvàkhốiócquốcgiabằngnhữngbàingữcalàmmêhoặclòngngười,nướcMỹđãtựkhóamìnhvàonhữngcáilỗithời.TrướckhicósựbùngphátcủanềnkinhtếmớivànhữngthảmbạiđầythấtvọngcủacácgiámđốcđiềuhànhngườiMỹ,cácnhàlãnhđạocôngtyđãđượcyêumếnnhưchưatừngcótronglịchsử.Nhưngthậmchí

ngaycảkhichúngtaxumxoenhữngsiêusaotrongcôngtyấy,chúngtacũngđãkhôngđánhgiáđúngtầmquantrọngcủavấnđề:Sựlãnhđạođãđượctiếnhànhnhưthếnàongaycảtrongnhữngcôngtythànhcôngnhất?

Baonhiêutrongsốnhữngngườilãnhđạomàchúngtatinlàhọcónănglựclãnhđạothựcsự,khả năng của họ cũng chỉ viển vông như những cuốn sách chỉ dẫn cho họ? Richard Ferry,nguyênchủtịchvàđồngsánglậpcôngtytuyểndụngKorn/FerryInternational,đãđềcậpđếnvấnđềtưduyngắnhạnhơnmộtthậpkỷquavàđãnhậnxétrấtphùhợpvớitìnhhìnhhiệnnay:

“DoanhnghiệpMỹcóthểnóimộtcáchđầyhiểubiếtvềnhữnggìmàhọphải làmđểthànhcôngtrongthếkỷ21,nhưngngaykhicầnphảiđưaraquyếtđịnhtứcthờithìnhữngvấnđềđólạinằmtrongbáocáodoanhthuquýtới.Đóchínhlàđiềuđangdẫndắtphầnlớnhệthốnghiệnnay.

Vớitìnhtrạngđó,mọithứđềutrởthànhthứyếusovớiviệclàmsaođẩychodoanhthuquýtớitănglên.Chúngtađangởtrongmộtguồngmáynhưthế.Hệthốngtưởngthưởngởquốcgianàyđanghướngvàotínhngắnhạn”.

Việccứbámvíuvàotínhngắnhạnđãchochúngtanhữngtấmảnhrờirạcvềmộtthếgiớiđangthayđổiliêntục,nhưnglạingănkhôngchotathấyrằngthếgiớiấyđangcocụmlại,nóngdầnlên,trởnênthùhằnvàđầythamvọngkhôngchỉvềmặtchínhtrịmàcònvềmặtxãhộivàkinhtếnữa.ÔngbàcủachúngtatừngtháchthứcAnh,NhậtBảnvàHànQuốcnhưthếnàothìgầnnhưtoànchâuÂu,vùngScandinavivàchâuÚccũngđangtháchthứcquyềnlựccủacáccôngtyMỹnhưvậy–ngaycảcácnướcẢRậpcũngđangbắtđầulấylạidầu.Nhữngquốcgiamớiphấtđóđangđánhlạitatrongtròchơicủachínhchúngta:sảnxuấtvàtiếpthị.NổibậtlêntrênhếtlàNhậtBản,đấtnướcđãthấyđượcrằngthịtrườnglàmộtchiếntrườngthựcsựvàthươngmạikhôngchỉlàvũkhítốithượngmàcònlànguồnlựccủanềnanninhquốcgia.

NhậnthứccủaLiênbangXôviếtrằngthươngmạiđèbẹptưtưởnghệđãdẫnđếnsựtanrãkhôngthểtránhkhỏicủanóvàphávỡtínhtưlợiđầyhấpdẫnmàCộnghòaSécvànhữngquốcgiathuộcliênbangXôviếttrướcđâyđãtìmkiếmkhimuốngianhậpKhốiliênminhchâuÂu.

Cólẽđólànhữngquốcgiagiàgiặnhơnchúngtahàngthếkỷvàvìvậysâusắcvàthôngtháihơnchúngta.CácbạnchúngtaởchâuÁvàchâuÂuhiểurằngcơchếchínhtrịđếnrồilạiđi,cáchệtưtưởng26thịnhrồilạisuy,nhưngbảnchấtconngườiluônluônlànhưvậy,cácnhucầucủachúngtathuộcvềlĩnhvựckinhtếchứkhôngphảilàchínhtrị.

NướcMỹngàynayđiênđảonhưtrongđịangụcvìcóquánhiềuvụchiếmlĩnhcôngtynhưngvẫncònmêmuộitronggiảiphápngắnhạnvàcácđồngđôladễkiếm.Nóvẫncònchưanhậnrađượcrằngyếutốquyếtđịnhlàchẳngcómộtnhântốquyếtđịnhnào–chẳngcómộtranhgiớinào,còngiớihạnvàlogiclạicàngíthơn.Cuộcsốngtrênhànhtinhhỗnloạnvàphứctạpnàykhôngcòntheotrậttựthờigianhaykhônggiannữa,khôngcòntheologicmộtđiềunàysẽdẫnđếnkếtquảlàmộtđiềukianữa,màđólàtựphát,mâuthuẫn,bấtngờvàmậpmờ.Mọithứkhôngxảyratheonhưkếhoạch,vàchúngcũngkhôngtheomộtmôhìnhtinhgọnnào.Chúngtachỉkhăngkhăngbắtlấychođượccâutrảlờigọngàng,đơngiảntrongkhichínhchúngtaphảiđặtcâuhỏichomọithứ.

WallaceStevens,mộtnhàthơnổitiếng,đãtừnglàphógiámđốcmộtcôngtybảohiểm,đãnóirấthaytrongbàithơcủamình“Sixsignif-icantlandscapes”:

Nhữngngườiduylý,độinónvuông,suynghĩtrongnhữngcănphòngvuôngvức.Nhìnxuốngsànnhà,nhìnlêntrần.Họtựgiammìnhtrongcácgócvuông.Nếuhọthửvớihìnhthoi,hìnhchóp,đườnggợnsónghayhìnhe-lip,haynhưhìnhe-lipmộtnửavầngtrăngchẳnghạn,thìnhữngnhàduylýđóđãđộimũrộngvành.ĐãđếnlúcnướcMỹphảiđổinónvuônglấynónrộngvànhhaymũbê-rê,vàxemxétkỹbốicảnhmớinày.

VànhưNormanLearđãnói:“Mộtngườicóthểlàquantrọng…mộtcôngdâncóthểquantrọngtrongđấtnướcnày”.

Ngàynaycơhộichocácnhàlãnhđạolàkhônggiớihạn,vàthửtháchcũngvậy.Nhữngngườithôngminhtàigiỏinhấtcủachúngtacũnggiỏigiang,nhiềusángkiếnvàđầynănglựcnhưcácnhàlãnhđạocủabấtkỳthếhệnàotronglịchsử,nhưngconđườngdẫnđếnđỉnhcaothìgaygohơnvànhiềucạmbẫyhơnbaogiờhết,vàngaychínhbảnthânđỉnhcaoấycũngdốchơnvànguyhiểmhơncảđỉnhEverestnữa.

Ítnhấtquachiếcgươngsoi,chúngtacũngthấyđượcrằngmìnhđãđiđượcnửađườngtớisựhỗn loạnhoàn toàn.Vàmặcdùhoàn cảnhngàynay rất hay thayđổi, điềuđó lại chẳng cókhuynhhướngsẽthayđổitheomộtđườnglốicơbảnnào,khimànhữngđấuthủchínhtrongcuộcchơicònbịnóchiphối,khimàhọcònphảibơiquanónhưconcámùbơitrongnước.Nóicáchkhác,tìnhhìnhhiệnnaytựnómangtínhvĩnhcửuvìnóđãtạoracảmộtthếhệnhữngnhàquảnlýtheonhưhìnhảnhcủachínhnó.

Gầnđâychúngtapháthiệnrarằngquánhiềugiámđốcđiềuhànhđangtrởthànhnhữngôngsếpchứkhôngphảinhàlãnhđạo,vàchínhcácvịsếpnàyđãkhiếnnướcMỹrơivàotìnhthế

nhưhiệnnay.

Thậtnựccười,cũngnhưcácvụbêbốicủacáccôngtyngàynay,cácsếpnàyphầnnhiềulàsảnphẩmcủachínhhoàncảnh.Họlàminhchứngthậthoànhảocủahoàncảnh−dẫndắtvàbịdẫndắtnhưngchẳngđitớiđâu.

Thếthìbướcđầutiênđểtrởthànhmộtnhàlãnhđạonhậnbiếtđượchoàncảnhthựcsựlàgì?Mộtkẻphábỏ,chứkhôngphảilàmộtngườikiếntạo;mộtcáibẫychứkhôngphảilàmộttấmvándậmđà;điểmcuốicùngchứkhôngphảivạchxuấtphát.Vàhãytuyênbốgiànhquyềnđộclập.

Đầuhànghoàncảnh

Saukhiđãmôtảtìnhhìnhnhưtrên,tôirấtmuốnbỏquamộtbướcvàđithẳngtớicâuchuyệnvềnhữngngườichiếnthắng.Thànhcônglúcnàocũngvuihơnthấtbại–chodùlàchúngtachỉviếtvềchúnghaythựcsựsốngvớichúng.Hơnnữa,mọingườiđềubiếtconngườikhôngthểcóđượccáihọmuốnởbênngoàicuộcsốngnày.Tuynhiên,họctậptừthấtbạilàmộttrongnhữngchủđềquantrọngnhấtcủaquyểnsáchnày,chủđềmàchúngtasẽcòntrởđitrởlại,vìthếtôichorằngchúngtacầnxemxétmộttrườnghợpcụthể,mộtngườikhôngthểthoátkhỏivũnglầy,vàlýgiảimộtsốlýdotạisaonhưvậy.TôigọianhtalàEd.

Edđượcsinhratrongmộtgiađìnhthuộctầnglớplaođộngở

Brooklyn,NewYork.Thôngminh,thamvọng,khaokhátthànhcông,anhđilàmchomộtnhàmáyngaysaukhihọcxongtrunghọcvàđăngkýhọcmộtlớpbanđêm.Cốgắngngàyđêm,anhlấyđượctấmbằngngànhkếtoán.Anhrờixưởngmáyvàgianhậpđộingũquảnlýcủachínhnhàmáyđó.Chỉmấynămsau,anhvươncaolêntrênnấcthang,quamặtmộtvàiMBA.Anhđãchứngtỏmìnhkhôngchỉcósựchămchỉvàhãnhtiếnmàcònlàmộtnhântàitrongcôngviệc.Hiệuquả,cónănglựcvàcứngrắn,cuốicùnganhtrởthànhPhóchủtịch.

Edlàngườicủacôngviệc.Mọingườiđềunóinhưthế.Anhkhôngchỉbiếtcôngviệcdiễnranhưthếnàomàcònbiếtlàmchochúngtốthơn,vàkhicầnthiết,anhkhôngngầnngạitựmìnhbắttayvàoviệc.

Anhkhôngphải làngườimàbạn thích làmviệcdướiquyềnnhưng là tuýpngườiđượcsếpthích(điềunàythìanhvàhầuhếtnhữngnhàquảnlýkháctrongcôngtykhônglấygìlàmngạcnhiên).Anhtrungthành100%vớicôngty,nghiệncôngviệc, luônluônsẵnsàngnhậnthêmnhiệmvụ,vàmấtkiênnhẫnvớinhữngaikhôngtậnhiếnbằngmình.

NănglựccủaEd,cùngvớiđộngcơvàsựcứngrắnlàmchoanhtrởthànhnhàquảnlýlýtưởngvàogiữanhữngnămsốngchết1980và1990.Nhìnvàquansátanhlàmviệc,khôngaicóthểtinrằnganhđãlớnlênnghèokhótrênđườngphốBrooklyn,hayanhđãtừnglàhọctròcủalớphọcbanđêm.

Thựcsự,anhđãtựquênhết.Anhđidứng,ănmặcvànóichuyệnnhưcácsếpcủamình.Anhcómộtcôvợhấpdẫn,tậntụy,cũngđiđứng,ănmặcvànóichuyệnnhưcácbàvợcủacácsếp.Anhcóhaicontraituấntú,lễphépvàmộtcănnhàđẹpởWestchester,mộtnềntảngvữngchắcvàmộttươnglaixánlạn–nếuanhcònmuốntiếptụctiếntới.Chủtịchcủacôngtyđãởvàotuổi50,độtuổicủaEd,vàrõrànglàhàilòngvớivịtrícủamình.

VàolúcmàEdbắtđầuquábậnbịu,mộtcôngtygiađìnhcùngngànhđangtìmkiếmmộtsựthaythế.VịGiámđốcđiềuhành,cháunộicủangườisánglậpnêncôngtyđó,đangnghĩđếnchuyệnnghỉhưuvàkhông tìmđượcaiđểông tacó thểchuyểngiaocơngơi.Ông tamongmuốnđưamộtngườinàođóvàovịtríPhóchủtịch,tìmhiểungườiđó,vànếumọichuyệnổnthỏa, sẽ chuyển giao công ty cho cá nhân đó trong vòng vài ba năm. Mặc dù nằm ởMinneapolis,nhưngcôngtysănđầungườiđãtìmthấyEdởNewYork.EdđãnhậnthấyviệcdichuyểnđếnMinneapolislàconđườngtắtđểđếnđỉnhcaoquyềnlực.

Anhgiảiquyếtviệcthayđổicôngviệchiệuquảnhưtấtcảnhữngviệckhác.Anhchuyểngiađìnhđếnmộtcănnhàtohơnvàtốthơnở

Edina,chuyểnbảnthânmìnhđếnmộtvănphòng lớnhơnnằmngaygócnhìnxuốnghồ,vàdườngnhưanhđãsửagiọngtheovùngTrungTâykhôngsaimộttẹo.

Nhưnganhtrởnêncứngrắnhơntrướcđây,mắngnhiếcthậmtệnhữngnhânviêndướiquyềnkhônglàmmìnhhàilòng.NhữngngườiMinneapolisvuitínhtrongvănphòngchếnhạoanh,saulưnghọgọianhlà“QuảbomBrooklyn”,nhưngkhianhbảonhảy,họnhảy.

SaukhiEdởMinneapoliskhoảngmộtnăm,Baxter,Giámđốcđiềuhànhcủacôngty,mờianhđiăntrưavàđềnghịanhgiữvịtríCOO.

Edhàilòngnhưngkhôngngạcnhiên.Khôngcóailàmviệctíchcựchơnanh,khôngaihiểuvềcôngtynhiềuhơnanhvàkhôngaixứngđánghơnanh.Giớihạncủa“quảbom”bâygiờchỉcònlàbầutrời.BaxtervàEdlàmộtcặptuyệtvời.Baxtervuitính,tốtbụngvàkhuyếnkhíchmọingười,làngườiđịnhhướngcôngty,trongkhiEd,mộtngườicứngrắnchưatừngthấy,sẽtrôngcoicáccôngviệccụthểvànhữngviệcnhỏkhác.

BaxterquyếtđịnhrằngEdthựcsựlàđồngnghiệpsẽthaythếôngkhiôngvềhưu,vàôngthôngbáoquyếtđịnhđóchogiađình–cũnglàHộiđồngQuảntrị.Lầnđâutiêntrongđời,Edrơivàotìnhhuốngmàanhkhôngthểlàmgìđược.MộtsốthànhviêntronghộiđồnggiađìnhnóivớiBaxterrằngEdquácứngrắn,quáthôlỗđốivớinhữngđồngnghiệpquảnlýkhác.HọsẽkhôngphêduyệtsựbổnhiệmnàynếuEdkhôngcảithiệnkỹnăngconngườicủaanh.

BaxterchoEdbiếttinxấu.NếuEdbốirối–vàanhbốirốithật–thìGiámđốcđiềuhànhcũngbốirối.Baxterđãsẵnsàngnghỉhưu,vàhơnnữađãchọnEdlàngườikếnhiệmvàbắtđầutậpchoanhcôngviệcnày.Bâygiờthìkếhoạchđóbịhỏng.VàolúcđóBaxtergọichomộtngườibạn,ngườiđóđãkhuyênôngthuêtôilàmtưvấn.Saukhikểtìnhtrạngtiếnthoáilưỡngnancủamình,ônghỏixemtôicóthểlàmviệcvớiEdđểgiúpanhtacảithiệnkỹnăngconngườihaykhông.ÔngnóirằngEdsẵnsànglàmbấtcứviệcgìđểgiữđượcvịtríGiámđốcđiềuhànhnày.

Saurấtnhiềutraođổivàsuynghĩ,tôiđồngý.Mặcdùcónhữngdựtínhkhácnhưngđâylàmộtviệcthúvị,vàtôicũngcómộtsốcôngviệckhácphảiđếnMinneapolis,dođókhôngđếnnỗilàphảithayđổicuộcsốngmộtcáchghêgớm.Tuynhiên,tôivẫntựhỏikhôngbiếtcóaicóthểtácđộngđểthayđổicátínhmộtconngườiđãởtuổi55haykhông.

TrongchuyếnđếnMinneapolissauđó,tôigặpEd.Tôibỏravàingàyđểquansátanhta,quansáttấtcảnhữnggìanhtalàmvàcáchanhtathựchiện.Trongchuyếnđisauđónữa,tôiphỏngvấntấtcảnhữngngườicùnglàmviệcvớiEdvàyêucầuanhtalàmmộtloạtbàikiểmtracátính.

Dĩnhiên,mọingườiphảilàmnhữngviệckhôngvìlợiíchcủamình.Nônnóngmuốnnghỉhưu,Baxtermuốnngườikếnhiệmnhậnnhiệmvụcàngnhanhcàngtốt,trongkhicácthànhviênHộiđồngquảntrịmuốntìmmộtconđườngthoátkhỏitìnhhuốngkhókhănnày,vàtôisẽphảigiúphọtìmraconđườngđó,chodùtôisẽthànhcônghaythấtbạivớiviệcthayđổiEd.VàEd,mộtngườihếtsứccộngtác,muốnnhậnđượccôngviệcđó.

Saumộtthờigian,mọichuyệntrởnênrõràngrằngnhữnggìngườitanóivềEdlàchínhxác.Anhtarấtgiỏivàđầythamvọng,nhưngcũnglàmộttaybạochúa.Anhtathườngxuyênthúcgiụcvàlăngmạnhữngngườilàmchung.Họthườngcorúmlạimỗikhicómặtanhta.

Anhtakhôngcókhảnăngcámơnmộtaiđókhihọhoànthànhcôngviệc–anhtacũngkhôngthểchoaimộtlờikhen.Vàtấtnhiên,anhtalàmộtkẻphânbiệtđốixử.

Edxửlývấnđềcủamìnhcùngmộtcáchnhưanhtaxửlýmọiviệckhác–vớitốcđộtốiđavà

tấtcảkếsách.Đốivớicôngviệccủatôivớianhta,anhtatrởnêndễgầnhơn.Anhtaxoaysởđểgọtdũanhữngcảntrở.Anhtatrởnênítgaigóchơn, lịchsựhơn,vìanhtađangtinhchỉnhchínhmìnhnhưanhtađãtinhchỉnhcôngtyvậy.Vàđólàtintốt.

Tinxấulà,bấtchấpnhữngnỗlựccủaEd,nhữngngườilàmviệcchungvẫntiếptụccảnhgiácđốivớianhta.HọchỉđơngiảnkhôngtinvàomộtEd“mới”.VàHộiđồngquảntrịvẫnbịchiarẽ.NhữngthànhviênthíchEd“cũ”vàtriếtlýcóýnghĩa,hướngđíchcủaanhtagiờđâythấtvọngvớihànhvimới,cáchcưxửmềmmỏngcủaEd;trongkhinhữngngườichốnglạisựthăngtiếncủaanhtatrướcđâybắtđầutìm32thấynhữnglỗimới.Họtranhluậnrằng,bấtchấptấtcảđộngcơvànănglựccủaanhta,anhtathiếucảtầmnhìnlẫntínhcách.

Tintưởngrằngtínhcáchcũngquantrọngnhưđộngcơvànănglựcbêntrongmộtnhàlãnhđạo,tôiphảiđồngývớihọ.VàtínhcáchlàcáimàtôikhôngthểgiúpEdtìmra–anhtaphảitựlàmđiềuđó.Nhưtôiđãnóitrướcđây,sẽlàkhôngđủnếunhàlãnhđạochỉlàmđúngviệc;anhtacònphảilàmnhữngviệcđúng.Hơnnữa,nhàlãnhđạomàkhôngcótầmnhìnvềnơimàanhtamuốnmìnhvàtổchứccủamìnhđiđếnthìkhôngphảilànhàlãnhđạo.TôikhôngnghingờgìvềviệcEdcóthểquảnlýcôngty.Tôinghingờvềnơimàanhtasẽđưacôngtyđến.

SaukhinóivớiEdrằng,dùtôiấntượngvớisựtiếnbộcủaanhtanhưngtôikhôngthểđềnghịanhtavàochứcvụGiámđốcđiềuhành,tôitổngkếthồsơbáocáochoBaxtervàHộiđồngquảntrị.TôipháthiệnraBaxterđãthựcsựthấynhẹnhõm.TrongkhiôngtacầnmộtngườinhưEdđểquảnlýcôngty,ôngtavẫnbiếtlàHộiđồngquảntrịđãđúng:côngtyđãởtrongmộtgiađìnhbathếhệvàđangổnđịnh,vàhọkhôngthểchuyểngiaonómộtcáchđơngiảnchoEd.BaxtertiếptụctạivịvàEdcũngởvị trícủaanhtachođếnkhi tìmrangườikếnhiệmchoBaxter.Sauđó,BaxtervềhưuvàEdnghỉviệc.

NếuđấylàtrongphimthìdĩnhiênEdcóthểbiếnthànhJimmyStewardvàophútchótvànhậnđượccôngviệcđó.Nhưngđờithựckhônggiốngtrongphim,vàanhhùnghaykẻđộcáccũngkhôngdễnhậnra.

Thựcra,tôikhôngchorằngEdlàanhhùnghaykẻđộcác.Anhtalàmộtnạnnhân,mộtngườichorằngmìnhlàngườithànhđạtnhưngthậtralạiépmìnhtheonhữngmôhìnhsailầmtrongmộtvănhóacôngtysailầm.

Anhtađếnvớithếgiớikinhdoanhnhưmộtđứatrẻđườngphốcứngrắn,mộtđứatrẻởphíabênkiaranhgiớicủanhữngkẻđượccoi làngườitốt.Anhtanhiềuthamvọngvàchămchỉ.Nhưngthậtkhôngmay,anhtacũngchỉlàmộtsảnphẩmkháccủamôitrườnghiệnhữu.Tính

cáchhaytầmnhìnmàanhtacóthểcóđãhaomòndọcđườngmấtrồi.

Edcóthểđãhọccáchlãnhđạo.Chắcchắnkhianhtabắtđầulàmviệctrongnhàmáy,anhtađãcósựsaymêvớinhữnghứahẹncủacuộcsống.Nhưngsauđóanhtađãbướcqualớpkínhchebênngoàiđểđặt chânvàomột thế giớingười ăn thịt ngườimà trongđó, conngườiđượctưởngthưởngkhôngphảivìthểhiệnbảnthânmìnhmàvìchứngtỏbảnthânmình.Đểchứngtỏmìnhlàmộtkẻtôitớlýtưởngcủahệthống,Edđãchưabaogiờthểhiệnhếtbảnthânmình–anhtađểchobảnthânbịcuốntheocácvịsếpcủamình.Vớiđộngcơcủamình,anhtathúcđẩyngườikhác,vàtrởthànhôngsếpcủanhữngngàyxưacũ.Anhtakhôngthểthayđổitheomộtvănhóatổchứcmới,nơimàtầmnhìnvàtíchcáchlàquantrọng.

Khisắpxếplạimọiviệc,tôinhậnrarằngthậtrađãcó5điềulàmchoHộiđồngquảntrịquantâm:nănglựckỹthuật(cáimàEdcó),kỹnăngconngười,kỹnăngnhậnthức(tứclàkhảnăngtưởngtượngvàsángtạo),ócphánđoánvàsựtinhtế,vàtínhcách.Đókhôngchỉlàkỹnăngconngườinhưhọđãnóivớitôingaytừđầu.Vìthế,ngaycảkhianhtalàmviệchăngsayđểcảithiệnmặtđó,anhtavẫnkhôngthuyếtphụcđượcmọingười.Họnghingờkhảnăngđánhgiávàtínhcáchcủaanhta.Vàhọthấyrằnghọkhôngthểtinanhta.

Bởivìđâylàthờiđạicủathấtbạiđilên,EdbâygiờđanglàchủtịchvàGiámđốcđiềuhànhcủamộthãngsảnxuấttêntuổiởAtlanta.

Anhtađược lòngtincủaHộiđồngtuyểnchọnkhôngphảichỉnhờnhữngthànhcôngtrongcôngviệc,chitiếtcủabảnthânmàcònvớitấtcảnhữngthànhcôngcủaBaxternữa–baogồmviệcsángtạoracácsảnphẩmmớivàduytrìdanhtiếngcủadịchvụvàchấtlượngđãđượccatụngtrongngànhcôngnghiệpđó.Thậtkhôngmay,Edđãthắtchặt34tấtcảnhữnggìchitiết,cụthểtrongcôngviệcởAtlantanhưngvẫnkhôngtạorađượcsảnphẩmmớivàdoanhsố,anhtacóthểnhậnthấytìnhhìnhlàkhóthathứ−trừkhianhtahọcđượctừthấtbạicủamìnhvàchọncáchbắtđầumộtquátrìnhchônggaiđểtrởthànhchínhmình.

Tôiđãkhôngcóthêmthôngtingìvìanhtakhônggọichotôimộtlầnnàonữa.

ChúngtađềubiếtcónhiềuvịEdnhưvậy–thậtra,họgiốngvớinhữnggìđãlàquyluậthơnlàcácngoạilệ.Nhưngnhưbạnsẽthấy,conngườihoàntoàncókhảnăngvàđãtừngvượtquađượcnhữngquyluật,chiếnthắnghoàncảnhvàthànhcôngtrongnhữngtìnhhuốngmàcácvịEdđóchỉcóthểtưởngtượngrađượcmàthôi.

Làmchủhoàncảnh

NhàlãnhđạomàtôichọnđểlàmrõlýdotạisaoEdđãkhôngghiđượcđiểmlàNormanLear.

ÔngxuấthiệnđộtngộttrênTVtrongcáithờiđượcgọilàhoàngkimnhưmộtnhàbiênkịchhàichocácchương trìnhnhưTheColgateComedyHour, TheGeorgeGobel ShowvàTheMarthaRaye Show, trong đó ông cũng là đạo diễn. Vào năm 1995, Lear và Bud Yorkin thành lậpTandemProduction,sảnxuấtvàhoàntấtcácchươngtrìnhtruyềnhìnhđặcbiệtchocácngôisaonhưFredAstaire,JackBenny,DannyKaye,CarolChanningvàHenryFonda.Tandemcũngsảnxuấtmộtsốphimhaynhư:ComeBlowYourHorn,TheNightTheyRaidedMinsky’s,StartTheRevolutionWithoutMe,vàColdTurkey.KịchbảngốccủaLearDivorce:AmericanStyleđượcđềcửgiảicủaViệnhànlâmvàonăm1967.VớibấtcứcáchhiểunàothìLearcũnglàmộtngườithànhcông,nhưngnăm1971,LearvàTandemthựchiệnmộtbướctiếnvĩđạibằngviệckhaitrươngloạtchươngtrìnhtruyềnhìnhAllintheFamily.Loạtchươngtrìnhđó,vớisựgópmặtcủaArchieBunkerbấthủ,vàcác loạtchương trình tiếpsau–SanfordandSon,Maude,TheJeffersons,Onedayat a time vàMaryHartman,MaryHartman–đã tạonênmột cuộc cáchmạngtruyềnhìnhvàchongườiMỹmộtcáinhìnvuivẻnhưngchínhxácvềchínhmình.

NhàvănxuấtsắcPaddyChayefskynóirằng:“NormanLearđãlấyrakhỏiTVnhữngôngbốbàmẹngờngệch,nhữngtênmacô,gáiđiếm,trộmcắp,thámtửtư,nhữngkẻnghiệnxìkematúy,caobồivànhữngtaytrộmngựa,lànhữngngườiđãgâyranhiềuhỗnloạntrêntruyềnhình,vàthayvàođólàngườidânMỹ…ôngtađemkhángiảđếnvàđưahọlênTV.”

Hơnaihết,Learlàmchotruyềnhìnhlớnmạnh.Khôngchỉcócácchươngtrìnhthôngthườngmàcòncócácchủđềkháckhôngngạivachạm,tậptrungvàonhữngđềtàicấmkỵnhưpháthaivàđịnhkiến.

Nhưnglúcbanđầu,khôngaithích“AllintheFamily”.NóbịABCtừchối,cònCBStrìnhchiếuvớivẻdèdặt,vàrấtkhóxemđượctrongthờigianngắn.Maymắnthay,CBStrungthànhvớinó.VàLearkhôngchỉthấuhiểuhoàncảnhmàôngtacòncáchmạngnó.

Liêntụctrong11mùaliêntiếp,từ1971đến1982,cóítnhấtmộtchươngtrìnhcủaLearnằmtrongTop10cácchươngtrìnhtronggiờcaođiểm.Vàonăm1974−1975,5chươngtrìnhtrongsốTop10làcủaLear.Vàotháng11năm1986,5trongTop9cácchươngtrìnhhàikịchngoàihệthốngpháthànhlàcủaông.Gần60%cácchươngtrìnhdẫnđầuđượcbántheoloạt,caohơnhailầnsovớitrungbìnhtrongngành.

Hơnmộtphầnbacácloạtchươngtrìnhcủaôngtrởthànhcácchươngtrìnhhàngđầutrongngành,caohơnbalầnsovớimứctrungbình.

Luônđượctôđiểmbởisựcáchtânvàrủiro,sựnghiệpcủaLearchứngminhtínhhiệuquảcủacảhai,đốivớiLearđókhôngchỉlàhiệntượngsángtạomàcònlàthànhcôngphithườngvềtàichínhnữa.VậymàđếnkhiHộiVănbútHoaKỳ(WriterGuildofAmerica)đìnhcôngvàotháng3năm1988,ông−ngườiđãlàmnêncuộccáchmạngtruyền36hình,nhàtriệuphú,nhàtiênphongtrongtruyềnthôngvàlàmộtnhàlãnhđạo,đãđihàngđầucùngvớicácnhàvănđồngnghiệpvàrấtthíchthúvớiviệcđó.

Learđãthểhiệnmìnhmộtcáchsángchóitrongvaitròmộtnhàvăn,nhàsảnxuất,nhàkinhdoanhvàmộtnhàhoạtđộngxãhội(ônglàđồngsánglậpcủaPeople fortheAmericanWay,mộttổchứchoạtđộngvìdânquyềnvàtựdo).Ýkiếncủaôngluônđượccácứngcửviêntổngthốngvàcácchínhtrịgiasănđón.VàôngcònđónggópchocộngđồngxãhộiMỹtheonhữngcáchkhác.Năm2000,ôngvàdoanhnhânInternetDavidHaydenđãtrảmứckỷlục7,4triệuđôlachobảngốccủaTuyênngônđộclậpvàtuyênbốsẽđưarachocôngchúng.Learcũngtặng5triệuđô lađể thành lậpmột trung tâmđangànhtạiĐạihọcNamCaliforniađểnghiêncứunhữnghệquảcủa“sựgặpgỡcủagiảitrí,thươngmạivàxãhội”.TrungtâmNormanLearmớisẽxâydựngchínhsáchxãhộicũngnhưtiếnhànhcácnghiêncứuhànlâm.

CâuchuyệncủaLearchính làmộthìnhảnhcủaGiấcmơMỹ,mộtkịchbảnxuấtphát từ tácphẩmcủaHoratioAlger,chỉkháclàôngkhôngcướicongáicủasếpmình.Bắtđầuvớiconsốkhông,ôngđãtrởnênrất,rấtgiàu,rất,rấtnổitiếngvàrất,rấtcóthếlực.Trênthựctế,cuộcđờiôngđượcrấtnhiềuchươngtrìnhtruyềnhìnhvàcácbộphimdựavàođểsángtạo.Khôngcònnghingờgìnữa,nhữngthànhquảcủaôngchứngminhsựhiệuquảcủaviệcthểhiệnbảnthânmộtcáchtrọnvẹn.

CóbốnbướctrongquátrìnhlàmchủhoàncảnhcủaLear:(1)thểhiệnchínhmình;(2)lắngnghetâmtưcủamình;(3)họchỏiđúngngườivà(4)cóđịnhhướng.Cácbướcnàyđượcminhhọatrongcâuchuyệnmàôngkểchotôivềviệclúccònhọctrunghọc,ôngđãchịuảnhhưởngbởibàiluận

“Nươngtựachínhmình”củaRalphWaldoEmersonmạnhmẽđếnthếnào:“Emersonnóirằnghãylắngnghetâmtưcủamìnhvàđitheonó,chốnglạitấtcảnhữngtiếngnóichốngđốikhác.Tôikhôngbiếttừkhinàotôibắtđầuhiểurằngcómộtcáigìđóthiêngliêngtrongtâmtưcủamình…Đicùngvớinó–điềumàtôixinthúnhậnrằngtôiđãkhônglàmvàomọilúc–làđiềutinhtúynhất,thựcnhấtmàchúngtacó.Vàkhichúngtabỏcácsuyniệmvàýkiếncủachínhmình,cuốicùngchúngsẽquaylạiquamiệngcủangườikhác.Chúngquaylạivớimộtvẻoaiphonglạlẫm…Vìthế,bàihọclàbạnhãytinchúng.Khitôilàmviệchiệuquảnhấtchínhlàlúc

tôilắngnghetâmtưcủamình.”

Lắngnghetâmtưcủamình–tinvàotâmtưcủamình–làmộttrongnhữngbàihọcquantrọngnhấtđểtrởthànhnhàlãnhđạo.Tôinghĩlàchúngquantrọngđếnmứctôisẽdànhhẳnmộtchươngdàiđểbànvềnótrongquyểnsáchnày.

Learcũngnóivềnhữngnhânvậtkháccóảnhhưởngtrongcuộcsốngcủaông.“Ôngnộitôilàngườiđãdạytôirấtsớmvềnhữnggìmàchúngtacầnquantâm.Tôisốngvớiôngtừnăm9đến12tuổi.Ônglàngườiviếtthưcókinhnghiệmlâunăm.Vàtôilàngườibịbuộcphảiđọcnhữngláthưđóđầutiên.‘NgàiTổngthốngvôcùngquímến,ngàicónghethấyngườitanóicáinàycáikia, thếnàythếnọhaykhông’.HaykhiôngkhôngđồngývớiTổngthống,ôngviết:‘NgàiTổngthốngvôcùngquímến, lẽrangàikhôngbaogiờnênlàmđiềunày,điềunọ’.Tôichạybốnbậcmộtxuốngcầuthangvềphíacáithùngthưbằngđồngthauđểlấythưmỗingày.Cónhữnglúcmàtráitim9tuổirưỡi,10tuổirồi11tuổitưởngchừngnhưngừngđậpkhithấychiếcphongbìtrắngcóchữNhàTrắngtrênđó.Tôikhôngthểtinđược.NhàTrắngviếtthưchoôngtôi.

Chatôilàngườiluôncónhữngmảnhgiấynhỏtrongtúivàtrênvànhmũ,vàđólàcáchmàôngấysống.Ôngấyluônởtrongtìnhtrạngcónhiềuhơnnhữnggìmìnhcóthểsửdụngđược,bởivìôngấykhôngcótínhngănnắp.Vìthế,ngượclại,ôngấyđãdạytôinhucầuphảiđượcchuẩnbịvàluôngiữthăngbằngvớihaichântrênmặtđất.Ônglàngườiluônnghĩrằngmìnhsẽcómộttriệuđôlatronghaituần,vàdĩnhiênlà38khôngbaogiờcóđược.Nhưngôngkhôngbaogiờngừngtintưởng.

Ôngdựavàocuộcsống,nhưM.Hulot,congngườilạivớiđầunghiêngvàchânbướcsải”.

Giốngnhưchamình,thằngbéconkhôngbaogiờngừngtintưởngvàcũngdựavàocuộcsống.Ôngnóivới tôi: “Trước tiênvàquan trọnghơnhết,hãy tìmhiểuxembạn làai,vàhãy trởthànhnhưthế.

Hãylàchínhbạnvàđừngđánhmấtđiềuđó...Rấtkhóđểlàchínhmình,bởivìđấydườngnhưkhôngphảilàđiềungườikhácmuốn”.Tuynhiên,dĩnhiênrồi,nhưLearđãthểhiện,đólàcáchduynhấtđểbaylênmộtcáchthựcsự.

NormanLearcómộtđịnhhướng,mộtniềmtintrongtâmkhảmđãgiúpônglàmnênchuyện.Địnhhướngđóđãchophépôngnắmbắthoàncảnhcủangànhtruyềnhình,mộtngànhmàtrongđó,cácnhàsảnxuấtthườngsốngsótbằngcáchbắtchướcngườikhác,bằngcáchđilênvớimộtbảnsaocủanhữnggìđãthànhcôngởmùatrước,bằngcáchphátsóngcholượngkhán

giảthấpnhấtcácchươngtrìnhítbịphảnđốinhất.Learkhôngchỉlênđếnđỉnhcaomàcònởtrênđótronghaithậpniêntrongmộtngànhmà5nămđãcóthểcoilàmộtsựnghiệp,ôngđãlàmđiềuđóbằngcáchsảnxuấtcácchươngtrìnhcủachínhmình,trìnhchiếuchúngdướiánhđènrạngrỡbêncạnhnhữngđốithủxanhxao.Ôngđếnđểchỉvẽchonhữngngườikhác,khimộtchươngtrìnhmớicònchưathểthànhcôngngaylậptức.NhờvàothànhcôngcủaLear,nhữngchươngtrìnhcógiátrịkháccóđượccơhộithứhai:cóthểnóikhôngngoarằngtruyềnhìnhngàynaykhôngthểchiếucácchươngtrìnhănkhách,gâychấnđộngnhư“SexandtheCity”,”TheSopranos”và“SixFeetUnder”,nếukhôngcóNormanLearvới“AllintheFamily”.

Dĩnhiên,Learlàmộtngoạilệ.Ônglàngườisángtạorahoàncảnhcủamìnhvànhữngđiềukiệnxungquanhtheocáchmàrất ítngườitrongchúngtacóthểbắtchướcđược.NhưngvẫncónhữngNor-

TrênbướcđườngtrởthànhnhàlãnhđạomanLearởmọilĩnhvựcđờisống,nhữngngườicóthểnắmbắthoàncảnhởbấtcứnơinàohọđến.Vàcácnhàlãnhđạophảiluônluônchiếnđấuvớihoàncảnh.MathildeKim,nhàkhoahọcvàlànhàlãnhđạotrongcuộcchiếnchốngbệnhAIDS,nóirằng:“Tôiítchịuđựngnhữngràngbuộccủađịnhchế.Cácđịnhchếphảiphụcvụconngườinhưngđángtiếclàmọichuyệnlạingượchoàntoàn.Conngườiđưalòngtrungthànhcủamìnhchođịnhchế,vàhọtrởthànhtùnhâncủathóiquen,nhữnglềthóivàquytắcmàcuốicùngsẽlàmchohọkhôngcòngiátrịnữa.”

Nếuhầuhếtchúngta,nhưEd,làtạovậtcủahoàncảnh,làtùnhâncủathóiquen,lềthóivàcácquytắclàmchochúngtamấtgiátrị,thìtừnhữngNormanLear,nhữngngườikhôngnhữngtháchthứcvàchếngựhoàncảnhmàcònthayđổichúngmộtcáchcơbản,đãchochúngtanhiềuđiềuđểhọc.Bướcđầutiênhướngđếnthayđổilàđừngđểbịkẻkhácđiềukhiểnmàhãytựđiềukhiểnchínhmình.Vànhưthế,côngcuộcbắtđầu.

Chương2:NẮMVỮNGNHỮNGĐIỀUCƠBẢNKhinghiêncứuconđườnghình thànhvàphát triểncủa lý thuyếtvề lãnhđạo, chúng tagặpnhữngditíchcủa“lýthuyếttínhcách”,“lýthuyếtngườivĩđại”,lãnhđạothựcdụng,vàcuốicùnglà“lãnhđạophilãnhđạo”,màkhônghềthấycósựđềcậpđếnkiểulãnhđạoquanliêu,lãnhđạobằnguytín,lãnhđạotậptrungnhóm,lãnhđạochútrọngthựctế,lãnhđạotheomụcđích,vânvânvàvânvân.Việcbàncãivàkếthợpcácphongcách trêndườngnhưcũng lẩn thẩnnhưnhữnggì xảy ratrongcôngviệcnuôidạy trẻ.Chúng ta có thể tríchdẫnởđâyphátbiểu củaGertrudeStein:“Nhàlãnhđạolàngườimàngườiđisauanhtalàmộtnhàlãnhđạo”.

TríchKhoahọclãnhđạotheotừngquý

Cácnhàlãnhđạoxuấthiệnởmọihìnhthức,dángvẻvàtưthế−thấp,cao,gọngàng,cẩuthả,trẻ,già,namgiớivànữgiới.Tuynhiên,tấtcảhọdườngnhưđềucóchungmộtsố,nếukhôngmuốnnóilàtấtcả,nhữngyếutốsau:

−Yếutốcơbảnđầutiêncủalãnhđạochínhlàtầmnhìnđịnhhướng.Nhàlãnhđạophảicóýtưởngrõràngvềnhữngđiềumàôngấyhoặcbàấymuốnlàm–chodùđólàtrongcôngviệchayđờisốngcánhân–vàhọphảicósứcmạnhđểđứngvữngtronglúckhókhăn,hoặcthậmchílàkhigặpthấtbại.Bạncầnbiếtrõmụctiêubạnphảiđến,vàtạisaobạnphảiđếnđó,nếukhông,bạnsẽkhôngthểđạtđếnmụctiêuđóđược.Mụctiêu,haytầmnhìn,địnhhướngđóđãđượcNormanLearminhhọarõràng.

−Yếutốcơbảnthứhaicủalãnhđạochínhlàsựđammê–đólàniềmsaymêtiềmẩnđốivớinhữnghứahẹncủacuộcsống,cùngvớimộtđammêcụthểđốivớimộtthiênhướng,mộtnghềnghiệp,mộtphươngcáchhànhđộng.Nhàlãnhđạophảiyêuthíchnhữnggìôngấyhoặcbàấyđanglàmvàthíchthúvớiquátrìnhthựchiệnđiềuđó.NhàvănTolstoynóirằngniềmhyvọnglàgiấcmơcủanhữngngườiđangthứctỉnh.Thiếuvắnghyvọng,chúngtakhôngthểtồntạivàpháttriểnđược.Nhàlãnhđạonàobiếttruyềnđạtniềmđammêsẽtraochomọingườixungquanhniềmhyvọngvànguồncảmhứng.Yếutốnàycókhuynhhướngđikèmtheomộtsốảnhhưởngxoayquanhnó–đôikhichínhlàsựhănghái,nhiệttình,đặcbiệtsẽđượcđềcậpđếntrongChương8:“Thuhútmọingườivềphíabạn”.

−Yếutốcơbảntiếptheocủalãnhđạolàtínhchínhtrực.Tôinghĩrằngcóbađiềuquantrọngtạonêntínhchínhtrực,đólà:tựbiếtmình,ngaythẳngvàchínchắn.

“Hãytựbiếtmình”,đólàhàngchữkhắctrongĐềnthờDel-phi.Vàđâyvẫncònlànhiệmvụkhókhănnhấtmàchúngtaphảiđốimặt.Nếubạnchưathựcsựhiểuhếtvềbảnthân,cácưuđiểm42vànhượcđiểmcủamình,biếtrõnhữnggìbạnmuốnlàmvàlýdotạisaobạnmuốnlàmđiềuđó,bạnsẽkhôngthểđạtđượcbấtcứthànhcôngnào,dùlàtheonghĩahờihợtnhấtcủatừnày.Cácnhàlãnhđạokhôngbaogiờlừadốibảnthân,đặcbiệt làvềchínhmình,họbiếtrõnhững lỗi lầmcũngnhưnhữngđiểmtốtcủamìnhvà trực tiếpđốidiệnvớiđiềuđó.Bạn lànguyênliệuthôcủachínhbạn.Khibiếtđượcnhữnggìđãtạonênbảnthânbạnvàbiếtmìnhcầncónhữngyếutốgìđểhoànthiệnbảnthân,bạncóthểphátminhrachínhmình.

Ngaythẳnglàchiếcchìakhóađiđếnkhảnăngtựbiếtmình.Ngaythẳngđặtnềntảngtrênkhảnăngthànhthậttrongýnghĩvàhànhđộng,mộttấmlòngluônkiênđịnhvớicácnguyêntắcđạođức,vàđấychínhlàtrạngtháihoànhảovàvữngvàngcơbản.NgườikiếntrúcsưthiếtkếhộpkínhkiểuBauhausvớiphầnnốikiểuVictorialàmộtngườithiếutínhchínhtrựcchuyênnghiệp,vànhữngngườitôđiểmchocácnguyêntắc–hayýtưởng−củaanhtahoặccôtacũngvậy.GiốngnhưLillianHellmanđãnói,nhàlãnhđạokhôngthểxénbớtlươngtâmcủamìnhđểthíchnghivớinhữngkiểucáchnhấtthời.

Tínhchínchắnrấtquantrọngđốivớimộtnhàlãnhđạo,vìcôngviệclãnhđạokhôngđơnthuầnlàchỉrađườnglốihoặcbanphátmệnhlệnh.Mọinhàlãnhđạođềucầnphảitrảinghiệmvàtrưởngthànhquanhữngviệcsau:họcđểtrởnêntậntụy,tinhtường,cókhảnăngcùnglàmviệcvàhọchỏitừmọingườixungquanh,khôngbaogiờbịlệthuộc,luônluônchânthật.Khiđãcóđượcnhữngphẩmchấttrênchomình,nhàlãnhđạocóthểkhuyếnkhíchngườikháchìnhthànhnhữngphẩmchấtnàynơibảnthânhọ.

Tínhchínhtrựclàcơsởcủasựtincậy,phẩmchấtnàygầnnhưkhôngphảilàmộtyếutốmàlàkếtquảcủasựlãnhđạo.Đólàphẩmchấtduynhấtkhôngthểgiànhlấyđượcmàphảiđượctìmra.Phẩmchấtnàyhình thành từnhữngngười cùng làmviệcvàngườidướiquyền,mànếuthiếuđiềuđó,nhàlãnhđạokhôngthểlàmviệcđược.TôisẽđềcậpđếnsựtincậymộtcáchchitiếthơntrongChương8.

Thêmhaiđứctínhcơbảnnữacủangườilãnhđạo,đólàtínhhamhọchỏivàtáobạo.Cácnhàlãnhđạophảiluônkinhngạctrướcbấtcứđiềugì,mongmuốnhọchỏivớitấtcảkhảnăng,sẵnsàngchấpnhậnrủiro,chấpnhậnthửtháchnhữngđiềumớimẻ.Họkhônglolắngvềthấtbạinhưngbiếttậndụngsailầm,vìbiếtrằngmìnhsẽhọchỏiđượcthêmtừchúng.Khảnănghọc

hỏitừnghịchcảnhchínhlàmộtchủđềkhácsẽđượcđềcậpđếnliêntụctrongcuốnsáchnày,thườnglàvớinhiềucáchnhìnkhácnhau.Thựcra,chúngtacầnphảiđềcậpđếnkhảnăngnàynhưmộttrongnhữngyếutốcơbảnởtrên.

Mặcdùcóđềcậpđếnnhữngyếutốcơbản,nhưngtôisẽkhôngbànvềnhữngnéttínhcáchcótínhthiênbẩmvàkhôngthểthayđổiđượccủabạn.Nhưvôsốcácvịhoàngđếbịtruấtphếvànhiềungười thừakếkhôngmaymắn,nhà lãnhđạothựcthụkhôngphải làbẩmsinh,mà làđượctạora,vàthườnglàdotựtạo.Cácnhàlãnhđạotựtạodựngnênchínhhọ.Nhânđây,phảinóirằnghọkhôngđượctạorachỉbằngmộtbuổihộinghịchuyênđềcuốituần,nhưlờikhẳngđịnhcủanhiềuphátngônviênvề lý thuyết lãnhđạo.Tôi cho rằngđiềuđógiốngynhư “lýthuyếtlòviba”vậy:thìnhlìnhđưavàomộtÔnghayBàTrungBìnhvàbấtngờnhảyvọtramộtNgàiLãnhĐạotrongvòngchỉ60giây.

Mỗinăm,hàngtỷđôlađãđượcchitiêuchoviệcđàotạocácnhàlãnhđạotươnglai.Rấtnhiềutậpđoànlớnmởcáckhóahọcpháttriểnkhảnănglãnhđạo.Mặcdùvậy,cáctậpđoànMỹvẫnđánhmấtkhả

năngdẫnđầutrênthịtrườngthếgiới.Quanđiểmcủatôichínhlàcácnhàlãnhđạothựcthụphảiđượctạoratừsựngẫunhiên,từhoàncảnh,từsựbềnbỉ,kiêntrì,hoặcbằngýchíhơnlàđượctạoratừtấtcảcáckhóađàotạokhảnănglãnhđạocộnglại.Cáckhóahọcchỉcóthểdạy44cáckỹnăng.Họkhôngthểdạycátínhhoặctầmnhìn–vàthựcra,thậmchíhọcũngkhôngthửlàmđiềuđó.Việcpháttriểnmộtcátínhvàtầmnhìnchínhlàcáchmàcácnhàlãnhđạokhẳngđịnhchínhhọ.

CuộcĐạikhủnghoảng(GreatDepression)làchiếclòluyệnkimquýgiá,trongđóFranklinD.Roosevelt (FDR) từmột nhà chính trị đã biến thànhmột nhà lãnh đạo.Harry Truman trởthànhtổngthốngHoaKỳkhiFDRmất,vàchínhsựbềnbỉ,kiêntrìđãgiúpôngtrởthànhnhàlãnhđạo.DwightEisenhower,viêntướng5saoduynhấtcủaHoaKỳ,đãbịnhữngngườiđứngđầuđảngCộngHòa,nhữngngườichỉthấyđượcnụcườichiếnthắngcủaông,đánhgiáthấp.Nhưnghóara,ônglạilàconngườicủachínhmìnhvàlàmộtnhàlãnhđạo.CácnhàchínhtrịnhưThịtrưởngthànhphốChicagoRichardDaleyđãđưaJohnKennedy(JFK)vàoNhàTrắng,nhưngôngđãtỏasángởđóbằngchínhbảnchấtcủamình.DùchúngtaưahaykhôngưahọthìFDR,Truman,Ike(biệtdanhcủaEisenhower−ND)vàJFKvẫnđềulànhữngnhàlãnhđạothựcthụ.

TrumankhôngbaogiờxemmìnhlàmộtnhàlãnhđạovàcólẽđãlàmchonhiềungườingạcnhiênkhitrởthànhtổngthốngHoaKỳ.Eisenhowerthìlàmộtchỉhuygiỏiđượcsựgiúpsứctừ

nhữngchiếncôngtỏasángcủanhữngngườilínhtàigiỏihơnông,nhữngngườiđãlàmchocácchiếnthắngquânsựvàchínhtrịcủaôngtrởthànhhiệnthực.Trongchiềudàilịchsử,nhữngnhânvậtđầysứcthuhútnhưRooseveltvàKennedyđãtừnglàkẻphảnbộiđốivớigiaicấpcủahọ,nhưnglạilànhữngvịanhhùngđốivớidântộcHoaKỳ.Mỗingườitrongnhữngnhânvậtnàyđãtạorahìnhmẫucủachínhbảnthânhọ:TrumanvàEisenhowerlànhữngchàngtraiquêmùatừtỉnhlẻleođếnđỉnhcao;RooseveltvàKennedy,đượccácbậcchamẹđầythamvọngvàquyềnlựcdẫndắt,đãtạodựnglạibảnthânvàthếgiớicủamình.

Dĩnhiên,việckiếntạochínhmìnhkhôngphảilàyếutốquyếtđịnhtấtcả.CóthểmôtảLyndonJohnson,RichardNixon,vàJimmyCarternhưlànhữngngườitựkiếntạobảnthân,nhưnghọđãthấtbạikhimuốnchiếmlấycảmtìnhhoặcthuhútsựchúýcủamọingười,vàcuốicùngđãthấtbạivớitưcáchlànhữngnhàlãnhđạoquốcgia.

Cảbađềurấtgiỏi,nhưngchínhthamvọngcủahọđãgạtbỏtàinăngcủahọ.JohnsontrưngbàykếhoạchxâydựngmộtXãhộiVĩĐại (GreatSociety),nhưng lạibằngcách tạoramộtcuộcchiếntranhtồitệ.

Nixonmuốnđiềukhiểnhơnlàmuốnlãnhđạo.ThậtkhóbiếtnhữngđiềuCartermongmuốn,cólẽchỉNhàTrắngmớicóthểbiếtđược.Trongmỗitrườnghợp,tưduycủahọlàđóngkín–ítnhấtlàđốivớichúngta,vàcólẽcũngđóngkínđốivớibảnthânhọ.Bấtcứtầmnhìnnàomàmỗinhânvậtnàycóđượcđềukhôngbiểulộrangoài(hoặcbiểulộkhôngtrọnvẹn,nhưtrườnghợpcủaJohnson).Mỗingườiđềunóimộtđằngvàlàmmộtnẻo,vàdườngnhưhọxemngườidânMỹlàđốithủcủamình.KhibịđặttrướcvấnđềvềcuộcchiếntranhViệtNam,Johnsonđãhỏivềlòngtrungthànhcủachúngta.Nixoncómộtdanhsáchcáckẻ

thù.CònCarterkếttộichúngtađãgiảvờốm.

TrongcươngvịTổngthốngHoaKỳ, Johnson,Nixon,vàCarterđềubị lôikéohơn là lôikéođượcngườikhác,vàmỗingườidườngnhưbịmắcbẫytrongcáibóngcủachínhmình.Họlànhữngngườibịámảnh,bịảnhhưởngnhiềubởihoàncảnhkhókhănbanđầuhơnlàtừnhữngthànhcôngsaunày.Dođó,họkhôngthểtạorachínhmình.Họbịtạora–vàbịpháhủy–dochínhlịchsửcủabảnthânhọ.

KhiHenryKissingerđượchỏivềnhữngđiềuhọctậpđượctừcácvịtổngthốngmàôngđãlàmviệc chung – danh sách bắt đầu với Kennedy, là ngườimà qua đó, ông gặp gỡ Truman –Kissingertrảlời:

“Cácvịtổngthốngkhônglàmnênđiềuvĩđạibằngcáchdừnglạiởnhữnghạnchếcủamìnhmà

bằngcáchtậptrungvàokhảnăngcủamình”.Họđểquákhứlạiđằngsauvàquayđihướngđếntươnglai.

TrongkhiRooseveltvàKennedytạodựngnênchínhmìnhmộtcáchthậtmớimẻ,vànhờđó,họtrởnênthậtđộclậpvàtựdo,thìJohn-46sonvàNixonlạibịvậtchấtlợidụng,bấtkểhọđãtiếnđượcbaoxatừcáivốnliếngvỏnvẹnbanđầu,bấtkểhọđãvươncaođượcbaonhiêu.

Roosevelt,Truman,Eisenhower,vàKennedyđãthểhiệnđượcchínhmìnhvàdođó,đãlàmnêntươnglai.CònJohnsonvàNixonbịquákhứcủachínhhọtácđộng.Họápđặtnhữngbàihọctầmthườngcủaquákhứbảnthânvàohiệntạivàchelấptươnglai.Nhàlãnhđạogiỏilàngườithuhútthếgiới,cònnhàlãnhđạotồicàibẫythếgiớixungquanh,hoặccốgắnglàmnhưvậy.

JimmyCarter,ngườikhôngbaogiờcốxoaysởđểđặtdấuấnriênglênnhiệmkỳtổngthốngcủamình,đãthayđổichínhmìnhđểtrởthànhmộtnhàkiếntạohòabìnhquốctế.Khicuộcbầucửlạicủaôngvàonăm1980chịuchungsốphậnvớicáccontinngườiMỹcònlạiởIran,CarterđãtiếptụcđịnhhướngconđườngpháttriểnngoàichứcvụnhờbảntínhCơđốcgiáonồngnhiệtcủamình.SốmệnhkhôngthểlaychuyểnđượccủaôngdườngnhưphùhợphơnvớicôngviệccủamộtvịđạisứthánhthiệncủahòabìnhhơnlàvớichứcvụTổngthốngHiệpChủngquốcHoaKỳ.Carterđãtrởthànhmộtbiểutượnggâynhiềuchúývềnhữnggìmàmộtcựunguyênthủquốcgia,haybấtcứngườinàođãtừnggiànhđượcquyềnlựcvàsauđólạiđánhmất,cóthểđạtđược.

CùngvớingườivợRosalynnbaogiờ cũngởbên cạnh,Carter xâydựngnhữngmái ấmchongườinghèovớitổchứcNhàTìnhThương(HabitatforHumanity).Vàbấtcứkhinàothấycầnthiết,ôngđềubayđếnnhữngnơixaxôihiểmtrởđểgiámsátcáccuộcbầucửvàbảovệquyềnconngười.Mộtsốngườixemnhữngnỗlựccủaônglàngâythơkhờkhạo.

Nhưngsốđônghơnlạinhậnthấychúngnhưbằngchứngcủasự lãnhđạobằng luân lýđíchthực,cáimànhờnó,ôngnhậnđượcgiảiNobelHòaBìnhvàonăm2002.

NhữngnămsaukhiCarterrờikhỏichứcvụvàonăm1981,chúngtađãcótrongNhàTrắngnhữngngườiđànôngtựkhẳngđịnhbảnthân(RonaldReaganvàBillClinton)vàcácnhàquýtộcHoaKỳ(George

HerbertWalkerBushvàcontraicủaông–GeorgeW.Bush).LàvịTổngthốngđầutiênxuấtthântừHollywood,cựudiễnviênđiệnảnhReaganđãchứngtỏrằng,ởmộtgócđộphithường,lãnhđạochínhlànghệthuậtdiễnxuất.Ôngđãcóđượctiếngtămvớitưcáchlàmột“vịtổng

thốngTeflon”phầnlớnnhờvàophongtháichiếnthắngngaycảkhiphảiđốimặtvớivụtaitiếng“đốinghịchIran”vàsựliềulĩnhtrênthịtrườngchứngkhoánvàongày19/10/1987,màsauđóđượcđặttênlànềnkinhtếReagan(Reaganomics).SựngaythậtcủaReaganlàcóthậthaykhôngthìchúngtasẽkhôngbaogiờbiếtđược.Nhưngôngchínhlàmẫungườithànhcôngtrongviệckiến tạobản thân, trongđó, ôngđãdiễnxuất rất chân thựcvàviệckhôngkhoekhoangtựphụvềđiềuđóđãkhiếnôngtrởthànhmộttrongnhữngvịtổngthốngđượcbiếtđếnnhiềunhấttronggiaiđoạnlịchsửgầnđây.

GeorgeBushchalàmộtnhàTríThứcMỹtiêntiếnhơnsovớiFDRhayJFK.KhácvớiReagan,ônglàmộttrongnhữngvịtổngthốngcuốicùngđượcđàotạoquathửtháchcủaChiếntranhThếgiớilầnthứ2,khiđó,ôngđãphụcvụquânngũvớitưcáchlàmộtphicôngrấttrẻ,dườngnhưchỉđểlàmkiểng.TrongsuốtchiếndịchquânsựcủamìnhchốnglạiSaddamHusseincủaIraqmangtênBãoTápSaMạc,Bushđãnhậnđượcsốtỷlệđồngthuậncaonhấttronglịchsửbỏphiếu.VàcũngtrongtầmngắmcủaBush,LiênBangXôViết–còngọilà“ĐếquốcMaQuỷ”nhưReaganđãgọi–đãtanrãvàonăm1991.NhưngthanhdanhcủaBushđãhoàntoànbịhủyhoạidoôngkhôngcókhảnăngcắtđứtmốiliênhệgiữabảnthânvớigốcrễquýtộccủamình.LuônđượcnhắcnhớbởiliênminhxuấtsắcvàchặtchẽđãđưaClintonvàoNhàTrắngnăm1992,côngchúngMỹkhôngbaogiờquênđượchìnhảnhBushtrốmắtngạcnhiêntạimáyquétởmộtsiêuthịđiệntử.CôngchúngđibầucóthểthathứchobạnkhibạnđếnChoate,nhưnghọsẽkhôngthathứchoviệcbạnkhôngbiếtngườikhácmuasắmrasao.

Làtrẻmồcôiđượcnuôidưỡngbởimộtngườichaghẻnghiệnrượu,TổngthốngClintonđãtựtạodựngbảnthânmộtcáchxuấtsắc.

ÔnglàngườiđãnhanhchóngtiếpnhậnnhiệmkỳTổngthốngvàonăm1992bằngcáchlàmchongườidânđibầutintưởngvàomộtnơiđượcgọilàHope,mộtcáitênlạlùnghơncảtrongtiểuthuyếtnằmởvùngquêArkansas,nơiôngsinhra.Clintoncósựthôngminh,nétthuhút,vàkhảnăngtìmkiếmsựđồngthuận–đólàtấtcảnhữngđiềumàôngcầnđểtrởthànhmộttrongnhữngvịtổngthốngvĩđạinhấttronglịchsử.Đấylàmọithứ,ngoạitrừmộtgiớihạnluânlývữngvàngmàcácnhàlãnhđạolớnphảicó.TrườnghợpcủaClintonlàmộtbikịchkinhđiển,trongđó,ngườihùngbịhạgụcvìthóixấuchếtngườicủabảnthân.BịcácđốithủcủaĐảngBảoThủkiêntrìbámsáttrongsuốthainhiệmkỳ,Clintonvẫncókhảnăngquảnlýđểlàmchủmộtthờikỳthịnhvượng,đượctiếpsứcbởiNềnKinhtếMới(NewEconomy)đầykhátvọngvàkhócólầnthứhaitronglịchsửhiệnđạicủaHoaKỳ.Cuốicùng,ôngbịkếttội,vàđượctuyênbốtrắngán,vềnhữnglờibuộctộiliênquanđếnviệckhaimantrongmốiquanhệlăngnhăngvớiMonicaLewinsky.

KhảnăngkhôiphụcthanhdanhcủaClintonsaugiaiđoạnthoáitràotrongsuốtnhữngnămlàmchínhtrịởArkansasđãmanglạichoôngbiệthiệu“Đứaconquaytrởvề”.ThờigiansẽchochúngtabiếtliệuClintoncóthểtáitạobảnthânngoàichứcvụcủamìnhnhưcáchmàCarterđãlàmhaykhông.HiểnnhiênClintoncóđủtàinăngvàđộnglựcđểlàmđiềuđó.Vấnđềcònlạicầnxemxétlàliệuôngsẽcóđượcsựnhấtquáncầnthiếthaykhông–mộtphẩmchấtvượtlêntrêntấtcảnhữngýniệmtruyềnthốngvềkhuônphépđạođức.

TổngthốngGeorgeW.Bushlàmộttrườnghợpkháchiệnđangđươngnhiệm.ÔngđãtiếpnhậnchứcvụTổngthốngtrongmộttìnhhuốngcònthiếurõràngđốivớicôngchúngvàgầnnhưngaylậptứcđốimặtvớisựkiện11/9chưatừngcótronglịchsử.Ôngđãchứngtỏkhảnăngthíchhợpvớiviệc trở thànhmộtnhà lãnhđạoquốcgia trongcơnkhủnghoảnghơncả sựmongđợicủanhữngngườiđãchỉtríchông.Nhưngsaumộtnăm,khiônggiànhđượcchiếnthắngtrongcuộcchiếntranhvớiIraqvốnđãbịmộtsốđángkểdânchúngphảnđối,nướcMỹđã trượt vàomột giai đoạn suy thoái tệ hại nhất kể từ thời Carter. Nói theo lối văn củaShakespeare,năm2002vẫnchưa thểbiếtrõđược liệuPrinceHalmangphongcáchTexas,thíchsựhàihướccủadânMỹcópháttriểnthànhvịvuaHenryVcủaHoaKỳhaykhông.

GiốngnhưClinton,mẫutự“W.”đạidiệnchomộtthếhệlãnhđạomới,màcuộcthửtháchcủahọkhôngphảilàChiếntranhThếgiớilầnthứ2,màlàtìnhcảnhmậpmờnhưtrongthậpniên60vàđầu70củathếkỷ20,cùngvớitìnhdục,matúy,nhạcRock‘n’Rollvàsựthiếuniềmtinvàohệthốngchínhquyền.Chưaaibiếtđượcnhữngaisẽtrởthànhcácnhàlãnhđạolớncủathếhệmới,hoặcphongcáchlãnhđạotiêubiểunàosẽhìnhthànhtiêubiểuchothờiđạinàyvớinhữnggiátrịđặctrưngcủanó.

Từ“việcsuyxétchắcchắnvềnhữngsựkiệnhoànchỉnh”,ngườiHyLạptinrằngsựxuấtsắcphảiđượcđặtnềntảngtrênsựcânbằnghoànhảogiữaáitìnhvàlýtrí,haygiữacảmxúcvàtưduy,màquađó,cácyếutốnàychophépchúngtathấuhiểuthếgiớiởmọicấpđộ.Sựhiểubiếtchânthựcphảixuấtpháttừsựcamkếtvàthểhiệnhoàntoànbảnthânchúngta.NhưJohnGardnerđãtừngnói,tàinănglàmộtchuyện,nhưngkhảnăngbiểuđạtniềmvuichiếnthắngcủatàinănglại làmộtchuyệnkhác.Chỉkhichúngtađãhoàntoànthểhiệnđượcbảnthân,chúngtamớicókhảnăngbiểuđạtniềmvuichiếnthắngđó.Việcthểhiện,camkếttrọnvẹnsẽmàidũavàlàmsắcbéntấtcảcácnăngkhiếucủaconngười,vàbảođảmconngườiđóluônlàbảngốc,chứkhôngphảimộtbảnsao.

Nhàlãnhđạo,chứkhôngphảinhàquảnlý

Tôicókhuynhhướngchorằngsựkhácnhaugiữanhàlãnhđạovànhàquảnlýcũnggiốngnhư

sựkhácnhaugiữanhữngngười làmchủhoàncảnhvànhữngngườinhượngbộhoàncảnh.Cũngcónhữngđiểmkhácbiệtkhácnữa,khánhiềuvàquantrọng:

−Nhàquảnlýtrôngnomcaiquản;nhàlãnhđạođổimớicáchtân.

−Nhàquảnlýlàmộtbảnsao;nhàlãnhđạolàbảngốc.

−Nhàquảnlýduytrì;nhàlãnhđạopháttriển.

−Nhàquảnlýtậptrungvàohệthốngvàcơcấu;nhàlãnhđạotậptrungvàoconngười.

−Nhàquảnlýdựavàoquyềnkiểmsoát;nhàlãnhđạokhơicảmhứngtintưởng.

−Nhàquảnlýcótầmnhìnngắnhạn;nhàlãnhđạonhìnxatrôngrộng.

−Nhàquảnlýđặtcâuhỏilàmthếnàovàkhinào;nhàlãnhđạohỏicáigìvàtạisao.

−Nhàquảnlýluônchúýđếnđiểmcốtyếucủavấnđề;tầmnhìncủanhàlãnhđạonằmởchântrời.

−Nhàquảnlýbắtchước;nhàlãnhđạophátminh.

−Nhàquảnlýchấpnhậnhiệntrạngcủahoàncảnh;nhàlãnhđạotháchthứcđiềuđó.

−Nhàquảnlýlàmộtngườichỉhuytốtnóichung;nhàlãnhđạolàconngườicủachínhbảnthânôngấyhoặcbàấy.

−Nhàquảnlýlàmviệctheocáchđúngđắn;nhàlãnhđạobiếtlàmnhữngviệcđúng.

TheoquanđiểmcủaWallaceStevens,nhàquảnlýlàngườiđộimũphớtvàhọchỏithôngquađàotạo.Nhàlãnhđạothìđộimũrộngvànhvàchọngiáodục.Hãyxemsựkhácbiệtgiữađàotạovàgiáodụcnhưthếnào:

GiáodụcĐàotạoKhuynhhướngquynạpKhuynhhướngdiễndịchMangtínhthămdòNhấtđịnh,khôngthayđổiNăngđộngTĩnhHiểuNhớÝtưởngSựkiệnPhạmvirộngPhạmvihẹpSâusắcBềmặtKinhnghiệmHọcthuộcChủđộng,tíchcựcBịđộng,tiêucựcĐặtcâuhỏiTrảlờiGiảiquyếtvấnđềGiảiquyếtnộidungbàihọcMangtínhchiếnlượcMangtínhchiếnthuậtLựachọngiữanhiềumụcđíchMụctiêucụthể

Thămdò,khảosátDựbáo,dựđoánKhámpháMangtínhgiáođiềuChủđộngPhảnxạSángkiếnLàmtheolờichỉdẫnĐộngnãotoànbộĐộngnãotráiCuộcđờiNghềnghiệpMangtínhdài

hạnMangtínhngắnhạnThayđổiỔnđịnhNộidungKhuônkhổLinhhoạtCứngnhắcRủiroNguyêntắcXuhướngtổnghợpXuhướngluậnđềMởĐóngKhảnăngsángtạoSuytưthôngthường

Ktlun:

NhàlãnhđạoNhàquảnlýNếudanhsáchbêntráidườngnhưquálạlùngđốivớibạnthìđólàvìnókhôngphảilàcáchthứcmàchúngtathườngđượcdạydỗ.Hệthốnggiáodụccủachúngtathựcsựphùhợpvớiđàotạohơnlàgiáodục.Vàđólàđiềubấthạnh.Đàotạothíchhợpđốivớinhữngconchó,vìchúngtacầnchúngbiếtnghelời.Ởngười,tấtcảnhữnggìhệthốngnàylàmđượcchínhlàhạconngườixuốngmộtvịtríthấphơn.

Danhsáchbêntráilàtấtcảnhữngphẩmchấtmàcáctrườngdạykinhdoanhkhôngkhuyếnkhíchđầyđủ,họchủyếuchọnnhữnggìphùhợpchokhoảngthờigianngắnhạn,tốiđahóalợinhuận,hướngđếnbìnhdiệncủakinhtếvimô.Bìnhdiệnnàykhôngdínhdánggìđếnviệctìmkiếmvàpháthiệnvấnđề.Vàchúngtacầnnhữngconngườibiếtthếnàolàkhámphávấnđề,bởivìnhữnggìchúngtađốimặtngàyhômnaykhôngphảiluônluônđượcxácđịnhrõràng,vàchúngcũngkhôngmangtínhtuyệtđối.Ngàynay,cáckiếntrúcsưhiệnđạiđangrờixavùngthiêngliêngtuyệtđốicủanhữnggócvuôngđểtiếnđếnnhữnghìnhthoi,đếncáckhônggiancongvàcácđườngpa-ra-bôn.Đểpháttriểnnhữngnănglựccầnthiết,cácnhàlãnhđạophảibắtđầunghĩđếnnhữnghìnhthoi.

Nhàlãnhđạokhôngcógìngoàisựlàmviệcvớitựbảnthânmình.

Mộttrongnhữngnghịch lýcủacuộcsốngchính làviệcnhà lãnhđạogiỏi tiến lênđỉnhvinhquangbấtchấpnhữngyếukémcủamình, trongkhinhà lãnhđạotồi thăngtiếnnhờnhữngkhiếmkhuyếtcủamình.Abra-hamLincolncóvẻnhưlànhânvậtcủanhữngcuộcsuythoáinghiêmtrọng,nhưngcólẽôngvẫnlàvịtổngthốngtốtnhấtcủaHoaKỳđãdẫnđưađấtnướcnàyđiquacơnkhủnghoảngtrầmtrọngnhất.Ởmặtbênkia,HitlerđãápđặtchứngrốiloạntâmthầncủamìnhlênngườidânĐức,đưahọxuyênquanhữngảotưởngcủanòigiốngcaoquýđểtiếnvàocơnđiêncuồngghêtởmvàcuộctànsátkhủngkhiếpmàthếgiớiđãtừngbiếtđến.

Nhữnggìlàchânthựcđốivớimộtnhàlãnhđạo,đểtrởnêntốtđẹphơnhoặcxấuxahơn,thìcũngrấtchânthựcđốivớimỗingườichúngta:chúngtachínhlànguyênliệuthôcủabảnthânmình.Chỉkhichúngtabiếtrõbảnthânđượccấuthànhtừnhữnggìvàchínhmìnhmuốnđượccấuthànhtừnhữngyếutốnào,chúngtamớicóthểbắtđầucuộcsống–vàchúngtaphảilàm

điềuđóbấtchấpnhữngâmmưukhôngchủýcủamọingườivànhiềusựkiệnchốnglạichúngta.Điềunàylạilàvấnđềcủabảntínhdântộc.NhưNormalLearđãnói:“Mộtmặt,chúngtalàmộtxãhộidườngnhưtựhàovềcánhân.Mặtkhác,chúngtakhôngthựcsựkhoandungđốivớinhữngtínhcáchcánhânthựcsự.Chúngtamuốnđồnghóachúng”.

ĐốivớiđạodiễnđoạtgiảiOscar,SydneyPollack,cuộctìmkiếmchínhmìnhlàmộttiếntrìnhliêntục.Ôngnói:“Đólàmộtloạikịchchỉcómộtvaihoặcđốithoạiliêntụcdiễnrabêntrongtâmtrí tôimọi lúc.Một sốđối thoại làmộtphầncủacuộcsống tưởng tượng,một sốkhácmangtínhthămdò.Đôikhitôicóthểđánhlừachínhmìnhkhigiảiquyếtvấnđềbằngcáchtưởngtượngrabảnthânđangbànvềcáchgiảiquyếtvấnđề.Nếukhôngbiếtcâutrảlờichomộtđiềugìđó,tôisẽtưởngtượngmìnhsắptrảlờicâuhỏiđóngaytrongtâmtrítôi.Faulknerđãnói:‘Tôikhôngbiếtnhữnggìtôisuynghĩchođếnkhitôiđọcđượcnhữngđiềutôiđãnói’.Đókhôngđơnthuầnlàmộtcâunóiđùa.Bạnhọchỏinhữnggìbạnsuytưbằngcáchhệthốnghóasuynghĩcủabạntheomộtcáchnàođó”.

Hoàntoànđúngnhưthế.Việchệthốnghóasuynghĩcủamộtngườichínhlàbướcquantrọngtrongquátrìnhtạodựngbảnthân.Khókhănnhấtchínhlàsuynghĩvềsuynghĩ−nógiúpíchchoviệcnóirahoặcghilạinhữngsuynghĩcủabạn.Ghichéplàcáchthứchệthốnghóaýtưởngcủabạnmộtcáchsâusắcnhất,làphươngpháphọchỏitốtnhấttừchínhbảnthânvềviệcbạnlàaivàbạntintưởngđiềugì.

NhàquảntrịtrongngànhbáochíGloriaAndersonbổsungthêm:“Việcconngườibiếtpháttriểnýthứccủahọvềbảnthânvàvềvaitròcủahọtrongthếgiớinàylàmộtviệccóýnghĩasốngcòn,vàcũngquantrọngkhôngkémlàviệchọthử làmnhữngđiềumớimẻ, thửtháchchínhmình,thửtháchniềmtinvàcácnguyêntắccủamình.Tôinghĩchúngtacầnnhữngconngườibiếtbảovệnhữnggìhọtintưởng,thậmchíngaycảkhichúngtakhôngcùngquanđiểmvớihọ,bởivìchúngtacóthểtincậynhữngconngườinhưthế”.

NhàkhoahọcMathildeKrimcũngđồngývớiquanđiểm trên.Bànói: “Conngườiphải trởthànhmộtnhàthámhiểmtàiba,cũngnhưmộtkẻbiếtlắngnghe,đểtiếpnhậncàngnhiềucàngtốtnhưngkhôngtheokiểunuốtchửngbấtcứthứgìmộtcáchthiếusuyxét.Conngườicuốicùngphảitintưởngvàonhữngphảnứngtừtâmcancủachínhmình.

Mộthệthốnggiátrị,niềmtinlàrấtquantrọngđểbạnbiếtrõvịthếcủamình,nhưngchúngphảilànhữnggiátrịcủachínhbảnthânbạn,khôngphảicủabấtcứaikhác”.

Nếuviệcbiếtmìnhvàtrởthànhchínhmìnhdễthựchiệnnhưkhinóisuôngthìsẽkhôngcó

nhiềungườiđangrảobướcquanhtavớidángđiệuvaymượnđượcởđâuđó,thốtranhữngsángkiếnloạihai,cốgắngthíchứngmộtcáchtuyệtvọngvớiđámđônghơnlàtáchbiệtrakhỏiđasố.Vềnhucầutrởthànhchínhmình,nguyênGiámđốcĐiềuhành(CEO)củahệthốngcửahàngbáchhóaLuckyStores,DonRitcheynói:“Tôitinrằngngườitapháthiệnrađồgiảrấtnhanhchóng,dùđiềuđóliênquanđếncánhânhaytổchức.NhưEmersonđãnói:

‘Chuyệnbạn làaiđãđượcphátngônquá lớn tiếngkhiếncho tôikhông thểngheđượcbạnmuốnnóiđiềugì’”.

Hoàncảnhtạonênvàtựđàoluyệnmàthành

GiáosưdanhdựAbrahamZaleznikcủaĐạihọcHarvardthừanhậnrằngcóhailoạinhàlãnhđạo:lãnhđạodohoàncảnhtạonênvàlãnhđạodotựđàoluyệnmàthành.Quátrìnhchuyểntiếptừmáiấmgiađìnhsangcuộcsốngtựlậpcủacácnhàlãnhđạodohoàncảnhtạonênlàtươngđốidễdàng.Cáclãnhđạotựđàoluyệnmàthànhnóichungphảichịuđựngnhiềukhókhănkhihọlớnlên,cảmthấybịcôlập,thậmchícôđơn,vàdođó,họpháttriểnmộtcuộcsốngnộitâmphứctạp.Khilớntuổihơnnữa,họtrởnênđộclậpthựcsự,nươngtựahoàntoànvàoniềmtinvàtưtưởngcủachínhmình.Nhữngnhàlãnhđạodođàoluyệnmàthànhđềuhướngnội,tựtin,và,theoZaleznik,họlànhữngngườicóuytínthựcsự.

Nhưvậy,nhữnglãnhđạodohoàncảnhtạonênđượchìnhthànhtừhoàncảnh,nhưtrườnghợpcủaJohnsonvàNixon, trongkhinhữngngườidođào luyệnmàthành lại tựtạodựngchínhmình,nhưtrongtrườnghợpcủaRooseveltvàTruman.

Mộtsốnghiêncứunhấnmạnhlợiích,thậmchísựcầnthiết,củakhảnăngtựtạodựngchínhmình.Đầutiên,nhữngngườiởđộtuổitrungniêncókhuynhhướngthayđổisựnghiệpsaukhilêncơnđautim.Đốimặtvớicáichếtcủachínhmình,nhữngngườinàynhậnrarằngnhữngđiềuhọđãlàm,nhữngđiềuhọđãđầutưtrongcuộcđời, thậtrakhôngphải làsựphảnánhchínhxácnhucầuvàmongướcchânthựccủahọ.

Mộtnghiêncứukhácchỉrarằngyếutốquyếtđịnhcấpđộthỏamãnởnhữngngườitrênđộtuổitrungniênchínhlàmứcđộhànhđộnghọđãbỏrachonhữngướcmơthờitraitrẻ.Vấnđềkhôngphảilàhọcóthànhcôngtrongviệcbiếnướcmơthànhhiệnthựchaykhông,màlà56họcótheođuổiướcmơmộtcáchthànhthựchaykhông.Sứcmạnhtinhthầntrongnỗlựcsángtạobắtnguồntừsựtìmkiếmthànhthựcnày.

Hiểnnhiên,cũngcóbằngchứngchothấyphụnữcảmthấyhạnhphúchơnkhihọkhẳngđịnhbảnthânthayvìchấpnhậnmàkhôngđặtcâuhỏivềnhữngvaitròmàhọđượcgiaophó.Nhà

tâmlýhọcvàcũnglànhàvănSonyaFriedmannóirằng:“Sựthậtlànhữngngườiphụnữdễxúcđộngnhấtlạichínhlànhữngngườiđãlậpgiađìnhvànhưtruyềnthống,đãđảmnhậnvaitrònộitrợsuốtđời.Phụnữđộcthânluôncảmthấyhạnhphúchơnngườiđãlấychồng.Luônluôn.Vàchưacómộtnghiêncứunàobácbỏđiềuđó”.

Tronglịchsử,sốngđộcthânlàphươngthứcduynhấtmàphầnlớnphụnữsửdụngđểcóthờigianrảnhrỗichoviệcxâydựngchínhmình.Nhàthơthếkỷ19EmilyDickinson,mộtngườiphụnữsốngẩndậtkhôngbaogiờkếthônvàchắcchắnđã tạodựngđượcchínhbản thânmình,đượccholàđãnóivớimộttrongsốnhữngvịkháchhiếmhoighéthămcănphòngcủabàrằng:“Nơiđâylàtựdo!”

Maymắnthay,thờigianthayđổicũngcónghĩalàcósựthayđổitrongcácmốiquanhệ.Rấtnhiềunhàlãnhđạonữgiớimàtôibắtchuyệnvẫntiếptụccókhảnăngtạonênchínhmìnhmặcdùđãlậpgiađình–nhưbảnthânFriedmanchẳnghạn.

Tôikhôngmuốnnhấnmạnhquánhiềuvềnhucầukhẳngđịnhbản thân.Thậtvậy,phươngphápđểbiếtrõnhấtchínhlàhãytrởthànhtácgiảcủabảnthânbạn(đâylànhữngýtưởngbắtnguồntừHyLạp)đểkhámphániềmaoướcvànhữngsứcmạnhnộitạicủachínhbạn,vàsauđó,đểtìmraconđườnghànhđộngcủamìnhtrêncơsởnhữnggìbạntìmthấy.Khilàmđượcđiềuđó,bạnkhôngchỉđơnthuầntồntạiđểsốngnhưmộthìnhbóngđượcthừanhậnbởinềnvănhóa,bởimộtsốquyềnhànhnàođóhaybởitruyềnthốnggiađìnhnữa.Khibạnviếtnêncuộcsốngcủachínhmình,sauđó,dùbấtcứđiềugìxảyrachăngnữa,bạnđãthamgiamộtcuộcchơithậttựnhiêndànhchochínhbạn.

Nếukhimộtaiđónói:“Vaitròcủangườigiámsáttrongxãhộicôngnghiệphiệnđạilàhạnchếtiềmnăngcủanhữngngườilàmviệcchungvớianhta”,thìnhiệmvụcủabạnchínhlàlàmbấtcứđiềugìcầnthiếtđểphávỡnhữnggiớihạnnhưthếvàsốngtheotiềmnăngcủabạn,đểgìngiữbảngiaokèovớinhữngướcmơthờitraitrẻcủamình.

NormanLearphátbiểuthêmchoquanđiểmnàyrằng,mụctiêusẽkhôngđángđểđạttớitrừkhibạnbiếttậnhưởngcuộchànhtrìnhđiđếnmụctiêuđó.Ôngnói:“Bạnphảiluônluônnhìnthấysựthànhcông.

Sẽkhálâuđểđạtđượcbấtcứthànhcônglớnnào…Nếutanhìnnhậncuộcsốnglànhữngthànhcôngtrongtừnggiâytừngphút,tasẽkhámphárarằnghầuhếttấtcảđềulàthànhcông.Vàhãygiữgìnsựthànhcôngđó.Khichúngtachờđợicơhộiđểcócáigìđólớnlaohơn,thìđósẽlàmộtcuộcmặccảkhôngđángcó.Nhữngthứlớnlaosẽkhôngxuấthiệnthườngxuyênmàchỉ

mộtlầntrongmộtkhoảngthờigiandài”.

Khenngợibảnthânkhicónhữngthànhcôngnhonhỏ,vàđónnhậnnhữngcơhộivừaphảiđếnvớimình,đóchínhlàcáchthứchọchỏihiệuquảđểtrảinghiệmcuộcđờitrongmỗikhoảnhkhắcbạnsống.

Vàđólàmộtphầncủaquátrìnhtạodựngbảnthân,củaquátrìnhtạorachínhđịnhmệnhcủabạn.

Vìvậy,đểtrởthànhmộtnhàlãnhđạo,bạnphảilàchínhmình,phảilàngườikiếntạonênchínhcuộcsốngcủamình.Dùkhôngcóbấtcứnguyêntắcnàochokhảnăngnày,nhưngtôicóthểgiớithiệuvớibạnmộtsốbàihọcrútratừsựquansátvànghiêncứucủatôiquanhiềuthậpniên.Vàchúngtasẽchuyểnsangnhữngnộidungđóngaybâygiờ.

Chương3:BIẾTMÌNH“Tôithườngchorằngcáchtốtnhấtđểxácđịnhtínhcáchcủamộtngườilàtìmraquanđiểmtinhthầnhayđạođứcđặctrưngcủangườiđó,màkhinóbấtthình lìnhđến,anhtasẽcảmnhậnđượcbảnthânmìnhmộtcáchsâusắc,tíchcựcvàsốngđộngnhất.Vàonhữngkhoảnhkhắcnhưthế,cómộttiếngnóibêntrongsẽthốtlênrằng:‘Đâyđíchthựclàtôi.’”

WilliamJames(TríchNhữngbứcthưcủaWilliamJames)Khichúngtabướcvàotuổidậythì,thếgiớimởravàảnhhưởngtớichúngtaởmộtphạmvirộnglớnhơnnhữnggìchúngtanhậnthứcđược.Nhìnchung,bằngcảlýthuyếtvàvídụcụthể,giađình,bạnbè,trườnghọc,vàxãhộiđãchochúngtabiếtlàmthếnàođểtồntại.Mọingườiđãbắtđầutrởthànhnhàlãnhđạokểtừkhoảnhkhắchọquyếtđịnhcáchthứctồntạichochínhbảnthânmình.

Trênbướcđườngtrởthànhnhàlãnhđạo

Đốivớimộtsốnhàlãnhđạo,thờiđiểmnàyxuấthiệntừkhásớm.

CựuBộtrưởngGiáodụcHoaKỳShirleyHufstedlercốnghiếnphầnlớncuộcđờichonghềphápluật,nhưngbàlạithườngxửsựkhôngtheobấtcứluậtlệnàokhicònlàmộtthiếunữ.Bàđãkểvớitôirằng:“Khicònrấttrẻ,mọithứmàtôimuốnlàmđềukhôngđượcxãhộichophép.Tôiđãmuốnlàmrấtnhiềuđiềumàngườitachorằngmộtthiếunữkhôngnênlàm.Dođó,tôiphảitựtìmracáchđểthựchiệnnhữnggìmìnhmuốnvàvẫnthườngxuấthiệnvớicáitạpdềnấubếptrongcáccuộcbiểudiễndươngcầm,đểkhôngđánhmấtchiếcvỏbọccủamình.Bạncóthểgọiđólàmánhkhoélôikéosựchúý,nhưngtôichorằngđólàkhảnăngquansátvàchọnlựakỹcàngphongcáchcủamìnhgiữanhữngkhókhăn.Nếusuynghĩvềnhữngđiềubạnmuốnvàcânnhắccẩnthậnthìbạnsẽtìmracáchđểthựchiệnđượcđiềuđó”.

BrookeKnapp,mộtnữthươnggiavàlàmộthoatiêucủangànhhànghải,cũngđãtìmracáchthoátkhỏichiếckhuônđúccuộcsốngcủamình.Bànói:“TôisinhtrưởngởmiềnNam,vàđượcnuôidạyđểtrởthànhmộtngườivợ.Khilênđạihọc,địnhnghĩachosựthànhđạtchínhlàviệclậpgiađìnhvớimộtquýôngthượnglưu,giúpanhấythànhcôngvàcóconcái…,nhưngtôilạilàmộtconngườihơiphóngtúng,theonghĩarấtchínhxáccủatừnày,bởivìtôimạnhmẽhơnmẹtôivàkhôngcógìkiểmsoátđượctôi”.

Tuynhiên,việcphávỡcácgiớihạn,nhưKnappđãhọcđểtrởthànhchínhmình,đôikhicóthểkhádễdàng.Bàchobiết:“Ởtrunghọc,tôinhậnrarằngmìnhsắpđượcmọingườibầuchọn

làmngườimạnhmẽnhất,nhưngtôikhôngmuốnmanglấycáinhãnhiệu‘quýbàgiảtạo’nhưvậy,nêntôiquyếtđịnhtrởthànhngườiđượcưathíchnhiềunhất.

Tôihọcthuộctêncủatừngngườisẽđibầuchọnrồigọitấtcảbọnhọbằngtênvàđãgiànhđượcthắnglợi”.Sựthuhútcủabàđãbịgiảmsútkhi“nhữngbàmẹcủacáccôgáitronglớphọcbắtđầuchỉtríchbừabãivềtôi.Tôiđãkếtluậnrằngthànhcôngcónghĩalàmọingườikhôngthíchbạnvàbạntrởthànhmộtngườixấu,dođótôiđãkhépmìnhlạitrongnhiềunăm.Chođếnsaukhilậpgiađình,tôimớibắtđầunhậnratôilạimuốnđạtđượcđiềuđómộtlầnnữa”.

Nhưvậy,hiểubiếtchínhmìnhcónghĩalàtáchbiệtgiữaviệcbạnlàaivàconngườibạnmuốntrởthànhrakhỏinhữnggìthếgiớinghĩvềbạnvàmuốnbạntrởthành.Nhàvăn,nhàtâmlýhọcRogerGouldcũngđãkhẳngđịnhtínhđộclậpcủaôngkhásớm.Ôngnói:“Khitranhluậnvớicha,tôinhớrằngdườngnhưcónhữngquytắcchuyênquyềnđộcđoánmàtôikhônghiểuđược.Tôithườngluônđặtcâuhỏi‘tạisao’.Mộtlần,lúcsáutuổi,tôinằmtrêngiường,nhìnlêncácvìsaovàsuynghĩ:‘Cónhữnghànhtinhkhácởngoàiđó,vàcóthểcósựsốngtrênmộtsốhànhtinhnày,tráiđấtquákhổnglồvớihàngtriệuconngười,vàmọingườikhôngthểluônluônđúng,dođó,chatôicũngcóthểsailầm,vàtôicóthểđúng’.Đólàthuyếttươngđốicủachínhtôi.Sauđó,khivàotrunghọc,tôibắtđầuđọcnhữngtácphẩmkinhđiển,vàchínhchúngđãđưatôivàothếgiớithựcsựcủamình,táchrờikhỏichamẹtôi.Tôiđãcóđượccuộcsốngriêngtưcủachínhmìnhmàtôiluôntrântrọngnhữnggiớihạncủanó,vàkhôngbaogiờkểvớibấtcứaichođếnkhiđãlĩnhhộiđượchếtcuộcsốngđóchobảnthân”.

Hufstedler,Knapp,vàGouldrõràngđãtạolậpnênchínhmình,nhưcácnhàlãnhđạokhácmàtôiđềcậpởbêntrênđãtừnglàmđược.

Họđãvượtquađủthứtrởngạibằngnhiềucáchthứckhácnhau,nhưngtấtcảđềunhấnmạnhđếntầmquantrọngcủakhảnănghiểubiếtchínhmình.

Mộtsốngườikhởisựquátrìnhnàykhásớm,mộtsốkháctrễhơn.Nhưngđiềuđókhôngthànhvấnđề.Hiểubiếtchínhmình,tựtạodựngbảnthânmìnhlàtiếntrìnhdiễnratrongsuốtcuộcđời.Nhữngngườinàocốgắngphấnđấuđểhiểubiếtbảnthânvàtrởthànhchínhmìnhkhicònlàtrẻthơhoặcthanhthiếuniên,thìngàyhômnayvẫnluôntiếptụckhámphánhữngchiềusâucủabảnthân,suytưvềnhữngkinhnghiệmcủamìnhvàthửtháchchínhmình.Nhữngngườikhác–như

RooseveltvàTruman–đãthựchiệnviệctáitạodựngchínhmìnhởtuổitrungniên.Đôikhichúngtachỉđơngiảnkhôngưacáiconngườichúngtatrởthànhhaynhữnggìchúngtađang

làm, dođó, chúng ta tìmkiếm sự thayđổi.Đôi khi các sự kiện, như trong trườnghợp củaTruman,đòihỏiởchúngtanhiềuhơnnhữnggìmàchúngtanghĩrằngmìnhđãcó.

Nhưngtấtcảchúngtađềucóthểnhậnđượcsựtưởngthưởngxứngđángcảdễnhậnthấyvàkhôngdễnhận thấykhihiểubiếtvàkiểmsoátđượcbản thân,bởivìnếubạn tiếp tục làmnhữnggìbạnđãluônluônlàm,bạnsẽtiếptụcgặtháiđượcnhữnggìbạnđãluônluôngặthái–màcóthểíthơnđiềubạnmongmuốnhoặcxứngđáng.

Tấtcảnhữngnhàlãnhđạomàtôicódịpnóichuyệncùngđồngýrằngkhôngaicóthểdạychobạnbiếtcáchtrởthànhchínhmình,đểđảmđươngtráchnhiệm,đểbàytỏbảnthân,ngoạitrừchínhbạn.

Nhưngcómộtsốđiềumànhữngngườikhácđãlàmđượcsẽhữuíchchoviệcsuytưvềquátrìnhnày.Tôiđãsắpxếpchúngthànhbốnbàihọcvềhiểubiếtchínhmình.Chúngbaogồm:

•Bàimột:Bạnchínhlàthầydạytốtnhấtcủachínhmình.

•Bàihai:Hãynhậntráchnhiệm.Đừngđổlỗichobấtcứai.

•Bàiba:Bạncóthểhọchỏibấtcứđiềugìbạnmuốnhọchỏi.

•Bàibốn:Sựhiểubiếtđúngđắnxuấtpháttừviệcnghiềnngẫmnhữngkinhnghiệmcủabạn.

Bàimột:Bạnlàthầydạytốtnhấtcủachínhmình.

GibAkin,giáosưTrườngCaođẳngThươngmạiMcIntire, thuộcĐạihọcVirginia,đãnghiêncứunhữngkinhnghiệmhọctậpcủa60nhàquảnlý.NghiêncứukinhđiểnnàyđượcđăngtrêntờOrganizationalDynamics, trongđó,Akinđãkhámphá ra rằngcácmô tả củanhữngnhàquảnlýđềukhớpvớinhaumộtcáchđángkinhngạc…Quátrìnhhọchỏiđượctrảinghiệmnhưmộtsựbiếnđổicánhân.Conngườikhôngthuthậpkiếnthứcđểlàmsởhữucủariêngmìnhmàđểtrởthànhmộtconngườimới…Họchỏikhôngphảilàđểcóđượccáigì,màlàđểthayđổi.”

BảngphânloạicủaAkinvềcácphươngthứchọctậpbaogồm:

•Thiđua,trongđótathiđuahoặcvớimộtaiđótabiếtđượchoặcvớimộtnhânvậtcủalịchsửhaycủacôngchúng.

•Đảmnhậnvaitrò,trongđótacókháiniệmvềnhữnggìtanêntrởthànhvàthựchiệnđiềuđó.

•Hoànthànhcôngviệctrênthựctế,trongđótaxemmỗivấnđề

làmộtcơhộivàhọchỏiquakinhnghiệmgiảiquyếtvấnđềđó.

•Xácnhậngiátrị,trongđótakiểmnghiệmlạicáckháiniệmbằngcáchápdụngchúngvàhọchỏisaukhisựkiệnxảyra.

•Tiên liệu trước, trongđótaphát triểnmộtkháiniệmvàsauđóđemápdụngnó,họchỏitrướckhihànhđộng.

•Thăngtiếncánhân,trongđótaítđểýđếnnhữngkỹnăngcụ

thể,nhưngbậntâmnhiềuđếnsựhiểubiếtbảnthânvà“quátrìnhbiếnđổicácgiátrịvàtháiđộ”.

•Họchỏimộtcáchkhoahọc,trongđótaquansát,tiếnhànhkháiniệmhóadựatrênnhữngquansátcủamình,vàsauđólàmthínghiệmđểthuthậpdữkiệnmới,vớichânlýđặtlênhàngđầu.

NhữngnhàquảnlýmàAkinphỏngvấnđãtríchdẫnhaiđộngcơcănbảncủaviệchọchỏi.Độngcơđầutiênlànhucầumuốnhiểubiếtmàhọđãmôtảnó“giốngnhưsựgiàyvòcủacơnđóihoặccơnkhát,nhiềulúcchếngựsựchúýcủahọchođếnkhiđượcthỏamãn”.Độngcơthứhaichínhlà“ýthứcvềvaitrò”,bắtnguồntừ“nhậnthứccủaconngườivềkhoảngcáchgiữanhữnggìmàngườiđóđãtrởthànhvànhữnggìmàngườiđónêntrởthành”.

Nóicáchkhác,cácnhàquảnlýbiếtrằnghọchưapháthuyhếtnănglựccủabảnthân,chưathểhiệnhếtchínhmình.Vàhọbiếtrằnghọctậpchínhlàphươngphápđểthoátrakhỏicạmbẫy,làbướctiếnlớnhướngđếnkhảnăngtựthểhiệnbảnthân.Vàhọxemhọchỏicũnglàmộtthứgìđóliênkếtmậtthiếtvớibảnthân.Khôngaicóthểdạyhọđiềuđóởtrường.Họphảitựdạychínhmình.Bằngcáchnàođó,họđãđạtđượcmộtmụctiêunàođótrongcuộcsống,nơimàhọbiếtrằngmìnhphảitiếpthunhữngđiềumớimẻ−phảithừanhậnrằngđiềuhọđãđạtđượcvẫníthơnkhảnăngmàhọcóthể.Nếubạncóthểchấpnhậntấtcảnhữngđiềuđó,nhưcácnhàquảnlýnàyđãlàm,bướckếtiếpchínhlànhậnlấytráchnhiệmđốivớiquátrìnhgiáodụccủamìnhcũngnhưđốivớibảnthân.Trởngạichủyếutrênconđườngđiđếnhiểubiếtbảnthânlàsựphủnhậnvàsựđổlỗi.

Bàihai:Hãynhậntráchnhiệm.Đừngđổlỗichobấtcứai.

Chân lýcủabàihọcnàydườngnhưđãrõràngđốivới tôi.Dođó, tôisẽmờibạn lắngngheMartyKaplan,vídụthíchhợpnhấtmàtôibiếtvềkhảnăngnhậntráchnhiệmđốivớibảnthân.

Hiệnnay,KaplanlàGiámđốccủaTrungtâmNormanLear,phóchủnhiệmtrườngCaođẳngAnnenberg−ĐạihọcNamCalifornia,vàlàmộttácgiảkịchbản,nhàsảnxuấtphimthànhđạt.Nhưngvàogiữathậpniên80,khichỉmớibướcvàotuổi30,ôngđãbắttayvàonghềthứbacủamình–PhóChủtịchcủaHãngphimDisney.ÔngđếnDisneyvớimộtnềntảngkiếnthứcrộnglớn−từsinhlýhọcchođếntờbáocườiHarvardLampoon,từtruyềnhìnhvàbáochíchođếnnhữnglãnhvựcchínhtrịcaocấp.Ôngamhiểurấtnhiềuthứ,nhưnglạihiểubiếtrấtítvềngànhthươngmạiđiệnảnh.Môtảcủaôngdướiđâyvềcáchgiáodụcđạihọcdochínhôngtựthiếtkếchomìnhsẽminhhọaphươngphápmàôngchấpnhậntráchnhiệmđểtạonênthànhcôngchobảnthân.Ôngđãviếtnhưsau:

“Trướckhibắtđầucôngviệcnày,tôitựbắtmìnhhọcmộtkhóahọccấptốc,xemnămhoặcsáubộphimmộtngàytrongvòng6tuầnlễ,cốgắngxemmọibộphimđãgặtháiđượcnhiềuthànhcôngtrongvàinămgầnđây.Sauđó,tôiđọctấtcảkịchbảncótrongtayđểxemđiềugìlàmchonhữngbộphimđặcbiệtnàytrởnênvĩđại.Tôithíchtạoracáchgiáodụcđạihọcchochínhmìnhđểcóthểtiếpthuđượcýnghĩaởcảhaimặtkinhdoanhvànghệthuật…Tôiluôncómặt

ởnhữngnơixemtrọngsựhiểubiếtcộngđồng.Khihọcnghiêncứusinh,tôinghiêncứuvănchươngđểbiếtvềcáctácgiảvànhàphêbình,cũnglàđểbiếtvềvạnvật.ỞWashington,tôiphảihọchỏinhữngchínhtrịgia,vàởđây,tôiphảihọcvềcácdiễnviên.Tôibiếtrõrằngcókhoảng100nhàviếtkịchbảngiỏi,vàtôiđãsắpxếpmộtcáchhệthốngđểcóthểđọcđượcmộthoặchaikịchbảncủamỗingườitrongsốhọ.Khitôimớiđếnđó,ngườitanóivớitôirằngphảimấtbanămmớirànhnghề,nhưngsauchíntháng,ngườiđứngđầuxưởngphimđãchotôitốtnghiệpvàđềcửtôi.Trongvòngmộtnăm,tôiđãkhámphára–dùđôikhicũngphạmmộtsốsailầm–rằngtôicóthểlàmđượcđiềumàcácđồngnghiệpcủatôiđãlàm,nhữngngườiđãphảitiêuphíhếtsựnghiệpcủamìnhtạiđây.

Tôichomộtphầnlànhờphươngpháprènluyện,mộtphầnlànhờsựhammuốn,vàmộtphầnnhờkhảnăngbiếnđổicáckỹnănglỗithời.

Bạnsẽphảitốnnhiềusứclựcnhưnhautrongcáclĩnhvựcsinhhọcphântử,chínhtrị,vàđiệnảnh.Tấtcảtùythuộcvàoviệctạođượcmốiliênkếtgiữachúngvớinhau.”

“Điềutôiđãlàmkhilầnđầuđặtchânđếnđâychínhlàngồitrongvănphòngcủangườiđứngđầuxưởngphimsuốtngày,ngàynàyquangàykhác,vàquansát,lắngnghemọithứôngtanóihoặclàm.Dođó,khicáctácgiảkịchbản,cácnhàsảnxuấtphimbướcvào,tôiđãcómặtsẵnởđó.Khiôngtagọiđiệnthoại,tôingồilắngngheôngtanói,vàtôingheôngtathươnglượngnhữnggìmàmộtconngườiởtrongđịavịcủaôngtacầnphảithươnglượng,dànxếp.Làmthếnàoôngtanóikhôngvớimộtaiđó,làmthếnàoôngtanóicó,vàôngtađãtránhné,tângbốcvàvỗvềhọnhưthếnào?Tôiluônđemtheobênmìnhmộttậpgiấymàuvàng,vàtrongsuốtnhữngthángđầutiên,bấtcứlốinóinào,bấtcứmẩubiệtngữcôngnghiệpnào,bấtcứtêntuổi,bấtcứthủđoạnnàomàtôikhônghiểu,bấtcứphivụthỏathuậnkinhdoanhtàichínhnàomàtôikhôngrõ,tôiđềughilại,vàtheođịnhkỳ,tôisẽlóccócchạytìmkiếmbấtcứaiđócóthểtrảlờichomình.”

“Khôngcótrườnghợpnàomàtôikhôngphảihọchỏi,bởivìmọithứđềumớimẻđốivớitôi,vàdovậy,chodùđólàđiềugì,chodùtôicógặpphảimộtngườichậmhiểu,chodùýtưởngnàođólàngớngẩn,chodùgiớinhânviêncóthêudệttôilàngườikémnănglựctrongcôngviệcgìđó,thìnhưvậyvẫnđánglàmộtcuộcthửtháchđemlạinhiềuíchlợi,bởivìđâylàlầnđầutiêntôibướcvàovịtríđó.Mọithứđềurấtmớimẻ,dođó,tôiphảicótháiđộchấpnhậnhoàntoànđốivớibấtcứkinhnghiệmnàocóthểtiếpthuđược,vàkhitôiđãhọchỏiđượctừnhữngđiềumàngườikhácxemlàthựcsựnhạtnhẽo,ngớngẩnvànêntránh,thìtôibắtđầusànglọcnhữngđiềunàyrakhỏikhảnăngtiếpthucủamìnhchođếnkhitôichỉhoàntoànlàm

nhữnggìtôinghĩlàđemlạiíchlợivàquantrọngchobảnthân,hoặcnhữngđiềumàquađó,tôicóthểhọchỏithêm,hoặcphảithựchiện”.

Bàiba:Bạncóthểhọchỏibấtcứđiềugìbạnmuốnhọchỏi.

Nếumộttrongnhữngyếutốcơbảncủalãnhđạochínhlàniềmđammênhữnghứahẹncủacuộcsống,thìchìakhóađểnhậnranhữnghứahẹnnàylạichínhlàsựpháttriểnhoàntoànbảnthânbạn,nhưKaplanđãlàmđượckhiôngbướcchânvàoxưởngphimDisney.Sựpháttriểntrọnvẹnnàythựcralàmộtphươngcáchkhácđểvạchrõquátrìnhhọchỏi.

Họchỏi,điềumàKaplanđãthựchiện,điềumàtôiđềcậpđếnởđây,quantrọnghơnnhiềusovớiviệctiêuhóamộtkhốilượngkiếnthứchoặctinhthôngmộtnguyêntắc.Đólàkhảnăngnhìnnhậncuộcđờinhưnóvốncóvànhưnócóthểtrởthành,làkhảnănghiểuđượcnhữngđiềubạnnhìnthấyvàhànhđộngtheođiềubạnhiểu.Kaplankhôngchỉnghiêncứuvềngànhthươngmạiđiệnảnh,ôngcòntiếpthuvàtheođuổinó,dođómàthấuhiểunó.

Trongcuộctranhluậngiữachúngtôi,tôiđãámchỉrằngkiểuhọchỏinàyphảiđikèmvớikhảnăngnghiềnngẫmvềkinhnghiệm.Kaplannói:“Tôisẽthêmmộtyếutốvàoquátrìnhnày,đólàsựkhaokhátcóđượckinhnghiệm,bởivìngườitacóthểtrởthànhkẻkhôngưakinhnghiệmvàdođó,sẽkhônghọchỏiđượcgì.Nếubạnkhôngkhaokhátmuốntiếpthunhữngđiềumớimẻ,bạnsẽkhônghọchỏiđượcgì…Mộtphầncủađiềunàythuộcvềkhíchất.Nếuđólàloạikhíchấtdũngcảm,lạcquanvàtựtin,bạnsẽkhôngsợgìthấtbại”.

“Bạnkhôngsợthấtbại”.Hãyghinhớđiềuđó,bởivìchúngtasẽcònquaytrởlạiquanđiểmnày.

Bàibốn:Sựhiểubiếtđúngđắnxuấtpháttừviệcnghiềnngẫmnhữngkinhnghiệmcủabạn.

Kaplankhôngđơnthuầnxemhếttấtcảnhữngbộphim,đọchếttấtcảcáckịchbản,vàdànhhầuhếtthờigiờởtrongvănphòngcủangườiđứngđầuxưởngphim.Ôngđãlàmtấtcảnhữngđiềuđó,sauđónghiềnngẫmnhữngđiềuôngnhìnthấy,đọcđượcvàngheđược,từđóđiđếnnhữnghiểubiếtmớimẻ.

KhảnăngnghiềnngẫmkinhnghiệmlàmộtphươngtiệntạoracuộcđốithoạikiểuSocratesvớichínhmình,đặtcâuhỏithíchhợpvàolúcthíchhợp,đểkhámpháchânlýcủachínhmìnhvàcuộcđờimình.

Điềugìthựcsựđãxảyra?Tạisaođiềuđólạixảyra?Tạisaođiềuđóảnhhưởngđếntôi?Tại

saođiềuđócóýnghĩađốivớitôi?Theocáchnày,tacóthểnhậndạngvàđểdànhriêngcáckiếnthứcmàtacần,hoặcnóimộtcáchchínhxáchơnlàtìmlạiđượcnhữnggìmàtađãbiếtnhưngquênmất,vàtheocáchnóicủaGoethe,trởthànhcâybúathayvìcáiđe.

Kaplankhẳngđịnhđiềuđómộtcáchquảquyết:“Thóiquennghiềnngẫmcóthểlàhệquảcủaviệcđốimặtvớicáichết…Bắtđầuhiểuđượcbấtcứtácphẩmvănhọcvĩđạinàolàbắtđầuhiểuđượcrằngcómộtcuộcđuachốnglạitửthần,vàđólàsứcmạnhgiảithoátcủatìnhyêu,củaThượngĐế,củanghệthuậthaycủabấtcứđiềugìmàngườinghệsĩcholàthứlàmchocuộcđuachốnglạitửthầnnàyđángthựchiện…Trongchừngmựcnàođó,sựnghiềnngẫmsẽđặtranhữngcâuhỏiđánhthứckhảnăngtựnhậnthức”.

Khôngcóđiềugìthựcsựlàcủabạnchođếnkhibạnhiểuđượcđiềuđó−thậmchícảchínhbảnthânbạn.Cảmxúccủachúngtalàchânlýthôsơvàthuầnkhiết,nhưngnếuchúngtavẫnchưahiểuđượclýdotạisaochúngtacảmthấyvui,giận,hoặclolắng,chânlýđóvẫnvôdụngđốivớichúngta.Vídụnhư,khibịcấptrênlamắngthìchúngtaphảicắnrăngchịuđựngvàkhôngdámphảnứnglại.Sauđó,chúngtalạilamắngmộtngườibạnkhônglàmgìchúngtacả.Nhữngcảmxúcthaythếnhaunhưvậylàmngắtmạchsốngcủachúngtavàgiảmchấtlượngcuộcsống.Ởđâykhôngcóýrằngviệcphảnứnglạicấptrênlàcóích.Hiểubiếtchínhlàcâutrảlời.Khihiểubiết,bạnsẽbiếtđiềucầnphảilàm.

Quanđiểmchorằngtầmquantrọngcủaviệcnghiềnngẫmkinhnghiệmlàdẫnchúngtađếnhiểubiếtluônlàđềtàitrongnhữngcuộcđốithoạicủatôivớicácnhàlãnhđạo.AnneBryant,hiệnđanglàGiámđốcđiềuhànhcủaLiênhiệpcácỦybanCaođẳngQuốcgia,từnglàGiámđốcđiềuhành củaHiệphộiNữ sinh viênHoaKỳkể cho tôi nghe chuyệnbà ấy thựchiện việcnghiềnngẫmnàynhưmộtthóiquenhàngngày:

“Mỗisángsaukhitắtchuôngđồnghồbáothức,tôinằmtrêngiườngkhoảng15phút,nghiềnngẫmnhữngđiềutôimuốnbỏđitrongngày,vànhữngđiềutôimuốnhoàntấtvàocuốituần.Tôiđãthựchiệnthóiquennàytrongvònghaihoặcbanămtrời,vànếutôikhônglàmđiềuđó,tôicảmthấymìnhnhưlãngphínguyêncảngày”.

Đểnhìnvềphíatrướcmộtcáchsắcbén,đầutiên,bạnphảiđánhgiálạinhữnggìđãquamộtcách chân thực. Sau khi dành bốn ngày một tuần tại văn phòng làm việc của mình ởWashingtonD.C.,BryantdànhphầncònlạicủatuầnởnhàtạiChicago,nơiđó,bàđọc,suynghĩvềtuầnlễvừaqua,vàlênkếhoạchchonhữngngàysắptới.

Đólàbốnbàihọcvềhiểubiếtchínhmình.Nhưngđểápdụngnhữngbàihọcnàyvàothựctế,

bạncầnphảihiểuđượcnhữngảnhhưởngcủakinhnghiệmthờithơấu,củagiađìnhvàbạnbèlênconngườimàbạnđãtrởthành.

Chúngtathườnglànhữngconngườixalạđốivớibảnthânmình.

TrongtácphẩmkinhđiểnĐámđôngCôđơncủamình,DavidRiesmanđãviết:“Nguồnđịnhhướngchomỗingườichínhlà‘từbêntrong’,cónghĩalàngườilớnápđặtcuộcđờicủamỗicánhântừkhásớmvàtheomộtkiểumẫuchung,nhưngdùsaođinữa,đólànhiệmvụkhôngthểtránhkhỏi”,trongkhi“nhữngngườisốngcùngthờicũngcóthểlànguồnđịnhhướngđốivớimỗicánhân−đólànhữngngườimàmìnhbiết,cũngcóthểlànhữngngườimàmìnhgiántiếpquenthôngquabạnbèvàphươngtiệntruyềnthôngđạichúng.Nguồnđịnhhướngbênngoàinàyđượcnhậptâmhóatừlúccánhâncònnhỏ,vớiýnghĩalàdựavàođóđểđịnhhướngcuộcsống.Cácmụctiêumàcánhânđịnhhướngbênngoàicốgắngphấnđấulà:Quátrìnhphấnđấutựthânvàquátrìnhtậptrungchúýhànhvitừnhữngngườikhácmàkhôngthayđổitrongsuốtcuộcđời”.

Nóicáchkhác,phầnlớnchúngtabịnhữngngườilớntuổihơnhoặcbạnbèđồngtranglứanhàonặn.Nhưngnhàlãnhđạolạilànhữngngườitựđịnhhướngbảnthân.Chúngtahãydừnglạiđểsuynghĩvềđiềuđómộtlúc.Nhàlãnhđạolànhữngngườitựđịnhhướngbảnthân,nhưnghọchỏivàhiểubiếtlạichínhlànhữngchiếcchìakhóadẫnđếnkhảnăngtựđịnhhướng,vàchínhtrongcácmốiquanhệcủachúngtavớingườikhác,chúngtahọcđểbiếtvềbảnthân.NhưBorisPasternakđãviếttrongtácphẩmBácsĩZhivago:

“Sao,bạnlàgì?Điềugìlàthuộcvềbạnmàbạnluônbiếtởbảnthânmình?Bạnýthứcnhưthếnàovềnhữngthứbêntrongconngườimình:nhữngquảthậncủabạn,gancủabạn,mạchmáucủabạn?

Không.Chodùbạnđixacáchmấykhitrởvềvớikýức,vẫnluônluôncómộtsốbiểuhiệnbênngoàicủachínhbảnthânkhibạnlướtngangquanhậndạngcủamình:trongcôngviệccủađôibàntaybạn,tronggiađìnhbạn,trongnhữngngườixungquanh.Vàgiờđây,hãylắngnghethậtcẩntrọng.Bạnởtrongnhữngngườikhác–đấylàbạn,đấylànhữnggìmàýthứccủabạnđãhítthở,vàtiếptụcsống,vàtậnhưởngtrongsuốtcuộcđờicủabạn,linhhồncủabạn,sựbấttửcủabạn−cuộcsốngcủabạnởtrongnhữngngườikhác”.

Vậylàmthếnàochúngtagiảiquyếtđượcnghịchlýnày?Bằngcáchnhưsau:cácnhàlãnhđạohọchỏitừnhữngngườikhác,nhưnghọkhôngbịnhữngngườikhácchiphối.Đâylànétđặctrưngcủacácnhàlãnhđạo.Nghịchlýtrởthànhsựbiệnchứng.Cáitôivànhữngđiềuhọchỏitừ

ngườikháckếthợpthànhmộtthểnhấtquánthôngquaquátrìnhtạodựngbảnthân.

Điềuđócóýnghĩalàviệcgạtbỏnhữngđiềuđãhọcthườngphảiđitrướcquátrìnhhọchỏithựcsự,bởivìchúngtađượcchamẹ,thầycôvàbạnbèđịnhhướngcáchsống,cáchđolườngtheotiêuchuẩncủahọ,thayvìđượcchophéptrởthànhchínhbảnthânchúngta.

AlfredGottschalk,hiệutrưởngdanhdựcủatrườngCaođẳngLiênhiệpDoThái,đãnóivớitôirằng:“Điềukhókhănnhấtmàtôiphảilàmchínhlàtruyềnđạtchoconcáitôi,bảnthântôivànhữngngườikhác, sựcần thiếtphải tìmđến tri thứcbằngchínhbản thânmình.Tất cảhọkhôngchúýđếnđiềunàylắm.Họkhôngnghiềnngẫmmọithứ.

Họchấpnhậnnhữnggìhọnghekểvànhữnggìhọđọchoặcxemđượctrêntruyềnhình.Họlànhữngngườitheochủnghĩatuânthủ.Họchấpnhậnnhữngmệnhlệnhrậpkhuôn”.

Khiđượchỏivềđịnhnghĩatriếtlýcủaông,Gottschalknói:“Tôixemtrọngnhucầumuốngiữcáiđộcđáocủacánhâncũngnhưtôntrọngsựphongphúđadạng.Tôitintưởngvàosựhòahợpđồngnhấtnhưngkhôngcónghĩalàđồngdạng,vàtinvàokhảnănggiảithoátchínhbảnthâncủaconngười”.

Khichịusứcéptừchamẹvàbạnbèchúngta,làmthếnàobấtcứmộtaitrongchúngtacũngcóthểxoaysởđểxuấthiệnnhưmộtngườilớnthựcthụ–nhưngítmangtínhrậpkhuôn?

Vàonăm1890,WilliamJamesđãviếttrongcuốnCácnguyêntắccủaTâmlýhọcnhưsau:

“CáiTôicủamộtconngườichínhlàtoànbộnhữnggìmàanhtagọiđólàmình,khôngchỉlàsứcmạnhthểxácvàtinhthầnanhta,màcònlàquầnáoanhta,nhàcửacủaanhta,vợconanhta,cácbậcchachúvàbạnbècủaanhta,danhtiếngvàcôngviệccủaanhta,đấtđaivàgiasúccủaanhta,chiếcduthuyềnvàtàikhoảntrongngânhàngcủaanhta.Tấtcảnhữngđiềunàytạochoanhtanhữngcảmxúcgiốngnhau.Nếuchúngbóngbẩyvàtrọnvẹn,anhtasẽcảmthấyhânhoan;nếuchúnghaomònvàlụitàn,anhtasẽcảmthấychánnản.”

Thậtkhóđểcóđượccáchmôtảthíchhợpchomọithờiđại.

NhưngnhưJamesđãkếtluận:“…cảmxúcvềbảnthânchúngtatrongthếgiớinàytùythuộchoàntoànvàonhữnggìchúngtamongmuốntrởthànhvàthựchiệnđiềuđó”.

Dođó,nhàlãnhđạocầnkhởiđầubằngcáchủnghộbảnthân,tạođộnglựcchobảnthân,tintưởngbảnthân,vàcuốicùnglàtruyềncảmhứngchongườikhácbằngcáchtrởnênđángtincậy.

NhàtâmlýhọcnổitiếngErikEriksonđãphânchiacuộcđờithành8giaiđoạnrấtcóíchđểchúngtalưuýtrongsuốtquátrìnhxemxétkhảnăngtựtạodựngbảnthân:

1.Giaiđoạnấuthơ:mâuthuẫngiữaNiềmtincănbảnvàSựhồnghicănbản

2.Giaiđoạntrẻthơ:mâuthuẫngiữaTựdoýchívàNỗixấuhổ,nghingờ

3.Giaiđoạnvuiđùa:mâuthuẫngiữaKhảnăngsángtạovàMặccảmtộilỗi

4.Giaiđoạntrườnghọc:mâuthuẫngiữaTínhsiêngnăngvàMặccảmthấpkém

5.Giaiđoạnthanhthiếuniên:mâuthuẫngiữaĐịnhhìnhbảnthânvàSựbốirốitrongviệcđịnhhìnhnày

6.Giaiđoạnđầutrưởngthành:mâuthuẫngiữaGầngũivàCôđộc7.Giaiđoạntrưởngthành:mâuthuẫngiữaKhảnăngkhởixướngvàTìnhtrạngđìnhtrệ

8.Giaiđoạntuổigià:mâuthuẫngiữaTínhtoànvẹnvàNỗithấtvọngEriksontinrằngchúngtachưapháttriểnsanggiaiđoạnkếtiếpkhinàosựmâuthuẫntrongmỗigiaiđoạnchưađượcgiảiquyếtmộtcáchthỏađáng.Vídụnhư,rấtnhiềungườitrongchúngtakhôngbaogiờvượtquađượccuộcđấutranhbêntronggiữakhảnăngsángtạovàmặccảmtộilỗi,vàdođóchúngtathiếumộtmụcđíchsốngrõràng.

Mộtngườiphụnữđứnggiữasựlựachọnlàmmẹhaynghềnghiệpsẽkhiếnchúngtaliêntưởngđếnmộtthếhệđãqualúcnàocũngnghĩđếnbảnthânvàluôngiảtạogượngép.Việctừbỏbổnphậnlàmmẹthìkhôngthểnghĩđến;nhưngcốgắngchọnlựagiữaconcáivàsựnghiệplạiđầykhókhănvàthườngkhôngđượcủnghộcholắm.Trongbấtcứquyếtđịnhnàomàngườiphụnữnàyđưara,khảnăngsángtạovàmặccảmtộilỗiđềuchốnglạinhauvàkhôngđượcgiảiquyết.Vàhiểnnhiên,nhữngmâuthuẫnbêntrongnàysẽbiểulộrangoài,bắtmọingườixungquanhngườiphụnữđó,cũngnhưchínhbảnthânngườiphụnữ,phảichịuđựng.Khôngaisốngmộtmình,ngaycảngườisốngẩndật,vàchịuđựngđaukhổmộtmình.

Vềmặttruyềnthống,namgiớidễbiếtcáchvượtquanhữnggiaiđoạnnàycùngnhữngcơnkhủnghoảngkèmtheosauđó,nhưngtấtcảlạixảyraquáthườngxuyên,vàđiềunàylàdocácbậcchamẹ,thầycôcóthiệnchí,cũngnhưdochínhbảnthânngườiđànông,thúcđẩyhọthựchiệnnhữngđiềuđượccholànênlàmtrongcuộcđời,chứkhôngphảilànhữngđiềumàngườiđànôngmuốnlàm.Theocáchnày,ngườiđànôngnàomơướclàmnhàthơsẽtrởthànhmộtviênkếtoán;vàmộttaychănbògiỏitrongtươnglaicóthểtrởthànhmộtủyviênbanquảntrị,cảhainhânvậtnàyđềuphảichịuđựngnhữngdằnvặtdochưahoàntấtýđịnhcủamình.Vàai

biếtđượchọsẽcóthểlàmđượcgìnếuchọnđitheoướcmơcủamình?CựuthànhviêntrongbannhạcBeatle,JohnLennon,cóthểcoilàngườiviếtnhạcgâyảnhhưởngnhiềunhấtđốivớithếhệcủaông,đãtặngchongườidìnuôinấngôngmộttấmbảngbằngvàng,trênđócóchạmtrổlờinóiquảquyếtthườngxuyênngoàicửamiệngcủabà:“Cháusẽkhôngsốngđượcnếuchơithứđànguitarđó”.

TheoErikson,trongthếgiới,cáchchúngtagiảiquyết8mâuthuẫnkhủnghoảngnàysẽquyếtđịnhconngườichúngtasẽtrởthành:1.MâuthuẫngiữaNiềmtinvàSựhồnghi=hyvọnghayrútlui,từbỏ

2.MâuthuẫngiữaTựdoýchívàSựxấuhổ,nghingờ=ýchíhaybịépbuộc

3.MâuthuẫngiữaKhảnăngsángtạovàMặccảmtộilỗi=mụcđíchhaysựkiềmchế

4.MâuthuẫngiữaTínhsiêngnăngvàMặccảmthấpkém=nănglựchaysựtrìtrệ

5.MâuthuẫngiữaĐịnhhìnhbảnthânvàSựbốirốitrongviệcđịnhhìnhnày=trungthànhhaythoáithác

6.MâuthuẫngiữaGầngũivàCôđộc=tìnhyêuhaysựđộcchiếm7.MâuthuẫngiữaKhảnăngkhởixướngvàTìnhtrạngđìnhtrệ=quantâmhaycựtuyệt

8.MâuthuẫngiữaTínhtoànvẹnvàNỗithấtvọng=khônngoanhaykhinhbỉ

Vớitấtcảnhữngsứcmạnhmàthếgiớiảnhhưởnglênchúngtatrongnhữngnămthángđầuđời,thậtlàtuyệtvờivìbấtcứmộtaitrongchúngtađềucóthểsắpxếpgiảiquyếtnhữngmâuthuẫnnàytheohướngtíchcực.Hoặcnhưmộtngườiphụnữđãtừngnóivớitôirằngcụmtừ“giađìnhlệchlạc”làthừa:“Nếucómộtgiađìnhđúngnghĩa,tôichắcchắnlàmìnhđãkhônggặpđượcgiađìnhđó”.ĐiềubàấymuốnnóichínhlàcácgiađìnhCleavers,Waltons,Huxtables,vàcácgiađìnhhạnhphúctheokiểutiểuthuyếtkhácđềuxarờikhỏithựctếmàchúngtađãtrảinghiệm.Kịchvuitrêntruyềnhìnhdànhchotrẻemchínhlàcáchthưởngthứcthíchhợpnhấtsựhiểubiết,sựtậntìnhchămsócconcáicủacácbậcchamẹvàthờithơấuhạnhphúcthayvìnhìnthẳngvàothựctếcuộcsốngquanhta.

NhàphântíchGouldkểvớitôirằngôngấymuốnviếtmộtcuốnsáchvềchủđềtìmlạithờithơấu,vàsẽtậptrungvàoviệc“khắcphụctìnhtrạnghưhỏngdothíchnghixảyratrongnhữngnămđầuđời.Nếubạnđểđiềuđóxảyra,bạnsẽphảitrảiquamộttiếntrìnhhồiphụctựđộngkhiđốimặtvàgiảiquyếtnhữngvấnđềmớitrongthựctại.Đểphảnứnglạithậtphùhợpnhữngtháchthứccủamỗigiađoạntrongcuộcđời,bạnphảiliêntụcxemxétlạikhảnăngphòngthủ

vàgiảvờcủamình,vàtrongtiếntrìnhxemxétlạiấy,bạnsanbằngconđườngđi…Cảmxúclànhữngkýứccủahànhviđãqua.Khibạnsắpxếpchúnglạivàxemđiềugìđanghiệnhữuvàđiềugìđãquađi,thìthậtvậy,bạnđãcóthểbắtđầusửdụngkhảnăngsuytưcủamìnhđểthayđổihànhvi”.

Córấtnhiềuchứngcứchothấysựpháttriểncáitôikhôngdừnglạiởsựtrưởngthànhvềmặtthểchất,vàdođó,trongkhichúngtakhôngthểthayđổichiềucaohaycấutrúcxươngcủamình,thìchúngtavẫncóthểthayđổitrínão.Rấtnhiềungườikhăngkhăngchorằng“đãquátrễđểcómộttuổithơhạnhphúc”.Tôisẽkhôngbàncãithêmvềđiềunày.Chúngtakhôngthểthayđổiđượcthờithơấu,cũngnhưkhócóthểhoànthiệnchúngvàothờiđiểmquátrễnày,nhưngchúngtacóthểhồitưởngchúngmộtcáchchânthực,nghiềnngẫmchúng, thấuhiểuchúng,từđó,vượtquanhữngảnhhưởngcủachúngđốivớichúngta.

Hànhđộngrútlui,khépkíncóthểbiếnthànhniềmhyvọng,sựépbuộccóthểbiếnthànhýchí,sựkiềmchếcóthểbiếnthànhmụcđíchsống,vàsựtrìtrệcóthểbiếnthànhnănglựcthôngquanhữngbàitậpcủakýứcvàhiểubiết.

Cónhữngngườisẵnsàngtranhluậnvềquanđiểmnày,họkhẳngđịnhrằngsốphậncủachúngtahoàntoànnằmtrongđoạnmãditruyềncủachúngta,rằngmỗingườichúngtachỉlàmộtsảnphẩmcủatínhditruyền.Mộtsốkháclạihăngháitranhluậnrằngmỗingườichúngtalàkếtquảcủamôitrườngvàrằngđịnhmệnhlàdohoàncảnhsốnganbài.Cácnghiêncứuvềnhữngcặpsinhđôigiốngnhaunhưđúcđượcnuôidạytáchbiệtđãchothấyrằng,sựthậtcóvẻgầnvớiquanđiểmthứnhấthơn.Nhưngcâutrảlờithựcsựvềviệclàmthếnàochúngtatrởthànhconngườinhưthếnàythìphứctạphơnnhiều.

Cácnghiêncứuditruyềngầnđâyxácnhậnrằngcóyếutốditruyềnmạnhmẽđốivớibệnhtật.Tuynhiên,cũngcónhữngnghiêncứumangtínhthuyếtphụctươngtựchorằngviệcchúngtakhôngchốngnổinhữngbệnhtậtkhácnhauđềucóthểquychocácyếutốmôitrường,vídụnhưsựcăngthẳngchẳnghạn.Tươngtự,mộtsốnhàkhoahọcnhậnthấynãobộvàtráitimchỉlànhữngcơquantrongcơthể,khôngcókhảnănggìngoạitrừviệcthựchiệncácphảnứnghóahọc,trongkhimộtsốkháclạinhậnthấynãobộvàtráitimlànơicủalýtrívàcảmxúc,củasựtinhtếvàthơca,củatấtcảnhữngphẩmchấtvàkhảnăngtáchrờichúngtarakhỏiloàikhỉ.Vàtrongkhicóbằngchứngsinhlýhọcthầnkinhchothấymộtphầncủanãobộbịràngbuộccứngnhắctrướckhisinhra,thìcàngngàycàngcónhữngchứngcứrõràngchothấynãobộlàmộtmảnhchấtdẻolinhhoạttrongtựnhiên,cókhảnăngtiếpthuvàsosánhđốichiếucáckinhnghiệmvàlàmchobảnthânnãobộthayđổi.

Càngcónhiềubằngchứnghơnchothấyngaycảnhữngđặcđiểmcủatínhcách–nhưhướngnội,hàihước,vàvânvân–cũngmangtínhditruyềnngaytừbanđầu.Trongcuộctranhluậnlớnnàygiữathuyếttiềnđịnhditruyềnvàthuyếttiềnđịnhmôitrường,khôngcónhiềukhoảngtrốngchừalạichokhảnăngtựquyếtđịnhcủabảnthân.Theomộtýnghĩanàođó,hầuhếtcáctrườnghọcsẽbiệnminhđểrũbỏtráchnhiệmđốivớihànhvicủacánhân,mộtcáchdiễntảmớichothóiquencổxưacủaFlipWilson:“Maquỷđãxúitôilàmđiềuđó!”.

Sựthậtthìchúngtalàsảnphẩmcủamọithứ−từditruyền,môitrường,giađình,bạnbè,cácngọngiómậudịch,độngđất,vệtđenởmặttrời,trườnghọc,tainạn,sựmaymắn,bấtcứđiềugìbạncóthểnghĩđến,vàhơnnữa.NhữngngườithuộcthuyếtKỷnguyênMớisẽcònthêmvàocảsốkiếptrongquákhứ.Cuộctranhluậnkhôngbaogiờkếtthúcnàygiữatựnhiênvàmôitrườngsẽthậtthúvị,thậmchíđôikhiđểlộranhiềuđiềuđángkinhngạc,nhưngkhôngbaogiờđiđếnkếtluậncuốicùng.Vànócũngcóthểđemlạiíchlợikhiđóngvaitròlàmộttấmbảnđồchiêmtinhhọc.Giốngnhưmọingườikhác,nhàlãnhđạolàsảnphẩmcủamónhầmnhừvĩđạigiữahóahọcvàhoàncảnhsống.

Nhữnggìtáchbiệtnhàlãnhđạorakhỏimọingườikhácchínhlàdoanhtahoặccôtađãchấpnhậntấtcảnhữngđiềutrênvàtạodựngchomìnhđượcmộtbảnsắcđộcđáovàmớimẻ.

TiểuthuyếtgiaWilliamFaulknernóivớichúngtarằngquákhứkhôngbaogiờchếtcả.Thậmchínócũngchưaquađihết.Mỗingườitrongchúngtachứađựngtoànbộcuộcđờicủamình.Mọi thứchúng tađã làmhoặc trông thấy,mọingườichúng tađã từngchạmmặt,đềunằmtrongđầuchúngtacả.Tấtcảnhữnghànhtrangtâmlýđócóthểbiếnthànhthứkinhnghiệmlĩnhhộiđượcvàđemlạinhiềuíchlợibằngcáchnghiềnngẫmchúng.Socratesđãnói:“Cuộcsốngkhôngcóxemxétthìkhôngđángsống”.Tôisẽtiếnthêmmộtbướcxahơn:Cuộcsốngkhôngđượcxemxétnghiềnngẫmthìkhôngthểsốngthànhcôngđược.

Giốngnhưnhữngngườichèothuyền,phầnđôngchúngtatiếnvềphíatrướckhinhìnvềphíasau,nhưngchúngtachưathểthựcsựtiếnlênphíatrướcvàhướnglêntrênnếuchúngtachưathựcsựnhìnthấyquákhứ,chưathựcsựthấuhiểunó.

Khibạnchưalàmchocuộcđờibạnlàcủachínhmình,thìbạnvẫnđangđidạotrongnhữngbộdạngvaymượn.Cácnhàlãnhđạo,chodùhọthuộclĩnhvựcnào,đềuđượcxâydựngnêntừthậtnhiềukinhnghiệmcũngnhưkỹnăngcủamình,nhưbaongườikhác.Nhưngkhônggiốngmọingười,họsửdụngkinhnghiệmcủahọthayvìbịnhữngkinhnghiệmnàychiphối.

WilliamJameslạimộtlầnnữakhẳngđịnh:“Thiêntài…cónghĩalàcónhiềuhơnmộttíkhả

năngnhậnbiếttheokiểukhácthường”.Khitrưởngthành,chúngtabịcácthóiquenlôikéohơnbaogiờhết,vàthậtkhôngđếmxuểnhữngthóiquentrongconngườichúngta.Từngườiphụnữcóthóiquenxoắntrònlọntóckhihồihộphoặcbuồnnảnđếnngườiđànôngbàytỏnỗibấtancủamìnhbằngcáchkhôngbaogiờthốtratiếng“cảmơn”,tấtcảchúngtađềulànhữngnạnnhâncủathóiquen.Chúngkhôngchỉchiphốichúngta,chúngcònứcchếvàlừagạtchúngta.

Đểgiảithoátbảnthânkhỏithóiquen,đểgiảiquyếtnhữngnghịchlý,đểvượtquanhữngmâuthuẫn,đểtrởthànhnhữngngườichủthayvìnhữngtênnôlệcủachínhcuộcđờimình,trướchết,chúngtaphảinhìnvàghinhớ,sauđóquênđi.Đólàlýdotạisaoquátrìnhhọchỏithựcsựthườngbắtđầubằngviệcquênđinhữngđiềuđãhọc–vàlàlýdotạisaoviệcquênđinhữngđiềuđãhọclàmộttrongnhữngchủđềluônquaytrởlạitrongcâuchuyệncủachúngta.

Mỗinhàphátminhhoặcnhàkhoahọcvĩđạiđềuphảitìmcáchquênđinhữngtrithứcquyướcđểtiếnlêntrongcôngviệccủamình.Vídụnhư,trithứcquyướcnóirằng:“NếuThượngĐếmuốnconngườibayđược,thìNgàiắthẳnđãtraochoconngườiđôicánh”.NhưnganhemnhàWrightskhôngđồngývớiquanđiểmđóvàđãsángchếramộtchiếcmáybay.

Khôngai–dùlàchamẹhaythầycôhaybạnbècủabạn–cóthểdạychobạncáchđểtrởthànhchínhmình.Thậtra,chodùcóýđịnhtốt,tấtcảmọiviệchọlàmđểdạydỗvàchỉdẫnbạnđềuchỉlànhữngphươngcáchlàmchobạntrởnênkhônggiốngchínhbảnthânbạnnữa.

NhưnhàtâmlýhọctrẻemxuấtchúngJeanPiagetđãnói:“Mỗilầnchúngtadạymộtđứatrẻmộtđiềugìđó,chúngtađãngănkhôngchonótựsángtạorađiềuđó”.Tôipháttriểnthêmmộtbướcxahơn:Mỗilầnchúngtadạydỗcontrẻmộtđiềugìđó,thìthayvìgiúpchúnghọchỏi,chúngtađãngănkhôngchochúngtựkiếntạobảnthân.Nhờtínhrấttựnhiênnày,dạyhọcđồnghóamọithứ,cảchủthểlẫnkháchthểcủanó.Mặtkhác,việchọchỏilạilàhànhđộnggiảiphóng.Chúng ta càngbiếtnhiềuvềbản thân chúng ta và thế giới của chúng tabaonhiêu,chúngtacàngcảmthấytựdobấynhiêuvàcóthểđạtđếnnhữngthứmìnhcókhảnăngđạtđược.

Rấtnhiềunhàlãnhđạogặpphảicácvấnđềkhicòntrongtrườnghọc,đặcbiệtlàtrongnhữngkinhnghiệmđihọclầnđầu.AlbertEinsteinđãviếtlại:“Sẽkhôngcómộtchútphépmàunàoxảyramộtkhicácphươngpháphướngdẫnhiệnđạivẫnhoàntoànbópnghẹtsựtòmòthầnthánhcủakhảnăngnghivấn…Đólàmộtsailầmtrầmtrọngkhinghĩrằngthúvuitậnhưởngkhảnăngquansátvàtìmkiếmlạicóthểđượcthúcđẩybởicácphươngtiệnápđặtvàýthứcvềbổnphận”.

Trongsốcácnhàlãnhđạomàtôiđượctiếpchuyện,nhàkhoahọcvàlànhàtừthiệnMathildeKrimchobiết:“Khimàcáctrườnghọcbịđưavàokhuônphép,tôichẳngthíchđiềuđóchútnào”.VàEdwardC.JohnsonIII,ChủtịchBanquảntrịvàlàGiámđốcĐiềuhànhcủaTậpđoànĐầutưFidelitycũngnóirằng:“Việcngồitronglớphọckhôngbaogiờlàmộttrongnhữngưuđiểmcủatôi,nhưngtôiluônluôntỏratòmòvềmọiýtưởngvàđốitượng”.Theobảnnăng,Johnsonbiếtrõsựkhácbiệtgiữadạyhọcvàhọchỏi,giữaphươngthứcđàotạovàphươngthứcgiáodục.

Thậthiểnnhiên,chúngtakhôngthểtáchrời−hoặckhôngtươngtác–vớigiađìnhhaytrườnghọchaybấtcứcôngcụđồnghóanào.

Nhưngchúngtacóýthứcvềchúngtheocáchcủachúng,làmộtphầncủaphươngtrìnhchứkhôngphảilàbảnthânphươngtrình.

Vàphươngtrìnhđangthịnhhànhphổbiếnlà:

Giađình+trnghc+bnbè=bn

Nhưngchỉcómộtthứphươngtrìnhmangtínhkhảthichobấtcứaikhaokhátđếnchínhbảnthânmình,đólà:

Giađình+trnghc+bnbè=thcslàbnbn

Theocáchnày,thayvìbịcáckinhnghiệmcủamìnhchiphối,bạncóthểtrởthànhnhàthiếtkếchínhbảnthânmình.Bạntrởthànhnguyênnhânvàhệquảthayvìchỉlàhệquả.

Khảnăngtựnhậnthức=hiểubiếtchínhmình=làmchủchínhmình=kiểmsoátchínhmình=bàytỏchínhmình.

Bạnlàmchocuộcđờithuộcvềchínhmìnhbằngcáchthấuhiểunó.

Chương4:BIẾTNGƯỜI“Tôiđãdồnnhiềutâmtrívàoviệcgiáodụccậuấy,thưangài;hãyđểcậutalănlộnvớicuộcsốngvàtựxoaysởlấykhicòntrẻ.Đólàcáchduynhấtđểlàmnênmộtcậuthiếuniênmạnhmẽ,sắcsảo,thưangài.”

CharlesDickens(TríchPickwickPapers)Mộttrongnhữngsai lầmcủacáckhóahọcvềnghệthuậtlãnhđạocơbảnlàchỉtậptrungvàocáckỹnăng,vàkếtquảlàđãtạoracácnhàquảnlýthayvìcácnhàlãnhđạo.Dĩnhiêncáckỹnăngvềquảnlýcóthểđượcgiảngdạy.Vìchúnglànhữngkỹnănghữuíchchocácnhàlãnhđạo.Tuynhiên,nhữngtốchấtcủakhảnănglãnhđạothìkhôngthểdạy,chúngphảiđượchọchỏi.NhưGiámđốcđiềuhànhCalfed,RobertDockson,đãnói: “Người takhôngdạynhữngđiềuquan trọngở lớphọc.WalterWristoncủacông tyCitycorpvàA.P.GianninicủaNgânhàngHoaKỳkhôngphảilànhữngnhàchuyênmôn.Nhưnghọlànhữngngườicótầmnhìnhơnngười.Họbiếtmìnhmuốnlàmgìvàmuốnđưacôngtyđếnđâu”.Vì lẽđó,cácnhà lãnhđạorõràng làcómộtkhônghai,họhọcđượcgìvàhọsửdụngnhữngđiềuđãhọcnhưthếnàođểđịnhhìnhtươnglaicũnglàduynhấttheocáchcủahọ.

Nhưtôiđãlưuýởchươngtrước,đểtrởthànhlãnhđạothìítnhấtngườitaphảicónhiềukinhnghiệm,sựhiểubiếtvàkhảnăngứngdụngnhữngkinhnghiệmđócũngnhưnhiềukỹnăngkhác.NormanLearđãtừngkểchotôinghevềmộtkinhnghiệmcủaôngkhicònphụcvụtronglựclượngkhôngquânHoaKỳđóngtạiÝlà:“Tôinhớcólầnđãđánhgụcmộtgã–đâylàlầnđầutiêntrongđời tôiđấmmộtgãtrướckhingườitađánhtôi– tạimộtquánrượuthuộcvùngFoggia,Ý.GãnàylàlínhMỹ,đangchếnhạongườiSemite.Vàtôiđãviếtmộtchươngtrongtácphẩm‘AllintheFamily’vềchuyệnnày.Mikeđãđánhaiđóđangxúcphạmmộtngườikháctrênxeđiệnngầmvàrồitựthấyghêsợvềtínhthôbạocủachínhmình.Tôicũngđãghêsợmìnhnhưvậy.Tôichắcrằngtôithấydángdấpcủakhảnănglãnhđạoởchỗđó,nhưngtôikhôngbiếtnóxuấtpháttừđâu,ngoạitrừnhữngcảmgiácbanđầulàbằngcáchnàođểtôivượtquakhókhănkhilàmộtngườithứyếuvàthừathãi.”

Rõrànglàđểtrởthànhmộtngườilãnhđạothựcsự,ngườitaphảibiếtngườicũngnhưbiếtmình.Nhiềunghiêncứuvềcuộcsốngcủacácnhàlãnhđạomàtôitừngđượctiếpchuyệnđãchứngminhrằngcómộtsốloạikinhnghiệmnàođóđặcbiệtquantrọngcầnhọchỏi.

Nhữngkinhnghiệmnàybaogồmsựhọcrộngvàliêntục,họctừgiađình,từnhữngchuyếnđixavà/hoặccuộcsốngthahương,cóđờisốngriêngtưphongphúvàsựkếtgiaovớinhững

ngườicónhiềukinhnghiệmvàvớibạnbè.

Tôimuốnbànvềlợiíchcủanhữngkinhnghiệmđó,nhưngtrướctiên,hãyxemxétnhữngquanniệmvềchínhviệchọctập.

Vàonăm1972,CâulạcbộLaMãbắtđầumộtcuộcnghiêncứuvềviệchọctập,mởđầubằngmộtpháchọavềnhữnggiớihạnngoạibiên,cáimà,theocáchviếtcủahọlà“thuhẹpkhảnăngpháttriểnvậtchấtcủachúngtatrênmộthànhtinhhữuhạn”,vàkếtthúcbằngsựbảovệ“giớihạntựdobêntrong…cáitồntạitrongmỗichúngtavàđượcthainghénbằngsứcmạnhcủanhữngpháttriểnchưatừngcó.”

Chotớingàynay,báocáocủaCâulạcbộnàyđượcxuấtbảnnăm1979bởiJamesW.Botkin,MahdiElmandjravàMirceaMalitza−

“Họctậpkhôngcógiớihạn:Nối liềncáckhoảnghổngtrongconngười”−vẫncònthíchhợp.AurelioPecceiđãviếttronglờinóiđầu:“Tạithờiđiểmnày,tấtcảnhữnggìchúngtacầntrongquátrìnhtiếnhóacủaconngườilànhậnbiếtnhữnggìsựtiếnhóamanglạiđángđểchochúngtahọcvàhọcthuộcchúng.”Cáctácgiảtiếptụcđịnhnghĩa“khoảnghổngtrongconngười–thehumangap”là“khoảngcáchgiữanhữngrắcrốiđanglớndầnlênvàkhảnăngcủaconngườitrongviệcđươngđầuvớichúng…Chúngtagọinólàkhoảnghổngtrongconngườivìđólàsựphânđôigiữanhữngphứctạpđanglớndầnlêntrongcôngviệcchúngtaphảilàmvàsựtụthậuvềnănglựccủachínhchúngta.”

Cáctácgiảđãmôtảhaiphươngthứcchủyếucủaviệchọc:

•Họctheo lốinuôidưỡng,cáchhọcđangthịnhhànhnhất, là“sựtiếpthunhữngnhânsinhquanbấtdibấtdịch,nhữngphươngphápvànhữngquytắcđểápdụngtrongnhữngtìnhhuốngđãđượcbiếtvàhaytáidiễn…Đâylàmộtcáchhọcđượcthiếtkếđểduytrìmộthệthốngđangtồntạihoặcmộtkiểusốngđãthànhthóiquen.

•Họctừcácvachạm,cáchhọccũngthịnhhànhkhôngkém,đượcápdụngkhixảyracácsựkiệnthựctếlàmconngườichoángngợp.

Tácgiảđãviết:“Ngayđếnthờiđiểmhiệntại,nhânloạivẫnđangtiếptụcchờđợinhữngsựkiệnvànhữngbiếncốxúctáchoặcápđặtviệchọctừthựctếnày.Họctừthựctếvachạmcóthểđượcxemnhưmộtsảnphẩmcủasự tinh túy, chếđộkỹ trị (quản lýbởichuyêngiakỹthuật)cùngvớichủnghĩađộcđoán.Họchỏiquathựctếthườngđisaumộtgiaiđoạncủasựquátinvàonhữnggiảiphápđượcquyếtđịnhđơnthuầnbằngnhữngkiếnthứcchuyênmôn

hoặcnănglựckỹthuậtvàđượcghinhớmãi."

Nóicáchkhác,cảhaiphươngthứchọctheolốinuôidưỡngvàhọcquavachạmthựctếnàyđềulàcáchhọcnhữngkiếnthứcmangtínhquyước.Hoặcxãhội,hoặcgiađình,hoặcnhàtrườngnóirằngnhữngsựviệcnàylànhữngcáimàbạncầnphảibiết,vàbạnchấpnhậnnhữnggìbạnđượcdạynhưcẩmnanghướngdẫn.Bạnquênrằngcònmộtcáitôicủabạncầnđượclắngnghe.

Ngànhcôngnghiệpô-tôcủaHoaKỳphátđạtlànhờvàoviệchọckiểunuôidưỡng,chođếnkhichợtnhậnrarằngnóđangphảiđốimặtvớimộtbứctườnglớn,đólàbịnhữngnhàphùthủyô-tôNhậtBảnquamặt,vàquađó,nóhọcđượcbàihọctừthựctếrằngmìnhđangtrongthờikỳkhủnghoảng.Detroitđãphảiđiđếnquyếtđịnhphásảnvàđốimặtvớinhữngthiệthạivềtàichánh,nhưng thayvì cố gắng suynghĩ cách thoát khỏi tình trạng tiến thoái lưỡngnanđó,trongnhiềunăm,côngtycuốngcuồngđóngcửacácnhàmáy,sathảihàngngàncôngnhân,mualấybấtcứgiảiphápnàoxemracóvẻtốt.Mãiđếngiữathậpkỷ1980,Detroitmớibắtđầuhồiphụcnhữngvếtthươngdochínhmìnhgâyra,vàchìakhóacủacánhcửanàyđượcCâulạcbộLaMãgọilà“họccáchđổimới”.

Cáctácgiảviết:“Nhữngkhuônmẫutheoquyướccủaviệchọctheocáchnuôidưỡnghoặchọcquathựctếvachạmkhôngthíchhợptrongviệcđươngđầuvớinhữngkhókhăntoàncầu,vàcóthể,nếukhôngkịpthờingăncản,sẽdẫnđếnviệcmấtkhảnăngkiểmsoátcáctìnhhuốngthựctếhaynhữngbiếncố…”

Nhữnggìápdụngchotoàncầucũngápdụngđượctrênconngười.Bấtkỳaidựavàoviệchọckiểunuôidưỡngvàhọcquathựctếthìchắcchắnsẽtrởthànhkẻphảnứngthụđộngtrongđờisốngcủachínhmình.Việcduytrìmộtgiađìnhlàvídụđơngiảnnhất.Khimộtngườitronggiađìnhđộtngộtquađờithìcảgiađìnhthườngsuysụp,ítralàtrongmộtthờigianngắn,vìcúsốcquálớn.Tấtcảchúngtađềubiếtnhữngcặpvợchồngkhibịmấtconcóthểsụpđổvàdẫnđếnviệclydị.Cũngthế,ngườikinhdoanhnếudễdàngchấpnhậnnhữngkiếnthứcđãđượcquyướcthìcóthểvươntớinhữngvịtríhàngđầutrongmộttổchứcquanliêu,nhưnghọkhôngbaogiờsửdụnghếtnhữngtàinăngđặcbiệtcủahọ.Vànếulúcnàođóhọphảiđươngđầuvớichínhcuộcsốngcủamình,ítnhấthọcũngsẽphảichịuđựngnhữngcúsốcvìthấtbại.

Nhưvậy,việchọccáchđổimớiphảithaythếchoviệchọctheolốinuôidưỡngvàhọctừvachạmthựctế.Nhữngthànhphầnchủyếuđểhọccáchđổimớilà:

•Tiênliệu:chủđộngvàgiàutrítưởngtượnghơnlàthụđộng,lệthuộcvàothóiquen.

•Họchỏi:Lắngnghengườikhác.

•Thamgia:Địnhhướngcácsựkiệnhơnlàbịchúngđiềukhiển.

Vàhiểnnhiên,họccáchđổimớiyêucầubạnphảitinvàochínhmình,yêucầubạnphảitựđiềukhiểnchứkhôngbịđiềukhiểntrongcảđờisốngvàcôngviệc.Nếubạnhọccáchdựđoántrướctươnglaivàtạoracácsựkiệnchứkhôngđểchochúngđóngkhung,bạnsẽthuđượcnhữngíchlợiquantrọng.

KhithựchiệncáimàcáctácgiảcủabàibáocáoởCâulạcbộLamãgọilà“sựchuyểndịchtừviệcthíchnghivôthứcsangsựthamgiacóýthức”,chúngtađãtạorahoặcnhậnranhữngmốiliênhệmới,làmphátsinhnhữngtổnghợphữuích,vàhiểubiếtcủachúngtađượcđàosâu.

ĐạodiễnđiệnảnhPollackđãbànvềnhữngtrởngạichốnglạiviệchọccáchđổimới.“Tấtcảmọingườiđềucókhảnăngtựdo liênkết,nhưngxãhộicókhuynhhướngkhôngtánthànhnhữngtưởngtượngbaybổngtíchcực.Khivượtquamộtđộtuổinàođó,chúngtangừngmạohiểmvàtựnhủ‘hãygiảvờnhư’,‘cáigìsẽxảyranếu’,vànhữngcâuđạiloạinhưthế.Nhữngýnghĩấycứđếntrongđầubạn,rồiđếnmộtlúcnàođó,bạnbắtđầucảmthấycólỗi.Bạnbiếtrằngbạnđanglắngnghemộtbảngiaohưởngvàtưởngtượngrằngbạnlànhạctrưởngđanglàmviệcsaymêđếnđiêndại,rồitừđóbạnkhởisựlàmngườitrưởngthành,vàbạnnói:‘Đượclắm,tôighétaibiếtrằngtôichỉgiảbộ

điềukhiểndànnhạcgiaohưởng’.Thếnhưngcuộcsốngtưởngtượngnhưvậylàchìakhóathựcsựđểgiảiquyếtkhókhănởmọicấpđộ.Nóchắcchắnlàcôngcụhàngđầutrongviệcgiảiquyếtkhókhăntrongnghệthuậtnhưhộihọa,khiêuvũ,múabalê,đạodiễnphim,biênkịch,viếttiểuthuyếthoặcbấtkểloạigì”.Giảiquyếtkhókhănmộtcáchsángtạolàmộtdạngcủaviệchọccáchđổimới.

Trongviệchọccáchđổimới,ngườitakhôngđượcchỉnhậnrabốicảnhhiệnhữu,màcòncókhảnăngtưởngtượngranhữnggìxảyratrongtươnglai.

Trongnhiềunăm,chínhsáchngoạigiaocủaHoaKỳđãbịxuyêntạcvìnhữngngườihoạchđịnhchínhsáchcủachúngtalàmviệctrênnhữnggiảđịnhsailầmrằngphecộngsảnlàmộttảngđánguyênkhốichắcchắn.Đâylàmộtvídụrấtgiáokhoavềviệchọctheolốinuôidưỡng.Thậtra,ngaytrongthờiđạiXôviết,đãcónhiềukiểucộngsảnkhácnhau.Việchọcnuôidưỡngxemchủnghĩacộngsảnđơnthuần làvấnđềthuộcchínhtrị,chứkhôngphải làvấnđềvừathuộcxãhội,kinhtếvừathuộcchínhtrị.Việchọccáchđổimớixemxétcảnhữngđiểmtươngđồngvềchínhtrịđếnnhữngđiểmkhácbiệtvềxãhội,kinhtếđểphânchiasốítnhữngxãhộicộngsảncònlại,nhưCu-bavàTrungQuốc.

Họccáchđổimới làmộtphươngphápđểxácđịnhtầmnhìn.LuậtsưShirleyHufstedlerđãphátbiểuvềtầmnhìntươnglai:“Bạnphảicókhảnăngmườngtượngtrongnhữngđiềukiệnkhácụthểnhữnggìnênlàm,nhữnggìmuốnlàmhaynơiđâubạnmuốnđến…Bạncầncókhảnăngkháiniệmhóa.Giốngnhưviệcbạnlênkếhoạchchomộtchuyếnđixa.Trướchết,phảihìnhdungbạnmuốnđiđâu.Rồinghĩđếnphươngtiệnđểđi.Nếuchưaai làmviệcnày,bạnphảitựsắpxếp.Bạnphảilinhhoạttrongviệctổchứcnhữngngườicùngđivớimình.Bạnphảibiếtngaytừđầubaonhiêuhànhlýcầnmangtheohaycóthểxáchđượctheo.Điềunàyđòihỏisựkếphợpgiữahiểubiết,tầmnhìn,vàcáchđánhgiá–bốcụcnhưthếnào,nhữngkhảnăngnàocóthểxảyra.”

Họckiểunuôidưỡng,nềnhọcvấnmàđasốcáctổchứcvàcơsởgiáodụcápdụng,làcáchhọcdựatrênviệcbảotồnnguyênhiệntrạngvànhậnthứcnhữngđứctínhtốtcủangườiquânnhântrongtấtcảchúngta.Đólàmộtsựđộcthoạidựatrênthẩmquyền–tôntitrậttự,độcnhấtvàbiệtlập.Việchọccógiớihạnvàchừngmựcnàylàmộtphầntĩnhtrongkiếnthức.Nóyêucầuchúngtaphảitựđiềuchỉnhđểthíchnghivớicácsựviệctheobảnchấtvốncócủachúng.

Họctừthựctếvachạmlạibắtchúngtađứngvàođúngtrậttựvàngoanngoãnnghelờibằngviệccủngcố thêmsựbất lựccủachúng ta trongviệckiểmsoát cácbiếncốhay trongviệcchuẩnbịchotươnglaicủatừngcánhân,vàbằngviệcxácnhậnsựcầnthiếtcủacáccơquancóquyềnlựchaycáctổchứccóthứbậctrongviệcbảovệchúngta.

Họccáchđổimớilàphươngpháphàngđầutrongviệcrènluyệnsựtựtrịcủachúngta,mộtphươngphápđểhiểuvàlàmviệcmộtcáchtíchcựctrongbốicảnhhiệnnay.Đâylàcuộcđốithoạiđượcbắtđầubằngtínhhiếukỳ,đượctiếpnhiênliệubởikiếnthức,vàđíchtớilàsựhiểubiết.Việchọcnàykhôngbịgiớihạn,khôngbaogiờkết thúc,rấtdồidàokiếnthứcvànăngđộng.Nóchophépchúngtacóthểthayđổicáchthứcmàsựviệcdiễnra.

Tómlại,mỗichúngtađềucónhữngphươngthứcđểgiảithoátchínhmìnhkhỏisựđènéncủaquákhứđãgiamhãmchúngtavàonhữngvaitròvàtháiđộbịápđặt.Bằngviệctìmhiểuquákhứ,chúngtacóthểhướngtớitươnglaimàkhôngcầnvướngbậnđếnnó.Chúngtacóthểtựdobộclộ,thểhiệnchínhmình,hơnlàcốgắngkhôngngừngchỉđểchứngminhchúngtalàai.

Cũngnhư thế, thôngqua việc học cáchđổimới, chúng ta khôngphải chạy theomà là dẫnđườngchocuộcsốngcủachínhmình.Chúngtakhôngchấpnhậnmọithứnhưnóvốncómàlườngtrướcdiễnbiếncủachúng.Chúngtathamgiatrongquátrìnhlàmnhữngdiễnbiếnđóxảyra.

Chúngtatạodựngcuộcsốngchứkhôngđểbịcuộcsốngápđặt.

Câuchâmngônnàyliêntụcđượckiểmchứng.

Vàođầuthậpniên1960,VictorvàMildredGoertzelbắtđầumộtcuộckhảosátđitìmnhữngđiểmchungcủavàitrămngườiđànôngvàphụnữthànhđạt,vàđãđăngtảikhámphácủahọtrongtácphẩmNhữngcáinôicủasựnổitiếng.Đốitượngcủahọgồmcácvănsĩ,diễnviênchođếncácchínhtrịgiavàthươnggia.

Khámphácủahọcótínhcungcấpthôngtin.Đasốnhữngđốitượngnàyđếntừcácthịtrấnnhỏhoặclàngmạc.Hầuhếtcácgiađìnhnàyđềucótruyềnthốnghamhọc,kèmtheođólàsứckhỏedồidàovàýchíphấnđấubềnbỉvươntớimụctiêu.Phânnửacácgiađìnhđềurấtngoancốtrongnhữngvấnđềgâytranhcãi.Gầnphânnửacácôngbố“cónhữnghoàncảnhthăngtrầmđángthươngtrongcôngviệckinhdoanhhoặctrongnghềnghiệp”,trongkhiđómộtphầntưcácbàmẹ“đượcmiêutảlàcóảnhhưởngchiphối”..

Đasốcácđốitượngđượckhảosátcócuộcsốngsungtúc.Mộtphầntưhọbịkhuyếttật.Đặcbiệtgiađìnhcủacácđốitượngnày“khôngbịcácchứngbệnhtâmthầncầnđiềutrịtạibệnhviện”.Khicònnhỏ,cácđốitượngnàyđượcdạykèm,“thườngghéttrườngtrunghọcnhất”vàthườngthíchnhấtcác“trườngđạihọcdanhtiếng”.Baphầntưtrongsốhọ“bàytỏsựkhônghàilòngvớitrườnghọcvàgiáoviên,tuyvậybốnphầnnămđãchứngtỏlàcótàinăngkhácthường.”Cuốicùng,baphầntưcácđốitượngnàyđềutrảiquanhữngkhókhănthờithơấunhư:nghèokhó,giađìnhphânly,chamẹkhótính,nhữngthăngtrầmvềtàichánh,khuyếttậthoặcsựbấtbìnhcủaphụhuynhtrướcthấtbạitrongtrườnghọccủaconhọhoặctrướcsựlựachọnnghềnghiệpcủachúng.

HaianhemnhàGoertzelđãviệnđếnmộtphátbiểucủaT.H.Huxleyđểkếtluậnvềnhucầukhámphávàvượtquaquákhứcủaconngườimàtôiđãphácthảoởđoạntrước.Huxleynói:“Hãyngồixuốngtrướcmộtthựctếnhưlàmộtđứatrẻ,vàhãysẵnsàngtừbỏnhữngýniệmđãcótừtrước,khiêmtốnđitheođếnbấtcứnơiđâuhoặcbấtcứcáigìmàtạohóacaovờidẫnđường,nếukhôngbạnsẽchẳnghọcđượcgìcả.”

Hiệntại,bạnkhôngcònlàmđượcgìchophầnđờitrướcđâycủabạn,ngoạitrừviệctìmhiểunó.Tuynhiên,bạncóthểlàmđượcmọiviệcchophầnđờicònlạicủabạn.JohnGardnerđãtừngnói:“Sựchínmuồicủabấtkỳmộttàinăngphứctạpnàocũngcầnmộtsựkếthợpthỏađánggiữađộngcơ,tínhcáchvàcơhội.Đasốcáctàinăngđãkhôngpháttriểnđược.”

Rấttiếclàcáctrườngđạihọckhôngphảiluônluônlànhữngchỗtốtnhấtđểhọctập.Quánhiều

chỗkhôngphảilànhữngnơiđểhọccaolênmàchỉlànhữngtrườngdạynghềhạngsang.Quánhiều trườngđào tạoranhữngchuyêngia thiểncận,nhữngngườicó thểphùphépra tiềnnhưngchưathànhconngườihoànchỉnh.Nhữngchuyêngianàyđãđượcdạyphảilàmnhưthếnào,nhưnghọkhôngđượcdạyphảitrởthànhngườinhưthếnào.Thayvìhọctriếthọc,lịchsửvàvănhọc–nhữngkinhnghiệmcủacảnhânloại–họhọcnhữngcôngnghệcụthể.

Côngnghệsẽgiảiquyếtđượcvấnđềgìnào,khimànhữngngườisửdụngcôngnghệcònloayhoayvớinhữngcâuhỏicótínhtiênđề?

MartyKaplan,nhàsưphạmvàcũnglànhàquảnlýtrướcđâycủahãngDisney,đãnói:“Bạntrảiquanhữngnămđầuđờicủabạnđểhỏichamẹtấtcảnhữngcâuhỏitotát–nàolàcontừđâuđến,nào là tạisaoôngnộichếtvàôngđãđiđếnđâu,nào làai làThượngđế?Trẻconnhưnhữngmiếngbọtbiểnhútthấmnhữngbănkhoănđó.Còncácsinhviênnóivớinhauchuyệngìvàonửađêmnếukhôngphảicũnglànhữngtrăntrởđó?Nàolàtôiđanglàmgìvớicuộcsốngcủatôi,nàolàtôilàai,toànlànhữngcâuhỏimàchúngtakhuyếnkhíchtrongsựchạmtrángiữanềnkhoahọcnhânvănvớicõihưvô.TôichorằngđâylàcốtlõicủaýniệmvềgiátrịcủaphươngTây,vềsựđươngđầuvớicõihưvô,vàmộtsốngườigọisựchếtđểđivàocõihưvôlàcảmgiácsinhhọcbìnhthường,trongkhimộtsốngườikháclạicónhiềukháiniệmsiêuhìnhvềcõihưvô.Nhưngtôinghĩrằngýniệmđóđãbắtđầukhitacònbé,vàhoặclàtađểnópháttriểnhoặctakìmnénnólại,nhưngnóthìvẫnởđó,vànóluôntồntại.”

ThisĩRichardWildburđãviết:

“Nhữngnghithứcchẳnghềchútgiấuche

Tỏmìnhratrướckhờdạirănđe

Talàai,talàgìthếnhỉ

Langthangmãigiữarừngxanhtrưahè.”

Phải,chúngtacầnđitảnbộxuyênquanhữngcánhrừngtheoýmuốncủachúngta,đểlúcrakhỏiđó,chúngtabắtđầuhiểuvềmìnhvàvềcuộcsống,conngười.

Vàogiữathậpniên1980,nhữngấnphẩmvềsựmùvănhóacủachúngtađãđượcliệtvàodanhsáchbán chạynhất, nhưSựkết thúc của trí tuệMỹ củaAllanBloom, vàHiểu biết văn hóa:NhữnggìmàmọingườiMỹcầnbiếtcủaE.D.Hirsch,Jr.Mộtbàitrắcnghiệmtrêntoànquốcvềlịchsửvàvănhọcđượcthựchiệntrên7.800cáchọcsinhtrunghọcđãchứngminhluậnđiểmcủaBloomvàHirsch.ĐiểmtrungbìnhghinhậnđượctheobáocáotrongThếhệ17tuổicủa

chúngtabiếtgì?củaDianeRavitchvàChesterE.Finn,Jr.nằmvàokhoảng50-,tứclàđiểmF.

Cáctácgiảđãviết:“Cólẽcuộctrắcnghiệmkỹnăngởcáctrườngtrunghọc(SAT)đóngvaitròchínhtrongviệcchỉracáctrườnghọccủachúngtađangđitheohướngnào.Cẩnthậntránhviệcđánhgiánhữngkiếnthứctrọngyếu,mộtcuộckiểmtramiệngđangdiễnra trongtìnhhìnhgiáodụccủachúngta.Liệunhữngthísinhđãcóhọcvềcuộcnộichiếnchưa,đãhọcvềMagnaCarta,hayđãđọcMacbethchưalànhữngvấnđềmàSATcốtìnhkhôngquantâm.”

Vớinhữnggìmàcáctrườnghọccủachúngtađangdạydỗ,hoặcítrađangkiểmtra,càngngàycàngcóítnhữngđiềuliênquanđếngiáodụcmàchúngtaquantâmgiốngnhưtrongquákhứ,tráilạingàycàngcónhiềunhữngđiềuliênquanđếnnhữngthứđangđượcưachuộnghiệnnay.MộtnghiêncứucủaCarnegieFoundationchỉrangàycàngcónhiềungườitrẻtuổichọnlựanhữngngànhnghềhứahẹnđemlạilợinhuậntứcthời,nhưkinhdoanh,cơkhí,khoahọcmáytínhvàcácchươngtrìnhytế.

LynneCheney,cựuChủtịchtổchứcHỗtrợQuốcgiacáchoạtđộngnhânđạovàlàphunhâncủaPhóTổngthốngDickCheney,đãviếttrongNewsweekrằngđasốnhữngngườithànhđạtởnhiềuquốc giađều cómộtnền tảngvềkhoahọcnhânvăn, trongđóbaogồmTổng thốngReaganvàđạiđasốnhânviêntrongnộicáccủaông,38%cácgiámđốcđiềuhành,vàchíntrênmườibaquanchứcđiềuhànhcaocấpnhấttạiIBM.TheobàCheney,mộtnghiêncứuAT&Tchobiếtnhữngsinhviêntốtnghiệpcácngànhkhoahọcxãhộivànhânvănđãvươntớiđịavịquảnlýcấptrungnhanhhơncáckỹsưvà“chíítcũnglàmtốtnhưcácbạnđồngkhóahọctrongngànhkinhdoanhvàcơkhíkhivươntớicấpquảnlýcaonhất.”Bàkếtluận:“Nhữngsinhviênnàochọnchuyênngànhtheotiếnggọicontimsẽrấtcóthểdồnhếtsứclựcchonhữnggìmàhọyêuthích.Đâylànhữngngườibiếtcáchdùngthờigianvànỗlựctốiđanhất,điềumàmọingườicầnphảicóđểđạttớithànhcông.Vàhọcũnglànhữngngườitìmthấyýnghĩa,mụcđíchcủahạnhphúcconngười.”

RogerSmith,cựuChủtịchvàlàGiámđốcđiềuhànhcủaGeneralMotors,cũngđồngývớiýkiếntrên.SmithviếttrongtácphẩmGiáodụccácnhàquảnlýnhưsau:

“Nghệthuậtquảnlýbắtđầutừtầmnhìn,mộtphẩmchấtchưabaogiờmangtínhquyếtđịnhđếnthếnhưngàynay…Khảnăngcạnhtranh–và,đốivớimộtsốcáccôngty,cảbảnthânsựtồntại–đượcdựatrênkhảnănghìnhdungranhữngđiềumớimẻ(cũngnhưlànhữngcáchthứcmớiđểlàmnhữngviệccũ),khảnăngngoạisuydựavàonhữnggìđãhoạtđộngtốttrongquákhứ,khảnăngtổchứcvàtáitổchứccáchoạtđộng…vàkhảnăngtưởngtượngbằngcáchnàovàbằngsựcanthiệpnàođểcóthểthayđổichiềuhướngcácbiếncố…Khicácsinhviên

đượcđàotạođểkhámphánhữngyếutố,nhữngđềtàixuấthiệntrongnghệthuật,vănchương,vậtlývàlịchsử,cũnglàlúchọđanghọccáchsángtạoranhữnggiảiphápmangtầmnhìnxachonhữngvấnđềcủacôngviệcsaunày…Nhữngngườiđượcđàotạovềkhoahọcnhânvăncũngcóthểhiểu,làmviệcvàđónggópchomộttổchứcthươngmạiđanghoạtđộnglinhhoạtvàhiệuquảcạnhtranhvớinhiềudoanhnghiệp…Họhọccáchchịuđựngsựlộnxộnvàlậplạitrậttựtừnhữnghỗnđộnmườimươi.Sựnhấtquántrongtưduymangýnghĩaquantrọngbậcnhất,vàcácquátrìnhlậpluậncũngquantrọngnhưnhữngkếtluậnmàchúngdẫnđến…Nhữngngườinàycókhảnăngsuynghĩmởrộng,cóócphântíchxuyênsuốtcácvấnđề;ngoàinhữngnguồngốckhác,nhữngkhảnăngnàycóđượclàtừviệchọcvănchương,họcvềhệthốngxãhội, cácphương trìnhhóahọc,hayngônngữ…Những thuộc tínhcủasựưu tú…tấtcảphụthuộcvàonhữngkỹnănggiaotiếpvàđộnhạycảmđốivớiconngười…Mọiviệcchúngtalàmđềuphụthuộcvàoviệctruyềnđạtthànhcôngtưtưởngtừnhómngườinàyđếnnhómngườikhác.”

CBS,Inc.cũngđãđồngývớiýkiếntrên.Năm1984,Hộiđoànvề

Khoahọcnhânvăn,đạidiệncho12côngtylớn,đượcthànhlậpvới750.000USDtiềntàitrợcủaCBSvàliênkếtvớiViệnHànlâmVănchươngvàKhoahọcHoakỳ.TheoFrankStanton,ChủtịchHộivàlàcựuChủtịchCBS,mụcđíchcủahộilàđể“nângcaonhậnthứcđốivớiviệcgiáodụckhoahọcnhânvăn–sựnhìnthấubêntrongsựvật,sựnhậnthức,sựthẩmtramangtínhphêbình,sựtưởngtượng−vàđểhiểuđượcmốiquanhệgiữaviệchọckhoahọcnhânvănvớikhảnănglãnhđạotrongmộtthếgiớihợpnhất.”

Mốiquanhệđórấtthựcvàrấtkhắngkhít.Tuynhiên,điềunàykhôngcóýámchỉrằngnếubạnhọcchuyênvềkinhdoanhhoặccôngnghệthôngtinthìcónghĩalàbạnđãlàmmộtđiềukhônghay.Mộttrongnhữngđiềukỳdiệutrongcuộcsốnglàbấtkỳmộtsựthiếuhụtnàotronghọcvấncủabạnđềucóthểđượcbùđắpbấtchấptuổitácvàhoàncảnhbằngcáchđọcsáchvàsuynghĩvềđiềubạnđọc.

LẤPĐẦYNHỮNGKHOẢNGTRỐNGKIẾNTHỨC

Khichocácnhàquảnlýlờikhuyênvềviệclàmcáchnàođểnuôidưỡngócsángtạo,tácgiảRayBradburyđãbắtđầutrìnhbàyphươngphápcủaôngnhưsau:

“Nàocácbạn,đâulàlầncuốicácbạnchạytớithưviệnvàđemvềnhàthậtnhiềusách,giốngnhưmộtlôcácổbánhmìnóngtrongvòngtaycácbạnđangchờđượcăn?Khinàolàlầncuốicácbạnmởmộtcuốnsách,gínóvàomũivàhítvàomộthơimạnh?LạyChúa,mùibánhmì

nướng.Đâulàlầncuốicácbạntìmthấymộtnhàsáchthậtsựcũ,lớnvàđilangthangmộtmìnhhànggiờtrongđóđểtìmkiếmchínhcácbạntrênnhữngkệsách?Khôngchủýtìmkiếm,khôngưutiêngìđặcbiệt,chỉlangthang,ngửibụi,lôinhữngcuốnsáchrakhỏikệvàđọclờitựacủachúng,rồiđặtchúngvàochỗcũnếukhôngưathíchchútnào,hoặcthíchthúmàđemchúngvềnhà?

Lạclốitrongthờigianchínhlàtìmthấygốcrễcủachínhmình.”

Nếubạncầntiếpcậnchínhthứchơn,nhiềutrườngcaođẳng,đạihọcvàđạihọccộngđồngđãmởnhữngkhóahọcvềvănhọc,triếthọcvàlịchsử.Bạnhãybiếtrằngthỉnhthoảngtôivẫnthựchànhnhữnggìtôigiảng:MộtlầnkiatôiđếnCambridgevớihaiđứaconđểtấtcảchúngtôiđềucóthểcùngđếnlớp.TôichọnCharlesDickensvàAnhquốcthờiNữhoàngVictoria.Kate,congáitôi,đãhọcnhữnghàikịchcủaShakespeare,vàWill,contraitôi,thìchọnDarwinvàkhoahọchiệnđại.ChúngtôicùngởmộttầngcủaTrinityHallthuộctrườngđạihọcTrinity,trảiquabatuầnmảimêtrongsáchvởvàtraođổisôinổivớinhauvềnhữnggìchúngtôiđãhọc.

GiáosưvềLuậtHiếnphápcủatrườngđạihọcHoakỳ,JamieRaskin,đồngthờilàtrợlýchoviênchưởnglýởBoston,đãlêntiếngcảnhgiácbạnkhibạnđểthamvọngcủabạnđichungđườngvớisựpháttriểncủatrítuệ:"NhưWittgensteinnói:‘Thamvọnglàcáichếtcủatưduy’.Mộtsốcácbạnbècủatôicũngcóthamvọngnhưtôi,nhưnghọlạiđènénbấtcứýnghĩnàocóthểphávỡhoặcnguyhiểmchonhữngthamvọngcủahọ.Trítuệcủabạnthựcralàkhảnăngphânbiệtsựkhácnhaugiữacácsựvật,sựviệc,vànhữngtổchứclớntrongxãhội,cônghoặctư,thườngyêucầubạnđứngvàovạchxuấtpháttừnhiềukhíacạnhkhácnhau–cánhân,chínhtrị,hệtưtưởng.Vàrõràng,bạncóthểtiếnlênphíatrướcbằngcáchnày.Tôichorằngcáchduynhấtđểngănchặnthamvọngkhôngchonógiếtchếtcuộcsốngtưduycủabạnlàkhôngđượcphépsợthấtbại,hoặckhôngngầnngạinóilênnhữnggìmàngườikháccholàsailầm,điênkhùng,hayđiềumàchẳngmộttổchứcnàosẵnsànglắngnghe…Nếubạncầnmộtlờikhuyêncụthể,hãyhọccáchtăngtốcđộđọc.Ngườitathườngnóirằngmìnhkhôngcóthờigianđểđọcsách.Tôithìchorằng‘khinghingờđiềugìđó,hãyđọcsách’.Tôicóthểđọcmộtcuốnsáchtrongvònghaitiếngđồnghồ.”

Vềgiáodục,ủyviênbanquản trị củaCBS,BarbaraCorday,đãphátbiểu: “Nếunhư tôinóichuyệnvớimộtủyviêntrẻtrongBanquảntrị,tôisẽkhuyênhọhãyquêncáibằnghọcvịMBAcủahọđi.Nhiềunhàlãnhđạotrẻđãđượccânnhắcvìbằngcấp,giấygiớithiệucủahọ,vàhọquênrằnghầuhếtcácnhàlãnhđạoHoaKỳtrongvòng150nămquakhônghềcómộttấm

bằngMBAhaymộttấmbằngphótiếnsĩnào.

Tôichỉtốtnghiệptrunghọc,ngoàiracũngchẳngđượchọcchínhquyởđâucả.Khinóiđiềunàytôichẳngthấyngượngngùngmàlạiđặcbiệttựhàovềnó.Trongcôngtycủatôi,rất ítngườiđượctrangbịkiếnthứctừcáctrườngđạihọclạitươngthíchvớinhữnggìmàhọđanglàm.

Nhữngkiếnthứctừkhoahọcnhânvăncólẽphùhợpnhấtchonghềnghiệpcủatôi,vàtôithấytôicóđiềuđó,dẫuchotôikhôngcómộtbằngcấpnào…Rấtnhiềunhữngthanhniênmàtôicódịpquenbiếttrong5nămvừaquacóđủcácloạibằngcấp,nhưngởhọthiếumộttínhcáchrõrệt,sựtựtin,lòngnhiệtthànhvàtínhthậtthàmàngànhkinhdoanhgiảitrícần,vàviệcphảichứngkiếnđiềunàylàmtôibuồn…Nhữngngườiđixemkịch,đọcsách,biếtvănhọcHyLạp-LaMãcổ,nhữngngườicóđầuócphóngkhoáng,vàthíchthúvớikinhnghiệmthìdễthànhcôngtrongcôngviệckinhdoanhnhưcủatôihơnlàmộtaiđócóhọcvịMBAvềtàichánh.”

CharlesHandy,mộttrongnhữngnhàlãnhđạocủaAnhquốc,chắccũngđồngývớibàBarbaraCorday.ÔngtanóivớitôirằngbàihọcđầutiênônghọcđượctạiTrườngQuảntrịSloan(SloanSchoolofManagement,thuộcViệnĐạihọcMIT–ND)làôngkhôngcầnđếntrườnglớp.

JamesE.Burke,cựuGiámđốcĐiềuhànhcủaJohnson&Johnson,đãbỏrarấtnhiềucôngsứcđể lấyđượchọcvịMBA, tuynhiênông lạinói rằng: “Tôiđãđihọc tạiTrườngKinhdoanhHarvardvớimộtmớnhữngnguyênlýmàngườitakhuyênrằngbạnnêncó,từgiađình,nhàthờ,vânvânvàvânvân.Hồiấy,tôirấttrẻ,vàtôikhôngchắcrằngtôicóthểthànhcôngtrongkinhdoanhvớinhữngnguyênlýcủamình.Tôiđãthựcsựbịxévụn…Rồibằngcáchnàođó,tôicũnglấylạiđượcphongđộ,nhưnhiềungườikhácđãlàmởđấtnướcnày−Tôikhôngbiếtởđâucóthểtìmthấymộtcáigìđóvềkinhdoanh,khôngtráiđạođức,nhưngtôilạicócảmgiácrõràngrằngphảinỗlựcđếntậncùngmớicóthểcóđượcthànhcông.Tôinghĩnhiềungườicũngcóýnghĩgiốngtôi.Trườngdạykinhdoanhthìnóikháchẳn,mọithứtôiđượcdạytrongtrườngđềunóirằngđiềunàykhôngđúng.Conđườngđiđếnthànhcôngphảithẳngtắp.”

HọcvấncủaRennZaphiropoulos,cựuủyviênHộiđồngQuảntrịcủaXerox,ngườisáng lậpVersatec,nhàsảnxuấtmáyinđiệntửlớn,đãbắtđầutạigiađình:“ChamẹtôilàngườiHyLạp,họđãnuôidạytôikhônlớntạiAiCập.Chatôilàmộtthuyềntrưởng,mộthoatiêuởkênhđàoSuez.Ôngkhôngcómộtbằngcấpcaođẳnghayđạihọcnào,nhưngôngđãđiđếnnhiềunơivàđọcrấtnhiều.Ôngthườngnóirằng:

‘Nhàcủabạnlàtrườngđạihọccủabạn’.Ônglàmộtthisĩ.VàocácngàyChủNhật,thayvìđiđến

nhàthờ,tấtcảchúngtôiđãnghenhạccổđiển.Lờikhuyêncủaôngchotôilàđừngbaogiờlàmbấtcứđiềugìchỉvìnhữngngườikhácđãlàmnhưvậy,màhãylàmvìđiềuđócóýnghĩađốivớimình.Tôilàmộthọcsinhkhá,khôngđượctoànđiểmA,nhưngcũngkhá.NhữnghọcsinhđạttoànđiểmAdườngnhưkhôngbaogiờcóthểkhắcphụcđượchếtmọikhókhăn.Tôicónhiềusởthíchkhác.Tôihọchộihọa,sángtácnhạc,làmchútítđồmộc,viếtthơ…Họctiếpthị,buônbán,cơkhí,hoặcmộtcáigìđóthìdễ.Nhưngmàhọccáchcócáinhìnlạcquanvềhiệusuấtlàmviệccủabạnvàcủanhữngngườicấpdướibạnthikhóhơnnhiều.Điềuquantrọngsốngcònlàphảisởhữumộtsựhiểubiếtđầyđủvềnhữngphươngchâmxửthếcănbảnnhấtliênquanđếnhànhvicủaconngườimớihầumongthựchiệnmộtcáchtốtnhấtchứcnăngquảnlývàgiámsátngườikhác.”

JohnSculley,giốngnhưJamesBurke,tinvàomộtnềngiáodụcchínhquyvàđãlấyhọcvịMBA.SơyếulýlịchcủaSculleyđượcnhiềungườibiếtđến.ÔngtađãđiềuhànhPepsirấtthànhcông,rồisauđórờiPepsikhibịngườiđồngsánglậpraApplelàSteveJobshỏikhíchrằngliệuôngmuốndùngquãngđờicòn lạiđểbuônbánnướcđườnghayôngmuốnthayđổicả thếgiới.Sculleyđãnóivớitôirằngôngtathấynhữngmốiliênkếtrấtthậtvàcógiátrịgiữahọcvấnvàkinhdoanh,khiấy,ônglàGiámđốcĐiềuhànhhãngApple.Ôngnói:“Nhữngngườicóđầuócmơmộngluônthuhúttôi.Tôisẽkhôngsốngởnơinàomàkhôngcómộttrườngđạihọclớnởgầnđó,chỉvìtôithíchđếncácthưviện,thíchtiếpxúcvớicáchọcgiả.Đasốcácngànhkỹnghệmớiđềucókhuynhhướngmọclênxungquanhcáckhuđạihọclớn,điềunàycónghĩalàcácnhàlãnhđạotiềmnăngđangđượcpháttriểntrongmộthoàncảnhrấtkhácvớimôitrườngtruyềnthốnghạnhẹp.Đâykhôngphảilàmộthiệntượngthuộccôngnghệcao.Vấnđềkhôngphảilàcóbaonhiêunhàkhoahọccôngnghệmáytínhsửdụngmáytínhcủachúngtôi,màlàcóbaonhiêunghệsĩsửdụngchúng.”

Theođó,DonRitcheyđãđưarakếtluậnrằng:“Họcvấngiúptạoracáckỹnăngthuộcvềkháiniệm.Phầnlớnmọingườikhôngthểhọcđượcnhữngkỹnăngnếukhôngcóhọcvấn.Tôikhôngbiếtrằngnềngiáodụcnhânvăncótốthơnsựgiáodụckinhdoanhkhông,nhưngtôinghĩrằnggiáodụcđạihọcgiúpbạnhọccáchđểsuynghĩvàđểphântíchcácvấnđề,đểxemxétsựvậtmộtcáchtổngthểvàđểhiểubằngcáchnàobạncóthểgắnkếtchúnglạivớinhau.Đốivớitôithìcóvẻnhưsựliênkếtgiữahọcvấnvàkinhnghiệmthựctếlàsựkếthợphaynhất.”

Tại trườngHebrew,mộtgiáoviênđãbảovớiRogerGouldrằng: “Người tacó thể lấyđiđồtrangsức,xehơi,áolôngthúvànhàcửacủachúngta,nhưngngườitakhôngbaogiờcóthểcướpđihọcvấncủachúngta”.ChínhGouldđãnói:“Khảnănghọctậplàluônluônsẵncó.

Sựchốngđốicốhữuđốivớiviệchọcthìmuônhìnhvạntrạng.Mọingườiđềucósẵnnhữnglờibàochữanàođóngaytrongbảnthânmình.

Chủyếulàdotínhcứngnhắcvàtựcao”.Gouldthìkhôngcốthủnhưthế.Ôngnói:“Khitôiđọcmộtcáigìđó,tôihấpthụnó,tánnóra,cắtnóratừngmảnh,dùngnóchỗnàymộtít,chỗkiamộtít,vàkhitôiđãhoànthànhviệcsửdụngnó,nókhôngcònởdạngnguyênthủybanđầunữa.”

Đâylàcáchđểhọc:chủđộng,đầycảmhứng,vàmangtínhcánhân.Cáigìbạnđọcphảicólợichochínhbạn;bạnphảilàmnótrởthànhcủabạn.LờicuốicùngcủaFrancesHesselbeinlà:“Nếucómộtđiềugìđómàtôithựcsựtintưởngthìđólàniềmvuiđượchọcvàhọcmỗingày.”

MỞMANGKINHNGHIỆM

Điđâyđólàmộtcáchhọckhác.Dùđiđâuchăngnữacũnglàhọc.Dulịchmởrộngđemlạichobạnnhiềuđiềumớimẻ.Nóthayđổicáchnhìnnhậnsựviệccủabạnngaylậptức,vìbạnphảicónhữngphảnứngđadạngkhácnhau.Phongthổnàocóphongtụcđó.Conngườicũngvậy,cóthểhọthoảimáihơn,haycăngthẳnghơn,cũngcóthểhọthậntrọng,dèdặt,haynhẹdạhơn.Lễnghicũngkhácnhau.TạiParis,nhiềucửahàngđóngcửahẳnvàothángtám.ỞTâyBanNha,saumộtbữaăntrưadàilàmộtgiấcngủ,cònbữaăntốithìrấtmuộn.

Vàngônngữluônluônlàhàngràocảntrởkhiếnchoviệcgiaodịchđơngiảnnhấtbấtngờtrởnênphứctạp.Mộtlầnkia,mộtngườibạncủatôiđitừLondonsangParis,vàcôấyquábậntâmđiềuchỉnhviệctínhtoánbằngtiền“francs”củaPhápthaychotiềnbảngAnhtrongđầu,đếnnỗicôtađãphảithốtlênrằng:“Trong24giờđồnghồ,tôiđãkhôngthểnóiđượctiếngAnhhoặctiếngPháp.Tôivàomộtcửahàngbánthuốclávàhỏimua“mườibốn”baothuốcKents.Ngườibánhàngnhìntôinhưthểtôibịkhùng.Ngườitamuamột,hoặchai,hoặcngaycảmườigóithuốc,chứkhôngaimua14gói.Dĩnhiênlàtôicóýmuốnnóibốngói.”

Vốnkiếnthứcmàdulịchmanglạiphụthuộcítnhiềuvàocáchbạntiếpnhậnkinhnghiệmđónhư thếnào.Nhữngngười sống cùngvới nềnvănhóabảnđịa có thểhọcđượcnhiềuhơnnhữngngườichỉđếnvàlàmviệctạiMcDonaldsởParis.Sốngtrongmộtnềnvănhóamớithìkhácvớiviệc“giốngngườibảnxứ”.NgồitạiLesDeuxMagotsvàđộinónbê-rêthìkhôngnhấtthiếtphảilàmộthọcgiảphêphán.Nếubạnđểmấtđiquanđiểmvàcộirễcủachínhbạn,bạncũngchỉđơnthuầnlàkhoáctrênngườiyphụccủamộtnềnvănhóakhác.Bạncầnphảigiữđượcbảnsắcriêngbiệtcủamình.

HenryThoreauđãviếtrằngcóthểthấythếgiớinàyrõhơnnếunhưchúngtađứngquansátnó

từnhiềugóccạnhkhácnhau.Sốngởnướcngoài,conngườisẽcócáinhìntừmộtgócđộkhác.ThorstenVe-blenđãđưara lý thuyếtrằngnhiềungườiDoTháiphát triểnrất tốt trí thôngminhcủamìnhbởivìhọlànhữngngườiluônsốngthahương.Ởxứlạquêngười,conngườinhìnthấynhiềuđiềuvàđiềugìtrôngcũngmớimẻ.Trênđườnglữhành,conngườiphảidùnghếtkhảnăngcủamình,điểmmạnhcũngnhưđiểmyếu,vàtừđóđãđểlộranhữngđiểmmạnhcũngnhưđiểmyếumới.Haivịchađángkínhrấtthạođờicủachúngta,TổngthốngThomasJeffersonvàBenjaminFranklin,lànhữngngườicómáudulịch,cảhaiđãởchâuÂunhiềunăm.Nhữngngườicàngđixanhàcànghọcđượcnhiềuhơn.

AlfredGottschalkđãhọcđượcbàihọccủangườingoạiquốctừkhicònrấttrẻ:“TôiđếnHoaKỳvớitưcáchlàmộtngườitịnạn.Tôikhôngcóthẻcăncước,nóiđúnghơnlàchỉcómộtcăncướckhôngdùngđược.TôilàvừalàngườiDoThái,vừalàngườiĐức.Tôiănmặcrấtbuồncười.TôikhôngnóiđượctiếngMỹ,lạinghèonữa.NhưngtôiđãtốtnghiệptừBrooklynBoysHighvớiđiểmtrungbình92,vàtôiđãchơiđábóng.Tôiđãtrởnênđộclậptừkhicònrấttrẻ.”

Cácnhàlãnhđạohayđidulịch,nênhọcũngcóđờisốngtinhthầnrấtphongphú.Họđãtừnglànhữnghọasĩvàongàychủnhật,làthisĩ,làcảbếptrưởng,vàhọluôndànhthìgiờđểngẫmnghĩ.JosephCampbell,chuyêngialỗilạcnhấtcủathếgiớivềThầnthoạihọc,đãnóivớiBillMoyerstrongmộtcuộcphỏngvấnngaytrướckhimất:“Bạnphảicómộtkhoảngkhônggianriêng,vàcómộtgiờnàođóhoặccảngày;khibạnkhôngbiếttingìđăngtrênbáosángnay,bạnsẽkhôngbiếtailàbạncủabạn,bạnkhôngbiếtbạnnợaicáigì,vàbạnkhôngbiếtngườitanợbạncáigì.Đólàmộtcáchđơngiảnđểcảmnghiệmvàhiểurabạnlàaivàsẽcóthểlàai.Đólànơiđểấpủnhữngsángtạo.Thoạttiên,bạncóthểkhôngthấyđiềugìxảyra.Nhưngnếubạncómộtchỗbấtkhảxâmphạmnhưvậyvàsửdụngnó,thìcuốicùngđiềugìđósẽđến.”

Vớibấtkỳcáchchọnlựanào,hoặctáchmìnhkhỏicôngviệcmỗingày,hoặcnghỉphépchínhthứcmộtthờigian,ngườitasẽcóthểtiếpcậnđượcchínhmình,tiếpcậntrítưởngtượngcủahọ,vàngườitathựcsựcóthểngẫmnghĩvềkinhnghiệmcủamình,họchỏitừđiềuđó,rồitáixuấthiệnvớiphongtháitươitắnhơn.

BẠNBÈVÀNHỮNGNGƯỜITHẦYTHÔNGTHÁI

Mỗingườichúngtađềuthườngxuyêncầnđượcnghỉngơi.Cũngnhưthế,chúngtacầngặpgỡvớingườikhác;chúngtacầnnhữngngười thầy thôngthái,bạnbèvànhữngtâmhồnđồngđiệu.Tôibiếtrằngkhôngmộtngườilãnhđạothuộcbấtkỳthờiđạinàomàkhôngcótốithiểumộtngườicốvấn:đócó thể là thầygiáo,ngườigiúppháthiệnnhiềuđiều tronghọmàhọkhônghaybiết,haycóthểlàchamẹ,anhchịem,nhữngđồngnghiệpthâmniên,nhữngngười

đãchỉchohọcáchphảisốngnhưthếnào(hoặctrongmộtsốtrườnghợplàkhôngnênlàmgì),hayyêucầuởhọnhiềuhơnmứcmàhọtựcholàđủ.

Khiđượchỏiailàngườiđãtruyềncảmhứngchoông,JamieRaskinnói:“Nhữngngườimàtôihâmmộnhấtlànhữngngườitôiquenhoặcbiếttừtrướcđếnnay,nhữngngườicóthểnhậnrasựkếthợpgiữanhữngsựviệccóvẻchẳngliênhệgìvớinhau.MộttrongnhữngngườimàtôithíchlàMartinLutherKing.Nhữnggìtôiđọcđượctừcácbàiviếtcủaôngkhicònnhỏđãcóảnhhưởngđếntôi.Ôngnóimọicuộcsốngđềucónhữngmốitươngquanvớinhau,đềulàmộtphầncủamộtquytrình,nếutôihạingườianhemtôitớimứcđộnàothìcũngchínhlàtôiđanghạibảnthânmìnhđếnmứcđộđó.Khảnănglãnhđạodựatrênkhảnăngnhậnbiếtcảthếgiớinàyliênhệvớinhaunhưthếnào,nhữngphầntửcủaxãhộitươngtácvớinhaunhưthếnào,vàsựvật,sựviệcvậnđộngcùngvềmộthướngrasao.Chatôicũngcókhảnăngnày.

Ôngcóthểtạonênnhữngmốiliênhệđóvànhậnracảthếgiớitrongmỗiconngười…Chatôidạytôisuynghĩcònmẹtôidạytôiviết.”

PhicôngBrookeKnappnói:“Nhữngphẩmchấtmàtôicóđượclàdobàtôitruyềnlại.Bàlàngườichủtronggiađình.Bàlàngườiralệnhchotôiphảihoànthànhbậcđạihọc.”

CựuchủtịchtrườngđạihọcAlfredGottschalkcũngđãhọcđượctừnhiềungười.“Tôiđãhọcnấuăn,mayvávàdọndẹptừmẹtôi,vàtôiđãtừnglàmngườiphụcvụbàntrongsuốtcácmùahètạiCatskills.Chatôiquađờikhitôilênmườisáu,vìthếtôicầnphảihọctínhcanđảmtừrấtsớm…Nhữngngười thầycủa tôibaogồmcha tôi,mẹ tôi,giáosĩdạy luậtDoTháivàhuấnluyệnviênbóngđácủatôi.TrongđộibóngcócảngườiÁiNhĩLan,ngườidađen,ngườiÝvàngườiBaLan,tấtcả làgiađìnhcủatôi.Đólànơi,bằngcảmnghiệmcủagiácquan,tôithấymìnhlàmộtngườiMỹ,vàlànơitôiđãhọcđượcrằngbạnkhôngbaogiờđượcphépbỏcuộc.”

NhữngngườithầycủaRogerGouldthìxuấtthântừcáctrườngđạihọc.Ôngnói:“Tôicó40anhchịemhọ,vàchỉcótôitrongsốhọlàtheohọccaođẳng.Họsốngrấtsungtúc,nhưnghọhoàntoànkhôngbaogiờcoihọcvấnlàquantrọng.Họchuộngnhữngmánhlới,kinhnghiệmtrườngđờichứkhôngphảilàviệchọc.Vìthếtôiđốimặtvớimộtbứcmàntrắng…khôngđịnhkiến,khônghạnchế,hayràngbuộc.VănhọcHylạp-Lamãđãtruyềncảmhứngchotôi.Nóchuyểndịchtôivàomộtcuộcđờikhác,cuộcsốngngầmcủariêngtôimàchỉmộtmìnhtôihiểuvàkhôngbaogiờcóthểnóivớiaivềđiềunày.Ởhọckỳđầutiêncủatôi tại trườngcaođẳng,dườngnhưcóaiđóđãmởtoangramộtkhokẹolớnchứađầynhữngtưtưởng,nhiềutớimứccóđủchotấtcảmọingười.Mộtgiáosưvềtriếthọclậptứctrởthànhngườichatinhthầncủatôi.Tôiđãquyếtđịnhtrởthànhmộttriếtgia,vàdođó,tôiphảibiếthếtmọichuyện.”

CựuGiámđốcđiềuhànhCalfed,RobertDockson,thìlạitìmthấynhữngngườithầyquantrọngvànhữngmẫungườilýtưởnghoàntoàntừtrongsáchvở:“Nhữngngườithầycủatôilànhữngngườitôiđãthấyxuấthiệntrongsáchchứkhôngphảilànhữngngườimàtôiquenbiết,nhưRichardByrd,mộtnhàthámhiểm.TôithựcsựsaymêByrd.Tôikhôngghentịvớimộtai,vàtôikhôngcốgắngtranhđuavớibấtkỳai–ngoạitrừtrênsângôn.”

Bạnbèđemlạinguồncảmhứng,sựkhíchlệ,vàcònhơnthếnữa.NgườiđứngđầuAAUW,AnneBryant,đãbảotôi: “Bạnhữulàtốicầnthiết.Bạnhọcđượctừhọ,vìhọnóichobạnbiếtsựthật.”

CộngsựviếtvăncủaBarbaraCorday,cũnglàbạntâmgiaocủabà,đãnói:“BarbaraAvedonvàtôicómộtsựcộngtáctuyệtvời.Congáitôithườngnóirằngnhữnggìmàchúngtôigópchocuộcsốnglànụcười,vìmỗikhibạntôigọiđiệnđếnvănphònglàchúngtôicười.Chúngtôikhông chỉ là những cộng tác viên với nhau trong támhoặc chín năm,mà chúng tôi còn lànhữngngườibạntốtnhấtcủanhau.Chúngtôicùngnuôidạyconcáicủamình,cùngđinghỉhè,vàhaigiađìnhcủachúngtôicũngrấtthânnhau.Cómộtsựtrùnghợpngẫunhiêngiữatôivàbàấyvàobướcngoặtđầutiêntrongđờingườiphụnữ,vàtôichorằngđâylàkhoảngthờigianquýgiákhichúngtôiđãphảinươngtựanhauđểvượtqua.Mỗingườichúngtôiđềuphảitrảiquamộtcuộclydị,cùngtáihônvớingườikhácvàsốngchungvớiconcủachồngsau.Chúngtôithựcsựđãcómộtgiaiđoạnđặcbiệt.Vàtôirấtquýkhoảngthờigianđó.”

CâuchuyệntìnhbạncủaCordayvàAvedonđãtrởthànhđềtàichochươngtrìnhtruyềnhìnhnhiềutậpcótênlà“CagneyvàLacey”,mộtchươngtrìnhdàitậpvàđượchoannghênhnhiệtliệt,kểvềmộtcặpnữcảnhsátvừalàcộngsự,vừalàbạnthâncủanhau.Bộphimkhôngchỉhayvìnómôtảtìnhbạnđẹpcủapháinữmàcònvìnómôtảnổibậtcuộcsốngriêngcũngnhưcôngviệccủacácnhânvậtchính.

TrongsuốtnhiệmkỳcủaJohnSculleytạiApple,ôngđãtìmđượcnguồnmạchcảmhứngvàcảtìnhbạnvớiAlanKay,mộttrongnhữngnhàthôngtháivàlàmộtnhàcốvấngiỏitrongthờiđạimáytínhlênngôi.

“AlanKaygiốngnhưnhàlãnhđạotinhthầncủatôi,”Sculleynói.“Ôngtatrôngkhônggiốngmộtnhàlãnhđạo,cũngchẳngănmặcnhưlãnhđạo,nhưngnếubạntinvàosứcmạnhcủatưtưởng,thìôngtachínhlànguồnnước,mộtngườicótínhsángtạokỳdiệu,mộtngườicókhảnăngbăngquacánhđồngtrítuệvớingútngànkiếnthức.”KayđượcvínhưMerlin,nhânvậttrongtruyềnthuyếtcủaxứsởsươngmùvàothếkỷthứsáu,ngườithầyvàlàvịquânsưcủaquốcvươngArthur,cònSculleychínhlàvịquốcvươngấy.

Cáchộinhóm,nhữngcuộchộihọpbạnbèvàcộngsự,đôikhiđơngiảnchỉ làđểduytrìvàkhuyếnkhíchnhữngthànhviêncủanólànhữngngườibạnhọccũ,bạntrongquânđội,bạnkinhdoanh.Nhưngđôikhinhữngthànhviênnàylạilàmnênlịchsử,nhưlàvớiBanthammưucốvấncủaFDR,BộthammưuquânsựcủaEisenhower,băngđảngBốgiàÁiNhĩLancủaJohnKennedy,cácvănsĩBloomsburyvàcácnhàthiếtkếBauhaus.

J.RobertOppenheimer,Jr.−ngườiquảnlýcâulạcbộNewMex-ico,đượccholàcâulạcbộhạngnhấtthếgiớitạiLosAlamostrongnhữngnămđầucủaThếchiếnII−nóivềviệccáckhoahọcgiađãtậphợplạiđểpháttriểnbomnguyêntửnhưsau:“Đólàmộtnhómưutúđượctruyềnnghị lựcbởimột sứmệnhcaocả củabổnphậnvàcủađịnhmệnh… liênkết chặt chẽ… tậntâm…vàkhôngchútvịkỷ…để

cốnghiếnchomộtmụcđíchchung.”

CựugiámđốcđiềuhànhJohnson&Johnson, JimBurke,đãkểchotôivềmộtnhómbạnrấtkhácbiệtnhưnglỗilạcnhưnhaucủaông,tấtcảđềuđạtđượcnhữngthànhcôngphithườngtrongkinhdoanh:

“TôivàsáungườibạnthânnhấttrênđờiđãkếtnghĩađàoviênvớinhautừhồicònhọctạiTrườngKinhdoanhHarvard.Tôinghĩrằngsora,tôicónhiềutrikỷhơnngườikhác,vàtôikếtbạnhầuhếttạiđó.Phầnnhiềulàdomốiquanhệgiữacácgiátrịcủachúngtôi.Chúngtôiđềumongmuốnlàmviệcchămchỉ,vàtấtcảđềuthíchthútrướcnhữngcơhộiđểcóthểlàmđượcmộtcáigìđóchocuộcsống…Cuộcđờicủachúngtôiđượcđankếtvớinhau.Thậtra,cómộthệgiátrịtồntạixuyênsuốttrongchúngtôi,vàchúngtôicócùngcáinhìnvềthếgiới.Trêntấtcảnhữngthứđó,chúngtôicónhiềucuộcvuikhôngtảxiết.”

HỌCHỎITỪNGHỊCHCẢNH

Họctập,dulịch,kếtbạn,tầmsư,làmviệc,vuichơi,ngẫmnghĩ−tấtcảlànguồntrithứcvàkhobáukiếnthức,nhưngthậtkỳlạ,chínhnhữngsailầmcũngphảiđượckểđếntrongđịnhnghĩaấy. JohnCleese, nổi tiếng với những tiếtmục vui nhộnđáng nhớ trong điện ảnh, cùng vớiMontyPython,ngườibiêntậpvàsảnxuấtnhữngbộphimthươngmạicũngđángnhớnhưvậy,đãphátbiểu:“Điềuhiểnnhiênlànếuchúngtakhôngchấpnhậnrủirokhinóihoặclàmmộtđiềugìđósai,ócsángtạocủachúngtasẽbayrangoàicửasổ…Bảnchấtcủasángtạokhôngphảilàsựsởhữumộttàinăngđặcbiệtnàođó,màlàkhảnăngdiễnxuất.”

Ôngtiếptục:“Trongmộttổchứckhôngchophépcóbấtkỳsaiphạmnào,bạncóhailoạihànhviứngxửphảntácdụng.Mộtlà,vìlỗisaibịcholà“xấuxa”,nênnếulỗinàydocấptrêngâyra,

nhữngýkiếnphảnhồivềnóphảiđượclờđihoặcđượcdiễngiảilạimộtcáchcólựachọn,đểnhữngngườicấptrênấycóthểgiảvờnhưchẳnglàmđiềugìsaitráicả.Nhưvậy, lỗiđósẽkhôngđượcsửachữa.Hailà,nếulỗisailàdocấpdướigâyra,nósẽbịchegiấu.”

Nhữngnhàlãnhđạomàtôiđượcdịpnóichuyệnthìchẳngainghĩrằngsailầmlà“xấuxa”.Họkhôngchỉtinvàosựcầnthiếtcủasailầmmàcònxemchúnggầnnhưđồngnghĩavớisựtiếnbộvàpháttriển.

CựuủyviênBanquảntrịcủaLuckyStores,DonRitchey,đãnói:

“Ngaycảnếunhưbạnlàngườithíchphântích,bạncũngcólúcphảiđưaraquyếtđịnhvàonhữnglúccònthiếusựchắcchắn.Đơngiảnlàvìbạnkhôngcóđủthờigianvàdữliệu,ngaycảkhibạncóthểlấyđượcnhữngthôngtinhạnchếgiúpbạnxemxétmứcđộchắcchắn.Bạnphảilàmsaocóđượctừ80%đến85%sựtinchắcvàrồilàmcầumaybằngsựphánđoántốtnhất,vàsauđótiếptụccôngviệckhác.Điềuđócónghĩalàthỉnhthoảngbạnsẽgặpthấtbại,nhưngbạncũngvẫnsẽgiữđượcđàvàtiếptụcnhữngbướctiếnvềphíatrướcmộtcáchhàohứng.”

Cácnhàlãnhđạokhôngluônluônxem“thấtbại”làsaiphạm,vàBarbaraCordaycũngvậy.Bànói:“Côngtrìnhthíchthúnhấtcủatôilàchươngtrìnhtruyềnhình‘GiấcmơMỹ’.Cónhiềuđiềuđángnóivềnó,nóđãđượcthựchiệnrấttốt,biêntậptốt,diễnhayvàsảnxuấtthậttuyệt.

Phimđãđượcnhậnxétlàthànhcông,nhưngvìmộtlýdonàođó,côngchúngđãkhôngxemnó,vàphimchỉkéodàiđượcnămhaysáutập.Đólàsựhụthẫng,nhưngtôikhôngxemđólàmộtthấtbại.Vìthế,đócũngkhôngphảilàmộtsailầm.Sailầmcũngkhôngphảilàthấtbại,vàtôicũngkhôngxemđiềuđólàquantrọnglắm.Phạmmộtlỗinàođóthìcũngbìnhthườngthôi,miễnlàbạnlàmđiềuđóvớilươngtâmtrongsángvàbạnđãlàmviệctheocáchtốtnhấtcóthểđượcvàolúcđó…Tôikhôngsợphảimắcphảisailầm,vàtôicũngkhôngsợsauđóphảinóirằng:‘Nào,cácbạn,đólàmộtsailầm.Chúngtahãythửlàmmộtcáikhác’.Tôinghĩrằngđiềuđólôikéomọingười.Bâygiờ,tôikhôngphạmsailầmvớimụcđíchlôikéongườikhác,nhưngkhitôiphạmphảiđiềuđó,tôithừanhậnnó.Tôicũngcóthểnói:‘Bạncóýkiếnhayhơntôi.Nàochúngtahãylàmtheoýkiếncủabạn’.Tôikhôngmuốnbìnhluậnvềkếtquảlàmviệccủangườinào.Nếutôithuêbạnđểlàmmộtviệcgìđó,tôisẽđểbạnlàmđiềuấy.”

Trên thực tế, Jim Burke vẫn thường động viên những người phạm sai lầm tại Johnson &Johnson, ông nói: “Tôi cho rằng cáimà chúng tôi cần hơn bất cứ điều gì khác làmộtmôitrườngkhuyếnkhíchmọingườinênliềulĩnhmộtchút…Tôiđãbắtđầuvớigiảthuyếtlàchúngtacóthểđạtđượcnhữnggìmàchúngtamuốn,nếunhữngngườiởquanhtađượcphéplàm

nhữnggìhọmuốn.Tôinhậnramộtđiềuhơimuộnmàngvàcóvẻngâythơrằngphầnlớnmọingườicóthểlàmđượcbấtcứviệcgì.Mặtkhác,tôinghĩrằngđasốnhữngthànhcôngmàtôicóđượcđềucóchungmộtlýdo.Nếubạntinrằngsựtrưởngthànhđếntừsựtáobạo,vàrằngbạnkhôngthểtrưởngthànhnếukhôngcósựtáobạođó,thìđiềuchínhyếukhi lãnhđạongườikháctiếntớisựtrưởngthànhlàđểhọtựraquyếtđịnhvàphạmsailầm.”

Burketiếptụckểchochúngtôivềchínhkinhnghiệmcủaôngtrongsailầmnọ:“Tôiđãtừngpháttriểnmộtloạisảnphẩmmớivàđãthấtbại.ÔngchủtịchJohnsonchogọitôivào,vàtôicầmchắcrằngôngtasắpsathảitôi.Khicôthưkýgọitôithìtôilạiđếnmuộn,cònôngấythìluônluônđếnsớm.Tôicònnhớlúcđivàovănphòngcủaôngta…

Johnsonđãnóivớitôi:‘Tôihiểulàanhđãlàmmấttrênmộttriệuđôla’.

Tôikhôngthểnhớchínhxácsốtiền.Nóhìnhnhưlàrấtnhiềuvàothờiấy.Vàtôinói:‘Vâng,thưangài.Đúngnhưvậy.’Rồiôngtađứnglên,giơtayravànói:‘Tôichỉmuốnchúcmừnganh.Làmkinhdoanhthìphảiraquyếtđịnh,vànếuanhkhôngraquyếtđịnh,anhsẽgặpthấtbại.Côngviệckhókhănnhấtcủatôilàlàmchomọingườitựraquyếtđịnh.Nếuanhlạiraquyếtđịnhnhưvậysaimộtlầnnữa,tôisẽchoanhnghỉviệc.

Nhưngtôihyvọngrằnganhsẽđưaranhiềuquyếtđịnhkhác,vàhyvọnganhhiểurằngsẽcónhiềuthấtbạihơnlàthànhcông.”SydneyPollacknói:“Khitôilàmviệcvớinhữngdiễnviênthiếukinhnghiệm,tôicốgắngthuyếtphụchọrằngrấtkhócóthểphạmlỗi.

Tôinóirằngcáchduynhấtđểphạmlỗilàcốgắngkhôngphạmmộtlỗinào,vìđiềuđósẽtạoracăngthẳngvàcăngthẳnglúcnàocũngtróibuộchọ…Ngườitatrởnênrụtrèkhibịáplực.Việcmộtngườibỏrarấtnhiềuthờigiantrongđờiđểmuabảohiểmphòngngừabấtcứbiếncốnàocóthểxảyralàmộtviệclàmrấtấntượng,tuynhiêncũngrấtnhỏbé,cóthểchấpnhậnđượcvàkhôngđếnnỗiđiênrồ.Mộtdiễnviênthựcsựgiỏiphảicókhảnăngbộclộhếtbảnthânmình.Nếukhông,sẽchẳngthểnàocómộttácphẩmđộcđáo.”

Tinvàocơhộiluôndẫnđếnsựtrưởngthành,mặcdùđôikhicũngvấpphảisailầm.Đôikhiviệctinvàocơhộicũngtrựctiếpdẫnđếnsựlỗilạc.Chúngtôisẽquaylạivớinhữngcơhộinhưthế–cơhộicứurỗi−ởchươngkếtiếp.

HoraceB.Deets,GiámđốcđiềuhànhcủaAARPchođếnkhiôngvềhưuvàonăm2002,cũngnhấnmạnhvềnhucầuthiếtlậpmộtthứvănhóathểhiệnsựdungthứ.Hiệntại,vớitưcáchlàcốvấncấpcaocủamộttổchức,Deetsnói:“Tôicốgắngkhuyếnkhíchđểcósựthẳngthắnvànhữngquanđiểmđốilậpcàngnhiềucàngtốt.Khíchlệnhữngbấtđồngquanđiểmvàđónnhận

nhữnglỗilầmlàđiềuquantrọng.”

ShirleyHufstedlerđãđúckếtrằng:“Nếubạnkhôngthấtbại,tứclàbạnđãkhôngcốgắngđúngmức.”

Trongmọiviệcđềuẩnchứanhữngbàihọc,vànếuchútâm,bạnsẽhọcđượcnhiềutừnhữngbàihọcấy.Nhữngkinhnghiệmchưaphảithựcsựlàcủabạnchođếnkhibạnnghĩvềchúng,phântích,kiểmtrachúng,chấtvấn,suyngẫmvềchúng,vàcuốicùnglàhiểuchúng.Điểmmấuchốt,tôinhấnmạnhmộtlầnnữa,làsửdụngnhữngkinhnghiệmcủabạnhơnlàđểchúngsửdụngbạn,hãytrởthànhnhàthiếtkếchứđừnglàbảnthiếtkế,hãyđểcáckinhnghiệmtraoquyềnhànhđộngchobạnchứkhôngphảicầmtùbạn.

NhàdoanhnghiệpLarryWilson,ngườisánglậpnhữngtrungtâmhọccáchđổimới,từngcólầntựmôtảmìnhnhưlàmộtngườihaythayđổichiếnthuật,đãcómộtkinhnghiệmthúvịkhicònlàmộtcậubé:“Tôiđãhọcđượcsựmạohiểmhồinămlênbảy.Khigiađìnhtôichuyểntừ

MinneapolisđếnLittleRock,giữacácbạnnamnữtronglớp,tôilàđứabénhất.Ngaycảnhữngcáibàncũng lớnhơntôi.Tệhạihơnnữa làtôi làđứachạychậmnhất lớpvàphátâmtheogiọngmiềnBắc.Nhữngyếutốnàykếthợplạiđãđặttôivàotìnhtrạnghiểmnghèovàomỗigiờtrưa.Mỗingày,trậnnộichiếnlạidiễnratrongsântrường,vàtôicứbịthuamãi.Tôivôcùngđaukhổ.

Mộtngàykia,mộtvịtusĩđếnlớpđểlàmsáchgiáolývấnđáp,vàthìnhlình,tôinhảylênđứngtrướclớpnhưLawrenceWelk,cốgắngđiềukhiểncảlớpđồngthanhhátlêncâu“Xơyêucha”.BạnphảilàngườiCônggiáomớihiểuđượctộicủatôikhủngkhiếpnhưthếnào.

Trongvàigiây,đangtừngườibịchàđạpkhinhkhi,tôitrởthànhngườihùngcủalớp…Cácbạntronglớptôingồiháhốcmiệngra.Tôigặprắcrốilớnvớigiáoviênđứnglớp(làmộtbàxơ),nhưngnhữnggìmàtôicóthìkhôngthểtinđược.Tôirútrađượcrằngviệcmạohiểmđểcóđượcnhữngíchlợiphithườngthậtđánggiá.”

Bằngcáchđó,mộtnhàdoanhnghiệpđãđượcsinhratừmộtkinhnghiệmđauthươngtrongmộtlớphọcởtrườngcấp2-3củaLittleRock.

Kinhnghiệmnàycóthểđãđượckhắcsâuvàotrínhớcủamộtconngườithiếuquyếttâm,vàcóthểđãlàmchoôngrútluikhỏiđịavịnổibậtmãimãinếunhưôngtađãhiểukinhnghiệmnàykhácđi.Wilsontiếptục:“Đốivớiđasốcácnhàdoanhnghiệp,vàchắcchắnlàcảđốivớitôi,cáiquantrọngbậcnhấtlàtầmnhìn.Bạnđơngiảnlàbịthúcépmộtcáchmãnhliệtphải

hiện thực tầmnhìn đó. Tôi cho rằngmột tầmnhìn bị thôi thúc cùng vớimột khả năng lạthườngđểquảnlýrủirolàphépmàuđằngsaunhữngthànhcôngcủacácnhàdoanhnghiệp.Dườngnhưlàbạnđãđốiphóvớirủirotrướctrongtưduycủabạn,nhưthếbạncóthểđitớinhữngnơimàcảthiênthầncũngngạibướcchânđến,bởivìbạnđãvừađitrướcmộtbước.”

Cácnhàlãnhđạohọchỏiđượctừkinhnghiệmcủahọ.Cónghĩalà:

•Nhìn lại thời thơấuvàquátrìnhtrưởngthànhcủamình,sửdụngnhữnggìđãxảyravớimìnhđểlàmchomọisựdiễnratheoýmình,nhưthếbạntrởthànhchủnhâncủachínhcuộcđờimìnhchứkhôngphảilàngườiphụcvụnó.

•Chủtâmtìmkiếmnhữngkinhnghiệmtronghiệntạisẽcảithiệnvàmởrộngkiếnthứccủabạn.

•Chấpnhậnmạohiểmnhư làmột lẽđươngnhiên,vớiý thức rằng thấtbại là cần thiếtvàkhôngthểtránhkhỏi.

•Xemtươnglai–củabạnvàcủathếgiới–nhưlàmộtcơhộiđểlàmtấtcảnhữnggìmàbạnchưalàmvànhữngviệccầnphảilàm,hơnlàxemnónhưmộtsựthửnghiệmhoặckiểmtra.

Làmthếnàođểnắmlấycơhội?Đầutiênbạnphảisửdụngbảnnăngđểcảmnhậnnóvàđitheonhững “thôi thúc thần thánh”vừaxuấthiện. “Hànhđộng theobảnnăng” làphần tiếp theotrongcâuchuyệncủachúngta.

Chương5:HÀNHĐỘNGTHEOBẢNNĂNGCóhaiđiềudườngnhưkháhiểnnhiênđốivớitôi.Mộtlà,đểtrởthànhmộthoatiêu(trênsôngMississippi),mộtngườiphảihọcnhiềuhơnbấtkỳnhữnggìmàmộtaikhácnênbiết;vàđiềucònlạilà,anhtaphảihọcliêntụctheonhiềucáchkhácnhautrongsuốt24giờmỗingày.

MarkTwain(TríchCuộcsốngtrêndòngsôngMississippi)Cuộcsốngđãchẳngbaogiờđơngiảnvàngàycàngtrởnênphứctạphơn, tuynhiênchúngtavẫnkiêntrìcốgắngđểgiữnótheochiềuhướngdễdàngnhất.Nhữngngườiủnghộsựđơngiảncoithựctếnhưlàmộtthứcơhọc,khôngthayđổi,gồmnhiềuphầnvàphảilẽ;trongkhithậtrathựctếmangtínhhệthống,năngđộng,nguyênvẹnvànhậpnhằng.Họxemcácmốiquanhệcótươngquantuyếntính,theotừngchuỗivàcóthứtự,riêngbiệt,duynhấtvàđộclập;trongkhiđóthựcrachúngtồntạisongsongvàđồngthời,liênthôngvớinhau,khóphânđịnh,đabộivàphụthuộclẫnnhau.Họlànhữngngườitheothuyếtđịnhmệnh,nhữngngườitinvàothuyếtnhânquả;trongkhiđó,thựcrasựcó thể làmộtquy luậtvànhữngchuyệnkhông thể tránhkhỏi thì luôn luôn tồn tại.Họđộinhữngchiếcnónvuông,thayvìnênđộinhữngchiếcnónrộngvành.

Erằngcóngườisẽcảmthấykhóhiểubởinhữnggìtôivừanóithậtphứctạp,nêntôithểhiệntưtưởngtrên từmộtđoạntríchdẫntácphẩmNhữngconrồngcủavườnđịađàngcủaCarlSagan:Chúngtacóthểtưởngtượngramộtvũtrụtrongđócácquyluậtcủatựnhiênlàhếtsứcphứctạp.Nhưngchúngtakhôngsốngtrongmộtvũtrụnhưvậy.Tạisaokhông?Tôichorằngcólẽlàtấtcảnhữngsinhvậtmàcảmnhậnthếgiớicủanóquáphứctạpthìđềuđãchết.Nhữngsinhvậttổtiênnàocủachúngtagặpkhókhăntrongviệctínhtoánđườngđinướcbướckhichuyềntừcâynàyquacâykhácthìđãkhôngcóhậuduệ.

Vũ trụ này có thể không quá phức tạp, nhưng nó phức tạp. Và như tôi đã đề cậpở nhữngchươngtrước,cácquyluậtxãhộithìnhiều,rắcrốihơnvàkhôngchắcchắnbằngquyluậttựnhiên.Nhưngchúngtakhôngthểkhoanhtayđứngnhìn,phómặcchonhữngrắcrối.Chúngtaphảitiếptụcđutừcâynàyquacâykhác,mặcdùcáccâyấyởđâycóthểlàcáctưtưởng,vàchúngtacóthểsửdụngnhữngsợithầnkinhthaythếchotayđểtạonênnhữngmốiliênkếtgiữacáctưtưởngđó.

CólẽchúngtacầnlờikhuyêncủaAlfredNorthWhiteheadởđây:“Hãytìmkiếmsựgiảnđơn,rồihãynghingờnó.”

Cáinhìnmáymócsảnsinhranhữngconngườicủatổchức,vànhưtôiđãnói,cóvẻkhábuồn

cười là chínhhọ lại lànhữngngườigây ranhiềuchuyệnđauđầu trongcác tổ chức.Đấy lànhữngngườivớiđỉnhcaocủasứcmạnhsángtạovàphẩmhạnh,sẽlàmhồisinhcáctổchứccủachúngtabằngcáchlàmmớibảnthânmìnhvàcáctổchứcđó.

Nhữngkếtquảnghiêncứugầnđâyđãlàmsángtỏrằngbảnđồnãokhôngđượcpháchọamộtcáchchặtchẽnhưchúngtađãtừngnghĩ.NhưngcũnghữuíchkhinghĩrằngcuộcsốngcótổchứccủaHoakỳnhưlàmộtnềnvănhóacủabáncầunãotrái,nghĩalànóhợplý,biếtphântích,mangtínhkỹthuật,đượckiểmsoát,cótínhbảothủvàquảnlýtheokiểuhànhchính.Ởmộtchừngmựcnhấtđịnhnàođó,chúngtalàsảnphẩmcủanó,bịthốngtrịvàđịnhhìnhbởinhữngđặctínhcủanó.

Dođó,nềnvănhóacủachúngtacầnthêmnhữngđặctínhcủabáncầunãophảinhưthêmtrựcgiác,kháiniệm,sựtổnghợpvàtínhthẩmmỹ.

Vàdĩnhiên,bảnthânchúngtacũngnhưthế.Khitiếpchuyệnvớinhữngngườimàtôiphỏngvấnđểviếtcuốnsáchnày,tôiluônbịcảntrởbởisựthậtrằngdẫuchohọlàmnghềgì,họvẫnthườngdựavàocảnhữngkỹnăngthuộctrựcgiácvàkháiniệm,cũngnhưdựavàokhảnăngtưduylô-gícvàphântích.Đâylànhữngngườicókhảnăngsửdụngcảhaibáncầunão.

Trongbấtcứcôngtynào,nhữngnhàquảnlýhoạtđộngnhưbáncầunãotrái,cònnhânviênnghiêncứuvàpháttriểnlàmviệcnhưbáncầunãophải,nhưngngườigiámđốcđiềuhànhthìphảibiếtkếthợpcảhai,phảicócảkhảnănghànhchínhvàkhảnăngtưởngtượng.Mộttrongnhữnglýdomàchỉrấtítcácủyviênbanquảntrịcủacáccôngtycóthểtừmộtnhàquảnlýcónănglựcvươnlênthànhmộtnhàlãnhđạothànhđạtlà,theovănhóacôngtynóiriêngvàvănhóaxãhộinóichung,ngườitathườngnhậnravàtưởngthưởngchonhữngthànhtựucủabáncầunãotrái,trongkhiđólạicókhuynhhướngcoinhẹgiátrịnhữngthànhtựucủabáncầunãophải.Ýnghĩquyếtđịnhlàmộtbiểuhiệncủasựlấnátcủabáncầunãotrái.Cácthóiquenđượcsinhratừbáncầunãotráivàbịpháhủybởibáncầunãophải.

KhiAnneBryantlàgiámđốcđiềuhànhcủaAAUW,bàđãdùngcáimàbàgọilà“bàihọckhícầu”đểkhuyếnkhíchnhânviêncủabàcónhữngsuynghĩgiàusứctưởngtượng.“Bạnđemmọingườilênmộtquảkhinhkhícầutưởngtượng,trênđóbạncóthểnhìnthấymộtthựcthểtrọnvẹn.Rồi thìbạncó thểkiểmtraxembạn thấygì, thấyai,họđang làmgì,vàhọcó thể làmnhữngviệcgìkhác.Vídụnhư,hãytưởngtượngxemđiềugìsẽxảyranếubỏra500.000đôlavàoviệcnghiêncứusựpháttriểncủatrẻemhoặccầnlàmgìđốivớinạnmangthaiởlứatuổithanhthiếuniên.”

Thừanhậntìnhtrạnglưỡngnanđóởcáctổchức,vàsựgiằngcogiữanhữngthóiquensinhratừnãotráivàsựtưởngtượngcủanãophải,RichardSchubert, lúcbấygiờlàGiámđốcđiềuhànhcủaHộiHồngthậptựHoaKỳ,đãnóivớitôi:“Tôithườngxuyênbịgiằngxégiữanhucầutrướcmắtlàhỗtrợchotổchứcđangtồntạivànhucầucũnghợplýkhôngkémlàthayđổinó.”

VớitưcáchlàGiámđốcđiềuhànhtổchứcHướngđạosinhnữ

HoaKỳ,FrancesHesselbeinđãtiênliệuđượcnhữngbiếnđổitrongxãhội,baogồmcảnhữngbiếnđổiởvùngdântộcthiểusố,vàmườngtượngrabằngcáchnàomàtổchứccủabàcóthểđónđầunhữngbiếnđổinày:“Nhucầucủanữthanhthiếuniênđangthayđổi,chúngtađangthămdò,tìmhiểunhữngcáchthứckhácnhauđểđápứngnhucầuđóvàđểcungcấpcácdịchvụtươngứng.Tôiđangthiếtlậpmộttrungtâmcảicách.Đókhôngchỉđơnthuầnlàmộtđịachỉhướngđạo.Đólàvấnđềconngườivàkháiniệm.Nhómnày…sẽ làmviệctrựctiếpvớiHộiđồnghướngđạosinhnữvềviệcpháttriểnnhữngmôhìnhmàquađó,chúngtacóthểtiếpcậnvớinhữngcộngđồngrấtđadạng,xácđịnhvàhuấnluyệnkhảnănglãnhđạocủangườibảnđịa,yếutốđangtrởnênngàycàngquantrọng."

Bryan,Schubert,vàHesselbein,mỗingườiđềuvậndụnghếtbộnãocủamìnhđểlãnhđạocáctổchứcphilợinhuậncủahọvượtrakhỏinhữngkhuônmẫutruyềnthốngvàhướngđếnnhữngcáchthứcđổimới.Khôngphảingẫunhiênmàtrướcđâycảbangườinàyđềuđãgặtháiđượcnhiềuthànhcôngtronglĩnhvựckinhtếtưnhân,vàđãcónhữngthayđổilớnvềnghềnghiệpkhibướcvàotuổitrungniên.Cảbađềunóirằnghọchưabaogiờlàmbấtcứviệcgìyêuthíchnhưcôngviệcphilợinhuậnmàhọđanglàmhiệnnay.Schubertđãphátbiểungắngọnrằng:“Đâylàcôngviệcthíchthú,thửtháchnhấtmàtôiđãtừnglàmtừtrướcđếnnay.”

NhàkhoahọcMathildeKrim,ngườicũngđãchuyểntừlĩnhvựckinhtếtưnhânsanglĩnhvựckinhtếcông,đãnói:“Muốntrưởngthànhthìphảicótínhhiếukỳđểnếmtrảicảsựkhácbiệtvàsựtươngđồng,đểthámhiểmvàđắmchìmmìnhvàomôitrườngxungquanh,đểcóthểsuyngẫmvềkinhnghiệmcủabạnvàrútrabàihọctừđó.”

MộtcáchđểhọctưduybằngcảhaibáncầunãochínhlàhọccáchtinvàocáimàEmersongọilà"thôithúcthầnthánh",đólàlinhcảm,làtầmnhìnlóesánglêntrongbạnđểchỉchobạnlàmnhưthếnàolàđúng.Mọingườiđềucógiácquannày;cácnhàlãnhđạothìcầnphảihọccáchđểtintưởngvàochúng.

TôimuốnnhânđâynhắcvớicácbạnmộtđiềumàNormanLearđãnóivềảnhhưởngsâuđậmmàtácphẩm“Tựlực”củaEmersonđãtácđộngđếnsựtiếnbộcủaôngtrongvaitròngườilãnh

đạo:“Emersonnóivềviệclắngnghetiếngnóibêntrongcủamìnhvàđitheonó,tấtcảnhữngtiếngnóikhácđềuởphíađốilập.Tôikhôngbiếttừkhinàotôiđãbắtđầuhiểurằngcómộtcáigìđóthiêngliêngtrongtiếngnóinộitâmấy–chắcchắnlàtôikhôngbiếtđiềuđókhicònhọctrunghọc,đạihọc,hayngaycảởthờitraitrẻ–nhưngmàđếnmộtgiaiđoạnnàođó,tôiđãhiểurõđiềuđó.Làmsaomàmộtvănsĩnhưtôicóthểđingủmộtngànlầnvớimộtvấnđềkhógiảiquyếtvàthứcdậyvớicâutrảlời?Chắchẳnlàcómộttiếngnóinộitâmnàođó.Cùngvớinó–điềumàtôiphảithúnhậnlàkhôngphảibaogiờtôicũnghiểuđược–lànhữnggìthanhkhiếtnhất,chânthậtnhấtmàchúngtacó.Vàkhichúngtabỏquanhữngsuynghĩvàýkiếncủachínhmìnhthìcuốicùng,chúngcũngquaytrởlạivớichúngtaquamiệngngườikhác.Chúngtrởlạivớimộtsựuynghiêmxalạ…Nhưthếbàihọcởđâylàbạnhãytinvàotiếngnóinộitâm.Khitôithấyconngườimìnhlàmviệccóhiệuquảnhấtlàlúctôiđãđitheotiếngnóinộitâm.”

Tôinghĩrằngviệcđitheo"sựthôithúcthầnthánh"làcănbảncủanghệthuậtlãnhđạo.Đólàviệclàmthếnàođểhiệnthựchóađượcnhữngtầmnhìnchủđạo.Tuynhiênnhucầuđốivớinhữngphẩmchấtkháccủanãophảicũngđượcnhắcđinhắclạitrongnhữngcuộcnóichuyệncủatôi.

GloriaSteinem,tácgiảvàđồngthờilàngườilãnhđạophongtràonamnữbìnhquyềnđãnóivềviệctrởthànhmộtngườichủdoanhnghiệpnhưsau:“Điềunàysẽcóíchkhibạnlàmộtngườicókhảnăngtưduysâusắc.Nóđòihỏimộtniềmtin,haynóichođúnglàsựthấucảm…Dườngnhưđốivớitôi,cácdoanhnhâncũnggiốngnhưnhữngnghệnhântrongthếgiớithươngmại,vìchúngtôigắnkếtnhữngsựviệcchưabaogiờđicùngvớinhautrongquákhứ.”Bàđãdùngnhữngtừtươngtựkhinóiđếnsựthànhcông:“Đốivớitôi,khuônmẫucủasựtiếnbộlàphituyếntính.Thànhcôngsẽhoànchỉnhvòngđờicủabạn.”

HerbAlpertđãmôtảônglàmviệctheocáchthứcnàynhưthếnào:“Tôilàmộtsinhvậthoạtđộngtheobáncầunãophải.Tôikhôngphảilàmộtthươngnhântheokiểutruyềnthống.Tôilàmviệctỉmỉvàtrongcôngviệctôidựavàophảnxạcủamình.Khicảmthấyvướngvíuphíasau,tôibiếtrằngđangcócáigìđókhôngổn.Tôidùngcơthểcủatôilàmphongvũbiểu…Tôicốgắnglắngnghekhicóaiđóhátchotôinghemộtbàihát,chẳnghạnnhưmộtđoạntrongbàihátSillyPutty.Tôicốgắngđểchonhữngthànhkiếncủamìnhcuốntheochiềugió.Hầunhưtrongmọiviệc,tôiđềulắngnghecảmgiáccủamình.”ViệcdựavàobảnnăngđóđãgiúpAlperttrởthànhmộtnghệsĩnổitiếngvàlàmộtthươngnhânthànhđạt.NgườicộngsựlâunămtrongcôngtythubăngđĩaA&M−GilFriesen−nóivềAlpertnhưsau:“Theobảnnăng,ôngbiếtcáigìđúngvàcáigìnênlàm.Đôikhi,ôngcókhảnăngtựtáchmìnhrađểquansát,nhìnvàđặtcâuhỏi.Ôngđangđiềuhànhcôngviệccủachínhmìnhtrongkhuônkhổcủacôngty,vàđâylàmột

tầmnhìnlýtưởng.Khiracácquyếtđịnh,ônglàmmớilạisựnghiệpcủamình.”

Alperttinrằngbạncầnnhìnvềtươnglaiởthờiđiểmmàbạnđanggiảiquyếtcácvấnđềcủahiệntại.VàAlperttinvàosựtínnhiệm.KhinóivềFriesenvàngườiđồngsánglậpA&M−JerryMoss−Alpertnóirằng:

“ĐộngcơthựcsựcủacôngtynàylàsựtintưởnglẫnnhaugiữaJerry,Gil,vàtôi,vàsựtínnhiệmmàcácnghệsĩdànhchochúngtôi.Họnóirằnghọthoảimáivàhưngphấnhơnvìngườicủachúngtôiquantâmđếnviệcmàhọđanglàm.Chúngtôilàmộtcôngtytưnhânvàđộclập,vìthế,chúngtôicóthểtiếnlênnhanhhơn.”

Frisentiếptục:“Tôikhôngthểnóihếtchobạnrằngtừđộclậpquantrọngnhưthếnào,đốivớinhânviêncủachúngtôivàđốivớicácnghệsĩ.Nócóphépthầnthông”.Rồiôngtanởmộtnụcười:“Chúngtôikhôngbaogiờxemcácbăngđĩaghiâmcủamìnhhoặccácnghệsĩcủamìnhnhưlà‘sảnphẩmhànghóa’,vìchúngtôinghĩrằngđiềuđóhạthấpphẩmgiácủahọ.”

VớitưcáchlàgiámđốcđiềuhànhcủaApple,JohnSculleyđãkhuyếnkhíchnhữngýkiếnđadạngxungquanhôngvàchấpnhậnnhữngcáchnhìnkhácnhautrongnghiêncứuthịtrường.Ôngnói:“Mộttrongnhữngsailầmlớnnhấtmàconngườihayphạmphảilàtậphợpmộtđộingũmàchỉlàtấmgươngphảnchiếucủachínhngườiđó.Tôinhậnthấytốthơnlànêntậphợpnhữngngườicónhữngkỹnăngkhácnhauthànhmộtđộivàrồilàmchonhữngkỹnăngkhácbiệtnhauđóphốihợpđượccùngvớinhau.Vaitròthựcsựcủangườilãnhđạolàphảitìmracáchđểnhữngconngườivàyếutốkhácnhaucùnglàmviệcđượcvớinhau.”

“Ngườitathườngkhôngbiếthọmuốngìvàkhôngthểmôtảnóchođếnkhinhậnthấyđiềuđó.NếunhưchúngtôitiếnhànhnghiêncứuthịtrườngvềMacintoshtrướckhinóđượcđưatớitaycôngchúngthìkhiyêucầumọingườimôtảchiếcmáytínhcánhânlýtưởng,chắchẳnhọđãtrìnhbàyvềmộtvậthoàntoànkhác.NhưngkhichúngtôichỉchongườitachiếcmáytínhMacintoshvànói:‘Đâycóphảilàcáimàbạncầnkhông?’,họsẽtrảlời:‘Đúngvậy’.Bạnphảicókhảnăngnhậnbiếtnhữngcáitrừutượng,bởivìchỉtớilúcđóconngườimớicóthểchấpnhậnhoặcbácbỏ.”

Vớitưcáchlàmộtnhàquảnlýtrongtrườngđạihọc,AlfredGottschalkđãtìmkiếmnhữngđặcđiểmcủabáncầunãophảikhiôngtuyểndụngnhânviên.“Trướctiên,tôinhìnvàotínhcáchđểxemcánhânđócóđángtincậykhông.Rồitôinhìnvàokhảnăngsángtạovàtínhkiêntrì,kiênđịnhvớimụctiêu.Vídụnhưnếutôituyểnmộtngườinàođóđểlàmtổngquảnlýcủatrường,vàtôithấyrằnganhtađãgặpkhókhăntrongmônđạisốhọc,viphânvàtíchphânkhi

cònlàsinhviên,tuynhiênanhtalạicốgắngxoaysởđểhọcthànhcôngmônkếtoán,tôisẽnghingờkhảnăngsángtạotrongcôngviệctàichánhcủaanhta.

Tôicốgắngtìmhiểunhiềuvềbảnthânngườiđótheokhảnăngcủatôi,vàrồiramộtquyếtđịnhmạnhmẽtheotrựcgiác.Tôiphảicảmgiácđúngngười.”

Nhữngđặcđiểmcủabáncầunãophảisẽcóíchvàomộtlúcnàođóngaycảkhibạnphảixửlýcác sựviệc chứkhôngphải chỉ riêngvấnđềconngười.MathildeKrimđãnóivề tầmquantrọngcủabảnnăngtrongcôngviệctrướcđâycủabà:“Tôiluônluôncómộtthiênhướngtốtkhigiảiquyếtnhữngkhókhăntronglĩnhvựcsinhvậthọc.Tôikhôngnhớlắmlàđãtừngbịbótay trướcmột việc gì đó chưa... Tôi có thể nhận ramột nhiễm sắc thể. Lần kia,một đồngnghiệpcủatôinóivớitôirằnganhtađãphânlậpđượcmộtdòngtếbàomớitừmộtconchó.Tôinhìnvàpháthiệnrangaylậptứcđókhôngphảilàmộttếbàochó.Chỉbằngcáchnhìnvàonhiễmsắcthể,tôiđãcóthểnóingayrằngđólàtếbàocủamộtconchuột,vàtôiđãđúngbởivìsauđó,chúngtôiđãlàmcácxétnghiệmtếbào.Trongtrườnghợpchẩnđoántiềnsản,ngaytừđầukhiquansátnhữngtếbàobạchhuyết,tôipháthiệncósựkhácnhaugiữatếbàocủanamvàcủanữ,vàrồichúngtôiđãnghiêncứuviệcnàymộtcáchcóhệthống.Lúcấysựviệcđãgâysựchúýcủabáochí,nhưngthậtra,đólàmộtcôngviệcđơngiản.”

ĐốivớiKrim,ngườicótrítưởngtượngvàtinvàobảnnăngcủamình,thìđólàmộtcôngviệcđơngiản.Nhưngtrướcđó,chưatừngcóailàmviệcnày.

Nhữngnhàlãnhđạomàtôiđãđượctiếpchuyệnđềutinvàovậnmay,nhưnghọkhoácchonómộtsựmôtảđặcbiệt–mộtchâmngôncủaVinceLombardi:‘Maymắnlàmộtsựkếthợpgiữachuẩnbịvàcơhội’.JimBurke,ngườiđãtựxemmìnhnhưlàmộtngườihànhđộngtheotrựcgiácvàbảnnăngvớilýluậnlàmcơsở,đãphátbiểuvềvịtrílãnhđạonhưsau:“Nhiềumaymắnđãđemngườitađếnvịtrínày.

Nhiềuviệcxảyđếntrongcuộcđờitôilàmộtsựtìnhcờ.BạnsẽchẳngởđâynóichuyệnvớitôinếunhưkhôngphảivìTylenol.Tôingẫunhiênđãchuẩnbịrấtkỹchovấnđềấy–mặcdùchỉlàtìnhcờ.”

ỦyviêncôngtốcủaBoston,JamieRaskin,cũngbànvềvậnmayvàsựchuẩnbị.“Lờikhuyênchungcủatôidànhchomọingườivềkhảnănglãnhđạolàphảitìmracáigìlàđúngnhấttrongconngườibạnvàkiêntrìbámvàocáiđó.Nhưngtôithậtsựtinvàovaitròcủavậnmaytrongcôngviệckinhdoanhcủaconngười.Machiavellinóirằngmaymắnủnghộngườiganlì.Tôichorằngmộtcáiđầuđượcchuẩnbịthìvềcănbảngiốngnhưngườiganlì,vàvậnmayởtrong

đó.Napoleonnóirằngtrongnhữngtàinăngmàcácviêntrungúycủaôngcóthìôngquýnhấtlàsựmaymắn.Vậnmaysẽtiếptụcchenvàobấtkỳlúcnàotrongcuộcđờibạn.”

SydneyPollackđãchorằngkhảnănglãnhđạobằngbáncầunãophảilàtốtnhất,khiôngnóirằngnóphátxuấttừmộtdạngnàođócủasựliêntưởngtựdocókiểmsoát.Mọinghệthuậtđềuxuấtpháttừđó.

Chúngtanóiđếnsựmơmộng,chúngtanóiđếncảmhứng,nhưngmộtcáchkhoahọcthìnóđượcgọilàsựliêntưởngtựdo.Đólàkhảnăngcóthểđạttớiđược.Đólànơimàbạntìmthấynhữngýtưởng.Vàrồiđólàkhảnăngtinvàonhữngýtưởngđómộtkhimàbạncóchúngdẫuchochúngcóphávỡnhữngquytắcnàođó.Đócònlàsựquảquyếtvàlòngcanđảmđểthựchiệnnhữngýtưởngkhimàbạnđãtìmravàtinvàochúng.Sauđóthìbạnkhôngcònesợbịthấtbạinữa.Nếukhôngphảinhưvậythìchuyệnchỉđơnthuầnlàmộtsựmôphỏng.Bạnđếntrườngdạylàmlãnhđạovàcốgắngđưagiọnglêncaonhưgiọngôngchủởđó,trangtrívănphòngbạngiốngphòngôngchủ.Nhưngđấykhôngphải làkhảnăng lãnhđạo thựcsự.Khảnănglãnhđạothậtsựcóthểliênquanđếnviệcbạnnhậnrasựđộcnhấtcủachínhbạnhơnlàviệcđồngdạnghóabạnvớiaiđó.”

Pollackđãkểchotôinghemộtcâuchuyệnminhhọatuyệtvờichosự"thôithúcthầnthánh"củakhảnănglãnhđạo.“Nhiềunămtrước,tôiđãlàmmộtcuốnphimvớiBarbraStreisandvàRobertRedford.PhimcótựađềConđườngchúngtađi.Streisandđóngvaimộtnhânvậtkhaokháttrởthànhvănsĩ,viếtláchcậtlựcnhưngkhôngcóchuyệngìsuônsẻđếnvớicôta.Redfordthìvàovaimộtngườiluôngặpthuậnlợi.

Giốngnhưsốphậnmộthoàngtử,tìnhcờcậutađượcphúchotàinăngmặcdùcậutakhônghềcónguyệnvọngđặcbiệtmuốntrởthànhvănsĩ.Trongkhiđó,nhânvậtcủacôStreisandđãnỗlựctronglớphọcviếtvănđểhoànthànhmộtbàiviếtrấtquantrọng,mộtcâuchuyệnngắn.

RồithìvịgiáosưđãlựachọnvàcholớpđọccâuchuyệndoRedfordsángtác.Việcấyđãlàmchocôtasuysụp.Côchạybổrakhỏilớp,đâmthẳngtớithùngrác,xévụnbàiviếtcủamìnhvàkhócthổnthức.

Tôiđãdựngcảnhđểmáyquayởgầnthùngráchướngvềphíamộtcáicâymàcôtađứngphíasau,đểkhitôihô‘Bắtđầu’thìcôsẽxuấthiệntừphíasaucây,chạyvềphíamáyquayphimthẳngtớichỗchúngtôi,vứtbàiviếtvàothùngrác,vàrồitôisẽchuyểnmáyquaylênmặtcủa

côkhicôdựavàothùngrácmàkhóc.TrợlýthứnhấtcủagiámđốcphimtrườnglàHowardKoch, Jr. cũng đã là trợ lý thứ nhất của giám đốc phim trường trong phim trước đây củaStreisandmangtênTrênbờcát,đãđếnbên tôi trongkhichúng tôiđang làmviệc tạiphimtrườngvànói:

‘Anhbiếtkhông,côtatrôngrấtlúngtúng’.Khitôihỏitạisaothìôngnói:

‘Côtarấtcăngthẳngvìnghĩrằngkhôngthểkhócđược.CôtagặpkhókhăntrongcảnhphảikhócởphimTrênbờcát,vàtrongđầucôtavẫnnghĩrằngviệcđócónghĩalàcôtalàmộtdiễnviêntồi,dođócôtalúngtúng.’

Chúngtôicómộtdụngcụđặcbiệttrongngànhđiệnảnh,đólàmộtốngnhỏđựngnhữnghạttinhthểa-mô-ni-ắcliticólỗởđáygiốngnhưbìnhrắcmuốivàcógạcthưaởphíatrênđầu.Khinhânviênhóatrangthổivàoốngnày,mùia-mô-ni-ắcsẽbayvàomắtvàlàmchodiễnviênkhóc.Nólàmchomắtbạnđỏvàcómùikhóchịu,nhưngđượcsửdụngtrongthủthuậtđiệnảnh.Nhânviênhóa trangchoBarbracũngđứngphíasaucái cây.TôinóivớiHoward: ‘Tôikhôngtinrằngcôtakhôngthểkhóc.Bấtkỳaiởtrongtrườnghợpcủacôtađềucóthểkhóc.

Anhởđâyđi.Tôiraphíađằngsaucây.Khitôingoắctayrahiệuthìanhbấmmáygiùm.

TôiđiraphíasaucáicâyvàthấyBarbrađangđitớiđilui.Nhânviênhóatrangđangởđóvớiốngdụngcụ.Tôibảoanhtađirachỗkhác.

Côtalậptứclolắngvàhỏi:‘Anhđiđâuthế?Hãyđợiđã,đợiđã,anhđanglàmgìvậy?’Tôinói:‘Hãybớtcăngthẳngnào.’Tôidừnglạivàquàngtayômcô,vàngaygiâyphútđócôbậtkhóc.Khitôivẫytay,vàmáyquaybắtđầubấm,côtachạytừphíasaucáicâyra.

Nàynhé,tôiđãkhôngnóigìvớicôta.Tôiđãkhôngnghĩramộtsựhướngdẫntuyệtvờinàochocôta.Nhưngtôibiếtrằngcómộtcáigìrấttinhtúytrongcô,vàchỉvìquácăngthẳngnêncôkhôngthểđểnóthểhiệnrangoài.Côtađãgiamhãmnótrongđầumìnhvàmộtđiềugìđóđãchạmvàobêntrongconngườikhitôiômcô.Mộtcáigìđóđãlàmchocôbớtcăngthẳngvàdịulại.Côđãkhócsuốtcuốnphim.Bạncóthểnói:‘Làmsaomàanhlạinghĩrađượcđiềuđó?Cáigìđãkhiếnanhbiếtphảilàmnhưthếnào?’Sựthậtlàtôikhônghềbiếtsắpphảilàmgìđâykhibảonhânviênhóatrangđirachỗkhác.Tôichỉđoanchắcrằngcôtacóthểkhóc,vìtôiđãnhìnthấysựcảmđộngtrongcô,vàtôibiếtcôlàconngườidễxúcđộng,tôichẳngbiếtgìhơn–rồithìcómộtcáigìđóthôithúctôi.Tôikhôngbiếtcáigìgợiýkhiếntôitiếntớiômcôta."

Thôithúcđóxuấthiệnởđâu?Nócóxuấthiệnkhitôiđivềphíacáicâykhông?Tôikhôngnghĩ

nhưvậy.Tôikhôngnghĩnóđếntrướckhi tôinhìnthấycôta.Nótiêubiểuchocáigì trongchuyệngiảiquyếtkhókhăn?Nóđạidiệnchomộtgiảipháphiệuquảvànhanhchóngvàolúcđó,cólẽtốthơnbấtcứlờilẽnàođạiloạinhưlà‘Nào,hãynghĩvềlúccómộtđiềugìđórấttệhạixảyđếnvớicô’.Nếutôiđếngầncôtavànói:

‘Nhìnnày,tôibiếtlàcôcóthểlàmđượcđiềuđó,tôitinởcô’thìchắccôtasẽlalênrằng:‘Anhđirachỗkhácđi!’.Điềuđócòntạothêmáplựcchocôta.Theonhữnggìtôinghĩvàđoánthìcôấycảmthấycómộtsựnângđỡthựcsự,vàcôcảmđộng.Tôichorằnggiâyphútđó làmộtkhoảnhkhắctựnhiên,đầycảmxúc:khimộtngườinàođóđangthựcsựởbêncạnhcôthìcôbịxúcđộng,vàđólàtấtcả.”

Nhữngnhàlãnhđạonàyđãkhôngnhữngchứngminhđượcsựcầnthiếtmàcònchứngminhđượctínhhiệuquảcủasựtựtin,trítưởngtượng,đứchạnh,sựchịuđựngvàsựtínnhiệmđốivới"sựthôithúcthầnthánh".Họđãhọchỏiđượcnhiềutừsựviệc,nhưnghọhọcđượcnhiềuhơntừkinhnghiệm,vànhiềuhơnnữatừnghịchcảnhvànhữngsailầm.Vàquacôngviệclãnhđạo,họhọchỏiđểlãnhđạo.

Chịuđựngáplựccóthểlàphươngchâmcủanhómnhữngngườinày.Khôngaitrongsốhọcócuộcsốngkhởiđầubằngphẳng.

Thậmchívàingườitrongsốhọcòngặpnhữngkhókhănthựcsựngaytừđầu.Nhưngtấtcảđềuthẳngtiếntớiđỉnhcaobởivìchínhhọđãlàmnênnhữngnhàlãnhđạo.Họđãsống“trongthếgiới,nhưngbênngoàinhữngquanniệmhiệntạivềnó”(theotríchdẫncủaWallaceStevens).

Vàhọđãtạonênnhữngthếgiớimới,bởivìchínhhọ,mỗimộtngườivàtấtcảmọingười,đềulànhữngngườiđộcđáo.Họđãđộinhữngchiếcnónrộngvành.

Họcóthểtựbảomìnhrằnghọkhôngthểdạybạnđiềugì,nhưnghọđãchỉchobạnnhữngcáchthứcđểhọcmọithứmàbạncầnphảibiết.

Khôngmộtlãnhđạonàokhởinghiệpđểtrởthànhmộtnhàlãnhđạo.Ngườitakhởinghiệpđểsốngcuộcđờicủahọ,đểbộclộđầyđủvềconngườihọ.Khisựbiểuhiệnnàytrởnêncógiátrị,họtrởthànhnhữngnhàlãnhđạo.

Nhưthế,vấnđềlàkhôngphảitrởthànhnhàlãnhđạo,màvấnđềlàtrởthànhchínhbạn,khaitháchếtconngườibạn–mọikỹnăng, tàinăngvànăng lượng–đểbiếnnhữnggì trongtrítưởngtượngcủabạnthànhhiệnthực.Bạnkhôngđượckìmgiữmộtcáigì.Tómlại,bạnphảitrởthànhmộtconngườinhưtừkhởinguyênđượchìnhthànhvàsẽsốngtrọnvớiquátrình

pháttriểnấy.

Henry James, saukhiđi quanửađờingười vớinhữngquyển tiểu thuyết tuyệt vời, đã viếttrongtácphẩmNhữngcuốnsổtaycủaôngnhưsau:

Tôiphảiđểchobảnthântôitiếnbước!Tôitựnhủnhưthếvớimìnhtrongsuốtcuộcđờitôi–tôiđãlàmthếvàonhữngngàyxaxưacủathờithanhxuânsôinổicủamình.Vậymàtôichưabaogiờthựchiệnđượchoàntoànđiềuđó.Ýnghĩacủađiềunày,củanhucầuvềđiềunàyđôikhicứxoaymòngtrongđầutôivớimộtlựcđiềukhiển:chuyệnđólàcôngthứcchosựcứurỗicủamình,chonhữnggìcònlạicủamộttươnglai.Tôihoàntoànsởhữunhữngnguồntàinguyênđượctíchgóplại–chỉphảibiếtsửdụngchúng,phảicươngquyếtkiêntrì,phảilàmmộtcáigìđóhơnthếnữa,hơnnhữnggìtôiđãtừnglàm.Conđườngđểthựchiệnđiềunày,đểkhẳngđịnhcáitôitrướckhikếtthúclàbộclộnhanhchóngchínhmìnhvớichiềusâuvàsựtrọnvẹnngaykhicóthể.Cảcuộcđờitôi,đếntuổinày,vớitrọntâmhồnnghệsĩ,làmộttàiliệughichépvềnótrongtúiáo.Cứtiếptụcđi,bạntrikỷcủata,vàhãynỗlực…Hãythửquamọithứ,hãylàmmọiviệc,hãytraođimọithứ–Hãytrởthànhmộtnghệsĩ,hãychữngchạcđườnghoàngtớihơithởcuốicùng.

NhữngtácphẩmchínhcủaJamesđượcviếtsaulờitựcổvũnày.Vậythìbạnhãynỗlực,hãythửquamọithứ,hãylàmmọiviệc,hãytraođimọithứ,vàhãytrởthànhngườimàbạncókhảnăngtrởthành.

Chương6:THỂHIỆNBẢNTHÂN:NỖLỰC

THỬQUAMỌIVIỆCCómộtcáitôihiệnhữu,vàđiềumàđôikhitôiđềcậpđếnnhư“việclắngnghenhữngtiếngnóithôithúc”cónghĩalàviệcthểhiệncáitôicủamình.Đasốchúngta,trongphầnlớnthờigian(vàđặcbiệtđiềunàyđúngchocáctrẻnhỏ,thanhniên)khôngnghetheobảnthânmình,nhưnglạinghetheomộtcáchnhậptâmtiếngnóicủamẹ,hoặctiếngnóicủacha,hoặccủagiớicóảnhhưởng,củabậccaoniên,củangườicóthẩmquyền,hoặccủatruyềnthống.

AbrahamMaslow(TríchBướcđilớncủaloàingười)

“Đểchobảnthânmìnhđượcbộclộra”làmộtnhiệmvụcầnthiếtcủacácnhàlãnhđạo.Đâylàcáchmàngườitabướctừtrạngtháisangđộngtháitrêntinhthầnbiểulộchứkhôngphảilàchứngminh.Phươngtiệndùngđểbiểulộsẽđượctrìnhbàytrongchươngnàytheotừngcách

mộtnhưcáccánhhoatừtừhénở.

Giảsửkhicònnhỏ,bạnđượcyêucầuđứngtrướclớpđểngâmmộtbàithơ.Rồibạnlỡquênkhổthơthứhai,bịthầymắng,bịbạnbètronglớpcườichê,vàtừđóđếnnaybạnvẫntoátmồhôilạnhkhinghĩtớiviệcphátbiểutrướcđámđông.

Hiệnnaybạnđangcóđượcmộtcôngviệcđòihỏibạnphảithườngxuyêndiễnthuyếttrướcnhiềungười.Bạnrấtcầncôngviệcnày,nhưngnỗisợhãiphảinóitrướcđámđôngđãngăncảnbạnnhậnviệcngaylậptức.Nóicáchkhác,cảmgiácsợhãiápđảosựtựtinvàokhảnăngđảmnhậncôngviệcvàngănbạnlạikhôngcholàmviệcấy.Cóbalựachọn:

•Bạncóthểđầuhàngtrướcnỗisợhãicủamìnhvàbỏquacôngviệcấy.

•Bạncóthểcốgắngphântíchnỗisợhãicủamìnhmộtcáchkháchquan(nhưngnhưnhàphântíchRogerGouldchỉra,điềunàycólẽkhôngđưađếnbấtkỳmộtthayđổiđángkểnào).

•Bạncóthểngẫmnghĩvềkinhnghiệmlầnđầucủabạnmộtcáchchitiếthơn.Xétchocùng,lúcấybạnchỉlàmộtđứatrẻ.Vàcólẽbạnkhôngthíchbàithơấylắm,dođórấtkhóđểnhớnó.

Nhưngquantrọnghơnhếtlàdùbạnbịlamắng,bịcườichê,cuộcđờicủabạnđãkhôngbịthayđổigìvìlầnvấpvápấy.Cũngchẳngphảiđiểmsốhaythứhạngcủabạntronglớpbịảnhhưởng.Quảthực,mọingườiđãquênsaisótcủabạnngaylậptức–ngoạitrừbạn.Bạnvẫnníuchặtcáicảmgiácấyquanhiềunămmàkhôngbaogiờsuynghĩvềnó.Bâygiờlàlúcđểbạnnhìnlạiviệcấy.

SUYNGẪMVÀGIẢIQUYẾT

Suyngẫmlàmộtcáchchủyếumàquađó,cácnhàlãnhđạohọchỏiđượctừquákhứ.JimBurkeđãbảotôi:“TronglúchọcchungvớicácthầytudòngTêntạitrườngThậpgiá,tôiđãcó28giờhọcvềtriết126

Thểhiệnbảnthân:nỗlực,thửquamọiviệchọckinhviện,mônhọcépbạnphảihọccáchsuynghĩhợplývàcókỷluật.Tôivẫnthườngcảmthấyrằngviệcđórấtquantrọngđốivớisựthànhcôngtrongkinhdoanhcủatôi,bởivìvớitrựcgiácvàbảnnăngtựnhiêncủatôi,cóthêmluậnlýhọclàmcơsởthìsẽrấthữuích.MônnàyđãgiúptôihoànthànhcáckhóahọctạiTrườngKinhdoanhHarvardvàquađó,nócũngđượccủngcốthêm.Phầnlớnnhữnggìtôilàmtrongkinhdoanhlànhìnvàosựviệcvànói:‘Đólàcáchphảithựchiện’.Rồitôikéomìnhraphíasauvà

đưasựviệcđóvàonhữnglýluậnnghiêmngặt.Tôicókhuynhhướngnghiêngvềphíaquyếtđịnhdựatrêncảmtínhhơnlàlýtính,vàsựgiằngconàyđãkhiếntôiphảisuynghĩ.Cũngthế,tôiluônluôncảmthấyxãhộinàythiếunhữngtriếtgia.Chúngtanêncónhữngngườisẵnsàngcốnghiếncuộcđờimìnhchỉđểsuynghĩ.

Chúngtacórấtnhiềunhàkinhtếhọc,cácnhàkhoahọc,nhưngchỉcómộtsốrấtítcácnhàtưtưởng.Cólẽđiềuđólàmtôiphảisuyngẫm.

Nhưngtôinghĩmìnhlàmộtnhàhoạtđộngxãhội.”

Thựcra,điềumàchúngtalàmkhôngchỉlàkếtquảtrựctiếpcủanhữnggìchúngtasuynghĩvàcáchmàchúngtanghĩ,đócònlàkếtquảcủanhữnggìchúngtacảmthấyvàcáchmàchúngtacảmthấy.

RogerGouldđãđồngývớiýkiếnnày:“Cáchmàbạncảmnhậnsựviệcđãdẫndắtchocáchứngxửcủabạn.Đasốmọingườikhôngxửlýnhữngcảmxúccủahọ,bởivìsuynghĩlàcôngviệcnặngnhọc.Vàsuynghĩtrừutượngkhôngluônluôndẫnđếnmộtsựthayđổitrongcáchứngxử.Nóđưađếnnhữngxungđộtvớithayđổi.Tôisửdụnghaikỹnăngphântíchtrongmọiviệc.Mộtcáilàsựphốicảnh–tôiluônthíchnhiềuhệquychiếu.Vàtôiluôntìmkiếmđiểmmấuchốtcủavấnđề–điềucốtlõi.”

Suyngẫmcóthểlàphươngthứcthenchốtđểchúngtahọchỏi.

Hãyxemxétvàicáchsuyngẫmsau:nhìnlại,nghĩlại,mơước,ghinhậtký,bàncãi,xemlạitrậnthiđấutuầnqua,yêucầuphêbình,ẩnmìnhkhôngtiếpxúcvớingườikhác–vàngaycảnóiđùa.Cácchuyệnđùalàmộtcáchđểlàmchobấtcứđiềugìcũngtrởnêndễhiểuvàchấpnhậnđược.

Freudnóirằngmụcđíchcủaviệcphântíchlàlàmchotiềmthứcbiếnthànhýthức.Ôngnóivềtầmquantrọngcủanhữngngàylễkỷniệm,vídụnhư–sốngườichếttrùngngàyvớichahọ.Ngàykỷniệmđãbịchônvùitrongtiềmthức,khôngbaogiờđượcsuynghĩđến.Vếtthươngđượccảmnghiệmngàyđóđãkhôngbaogiờđượcbộclộvàđượcchữalành.Suyngẫmlàmộtcáchđểlàmchoviệchọccóýthức.

Suyngẫmgiúpngườitatìmrađượcđiềucốtlõicủavấnđề,chânlýcủasựviệc.Saukhicósựngẫmnghĩthíchđáng,ngườitahiểuđượcýnghĩacủanhữnggìxảyratrongquákhứvàcáchgiảiquyếtkinhnghiệm(phươnghướnghànhđộngmàbạnphảithựchiệnnhưmộtviệctấtyếu)trởnênrõràng.Tôithíchtừcáchgiảiquyết,vàcókhuynhhướngsửdụnghaitrongsốcác

nghĩacủatừấy:phươnghướnghànhđộngđượcquyếtđịnh,vàmộtsựgiảithíchhaygiảipháp.Vàtừcáchgiảiquyếtcòncómộtnghĩakhácthuộcphạmtrùâmnhạcmàtôicũngrấtthích:đólàsựchuyểntừmộthợpâmnghịchsangmộthợpâmthuận(TácgiảnóivềchữtiếngAnhresolution–ND).

Vềvấnđềsuyngẫm,BarbaraCordaynói: “Thậtkhôngmay,conngười thườngkhôngngẫmnghĩvềkinhnghiệmcủahọ.Nếucôngviệccủabạnđangtiếntriểntốtđẹp,bạnsẽkhôngngồilạivàsuynghĩ.Đâulàlúccầnthiếtnhấtđểbạnlàmđiềuđó?Nếubạnchờđếnkhigặpmộtsailầmtolớnrồimớisuynghĩ,haiviệcsẽxảyra.Mộtlà,khibạnđangxuốngtinhthần,bạnkhócóthểsuynghĩthấuđáomọimặtcủavấnđề;hailà,bạnsẽcókhuynhhướngchỉnhìnthấysailầmấythayvìphảinhìnhếtcácviệclàmđúngcủabạntrongnhữnglúckhác.”

Đólàsựthật.Phầnlớnchúngtabịđịnhhướngbởinhữngkinhnghiệmtiêucựchơnlànhữngcáitíchcực.Trongmộttuần,cảngànviệcxảyđếnchomỗichúngta,nhưngđasốchúngtachỉnhớđếnvàisaisótchứkhôngnhớđếnnhữngthànhcôngkhác,đólàdochúngtakhôngchịusuynghĩ.Chúngtachỉđơnthuầnlàphảnứnglại.NhàbiênkịchAtholFugardnóirằngôngđãcốthoátrakhỏi tìnhtrạngsuysụpcủamìnhbằngcáchbắtđầumỗingàyvớiviệcnghĩ tớimườiđiềuthúvịđốivớiông.Tôiđãnhậnrarằngnghĩđếnnhữngviệcthúvịtrongđờilàcáchthanhthảnvàtíchcựcđểbắtđầumộtbuổisáng,tôiđãlàmtheonhưvậymộtcáchđềuđặn.Nghĩvềnhữngđiềuvuinhonhỏxungquanhchúngta–nhưsắcđỏhâyhâycủaánhnắngbanmaitrênmặtbiển,nhữngđóahồngtươixinhmớiháibêncạnhchiếcmáyvitính,mộttáchcàphênóngđangchờsaucuộcdạobuổisáng,hayngaycảchúchóđangchờđượcăn–làbiệnpháprấttốtđểđốiphóvớimộtthấtbại,hơnlàchỉnghĩvềnó.Khibạnsasúttinhthần,hãynghĩvềnhữngđiềumàbạnđangmongchờ.Khibạnkhôngcòn trongsựkìmkẹpcủađiềukhôngmayấy,thìđólàlúcbạnđãsẵnsàngđểsuynghĩvềnó.

Thựcra,nhữngsơsuấtluônchứađựngnhữngbàihọcquýbáu–nhưngchỉkhinàochúngtanghĩvềchúngmộtcáchbìnhtĩnh,đểxemchúngtasaiởđâu,nhẩmtrongđầuxemsửasaibằngcáchnào,vàrồichúngtabắttayvàosửachữachúng.Khimộttaychơibóngchàygiỏilaongườiđi,anhtakhônglầnlữabỏquacơhội,màbiếttậndụngtưthếhoặccúđánhbạtcủamình.BabeRuth,mộtvậnđộngviênbóngchàygiỏi,khôngnhữngghikỷlụcvềcúđánhchophépngườiđánhchạyquanhghiđiểm,màcònlậpkỷlụcvềsốlầntấncông.Hãythửnghĩđiểmsốtrungbìnhcủamộttrậnbóngchàylớnlà:400–điềunàycónghĩalàtronghơnnửathờigiantrậnđấu,mộtvậnđộngviêngiỏiđãđánhtrật.Mặtkhác,phầnlớnchúngtabịtêliệtbởisựxuẩnngốc củamình. Chúng ta quábị ámảnhbởi điều ấy, sợ rằngmình sẽ lại cư xửngốcnghếchnhưthế,đếnnỗichúngtatrởnênsợhãikhôngdámlàmbấtcứthứgì.Khinhữngtay

đuangựabịquăngra,họliềnquaytrởlạitrênlưngngựa,vìhọbiếtrằngnếukhônglàmnhưvậy,nỗisợsẽlàmhọbấtđộng.KhimộtphicôngcủamáybayF-14phảinhảyrangoài,ngayngàyhômsaungườiấycầmláimộtchiếcmáybaykhác.Thườngthìchúngtaítphảiđốimặtvớinhữngnỗisợhãichoángngườiđếnthế,nhưngphầnlớnchúngtaphảiđốiphóvớinỗisợtrongtưtưởng,trướckhichúngtatiếptụccóhànhđộng.Đầutiênlàsuyngẫm,sauđólàhànhđộngtheochiếnlược.NhưRogerGouldđãnói,sựngẫmnghĩchophépchúngtaxửlýcáccảmxúccủachúngta,hiểuchúng,giảiđápcácnghingờcủachúngta,vàtiếptụcxúctiếncôngviệc.

Wordsworthđãđịnhnghĩa thơ ca là những cảmxúcmạnhđượcnhớ lại trong sựyên tĩnhthanhbình.Đólàlúcđểsuynghĩ,trongtĩnhlặng–vàrồilàlúcđểgiảiquyếttìnhhình.

Vấnđềởchỗchúngtađừngtrởthànhnạnnhâncủacảmxúckhigặpphảinhữngcúsốcmạnhấyhaykhixúcđộngrốibời,đừngbịkinhnghiệmcủabạnchiphối,màphảisửdụngvàbiếtcáchsửdụngchúngmộtcáchsángtạo.Giốngnhưcácvănsĩđãchuyểnnhữngkinhnghiệmtrongcuộcsốngcủahọsangnhữngcuốntiểuthuyếthoặcvởkịch,mỗingườichúngtacóthểbiếnđổinhữngkinhnghiệmcủamìnhthànhnhữngđiềulợiíchchochínhmình.IsakDinesennói:“Bấtkỳnỗiđaubuồnnàocũngđềucóthểchịuđựngđượcnếuchúngtađưanóvàomộtcâuchuyện”.Kinhnghiệmđượctíchlũycủabạnlànềntảngchophầnđờicònlạicủabạn,nềntảngấythìrắnvàvữngchắctớimứcbạnphảisuyngẫmvềnó,hiểunó,vàđiđếnmộtgiảiphápkhảthi.

GloriaSteinem,nhưnhiềunhà tiênphong,đãmạohiểmđivàonhữnghảiphậnchưađượckhámphávàthửnghiệm.Bàphátbiểurấtthẳngthắn:“Tôikhôngphảilàngườibiếtsuynghĩlắm.Tôivạchrađườngđichomìnhbằnghànhđộng,bằngthựchiệnhaybằngcáchnóivềđiềuđó.TôigiốngnhưngườisốngtạivùngtrungtâmphíaBắcHoaKỳ.Nơiđây,thựctếngườitakhôngđượcphéptựxemxétnộitâm.Dođó,tôihướngvềtươnglai,điềunàykhôngtốtlắm,bởivìbạnchỉcóthểsốngtronghiệntại,chứkhôngphảitươnglai…Cónhiềuthờikhắcđểhọchỏi.Tôichorằngmọiviệccứđược lậpđi lập lại,vàchúng tahọc theođườngxoắnốc, chứkhôngphảitrênmộtđườngthẳng…vàrồitớimộtngàynàođó,chúngtahiểurachânlý.Vìthế,tôikhôngcócảmgiácphảisuynghĩhaythẩmvấn.Khảnăngcảmthụcủatôiđượctómgọntrongcâu:‘Ồ,đólànguyênnhântạisao.’Nếumộtviệcgìđóxảyđếnvớibạntrướcđây,bạnsẽphầnnàohiểuđượcsựviệckhinótáidiễnlại.Trongmộtthờigiandài,mọithứđềubìnhổn,rồibỗngnhiênxuấthiệnmộtcúnhảybấtthìnhlình,vàrồimọithứlạitrởlạibìnhổn.Tôinghĩnhữngcúnhảyđógiốngnhưnhữngcơhộiđểhọchỏi.Nhưngtôichorằngbạnthườngthấuđáosựviệcvềmặtlýtrướckhibạnhiểunóvềmặttình.Tôiđãviếtmộtbàithơvềmẹtôimàtôikhôngthểnàođọcrađâyđược,bởivìbâygiờtôiđãhiểuvềbàithơấy,vàtôicảmthấyrất

buồn.”

TheonhưcảhaiSteinemvàGould,quánhiềusựtrithứchóasẽlàmchochúngtabịtê liệt.Nhưngsựsuyngẫmđúngđắn,đíchthựcsẽkhơidậyýtưởng,đưaranhữngnétchủyếu,vàcuốicùngđòihỏiphảicógiảipháp.Steinemthìhànhđộngtrước,rồimớinhìnlạivàsuynghĩsau.Cómộtvàiđiềucầnphảinóivềphươngphápliềulĩnhấy,nhưngchỉvớiđiềukiệnbạncóthểnhìnnhậnnhữngsailầm,thấtbạinhưlàmộtphầncơbảnvàcầnthiếtcủacuộcsống.Thậtkhôngmay,đasốchúngtakhôngđủkhônngoanvàbìnhtĩnhnhưvậy.ĐứctínhđóchỉcóởnhữngngườitiênphongnhưSteinem,nhữngngườiđãhướngthẳngmũitàuvềphíahảiphậnkhôngcótêntrênbảnđồmàchỉđượcđánhdấubằngtruyềnthuyết“Nhữngsứquân”,nhữngngườiđãđặthếtniềmtinvàoviệcmàhọđanglàmđếnnỗihọchấpnhậnnhữngrủirovốncónhưlàmộtphầncủacôngviệc.

Đểthựchiệntốtmọiviệcđòihỏibạnphảibiếtbạnđanglàmgì,vàbạnchỉcóthểbiếtbạnđangthựcsựlàmgìkhinắmvữngquytrìnhsau–ngẫmnghĩvềchínhbảnthânbạn,vềcôngviệc,vàđiđếnmộtgiảipháp.

Nhưtôiđãđềcậpởphầntrước,ErikEriksonxemsựpháttriểncủachúngtanhưlàmộtchuỗinhữngmâu thuẫn cầnđược tháogỡ,mỗi giaiđoạn trong cuộc sống làmộtmắt xích trongchuỗiấy.Hơnthếnữa,ôngđãđưaramộtnguyênlýlàchúngtakhôngthểchuyểntiếpđếngiaiđoạnkếhaymâuthuẫnkếnếumộtmâuthuẫnnàođóchưađượcgiảiquyết.

Nhữngmâuthuẫnnàyrấtcănbản,vàgiảiquyếtchúnglàvấnđềsốngcòn,đếnnỗitôiđãphảixemxétchúngquanhữngngôntừkháiquáthơnvàmộthệthốngtổngquáthơncủaErikson.Chúngtachịulệthuộcvàonhữngmâuthuẫnnàytrongsuốtcuộcđờimình,vàcáchchúngtahóagiảichúngquyếtđịnhcáchchúngtasốngnhưthếnào.Tôimuốnsắpxếpcácmâuthuẫnnhưsau:

Cácmâuthuẫn

Giảipháp

Niềmtinmùquáng><Sựnghingờ

Sựhyvọng

Sựđộclập><Sựphụthuộc

Sựtựtrị

Sựsángtạo><Sựbắtchước

Mụcđích

Sựcầncù><Sựthấpkém

Nănglực

Sựđồngnhất><Sựhỗnđộn

Tínhtoànvẹn

Sựthânmật><Sựcáchly

Sựthấucảm

Sựrộnglượng><Sựíchkỷ

Sựchínchắn

Ảogiác><Ảotưởng

Sựsángsuốt

NhàvậtlýhọcNeilsBohrđãnói:“Cóhailoạichânlý,tiểuchânlývàđạichânlý.Bạncóthểnhậnramộttiểuchânlývìđốilậpvớinólàmộtđiềusailầm.Cònđốidiệnvớiđạichânlýlạilàmộtchânlýkhác.”

Cuộcsốngcủachúngtađượccấuthànhbởinhiềuđạichânlývàcácchânlýđốilậpvớichúnghơnlàcáctiểuchânlývàsailầm.Điềunàylýgiảitạisaogiảiphápchonhữngmâuthuẫncơbảnnàyđôikhivôcùnggaygo.Hầunhưđókhôngbaogiờlàsựchọnlựagiữamộtcáiđúngvàmộtcáisai.Vídụnhưsựhyvọngnằmtrunggiangiữaniềmtinmùquángvàsựnghingờ,nhưngphảnnghĩacủanólàsựthấtvọng.

Vàsựsángsuốtkhônngoancũngthườngtheosauảogiác,ảotưởngvàsựvỡmộng.

Mộtkhibạnđãhọccáchsuyngẫmvềkinhnghiệmcủamìnhchođếnkhicáchtháogỡnhữngmâuthuẫn lóe lêntrongbạn, thìbạnmớibắtđầupháthuycáchxemxétsựviệccủachínhmình.

CÁCHXEMXÉTSỰVIỆC

JohnSculleyđãđềcậpđếnnhucầuvềcáchxemxétsựviệcnhưsau:“Việcthayđổitháiđộxemxétsựviệccủabạnthậtquantrọng,cólẽđượcthựchiệnnhờcáchsốnghoặcviệcdulịchxuấtngoại.Conngườibạnsẽthayđổitheosựthayđổiquanđiểmcủabạn.Bạncũngđónnhậntừngấysựkiệnvàchỉcầnthayđổiđiểmlợithế,mọiviệcsẽtrôngkháchẳn.Mộttrongnhữngđiểmmàcácnhàlãnhđạophảinắmchắclàcáchxemxétsựviệc.Cácnhàlãnhđạokhôngcầnthiếtphảisángtạonênnhữngýtưởng,nhưnghọphảicókhảnăngđưacácýtưởngvàotrongbốicảnhcụthểvàsuyxétchúngtừmọikhíacạnh…

Cáimàtôitìmkiếmởcácnhàlãnhđạolàkhảnăngbiếnđổikinhnghiệmcủahọthànhcácýtưởngvàđặtchúngvàotrongbốicảnh.”

Khảnăngxemxétsựviệccủabạnnhưthếnào?Nhữngcâuhỏisauđâycóthểgiúpbạntrảlờithắcmắcấy.

1.

Khibạnxemxétmộtdựánmới,việcđầutiênmàbạnnghĩtớilàgiáthànhhaycáclợiíchcủanó?

2.

Bạnxếplợinhuậnhaysựtiếnbộởvịtríđầutiên?

3.

Bạnthíchgiàuhaynổitiếng?

4.

Nếuđượcthăngchứcnhưngphảichuyểnsangsốngtạimộtthànhphốkhác,liệubạncóbànviệcnàyvớigiađìnhtrướckhichấpnhậnkhông?

5.

Bạnthíchlàmộtconcábétrongmộthồnướclớnhaylàmộtconcálớntrongmộthồnướcbé?

Ởđâydĩnhiênlàkhôngcónhữngcâutrảlờiđúnghoặcsai,nhưngnhữngcâutrảlờicủabạnsẽmáchchobạnđôiđiềuvềcáchxemxétsựviệccủabạn.Nếuđầutiênbạnnghĩđếngiáthànhcủamộtdựánhoặcxếplợinhuậntrênsựtiếnbộ,bạnlàngườixemxétsựviệctrongmộtthờigianngắn.Mộtngườimàthíchđượcnổitiếnghơngiàucólàngườicónhiềuthamvọnghơn

bởivìdanhvọngđòihỏitàinăngvàtínhsángtạohơnlàviệclàmgiàu(trừphibạnlàmviệctrongmộtngànhkinhdoanhlớn).Nếubạnbànbạcviệcthăngchứcvớigiađìnhbạntrướckhibạnchấpnhậnnó,bạnlàngườithiênvềtìnhcảmhơnlàcóthamvọng.Vànếubạnthíchlàmconcálớntrongmộtcáihồbé,bạncóthểlàngườithiếunghịlựchoặcchỉđơngiảnlàbạnđồngývớiJuliusCaesar:“TôithàđứngđầutrongmộtthônlàngnhỏxứI-bê-rihơnlàđứngthứhaitạiLaMã.”

Cáchxemxétsựviệclàcáchmàbạnnhìnsựviệc,khônghơnkhôngkém,đólàhệquychiếuđặcbiệtcủabạn.Khôngcónó,bạnsẽbaymò.Thếnhưng,nócũnglàquanđiểmcủabạn,vànhưMarvinMinsky,mộtngườitiênphongtronglĩnhvựctrítuệnhântạo,đãnóirằngquanđiểmđánggiá80điểmIQ.MartyKaplanđãnóivới tôi: “Tôinghĩmột trongnhữngnguyênnhântạonên tiếng tămhaygây tai tiếngchohãngphimnày(Disney) lànhữngngườiđiềuhànhnócómộtquanđiểmvữngchắc,điểmmàtôinghĩ tôiphải thêmvàokhinóiđếnkhảnănglãnhđạo…Khiđứngngoàicuộc,chúngtadiễntảsựbácbỏbằngnhữngngôntừchủquannhư:‘Ôidào,đơngiảnlàchúngtôichẳngthíchýấy’.Nhưngkhiđứngtrongcôngty,mộtquyếtđịnhkhôngthểđượcxemnhưmộtloạiýkiếnmềmyếu,ủymị,thuộctươngđốiluận.Chúngtacómộtquanđiểm,vàmộtdựánhoặctiếntriểnphùhợpvớiquanđiểmcủachúngtahoặckhông.”

Nếubạnbiếtmìnhnghĩgìvàmuốngì,bạncómộtlợithếthựcsự.

Trongthờiđạicủacácchuyêngia,khibạncónhữngnhànghiêncứuvềlĩnhvựcdinhdưỡngđểđiềuhòachếđộănkiêngcủamình,hãygiaonhữngchúchócưngcủabạnđếnnhữngngườihuấnluyệnchóchuyênnghiệphoặcthậmchínhữngnhàtâmlýhọcchothúvậtcưng,vàdànhnhữngquyếtđịnhquantrọngchonhữngnhàcốvấn,mộtquanđiểmthìkhôngnhữnghiếmmànócònđánggiá.Quaviệcthiếtlậpmộtmôhìnhmànóvẫncòntồntạisaukhiôngquađời,MortonDowney,Jr.đãtrởnêngiàucóvànổitiếngchỉtrongmộtsớmmộtchiềubằngviệctrởthànhcánhénvàngtrongsốnhữngngườidẫnchươngtrìnhgiaolưuhậuthếkỷhaimươi.Đókhônghẳnlàdokhángiảquáyêuthíchcáchhoạtnáođầynamtính,cóthànhkiếnvàthẳngthừng(mặcdùhiểnnhiênvẫncóngườiáimộ),màchínhlàdohọhưởngứngquanđiểmcủaôngvàvìôngdámdiễntảnómàkhônghềáynáy.Làmộtnhàbìnhluậntruyềnhìnhvàphátthanhtựtinnhưngmùquáng,Downeyđượcmọingườiùatheongưỡngmộ,khôngphảilàdonhữnggìôngnói,màlàdoôngdámnóibấtcứđiềugì.

Ởđây,tôikhôngmuốngợiýđểcácbạntranhđuavớinhữngngườihaykhoekhoangkhoáclácnhưngcóđầuócthiểncậncủacácchươngtrìnhgiaolưutrêntruyềnhìnhvàđàiphátthanh.

Thậtra,tôithíchcácbạnkhônglàmnhưvậyhơn–chúngtacháncáiviệcấyrồi.

Tôimuốnđềnghịrằngbấtcứaimuốnthểhiện,bộclộmìnhmộtcáchtrọnvẹnvàchânthậtphảicómộtquanđiểm.Làmlãnhđạomàkhôngcócáchxemxétsựviệcvàquanđiểmthìkhôngphảilàlàmlãnhđạo–vàdĩnhiênnóphảilàcáchxemxétcủachínhbạn,quanđiểmcủariêngbạn.Bạnkhôngthểmượnquanđiểmcũngnhưconmắtcủangườikhác.Nóphảixuấtpháttừbạn,vànếunhưvậy,nósẽtrởnênđộcđáovìbạnlàmộtngườiđộcđáo.

Mộtkhibạnđãlàmchủđượcnghệthuậtsuyngẫm,hiểumọivấnđềvàgiảipháp,bạncũngsẽcómộtcáchxemxétsựviệcvàquanđiểmriêng.Côngviệckếtiếpcủabạnlàtìmhiểuxembạnphảilàmgìvớitấtcảnhữngthứđó.

TRẮCNGHIỆMVÀCÁCHXỬTRÍ

Mộtsốngườicókhảnăngthiênphúlàhọbiếthọmuốnlàmgì,vàthậmchílàmđiềuđónhưthếnào.Phầncònlạilàchúngtathìkhôngđượcmaymắnnhưthế.Chúngtacầnthờigiansuytínhphảilàmgìvớicuộcđờicủachúngta.Vànhữngmụctiêumơhồnhư“tôichỉmuốnđượchạnhphúc”hoặc“tôimuốnsốngtốt”hoặc“tôimuốnlàmchothế

giớinàytrởnêntốtđẹphơn”,haythậmchí“tôimuốngiàu,rấtgiàu”,thìgầnnhưvônghĩa.Nhưngnhữngmụctiêucụthểtháiquánhư“tôimuốntrởthànhchủtịchcôngtyXYZ”hoặc“tôimuốn trở thànhmộtnhàvật lýhạtnhân”hoặc “tôimuốnkhámphámộtphương thuốcđểchữabệnhcảmthôngthường”cũngvôích,vìnóchẳngliênquanđếnnhữnggiátrịkháctrongcuộcsống.

JamieRaskinđãbảotôi:“MộttrongnhữngngườihùngcủatôilàmộtgiáosưtạiTrườngLuậtHavard,cótênlàDerekBell.Ôngtanóivớitôirằngđiềuquantrọnglàkhôngnêncóbấtkỳmộtthamvọnghoặcướcmơnàocụthể.Vàquantrọnghơnlàchúngtanêncónhữngthamvọngvềcáchmàchúngtamuốnsốngcuộcđờichúngta,vàrồinhữngviệckhácsẽnảysinh.”

Bạnmuốngì?Đasốchúngtađiquacuộcsống,thườngrấtthànhcông,nhưngkhôngbaogiờhỏivàcũngíttrảlờicâuhỏicănbảnnhấtnày.

Dĩnhiên,câuhỏicănbảnnhấtnàylàđiềumàbạnmuốnbộclộchínhbạnmộtcáchtrọnvẹn,bởivìnólàđịnhhướngcơbảnnhấtcủaconngười.Mộtngườibạnđãnóivớitôi:“Tấtcảchúngtađềumuốnhọccáchsửdụngtiếngnóicủachínhmình”,vàđiềunàyđãdẫnmộtsốngườitrongchúngtavươntớinhữngđỉnhcao,cònmộtsốrơixuốngvựcthẳm.

Bằngcáchnàođểbạncóthểbộclộbạntốtnhất?

Bàitrắcnghiệmđầutiên làcầnbiếtbạnmuốngì,cầnbiếttàinăngvàkhảnăngcủabạn,vànhậnrasựkhácbiệtgiữahaiđiềuđó.

GloriaAndersonđãnói:“Tôiluônluôncảmthấyrằngthậtkhôngthíchhợpnếutrởnêngiốngmọingười.Tôinghĩtôiphảiđápứngnhữngtiêuchuẩnkhácvàlàmnhữngviệckhác”.Nghềviếtbáođãtrởthànhsựlựachọnhiểnnhiênđểbiểulộconngườicủabà,bởivìcácnhàbáo,theođịnhnghĩa,đứngtáchriêngvớinhữngngườikhác.Nếulàphóngviên,họlấytinvàtườngthuậtcácdiễnbiếnchứkhôngthamgiavàođó,vànếulàbiêntậpviên,họcócơhộiđểnóilênnhữngvấnđềmàhọtintưởng.

AnneBryanthìđượcnhữngngườikhácchọnlàmlãnhđạo.Bànói:“Ởtrườngphổthông,tôiđượcnhiềungườitánthưởngvìtàilãnhđạo,điềunàyluônlàmtôingạcnhiên.Lêntrunghọc,tôicũngđượcyêucầulàmlãnhđạo.Dĩnhiên,tôicaohơnnhữngngườikhác,vìthếphầnnàotôichemấthếtmọingười,điềunàycóthểkhiếnngườitachọntôilàmlãnhđạo.Nhưngtôikhôngbaogiờtựraứngcửchovịtríđó.Tôithíchtrôngnom,sănsóccôngviệc,thếthôi”.Vìbàthích“trôngcoicôngviệc”nênkhôngngạcnhiênkhiBryanđãtrởthànhỦyviênBanquảntrịvàdẫndắtHiệphộiPhụnữcáctrườngđạihọcHoakỳ,vớikhoảng150.000thànhviênvàtàisảnlênđếnhơn47triệuđôlaMỹ.NhữngmụctiêucủaHiệphộibaogồmđấutranhchonhữngquyềnlợichínhđángcủaphụnữ,sựtựpháttriểnvàsựthayđổixãhộitheochiềuhướngtíchcực.

BettyFriedanthìluônlàmộtngườitổchức.Bànói:“Hồiởlớpnăm,chúngtôicómộtgiáoviêndạythế.Vịnàykhônghềthíchtrẻcon,vìthếtôiđãtổchứcramộtcâulạcbộmangtênQuậyphá,vàtheoámhiệucủatôi,mọingườiđãvứtsáchxuốngsànlớpvàlàmnhiềuđiềukhiếnvịnàyphátcáu.Ônghiệutrưởnggọitôilênvănphòngvàbảo:

‘Emcótàichỉhuycừlắm.Emphảidùngnóvàoviệctốt,chứkhôngphảiđểlàmbậy.’…Trongnghềnghiệpkhitrưởngthànhcủatôi,trênlýthuyết,tôilàmộtvănsĩ,nhưngtôidùngnhiềuthờigianchohoạtđộngchínhtrị.Tôiđãgầydựngbatổchứclớncủaphongtràophụnữvàrồirờikhỏicươngvịlãnhđạo.”

Bàitrắcnghiệmthứhailàcầnbiếtcáigìđiềukhiểnbạn,cáigìlàmbạnhàilòng,vàbiếtđượcsựkhácbiệtgiữahaithứnày.

RogerGouldđãnói:“Tôinhớmìnhthườngnằmmơbằngcáchnàođóđãcứuđượcmọingười,khôngphảimìnhtôi,màlàtấtcảmọingười.Tôiắthẳnđãmơđiềuấylúckhoảng12hoặc13tuổi”.Vìthế,khilớnlên,Gouldđãtrởthànhmộtnhàphântâmhọc,mộtngườicóthểcứuvớt

ngườikháctheonghĩathếtục.

MathildeKrimthìrấtmongmuốnđượctrởnênhữuíchchomọingười.Bànói:“Tôiđãlàmviệctạimộtnôngtrạihẻolánhtrongbamùahè.Điềuđóthậtkinhkhủng,nhưngnóđãchotôimộtcảmgiáctựtintuyệtvời.Tôinghĩrằngnếucóthểlàmđượcviệcđóthìmìnhcóthểlàmđượcmọithứ.Tôiđãlàmviệcấyvìđólàviệcthíchhợpđểlàmlúcđó,vàtôiđãcốgắnglàmthậttốtcôngviệcđểtrởnênthậtsựhữuích,nhưngquảthậtnórấtvấtvả”.Đâylàmộtkhởiđầutốtchobà,ngườiđãtiếptụccốnghiếnđểtrởthànhmộtnhàkhoahọcvàlàngườitiênphongtrongcuộcđấutranhđểđánhbạicănbệnhAIDS.Bàbảotôi:

“Giờđây,tôidùnghếtthờigiancủamìnhvàovấnđềAIDS,tôikhôngcókhảnănglàmcáigìkhác.”

ConđườngcủaJohnSculleythìquanhcohơndùkhôngkémhợplý.Ôngnói:“Tôiluôncómộtsựhambiếtvôđộvềmọiviệc,mộtlúcnàođólàđiệntử,rồithìnghệthuật,lịchsửnghệthuậtvàkiếntrúc,đủloại.Khitôiquantâmđếnviệcgì,tôihoàntoànbịnócuốnhút,vàtôiluônbịkiệtsứctrướckhitínhhiếukỳcủatôiđượcthỏamãn.Tôikhôngbaogiờcóýđịnhtrởthànhmộtdoanhnhân.Điềuđóthậtxavờitrongtrítôi.

Tôinghĩtôisẽtrởthànhmộtnhàphátminh,haygiảlàmộtkiếntrúcsư,haymộtnhàthiếtkế.Tôiquantâmđếnnhữngcáiđậpvàomắtnhìnvà thíchcácý tưởng– trongmọiviệc, từviphân,tíchphânđếnkiếntrúc.”

Thậtkhótưởngtượngramộtnềntảngcơsởtốthơnchomộtngườidẫnđầumộtcôngtycôngnghệđầysángtạo,cókếhoạchnhưlàApple.

Điểmchínhcủahaibàitrắcnghiệmđầutiênlàmộtkhibạnđãnhậnra,hoặcthừanhậnmụctiêuchínhcủabạnlàbộclộtrọnvẹnbảnthân,bạnsẽtìmranhữngphươngtiệnđểhoànthànhnhữngmụctiêukháctrongđời–dựavàotàinăngvàkhảnăngcủabạn,cùngvớinhữngquantâmvàkhuynhhướngcủabạn.Mặtkhác,nếumụctiêuchínhcủabạnlàđểchứngminhchínhbạn,khôngsớmthìmuộnbạnsẽgặprắcrối,giốngnhưEd,nhânvậtchínhtrongcâutruyệncảnhbáoởchươngI,đãgặp.Ngườiđànôngnàobắtchướcchamìnhtheongành luậthoặcngànhyđể chứng tỏbản lĩnh củamình,hoặcngườiphụnữnàoquyếtđịnh trở thànhmộtngườimuabáncổphiếuđểtỏramìnhcóthểkiếmđượcnhiềutiền,làdạidộtvàhầunhưsẽkhôngtránhkhỏithấtbạihoặckhôngcóhạnhphúc.

Bàitrắcnghiệmthứbalàcầnbiếtnhữnggiátrịvànhữngđiềuưutiêncủabạnlàgì,nhữnggiátrịvànhữngưutiêncủatổchứccủabạnlàgì,vàđolườngsựkhácbiệtgiữahaithứnày.

Nếubạntìmrađượcphươngthứcđểbộclộbảnthânbạnmộtcáchđúngđắnvàđầyđủ,vàbạnkháhài lòngvớinhữngbướctiếnvàthànhtíchcủabạn,thếnhưng,bạnlạikhôngcảmthấyrằngmìnhsẽtiếnđượcxahơnnhiềusovớivịtríhiệntại,thìcóthểlàbạncósựđồngbộtrongconngườibạnnhưngkhôngcóđượcsựđồngbộvớimôitrườngxungquanh–đốitác,côngtyhoặctổchứccủabạn.

HerbAlpertđãnói:“Tôithườngthubăngchomộtcôngtylớn.

Nhưngtôikhôngthíchcáchhọđốixửvớitôi.Tôicócảmgiácnhưbịchiphốibởihệthốngmáytínhcủahọvậy.Dườngnhưhọđangđichệchhướng…Tôichợtnảyramộtsángkiếnlàlồngtiếngkèntrompetvào.

Việcnàytôiđãtừngthínghiệmtrongphòngghiâmnhỏởnhàxecủatôi.Họchorằngđiềuđókhôngthểthựchiệnđượcvàviphạmđếnnhữngquyđịnhcủacôngty,vìtôisẽchovàinhạccôngnghỉviệc.Đúnglàhọđãlẫnlộngiữađiểmnàyvớiđiểmkia.Vìthếtôiđãquyếtđịnhrằngkhitôimởcôngtyriêng,ngườinghệsĩphảilànhịpđậpcontimcủacảcôngty,vànhữngnhucầucủaanhtaphảiđượcưutiênhàngđầu.”

AlpertvàJerryMossđãtiếntớisánglậpcôngtythubăngđĩaA&M,mộttêntuổiđãtrởthànhhuyềnthoạitrongngànhvìbiếttrântrọngcácnghệsĩ,mặcdùngườiđồngcộngtácvớihọlúcbấygiờlàGilFriesenđãphátbiểu:“A&Mcómộtdanhtiếngtốtvềviệcđặtđúngvịtríđứngchongườinghệsĩvàcóbầukhílàmviệcgiađình,nhưngchúngtôikhônglàmviệcđómộtcáchcóchủý.Điềuđókhôngphảidođượctínhtoán…Thậtra,tôinghĩhọlàmđượcviệcđóbằngcáchkhônglàmgìcả,khôngphảixoayxởnhiều.”

QuyếtđịnhcủaAlpertkhikhởisựđiềuhànhcôngtycủachínhônglàđểtạoramộtmôitrườnglàmviệccótìnhcólývàcóvẻcấptiến:ôngvàA&Mđãtrởthànhnhữngôngtrùmtrongngànhcôngnghiệpnày.

Cũngtrêntinhthầnấy,GloriaAndersonđãlậpnênmộttờbáoriêngcủabà.Bànói:“MiamiToday làcơhộiđầutiêncủatôiđể làmmọiviệc theocáchcủatôi,và tôirất tựhàovềnó.Nhưngkhinhậnrarằngngườicộngtácvớitôikhôngcóvàkhôngbaogiờcóchungtầmnhìnvớitôi,tôiquyếtđịnhtiếntớivàlàmmộtcáigìđómộtmìnhmình.”

Mặtkhác,AnneBryantcũngcảnhbáobạnphảicẩntrọngtrongbướcđicủamình:“Nếubạncứhaybỏviệcnàyvàbắttayquaviệcmớidodưthừanănglượngchứkhôngphảivìmụcđíchnào,bạnsẽcókhuynhhướngphủnhậnnhữnggìđược làmtrướcđó.Thật làkhókhănchonhữngngườitiếpnhậncôngviệccủangườikhác.Tốthơnlàbạnnêncốgắngđểchânbạnvào

đôigiàycủangườiđi trước, chấpnhậnnhững thànhquả tốtđãcóđược,và củngcốchúngtrướckhibướclênphíatrướcvớikếhoạchriêngcủabạn.Nếunhữngnhânsựhiệntạicảmthấyđượchỗtrợvàthấymìnhlàmộtphầncủakếhoạchmới,họsẽrấtcảmđộng.”

Nóicáchkhác,trởnênđồngbộvớicôngtybạncũngquantrọngnhưđồngbộvớibảnthânbạn.Nhiềunhàlãnhđạochắcchắnrútrađểlậpnêncôngtyriêngcủahọ,trongkhinhữngngườikhácnhưBryant,đãchọnconđườngthíchnghi.

Bàitrắcnghiệmthứtưlàsaukhiđãđolườngsựkhácbiệtgiữacáimàbạncầnvàcáimàbạncóthểlàm,giữacáiđiềukhiểnbạnvàcáilàmbạnhàilòng,vàgiữagiátrịcủabạnvàgiátrịcủacôngtybạn–bạncóthểvàsẵnlòngkhắcphụcnhữngkhácbiệtnàykhông?

Trongtrườnghợpđầutiên,vấnđềkhálàcơbản.Hầunhưmỗimộtngườitrongchúngta,vàomộtthờiđiểmnàođótrongcuộcđời,cũngmuốntrởthànhmộttiềnvệbóngđáxuấtsắc,haymộtngôi saođiện ảnh, hoặcmột ca sĩ nhạc jazz, nhưngđơn giản là chúng ta đã không cónhữngđiềukiệncầnthiếtđểlàmnhữngcôngviệcấy.Vàmặcdầutôiđãnói–vàđãtin–rằngbạncóthểhọcđượcbấtcứthứgìmàbạnmuốnhọc,vẫncómộtsốnghềnghiệpđòihỏiđếnnăngkhiếubẩmsinhngoàiviệchọc.TôibiếtmộtchuyêngiavềngànhX−quangrấtthànhcôngđãluônmơướctrởthànhcasĩ,nhưnganhtakhôngcógiọng.

Thayvìtừbỏgiấcmơ,anhtaviếtnhạc.Mộtngườicótriểnvọnglàmtiềnvệbóngđá,nhanhnhẹnvà thôngminh,nhưngchỉcânnặng140cânAnh, thì tốthơnnêntrở thànhmộthuấnluyệnviênhoặcmộtngườiquảnlý.Hoặcanhtacóthểtổchứcmộttrậnđấubóngđánghiệpdưchiềuthứbảygiữabạnbèvàđồngnghiệpcủamình.

Dẫuchobạnmuốnlàmgì,bạnkhôngnênđểnỗilosợchenvàocảnđường.Sựsợhãi,đốivớiđasốcácnhàlãnhđạo,làmộtđộngcơchứkhôngphảilàmộtvậtcản.BrookeKnappđãnói:“Tôibắtđầubayvìtôisợđiềuđó.Nếubạntậptrunghếtmình100%,chứkhôngphải90%hoặc95%,bạncóthểlàmđượcbấtcứđiềugì.Cơhộilớnnhấtchosựpháttriểnnằmtrongviệcvượtlêntrênnhữnggìmàbạnsợhãi”.BàđãtrởthànhmộttrongnhữngngườiláimáybaychỉhuycủaHoakỳ.

Trongtrườnghợpthứhai,vấnđềphứctạphơn.Tấtcảchúngtađềubiếtrằngnhữngngườiđượchoàncảnhđưađẩyđếnsựthànhcôngkhôngbaogiờquantâmđếnai,bạncóbaogiờtựhỏitạisaongườitakhôngđượcvừalòngvàkhôngcảmthấyhạnhphúc.Bạnhoàntoàncóthểvừathànhcôngvừacảmthấyhàilòng,nhưngđiềunàychỉxảyranếubạnđủkhônngoanvàthànhthậtđểthừanhậnbạnmuốngìvànhậnrabạncầngì.

Trongbàitrắcnghiệmthứba,tôisẽđềcậplạinhânvậtEdđầytắctrách.Nếuanhtađãnghĩkỹhơnvềnhữngđiềuanhtamuốnvànhữngđiềucôngtyanhtacần,anhtađãchẳngphảiđểmìnhtrượtkhỏiđườngray.Nhưnganhtađãrasứclàmviệcvàchứngminh,chứkhôngphảilàmviệcđểtrởthànhngườinhưmongmuốn.Mộtvàicôngtykhắtkheđếnmứchọđòihỏisựtuânthủtuyệtđốinhữngquytắccủacôngty.Nộiquycủamộtsốcôngtykhácthìlinhđộnghơn,cóthểsửađổivàthíchnghi.Khihiểuđượctínhlinhhoạttrongbạnvàtrongcôngtybạn,bạnsẽbiếtbạncóthíchhợpvớicôngtyhaykhông.

HOÀIBÃO

BrookeKnappđãnói: “Mộtsốngườirấtmaymắnđượcsinhravớinhữnghoàibãovàkhảnăngđểbiếnnhiềuđiềuthànhhiệnthực.Tôiluôncómộthoàibãomuốnđạtđược.Điềuđókhôngphảidosuytínhmàcó,nhưngnótựnhiênnhưviệcănuốngđốivớitôi.”

CựugiámđốcđiềuhànhCalFedRobertDocksonđãrấtmaymắnvềmặtnày.Ôngnói: “Tôikhôngchorằngbạncóthểđượcchỉdạyvềsựcốnghiến,mụcđích,vàýnghĩacủasứctưởngtượng.Tôikhôngbiếtnhữngđiềunàyxuấtpháttừđâu.”

NếuKnappđúng,vàhoàibãocũngtựnhiênnhưviệcănuống, thìnóhiệnhữutrongtấtcảchúngta.VàmặcdùDocksoncóthểđúngkhinghĩrằngđiềunàykhôngthểdodạybảomàcó,nhưngchúngtacóthểkhơidậynó.Hầunhưmỗingườitrongchúngtađềuđượcsinhravớimộthammuốnmãnhliệtvềchínhsựsống,vàniềmsaymêđócóthểđưaconngườitađếnnhữngđỉnhcao.Thậtkhôngmay,trongnhiềungườichúngta,niềmsaymênàyđượcchuyểnvàotrongđịnhhướng.

NhàdoanhnghiệpLarryWilsonđãđịnhnghĩasựkhácnhaugiữahoàibãovàđịnhhướngnhưlàsựkhácnhaugiữaviệcbiểulộchínhbạnvàchứngtỏchínhbạn.Trongmộtthếgiớihoànhảo,mọingườiđượckhuyếnkhíchbộc lộ,nhưngkhôngđượcyêucầu chứng tỏ.Cả thếgiới lẫnchúngtađềukhônghoànhảo.Đểtránhbịsậpbẫycủachínhmình,chúngtaphảihiểurằngđịnhhướngchỉlànhmạnhkhiliênkếtvớihoàibão.

Địnhhướngtáchrờikhỏihoàibãothì luônnguyhiểm,đôikhigâychếtngười,trongkhiđóđịnhhướngvớisựhỗtrợcủahoàibãothìluôntrởnênhữuích,vàthườnglàsựkếthợpđángcó–trongmọiýthứccuộcsống.Knapp,nhưnhữngnhàlãnhđạokhácmàtôiđãtiếpchuyện,đềusaymênhữnghứahẹncủacuộcsốngvàđịnhhướngđểnhậnrasựsaymêđó.Bànói:“Tôiđã lớn lên cùngvới támchúnhóckhác trongkhunhà tập thể, và tôimạnhhơn tất cảbọnchúng.Tôilàmộtđứabéđầynghịlựcvànhiệttình,cóđịnhhướngvàquảquyết,dođótôitrở

thànhđứacầmđầutrongđámấy.”

Mặcdùlàmộtđứatrẻdễbảolúcnhỏ,vàinămsauđó,bàđãđểlộhoàibãomàbàđãhằngômấp.Bàbảotôi:“Trongýnghĩcủatôi,tôichomìnhlàmộtchủdoanhnghiệp.Tôimànhìnthấymộtcơhộilàlậptứcnắmlấynó.JetAirways(mộtcôngtymàbàđãsánglậpchuyênđưacácnhàquảntrịđikhắpđấtnước)hầunhưngẫunhiênmàrađời.

Sựbãibỏmộtsốquyđịnhcủachínhphủđãkhiếnnhiềuhãnghàngkhôngnhỏphảiđóngcửa,dođó,cáccôngtyấyđãphảitrảiquamộtthờigianlaođaođểchuyểnnhânviêncủahọvềcácthịtrấnnhỏ,vàtôiđãcầnmuamộtchiếcLearJet”.Hoàibãođượcsởhữuriêngmộtchiếcmáybaycủabàvànhucầuvềphươngtiệnvậnchuyểnhiệuquảdànhchocácquanchứcquảntrịđãliênkếtmột cách thíchhợp.Knappvẫn làmviệckhôngngơinghỉvàđầy sáng tạo. SaukhithànhlậpJetAirways,bàđãquảnlýmộtdanhmụcđầutưchứngkhoánvàđãthamgiavàongànhkinhdoanhcamFlorida,ngànhkinhdoanhbấtđộngsảnở

NamCalifornia.

BarbaraCordayđãchorằngthànhcôngcủabàphầnnàolànhờvàosựhănghái,nhiệttìnhmàcóđược.Bànói:“Mộtcôngtyhoặcmộtcôngviệckinhdoanhđượctốtđẹp,chắcchắnlànhờvàosựchuđáo,hăngháitươngứngcủanhữngngườitrongcuộcđónggópvào.Vàtôikhôngnghĩrằngbạncóthểmongđợisựchuđáovàlòngnhiệtthànhtừnhữngngườimàbạn,mộtlãnhđạo,khônghềquantâmvàbiếtrõ…

Tôinghĩsựhănghái,nhiệttìnhcủatôicókhảnănglâylan.Tôinghĩkhitôixúctiếnmộtdựán,nếutôithấythíchnó,tôicóthểlàmchobạncũngyêuthíchdựánấy.”

JamieRaskinđồngýrằngsựđammêcóthểtruyềntừngườinàysangngườikhác.Ôngnói:“Nếubạncóđủlýdovàlýdocủabạncósứcthuyếtphục,ngườitasẽcùngnghĩnhưbạn.Tôigiữchomìnhnhữngnguyêntắccơbản”.OscarWildecũngđãnói:“Tôiđứngvềphíatrái,đólàphíacủatráitim,vànóđốilậpvớiphíabênphải,phíacủalágan.”

Gloriađãkếtluậnnhưsau:“Bạnkhôngthểđặtmụctiêuhàngđầucủabạnlàtrởthànhnhàlãnhđạotrướckhibạnđặtmụctiêucócuộcsốnghạnhphúc.Trongcảhaitrườnghợp,kếtquảlàquantrọng,chứkhôngphảilànguyênnhân.”

SỰTHUẦNTHỤC

KhitôiđềnghịMartyKaplanmiêutảnhữngđặctrưngcủakhảnănglãnhđạo,ôngnói:“Đầutiênlànănglực,mộtkhảnăngđíchthựcthuầnthụccôngviệcmàmìnhphụtrách.Kếđếnlà

khảnăngdiễnđạtrõràng,vìcónhữngngườihoàntoànnắmvữngviệcmàhọcầnbiếtnhưngkhôngthểgiảithíchtạisaotôiphảiquantâmđếnđiềuấy,hoặclàkhihọcầnsựgiúpđỡthìcũngkhôngthểdiễnđạtđểyêucầutôigiúpđỡhọđược.Ngoàira,cóđôinéttôimuốnthấyởmộtnhàlãnhđạo,nhưngkhôngthậtcầnthiết,vàởmộtmứcđộnàođó,đólàsựnhạycảm,tếnhị,lòngtrắcẩnvàtàingoạigiao.Tôibiếtcónhiềunhàlãnhđạokhôngcónhữngđặctínhtrên,tuynhiên,họvẫnlàlãnhđạo;mặcdùvậy,tôivẫncảmthấymếnnhữngaicóđượcnhữngđứctínhtrênhơn.”

ÔngKaplanđãnóiđúng.“Mộtkhảnăngđíchthựctinhthôngcôngviệcmàmìnhphụtrách.”Cácnhàlãnhđạokhôngphảiđơngiảnlàthựchànhnghềnghiệpcủahọmàhọphảinắmvữngnó.Họđãhọcmọiđiềucầnbiếtvềcôngviệcđó,vàrồiđểnhữngkiếnthứcđóchiphốicôngviệc.VídụnhưngàiFredAstairequácốđãrấtthànhthạovềnghệthuậtbốtrívũđạobalêđếnmứccóthểbiếnhóanó.Ôngđãhòalàmmộtvớinghệthuật,vàkhôngthểnóiđiểmdừngcủaônglàởđâuvàđâulàchỗbắtđầucủamộtchuỗinhữngđộngtáctrongđiệumúa.Ôngtalàchuỗivũđiệuấy.FranklinRooseveltrấtthànhthạocôngviệcvớichứcvụ

Tổngthống;JimmyCarterthìbịchứcvụấykiềmchếmình.

Đểđạtđượcsựtinhthôngnhưvậyđòihỏiphảitậptrunghoàntoàn,nỗlựctrọnvẹn.Astaiređãcóđiềunày.Việcđóthuhútchúngtatrướckhiôngthựchiệnbấtcứvũđiệunào.MartinLutherKing,Jr.đãkíchđộngcảHoaKỳchỉbằngvàilờinói.Khôngphảilàôngtachỉcómộtgiấcmơ,nhưngchínhôngtalàgiấcmơ,cũnggiốngnhưMagicJohnsonlàTheLakersvàBillGateslàMicrosoft.

NgườiTrungHoaluyệnmộtmônvõthuậtcótêngọilàWushu.

MarkSalzman,mộtvănsĩHoaKỳsốngtạiTrungHoa,đãmôtảWushunhưlàmộtcáchđểđạtđượcvócdánghoànhảovàtậptrungcaođộ.

CácđộngtácWushulàthuộcbảnnăngvàdiễntảmộtsựhòahợpgiữatinhthầnvàthểxác.NgườiTrungHoatintưởngrằngsựhòahợpnàylàcốtlõichosứckhỏetríthể.ỞmônWushucổđiển,vậnđộngviênWushudànhhầuhết thờigianhọccủamìnhđể luyệntậptaolu, haynhữngbàiquyền...,mộtchuỗinhữngđộngtácvũđạobalê,kéodàitừmộtđếnhaimươiphút.Nhữngđộngtácnàyphảiđượcthựchiệntheođúngnguyêntắcthẩmmỹ,đúngkỹthuậtvàcótínhkháiniệm…Mộtdòngý tưởng liên tụcphải tồn tạigiữacácđườngquyềncủamộtbàitaolu,giốngnhưmộtđườngdâyvôhìnhđixuyênquavànốicácnétriêngbiệtcủanghệthuậtthưphápTrungHoa.

Salzmanđãtríchdẫncâunóicủangườihướngdẫnông,PanQingfui,mộtbậcthầycóbútdanhlàIronFist:“Đôimắtlàquantrọngnhất,vìquachúng,bạncóthểthấyđượcýchíconngười”.Salzmantiếptục:“QuyềnthuậtTrungHoaphụthuộcvàoýchíđểcóđượcsứcmạnh,vìthếbạnphảiluyệntậpđôimắtcủabạn…Bạnphảirènluyệntaoluđếnmứcdườngnhưbạnhoàntoàntựtinvàosứcmạnhcủamình,vàdườngnhưchỉcầnmộtchưởngphátđitừbàntay,bạnđãcóthểđánhbạiđốiphương…Bạnphảiđánhanhtabằngđôimắt,tráitimcủabạn.Bàntaybạnsẽbiếnhóatheo.”

TácgiảGeorgeLeonardđãviếtvềsựthànhthạonhưsau:“Nhìnvàocáchmộtphicôngngồivàobuồngláivàbuộcdâyantoàn,cácphicôngkinhnghiệmcóthểbiếtkháchínhxácvềtrìnhđộcủangườiphicôngấy.Đốivớimộtsốngười,khảnăngấythậthiểnnhiên.Chỉcầnnhìnhọbướcvàophòng,mọingườiđãcảmthấyphấnchấn.Mộtsốngườithậmchíbiểuhiệnsựthuầnthụccủamìnhchỉquacáchhọđứng.”

Leonardcũngmiêu tảmộtvàiyếu tốkháccủasự tinh thông: “Conđườngđiđếnviệcnắmvững,thànhthụccôngviệckhôngnhữngđượcxâydựngtrênsựluyệntậpliêntục,mànócònlàchỗcủasựphiêulưumạohiểm…Dùlàmộtmônthểthao,hoặcmộtmônnghệthuật,hoặcmộtcôngviệckhác,nhữngngườimàchúngtagọilàbậcthầycủanhữngloạihìnhhoặccôngviệcnàysaymêkhônghềhổthẹnvềnghềnghiệpcủahọ…Trênbướcđườngđitớisựthuầnthục,nhữngngườinàysẵnsàngnắmlấycơhội,chơi tròmạohiểm…Việchọcmạnhmẽnhất lạigiốngnhưtròchơi…Từgenerous(rộngrãi,hàophóng)cócùngmộtgốcvớigenial,generative,vàgenius(vuitính,cóthểsinhra,vàthiêntài)…”Thiêntài”cókhảnăngchođimọithứvàkhônggiữlạichomìnhbấtcứcáigì.Cólẽ,trênthựctế,thiêntàicóthểđịnhnghĩabằngsựdânghiếnnày.”

BarbaraCordayđãnóivềmộtloạitựthuầnthụcbảnthân:“Trongcôngviệc,nếubạnyêuthíchđiềugìvàmuốnlàmchođiềuấyxảyra,bạncóthểthuyếtphụcnhữngngườikháccùnglàmvớibạn.Phongcáchbảnthân,niềmtincánhân,mộtaoướcmãnhliệtthựchiệnmộtđiềugìđó,sựkiêntrì,nghịlựckhôngbaogiờtừbỏdẫuchonhiềungườinóikhôngvớiđiềuđó,tấtcảđềuvôcùngquantrọng.Tôigặpphảinhiềusựbàibáctrongnghềnghiệpcủamình,hầunhưlàhằngngày.Bạnphảicókhảnăngvượtquađiềuđó,bịttaitrướcnó,cứtiếnlênphíatrước,vunđắptrongtâmhồnbạnmộtkhảnăngthànhthậtvớibảnthânvàvớinhữnggìbạntintưởng.Nếungàyhômqua,bạncómộtsángkiến,nósẽtrởthànhmộtsángkiếncủangàymai,vànếubạnchưathuyếtphụcđượcmộtaiđồngtìnhvớinóhômnay,điềuđókhôngcónghĩa làbạnsẽkhôngthuyếtphụcđượcaivàongàymai.”

Sựtinhthôngcôngviệcvàbảnthânlàmộtnănglựcchắcchắncótínhchấtbắtbuộcđốivớimộtnhàlãnhđạo.Thếnhưng,nócũngthúvịhơnbấtcứviệcgìkhácmàbạnsẽlàm.JimBurkenói: “Thànhthạophảihứngthú.Ngườinàokhôngcảmthấyvui thíchkhi làmviệcgì thìcónghĩalàhọđanglàmmộtcáigìđósai.Đểcóđượcsựhứngthúấy,conngườiphảidựavàomôitrườnghoặcchínhbảnthânhọ.”

RogerGouldhoàntoànyêuthíchcôngviệcmàônglàm.Ôngnói:

“Tôichưatừnggặpmộtchuyêngiatâmthầnnàovàthựcsựcũngkhôngbiếthọlàmgì,nhưngdườngnhưtôithíchhợpvớicôngviệccủahọ.Tôithíchconngười,thíchnóichuyệnmộtcáchcóchiềusâuvớihọ.Tôithíchtrởthànhmộtnhàphântích.Tôinhạycảmvềconngườivàthíchgiúpđỡhọ.Nhưngđiểmcốtlõicủatấtcảnhữngđiềuấylàmộtsựhiếukỳsâusắcvềquátrìnhtưduy.Đólàthứlôikéotôi.”

TƯDUYCHIẾNLƯỢC

Ngạnngữxưacócâu:“Trừphibạnlàchúchóđầuđàn,cảnhvậttrướcmắtbạnsẽkhôngbaogiờthayđổi”.Nóicáchkháctưtưởngđócónghĩalànhàlãnhđạoluônnhìnthấysựvậtthayđổi.Mọivậtđềumới.Bởivìtheođịnhnghĩa,mỗimộtnhàlãnhđạolàduynhất,hoàncảnhcủahọcũnglàđộcnhất.”

Khiđượchỏiliệungườitacóthểdạynghệthuậtlãnhđạohaykhông,SydneyPollackđãtrảlời:“Thậtlàkhókhiphảidạyviệcgìmàkhôngthểphânnórathànhnhữngphầncóthểlậplạivàkhôngthayđổi.

Láixe,láimáybay–bạncóthểphânnhữngviệcnàythànhmộtloạtnhữngthaotácđượcthựchiệntheocùngmộtcách.Nhưngmàđốivớinhữngviệcnhưlãnhđạo,haycũnggiốngnhưđốivớinghệthuật,bạnphảitáitạolạibánhxecủamìnhmỗikhibạnứngdụngnguyênlý.”

RobertDocksonđồngývớiýkiếntrên.Ôngnói: “Cácnhà lãnhđạokhôngphải lànhữngkỹthuậtviên.”

Ởmộtgiámđốcngânhànghaymộtgiámđốchãnhphimhoạthìnhđềuđòihỏitínhsángtạo.Quátrìnhsángtạolàmcơsởchotưduychiếnlượcthìvôcùngphứctạp,vàcuốicùng,giốngnhưcơchếbêntrongcủanó,khôngthểgiảithíchđược,nhưngquátrìnhđócónhữngbướccănbảncóthểxácđịnhđược.Khibạnbiếnđổimộtcáigìđóthànhtrạngtháicơbảnnhấtcủanó,hạtnhâncủanó,bạncóthểkháiquáthóanótừđó.

Đầutiên,chodùlàbạnđanglênkếhoạchchomộtcuốntiểuthuyếthaychoviệctáitổchức

côngty,bạnphảibiếtbạnsẽkếtthúcởNhữngnhàleonúikhôngbắtđầuleotừchânnúi.Họquansátxemhọmuốnđiđếnđâuvàđingượclạiđểkiếmchỗbắtđầu.Giốngnhưmộtnhàleonúi,mộtkhibạncócáinhìntớiđỉnhcaomongmuốn,bạnsẽtínhtoánmọiconđườngbạncóthểđếnđó. Sauđó,bạnxoayquanhnhững conđườngnày– sửađổi, nối kết, so sánh,đảongượcvàtưởngtượng−cuốicùng,bạnchọnramộthoặchaiconđường.

Thứhai,bạnbổsungthêmchitiếtvàonhữngconđườngmàbạnchọn,thảochúngmộtcáchtỉmỉ,sửalại,lậpramộtbảnđồchonhữngconđườngđó,hoàntấtnóbằngviệcdựđoánnhữngkhókhăn,cạmbẫycũngnhưnhữngphầnthưởng.

Thứba,bạnxemxéttấmbảnđồnàymộtcáchkháchquan,nhưthểbạnkhôngphảilàngườiphácthảo,địnhvịmọiyếuhuyệtvàloạitrừchúnghoặcthayđổichúng.

Cuốicùng,khiđãhoàntất,bạnbắtđầuleonúi.

FrancesHesselbein,chồngbàvàgiađìnhhọđãsốngtạiJohn-stown,Pennsylvania,quabốnthếhệ.Họcómộtcơsởkinhdoanh,cònbàđãlàmviệcnhưmộttìnhnguyệnviênhướngđạosinhnữ,nhưngbàcũngphụtráchviệchuấnluyệnvềquảnlýchonhữngHộiđồnghướngđạosinhnữtrongvùng.KhiđượcđềnghịđảmnhậntạmthờivịtríGiámđốcđiềuhànhcủaHộiđồngđịaphương,bàđãđồngý.Sáunămsau,mặcdùkhôngnộpđơnlàmứngviênnhưngbàđãđượcchọnlàmGiámđốcđiềuhànhHiệphộiHướngđạosinhnữcủaHoaKỳ.BàcùngchồngchuyểnđếnsốngtạiNewYork,họbắttayvàotáitổchứcHộihướngđạosinhvàápdụngmọiđiềuđãhọcđượctrêncácnấcthangcuộcđờicủabà.

Hesselbeinnói:“Việcđầutiênchúngtôiđãthựchiệnlàpháttriểnmộthệthốnglậpkếhoạchcủacôngty.Hệthốngnàychophéphaichứcnăng:lậpkếhoạchvàquảnlý.Nguyênmẫucủahệthốngnàyđãđượcdùngcho335hộiđồngđịaphươngvàtổchứcquốcgia.Chúngtôiđãpháttriểnmộtchuyênđềnghiêncứulậpkếhoạchchocôngtyđểhuyđộngsứclựccủa600.000tìnhnguyệnviênnhằm thựchiệnnhiệmvụgiúpđỡnhững thanhnữ trưởng thànhvàđạtđượcnhữngkhảnăngcaonhấtcủaphụnữ.Ngàynay,nhânviêncủachúngtôicảmthấychúngtôicóđượcsựthốngnhấtvàliênkếtchặtchẽnhấttừtrướcđếnnay.

Tôichỉcảmthấycómộtnhucầucấpbáchlàcầncómộthệthốnglậpkếhoạchrõràng.Hệthốngnàyvạchrõvai trò,phânbiệtgiữa tìnhnguyệnviên,nhânviên tácnghiệpvànhữngngườisoạnthảochínhsách.Hệthốngchophéptấtcảnhữnggìxảyratạimộtphânđộinhỏnhất–nhưcácnhucầu,xuhướng,hoặcbấtcứđiềugì–đềuđượcchuyểntảiđếnnhữngnhàlậpchínhsáchđểhọnắmvữngdiễnbiếncủasựviệcvàđiềugìcầnđượcpháthuy.Chúngtôicóba

triệuhộiviên,vàchúngtôi thựcsự lắngngheýkiếntừcáccôgáivàphụhuynhcủahọ,vàchúngtôinghĩracáchđểđếnđượcvớicáccôgáibấtchấphọđangởđâu.Chúngtôiphátbiểurằng:‘Chúngtôicómộtcáigìđócógiátrịđểriêngdànhchobạn,nhưngđểđáplạibạncũngcómộtcáigìđóđểdànhchochúngtôi.Chúngtôitôntrọnggiátrịvàvănhóacủabạn,vànếubạnmởsổtayhướngdẫncủachúngtôi,bạnsẽbắtgặpbạnởđó,ngaycảkhibạnlàmộtngườidântộcthiểusố,mộtngườiNavajo.

Tôinghĩchúngtôicónhữngnhânviêngiỏinhấtởmọinơi.Họthậttuyệtvời,vàcôngviệccủatôilàduytrìhoạtđộngcủahệthống,làmtăngthêmtựdovàphạmvicủahọ.Tôikhôngthểchịuđựngviệcnhốthọvàotronghộp.Mọingườiđềuởtrongmộtvòngtròn.Đúnghơnlàmọingườiđềuthuộcvềmộtbộphậnnàođó.Nếutôiởtrungtâm,thìsẽcóbảybongbóngởxungquanhtôi,vàvòngtrònkếtiếpsẽlànhữngtrưởngnhóm,rồithìcácđộitrưởng,vàcứthếtiếptục.Khôngcógì làđi lênhayđixuống,màlàđingangtừbênnàysangbênkia.Thậtlàlinhđộngđếnnỗinhữngngườithườngquenvớitôntitrậttựtrongthứbậcđãgặpmộtítkhókhănđểthíchnghi,nhưngmọiviệcđềutốt.Hệthốngđãđượcbánrangoài.

NhưngưuđiểmnổibậtcủanólàmỗimộtthiếunữtạiHoaKỳcóthểnhìnvàocươnglĩnhcủahộivàthấymìnhởđó.”

Biếnnhữngkếtquả tưduychiến lượccủabạn thànhhiện thực làviệc làmmang tínhmạohiểm.NhưngnhưCarlosCastenedađãnói:

“Sựkhácbiệtcănbảngiữamộtngườibìnhthườngvàmộtchiếnbinhlàtrongkhingườichiếnbinhxemmọiviệcnhưlànhữngthửthách,mộtngườibìnhthườnglạixemđólàmộtơnphúchaymộtsựnguyềnrủa.”

Nếubạnkhôngsẵnsàngchấpnhậnmạohiểm,bạnsẽbịsựứcchếlàmtêliệt,vàbạnsẽkhôngbaogiờlàmđượccáimàbạncókhảnănglàm.Nhữngsailầm–sơsuất–làcầnthiếtchoviệchiệnthựchóanhữnggìnằmtrongtrínãobạnvàlànhữngbướccầnthiếtdẫnđếnsựthànhcông.

SỰTỔNGHỢP

Cuốicùng,nhàlãnhđạokếthợpmọicáchthứcbiểulộđểhànhđộngmộtcáchcóhiệuquả.

Nhữngđứatrẻcónăngkhiếusángtạo,ngườilớncũngvậy.TiểuthuyếtgiaCarlosFuentesđãnói:“Tôithựcsựchorằngtuổithanhxuânlàmộtcáigìđómàbạncóđượcquanămtháng.Bạnkhálạchậuvàngungốckhicòntrẻ.Nhữngngườiđànôngtrẻtrungnhấtmàtôiđãtừnggặp

trongđờilàLuisBunuel,ngườiđãlàmnênnhữngbộphimvĩđạinhấtcủaôngtrongkhoảngtừ60đến80tuổi,rồiđếnArthurRubinstein,ngườiđãtrởthànhmộtthiêntàiởtuổi80,cóthểđánhmộtphímđànbằngcáchnângbàntaylênvàhạxuốngmộtcáchchínhxácnhư

BeethovenvàChopinđãđòihỏi.PabloPicassođãvẽnhữngtácphẩmsayđắmvàgợitìnhnhấtcủaôngởđộtuổi80.Đâylànhữngngườiđànôngđãgiànhđượctuổitrẻcủamình.Họđãphảimất80nămđểtrởnêntrẻtrung.”

TôinghĩrằngđiểmmàFuentesđãkhámpháralà:dobịlệthuộcvàonhữngáplựcbìnhthườngcủađồngnghiệp,giađìnhvàxãhội,chúngtađãđánhmấtconđườngcủabảnthânkhichúngtatrưởngthành.Chúngtabịlạctrongđámđông,trởnênliênkếtvàđápứngnhiệttìnhhơnvớitậpthểđóhơnlàvớibảnthân,vànhưthế,chúngtamấtđikhảnăngsángtạocủachínhmình,bởivìsựsángtạolàhoạtđộngcủacánhân,chứkhôngphảicủamộttậpthể.

Nhưngnhữngnhàlãnhđạo,trongquátrìnhtậpluyệnsựđiềmtĩnh,họcũngkhôiphụclạiđượcsứcmạnh sáng tạo củahọ và tiếp tụcphát triển. Chúng tôi cónghĩ về sựphát triển trongnhữnggiớihạnđịnhlượng:chiềucaovàcânnặng.Cóquanniệmchorằngkhicơthểchúngtangừngphát triển, tríócchúng tacũngngừngphát triển,khôngbiếtcóphảivậyhaykhông.Nhưngđốivớinhữngnhà lãnhđạomà tôiđãđượcnói chuyện, cuộc sốngcủachínhhọđãchứngminhrằngsựpháttriểnvềtrítuệvàtìnhcảmcủachúngtakhôngngừnglại,cũngkhôngnênnhưvậy.Cácnhàlãnhđạokhônggiốngnhauởnhữngkhaokhátkhôngbaogiờngừngvềkiến thức và kinh nghiệm; và vì thế giới của họmở rộng và trở nên phức tạp nên nhữngphươngphápđểhiểubiếtcủahọcũngtrởnênđadạng.

Tưduybiệnchứng,mộtbiếnthểcủacuộcđốithoạiSocrates,làmộttrongnhữngphươngpháptrên.Tưduynàychorằngthựctạithìđộnghơnlàtĩnh,vàdođóđãtìmkiếmnhữngmốiquanhệgiữacácýtưởngnhằmmụcđíchtổnghợp.Bạncóthểthấythậthữuíchkhicoisựsuyngẫmvàcáchxemxétsựviệcnhưlàhainhánhvàsựtổnghợpcânbằnggiữachúng.

FrancesHesselbeinđãmôtảsựtổnghợpcáchtiếpcậncôngviệccủabàtạiHiệphộiHướngđạosinhnữnhưsau:“Thoạttiên,bạnphảivạchrabằngcáchnàobạntổchứccôngviệccủabạn,quảnlýthờigian,tráchnhiệmcủabạnlàgì.Thứhai,bạnphảihọcđểlãnhđạo,chứkhôngphảiđểkiềmchế.Thứba,bạnphảicónhậnthứcrõràngbạnlàai,nhiệmvụcủabạnvàamhiểurõràngvềnó,vàbạnphảichắcchắn152

Thểhiệnbảnthân:nỗlực,thửquamọiviệcrằngnhữngnguyêntắccủabạnđồngbộvớinhững

nguyêntắccủacôngty/tổchứccủabạn.Thứtư,quacáchứngxửcủamình,bạnphảithểhiệnmọiviệcmàbạntinrằngmộtngườilãnhđạovàmộtngườidướiquyềnphảilàm.Thứnăm,bạncầnmộtýthứcmạnhmẽvềsựtựdovàphạmviđểbạntraotựdochonhữngngườilàmviệccùngvớibạn,đểhọsốngđúngvớinhữngkhảnăngtiềmtàngcủahọ.Nếubạntinvàocáchtiếpcậntậpthể,bạnphảitinvàoconngườivàkhảnăngcủahọ.Vàbạnđặtranhiềuyêucầuởhọ,nhưngphảikiênđịnhtrướcsaunhưmột.”

JohnSculleyxemtổnghợpgiốngnhưlàsựkhácbiệtgiữaquảnlývàlãnhđạo.Ôngnói:“Sựlãnhđạothườngbịlẫnlộnvớinhữngthứkhác,đặcbiệtlàsựquảnlý.Nhưngquảnlýyêucầumộtbộkỹnănghoàntoànkhác.Theotôihiểu,lãnhđạotậptrungvàosựtưởngtượng,ýtưởng,phươnghướngvàliênhệnhiềutrongviệcthúcđẩyngườitatheođúngphươnghướngvàmụctiêuhơnlàsựtuânthủthựchiệnhằngngày…Ngườitakhôngthểgiữvaitròchỉhuytrừphihọcó thểnâng lênbằngđònbẩynhữnggìnhiềuhơnnăng lực củahọ…Bạnphải cókhảnăngtruyềncảmhứngchonhữngngườikháclàmviệcmàkhôngphảithựcsựngồitrênđầuhọvớimộtbảndanhsáchkiểmtra–đólàviệccủanhàquảnlýchứkhôngphảicủanhàlãnhđạo.”

RobertTerry,cựuủyviênđiềuhànhtạiNhacôngvụHubertH.

Humphrey,đãđịnhnghĩaviệclãnhđạolà“mộtsựdấnthâncơbảnvàtrọnvẹnvàothếgiớivàthânphậnconngười.”

RogerGouldđãthểhiệnsựdấnthânđókhiôngtanói:“Mộtkhibạncómộttầmnhìnmàbạncứkiểmtrađi,kiểmtralạithìbạnđãnắmvàođuôicọp.Hầunhưbạnkhôngthểngưngchỉhuy,bởivìđiềuđócónghĩabạnphảnbộilạitầmnhìncủamình.”

BettyFriedancũngđồngtìnhvớiýtrên:“Khitôinhậnramộtnhucầu,tôiliềntậphợpmọingườiđểlàmđiềuđó.Tínđiềucủatôilà‘Mìnhphảicótráchnhiệm.’”

Mặcdùcónhữngtàinăngđặcbiệt,cácnhàlãnhđạoxembảnthânhọlànhữngngườiđồngcộngtáchơnlànhữngnghệsĩđộctấu.

RobertDocksonđãnói:“Ngườilãnhđạohướngdẫnmọingườichứkhôngcưỡngéphọ,vàanhtaluônluônđốixửvớimọingườimộtcáchcôngbằng…Rấtnhiềungườichorằngchúngtôicótráchnhiệmchỉđốivớinhữngcổđôngcủachúngtôi.Tôitinrằngchúngtôicótráchnhiệmvớihọ,nhưngchúngtôicũngcótráchnhiệmđốivớinhữngnhânviên,kháchhàngcủachúngtôivàđốivớicảcộngđồngtrênbìnhdiệnrộng.Sẽcócáigìđókhôngđúngtronghệthốngcủadoanhnghiệptưnhânnếudoanhnghiệpđókhôngnhậnratráchnhiệmcủanóđốivớicộngđồng.”

CựuGiámđốcHộiHồngthậptựRichardSchubertcũngtinvàomốiliênhệmậtthiếtvớingườikhác.Ôngnói:“Cáchmàbạnlôicuốnvàđộngviênmọingườiquyếtđịnhsựthànhcôngcủabạnvớitưcáchlàmộtngườilãnhđạo.Trênhết,nguyêntắcvàngphảiđượcứngdụng.

Dẫuchohọlàmộtmộtnhânviênhoặcmộtkháchhàng,hoặcmộtvịphóchủtịch,nhàlãnhđạophảiđốixửvớinhữngngườiđótheocáchmàôngtamuốnđượcđốixử.96%nhânviêncủachúngtôiởnhữngkhuvựcchịuthảmhọalànhữngtìnhnguyệnviên.Nếuchúngtôikhôngthuhútđúngngườivàđộngviênhọmộtcáchtíchcực,chúngtôisẽkhôngthểlãnhđạohọ”.Kháiniệmnàyrấtquantrọngđếnnỗitôisẽchitiếthóanóởchươngtám“Thuhútmọingườivềphíabạn”.

Cácnhàlãnhđạokhiđãtintưởngvàocáccộngsựcủahọ,đếnlượthọ,họcũngđượccáccộngsựtínnhiệm.Tínnhiệm,dĩnhiên,khôngthểchiếmđượcmàchỉcóthểnhậnđược.Việclãnhđạomàkhôngcósựtínnhiệmlẫnnhau làsựmâuthuẫnvềtừngữ.Tínnhiệmnằmtạigócvuônggiữasựtintưởngvàhồnghi,thắcmắc.Cácnhàlãnhđạoluôncósựtintưởngvàobảnthânhọ,khảnăngcủahọ,cộngsựcủahọvàvàonhữngtiềmnăngchungcủamọingười.Nhưngnhữngnhàlãnhđạocũngcóđủnhữngthắcmắcđốivớicácnghivấn,tháchthức,điềutrathămdòvànhữngtiếntriểnliênquanđếncácviệcấy.

Trongcùngmộtcáchnhưthế,cáccộngsựcủanhữngngườinàyphảitintưởngvàonhânvậtlãnhđạo,bảnthânhọ,vàvàosứcmạnhtổnghợpcủahọ,nhưnghọcũngphảicảmthấyđủtựtinđểhỏi,nghingờ,thămdòvàkiểmtra.Duytrìsựcânbằngcầnthiếtấygiữatintưởngvàthắcmắc,bảotoànsựtínnhiệmlẫnnhaulàcôngviệchàngđầucủabấtkỳmộtlãnhđạonào.

Sứctưởngtượng,nguồncảmhứng,sựthấucảm,tínhđángtincậylànhữngbiểuhiệncủacáchnhìnvàchíkhícủamộtnhàlãnhđạo.

CựuChủtịchmộttrườngđạihọcAlfredGottschalkđãnói:“Tínhcáchlàquantrọngđốivớimộtnhàlãnhđạo,làcănbảncủamọithứkhác.

Nhữngphẩmchấtkhácbaogồmkhảnănggâytínnhiệm,tàikinhdoanh,tínhsángtạo,tínhbềnchí,kiênđịnhtrongmụcđích…Tínhcách,sựbềnchí,sứcsángtạolàđiềukiệnthiếtyếunhàlãnhđạocầncó.”

NgườiAiNhĩLancómộtcâutụcngữthíchhợpởđây:“Hãyvươnlênbằngchínhsứcmạnhcủabạnvìkhônghẳnhổphụđãsinhhổtử.”

Tấtcảnhữngnhàlãnhđạođãchủýxâydựngcuộcđờicủachínhhọvàmôitrườngmàtrongđó

họsốngvàlàmviệc.Mỗingườikhôngchỉlàmộtdiễnviênmàcònlànhàsoạnkịch,làbúavàcũnglàđe,vàmỗimộtngười,trongcáchriêngcủahọ,đangbiếnđổicảmộtbốicảnhrộnghơn.

Nhữngcáchthức,nhữngbướcđidẫnđếntàilãnhđạo:1.Suynghĩdẫnđếngiảipháp.

2.Giảiphápdẫnđếncáchxemxétsựviệc.

3.Cáchxemxétsựviệcdẫnđếnquanđiểm.

4.Quanđiểmdẫnđếncáctrắcnghiệmvàcáchxửtrí.

5.Cáctrắcnghiệmvàcáchxửtrídẫnđếnhoàibão.

6.Hoàibãodẫnđếnsựtinhthông.

7.Sựtinhthôngdẫnđếntưduychiếnlược.

8.Tưduychiếnlượcdẫnđếnmộtsựtựbiểuhiệnđầyđủ.

9.Việctổnghợpnhữngcáchthứctựbiểuhiệnđầyđủlàtàilãnhđạo.

Lãnhđạotrướchếtlàtrởthànhngườinắmcươngvịđóvàkếtiếplàthựchiệncôngviệclãnhđạo.Mọiviệcmànhàlãnhđạolàmphảnánhhọlàai.Nhưthế,phầnkếtiếptrongcâuchuyệncủachúngta−đitheodấunhàlãnhđạo−là”Vượtquakhókhăn,thửthách”.

Chương7:VƯỢTQUATHỬTHÁCHMuốnthựcsựhiểuđượcbấtcứđiềugì,bạnhãycốgắngthayđổinó.

KurtLewin

Theođịnhnghĩa,lãnhđạolànhữngngườicáchtân.Họlàmnhữngviệcmàngườikhácchưahoặckhônglàm.Họthườngđitrướcngườikhácmộtbước.Họtạoranhữngđiềumớilạ.Họlàmchonhữngđiềutưởngchừngnhưxưacũtrởnênmớimẻ.Họcnhữngđiềurútrađượctừtrongquákhứ,họsốngtronghiệntạinhưngvẫnhướngvềtươnglai.Mỗinhàlãnhđạovậndụngnhữngkinhnghiệmsốngcủamìnhtheomộtcáchkhácnhau.Nhưđãđềcậpởnhữngphầntrước,đểlàmđượcđiềunày,lãnhđạophảilànhữngngườisốngbằnglýtrícũngnhưphảicóócsángtạovàtrítưởngtượngphongphú.Họphảilànhữngngườicótrựcgiác,amhiểucáckháiniệm,cókhảnăngtổnghợpvàcómộtchúttốchấtnghệsĩ.TheoWallaceStevens,họphảimangtrongmìnhdòngmáunghệsĩnhưnhữngngườiMỹLatinh.

Robert Abboud đã từng bị sa thải khỏi vị trí hàng đầu tạimột ngân hàng ở Chicago. ÔngchuyểnsanglàmchoArmandHammervàmộtlầnnữalạibịsathải.Sauđó,ôngchuyểnđếnTexasvàtrởthànhChủtịchtậpđoànngânhàngFirstNational.Khiđượchỏilàmsaođểđạtđượcthànhcôngnhưvậysaubaonhiêuthấtbại,ôngđãtríchmộtđoạnhộithoạitrongvởAndyGriffith:“Barney,ngườiphódướiquyềnAndy,hỏibằngcáchnàomàAndycóthểđưaranhữngphánđoánchínhxác.

Andynóirằngôngnghĩ,đólànhờnhữngkinhnghiệmmàôngđãtrảiqua.Barneylạihỏilàmsaođểcókinhnghiệm,Andynói:'Bạnphảiđểbảnthânmìnhsốngtronghoàncảnhkhókhănmộtchút'−Abboudnhúnvaivànói−Tôicũngđãđểbảnthânmìnhsốngtronghoàncảnhkhókhănmộtchút.”

Abboudhọchỏitừnhữngthửtháchtrongcuộcsốngchứkhôngbịnhữngthửtháchđókhuấtphụcvìôngkhôngdễdàngchấpnhậnthấtbại.Ôngsuyngẫm,tìmhiểubảnchấtvàrồisửdụngnhữngkinhnghiệmđó.Lãnhđạolànhữngngườihọchỏiquahànhđộng–họcóthểhọchỏikhiquathửthách,khimộtnhiệmvụđượcgiaochưacóđườngđinướcbướchaykhilầnđầutiênlàmmộtviệcgìđó.Làmsaođểvựcdậymộtngânhàng?Bạnsẽchỉbiếtlàmnhưthếnàokhibạnbắttayvàoviệcđó.Bạncóthểhọchỏiquanhữngđiềuxảyrachungquanhcôngviệcbạnlàm.Phầnlớnchươngnàydườngnhưxoayquanhvấnđềhọchỏitừhoàncảnhkhókhăn.Tuynhiêntôilạikhôngnghĩtheocáchđó.

Theotôi,đâychínhlàsựtrưởngthànhtừnhữngđiềubấtngờxảyratrongcuộcsống.

ĐãcólầnSydneyPollackchotôibiếtôngtađãlớnlênnhưthếnàoquanhữngtrảinghiệmcủamình.Ôngtanói:“Lầnđầutiênlàmđạodiễn,tôiđãcốravẻnhưmộtđạodiễnthựcthụ.Đólàđiềuduynhấtmàtôicóthểlàmbởitôikhôngbiếtgìvềcôngviệcđạodiễnphim.Tôihìnhdungrahìnhảnhnhữngđạodiễnmàtôiđãlàmviệccùngvàthậmchítôicốănvậnnhưmộtđạodiễn–khoáclênmìnhloạiquầnáothíchhợpvớicôngviệcngoàitrời.Tôikhôngquấnxàcạphaythứgìtươngtự.

Nhưngnếucócáiloanàoquanhđấyắthẳntôiđãvồlấychứchẳngchơi.”

Giờđây,mỗilầnlàmphimlàmỗilầnPollacksángtạonêncảthếgiới–cảthếgiớitrênmànảnhlẫnthếgiớiđằngsauchiếcmáyquay.

“Mỗiphimtôicómộtđộingũtừmộtđếnhaitrămngười.Mộtsốlànhânviênkỹthuật,mộtsốlànghệsĩ,mộtsốlàthợthủcôngvàsốcònlạichỉlànhữngngườilaođộngbìnhthường.Mộtphầnbíquyếtcủatôilàđừngtạocơhộiđểcáitôicủatừngngườicódịpthithố.Thậtnựccười

lànếubạncàngtỏrakhuyếnkhíchmọingườithamgiathìhọlạicàngthấykhôngcầnbắtbuộcphảiđónggópchocôngviệc.Chínhnỗilobịđứngngoàicuộclàmcholòngtựtrọngcủahọtănglênvàtừđónảysinhxungđột.”

VàđâylàmộttrongnhữngbàihọcmàPollackđãđúckếtđượcmàtheoônglàrấtquantrọng:“Nhữngđiềumàngườitaluônnhắcđếntrongcáccuộcphỏngvấnvềkhảnănglãnhđạokhôngphảilànhữngđiềukhónhấtvàthúvịnhấtcủavấnđềnày.Đóphảilànhữngđiềurõrànghơnthế.Chúngtabiếtrằnglãnhđạophảiphâncôngtráchnhiệm,phảiđộngviênmọingườiđónggópsángkiếnvàkhuyếnkhíchmọingườichớplấythờicơ.Tuynhiên,tôichorằngnghệthuậtlãnhđạotrênphươngdiệnnàođólạikhôngkhácnghệthuậtnóichunglàmấy.Điềunàyđượcbiểuhiệnởchỗlãnhđạocũngnhưnghệthuật,đềulàsựcáchtânvàgiốngnhưtấtcảcáchoạtđộngsángtạo,chúngxuấtpháttừsựliêntưởngtựdotrongkhuônkhổ.”

Ởmộtmứcđộnàođó,họclãnhđạochínhlàhọccáchkiểmsoátsựthayđổi.Nhưchúngtađãthấy,mộtnhàlãnhđạothường“ápđặt”(ởđâybạnnênhiểutừnàytheonghĩatíchcựcnhấtcủanó)triếtlýsốngcủahọlêntậpthểmàhọquảnlý,tạorahoặcthiếtlậplạivănhóacủatậpthểđó.Vàrồitậpthểđóhoạtđộngvàthựchiệnnhiệmvụđượcgiaotrêntinhthầncủatriếtlýsốngnày,vănhóamớicủatậpthểđãcóđấtsốngvàtrởthànhnguyênnhânchứkhôngphảilàhệquả.Nhưngnếungườilãnhđạokhôngtiếptụcpháttriểnvàhoànthiệnnó,khôngsửađổivàđiềuchỉnhchothíchhợpvớinhữngthayđổicủangoạicảnhthìchẳngchóngthìchầy,tậpthểmàhọquảnlýsẽtrởnêntrìtrệ.

Nóicáchkhác,mộttrongnhữngphẩmchấtthiênphúcủangườilãnhđạolàkhảnăngsửdụngnhữngkinhnghiệmcủamìnhđểtrưởngthànhvàpháttriểntrongtổchức.TrướckhitrởthànhTổng thống, Teddy Roosevelts được ví như “thằng hề”. Em họ của Teddy, Franklin D.RooseveltslạibịWalterLippmancoilà“tênđiềnchủnhàquêdễthươngmuốntrởthànhTổngthống”.CảhaianhemnhàRooseveltsgiờđâyđềuđượccoilàhaitrongsốnhữngTổngthốngtốtnhấtcủanướcMỹ.Đốivớingườilãnhđạo,sựkiểmchứngvàviệctìmbằngchứngluônluônđượctiếnhành.

TrongcuốnBướctiếncủaconngười,JacobBronowskiviết:

“Chúngtaphảihiểurằngchỉcóthểnắmlấythếgiớibằnghànhđộngchứkhôngphảibằngdựđịnh…Độnglựcmạnhmẽnhấtcủaconngườilàsựthíchthúđốivớinhữngkĩnăngcủachínhmình.Aicũngmuốnlàmnhữngviệcmàhọcóthểlàmtốt,khiđãlàmtốtcôngviệcđóhọlạimuốnlàmmộtcáchhoànthiệnhơnnữa.”

Ngườilãnhđạolàmtốthơn,tốthơnnữavàhơnnữanhưngkhôngbaogiờtựcảmthấythỏamãnvớichínhmình.Aeschylusnóirằngkiếnthứcchỉcóthểđạtđượcnhờkhổcôngnghiềnngẫm.Hơnaihết,ngườilãnhđạoýthứcđượcrằngnhữngkhókhăncơbảncủacuộcsốnglàkhôngthểgiảiquyếtnhưnghọvẫnkiênđịnhvàtiếptụchọchỏi.

Ngườilãnhđạohọchỏiquacôngtáclãnhđạovàhọcóthểhọchỏiđượcnhiềuđiềunhấtkhiphảiđươngđầuvớikhókhăn,trởngại.

Cũngnhưkhíhậuhình thànhnênsôngnúi,khókhănvà thử thách làmnênphẩmchất củangườilãnhđạo.Nhữngôngchủkhótính,sựthiếutầmnhìnvàđạođứctrongquảnlý,nhữngtìnhhuốngkhôngthểkiểmsoátvànhữngsailầmcủachínhbảnthânlànhữngbàihọccănbảnchomỗingườIlãnhđạo.

RichardFerry,ngườiđồngsánglậpcôngtyKorn/FerryInternationalthuộctuýpngườitheophươngchâm“phảivàohangthìmớibắtđượccọp”.Ôngnói:“Bạnkhôngthểtạorangườilãnhđạo.Vínhưbạnlàmsaocóthểdạyngườitacáchđưaraquyếtđịnh?Tấtcảnhữnggìbạncóthểlàmlàpháttriểnthêmnhữngkhảnăngthiênphúcủahọ.Tôilàngườitheođuổitriếtlýdùnglửathửvàngvàhọchỏikinhnghiệmquacôngviệc.Cứđưaconngườivàorừng,rachợ,chosangNhậtBảnhaysangChâuÂu.Hãyđàotạo,huấnluyệnchohọquacôngviệc.”

JimBurkevàHoraceDeetsđãđềcậpđếnvấnđềnàymộtcáchngắngọn.TheoBurkethì“Bạncàngvượtquađượcnhiềukhókhănvàthửtháchthìbạncàngcókhảnăngtrởthànhmộtnhàlãnhđạotốt.”

KhinóivềcôngviệccủamìnhvớicươngvịGiámđốcĐiềuhànhHiệphộiHưutríMỹ,Deetsnói:“Đólàmộtcôngviệckhôngdễdàngchútnàovàtôicượclàbạnchỉcóthểvượtquakhókhănbằngkinhnghiệmcủamình.Bạnkhông thể làm côngviệcnàybằng cáchnghiên cứuchuyênsâuvềnómàbạnphảibắttayvàolàmviệc.Nơiduynhấtrènluyệnthựcsựchínhlànơirènluyện,thửtháchkhảnănglãnhđạo.”

KhitôinóichuyệnvớiBabaraCordaylàlúcbàấyđangcốgắngvượtquamộtgiaiđoạnkhókhăn:“KhihaihãngTri-StarvàColumbiasápnhậpvớinhauthìmộttronghaiChủtịchBanTruyềnhìnhcủahaihãngphảirađivàcuốicùng,ngườiđóchínhlàtôi.Tôiđãrờikhỏivịtríđóđược3thángvàđâylàkhoảngthờigiankhônglàmviệcdàinhấtcủatôitrong25nămqua.Đóthựcsựlàmộtsựtrảinghiệmđểlạichotôinhiềubàihọc,làmộtkhoảngthờigianđểtôithayđổivàsuyngẫm,vàtôichorằngbâygiờtôiđãsẵnsàngđểquaylạivớicôngviệc.Theotôi,buổisángbạnthứcdậyvàthấybồnchồnlolắnglàmộtdấuhiệutốt,vìnếukhôngthấybồn

chồnlolắngthìcónghĩalàbạnkhôngtồntạinữa.Lúcnàobạnkhôngcòncócảmgiáchồihộpthìđóchínhlàlúcbạnphảithayđổicuộcsốnghoặccôngviệccủamình.”

ChủtịchdanhdựđạihọcAlfredGottschalkcũnglàmộtngườiủnghộphươngchâmhọchỏi,trưởngthànhtừkhókhăn:“Khicòntrẻ,tôiđãcólầnbịmấtviệcvàmộtsốmôntôihọcrấttồi,nhưngtôiđãnghiệmrarằngđóchưaphảilàtậncùngcủathếgiới.Hoàncảnhkhókhăngópphầnrấtlớnđốivớisựpháttriểncủangườilãnhđạo.Hoàncảnhkhókhănhoặcđánhbạibạnhoặcgiúpbạntrởthànhmộtconngườihoànthiệnvàvĩđạihơn.”

Vềnhữngrủirođốivớingười lãnhđạo,Gottschalknói:“Ngàynay,người lãnhđạophảiđốimặtvớinhiềurủiro.Bạncóthểbịhạitừphíasau.Bạncũngcóthểbịngườikháctìmcáchgiăngbẫy.Nhiềungườimuốnbạngặpthấtbại.Mỗingườilãnhđạorồicũngcólúcphảirờikhỏivịtrícủamình.Cóthểhọbịhạbệ,bịtrừkhử,hoặcdohọđãlàmđiềugìsailầm,hoặcđơngiảnlàhọtựrađivìđãquámệtmỏi.”

TheomộtnghiêncứucủaMichaelLombardovàMorganMcCall,hainhàkhoahọcnghiêncứuvềhànhvitạiTrungtâmLãnhđạosángtạo,hoàncảnhkhókhănxảyramộtcáchngẫunhiênvàcũngphổbiếnnhưsựmaymắn.Saukhiphỏngvấngần100nhàquảntrịhàngđầu,họpháthiệnrằngsựgặpmaylàmộtquyluậtchứkhôngphảilàmộtngoạilệ,vàrằngsựthăngtiếncủanhữngngườinàyđềukhôngtheomộtthứtựnào.Nhữngsựkiệnđángchúýbaogồmnhữngthayđổitriệtđểvềcôngviệcvànhữngvấnđềnangiảicũngnhưnhữngdịpmay.

Nhữngvấnđềnangiảinêutrênbaogồmsựthấtbại,sựgiángcấp,cơhộithăngtiếnbịbỏlỡ,đượcgiaonhiệmvụlàmviệcởnướcngoài,bắtđầucôngviệckinhdoanhtừconsốkhông,sápnhậpcôngty,mualạicôngtykhác,cảitổcơbảnvềmặttổchứcvàcảnhữngmánhkhóetrongcơquan.

LombradovàMcCallkếtluậnrằnghoàncảnhkhókhăncóthểrènluyệnchoconngười,nhữngnhàlãnhđạothànhcôngđềukhôngngừngđặtcâuhỏivàvượtquađượcnhữngđồngnghiệpkémthànhcônghơnchủyếunhờhọhọchỏiđượcnhiềuhơntừnhữngtrảinghiệmcủamình,vàtừkhimớibắtđầusựnghiệp,họđãhọcđượccáchquenvớisựmơhồ.

Vàonăm1817,trongthưgửinhữngngườianhemcủamình,nhàthơJohnKeatsviếtrằngnềntảngđạtđượcnhững thành tựu thực sự là “khảnăngchịuđựng…khingười ta có thể sốngtrongsựkhôngrõràng,bíẩn,hoàinghimàkhônggiậndữđitìmxemđâulàsựthậtvànguyênnhân”.Có thểnóirằngkhôngcóđịnhnghĩanàovềngười lãnhđạo trong thờiđạingàynaychínhxáchơnthế.

JohnGardner,ngườisánglậptổchứcCommonCausevàlàcựuBộtrưởngBộYtế,GiáodụcvàPhúclợixãhội,đãnêulênnhữngtrởngạiđốivớingườilãnhđạobaogồmnhữngcuộckhủnghoảngdiễnbiếnchậm,tầmcỡvàsựphứctạpcủacơquan,tổchức,sựchuyênmônhoá,khôngkhíchốngđốilãnhđạovàsựnghiêmkhắccụthểđốivớicuộcsốngcộngđồng.NormanLearcũngxemkhókhăntrởngạilàmộtphầnkhôngthểthiếucủacôngtáclãnhđạo.“Đểtrởthànhngườilãnhđạocónănglực,bạnkhôngchỉphảihướngchotậpthểmàbạnlãnhđạođiđúnghướngmàbạnphảicókhảnăngthuyếtphụchọrằngnếucóbấtcứtrởngạinàongăntrởbướcđi,chodùđólàmộtcáicâyhaylàmộttòanhàchekhuấttầmnhìnthìbạnvẫncókhảnăngvượtqua.Bạnsẽkhônglùibướctrướcbấtcứràocảnnàongăncảnmụctiêucủabạn.Mọiconđườngđềuđầychônggai,hốsâuvựcthẳm,nhưngcáchduynhấtđểvượtqualàtiếpcậnvànhậnrõbảnchấtcủachúng.Bạnphảixemxétliệuđóchỉlàmộtcáicâyhaycònlàcáigìkhácvàrằngchắcchắnkhôngphảibạnkhôngthểvượtqua.Nơibạnvấpngãchínhlànơikhobáuđượcchôngiấu.”

Nơibạnvấpngãchínhlànơikhobáuđượcchôngiấu.Đóchínhlàviệchọchỏitừsựbấtngờcũngnhưtừhoàncảnhkhókhăn.Hầuhếtnhữngngườilãnhđạomàtôicódịptròchuyệnđềutánthànhquanđiểmnày.

Mộtvàingườitrongsốhọđãrútrađượcnhữngbàihọcquýbáutừnhữngôngchủkhótính,vàthậmchílàtừnhữngôngchủtồi.Sựkhácbiệtlàởchỗnhữngôngchủtồichobạnbiếtnhữnggìkhôngnênlàm.Nhữngôngchủkhótínhthìđểlạichobạnnhữngbàihọcphứctạphơn.Mộtôngchủkhótínhcóthểlàngườiyêucầucao,haychỉtrích,haydọadẫm,háchdịch,thôkệchvàtínhkhíthấtthường,nhưngcũngcólúcôngtacóthểtruyềncảmhứng,chobạntầmnhìnvàđôikhithậmchíquantâmđếnbạn.MộtvídụđiểnhìnhcủaôngchủkhótínhlàôngtrùmtronggiớitruyềnthôngRobertMaxwell.Ôngthựcsựlàmộtngườinhìnxatrôngrộngvàsaucáichếtbíẩncủaôngvàonăm1991,ngườitapháthiệnrarằngônglàmộtkẻlừađảo,Maxwellđãthừanhậnmìnhcótấtcảnhữngnhượcđiểmnêutrêntrongmộtcuộcphỏngvấntrênchươngtrình60Phút.Ôngtađãtừngsathảicontraimìnhvìquênkhôngđónôngtạisânbayđểrồisáuthángsaulạinhậnanhtavàolàmtrởlại.

AnneBryankểchotôinghevềmộtngườichủkhótínhkhác:“Tôitừnglàmviệcchomộtngườimàtôirấtkhâmphục,tưduycủabàấyrấttuyệtvờinhưngbàlạiluôncốtìmsaisótcủangườikhácnênđãđểmấtrấtnhiềunhânviêntốt.Bàlàmộtngườirấtthúvị,xuấtsắc,nhìnxatrôngrộngvàthựcsựcóảnhhưởngđốivớitậpthểmàbàlãnhđạonhưnglàmviệcvớibàquảlàkhôngdễchịuchútnào.Tôiđãhọcđượcnhiềuđiềutừbàấy,cảnhữngđiềutíchcựclẫnnhữngđiềutiêucực.

Nếubạnlàngườimạnhmẽthìbạncóthểhọchỏitừnhữngngườichủtồi,nhưngbạnkhócóthểlàmđượcđiềuđónếubạnkhôngphảilàngườimạnhmẽ.”

BarbaraCordaymôtảthếnàolàmộtngườichủtồivàthếnàolàmộtngườichủkhótính:“Tôiđãhọcđượcnhiềuđiềuquantrọngtừnhữngngườilãnhđạotồi.Cũnggiốngnhưkhibạnnóivềbốmẹmìnhvớiýnghĩ“mìnhsẽkhôngđốixửvớiconcủamìnhnhưvậy”…CáchđâynhiềunămtôitừnglàmviệcchomộtngườiởNewYork,kẻlạmdụngnhânviêncủamìnhvềcảvậtchấtlẫntinhthần.Ôngtacóthểchọnlấymộtnhânviêncủamình,dồnanhtavàochântườngrồichửirủavàsauđótrảthêmchoanhta50đôlangoàitiềnlương.Trongkhôngkhílàmviệcnhưvậy,tôichẳngthấynhânviênnàotrungthànhvớicôngtyhaycốgắnglàmviệctốtcả.Thếlàtôichỉcốgắngkhôngđitheovếtxeđổđó…TôivàBarbara,cộngsựcủatôi,đãcóthờigianlàmviệcchomộtnhàsảnxuấtrất tàinăngvànổi tiếngnhưngkhônghạnhphúctronghônnhânvàkhôngmuốnvềnhàbuổitối.Vàdĩnhiênchúngtôiphảilàmviệccậtlựcthâuđêm,làmviệccảcuốituầnvìôngchủcủachúngtôikhôngcómộtcuộcsốngriêngtưđángđểôngấyquantâm.Từtấmgươngđó, tôinhận thấyrằngbạnkhông thểápđặt lốisốngvàđờisốngriêngtưcủabạnlênnhữngngườilàmviệcchomình…Tôichorằngnếutôicótêntuổitronggiớitruyềnhìnhthìđólàvìbấtcứaitừnglàmviệcchotôiđềumuốnmộtlầnnữađượclàmviệcvớitôi.”

CựuchủtịchtậpđoànLuckyStores,DonRitchey,chorằngnhữngngườichủkhótínhthựcsự“thửtháchniềmtincủabạnvàbạnhọcđượcnhữngđiềumàbạnkhôngmuốnlàmhayđạidiệnchonó.Tôiđãtừngởtronghoàncảnhhoặcphảilêntiếnghoặcphảiimlặngvàtôiđãtừbỏcôngviệcđó,quay trở lại trườngđạihọcvànhậnmộtchân trongbộphậnhànhchínhcủatrường.Mộtvàinămsau,ôngchủcũcủatôibịsathảivàtôiđượcnhậnvàothayvịtríôngấy.Cuốicùng,tôitrởthànhChủtịchtậpđoàn”.Richeyđãlàmviệcchonhiềungườichủtốtnhưngchínhngườichủkhótínhđãcóảnhhưởnglớnđếnsựnghiệpcủaông.

Khilàmviệcvớingườichủyếukém,nhữngngườiđangrènluyệnđểtrởthànhngườilãnhđạophảibiếtnắmbắtcơhộiđểthăngtiến.

ShirleyHustedlernói:“Mộtsốngườivềbảnchấtmuốncảthếgiớiquantâmđếnhọchứkhôngmuốnquantâmđếnmọingười.Nhữngngườinhưvậythườngmuốnnhữngngườilàmviệcchomìnhquantâmđếnmình.Vớinhữngngườiđóchỉcầnmộtsựkhủnghoảngnhưbệnhnặng,tìnhhuốngđedọađếntínhmạnghaynhữngmấtmát lớnvềtàichínhhaytrongcuộcsốngriêngtưđãcóthểthayđổihọhoặccáchlãnhđạocủahọ.”

Ngườichủlýtưởngđốivớinhữngngườiđangtrênđườngtrởthànhngườilãnhđạolàngười

chủtốtnhưnglạicómộtsốnhượcđiểmlớn,vìnhờvậymàhọcóthểrútranhữngbàihọctổnghợpvềnhữngđiềunênvàkhôngnênlàm.

ErnestHemingwaynóirằngthếgiớiphávỡtấtcảchúngtavàchúngtatrưởngthànhhơntạinhữngnơikhôngnguyênvẹn.Điềunàyrấtđúngđốivớiconđườnglãnhđạo.Khảnăngvượtlênkhókhăn,thửtháchgiúpngườilãnhđạogặtháiđượcthànhcôngvànhậnthứcđượctầmnhìncủamình.

RobertDocksonkểchotôinghevềkhoảngthờigianôngbịNgânhàngMỹsathải:“Đólàmộttrongnhữngđiềutốtđẹpnhấtxảyđếnvớitôi,bởivìnếubạncóthểlấylạitinhthầnsaucơnsuysụp,bạnsẽrútrađượcrấtnhiềubàihọcchomình.”

MathildeKrimđãvượtquađượcmộtvậtcảnlớnhơnvàmangtínhchấtcánhân.Nhàkhoahọcvàđồngthờilànhàhoạtđộngđángkínhnàytiếtlộchotôirằngôngluôncảmthấymìnhhơikhácngười.

ĐiềunàygợichotôinhớđếncáimàtôigọilàNhântốWallenda,mộtkháiniệmtôiđãmôtảrấtchitiếttrongcuốnNgườilãnhđạovàdovậy,tôichỉnhắclạirấtvắntắtởđây.KhônglâusaukhidiễnviênxiếctrêndâyvĩđạiKarlWallendabịrơivàquađờivàonăm1978khiđangbiểudiễntiếtmụcđitrêndâynguyhiểmnhấtmàôngtừngthựchiện,vợcủaôngvàcũnglàmộtdiễnviênxiếctrêndâynóirằng:“TấtcảnhữnggìmàKarlnghĩđếntrongmấythángtrướclàviệcanhấybịrơikhỏidây.ĐólàlầnđầutiênKarlnghĩđếnđiềuđóvàvớitôi,dườngnhưanhấyđãtậptrunghếtsứcmìnhvàocúngãthayvìtậptrungđitrêndây”.

Nếuchúngtasuynghĩrằngnhữnggìmìnhđanglàmsẽthấtbạinhiềuhơnviệcnghĩcáchđểlàmtốtnhữngđiềuấythìchúngtasẽkhôngthểthànhcông.

HầunhưchẳngcóngườilãnhđạonàovàchưacóngườinàotrongsốnhữngngườimàtôicódịptròchuyệnđãtừngkinhquamộtcuộckhủnghoảngnhưcuộckhủnghoảngTylenolmàJimBurkephảiđươngđầutrongnhữngnămđầuthậpkỷ80.ĐólàmộtthảmhọalẽrađãcóthểhủyhoạitậpđoànJohnson&Johnson.Tuynhiên,cảtậpđoànJohnson&JohnsonvàBurkeđềuđãvượtlên,trởnênmạnhmẽhơnvàsángsuốthơnbaogiờhết.Burkeđãkểrấtnhiềuvềcuộckhủnghoảngvàtôinhậnthấyrõmộtđiềulàtrongsuốtthờigianđó,khôngcólúcnàoôngnghĩrằngmìnhsẽkhôngvượtquađược.

Có thểbạnvẫn cònnhớ,một sốngườiđã chết vì chấtđộcđượcđưavào trongviên thuốcTylenol.Tinđồnlannhanhnhưgió,nótrởnênkịchtínhvàđángsợhơnvìkhôngngườinàobiếtaiđãđưachấtđộcvàotrongthuốcTylenol,tạisaoaiđólạilàmnhưvậyvàcóbaonhiêuvỉ

thuốcTylenolbị tẩmchấtđộc.Burkengay lập tứcnhậntráchnhiệmgiảiquyếtcuộckhủnghoảng.“Tôibiếttôiphảilàmđiềuđóvàtôibiếttôisẽthànhcông,”Burkenói.“Cảđờitôichưabaogiờxuấthiệntrêntruyềnhìnhnhưngtôihiểuvấnđềvàtôihiểucôngchúngmuốngì.Tôicóbanhómriêngbiệtđảmnhậnviệcnghiêncứu,khảosát:mộtnhómnghiêncứuvấnđềtừquanđiểmcủa toàn tậpđoàn Johnson& Johnson,mộtnhómnghiên cứuvấnđề trênquanđiểmsảnphẩmvàmộtnhómlàmviệcbênngoài,quayphim,phỏngvấnngườitiêudùng.Mỗitối,tôiđềuđembăngghihìnhvềnhàvàtôinhậnthấytấtcảnhữngngườithamgiacũngđềuxemnó.Nhờvậy,chúngtôicóthểlắngngheýkiếnngườitiêudùng,nhìnthấyhọcũngnhưcóthểnhậnthấytrạngtháitìnhcảmvàphảnứngcủahọ.”

“Tôi đã được đào tạo về nghiên cứu thị trường và tiếp thị tiêu dùng. Tôi hiểu giới truyềnthông.Tôilàngườimêtintứcvàtôiđãvàilầnlàmviệcvớigiớitruyềnthông.Tôibiếtnhữngngườiđứngđầutronggiớitruyềnthông,biếtliênhệvớiaivàbiếtphảinóichuyệnvớihọnhưthếnào.Khôngphảilàtôithấylolắngvìphảixuấthiệnmộtmìnhtrêntruyềnhìnhnhưngtôimuốngiớitruyềnthônghiểuđượcvấnđềvàlàmviệcmộtcáchcótráchnhiệm.TôibiếtvềlâuvềdàithìcôngchúnglànhữngngườiquyếtđịnhkhôngchỉđốivớiloạithuốcTylenolvàtậpđoànJohnson&Johnsonmàcònđốivớiphươngthứctiếpthịthuốcbênngoàicửahàngnóichung.Tôiđãlàmviệctrongcănphòngnày12tiếngmộtngày.Tôikhẩnkhoảnxinlờikhuyêncủamọingườibởichưacóaitừnggặpphảimộtvấnđềnhưvậy.Đâylàmộtvấnđềhoàntoànmới."

“Contraitôiđãđưaramộtnhậnxétrấtthúvị.Nónóirằngtôicómộttriếtlýsốngmàtôicảmnhậnvềnórấtrõràng,vàbỗngnhiên,quacơnhoạnnạn,triếtlýsốngấyđượckiểmchứngvàtấtcảnhữngtrảinghiệmcủatôiđãđượcvậndụngmộtcáchđộcđáo.Mộtsốngườicónănglựcnóivớitôirằnghọkhôngthểlàmnhữngviệcmàtôilàmvàothờiđiểmbấygiờvàchỉcómộtngườiủnghộtôi.Tôibiếtrằngchúngtôikhôngphảilànhữnggãtồivàtôitintưởngvàobảnchấtcôngbằngcủahệthống,vàtôicũngtinnỗlựccủachúngtôisẽđượcđềnđápmộtcáchcôngbằng.Nhưngkhitôiquyếtđịnhxuấthiệntrongchươngtrình60PhútthìtrưởngBộphậnquanhệcôngchúngnhậnxétrằngđólàquyếtđịnhtệhạinhấtcủamộtngườitrongtậpđoànJohnson&Johnsontừtrướcđếnnay,vàaiđánhcượcsựtồnvongcủatậpđoàntheocáchđóthìquảlàvôtráchnhiệm.Nóirồianhtabướcrangoàivàđóngsầmcửa.”

“Cáchđâynhiềunăm,tôiđãtừngcộngtácvớiMikeWallace,tôicũngđãcócuộcgặpgỡvớianhấyvànhàsảnxuấtcủaanh,mộtngườikhótínhnhấtmàtôitừnggặp.Ôngtađãtừnglàmộtluậtsưcôngtốvàcáchxửsựcủaôngtayhệtnhưmột luậtsưcôngtốvậy.Tómlại lànếuchúngtôithẳngthắnvớihọthìmọiviệcsẽổnvàchúngtôiđãlàmđượcđiềuđó.Saubuổiphát

sóngchươngtrình,chúngtôiđãthựchiệnmộtcuộckhảosátvànhậnthấyrằng,nhữngngườicóxemchươngtrìnhcókhuynhhướngmuốnmuasảnphẩmcủachúngtôihơnlànhữngngườikhôngxem.TôicũngđãxuấthiệntrênchươngtrìnhcủaDonahue.Ôngấyquảlàđãhỗtrợvàgiúpđỡtôirấtnhiều.”

“Tôichorằnggiảiphápcủatôisẽthànhcôngbởitôitinrằngchúngtôicóđượcsứcmạnhtolớncủatoànbộcôngtymàtrướcđó,chúngtôichưabaogiờhuyđộngtới.ChúngtôiđãgọichotấtcảcácbácsĩtrongnướcđểhỏivềthuốcTylenol.Trongnộibộ,chúngtôicótấtcảnhữnggìmàchúngtôicần,kểcảsứcmạnhvềđạođức.Chỉquamộtđêm,chúngtôiđãxâydựnggầnnhưhoàntấtmộtquytrìnhđónggóimới.Côngviệcđóthôngthườngphảimấtkhoảnghainămtrờimớicóthểhoànthành.Nhưngđiềuquantrọngnhấtlàchúngtôiluônđặtcôngchúnglênvịtríhàngđầu.Chúngtôikhôngbaogiờgiấudiếmhọbấtcứđiềugìvàcốgắngtrungthựcđếnmứccóthể.Kếtquảđạtđượccàngcủngcốthêmniềmtincủatôirằngnếubạnchơimộtcáchtrungthựcthìsẽgặtháiđượckếtquảtốt.”

“Trongnhữngngàyđó,tôichỉănthứcănvặtvàmỗiđêmchỉngủ3hay4tiếngđồnghồ.Tuynhiên,điềuđódườngnhưchẳnglàmtôibậntâm.Tôinghĩrằngđúnglàcơthểbạncóthểsảnsinhranhữngchấtcầnthiếtđểbạncóthểđươngđầuvớinhữngtìnhhuốngkhẩncấp.Tôicũngchorằng tôi tồn tạiđược làdo tôibiết chúng tôiđanggiảiquyếtvấnđề tốt.Tôi tin tưởngchúngtôisẽcứuđượcnhãnhiệuTylenolvàsựthậtlàcuốicùng,chúngtôiđãlàmđượcđiềuđó.”

Burke đã xuất hiện trên trang bìa tờ Fortune vào tháng 6 năm 1988 trongmột phần câuchuyệnvềnhữngngườicáchtân.Đólàmộtmónquàxứngđángdànhchoông.

Nhữngnhàlãnhđạocủachúngtabiếnnhữngkinhnghiệmcủamìnhthànhsựsángsuốttrênconđườnglãnhđạovàrồithayđổihoàntoànvănhóacủanhómngườimàhọlãnhđạo.Theocáchnày,bảnchấtxãhộinóichungđãđượcthayđổi.Đâykhôngphảilàmộttiếntrìnhdiễnramộtcáchtrậttựvàcũngkhôngphảinhấtthiếtlàmộttiếntrìnhlogic,nhưngđâylàtiếntrìnhduynhấtmàchúngtacó.

LynnHarrell,mộttrongnhữngnghệsĩcellovĩđạinhấtvàtừnglàgiảngviêntrườngUSC,đãtừngviếttrêntờOvationrằng:“Thanôi,dườngnhưkhôngthểdạychoconngườitađiềukỳdiệu.Tronglớphọccủatôi tạiUSC,12cánhânxuấtsắcvàtôi liêntụctìmcáchđịnhnghĩanhữngđiềukhông thểđịnhnghĩađược…nhưngcuốicùng thìmọingườiphảibắtđầuchơinhạcđểtựtìmlấyđịnhnghĩachomình.Khôngcógìthaythếđượcsựkỳdiệucủanhạcgiaohưởng.Đólàlýdotạisaotôigầmgừgiậndữkhisựtậnhưởngđiềukỳdiệucủaâmnhạccủahọ

bịngăntrở…Tôivẫncònnhớcáicảmgiáctrướcmắttôi,sựkỳdiệucủaâmnhạcmởratrướckhibịnhữngthứhỗntạpđờithườngxenvào.”

Nhữngđiềukỳdiệuẩnchứatrongkinhnghiệmcũngnhưtrongsựsángsuốt.Càngnhiềuđiềukỳdiệutrongsựcăngthẳng,mệtmỏi,tháchthứcvàkhókhănthìbạncàngsángsuốt.Thôngthường,khủnghoảnglànơiđểrènluyệnvàthửtháchmộtcáchkhắcnghiệtmàquađó,nhữngtốchấtcủangườilãnhđạođượchìnhthành.HãythửxemxétsựthayđổicủaRudolphGiulianisausựkiện11/9.

TrướcvụtấncôngkhủngbốvàoNewYork,Giulianilàmộtthịtrưởngyếukémnổitiếngvìsựcứngrắnhơnlàgiàulòngtrắcẩn.ThanhdanhcủaôngphầnnàobịbôinhọbởivụlydịđầycayđắngcủaôngvớibàDonnaHanover.NhưngrồithảmkịchxảyrađãchothấyGiulianilàmộtnhàlãnhđạothựcsự.ÔngđãhànhđộngtrêncơsởnhậnthấyđượcsựdũngcảmvàkiêncườngcủangườidânNewYorkvàquađóđãanủivàtruyềnsứcmạnhchocảthànhphốđãbịtànphánày.SaukhiTòathápđôibịđánhsập,ôngđãcómặtliêntụcvàkhôngmệtmỏi,khéoléogiảiquyếtnhữngvấnđềnhỏkhácnhaunhưkhôngđểnhữngnhânvậtnổitiếngtiếpcậnvớiKhuvựcsố0vàthaymặtnhữngngườicha,ngườianhlàlínhcứuhỏađãhysinhtrongcuộctấncôngdẫnconemhọvàonhàthờlàmlễcưới.CũngnhưsựlộnxộncủasựkiệnBlitz(vụĐứcquốcxãdộibomliêntụcvàoLondonvànhữngthànhphốkhácởAnhvàotháng9năm1940)đãlàmxuấthiệntàilãnhđạotrongconngườIChurchill,nhữngkhókhănbềbộncủasựkiện11/9đãgiúpGiuliani trở thànhmộthiện tượngmàgiới truyền thônggọi là “Churchill củanướcMỹ”.

Chương8:LÔIKÉOMỌINGƯỜIVỀPHÍAMÌNHHỡicácbạn,chúngtatiếnlênnào…

HãyđitheotiếnggọitâmhồnvàsứmệnhcaocảcủacácbạnHãyhôvang“ChúaphùhộchoHarry,chonướcAnhvàchoThánhGeorge!”

WilliamShakespeare(Trích“CuộcđờiHenryđệtứ”)Điềugìcóthểkhíchlệtinhthầnchúngta,khuyếnkhíchchúngtađứngvềphíanhữngngườilãnhđạotrongkhibàidiễnvăncủahọkhôngtruyềncảmvàtrànđầynhiệthuyếtnhưnhữnglờithơ,lờivăncủaWilliamShakespear?Mộtsốngườicóthểchorằngđólànhờkhảnăngthuhútquầnchúngdùkhôngbiếtbạncókhảnăngđóhaykhông.Theotôi,câutrảlờikhôngchỉđơngiảnnhưvậy.Trongquátrìnhnghiêncứu,tôicódịpgặpgỡnhiềunhàlãnhđạokhôngthểđượccoilàcókhảnănglôicuốnquầnchúngchodùnhữngtiêuchuẩnđưarađểđánhgiákhảnănghùngbiệncủahọkhôngcao.Tuynhiên,họlạigâydựngđượclòngtinvàsựtrungthànhtừnhữngngườicộngsựmàbấtcứaicũngphải

mơước.Nhờkhảnănglôikéongườikhácđứngvềphíamình,họđãlàmnênnhữngthayđổicầnthiếttrongvănhóacủatậpthểmàhọquảnlývàhiệnthựchóanhữngphươnghướnghoạtđộngcủamình.

Ed,mộtngườichịusựchiphốicủabốicảnhxungquanhnhưđãđềcậpởphầntrướccủacuốnsáchnày,lạikhôngphảilàmộtngườinhưvậy.

LầnđầutiêngặpEd,anhtachỉthanphiềnrằngmìnhkhôngcónhữngkĩnăngvềconngười.Thậtra,vấnđềcủaEdcónguồngốcsâuxahơnthếnhiềuvànhữngkỹnăngvềconngườichỉlàvấnđềcầnđượcchúýnhiềuhơnkhibànvềvấnđềlãnhđạo.Mộtsốkỹnăngnàycóthểcóđượcquađàotạo,rènluyện,nhưngkhôngphảilàtấtcả.Vínhưsựđồngcảm,cũnggiốngnhưkhảnăngthuhútquầnchúng,khôngphảilàphẩmchấtmàaicũngcó.Khôngphảitấtcảnhưngcóthểnóilàrấtnhiềunhàlãnhđạocóphẩmchấtnày.NhưMaryKaplanđãphátbiểu:

“Tôiđãbiếtnhữngnhàlãnhđạokhônghềcósựđồngcảmvớingườikhácnhưnglạilànhữngnhàlãnhđạothựcsự,tuynhiên,chínhnhữngngườibiếtđồngcảmvớimọingườilạilàmtôicảmđộngvàtruyềncảmhứngchotôinhiềuhơn”.GloriaSteinemnóithêm:“Rấtnhiềucánhânkiệtxuấtlạikhôngbiếtcảmthôngvớinhữngngườixungquanh.”

LàmộtthànhviênhộiđồngquảntrịcủaCBS,BarbaraCordaylàmviệcdựatrênsựđồngcảm,mộtphẩmchấtmàtheobàlàđặctrưngcủaphụnữ.“Theotôi,phụnữnóichungxemxétvấnđềquyềnlựctheocáchkhácvớinamgiới.Tôikhôngnhấtthiếtphảinắmquyềnlựccánhân,nhấtlàquyềnlựcđốivớinhữngngườikhác.Quyềnlựcmàtôimuốncólàcôngtyhoạtđộngtốt,nhânviêncủatôilàmviệctốt…Lànhữngngườimẹ,ngườivợ,chúngtôilànhữngngườitrôngnom,chămsócchongườikhácvàrấtnhiềungườiquantâmchămsócchúngtatrongđờilàphụnữ.Phụnữchúngtôitiếptụcvớivaitròđóngaycảkhichúngtôithànhcôngtrongcôngviệc.Điềuđóđốivớiphụnữchúngtôidườngnhưlàlẽtựnhiên.Cánhântôivẫnrấthàilòng,vuisướngvàtựhàorằngtôikhôngchỉbiếttấtcảnhữngngườilàmviệcchotôimàtôicònbiếttênvợ,chồng,concáicủahọ,tôibiếtaitrongsốhọbịốmđauvàtôibiếtcáchthămhỏihọ.Đólàđiềucóýnghĩađặcbiệtđốivớitôitrongmôitrườnglàmviệc.Tôichorằngmọingườiđánhgiácaođiềuđóvàđócũnglàlýdohọmuốnlàmviệcchocôngty,làlờigiảithíchchosựtrungthànhcủahọvàlànguyênnhântạisaohọquantâmđếncôngviệchọđanglàm.Tấtcảnhữngđiềunàylàđặctrưngcủaphụnữ.”

Tuynhiên,nhữngđấngmàyrâumàtôicódịpnóichuyệncũngnóivềsựđồngcảm.HerbAlpertnói:“Mộttrongnhữngnhântốquantrọngkhilàmviệcvớigiớinghệsĩlàbạnphảinhạycảmvớicảmxúccũngnhưnhucầucủahọ,đểhọtựquyếtđịnhcôngviệccủamình,cóthểbàytỏ

nhữngđiềubấtbìnhhaynhữngýtưởngtuyệtvờicủahọ.”

Sựđồngcảmkhôngchỉđơngiảngiớihạntronggiớinghệsĩ.TheoDonRitchey,cựuchủtịchtậpđoànLuckyStoresthì: “Một trongnhữngđộngviên lớnnhấtđốivớiconngười làđượcđồngnghiệp,vàđặcbiệtlàsếpcủahọ,khôngchỉbiếtđếnhọvớitưcáchlàngườilàmviệcchocôngtymàcònhiểubiếtmộtcáchgầngũinhữnggìhọlàm,quantâmđếnhọcảtrongcuộcsốnghằngngày,vàbiếtrằngđấylàmốiquanhệcộngsự,mọingườiđangcốgắngđểsựcộngtácđódiễnratốtđẹpvàkhicóđiềugìsaisótthìmọingườiphảicốgắngsửachữanhữngsaisótđóchứkhôngphảicứtìmngườiđểđổlỗi.“

Vàdĩnhiên,sựđồngcảmkhôngphảilànhântốduynhấtđểlôicuốnngườikhácđứngvềphíamình.RogerGouldlýgiảicáchthứcđểôngcóthểnắmquyềnmàkhôngcầnphảikiểmsoát:“Tôiđãtừnglàmộtngườiđơnđộc,nhưngkểtừkhigiữchứcTrưởngkhoaBệnhviệnngoạitrútạiUCLA,tôiđãpháttriểnkỹnănglãnhđạotrêncơsởđồngthuậnvớinềntảnglàcùnggiảiquyếtkhókhăn.Khicóvấnđềgìxảyrahaynhậnđượclờithanphiềnnào,chúngtôilậptứctậptrunggiảiquyếtmộtcáchcởimở.Việctôilàngườilãnhđạokhôngcónghĩalàtôiphảichịuhoàntoàntráchnhiệm.Mọingườiđềuphảiđươngđầuvớisựphứctạpnhưnhau,dođóchúngtôiphảicùnggiảiquyếtvấnđềnhưmộttậpthể.”

SydneyPollacklạimôtảsựcầnthiếtmộtngườilãnhđạophảilôicuốnmọingườivềphíamìnhnhưsau:“Ởmộtmứcđộnàođó,bạncóthểlãnhđạobằngcáchhămdọa,làmchongườikhácsợhãi.Bạncóthểkhiếnmọingườiđứngvềphíamìnhbằngcáchđedọahọhaylàmchohọcảmthấybịbắtbuộcphảilàmnhưthế.Bạncóthểlãnhđạobằngcáchgâyrađiềutộilỗi.Cónhiềuconđườnglãnhđạo:làmchongườikhácsợhãi,cảmthấylệthuộcvàgâyranhữngđiềutộilỗi.Sựlãnhđạotheokiểunàycóthểbắtgặpởcáctrạilính.Tuynhiên,vấnđềlàbằngcáchđó,bạncóthểkhiếnngườikhácphụctùngnhưngđằngsausựphụctùngđólàcảmgiácoángiận.Nếubạnmuốntạorasựtươngđồngvềmặtvậtlý,bạnsẽvượtquađượcsựtrungdungnhưnglạitạoranhiềulựccản.Theotôi,cóhaiphẩmchấtkháccóthểkhiếnngườikhácđứngvềphíabạnmộtcáchtựnguyện.Mộtlàsựtintưởngtuyệtđốivàongườimàbạnđitheo,vàhailàtínhíchkỷ.Ngườiđứngvềphíabạnphảitinrằngđứngvềphíabạnlàđiềutốtnhấtđốivớihọtạithờiđiểmđó.Điềunàycónghĩalàhọphảithấyrõràngrằngkhiđứngvềphíabạn,họsẽcóđượcnhững cáimànếuđứngvềphíakhác, họ sẽkhôngbaogiờ có. Chắchẳn rằngbạnkhôngmuốnngườitađứngvềphíamìnhvớiýnghĩlàhọđượctrảcôngđểlàmnhưvậy.Đôilúcbạnphảitạocơhộichohọhọchỏiđượcđiềugìđó.Chẳnghạnbạncóthểnói:‘Nếuanh/chịlàmphimnày,anh/chịsẽhọcđượcnhiềuđiềuhơnkhilàmmộtphimkhác’.Bạnnêncốgắnglàmchomọingườicảmthấyrằnghọcóliênquan,cólợiíchtừđó."

TheoBarbaraCordaythì:“Việclôikéongườikhácđứngvềphíamìnhliênquannhiềuđếnyếutốtinhthầnvàkhôngkhítậpthể.Nócũngliênquanđếnviệclàmthếnàođểmọingườitrongtậpthểkhôngcạnhtranhtrựctiếpvớinhau,điềuvốnkhôngđượccoilàtriếtlýsốngphổbiến.Tôikhôngtinvàosựcạnhtranhmangtínhcánhântạinơilàmviệc.Tạinhữngnơimàtôitừnglàmviệc,tôiluôncốgắngđểthoátkhỏibècánh,nhữngmànphôtrươngvàđểkhôngphảilàngườicủacácvấnđềchínhtrịnộibộ.Tôikhôngthểlàmviệctốtkhibịđedọa”

CựuChủtịchtậpđoànDonRitcheycũngtánthànhquanđiểmnày:“Đểtrởthànhmộtngườilãnhđạo tốt,mộtđiều rất quan trọng là bạnkhôngđược épbuộcmọingười làmviệcquánhiều.Thườngthìtựbảnthânhọsẽcảmthấymuốnlàmviệcnếuhọtôntrọngngườiđứngđầuhaynếuhọtintưởngrằnglãnhđạocủamìnhcótầmnhìnđốivớichiếnlượcpháttriểncủacôngty…Tôikhôngbiếtlàmthếnàođểđàotạomộtngườitrởthànhnhàlãnhđạo,nhưngtôibiếtrấtrõrằngbạnsẽkhôngthểlãnhđạođượcnếukhôngmộtaisẵnsàngđứngvềphíabạn.”

GloriaSteinem lạinhận thấy sựkhácnhaugiữaviệc lôikéomọingườiđứngvềphíamìnhtrongkiểulãnhđạophongtràovàlãnhđạocôngty.Tuynhiên,Gloriacũngthừanhậnrằngsựsosánhsausẽkhôngcôngbằngđốivớinhữngngườilãnhđạocôngtyrấttuyệtvờinhư

Ritchey.Theobà:“Lãnhđạotheokiểuphongtràođòihỏibạncókhảnăngthuyếtphụcchứkhôngphảiralệnh.Trongmỗiphongtràokhôngtồntạimộtvịtrímàtừđóbạncóthểchỉđạomọingười.Bạnchỉthànhcôngkhicáchdiễnđạtcủabạngâycảmhứngchomọingườivàlàmchomọingườicóthểliênkếtlạivớinhau.Phongtràophảidonhiềungườilàmchủchứkhôngphảichỉmộtnhómngười.Chẳnghạntrướckhikháiniệm‘tựdosinhsản’đượcphổbiến,ngườitathườngnhắcđếnkháiniệm‘kiểmsoátdânsố’.Kháiniệmnàycóvẻkìthịbởinhiềungườinghèovàdântộcthiểusốcảmgiácrằngkháiniệmnàychínhlànhằmvàohọ.Vấnđềlàcáchdiễnđạtcủakháiniệmđó làmchobạncócảmgiácnhưaiđósẽcóvai tròquyếtđịnhchứkhôngphảibảnthânbạn.

Trongkhiđókháiniệm“tựdosinhsản”lạiđặtcánhânlàmtrungtâm,làngườicóquyềnquyếtđịnh.Vàđiềunàylàmchomọingườicóthểliênkếtlạivớinhau…Chẳngcóaichịulàmtheonhữnggìtôinói.Ngaycảtrợlýcủatôi,mộtngườiquáthôngminh.Sứcmạnhduynhấtmàtôicólàkhảnăngthuyếtphụcvàtruyềncảmhứngchomọingười.”

BettyFriedancònđềcậpđếnýtưởnglãnhđạobằngtiếngnóichứkhôngphảibằngcáchphôtrươngvịthếcủamình.“Tôichưabaogiờchiếnđấuvìquyềnlựccủamìnhtrongtậpthể.Thếnhưngtôilạigâyđượcảnhhưởnglớnchỉbằngtiếngnóicủamình.TôithấykhôngnhấtthiếtmìnhphảilàChủtịch.Chỉmớiđâythôi,tôicóbàiphátbiểutạimộttrườngđạihọcvớichỉ2%

giáoviênlànữ.Rấtnhiềungườiđếnnghebàiphátbiểucủatôi.Trướckhibắtđầubàiphátbiểucủamình,tôinói:‘Hìnhnhưtôiđangcómặttạimộtnơivìlýdonàođóvẫntồntạinhữngđiềuđãlỗithời’.Tôitríchdẫnchongườinghenhữngconsốcụthểvànói:‘Tôilấylàmngạcnhiênlàtrườngquývịchưabaogiờbịcácnhómđạidiệnchoquyềnlợicủaphụnữkhởikiện’.Bạncóthểđoánđượckhôngkhítrongkhánphònglúcđócăngthẳngnhưthếnào.Tôinóitiếp:‘TuychúngtađềubiếtrằngReaganđãnắmquyềntrong8nămliềnvànhữngđạo luật liênquanđếnsựphânbiệtđốixửvẫnchưađượcápdụng,nhưnghiệntạichúngtađãcóĐạoluậtKhôiphụcquyềncôngdân.Với50%nguồntàichínhđượccungcấptừngânkhố liênbang,trườngquývịrấtdễbịcoilàviphạmđạoluậtnày.Tôichỉcảnhbáovậythôi.Quývịhãycẩnthậnđấy’.Thếrồitôitiếptụcvớibàidiễnthuyếtcủamình.Vàtôibiếtrằngcóđiềugìđóđãdiễnratrongkhánphònglúcđó.

Thếlàtrong10nămquatôichưabaogiờgiữvịtríđứngđầucủacơquan,tổchứcnàonhưngtôithấyđiềuđókhôngquantrọng.”

Vấnđềđằngsauviệclãnhđạobằngtiếngnóichínhlàlòngtin.

Trênthựctế,tôichorằnglòngtinkhôngchỉlànhântốgiúpbạnlôikéođượcmọingườiđứngvềphíamìnhmàcòn làmchomọingười luônsátcánhbênbạn.Cóbốnyếu tốcó thểgiúpngườilãnhđạotạodựngvàduytrìlòngtincủamọingười,đólà:

1.Tínhkiênđịnh.Dùcóđiềugìbấtthườngxảyramàngườilãnhđạophảiđốimặtthìhọcũngkhôngđượcphépđểđiềuđóảnhhưởngđếntậpthểmàhọquảnlý.Ngườilãnhđạolàlinhhồncủatậpthểvàhọphảiđưatậpthểcủamìnhđiđếncùng.

2.Tínhnhấtquán.Ngườilãnhđạophảicụthểhóalờinóicủamìnhbằnghànhđộng.Đốivớinhữngngườilãnhđạothựcthụ,giữalýthuyếtmàhọtheođuổivàhànhđộngcủahọtrongthựctếkhônghềcókhoảngcáchnào.

3.Sựtincậy.Ngườilãnhđạophảicómặtkhicần.Họphảisẵnsànghỗtrợnhữngngườicộngsựcủamìnhtronghoàncảnhkhókhăn.

4.Tínhtrungthực.Ngườilãnhđạophảithậtcoitrọngnhữngcamkếtvàlờihứacủamình.

Khiởbạnhộitụđượctấtcảbốnphẩmchấtnàythìmọingườitấtsẽđứngvềphíabạn.Mộtlầnnữa,đâylànhữngđiềukhôngaicóthểdạychobạnmàbạnphảitựhọchỏi.NhữngngườinhưEdthìkhôngbaogiờhiểuđượctầmquantrọngcủanhữngyếutốnày.

KhinóivềcôngviệccủamìnhtạitổchứcHướngđạosinhnữ,FrancesHeselbeinchobiết:“Tôi

nghĩrằngtôiđãluôngiữlờihứa.Tôiđãchuyểntảiđượcphươnghướnghoạtđộngvàtươnglaicủatổchứcđếnvớimọingườitrongtổchứcvàđểhọnhậnthấyrằngtôiluôntôntrọnghọ.Phẩmchấttrungthựctrongquanhệcánhâncũngnhưquanhệtrongtổchứclànhântốrấtquantrọng.Tôihăngháihoànthiệntốthơnnhữngviệcmìnhlàmvàcốgắngphấnđấuđểgặtháiđượcnhữngthànhquảcaonhất.Chúngtôinỗlựctrongcôngtácquảnlýkhôngvìmongmuốntrởthànhnhữngnhàquảnlýgiỏimànhằmhoànthànhsứmệnhcủamình.Tôikhôngtheođuổimộthệthốngmàtrongđómọingườilànhữngngôisao.Tôichỉmongmuốngiúpmọingườinhậnrađượchọcóthểlàmtốtviệcgìvàđểchohọthoảimáilàmnhữngviệcđó.Hoạtđộngcủatổchứcchúngtôilàtâptrungvàohộiviên,phụcvụ

chohộiviênvàtìmkiếmnhữngcơhộichotổchứccũngnhư600,000tìnhnguyệnviêncủatổchức.Đóquảlàmộtkhoảngthờigianrấttuyệtvời.Chúngtôikhôngchỉgiớihạnviệchọctrongbốnbứctườngcủalớphọchoặcmộtnơichốncụthểnàođó,màchúngtôihọctừnhữngkhó

khănvàtừnhữngvấnđềnảysinh,đểnhữngđiềuvốnđượccoilàkhókhănđócóthểtrởthànhcơhộivàđượcápdụngtheonhữngphươngcáchmới.”

VớicươngvịChủtịchHộiChữthậpđỏtrongthậpniên80,RichardSchubertđãdùngtiếngnóicủamìnhđểtiếnhànhmộtcuộccáchmạngtrongnộibộtổchứcđãtồntạilâuđờiởMỹnày.“ĐiềuhànhHộiChữthậpđỏcònkhóhơnđiềuhànhtậpđoànthépBethehemSteel.

Thứnhấtlàmọiviệcbạnlàmđềurấtcôngkhaivàdễchịutácđộngcủadưluận.Thứhailàhầuhếtthờigianbạnlàmviệcvớicáctìnhnguyệnviên.ThứbalàtínhchấtcủaHộibuộcbạnphảilãnhđạotoànthờigian.

Bạnkhôngchỉquảnlýmàbạnphảilãnhđạo.Mộtphầnlớnthờigiantôiphảiởtronghàotrúẩn.Tôicầnphảihiểunhữngngườimàchúngtôiphụcvụvànhậnxétcủahọvềchúngtôi.TôiluônghinhớtínhchấttoàncầucủaHội.Thựcchất,cóhailoạicôngtácmàtấtcảcácbantrongHộiChữthậpđỏluônphảitiếnhành,đólàcôngtáccứutrợsauthảmhọavàhỗtrợchogiađìnhcácquânnhântrongkhủnghoảng.Tuynhiên,chúngtôivừađặtramộttrọngtâmmớichocôngtáccủaHội.Chúngtôisẽkhôngcốgắnglàmmọithứchotấtcảmọingười.Chúngtôilàmộttổchứchoạtđộngtrongnhữngtrườnghợpkhẩncấp.Vềcơbảnchúngtôiđểchotừngbanquyếtđịnhđâulànhữngnhucầucủacộngđồngtrongphạmvilĩnhvựchọphụtrách.Dođó,nhữngvấnđềtronglĩnhvựcsứckhỏevàphúc lợixãhộisẽdomộtsốbancủaHộiphụtrách.”

CũngnhưSteinemvàFriedan,HeselbeinvàSchubertắthẳnphảilãnhđạobằngtiếngnóicủa

mình.Họnắmvữngbàihọclãnhđạolàđảmđươngtráchnhiệmchứkhôngphảilàđiềukhiểnvàhọphảitruyềncảmhứngchocáctìnhnguyệnviênchứkhôngphảiralệnhchohọ.

Lãnhđạobằngtiếngnói làmộttrongnhữngđiềukiệncầnchocôngtác lãnhđạotrongcácphongtràocũngnhưtrongbấtcứtổchứcnàomàngườilãnhđạophảilàmviệcvớicáctìnhnguyệnviên.Nhưngkhảnăngtruyềncảmhứngvàthuyếtphụcmọingườibằngsựcảmthôngvàlòngtinphảiluôncómặttrongtấtcảcáccơquan,tổchức.

TrongcuốnLãnhđạolàmộtnghệthuật,MaxDePree,giámđốcđiềuhànhHermanMiller,coiđólàcáchtốtnhấtđểđốixửvớimọingười:

“Nhữngnhânviêntốtnhấttrongcơquan,tổchứccũnggiốngnhưnhữngtìnhnguyệnviên.Họchọnlàmviệcđókhôngphảivìvấnđềlươngbổnghayđịavịmàvìmộtlídovôhìnhnàođó,bởivớikhảnăngcủamình,họcóthểtìmđượcnhữngviệclàmtốttrongbấtcứtậpthểnào.Tìnhnguyệnviênkhôngphảilàmviệctheohợpđồngmàlàmviệcbằngthỏathuận…Quanhệdựatrênthỏathuậntạonênkhôngkhítựdochứkhôngphảisựbịđộng.Quanhệđóxuấtpháttừnhữngcamkếtchungvềýtưởng,cácvấnđề,giátrị,mụctiêuvàtiếntrìnhquảnlý.

Trongquanhệnày,dĩnhiênnhữngtừngữnhưtìnhyêuthương,sựnồnghậuhaytìnhcảmcánhânquảlàrấtthíchhợp.Mốiquanhệdựatrênthỏathuậncóthểđápứngđầyđủcácnhucầuvàlàmchocôngviệccóýnghĩavàtrọnvẹn.”

TriếtgiangườiAnhIsaiahBerlincócâu:“Concáobiếtrấtnhiềuđiềunhưngconnhímchỉbiếtrõcómộtthứ.”Ngườilãnhđạophảivừalàconcáovừalàconnhím.Họphảigiỏinghềnghiệplẫnchuyênmôn,việcgìcũngcóthểhoànthànhmộtcáchtốtnhấtnhưngđồngthờicũngphảirènluyệnnhữngkĩnăngcơbảnvànhữngkĩnăngvềconngười.

Họphảitạodựngvàduytrìđượcmốiquanhệtốtvớicấpdướicủamìnhtrongcơquanvànhữngngườinganghàngvớimìnhngoàicơquan,tổchức.Ngườilãnhđạokhôngchỉcókhảnăngamhiểuvềphươnghướngvàmụcđíchcủacơquan,tổchứcmìnhmàcòncóthểbiếnthànhhiệnthựcvàphảnánhnhữnghiểubiếtđó.Họcókhảnănggâydựngnhưngkhônglạmdụnglòngtin.DonRitcheynói:“Họ(nhữngngườiđồngnghiệpcủabạn)phảitinrằngbạnbiếtbạnđanglàmgì.

Ngượclại,bạncũngphảitinrằnghọbiếtnhữnggìhọđanglàmvàhãychohọbiếtrằngbạntintưởngởhọ.Tôiluônmấtnhiềuthờigianhơnvànóichohọnhiềuđiềuhơnnhữnggìhọcầnbiết…Bạnphảihoàntoànthẳngthắnvớihọchứkhôngtỏrakhéoléo,đángmến,vàbạnkhôngđượcchorằngbạncóquyềnđiềubinhkhiểntướngvớihọ.Điềunàykhôngcónghĩalàbạnphải

coitấtcảmọingườilàngôisaohaytánthànhtấtcảnhữnggìhọlàm,nhưngtheotôi,mốiquanhệgiữabạnvàhọphảichânthành."

Cuốicùng,khảnăngđểthúcđẩycáccộngsựlàmviệcởngườilãnhđạotậptrungởviệchọhiểuđượcbảnthânmìnhvàcảnhữngnhucầu,mongmuốncủacáccộngsự.Đồngthời,ngườilãnhđạocũngphảihiểuđượccáimàHeslbeingọilàsứmệnhcủahọ.Trongconngườicủanhữngnhàlãnhđạođó,nănglực,tầmnhìnvàđạođứctồntạiởmứcđộcânbằnggầnnhưtuyệtđối.Ngườicónănglực,cókiếnthứcnhưnglạikhôngcótầmnhìnvàđạođứcsẽtrởthànhnhữngngườikỹtrị.Ngườicóđạođứcnhưnglạikhôngcótầmnhìnvàkiếnthứclạilànhữngkẻmịdân.

PeterDruckerđãchỉrarằngmụctiêuchủyếucủacôngtáclãnhđạolàtạonênmộtcộngđồngnhữngconngườiđượctậphợptrêncơsởmốiquanhệcôngviệcvàvìmộtmụcđíchchung.Cáccơquan,tổchứcvànhữngngườilãnhđạocủanóđềukhôngthểtránhkhỏiviệcđộngchạmđếnbảnchấtcủaconngười.Đólàlýdotạisaocácgiátrị,camkết,sựkếttộivàthậmchícảhammuốnlànhữngnhântốcơbảntồntạitrongbấtcứcơquan,tổchứcnào.Vìlãnhđạolàlàmviệcvớiconngườichứkhôngphảiđồvậtnênnếulãnhđạothiếucácgiátrị,thiếucamkếtvàsựtintưởngthìchỉcóthểlàsựnhẫntâmvàđộchại.

Đặcbiệt,trongbốicảnhxãhộithayđổikhôngngừngnhưtrongthờiđạingàynay,mộtđiềurấtquantrọnglàngườilãnhđạophảicókhảnănglèoláisựnghiệpcủacơquan,tổchứcmìnhmộtcáchrõràngvànhấtquán.Họphảithừanhậnnhữngđiềukhôngchắcchắnvàgiảiquyếtcóhiệuquảnhữngvấnđềtronghiệntại,nhưngđồngthờicũngphảitiênliệutrướcnhữngvấnđềcókhảnăngxảyratrongtươnglaivàcósựchuẩnbịứngphó.Điềunàycónghĩalàngườilãnhđạophảikhôngngừngdiễngiải,giảithích,mởrộngvàkhicầnthiếtcóthểphảixemxétlạinhiệmvụcủacơquan,tổchứcmình.Mụctiêukhôngphải làsựkếtthúcmàlàtiếntrìnhlýtưởngmànhờđótươnglaicóthểđượcđịnhhình.

TRUNGTHỰCLÀCƠSỞCỦALÒNGTIN

Mộttháchthứcrấtlớnmàtấtcảcácnhàlãnhđạongàynayphảiđốimặtlàviệcnhữnghoạtđộngphiphápđangngàycànglanrộngtrongcáccôngty,vàhầunhưmỗingày,báochívàcácphươngtiệnthôngtinđạichúngđềuđưatinvềvấnđềnày.Nếucóđiềugìlàmphươnghạilòngtinthìđóchínhlàcáicảmgiácrằngnhữngnhânvậtgiữnhữngvịtríchópbuthiếutínhtrungthựcvàthiếunhậnthứcvữngvàngvềđạođức.Bảnchấtcủasựcảmthôngvàlòngtinkhôngchỉđượcphảnánhquacácquytắcđạođứcmàcònquanhữngđặcđiểmvănhóacủacơquantổchứccótínhchấtthúcđẩynhữngứngxửcóđạođức.RấtlâutrướckhiEnrondínhdángvới

tệthamnhũngtrongcáccôngty,nhữngnghiêncứucủacáchọcgiảđãchỉramốiliênhệgiữasựthiếuđạođứcnghềnghiệpvớimôitrườnglàmviệcmàtrongđó,sựthamlamvàhamdanhlợi được dung túng, tán thưởng.Một nghiên cứu điển hình cuối thập niên 80 củaWilliamFrederick,ĐạihọcPittsburgh,chothấymộtđiềurấtmỉamailàcáccôngtycóxâydựngcácquytắcđạođứclạithườngxuyêndínhdángvàocácvụkiệncáohơnnhữngcôngtykhôngxâydựngnhữngquytắcđó,bởivìnhữngquytắcnàythườngnhấnmạnhviệccảithiệndoanhthucủacôngty.MarilynCashMathews,tácgiảmộtcôngtrìnhnghiêncứucủaĐạihọcWashingtonState,lưuýrằngđến¾nhữngbảnquytắcvềđạođứccủacáccôngtylạikhôngđềcậpđếnviệcgiảiquyếtnhữngvầnđềnhưbảovệmôitrườnghayantoànsảnxuất.KếtluậnsaucủaMathewvẫnluôncógiátrịcùngvớithờigian:

“Nhữngquytắcđạođứccủacôngtythườngchỉgiảiquyếtnhữngviphạmđốivớicôngtyhơnlànhữnghànhvibấthợpphápbằngdanhnghĩacủacôngty.”

Quamộtcuộckhảosáttrênhơn200ngườiquảnlýtạiPittsburghvềnhữnggiátrịcánhân,Frederickpháthiệnrằng“nhữnggiátrịcánhâncủaconngườiđangbịcảntrởbởinhữngyêucầucủacôngty”.Ôngcũngđềcậpđếnmộtcuộcnghiêncứutrướcđó,trongđó,ôngphỏngvấn6,000nhàquảnlýcủacáccôngtyvà70%sốngườiđượchỏichobiếthọcảmthấychịusứcépphảituânthủcácchuẩnmựccủacôngtyvàthườngphảitựthayđổicácquytắcđạođứccủachínhbảnthânmình.NếunhữngngườinhưhọkhôngphảichịusứcépphảituânthủcácquytắcđạođứcchưachắcđãđúngđắncủacôngtythìnhữngvụnhưWorldCom,ImClonevànhữngvụkhácnữahẳnđãkhôngbaogiờxảyra.

Sựsuyđồivềđạođứctạicáccôngtynhưvậylàhệquảtrựctiếpcủatâmlýđặtnặngvấnđềlỗ,lãi.NormanLearlênánnhữngsuynghĩnhưvậy:“Theotôi,trongquákhứ,nhữngnhântốcóảnhhưởnglớnnhấtđốivớivănhóalànhàthờ,giáodụcvàgiađình,nhưnghiệnnay,nhântốcóảnhhưởnglớnnhấtlạilàviệckinhdoanh.Nhìnvàobấtcứcôngtynàotôicũngcócảmnhậnlà dườngnhưnhững suynghĩ nông cạn, chỉ nhìn vàonhững kết quả trướcmắt trong kinhdoanhlànhântốcóảnhhưởngnặngnềnhấtđốivớivănhóacủachúngta.Đólàsailầmcủacôngtáclãnhđạovìvớinhữngsuynghĩnhưvậy,ngườitadạycholớptrẻrằngkhôngcócáigìtồntạitrungdunggiữahaitháicựcđượcvàmất…Suynghĩthiểncậnlàmộtcănbệnhxãhộitrongthờiđạingàynaycủachúngta.”

NhữngngườilãnhđạokhácđồngývớiýkiếncủaLearvìhọnhậnthấyrằngnếucáccôngtyđầutưnhiềuthờigianvàcôngsứcđểnângcaochấtlượngsảnphẩmnhưhọđãdànhthờigianvàcôngsứcđểtìmcáchláchluậthaymuachuộccácquanchứcthìdoanhthucủacáccôngty

đóchắcchắnsẽđượccảithiện.

Trongkhicácnghiêncứuvềmốiliênhệgiữađạođứckinhdoanhvàdoanhthucủacôngtychưathểđiđếnkếtluậncuốicùngvìhầuhếtcácnghiêncứuđềuchothấygiữahaiyếutốnàykhôngcó liênhệvớinhau, JimBurkeđã chỉ ra rằngnhữngcông tykinhdoanhcóđạođứcthườngcódoanhthucaonhưtậpđoànJohnson&Johnsonchẳnghạn.

Ôngnói:“Cóthểtạoramộtnềnvănhóakhuyếnkhíchpháttriểnnhữngphẩmchấttốtđẹpởconngười.Bạncóthểgọikhảnăngđólàkhảnănglãnhđạohaytạodựngmộtbảnsắcvănhóatốtđẹptrongcôngtyvàhiệnthựchóatầmnhìn.”

CựuchủtịchtậpđoànLuckyStores−DonRitchey−tánthànhquanđiểmnày,ôngkểlạirằng:“Tôibắtđầuvớigiảthiếtrằnghầunhưtấtcảmọingườiđềumuốnmìnhsốngđạođức.ĐónhưlàmộttriếtlýsốngcótênQuytắcVàng.Vìthế,nếubạnxâydựngđượcmộtmôitrườngtrongđóbạnkhôngchỉnóimàphảilàmchomọingườithấyrằngbạncóýđịnhlàmnhữngviệcmàbạnnóivànhữngviệclàmđócóhiệuquả,thìkhôngaicầnphảisuynghĩvềviệclựachọnnhưthếnàochocólợinhưkhicóngườiđangtrôngđợivàohọ,mộtmặtbảohọphảilàmviệccóđạođứcvàmặtkhácphảiđemlạidoanhthuchocôngtychodùcóphảimánhkhóemộtchút.Việcbạnkhôngkhoannhượngtrongviệcloạibỏnhữnghànhviphiđạođứccóthểgiúpíchtrongtrườnghợpnày.

Chẳnghạnnhưkhipháthiệnaiđógiandốikhitínhtoánsốtổnglợinhuậncủacôngty,chúngtaphảibuộcngườiđóphảisửachữahànhvicủamình,nếukhôngchúngtaphảicóbiệnphápmạnhvớihọ.Vànếuđiềuđóxảyramộtlầnnữa,ngườiđósẽbịsathải.Đạođứckhôngphảilàsựlạcquanmộtcáchviểnvôngmàphảicóhiệuquảthựcsự…TôithấymìnhrấtmaymắnkhiđượclàmviệcchoLuckyStores.Khiđưaranhữngquyếtđịnhtrongcôngviệchàngngày,tôichưabaogiờphảilựachọngiữađâulàđiềuđúngđắnvàđâulàcôngviệckinhdoanhcóhiệuquả.”

NhưngtheoRichardFerry,chủtịchtậpđoànKorn/FerryInternationallúcbấygiờ,thìBurke,Ritcheyvànhữngngườikhácquantâmđếnnhữngđiềusâuxahơnlàlợinhuậntrướcmắtđềulànhữngtrườnghợpngoạilệ.Ôngchobiết:“MộtsốvịchủtịchxuấtsắccủamộtsốtậpđoàntạiMỹvànhiềuủyviênbanquảntrịhiểurấtrõhọphảilàmgìđểcôngtycókhảnăngcạnhtranhtrongtươnglai,nhưnghọlạilâmvàohoàncảnhphứctạp.Cáchduynhấtđểhọcóthểđưacôngtythoátkhỏinguycơbịmualạilàbằngcáchnàođóphảitănggiácổphiếucủacôngtytrênthịtrườngchứngkhoán.Ngườinàothựcsựnghĩvềtươnglailạicóthểđặtsốphậncủacôngtyvàcảcôngviệccủahọvàochỗrủirobởiđầutưmộtkhoảntiềnđángkểvàonhữnglĩnh

vựcnhưnghiêncứu,pháttriểnsảnphẩmmớisẽkhôngthểmanglạihiệuquảtứcthời…Cáccôngtythahồtôvẽchonhữngphươnghướnghoạtđộngcủamình.

Ngườitabànnhiềuvềchiếnlượcpháttriểndàihạn,nhưngrốtcụcthìhọvẫnmuốncónhữngngườiđiềuhànhcóthểsớmmanglạilợinhuận.”

Burke là người rất tâm huyết trong việc chống lại căn bệnh xã hội này. Nhữngmô tả củaNormanLearvềcáchmàBurkelàmthứctỉnhcácvịchủtịchcủacáctậpđoànkhácvẫncòngiátrịtrongthờiđạingàynay.

Learnói:“JimBurkeđãsắpxếpmộtsốbuổiăntrưavàmờicácvịchủtịchcủacáctậpđoànkhácđến.Banđầu,họrấtquantâmđếnviệclàmthếnàođểcảithiệnhìnhảnhcủacôngviệckinhdoanh.Họkhôngsẵnsàngthừanhậnngayrằngbảnchấtcủacôngviệckinhdoanhđãgópphầnlàmchohìnhảnhcủanóxấuđi.Cùngvớithờigianvàsaukhithưgiãnmộtchút,tấtcảbọnhọđềuthấyrằnghọcầnđượcgiúpđỡvàcôngviệckinhdoanhcủahọcũngcầnđượctrợgiúp.Họkhôngphảilànhữngthằngđểuvàhọcũngkhôngkhởiđầucôngviệccủamìnhvớinhữngsuynghĩthiểncận.Họbiếtnhưvậylàsainhưnghọlạibịrơivàocạmbẫyvàkhôngtìmđượclốithoát.Họmuốncóaiđónêurađượcvấnđềđểtấtcảmọingườiđềucóthểthấyđượcđâulàsựsaitrái.Họcóthểthầmlặngcốnghiếnchođiềunàynhưnglạikhôngthểlêntiếngrằnghọsẽkhôngdínhdángvàonhữngsuynghĩthiểncậnnữa.HọcónghĩavụđốivớicổđôngvàcổđôngcủahọlạiđượcđạidiệnbởithịtrườngchứngkhoánWallStreet.Họkhôngthểnàothoátkhỏicáithếgọngkìmđó.Tuynhiên,họcóthểtìmcáchtậptrungthayđổimôitrườngvàmộtkhimôitrườngthayđổi,họcũngcóthểthayđổitheo.”

DÙNGTIẾNGNÓIĐỂTHAYĐỔI

Lãnhđạobằngtiếngnóivàtruyềncảmhứngchomọingườibằnglòngtinvàsựcảmthôngkhôngchỉđơnthuầnlàmchomọingườiđứngvềphíabạn.Nócòncótácdụngthayđổimôitrườngvàtừđótạoramộtkhônggiantrongđómọingườilàmnhữngviệcđúngđắn.Khidùngtiếngnóicủamìnhtrongquanhệvớinhữngngườicùngcấp,nhữngngườilãnhđạonhưBurkeđãcảithiệnmôitrườngchungcũngnhưthayhìnhđổidạngchocơquan,tổchứccủahọnhằmlàmchonóhoạtđộngtốthơn.

Ngườilãnhđạocóthểpháthiệnrarằngđặcđiểmvănhóacủacơquan,tổchứccủahọchínhlàtrởngạiđốivớinhữngthayđổimangtínhtíchcực.Domớiđượcthànhlậpnênnhữngcơquan,tổchứcnàychỉtậptrungbảovệsựtồntạicủachínhmìnhhơnlàđápứngnhữngthửtháchmới.

KhicònởApple, JohnSculleyđãđềcậpđếntầmquantrọngcủaviệccónhữngsựthayđổitrongcơquan,tổchức:“NếunhìnlạinhữngnămsauChiếntranhThếgiớiII,khichúngtalàtrọngtâmcủanềnkinhtếthếgiớitrongthờiđạicôngnghiệp,tấtcảcáccơquan,tổchứctừgiáodụcđếnkinhdoanhhaycáccơquannhànướcđềutậptrungvàokhảnăngtựcungtựcấp.Cáccơquantổchứcđềuđượcxâydựngtheomôhìnhphâncấp.Môhìnhđógiờđâykhôngcònthíchhợpnữa.Môhìnhmớiphảilàmộtmôhìnhcótầmcỡtoàncầuvàlàmộtmạnglướiphụthuộclẫnnhau.Thếnênngườilãnhđạophảiđốimặtvớinhữngthửtháchmớinhưlàmsaođểlãnhđạonhữngngườikhôngbáocáochomình,chẳnghạnnhưngườicủacáccôngtykhác,nhữngngườiởNhậthayChâuÂuvàthậmchícảđốithủcạnhtranhcủamình.Vậylàmthếnàođểlãnhđạotrongmộtmôitrườngchútrọngvàoýtưởngvàlàmộtmạnglướiphụthuộclẫnnhaunhưvậy?Môitrườngnàyđòihỏibạnphảicónhữngkỹnănglãnhđạokhácbiệthoàntoàndựatrênýtưởng,kỹnăngvềconngườivàcácgiátrị.Nhữngđiềumàtôiđềcậpkhôngphảilànhữngvấnđềmớinhưnggiờđây,chúngđượcđặt trongbốicảnhmới.Nhữnggì trướcđâyđượccoilàthứyếunaylạitrởthànhnhữngxuthếchủđạo.Sựthayđổivềđịnhhướngchỉmớixuấthiệntrongkhoảng10nămgầnđây.Nhữngngườilãnhđạotheotrườngphái‘cổđiển’lúcnàynhậnthấyrằngthậtkhóđểlýgiảichonhữnggìđangdiễnratrênthếgiớibởinhữnglậpluậncủahọdựatrênnhữngtrảinghiệmcủachínhmìnhtrongbốicảnhquákhứ,vànếubạnđặtnhữngsựkiện,sựviệctrongmộtbốicảnhkhácthìcókhảnăngbạncũngkhôngtàinàolýgiảiđượctạisaochúnglạixảyra.”

Sculleynóitiếp:"ÔngchủcũcủatôitạihãngPepsicovàChủtịchđươngnhiệmcủatậpđoànIBMđềuđãtừnglànhữngphicôngláimáybaychiếnđấutrongthờikỳChiếntranhThếgiớiII.Nhữngphi công láimáybay chiếnđấuhồi Chiến tranhThế giới II không cònphùhợpvớicươngvịlãnhđạonữa.Thếhệlãnhđạomớiphảilànhữngngườicónhậnthứccaohơnvềtrithức.Thếnào làchuyểntừthờiđạicôngnghiệpsangthờiđại thôngtin?Ngoàiviệcnhữngngườilãnhđạovàquảnlýphảithayđổichínhmìnhtrongphạmvicơquan,tổchức,thếgiớicủachúngtacũngđangthayđổi,ngàycàngchútrọngđếnýtưởngvàthôngtin,vìthếnhữngaicókhảnăngvượtlênvànắmgiữnhữngvịtríhàngđầuphảilànhữngngườiđammêvàhứngthúvớiýtưởngvàthôngtin.

Tôiđãtừngđứngchântrongbangiámđốccủamộtsốcôngtyvànhờvậy,tôiđãhọcđượcnhiềuđiều.ThếnhưngkểtừkhichuyểnsangApple,tôithôikhônggiữnhữngchứcvụđónữa.”

RobertDocksonđãphảithayđổiquamộtmôitrườngkhôngđượctíchcựccholắmkhiôngvềcôngtáctạiCalFed.Ôngkểlại:“Khitôimớiđếnđây,chẳngaibuồndạychotôithếnàolàkinhdoanh.Đólàmộtcôngtybịchianămxẻbảyvàtrongcôngtycónhiềuphecánhkhácnhauvới

hàngràongăncách lớn.Ngườicủacácphecánhkhácnhaunàykhôngchịunóichuyệnvớinhau.Tôitựhỏiliệumìnhcóphảiđãmắcsailầmnghiêmtrọngkhichọnlàmviệcởcôngtynàychăng.Cóđến11vịPhóchủtịchvàtấtcảbọnhọđềuthèmmuốnvịtrícủatôi.Tôiquyếtđịnhsẽkhôngcốlậplạitrậttựtrongcôngtymàcốgắngcóđượchọ,làmchohọlàmviệcchotôithayvìthùđịchvớitôivàtrênthựctế,tôiđãlàmthế.

Theotôithìviệcđầutiênmàbạnphảilàmkhibắttayvàothayđổiđặcđiểmvănhóacủamộtcơquan,tổchứcnàolàphảilàmsaođểlôikéomọingườiđứngvềmộtphíavàchohọthấybạnsẽđưacôngty,tổchứcđiđếnđâu.Lòngtinlàyếutốcựckỳquantrọng.Ngườitasẽtinbạnnếubạnkhôngchơitròchínhtrịvớihọmàđưamọithứrabànbạcmộtcáchcôngkhaivàthẳngthắn.Dù chobạnkhôngphải làngười ănnói lưu loát thì sự chân thànhcủabạnvẫn chiếnthắng,mọingườisẽnhậnrađượcđiềuđóvàcónhữngphảnhồitíchcực.

Tôichorằngngườitatintưởngvàongườinàocótầmnhìnvàcókhảnăngthuyếtphụcmọingườirằngđólàtầmnhìnđúnghướng.TôitinrằngcôngtynàysẽtrởthànhmộttrongnhữngtậpđoàntàichínhlớnmạnhnhấttrongkhuvựcTháiBìnhDương,vàtôimongmuốnngườinàokếnhiệmtôicũngtiếptụccóniềmtinđó.Tôikhôngmuốnngườikếnhiệmmìnhchỉquảnlýmộtcáchđơnthuần,thayvàođó,ngườiđóphảilãnhđạomọingười,phảiđitiênphong.”JimBurketìmthấyđượcnhiềuđiềutốtđẹpởtậpđoànJohnson&Johnsonnhưngđồngthời,ôngcũngthấymộtsốđiểmthiếusót.“Tôicótầmnhìnthựcsự.Tôinghĩrằngtôicóthểnhìnthấytươnglaicủacôngtysẽnhưthếnàovàtôihiểuchúngtôiphảilàmnhữnggìđểnhữngđiềuđótrởthànhhiệnthực.Tôibắtđầuxemxétnhữnggìđãcóđượcvềkhíacạnhhệthốngcácgiátrịvàcáigìvẫnchưacóvềkhíacạnhamhiểucácnguyêntắcphứctạptrongtiếpthị.Dườngnhưcóđiềugìđóthiếusót.

MôitrườnglàmviệctạitậpđoànJohnson&Johnsonchophépmọingườihọccáchlãnhđạovìtậpđoànchúngtôicósựphânquyềnởmứccao.Johnsonsửdụngmộthệthốngnhữngngườiquảnlýsảnphẩmvìtheoông,mộtkhicôngtyngàycàngbànhtrướngthìviệcxâydựngcácbộphậnnhỏngàycàngtrởnênquantrọng,vìnhưvậy,côngviệcsẽcóthểđượctiếnhànhmộtcáchnhanhchóng.Ôngmuốntìmmộtbộphậntrongcôngtycóthểđemlạisứcsángtạolớntrêncơsởmọingườitrongbộphậnđócócóquyềnđượcraquyếtđịnh.

Tôiluônđiềuhànhtậpđoànvớigiảđịnhrằngsựnhầmlẫnhoặcxungđộtmộtcáchsángtạolàđiềutốt.Tôithườngđứngvềphíađốilậpđơngiảnchỉđểkíchthíchmọingườitranhluận,vìtôichorằngcáchđócóhiệuquảvàtậpđoànmàtôiđiềuhànhnhờvậymàhoạtđộngtốthơn.

Cơquan, tổchứccànghoạtđộngtựdobaonhiêuthìnócàngcótínhđadạngbấynhiêuvà

ngườilãnhđạotrongmôitrườngđólạicókhảnăngnổitrộinhiềuhơn.MộttrongnhữngvấnđềđángnóicủacáccôngtyMỹlàthóiquenhọctheophongcáchcủamộtngườilãnhđạovàphongcáchđóănsâuvàohoạtđộngcủacôngty.Điềunàydẫnđếnviệccáccôngtynàythườngcósựphâncấpvàquảnlýtheochiềudọc.

Theotôi,đókhôngphảilàcáchtốtđểcôngtyhoạtđộngcóhiệuquả.

Trongtậpđoàncủachúngtôilạicósựphânquyềnvàchúngtôihoạtđộngmộtcáchcởimở,mọingườilàmviệctheonhữngcáchthứcriêngcủamình.”

Tấtcảnhữngngườilãnhđạomàtôicódịptròchuyệnđềutinvàosựthayđổiđốivớicảconngườilẫncơquan,tổchức.Họchorằngsựthayđổinàycótầmquantrọngngangbằngvớisựtăngtrưởng(hữuhìnhlẫnvôhình)vàsựtiếnbộcủacơquan,tổchức.Cóthểnóirằngnhiệmvụcủanhữngngườilãnhđạonàytrongđờisốngthựctếlàthayđổi.Tuynhiên,sựthayđổitrênthếgiớinóichungcũngcókhilạilàtrởngại.“Nhữngtìnhhuốngnằmngoàikhảnăngkiểmsoát”làmộtthựctếvềmặttổchứcvẫnthườngxuyênxảyravớitấtcảcáccơquan,tổchức.

Dĩnhiên,sựthayđổikhôngphảilàđiềugìmớimẻ.KhiAdamvàEverờikhỏiVườnđịađàng,cólẽAdamđãnói:“Giờđâycảhaichúngtabướcvàogiaiđoạnquáđộ”.Tôiđãviếthơn30cuốnsáchvàmỗicuốnđềubằngcáchnàyhaycáchkháccóđềcậpđếnsựthayđổivàviệcđươngđầuvớithayđổi.Tuynhiên,chưabaogiờthếgiớilạiđầybiếnđộng,hỗnloạnvàkhókiểmsoátnhưhiệnnay.Tínhbấtổnđịnhtrởnênphổbiến.Điềutồitệhơnlàtrongrấtnhiềutrườnghợp,chúngtathậmchíkhôngthểxácđịnhđượcđâulànguyênnhân,nguồngốccủasựbấtổnđịnhnày.Bạnđãngheđượcbaonhiêulờigiảithíchhợplývềnguyênnhâncủanhữngcuộcsuy thoáikéodài trongnhữngnăm2000,2001và2002?Vàcácnhàchuyênmônvẫnchưađồngtìnhvớibấtcứlờigiảithíchnàongoạitrừviệccổphiếuđãđượcđịnhgiáquácao.

Ngườilãnhđạokhôngchỉlàmchủđượckhicósựthayđổimàhọcònphảiquenvớinhữngthayđổidiễnratrongcuộcsốngcủamình.

Nhưđãđềcậpởnhữngphầntrước,BarbaraCordayđãtừngnói:“Tôiđãtừnglàmítnhấtlàbốncôngviệchoàntoànkhácnhauvàrấtcóthểtôisẽlàmmộtcôngviệcthứnăm”.Kểtừđấy,Babarachỉlàmcôngviệcbàlàmtạithờiđiểmbấygiờ,đólàđảmnhiệmvịtríGiáosưgiảngdạymôntruyềnthôngvàđồngthờiphụctráchcôngviệchànhchínhtạiĐạihọcNamCalifornia.

MartynKaplanchuyểntừViệnAspenđếnWashingtonD.C,làmviệctạiHãngphimHoạthìnhWaltDisneyvàrồigầnđâynhấtlàchuyểnđếnUSC.TrongcuộcphỏngvấntạiDisney,ôngnói:“Mộttrongnhữngđiềutuyệtvờinhấttrongngànhnàylàbạncóthểđảmnhiệmnhữngvịtrí

khácnhau.Tôikhông thích thúvớiviệc tiếp tục tiến lên trênconđườngbằngphẳngđãcótrướcmắtvàtôigầnnhưđãquyếtđịnhrằngtrongnămtới,tôisẽthayđổicôngviệccủamìnhvàsẽchọnmộtmôitrườnglàmviệcmớiđòihỏitôiphảihọchỏilạitừđầu.Tôiđoáncókhảnăngtôisẽtrởthànhnhàbiênkịchvàsảnxuấtphim.”

AlfredGottchalkđãkhăngkhăngđòitậpđoànHebrewUnionphảiđưavàohợpđồnglàmviệccủaôngvớicông tynày“điềukhoảngiải thoát”chophépông thoátkhỏisựràngbuộccủanghĩavụtrongnhữngđiềukiệnnhấtđịnh.Ôngnói:“Vềcơbảntôicóthểlàmviệctạitậpđoànchođếnkhitôiđếntuổivềhưu.Đólàđiềuhọmongmuốn.Tôimộtmựcđòihọphảiđưa‘điềukhoảngiải thoát'vào trong trườnghợpmột tronghaiphía trởnênbấtmãn, thờiđiểmmàchúngtôicầnphảithảoluận.Tôikhôngđịnhlàmthêmngàynàokhitôikhôngcònthấyvuithúvớicôngviệc,vàtrong17nămqua,nguyêntắcđótỏracóhiệuquả…Họbiếtnhữngvấnđềcốtlõicủatôivàkhichúngtôiphảitranhluậnlầncuốicùngđểgiảiquyếtmâuthuẫnthìhọbiếtrằngtôiđãsẵnsàngtừchức.”

CũngđồngquanđiểmvớiAlfred,DonRitcheynói:“Bạnnêndànhchomìnhquyềntừbỏcôngviệcmàbạnkhôngcònthấyhứngthúvàđitheoconđườngcủabạn.Điềuđóthựcsựlàmchobạncảmthấytựdo.”

Nhữngnhàlãnhđạonàyđãvàđangphảiđươngđầuvớithếgiớiđầybiếnđộngbằngcáchtiênđoán,khôngchỉnhìnthẳngvàonhữngvấnđềtrướcmắtmàcònphảitínhđếnnhữngvấnđềởdạngtiềmnăngvàkhócóthểnhậnthấy.Đồngthời,họcầnphảixemsựthayđổilàcơhộihơnlàtrởngạivàchấpnhậnnóhơnlàphảnkháng.Mộttrongnhữngbàihọckhónhấtcủanhữngngườimớichơimôntrượttuyếtlàhọccáchbayngườilênkhỏicondốcchứkhôngphảilàbámchặtvàodốc.Xuhướngtựnhiênlàngườichơimuốncàngtiếpcậnmặtdốccàngtốtvìnhưvậy,họsẽcảmthấyantoànhơn.Thếnhưngtrênthựctế,chỉkhinàongườichơibayngườilênkhỏidốcthìhọmớibắtđầuđạtđượctốcđộvàcókhảnăngtựkiểmsoátcũngnhưkhôngbịphụthuộc vào condốcnữa.Nhữngngườimới gia nhậpđội ngũ củamột cơquan, tổ chứcnàothườngcũngcókhuynhhướngkhépmìnhtrướcnhữngđặcđiểmnổibậtcủacơquan,tổchứcđóvàchedấunhữngđặcđiểmcủariêngmìnhđằngsaunhữngđặcđiểmcủacơquan,tổchức.Ngượclại,ngườilãnhđạolạiphảithậtnổibậttrongtậpthể,vượtrangoàicáibóngcủatậpthểvàtựchịutráchnhiệmvớiviệclàmcủamình.Họphảinhậnthứcrõràngviệclàmcủamìnhsẽđiđếnđâu,ítnhấtlàtrướckhinhữngđiềukiệnkhókhăn,khôngthuậnlợibắtđầuxuấthiện.

Chốnglạisựthayđổicũnggiốngnhưchốnglạinhữngđặctínhtựnhiênvốncóvànhữngsựthayđổithườngxuyênxảyrahiệnđangtrởthànhnhữngđặctínhcủathếgiớihiệntại.Nóvừa

baogồmnhữngnhântốbấtbiếnnhưngđồngthờicũngbaogồmcảnhữngnhântốbấtngờ,khôngthểlườngtrướcđược.Người lãnhđạocũngnhưcơquan,tổchứcmàhọquảnlýđềuphảiđươngđầuvớinhữngsựthayđổi.Vàcónhiềuđiềumàcơquan,tổchứccóthểlàmđểgiúpchoquátrìnhđótrởnêndễdànghơn.

Chương9:TỔCHỨCCÓTHỂGIÚPSỨC−NHƯNGCŨNGCÓTHỂCẢNTRỞ

Tôitinrằngcáimàchúngtagọilànhữngtổchứcthiếtyếucũngkhônglàgìkháchơnnhữngtổchứcmàchúngtađãquenthuộc.Nóivềkếtcấuxãhội,cáckhảnăngcóthểcóthậtrarộnglớn,baolahơnrấtnhiềusovớisứctưởngtượngcủaconngười.

AlexisDeTocqueville(Trích“NềndânchủMỹ”)Nhiềutổchứccókhuynhhướngcocụmlạithủthếtrướcsựtấncôngcủanhữngđợtsóngthayđổivàcủanhữngsứcmạnhmàchaanhchúngtachưatừngphảiđốidiệnhaykhibịbaovâytừmọihướng.

Nhưngnóimộtcáchàihướcthìhọđangchuẩnbịsứcmạnhchomộtcuộctấncônghạtnhân.Họsẽkhôngrataytrướcvàkhôngaicóthểbuộchọphảirataytrước.Trongkhiđó,thếgiớibênngoàivẫnđangchuyểnđộng.

Chodùngàycàngcónhiềutổchứcchorằnghọsẵnsàngđónnhậnnhữngsựthayđổi,nhưngtrênthựctế,họvẫncótâmlýdodự.

Trongnhữngnămgầnđây,nhữngtổchứcphilợinhuậngặpphảitìnhtrạngchitiêutăngđộtbiến,trongkhiđó,nguồndoanhthulạihầunhưkhôngcòn,cáckhoảnủnghộ,hiếntặngcũngdầnthuhẹpvàhoạtđộngcủanhữngtổchứcnàyđứngtrướcnhữngthửtháchlớn.HìnhảnhcủatổchứcCorporateAmericađãbịlàmvẩnđụcbởimộtvụtaitiếngvớiquymôlớnchưatừngthấykểtừthờikỳnạnthamnhũnghoànhhànhvàgâynhiềutaitiếngtrongnhữngnămđầuthếkỷ20.Thôngtinliênlạcnhanhchóngvàtoàncầuhóalànhữnghiệnthựcmới,kếtquảlàthịtrườngcũngbiếnchuyểntheonhữngkhuynhhướngchưatừngcótừtrướcđếnnay.Bảnchấtcủacôngviệccũngcósựthayđổivìngàycàngcónhiềungườiliêntụcthayđổicôngviệcthayvìsuốtđờigắnbóvớimộttổchứcnàođónhưtrướcđây.J.PaulGettytừngnóirằngôngcó3bíquyếtđểthànhcông:mộtlàdậysớm,hailàlàmviệcchămchỉvàbalàđitìmnguồndầumỏ.Tuynhiên,ngàynaymọithứkhôngcònđơngiảnnhưvậy.

Sựthayđổikhôngthểbịcoilàkẻthùmàthayvàođónóphảilànguồngốccủasựpháttriểncánhâncũngnhưlàcứucánhchohoạtđộngcủacáctổchức.Chỉnhờthayđổimàcáctổchứcmớicóthểnhậpcuộctrởlạivàtìmthấybảnchấtcủavấnđề.

Cónămnhântốthenchốtchiphốithếgiớingàynay,đólà:

•Côngnghệ

Phátminhcótầmquantrọngbậcnhấttrong50nămqualàphátminhravimạch.Hiệnnay,40côngnhâncóthểsảnxuấtđượcmộtsốlượngsảnphẩmmàtrongquákhứphảicầnđến1.200côngnhân.

Nhiềungườinóivuirằngtrongtươnglai,cácnhàmáysẽdomộtconngườivàmộtchúchóđiềuhành.Vaitròcủaconngườilàchochúchóănvàvaitròcủachúchólàngănkhôngchoconngườiđộngchạmđếnmáymóc.Điềunàyvẫnđúngkhithaykháiniệmconngườibằngkháiniệmcánhân.

ViệcphátminhramáytínhvàsựhìnhthànhcủahệthốngmạngWorldWideWebđãlàmbiếnchuyểncảthếgiới.Hệthốngmạngnàyđãthúcđẩysựhìnhthànhcủanhữngcộngđồngảo(nhữngnhómngườicùngquanđiểmnhưngchưabaogiờcóthểtìmthấynhaunếukhôngnhờcósựhìnhthànhcủanhữngcộngđồngnhưvậy).Sựcộngtácvìsángtạocóthểdiễnratrênquymôlớnchưatừngcógiữanhữngngườisốngởnhữngnơikhácnhautrênkhắpthếgiới.Ngàynaycácnhà thiênvăn thựcnghiệmcó thểgiúp tìm thấycác thiên thểmànhữngnhà

thiênvăn lý thuyếtvĩđại trongquákhứchưatìmthấy.Nhưngcũngtồntạimặt tiêucực làkhủngbốquốctếđangsửdụnginternetđểtổchứcnhữngvụtấncôngvàonhữngnơitậptrungđôngngười,cáchộpđêmvànhữngmụctiêudễtấncôngkháctrêntoàncầu.Mộtnỗilonữaliên quanđến sự phát triển của công nghệ là việc nhữngnhómngười thiểu số sống trongnhữngkhuvựcchưacóđiệncónguycơtrởnênngàycànglạchậuhơn.

Xéttừkhíacạnhtíchcực,côngnghệvềhìnhảnhđãvénbứcmànbímậtcủabộnão,chothấynhữngvùngriêngbiệtcủabộnãothamgiavàoviệcranhữngquyếtđịnhvềkinhtếvàcáchànhvikháccủaconngười.Ngàynay,chúngtabiếtrằngbộnãomềmdẻohơnchúngtatưởngvàcókhảnăngpháttriểnvàphụchồitốt.Côngnghệsinhhọchiệnnaychophéptrẻemrađờitheonhữngphươngphápmàtrướcđâychỉđượcnóiđếntrongnhữngcuốnsáchkhoahọcviễntưởng.Ngườitađãgiảimãđượcgienvàđộngvậtđãđượcsinhsảnvôtính.Điềuđángnóilàngaycảnhữngbướcđộtphánóitrênrồicũngsẽbịlumờtrướcnhữngpháthiệnnổibậtkhácsẽxuấthiệntạimộtphòngthínghiệmvềcôngnghệsinhhọcnàođó.

•SựphụthuộclẫnnhautrênphạmvitoàncầuCácđâynămmươinăm,NhậtBảnlàmộtnướccótầmảnhhưởngtolớnđốivớinềnkinhtếthếgiớivàđốivớicácdoanhnghiệpMỹ,khiđó,mộtngàythườngđượcbắtđầubằngviệcxemtỷgiágiữađồngđôlavàđồngyên.NgườiNhậtsởhữuđến50%thịtrườngcủakhutrungtâmLosAngelesvàmộtphầnlớnCâulạcbộRivieraCountry.

ĐầutưnướcngoàivàoMỹtronglĩnhvựcbấtđộngsản,tàichínhvàkinhdoanhchiếmmộttỷlệlớnđủđểgâyranhữngmốiquanngạicótínhquốcgia.

Ngàynay,ảnhhưởngcủatoàncầuhóađốivớinướcMỹcòntrởnênphứctạphơnthếnhiều.ThunglũngSilicon,thủphủcủaNềnkinhtếMớitrongnhữngthậpniên80đến90đangởgiữathờikỳsuythoái,trongkhiIntelvàcáccôngtycôngnghệcaokháclạiđangđầutưhàngtriệuđôlađểxâydựngtrụsởcủahọtạiBangalore.Giữa lúcNhậtBảnbịtảtơivì tìnhtrạngsuythoáikéodàithìmộtChâuÂuthốngnhấtlạimạnhlênvàbắtđầucóảnhhưởnglớntrênthếgiới.Cáchđây50năm,aicóthểngờrằngnhiềunướcxãhộichủnghĩatrongLiênbangXôViếtlạibịthuhútbởimộtChâuÂuthốngnhấttrongđócácnướcsửdụngđồngtiềnchungvàcùngmộtloạihộchiếu?MộtkhiLiênminhChâuÂumởrộngtừ12lênđến25quốcgiathànhviênthìnósẽđạidiệnchomộtnềnkinhtếvàsứcmạnhchínhtrịcủa450triệungười.NgườitaướctínhtổnggiátrịcủanềnkinhtếcủaLiênminhChâuÂulênđếnconsố9.3nghìntỷđôla,xấpxỉtổnggiátrịcủanềnkinhtếMỹ.Cũngtrongthờigiannày,nềnkinhtếTrungQuốcđangtronggiaiđoạnbùngnổnhờkhaitháctriệtđểsứcmạnhcủagiớidoanhnghiệpcủamộtnướccódân

số1.3tỷngười.

•Sựsápnhậpvàmualạicôngty

Cơnsốtmualạicáccôngtykháctrongnhữngnăm80vẫntiếpdiễnvàthậmchícòncóchiềuhướng gia tăngnhưngdưới hình thức khác.Khuynhhướng thíchmua lại các công ty kháctrong thờikỳ trướcphần lớndogiá cổphiếuquá rẻ, vàhậuquả củakhuynhhướngnày lànhữngcôngtybịmualạiđãbịtướcđoạthếttàisảnvànhânviêncủanhữngcôngtyđólâmvàotìnhtrạngthấtnghiệp.Trongthậpniên90,theothốngkê,consốcácvụsátnhậptạiMỹtănggấp3lần,từ1.529vụtrongnăm1991lênđến4.500vụtrongnăm1998.Trongnăm1989,nămđỉnhđiểmcủacácvụsápnhậpcôngty,trịgiácủacácvụsápnhậptrongnămlênđến600tỷđôla.Trongnăm1998,nếusosánhcùngconsốcácvụsápnhậpnhưtrongnăm1989,giátrịcủacácvụsápnhậpnàyđạtconsốkhổnglồlà2nghìntỷđôla.TheobáocáocủaỦybanThươngmạiLiênbang,vàođầuthếkỷ21,cácvụsápnhậpgiữacáccôngtycóxuhướngxuấtpháttừmongmuốnhiệnthựcđượcsảnxuấtđạitrà,cảicáchhoạtđộng,tiếpcậntốthơnthịtrườngtoàncầuvàvìcáclýdokhácphụcvụchohoạtđộngkinhdoanh.Tuynhiên,khuynhhướngưachuộngviệcsápnhậpcôngtyvẫnđangrấtđángbáođộng,đặcbiệtđốivớicáctậpđoàntruyềnthôngkhổng lồkiểmsoát cácnhàxuấtbản, cácđài truyềnhình, các tạp chí, các tờbáovànhữngcơquantruyềnthôngkhác.Cácnhàphêbìnhrấtđúngkhiđặtcâuhỏi: liệucáchãngtruyềnthônghợpnhấtcóthựcsựlàcáchãngtruyềnthôngtựdohaykhông.

•Sựthảnổivàđiềuchỉnhgiácả

Điện,giaothôngvàbảohiểmđãtừnglànhữnglĩnhvựckinhdoanhdễdựđoánnhất,nhưngtrongthờiđiểmhiệnnay,chúnglạilànhữnglĩnhvựcđầybiếnđộng.Nhưchiếclábịcuốnđitrongnhữngngàygiôngbão,ngànhhàngkhôngbịcuốnvàonhữngcuộcchiếnvềgiávé,tranhchấpvềđườngbayvànhữngvụcốýlàmmấtuytínnghiệpđoàntrongkhichấtlượngphụcvụlạingàycàngđixuống.Ngànhcôngnghiệphàngkhôngcũngbịảnhhưởngrấtnặngnềbởisựkiện11/9vàhiệnvẫnđangnỗlựctháogỡkhókhăn.Trongnhữngnămđầuthếkỷ21,sựkiệncáccôngtyđiệnlựcCaliforniathảnổigiáđãdẫnđếnviệcgiáđiệntăngvọtdothịtrườngbịtậpđoànEnronvànhữngcôngtymôigiớinănglượngvôđạođứcthaotúng.Trongnhữngnămcuốithậpniên80,sựphásảncủanhiềungânhàngdohoạtđộngquáliềulĩnh(trongđómộtsốlàcáctổchứctộiphạm)đãtiêutốnhàngtriệuđôlacủanhữngngườiđóngthuếkhicácngânhàngnàyđánhbàichuồn.Trongnăm2002,cácngânhàngtiếptụcthôntínhlẫnnhauvàđốimặtvớitìnhtrạnglãisuấtthấpkỷlụckhiếnhọphảilấycáckhoảnvaythếchấpđểtàitrợchocácsảnphẩmngắnhạn.

•Nhânkhẩuhọcvàcácgiátrị

DânsốMỹchưabaogiờgiànhưhiệnnay.Theoconsốđiềutratrongnăm2000thìcóđến77triệungườiMỹởđộtuổitừ50trởlên.Nhưvậy,consốnàyđãtănglên21%trongthậpkỷqua.Nhómnhữngngười trên50 tuổi có tỉ lệ gia tăng lớnnhất tạiMỹvàhọ cầnđượccungcấpnhữngmặthàngvànhữngdịchvụmới.Đếnnăm2003,cứnămngườiMỹsẽcó1ngườitừ65tuổitrởlên.MộttrongnhữnghậuquảcủadânsốgiàđitạiMỹlàgiớitrẻMỹngàycànglongạirằnghọsẽphảihứngchịugánhnặngvềtàichínhchonhữngngườivềhưu.PhầnlớndonhữngngườiMỹcaotuổingàynaykhỏemạnhhơnnênhọđangđịnhnghĩalạikháiniệmvềtuổi,ngàycàngvậndụngtinhthầncủanhữngphongtràomàhọthamgiatrongnhữngnhữngnăm60,70vàonhữnghoạtđộngvềcácvấnđềliênquanđếntuổitác.Trongkhiđó,cảnướcMỹlạitiếptụcbịámảnhvềtầnglớpthanhniên.CácBabyBoomer(chỉnhữngngườiMỹsinhngaysauChiếntranhThếgiới II–ND)vànhữngngườiMỹcaotuổikhác longạivềnhữngcănbệnhkhủngkhiếpnhưbệnhAlzheimer.Xuấtpháttừnỗilođómàngườitađãsángtạoranhữngbiệtngữvềcănbệnhnàynhư“seniormoment”,biệtngữđượcsửdụngnhưmộtcâuthầnchúkhimộtngườicaotuổiquênmộtcáitênhaymộtsốđiệnthoại.

Nhânkhẩuhọctạinơilàmviệccũngcósựthayđổi.Trongnhữngnămđầuthếkỷ21,trongsốnhữngngườithamgiavàolựclượnglaođộngthìchỉcó15%thanhniêndatrắng,25%phụnữdatrắng,tỷlệngườiLatinh,dađenvàchâuÁlàngangnhau.CộngđồngngườiLatinhlàcộngđồngpháttriểnnhanhnhấttạiMỹ.Trongkhoảngthờigiantừnăm1990đếnnăm2000,sốngườiLatinhtănghơn50%,lênđếnconsố35,3triệungười.Hiệnnay,ngườiLatinhchiếm12,5%dânsốMỹvàngườitaướctínhđếnnăm2005,sốngườiLatinhsẽvượtsốngườiMỹgốcPhi(Trongcuộcđiềutradânsốnăm2000,4,2%dânsốđượchỏichobiếthọlàngườiChâuÁhoặcđến từ cácđảo trong khu vựcTháiBìnhDương). TạiMiami, LosAngeles vànhữngthànhphốkhácởmiềnTâyNamMỹ,tiếngTâyBanNhacũngthôngdụngnhưtiếngAnh.

TìnhtrạngLatinhhóanướcMỹđangthayđổimọithứtừchínhtrịchođếncáchtiếpthịhàngtiêudùng.Trongkhiđó,ngàycàngnhiềungườiMỹchobiếthọmangtrongmìnhnhữngdòngmáukhácnhau–mộtxuhướngđượchoannghênhnhưlàgiảiphápchốnglạitìnhtrạngsốngtheochủngtộcvàsốngbiệtlập.

NgườitiêudùngtạiMỹngàycàngtrởnênsànhđiệuhơnvàđòihỏicaohơnvềchấtlượngvàđộantoàncủasảnphẩm,dịchvụphảingàycàngtốthơnvàcónhiềuhơnnhữngsảnphẩmcóthểgiúphọtiếtkiệmthờigianvàcôngsức.Thậmchíkhimuanhữngsảnphẩmtiêuthụnhiềugaz,sốngườidânMỹtỏraquantâmđếnvấnđềmôitrườngvàsứckhỏetoàncầungàycàng

nhiều.Vàkhicónhiềubậcchamẹđilàmhơn,ngườiMỹmongmuốntìmđượcsựcânbằngtrongcuộcsốngvàtìmcáchgiảmcăngthẳngvàđơngiảnhóacuộcsốngbậnrộncủahọbằngcáchsửdụnghươngliệupháphaytậpyoga.

Mỗisựthayđổinóitrênbảnthânnóđềucónhữngảnhhưởngvàýnghĩavôcùngtolớn,nhưngkhi tập trung lại tất cảnhững sự thayđổiđó, cùngvớinhữngmốiquanhệ tương tác giữachúng,chúngcóthểtạonêncảmộtcuộccáchmạng.Vàkhimộtcuộccáchmạngdiễnra,nóluôntạoranhữngsựthayđổilớnlao.

Cáchđâyđãlâu,cómộtcôngtynọgiớithiệumộtsảnphẩmmới,tiếpthịvàbánsảnphẩmđó.Dĩnhiênlàbắtđầucósựcạnhtranhnhưngvẫncònrấtnhiềuchỗđứngchotấtcảcácđốithủtrênthịtrườngcácsảnphẩmtiêudùng.Giờđâymọiviệcđãkhácxưarấtnhiều.TomPetersđãpháchọanhữngkhảnăngcóthểxảyratrongcôngviệckinhdoanhvàothậpkỷ80.Theopháchọacủaông,khimộtcôngtychuẩnbịtungrathịtrườngmộtsảnphẩmmới,họcóthểgặpphảinhữngcôngtykháctrênthịtrường,đólà:

•MộtđốithủcạnhtranhđếntừHànQuốc.

•MộtcôngtycủaNhậtBảnđãcómặtlâunayvừamớicắtgiảmchiphívàcảithiệnchấtlượng.

•MộthoặcmộtvàicôngtymớiđượcthànhlậpcủaMỹđangkhởiđộng.

•MộtcôngtyđượcthànhlậpđãlâucủaMỹnhưngđangcócáchtiếpcậnmới.

•Mộtđốithủcạnhtranhlâuđờivừabánđimộtcôngtycóhệthốngphânphốilớnvớigiáthấp.

•Mộtcôngtycóhệthốngphânphốiđiệntửgiúphọtiếtkiệmthờigianphânphốiđến75%

Vàcôngtyđónhậnthấyrằnghọphảithựchiệnthànhcôngnhữngnhiệmvụsau:

•Phânkhúcthịtrường.

• Phảnứng trướcnhững yêu cầu và thị hiếumới củangười tiêudùng vốn thayđổi nhanhchóng.

•Đươngđầuvớisựgiaođộngcủagiácảtiềntệ.

•Sựgiánđoạndịchvụcủacácnhàcungcấpởnướcngoàikhinhữngnướcđókhônghoàntrảđượccáckhoảnnợ.

Trongnăm2002thịtrườngcàngtrởnênphứctạphơnmặcdùcôngtynàotungrathịtrường

sảnphẩmmớichỉphảilongạisựbiếnđộngcủađồngeurokhibánsảnphẩmvàonhiềunướcChâuÂu.

Phươngpháptiếpthịtheothịtrườngngách(niche)ngàycàngtrởnênquantrọnghơnnhữnggìmàTomcó thể tưởng tượng.Chẳnghạnnóđã thayđổihoạtđộng của các tờ tạp chí vànhữngtờtạpchíđượcđặcbiệtưathíchgiờđâycóvẻnhưlànhữngtờtạpchíduynhấtlàmănphátđạt,trongđóbaogồmmộtloạtnhữngtạpchínhưRealSimple–tờtạpchícónêunhữngmẹonhỏđểgiảmtốcđộhoặclàmdịulạisựcăngthẳng.Phươngpháptiếpthịđượcgọilàdukích(guerrilla)làchuẩnmựctrongthờiđạingàynayvànóđượcsựhỗtrợcủaInternet.Nhữngđối thủ cạnh tranhmớigiờđây có thểhoạtđộng suốtngàyđêmvàgiànhgiật thịphần từnhữngtậpđoànlớn,cồngkềnh,khôngthểhoạtđộngmộtcáchnhanhnhạy.

CùngvớinhữngyếutốmàTomđãnêu,chúngtacũngnênxemxétmộtsốhiệntượngkháctrongthờiđạingàynay,đólà:

•InternetvàhệthốngmạngWorldWideWeb.

•Truyềnhìnhcápvàcôngnghệtruyềndẫnquavệtinh.

•Cácgiađìnhchỉcóchahoặcmẹ,cácbàmẹđilàmviệc,cácgiađìnhchỉcómộtthànhviênvàcácgiađìnhkhôngtheokhuynhhướngtruyềnthống.

•Sựbùngnổvềchiphísinhhoạtgiađình,vídụnhưthựctrạngchỉcómộtgiađìnhtrongsốnămgiađìnhcókhảnăngmuanhàđangxảyraởnhiềunơi.

•Sựxuấthiệncủacáctổchứcchămsócsứckhỏe(HealthMain-tenanceOrganisations),sựkhôngthỏamãnngàycàngtăngcủacácbệnhnhânvàsựtăngvọtcủacácchiphívềsứckhỏevàytế.

•Thươngmạiđiệntử.

•Mộtxãhộitrongđóviệckiệntụnglàphổbiếnvàcótínhchấtthùđịch.

•Sựrạnnứtvàchiarẽtrongcáckhuvựcbầucử.

•SốdânmùchữvàkhôngnóitiếngAnhngàycàngtăng.

•Sốngườivôgiacưcóchiềuhướnggiatăng.

•Tệnạnmatúyvẫnchưađượcgiảiquyết.

•Khủngbốquốctế.

Docơquan,tổchứclàhìnhtháixãhội,kinhtếvàchínhtrịcơbảnvàdoanhnghiệplàlựclượngvănhóanổitrộitạiMỹ,cáccơquan,tổchứcnóichungvàdoanhnghiệpnóiriêngphảiđươngđầuvớinhữngthayđổinhanhchóngvàsâusắctrongxãhộiMỹnhưvừađềcậpởtrên.Nhiềucơquan,tổchứcvàdoanhnghiệpđãđượccơcấuởnhữngmứcđộcaothấpkhácnhaunhằmhoạtđộngcóhiệuquảtrongmộtmôitrườngđầybiếnđộngnhưvậy.Nhưngsựchuyểnđổitoàndiện,lớnnhấtvàgầnđâynhấttrongcácdoanhnghiệptạiMỹdiễnratrongkhoảngthờigiantừnăm1890đến1910,khicáctậpđoànhiệnđạiđượcthànhlập.Nhữngtậpđoànnàycóhaiđặcđiểmcơbảnlàcónhiềuphòngbanvàphâncấpquảnlý.Rõrànglàđãđếnlúcphảidiễnramộtsựchuyểnđổinữavàđiểmmấuchốtchosựchuyểnđổinàylàtháiđộcủatổchứcđốivớinhânviên.

Vìcơquan,tổchứclàhìnhtháicơbảncủathờiđại,nócũnglànhântốđịnhhìnhcơbản.Cơquan, tổ chứcphải lànhữngđơnvị cóvai tròkiến trúcxãhội,nhưngđiềunày cónghĩa lànhữngnhàlãnhđạotrongcáccơquan,tổchứccũngphảilànhữngkiếntrúcsưvềxãhội.

Trướchết,họphảiđảmbảorằngcơquan,tổchứccủamìnhphảilànhữngđơnvịtrungthựcvàđạođức.Sauđó,họmớitáicơcấulạicơquan,tổchứccủamìnhnhằmtáicấutrúcxãhộitheohướngnhânđạohơnvàthiếtthựchơn.Tómlại,họphảilànhữngngườilãnhđạothựcsựchứkhôngchỉđơnthuầnlànhữngngườiquảnlý.

NhữngtậpđoànlớntạiMỹphảnánhvàpháttriểnchínhsựlãnhđạocủanhữngngườisánglậpranó.ĐốivớihãngFordMotor,đólàHenryFord.VớiGeneralMotorslàAlfredSloan.VớiRCAlàRobertSarnoff.Nhữngtậpđoàntrongthờiđạingàynaycũngphảnánhbảnchấtcủanhữngngườinắmquyềnlãnhđạonhưngmọithứgiờđâykhôngcònđơngiảnnhưtrướcvàsựphảnánh thường có tính chấtđứtđoạn.Hơnnữa, những tậpđoàn lớnvàđược thành lập từ lâuthườnglàcáchạtnhânchosựthayđổi.ChẳnghạnnhưHenryFordđãtrảchocáccôngnhânlàmviệctạicácdâychuyềnsảnxuấtmộtmứclươngchưatừngđượcnghenóiđếnlà5đôlamộtngày,trongkhinhữngtậpđoànlớnhiệnnayvẫnlànạnnhâncủavấnđềlươngbổng.

Trongthờiđạidịchvụ,thôngtinđượcchútrọngnhưhiệnnay,nguồnlựchàngđầucủamỗicôngtychínhlàconngười.Trướckhicósựthấtbạicủanhữngtậpđoànsửdụngcôngnghệcaotrongnhữngnăm90,cáccơquan,tổchứcngàycàngcoiýtưởngvànhữngngườicóýtưởnglàtàisảnquýgiácủacơquan,tổchứchọ.Nhữngnhânviêntốtđượcnuôngchiều,đượctrangbịmọiđiềukiệnthuậnlợivàđượckhenthưởng.Nhưngkhinềnkinhtếbắtđầudịuđitrongnăm2000,rấtnhiềucơquan,tổchứcmộtlầnnữađãkhôngcòncoiconngườilàtàisảnduynhất

màlàtráchnhiệmvànghĩavụcóthểhoánchuyểnđược.

Tháiđộcổhủnàykhiếnchocáccơquan,tổchứcngăncảnsựcốnghiếncủatấtcảcácthànhviênvàlàmchobảnthâncơquan,tổchứcđókhôngsửdụnghếtnguồnlựcchínhtrongnỗlựccảitổlạichínhmình.

Nếumuốnthựchiệnđượcnhữnglờihứacủamình,cáccơquan,tổchứccũngnhưnhữngcánhânphảihọchỏitừkinhnghiệmvàphảihuyđộng,sửdụnghếtcácnguồnlực,tàisảncủamình,đồngthờicũngphảilãnhđạochứkhôngchỉđơnthuầnquảnlý.

Bấtchấp tháiđộchốngDoTháivànhữngđiều tai tiếngkhácvề tínhcách,HenryFordvẫnđượccoilàmộtngườilãnhđạocótầmnhìntuyệtvời.TầmnhìnđóđượcphảnánhrõrệtquatậpđoànFordMotor.

Nhưngcũnggiốngnhưthếgiớinày,tầmnhìnmangtínhđộngchứkhôngbấtbiếnvàphảiđượcthayđổi,thíchnghivàđiềuchỉnhchophùhợp.Vàkhitầmnhìnđótrởnênquámờnhạtthìđãđếnlúcnóphảibịxóabỏvàthaythế.

Cũngnhưmộtbứctranhnổitiếngkhôngthểlàtácphẩmcủatậpthể,khôngcótầmnhìnnàoxuấtpháttừmộtnhómngười.TậpđoànFordMotorhoạtđộngtrêncơsởtầmnhìncủangườisánglậpratậpđoànchođếnkhitầmnhìnđókhôngcònhiệuquảnữa.Ngàynay,Fordđangcốgắngtìmkiếmmộttầmnhìnmớichophéptậpđoànnàypháttriểnthịnhvượngmộtlầnnữa.Giờđây,tậpđoànnàynằmdướisựlãnhđạocủangườicháutrairấttiếngtămcủaHenryFord,đólàWilliamC.

Fordhaymọingườivẫnthườnggọi thânmật làBill.NgườicháutrẻtuổicủagiađìnhForddườngnhưcóđượctầmnhìncókhảnăngđưatậpđoànrẽsangbướcngoặtmớivàmỗinămthuvềhàngtỷđôla.NhưngFordbiếtrằngcôngviệckinhdoanhngàynaycóthànhcônghaykhôngphụthuộcvàosựcộngtác.Dovậy,ôngđãtậphợpđượcmộtđộingũ

nhữngnhàquảnlýđầytàinăngtừbêntrongcũngnhưbênngoàitậpđoàn.NếunhưtậpđoànFordđượcvựcdậythìđólàcônglaocủakhôngchỉriêngcánhânaimàlàcủatậpthểphốihợpnhịpnhàngvớinhau.CóthểnóirằngtạitậpđoànFord,côngtáclãnhđạobởimộtcánhânđãđượcthaythếbằngviệclãnhđạobởimộttậpthểcộngtácmộtcáchănývớinhauvàhướngvềmộttầmnhìnchung.

Chỉmộtsốítcáccơquan,tổchứcbắtđầuthựcsựchútrọngđếnconngười−nguồnlựccơbản,vàtạođiềukiệnchomọingười làmnhữngviệcmàhọcókhảnăngthựchiện.Trênthựctế,

ngượclại,nhiềucơquan,tổchứckhôngquantâmđếnsựgắnbócủanhânviên.Thayvìchămsócchođờisốngcủanhânviên,cáccơquan,tổchứcnàylạibóclộthọvàtậptrunghoàntoànvàovấnđềlợinhuận.Trongnhữngnăm80,tờNewYorkTimesđãmôtảbảnchấtcáctậpđoànlà“mộtthếhệcủasựquảnlýmộtcáchtànnhẫn”.Bắtđầutừnăm1993,“táicấutrúc”đượcxemnhưlàmộtcơnthịnhnộ(từđượcsửdụnglàmnhanđềcủacuốnsáchbánrấtchạycủaMichaelHammervàJamesChampy)cónghĩalàcắtgiảmnhânviênvàkhôngxemxétlạimọihoạtđộngtheonhưmongmuốn,dựđịnhbanđầucủangườiđềxuất.Sựquảnlýmộtcáchtànnhẫncóthểthànhcôngtrongviệcngănsựthayđổitrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhnàođó,nhưngchỉcósựlãnhđạocótầmnhìnmớithànhcôngcùngvớithờigian.Minhchứngchođiềunàylàsựthànhcôngtrongmộtthờigiancủacáctậpđoànsửdụngcôngnghệcaotrongđótàinănglàyếutốđượccoitrọnghơncả.Khisựlãnhđạocótầmnhìnđượckếthợpvớinhữnghoạtđộngkinhdoanhlànhmạnh,kếtquảthuđượcsẽlàsựthànhcôngbềnvững.

TrongcuốnPháttriểnthịnhvượngtronghoàncảnhkhókhăn,TomPetersviếtrằngnhữngcơquan,tổchứcđạtđượcthànhcônglâudàithườngcómộtsốđặcđiểmchungnhư:

•Mộtcơcấutrongđómọingườiđượccoilànganghànghơnchứkhôngnặngvềthứbậccaothấp.

•Cácphòng,banhoạtđộngđộclậphơn.

•Cókhuynhhướngnhắmđếnnhữngmặthàngvàdịchvụgiátrịtăngthêm.

•Quảnlýchấtlượng.

•Quảnlýdịchvụ.

•Phảnứngnhanh.

•Đổimớinhanh.

•Mềmdẻo,linhhoạt.

•Nhữngnhânviênđượcđàotạotốtvàcókỹnăngcao,vừalàmviệcchântayvừalàmviệctríóc.

•Lãnhđạoởcáccấpbậckhácnhauchứkhôngchỉquảnlýđơnthuần.

Nhữngngườilãnhđạotạicáccơquan,tổchứcnàyđảmđươngnhữngnhiệmvụmới,điềumàcácthếhệtrướckhôngthểnàotưởngtượngđượcnhưnglạicóthểtrởthànhhiệnthựctrong

thờiđạingàynay,đólà:

•Xácđịnhnhiệmvụcủacơquan,tổchứcđểgiớihạnhoạtđộngcủanóvàthôngtincholựclượngnhânviêncủacơquan,tổchứcđó.

•Xâydựngmộtmôitrườngtrongđómọingườikhôngchỉđượcđánhgiámàcònđượckhuyếnkhíchpháttriểntốiđanhữngtiềmnăngcủabảnthânvàđượcđốixửmộtcáchbìnhđẳngchứkhôngnhưđốixửvớicấpdưới.

•Địnhhìnhlạivănhóacủatậpđoàntheohướngsángtạo,độclập,tựchủvàkhôngngừnghọchỏi,thaythếchoviệctuânthủ

cácquytắc,mệnh lệnhvàrậpkhuôn;mụctiêu là tăngtrưởng lâudàichứkhôngphải là lợinhuậntrướcmắt.

•Chuyểnđổicơcấucủacơquan,tổchứctừchỗquảnlýtheothứbậcmộtcáchcứngnhắcsangđốixửcôngbằng,nganghàngvàlinhhoạthoặclàmộtmạnglướikhôngngừngpháttriểncủacácphòng,banhoạtđộngđộclập.

•Khuyếnkhíchsựsángtạo,đổimới,cáchoạtđộngthựcnghiệmvàdámđươngđầuvớirủiro.

•Dựđoánchotươnglaitừnhữnggìxảyratrongthựctại.

•Tạodựngnhữngmốiquanhệtrongcơquan,tổchứcvànhữngmốiquanhệmớitronglựclượnglaođộng.

•Thiếtlậpnhữngliênminhmớibênngoàicơquan,tổchức.

•Khôngngừngnghiêncứu,xemxétcơquan,tổchứctừbêntrongcũngnhưtừbênngoài.

•Pháthiệnnhữngchỗyếukémtrongdâychuyềnvàkhắcphụcchúng.

•Suynghĩtrênbìnhdiệntoàncầuchứkhôngdừnglạiởphạmviquốcgiahayđịaphương.

•Pháthiệnvàđápứngnhữngnhucầumớivàchưatừngthấytronglựclượnglaođộng.

•Phảigiữvịthếchủđộng,quenvớinhữngđiềukhôngrõràngvàkhôngchắcchắn.

Tóm lại,Petersđãmô tảvềnhữngngười lãnhđạochứkhôngphảinhữngnhàquản lýđơnthuần.

Đểthànhcôngtrongmôitrườngđầybiếnđộngnày,ngườilãnhđạophảisángtạovàkhông

đượcthờơ,dửngdưng.Thếnhưngtạinhiềutậpđoàn,cảhaiđiềunàyđềukhôngđượcđềcaohaykhôngđượccoitrọngbằngvấnđềdoanhthu,lợinhuận.Nhữngngườilãnhđạothựcsựphảilànhữngnhàchiếnlượctoàncầu,lànhữngngườicáchtânvàthôngthạovềcôngnghệ.Tấtcảnhữngtốchấtnàyđềuđòihỏihọphảitiếpthunhữngtrithứcmớivàhiểubiếtmới,điềumàrấtítcôngtycóthểđápứnghoặckhuyếnkhích.AlbertEinsteinđãtừngphátbiểurằng:“Thếgiớimàchúngtatạora–kếtquảcủasựtưduyởmứcđộmàtađãcó−lạinảysinhranhữngvấnđềmàchúngtakhôngthểgiảiquyếtnóởmứcđộmàchúngtađãtạorachúng”.Haynhưnhậnxétcủamộtngườibạncủatôi:“CónhiềukhicáchduynhấtđểlàmchocáimáybánCokehoạtđộnglàđávàonó”.

Chúngtađãnóivềnhữngngườigặtháiđượcthànhcôngsaukhigặpthấtbạinhờvàoviệchọtìmthấyđộnglựcmớiđểkíchthíchsựthayđổibảnthân.Sựkíchthíchđócóthểgiúpbạnmởrộngtầmmắtthựcsự.KhicònlàsinhviênsauđạihọctạiMIT,theoyêucầucủakhoatâmlýbệnhnhân,tôiđếnmộtbệnhviệntâmthầntạiBostonvàtìmmộtbệnhnhânđểmỗituầncóthểtiếpxúcvớibệnhnhânđómộtlầndướisựgiámsát.Lầnđầutiênđếnđó,tôigiangrộngvòngtayvàbệnhnhânnàytiếnlạigần,đávàocẳngchântôi.Chínhnhờvậy,tôiđãxemxét,nghiêncứumọikhíacạnhcủavấnđềgiaotiếpxãhộimàtôiđãđưaragiảthiếtởmộtcấpđộmớimẻvàhoàntoànkhác.Cũngtheocáchnày,cáccơquan,tổchứcngàynaycũngcầnphảitạođộnglựcchosựthayđổiđểcóthểkhởiđộnglạivàlậtlạinhữnggiảđịnhđãcó.

Gandhiđãtừngnói:“Chúngtaphảitựtạorasựthayđổinếuchúngtamuốnchúngxảyratrênthếgiớinày”.Cùngvớisựthayđổicủacáccơquan,tổchức,cảthếgiớicũngchuyểnmình.Ngàynay,cáccơquan,tổchứcđãlàmnhiềuđiềuđểkìmhãmcôngtáclãnhđạohơnlàkhuyếnkhíchnó.

Theotôi,chúngtađãnóiđếntrởngạidướinhữngdạngthứckhácnhauvàhậuquảcủachúng.Vậycơquan,tổchứccóthểkhuyếnkhíchcôngtáclãnhđạobằngcáchnào?Nhưchúngtađãbiết,nềntảngcủacôngtác lãnhđạo làsựhọchỏivànhất làhọchỏi từnhữngtrảinghiệm.TrongcuốnNhữngbàihọckinhnghiệm,MorganW.McCall,Jr.,MichaelM.LombardovàAnnM.Morrisonchobiếtrằngkhihọhỏinhữngnhàquảnlýhàngđầuvềlờikhuyêncủahọđốivớinhữngnhàquảnlýtrẻ,cóbavấnđềcơbảncầnlưuýnhưsau:

1.Chớplấymọithờicơ

2.Tíchcựctìmtòiýnghĩa

3.Biếtmình

Tấtnhiên,nhữngngườilãnhđạomàtôicódịptròchuyệncũngđềcậpđếnnhữngvấnđềnóitrên. Do đó, các cơ quan, tổ chức phải giúp cho nhân viên củamình có được những kinhnghiệmđểtừđóhọcóthểhọchỏivàcuốicùnglàcókhảnănglãnhđạo.

Nhữngngười lãnhđạokhông trưởng thành từnhữngbàihọc trong công tyhay trêngiảngđườngđạihọcmàchínhlàtừkinhnghiệm.

Đólàlýdotạisaonhữngcôngcụnhư“kếhoạchpháttriểnnghềnghiệp”haycáckhóatậphuấnkhôngphảilànhữngđiềucầnthiết,màchínhcamkếtcủacơquan,tổchứcvềviệctạocơhộichonhữngngườicótiềmnănglãnhđạocóthểhọchỏitừkinhnghiệmtrongmộtmôitrườngcóthểpháttriểnvàthayđổimớithựcsựlàrấtcầnthiết.Cáccơquan,tổchứcthườngtỏraủnghộsựpháttriểnlãnhđạo,nhưngtheokhảosátcủaLymanPortervàLawrenceMcKibbonthìchỉ10%cáccơquan,tổchứcđượckhảosátcódànhthờigianchovấnđềnày.Mộtsốcôngtyđãtìmđượcnhữngphươngcáchđầysángtạođểđảmbảochonhữngngườilãnhđạotrongtươnglai.Mộttrongnhữngphươngsáchtốtnhấtlà“Trườngđàotạonhânlực”củatậpđoànGeneralElectrics– trườngđào tạo lãnhđạo thựcsựdoChủ tịch tậpđoàn lúcbấygiờ, JackWelch,sánglậpnêntạiCrontonville,NewYork.Intelcũnglàmộttrongnhữngtậpđoànđitiênphongtronglĩnhvựcpháttriểncôngtáclãnhđạo.Hàngnăm,họđầutưmộtconsốkỷlụclà5,000đôlachomỗinhânviên.Nhưngnhữngtậpđoànnhưvậychỉlànhữngngoạilệvàđiềuđócầnđượcthayđổi.Rảirácđâyđólànhữngphươngphápmàcáccơquan,tổchứccóthểápdụngđểkhuyếnkhíchvàkíchthíchsựhọchỏi.

CƠHỘI=TRAOQUYỀN

Nhữngcơhộilãnhđạonênđượcmởrộngchotấtcảnhữngnhàlãnhđạotrongtươnglaingaytừkhisựnghiệpcủahọbắtđầu,bởivìcơhộilãnhđạolàmchohọluônnỗlực,cốgắng,tạonêntinhthầnphấnđấuđểnhấtđịnhphảithựchiệnchobằngđượcnhiệmvụcủamìnhvàtăngsựtựtinvàonănglựccủabảnthân.Nhữngcơhộinàybaogồmviệcthôngtinvềđườnglốicủacơquan,tổchứcchonhânviênđểvậndụng,kiểmđịnhvàpháttriểncáckỹnăngcótínhchiếnlượcvàmangtínhchấtkháiniệmbêncạnhnhữngkỹnăngmangtínhsáchlược,giaonhiệmvụxemxétvàthayđổinhữngchínhsáchđãlỗithờihayhoạchđịnhnhữngchínhsáchmới,giảiquyếtkhókhănhayđưahọsang làmviệc tạivănphòngcủacơquan, tổchứcđặt tạinướcngoài.

Nhữngdựánđặcbiệtcũnglàmộttrongnhữngcơhộithửtháchrấttuyệtvời.Chẳnghạnnhưtrongnhữngnăm80,PacBellgửimộtnhómđếnlắpđặthệthốngthôngtintạmthờitạiHộinghịQuốc gia củaĐảngDân chủvà tạiĐạihộiThể thaoOlympics tại LosAngeles.Tại đó,

nhómlàmviệcphảicósángkiến,ứngbiếnvàtìmtòiđểlàmsaochonhữnghệthốngthôngtintạmthờinàycóthểhoạtđộngcóhiệuquảvàhoạtđộngcủahọphảichịusứcéplớnvềthờigian.Vàtrênhết,họphảilàmsaođểcóthểđemlạilợinhuậnchoPacBell.

Đóthựcsựlàmộtkinhnghiệmquýbáuchotấtcảnhữngngườithamgiavàonhómlàmviệcđó.Trênthựctế,nhómphảibắttayvàothiếtkế,xâydựngvàvậnhànhmộthệthốngđiệnthoạirấttinhvi,đủkhảnăngphụcvụchomộtthịtrấnnhỏtừconsốkhôngvàtrongmộtthờigianrấtngắn.Sauđó,họphảitháorờinótrongmộtthờigiancũngphảirấtngắnvàhiệuquảnhưvậy.Hoànthànhtốtnhiệmvụđượcgiao,nhữngthànhviêntrongđóđãcóđượcnhữngsựthayđổivànhữngbàihọcnhấtđịnh.Họđã trảiquamộtcuộc thửtháchrấtcamgonhưngcuốicùng,họđãgiànhthắnglợirựcrỡ.TheotậpđoànPacBell,quakinhnghiệmnày,nhữngthànhviêncủanhómđãtrởthànhnhữngngườilãnhđạotiềmnăngchotươnglai.

TheonhómMcCallvànhữngngườibạn,nhữngtậpđoànkháccũngđãtìmtòiđượcnhữngcáchthứcrấttàitìnhnhằmthửtháchvàlàmchonhữngngườicóthamvọnglãnhđạotrởnêndàydạnkinhnghiệm.

Batrongsốcáccáchthứcđólà:

1.Thànhlậpcácquỹvốnđầutưvàocáctổchứckinhdoanhmớinhằmhỗtrợchocácnhàlãnhđạotiềmnăngxâydựngcáctổ

chứckinhdoanhmới.

2.Giaocáctổchứckinhdoanhdoanhthuthấpchocácnhàquảnlýtrẻ.

3.Giữlấynhữngtổchứckinhdoanhđanggặpkhókhănvàtạocơhộichonhữngnhàlãnhđạotươnglaiđưanhữngtổchứckinhdoanhnàythoátkhỏikhókhăn.

Thườngthìnhữngngườitrẻtuổithườngmanglạinhữngphươngphápmới,nhữngýtưởngmớivàdođó,nhữngvấnđềtồnđọng,nhữnglĩnhvựctrìtrệ,nhữngnhânviênhayphảnkhángđềucóthểgiảiquyếtđượcnhờnhữngngườilãnhđạotrẻtuổicóquyềnlãnhđạochứkhôngchỉcóquyềnquảnlý.

Cũngnhưvậy,nếucôngtycónhữnghoạtđộngcótínhchấtthửtháchvàmạohiểm,chodùđólàviệcthànhlậpmộtphòng,banmới,tungramộtsảnphẩmmới,dịchvụmớihaymộtchiếndịchtiếpthịmới,thìítnhấtnhữngngườilãnhđạotiềmnăngnênđượcthamgiavàonhómhoạtđộnghoặchơnthế,cóthểnghĩđếnviệcchohọphụtráchnhữnghoạtđộngnày.Nhữnghoạtđộngđầy thử tháchnày có thể thành côngnhờnhữngquanđiểmmớimẻ củanhững

ngườicótiềmnăng lãnhđạo,vàbảnthânnhữngngườinày lạicóthểhọchỏiđượctừkinhnghiệmtạodựngmộtđiềugìđótừconsốkhông.

RobertTownsend,mộtnhàlãnhđạocáchtânđãcócôngđưahoạtđộngcủatậpđoànAvisrẽsangbướcngoặtmớitrongnhữngnăm60,làmộtngườiủnghộnhiệtthànhviệcnhữngngườilãnhđạophảinắmcôngviệcngaytừđầuvàphảinhìnnhậntừquanđiểmcủangườitiêudùng.TấtcảnhữngngườitrongBanquảntrịcủatậpđoànAvisđềuphảikhoáclênmìnhchiếcáomàuđỏcủatậpđoànvàthườngxuyêncómặtđểlàmviệctạicácđiểmthanhtoántiềncủatậpđoàn.Tươngtựnhưthế,nhàsángtácvàchỉhuydànnhạcvĩđạingườiĐức,GustavMahler,đãyêucầucácthànhviêntrongdànnhạcgiaohưởngcủaôngphảingồiởvịtríkhángiảvàogiờgiảilaođểxemdànnhạcchơinhưthếnàotừvịtrícủakhángiả.CliftonWharton,cựuchủtịchTIAA-CREF,quĩhưutrílớnnhấtthếgiớiđãnhậnđịnhrằng:“Chúngtacóthểpháthiệnđượcnhữngcánhâncótiềmnăngkhivịtrícủahọđượccảithiện.Điềuquantrọnglàchúngtaphảinuôidưỡngvàtạođiềukiệnđểtiềmnăngđóđượcpháttriển.Khôngcónhữngphẩmchấtvàhìnhmẫunhấtđịnhnàođốivớinhữngngườicótiềmnănglãnhđạo.Tuynhiên,cónhữngnéttươngđồngbêntrongmàmộttrongsốđólànhữngngườinàydườngnhưcógiácquanthứsáuvềphươngthứclàmviệcthếnàochocóhiệuquả.Nhiềungườitrongsốhọdườngnhưnắmđượcvấnđềvàcókhảnăngđưaratầmnhìnchohoạtđộngcủacơquan,tổchứccủamình.Họcóđượcsựtậntâmvàlòngnhiệttìnhđủđểlàmchocôngviệccóhiệuquả.”

Luânphiêncôngviệccũnglàmộthìnhthứckhácnhằmtạocơhộichonhữngngườilãnhđạotrongtươnglaitìmhiểuthêmvềcơquan,tổchứccủamìnhcũngnhưcóthểxemxétnótừnhiềugócđộkhácnhau.

Hiệnnay,việcnhữngngườilàmcôngtáctiếpthịthửlàmcôngtácvạchkếhoạchchosảnphẩmlàđiềubìnhthường,nhưngngượclại,cũngnênđểnhữngngườithiếtkếvàvạchkếhoạchchosảnphẩmthamgiavàocôngtáctiếpthị.Nhữnglĩnhvựckhácmànhữngngườilãnhđạotươnglaicầnphảikinhqualàlênkếhoạchdàihạn,đàmphánvớikháchhàng,bánhàngvàsanglàmviệctạitrụsởcủacôngtyởnướcngoài.

Rủirocàngnhiềuthìcàngcónhiềucơhộiđểhọchỏivàdĩnhiên,nguycơthấtbạihayphạmphảisailầmcũnglớnhơn.Nhưngnhưchúngtađãphântích,thấtbạivàsailầmlànhữngkinhnghiệmrấtquantrọng.Hầunhưtấtcảnhữngngườilãnhđạomàtôicódịptròchuyệnđềunóirằngkhôngcósựpháttriểnnàomàkhôngcórủirovàkhôngcósựtiếnbộnàomàkhôngcósai lầm.Thậtra,nếubạnkhôngphạmphảisai lầmthìcónghĩarằngbạnchưacốgắnghếtmình.Nhưngnhưđãphântíchởtrên,saisótcũnglàmộtyếutốquantrọngnêncáccơquan,tổ

chức cũng nên có thái độ đúng đắn với những sai sót của nhân viên. Trước hết, cần phảikhuyếnkhíchviệcchấpnhậnđươngđầuvớirủiro.Thứhai,saisótphảiđượcxemlàmộtphầnkhôngthểthiếucủabấtcứmộttiếntrìnhnàonêncầnphảixemsaisótlàđiềubìnhthườngchứkhôngphảilàđiềugìđóbấtthường.Thứba,cầnphảicónhữnghànhđộngcầnthiếtđểsữachữasaisótchứkhôngnênphêbìnhhaylênán.

BrookeKnap,mộtphicông,đãphátbiểunhưsau:“Cóhailoạingười:cónhữngngườicolạivìsợhãivàcónhữngngườidùsợhãinhưngvẫntiếnlênphíatrước.Cuộcsốngkhôngphảilànhữnggiớihạnmàcuộcsốnglànhữngsựchọnlựa”.Môitrườngcủacáccơquan,tổchứclànhmạnhphảilàmôitrườngkhuyếnkhíchmọingườitinvàosựlựachọncủamình.

Cũngtronglĩnhvựcnày,nhưchúngtađãbiếtvànhưnhómMorganMcCallvànhữngngườibạnđãchỉra,nhữngngườilãnhđạotiềmnănghọchỏivàngàycànghọchỏiđượcnhiềuđiềuhơntừnhữngngườichủkhótínhcũngnhưtừnhữngngườichủtốt.Nhưngýkiếnphảnhồiluônluônmanglạihiệuquảtốthơnsựđốiđầu,vàsựtrungthựcluôntốthơnvàcóíchhơnnhữnglờixãgiaovônghĩa.

Tấtcảcáccơquan,tổchức,nhấtlànhữngcơquan,tổchứcđangtronggiaiđoạnpháttriển,luôntrongtrạngtháiphảicânbằnggiữasựổnđịnhvàsựthayđổi,giữatruyềnthốngvàtầmnhìn.Dovậy,mọicơquan,tổchứcđềuphảicóbiệnphápnhằmxemxétlạivàphântíchnhữngtrảinghiệmcủamình,đồngthờixâydựngnhữngcơchếđểnhânviêncóthểphântích,tưduytrongcôngviệc.

ÝNGHĨA=SỰCAMKẾT

KếtquảcủacuộcthămdòýkiếnmộtsốnhàquảnlýcủaMcCallvàcácđồngnghiệpcủaôngchothấyrằng:tuyýtưởngvềnhữngngườicốvấngiàukinhnghiệmlàmộtýtưởnghaynhưngtrênthựctế,ýtưởngnàylạitỏrakhôngcóhiệuquảlắm,cóthểdonhữngcốvấngiàukinhnghiệmthườngkhônglàmviệclâunămtạimộtvịtrínàođótrongcơquan,tổchứcđểcóthểsửdụngmốiquanhệcủahọ,hoặccóthểdonhữngngườiđượcgọilàcốvấngiàukinhnghiệmnàylạithườngkhôngchủđộngtìmcáchgiảiquyếtcôngviệc.Tuynhiên,bảnthâncáccơquan,tổchứclạicầnphảiđóngvaitrònhưmộtcốvấnđầykinhnghiệm.

Hoạtđộng,uytínvàtốcđộpháttriểncủamộtcơquan,tổchứclàcăncứđểđánhgiásựtốt,xấucủacơquan,tổchứcđóvànhữnggiátrịvềconngườicũngnhưvềcôngtácquảnlýcóthểđượcphổbiến.Nếuýnghĩa, tầmnhìn,mụcđíchvà lýdo tồn tại củamột cơquan, tổ chứckhôngrõràngvànếucơquan,tổchứckhôngcónhữnghìnhthứckhenthưởngvềvậtchấthay

tinhthầnchonhânviênvìnhữngđónggópcủahọ,thìrõràngcơchếtưduy,phântíchcủanócònthiếusótvàtrênthựctế,nóđanghoạtđộngmộtcáchkhôngcóđịnhhướng.

Tầmnhìncủamộtcôngtyđượcphânlàmbacấpđộ:chiếnlược(phươnghướnghoạtđộngchủđạocủacôngty);sáchlược(hiệnthựchoáphươnghướnghoạtđộngđó);vàcánhân(sựphảnánhcủaphươnghướngđótronghànhvicủamỗinhânviên).Chẳnghạn,nếubạnmuốnđánhgiáhoạtđộngbánhàngcủamộtcôngtynàođóthìbạncầnphảiđánhgiátháiđộcủanhữngngườighisổsáchtạikhohàng.

Nếuhọthôlỗ,thiếuhiểubiết,khôngtựlựctrongcôngviệcthìchắcrằngnhữngnhàlãnhđạohàngđầucủacôngtyđóhoặclàthiếunănglực,hoặclàkhôngcómộttầmnhìnrõràng.XinđượcmởrộngcâunóicủaEmersonđãnêuởphầntrước:cơquan,tổchứcchỉcómộtnửalàchínhbảnthânnó;nửacònlạilàbiểuhiệncủanó.

Dotưduy,phântíchlàmộtyếutốrấtquantrọngchodùởmứcđộnàovàtạicơquan,tổchứcnào,đồngthờidokhảnăngbịtiêudiệtlàmộtnguycơthựcsựtrongmôitrườngcạnhtranhcăngthẳngnhưhiệnnay,tấtcảnhữngngườilãnhđạonênthựchànhbanguyêntắc:rútlui,đổimớivàquaylại.TậpđoànAcademiađãtừlâunhậnchânđượcgiátrịcủathờigiannghỉphépcủanhânviên,vàcáccơquan,tổchứckháccũngnênnhậnthứcđượcđiềuđó.KhicònlàChủtịchtậpđoànDigitalEquipment,mỗimùahè,KenOlsonđềuxinnghỉphéphaituầnđểđica-nô,tạmquênđinhữngvướngbậncủacôngviệchằngngày.

CựucôngtốviênJamieRaskinchobiết:“Khiđãgiảiquyếtxongcôngviệcvàđãnóichuyệnvớinhữngngườicầnthiếtlànhữnggiâyphúttĩnhlặng,khôngcóviệcgìxảyravàtôicảmthấyrấtrõnhữngđiềugìlàđúngđắntrongtôi.Chínhtrongnhữngkhoảnglặngđómàýnghĩa,sựhiểubiết,nhữngcâuhỏimới,nhữngthửtháchmớibỗnghiệnra.

JohnSculleytómlạivấnđềnhưsau:“Cáccơquan,tổchứccóthểphạmphảinhiềusailầmdẫnđếnviệchọkhôngcóđượcnhữngngườilãnhđạogiỏi.Cónhữngđiềunằmtrongchínhcáccơquan,tổchức,nguồngốcđặcđiểmvănhóacủanó,sựquanliêucủacácquytrìnhv.v…cóthểgâykhókhănthậmchílàchonhữngngườicónăngkhiếuvươnlêntrởthànhnhữngngườilãnhđạomạnhmẽ”.Tuynhiên,cơquan,tổchứccũngcóthểđemlạinhiềuđiềunhằmđảmbảochonhữngngườicónănglựcnhấtcóthểvươnlênvịtrílãnhđạo.Cũngnhưsuynghĩphảiđikèmvớihànhđộng,suynghĩcũngđikèmvớitưduy,phântíchởquymôtổchứccũngnhưởmứcđộcánhân.

HỌCHỎI=LÃNHĐẠO

Theođịnhnghĩa,mộtcơquan,tổchứcphảihoạtđộngmộtcáchcóhệthống.Điềuđócónghĩarằngmụctiêucủanócóvaitròquyếtđịnhcơcấuchứkhôngphảitheohướngngượclạivàhoạtđộngcủanóphảimangtínhchấtcủamộtcộngđồngchứkhôngphảitrêncơchếcấpbậc.Cơquan,tổchứccũngcầnphảitraoquyềnhoạtđộngđộclậpchocácthànhviêncủanó,thửtháchhọnhưngcũngđồngthờitạocơhộivàkhenthưởngchohọkhicầnthiết,bởisuychocùngthìcơquan,tổchứccũngchỉlàphươngtiệnchứkhôngphảilàkếtquả.

Việchuyđộngvàsửdụnghếttiềmnăngcủamỗicánhânlànhiệmvụthựcsựcủamỗicơquan,tổchức.Mọicơquan,tổchứcđềuphảitạođiềukiệnvàtìmcáchtạocơhộichosựpháttriểncủacácthànhviên.

Đâylàmộtnhiệmvụthựcsựcủatấtcảcáccơquan,tổchứcvàlàtháchthứcchủyếuđốivớihọtrongthờiđạingàynay.

Chương10:TẠODỰNGTƯƠNGLAITrongthờibuổiđầybiếnđộng,nhữngngườicókhảnănghọchỏilànhữngngườicóthểnắmlấytươnglai.Nhữngngườicóhọcthứcnhậnthấyrằnghọđượctrangbịnhữngđiềucầnthiếtđểtồntạitrongmộtthếgiớikhôngcòntồntạinữa.

EricHoffer(TríchNhữngngườiquảnlýtiênphong)Tôibắtđầucuốnsáchnàyvớichươngđầutiênviếtvềsựamhiểuhoàncảnh,bốicảnhxungquanhvàtôicũngmuốnđượckếtthúctheocáchđó.Tôiđãkểhaicâuchuyện,mộtnóivềEd,mộtngườiđãđầuhàngtrướcnhữngđiềudiễnraxungquanh,vàmộtnóivềNormanLear,ngườibiếtvượtlênvàchiếnthắngđượchoàncảnhsống.BạncóthểnhớlạirằngbangiámđốcmàcuốicùngđãtừchốiđềbạtEdvốnđang

tìmkiếmmộtngườihộiđủnămphẩmchấtcủamộtnhàlãnhđạotrongthờiđạimới,đólà:cóhiểubiếtvànănglựcvềkỹthuật(Edcóphẩmchấtnày),kỹnăngvềconngười,khảnăngtưduy,phánđoánvàcóthịhiếuriêng,cócátính.Tấtcảnhữngphẩmchấtnàyđềurấtquantrọngvàtheotôi,bangiámđốcđóđãđiđúnghướng.Nhưnghiệnnay,chúngtađangsốngtrongmộtthờiđạirấtphứctạpvàvìthế,nhữngngườilãnhđạotươnglaicầnphảicónhiềuphẩmchấthơnthếnữa.

TrongthưviếtchocontraiJohnQuincyAdams,AbigailAdamsviết:“Đâylàthờikỳđầykhókhănmàbất cứ thiên tài nào cũngmuốnđược sống trongmộtmôi trườngnhư vậy…Môitrườngcàngkhókhăncàngcóthểrènluyệnđểconngườicónhữngphẩmchấttốt.”

Đểcóthểhiểurõmôitrườngcạnhtranh,trướchết,ngườilãnhđạocầnphảihiểuđượcnhữngtháchthứctrongthếkỷ21này.NhàsánglậptổchứcCommonCause,JohnGardner,đãtừngnóirằngngườilãnhđạolànhữngngườihiểuđượcnhữngđặcđiểmvănhóamangtínhphổbiếnchodùnhữngđặcđiểmđócókhuấtdạng,chỉtồntạitrongtâmtrí,giấcmơhaytiềmthứccủaconngười.Nhưngamhiểunhữngđặcđiểmđóchỉmớilàbướcđầu.Nhữngngườilãnhđạocủatươnglaiphảilànhữngngườiđibướctiếptheolàthayđổinhữngđặcđiểmvănhóađó.ĐểcóthểtrởthànhmộtngườilãnhđạonhưKurtLewin,bạnphảithayđổinhữngđiềumàbạnhiểurấtrõ.

Hiệnnay,nướcMỹcầnnhữngngườilãnhđạonhưvậy.Chúngtađãmấtlợithếcạnhtranhcủamình.Đểphùhợpvớitỷlệlạmphát,mứclươngbìnhquâncủangườiMỹtrong30nămquachỉtăngcó10%.

Nhữngthiêntàisángtạocủachúngtavẫnchưarataynhưngchúngtathìđãmấtkhảnăngsảnxuất,haynóimộtcáchcụthểhơnlàkhôngthànhcôngtrongcôngtáctiếpthịcácsảnphẩmmới.NhữnggìmàchúngtatừngphátminhthìgiờđâylạiđượcTrungQuốcsảnxuấtvàbánchochúngta.

Những cuộc khủng hoảng về giáo dục, y tế và chính trị vẫn tiếp diễn. Wall Street vàWashingtondườngnhưđãcólúcbịcácđốithủkhôngtêntuổikhácquamặt.Tuyđãtừnglàmộtcườngquốccôngnghiệp,giờđâyMỹphảitrôngcậychủyếuvàokhuvựcdịchvụnhưngdịchvụởMỹlạichưabaogiờyếukémnhưhiệnnay.Sốngườivôgiacưsốngvạvậttrênđườngphốngàycàngtăngvàkhôngaibiếtcầnphảilàmđiềugìđểgiảiquyếtvấnđềnày.Cácbăngnhómthốngtrịcácthànhphốbằngbạolực.Vàmốiđedọacủachủnghĩakhủngbốquốctếlàmộtphầncủahiệnthựcmàchúngtaphảiđốimặt.

NếunướcMỹmuốnlấylạilợithếcủamình,muốncókhảnăngđốimặtvàgiảiquyếtvôvànnhữngvấnđềkhókhănhiệnnaythìnhữngngườilãnhđạothựcsự,chứkhôngphảilànhữngbản sao củanhữngngườikhác,phải lànhữngngườiđóngvai tròdẫnđường.TheoDonaldAlstadt,cựuchủtịchtậpđoànLordCorporation,thìtriếtgialànhữngngườixứngđánglàmvuachứkhôngphảilànhữngôngtrùmhaycácvịquanlại,vìlịchsửđãchứngminhrằngsớmhaymuộnthìtưtưởngmớilàcáiănsâubénrễ.CũngtheoAlstadtthìnềncộnghòacủaPlatonđangtồntạichodùnókhôngtheohìnhtháimàPlatonđãtưởngtượngra.Tấtnhiên,tưtưởnglàthếmạnhđểnhữngngườilãnhđạocóthểtìmthấytầmnhìncủamìnhtừtronghoàncảnhkhókhăn.

Hiệnnay,xungquanhchúngrađầyrẫynhữngkhókhănnhưngngườilãnhđạohiểurằngkhókhănchỉlàsựkhởiđầuchứkhôngphảilàkếtthúc.Khókhănmanglạinguồnsinhkhívàđộnglực.RosabethMossKantermôtảvềnhữngtháiđộbịchiphốibởimôitrườngđầykhókhănvàbiếnđộnghiệnnaytrongcuốnKhinhữngconngườivĩđạihọckhiêuvũ:Amhiểunhữngtháchthứccủachiếnlược,côngtácquảnlývànghềnghiệptrongnhữngnăm1990nhưsau:

•Cótưduychiếnlượcvàđầutưchotươnglainhưngvẫntìmcáchđểkhôngngừngtăngdoanhthu.

•Nhạybén,khéoléovàchấpnhậnrủironhưngkhôngđểthấtbạilàmảnhhưởngđếncôngviệc.

•Tiếptụclàmtốthơnnhữngcôngviệcmàbạnđanglàmvàdànhnhiềuthờigianhơnđểtraođổivớinhânviên,đónggópchocácnhómlàmviệcvàthựchiệnnhữngdựánmới.

•Nắmrõmọichitiếtcủacôngviệcnhưngphảiphâncôngtráchnhiệmnhiềuhơnchonhữngngườikhác.

•Tậntụyvớinhữngđườnghướnghoạtđộngđãđềravàsaymêthựchiệnchúngnhưngđồngthờiphảilinhhoạt,phảnứngnhanhnhạyvàcókhảnăngnhanhchóngthayđổiđườnglốichỉđạo.

•Phảilêntiếng,chứngtỏmìnhlàlãnhđạovàchỉđạođườnglốinhưngphảitíchcựcthamgiacùngmọingười,biếtlắngnghevàhợptác.

•Nhậpcuộchếtmình,dùcómấtnhiềuthờigiannhưngvẫnphảigiữgìnsứckhỏe.

•Thànhcông,thànhcông,thànhcôngvànuôidưỡngnhữngđứacontuyệtvời.

10NHÂNTỐCHOTƯƠNGLAI

Ngườilãnhđạohọccáchthayđổikhókhăn,thửtháchnhưthế

nào?Làmthếnàođểngười lãnhđạohọccáchkhôngchỉchấpnhậnthayđổivànhữngđiềukhôngrõràngmàcònphảivượtlênchúng?Có10nhântố,10phẩmchấtcánhânvàtínhchấtcủacơquan,tổchứccầnthiếtđểđươngđầuvớithayđổi,xâydựngtươnglaivàtạoranhữngcơquan,tổchứccókhảnănghọchỏi.

1.Ngườilãnhđạolàmchủgiấcmơ.Mọingườilãnhđạođềucókhả

năngtạorađượctầmnhìncósứcthuhútnhằmđưamọingườiđếnmộttầmcaomớivàrồibiếntầmnhìnđótrởthànhhiệnthực.Khôngphảitấtcảnhữngngườilãnhđạomàtôiđãtiếpxúcđềucóđượccả10phẩmchấtmàtôimôtảsauđâynhưngtấtcảhọđềucóphẩmchấtnày.

TheoPeterDrucker thì trước tiênngười lãnhđạophải xác địnhđượcnhiệmvụ củamình.TrongcuốnLãnhđạolàmộtnghệthuật,MaxDePreeviết:“Tráchnhiệmđầutiêncủangườilãnhđạolàxácđịnhđượctìnhtrạngthựctế.Tráchnhiệmcuốicùnglànóilờicảmơn.Trướckhicóthểnóilờicảmơnthìngườilãnhđạophảicốnghiến."

Việclàmchủgiấcmơcóthểđượcchialàm5phần.Phầnđầutiênlàthôngtinvềtầmnhìn.Jung(nhàtâmlýhọcnổitiếngngườiĐức)chobiết:“Mộtgiấcmơmàngườitachưahiểuthấuđáovềnóthìchỉlàmộtđiềugìđóbìnhthường.Mộtkhiđãđượchiểumộtcáchthấuđáothìgiấcmơtrởthànhmộtkinhnghiệmsốngthựcsự”.Vớicươngvịlàchủtịch,JimBurkedànhđến40% thời gian củamìnhđể thông tin chomọingười về tầmnhìn của tậpđoàn Johnson&Johnson.CácnhàquảnlývẫnphảithamgianhữngcuộchọpbànvềnhữngtháchthứccủaJ&J,quađó,họxemxétcụthểtầmnhìncủaGeneralJohnsonđểxemcónênthayđổiđiềugìhaykhông.Trongthờigianquađãcónhữngthayđổirấtquantrọngxảyra.VàcũnggiốngnhưHiếnphápMỹ,tầmnhìncũngtồntạilâudài.

Nhữngphầncănbảnkháccủaviệclàmchủgiấcmơlàviệctuyểndụngmộtcáchcẩnthận,khenthưởng,đàotạolạivàcơcấulại.Tiêubiểucho5phầncònlạinàylàJanCarlzon,cựuchủtịchtậpđoànSAS.

MụctiêucủaCarlzonlàlàmchoSAStrởthànhmộttrongnămhaysáuhãnghàngkhôngquốctếcòntrụlại(ôngchorằngnhiềuhãnghàngkhôngquốctếsẽphásảnchodùôngkhôngtiênđoánđượcsựtrỗidậycủanhữnghãnghàngkhôngnhỏ,giárẻtrongnhữngnămgầnđâyvàhiệnđangcónhiềuđườngbaytạiChâuÂu).Đểđạtđượcmụctiêunày,ôngđãpháttriểnhai

mụctiêunhỏ.ĐầutiênlàlàmchoSAStốthơncácđốithủcạnhtranhkhác1%khixétvềnhữngkhíacạnhkhácnhau.SauđólàtìmcáchtạodựngchoSASmộtchỗđứngtốttrênthịtrường.Carlzon đã nhắm vào những người du lịch hạng thương gia vì ông tin rằng phân khúc thịtrườngnàycóthểmanglạilợinhuậncaonhấtsovớicácphânkhúcthịtrườngkhácnhưsinhviênđạihọc,cáccôngtydulịchv.v…Đểcóthểthuhútđượcnhữngngườidulịchhạngthươnggia,ôngrấtcoitrọngtấtcảnhữngmốiliênhệgiữanhữnghànhkháchnàyvớimỗinhânviêncủaSAS.Ôngphảiđảmbảochomỗimộtmốiliênhệnàycómụcđích,phùhợp,lịchsựvàâncần,vàôngướctínhrằngmỗingàycókhoảng63,000mốiliênhệgiữanhânviêncủaSASvớinhữngkháchhànghiệncóhaynhữngkháchhàngtiềmnăng.Ônggọinhữngmốiliênhệnàylà‘nhữngkhoảnhkhắccủaniềmtin’.

CarlzonđãpháttriểnmộtcuốnsáchcótranhminhhọarấttuyệtvờivớinhanđềCuốnsáchđỏnhỏnhắnnhằmmụcđíchthôngtinphươnghướnghoạtđộngcủaSASchođộingũnhânviên.ÔngcũngthànhlậpmộttrườngđàotạochonhânviênởCopenhagen.Đỉnhcaolàôngđãlàmchohoạtđộngcủa toànbộ tậpđoànkhôngcòn tínhquan liêu.Sơđồ tổchứccủa tậpđoànkhôngcòntheomôhìnhthứbậcquahìnhtượngcủakimtựthápnữa,màgiờđâynólàmộtvòngtròntựanhưdảingânhàvậy.Trênthựctế,cuốnsáchcủaCarlzonvớitựađềtiếngAnhlàKhoảnhkhắccủaniềmtinvốncótựađềtiếngThụyĐiểncónghĩalàPháhủymôhìnhkimtựtháp.

MộttrongnhữngvòngtrònđóvàlàmộttrongnhữnglĩnhvựchoạtđộngcủatậpđoànlàđườngbayCopenhagen–NewYork.Tấtcảđộingũphicông,cácnhàhànghải,kỹsư, tiếpviênvànhữngnhânviênphụtráchvậnchuyểnhànhlý,cácđạilývécóliênquanđếnđườngbaynàyđềuthamgiavàomộtnhómlàmviệctựquảnvàđộclậpvớimộtkếhoạchphânchialợinhuậnđểhọcóthểhưởngđượcphầnlợinhuậntăngthêmmàđườngbaynàymanglại.NgoàiracòncómộtcơchếquảnlýriêngnhưvậyđốivớiđườngbayCopenhagen–Frankfurt.Toànbộtậpđoànđượccấuthànhbởinhữngnhómlàmviệcnhỏvàbìnhđẳngvềquyềnlợinhưvậy.

TheoquanđiểmcủaJackWelch,cựuChủtịchtậpđoànGeneralElectricthì:“Nhữngngườitrởthànhngườichủnhờbiếtnhiềuhơnnhữngngườilàmviệcchohọchỉlànhữngnhàquảnlýlỗithời.Ngườilãnhđạocủatươnglaiphảilãnhđạothôngquatầmnhìn,mộthệthốngcácgiátrịchungvàmộtmụctiêuchung”.Phẩmchấtduynhấtđãđượcđịnhhìnhcủangườilãnhđạolàkhảnăngtạodựngvàxácđịnhđượctầmnhìn.Yeatchorằng“Giấcmơlàsựkhởiđầucủatráchnhiệm”.Tầmnhìnlàmộtgiấcmơmàquađó,ngườitaphảihànhđộngthìnómớitrởthànhhiệnthực.Tráchnhiệmcủangườilãnhđạolàbiếntầmnhìnđótrởthànhhiệnthực.Đểlàmđượcđiềunày,họphảitạonênnhữngsựthayđổitronglĩnhvựchoạtđộngcủamình,chodù

đólàlĩnhvựcphimảnh,côngnghiệpmáytính,báochíhaythậmchílàbảnthânnướcMỹ.

2.Lãnhđạokhôngngạimắcsailầm.ĐólàkếtluậncủanhàtưvấnquảnlýDonaldMichaelvềnhữngngườinhưBabaraCorday,khôngsợphạmphảisailầmvànếuphạmphảithìthẳngthắnthừanhận.

Nhữngngườinhưvậy,cũngnhưJimBurke,tạoramộtmôitrườngtrongđóviệcchấpnhậnrủirođượckhuyếnkhích.GiốngnhưSydneyPollack,họnóivớiđồngnghiệprằngsailầmduynhấtlàkhônglàmviệcgìcả.

VànhưKarlWallendakhitrênđỉnhvinhquangcủasựnghiệp,họlàmviệcmàkhôngsợviệcmìnhlàmsẽthấtbại.JohnWooden,cựuhuấnluyệnviêncủađộibóngrổUCLAđãnhậnxétrằng:“Thấtbạikhôngphảilàtộilỗimàtộilỗilàởchỗđặtramụctiêuquáthấp.”

3.Lãnhđạokhuyếnkhíchcácýkiếnphảnđối.NorbertWienernóivớitôirằng:“Tôikhôngbaogiờbiếtmìnhnóigìchođếnkhitôinghethấyýkiếnphảnhồi”.Ngườilãnhđạophảinhậnthứcđược tầmquan trọngcủaviệc trongcuộcđờihọcónhữngngười luôn luônnói sự thậtmàkhônghềengạiđiềugì.MộttrongnhữngkhámpháhấpdẫnnhấttừnhữngcuộcphỏngvấnđểviếtcuốnNhàlãnhđạolàtôinhậnthấyrằnghầuhếtcácvịchủtịchcáctậpđoànđềulànhữngngườichỉmớikếthônmộtlần.Vớitôi,nguyênnhâncóthểlàvợhoặcchồnglànhữngngườimàhọcó thểhoàn toàn tin tưởng.Những tranhcãi củangườivợhoặcchồng là rấtcóảnhhưởngvìnógiúpchongườilãnhđạohọchỏivàtìmhiểuthêmvềbảnthânmình.

4.Ngườilãnhđạokhuyếnkhíchsựbấtđồngquanđiểm.Đâychínhlàhệquảcólôgíccủasựtranhcãicótươngphản.Lãnhđạocầncóxungquanhmìnhnhữngngườicóquanđiểmtráingượchaynhữngngườihayphảnđốiđểthúcđẩytranhluận,đấychínhlànhững"bộcảmbiếnquanđiểm"–nhữngngườicóthểchohọbiếtnhữnggìđượcmongđợivànhữnggìđangthựcsựdiễnra.

Trênthựctế,thườngcóhainhómngườilãnhđạovớihaikhuynhhướngkhácnhau:mộtnhómlãnhđạothườngtuyểndụngnhữngngườinhưtấmgươngphảnánhquanđiểmvàmongmuốncủalãnhđạovàmộtnhómkháclạituyểndụngnhữngngườicóquanđiểmvềcơquan,tổchứccũngnhưvềxãhộinóichungcókhảnăngbùvàonhữngphầncònthiếusótcủalãnhđạo.JohnSculley−mộtngườirấtmơmộng,đãtuyểnmộtngườicókhảnăngquảnlýthựcthụđểđảmnhậnvị tríGiámđốcđiềuhành.Nhưngngaycảkhihaingườinàycókhảnăngbổsungchonhaunhưvậythìviệclàmchohọcóthểthoảimáiphátbiểuýkiếncủamìnhvẫnkhôngphảilàđiềudễdàng.Sauthấtbạiliêntụccủasáubộphim,SamGoldwynđãphảitriệutậptoànbộ

nhânviênvànói:“TôimuốncácbạnchotôibiếtchínhxácbảnthântôivàtậpđoànMGMcònđiểmgìthiếusótchodùbạncóthểbịmấtviệcvìđiềuđó”.Nhữngngườixungquanhnhàlãnhđạonhậnthứcrấtrõnhữngđiềumàtheohọ làrấtnguyhiểmkhivạchravấnđềmộtcáchthẳngthắn.Cácđâyhơn40năm,trongchuyếnviếngthămnướcMỹ,NikitaKhruchevđãcócuộchọpbáotạiCâulạcbộBáochíWashington.CâuhỏiđầutiêntừphíacácphóngviênđượcnêulênvàdịchlạibằngtiếngNgachoKhruchevcónộidunglà:“Hiệnnay,ôngđangnóivềđườnglốithốngtrịđángsợcủangườitiềnnhiệmcủaônglàStalin.Trongnhữngnămđó,ônglàngườiđồngnghiệpvàlàphụtáthâncậnnhấtcủaStalin.Vậyôngđãlàmgìtrongsuốtthờigianđó?”Khruchevmặtđỏbừnglên.Ôngtagàolên:“Aiđãhỏicâunày?”Cả500ngườicómặttrongkhánphòngđềukhôngchịunhậnlàmìnhđãhỏi.Khruchevhỏilại:“Aiđãhỏicâunày?”Vẫnkhôngcóailêntiếng.Lúcbấygiờôngmớitrảlời:“Đóchínhlàđiềumàtôiđãlàmtrongnhữngnămthángđó”.Mộttrongnhữngthảmkịchđốivớicáccơquan,tổchứclàmọingườiđểmặcchongườilãnhđạocủamìnhphạmphảisailầmngaykhihọchínhlànhữngngườibiếtrõnhất.

Đểchốnglạikhuynhhướngtrên,ngườilãnhđạophảinoigươngcủaMaxDePree,cựuChủtịchtậpđoànHermanMiller,ngườiđãchịukhuấtphụctrướcnhữngýkiếnmạnhmẽvàtráingượccủangườikhác.

HaynhưBarbaraCorday,khuyếnkhíchnhữngýkiếntráingượcbằngcáchsốnghòađồngvớinhânviên.Khithấybàngồitrongphòngvớicácnhânviên,bạnkhôngthểnàobiếtrằngbàlàngườilãnhđạotrừphibạnđãbiếttrướcđiềuđó.

D.VerneMorlandchorằngcácvịCEOphảilựachọnđượcmộtngườinàođóđảmnhiệmvịtrícủangườibấtđồngýkiến.TrongbàibáonhanđềNgườiđầy tớ trung thànhcủaVuaLear:đươngđầuvớisựthayđổivượtngoàigiớihạncủacúsốctươnglai,MorlandđãmôtảvềvịtrícủaNgườiđầytớtrungthànhcủacácvịchủtịchcáctậpđoàn.Theoông,nhiệmvụchínhcủaNgườiđầytớnàylà:“Gâyrốibằngcáchnêulênnhữngsựthậtdiễnrakhôngtheomộtquyluậtbìnhthườngvàcóthểlàmngườikháckhóchịu.Báotrướcnhữngsựthayđổilớnlaosắpdiễnravànắmbắtđượctầmquantrọngcủachúng.Đùanghịchvàtháchđốtrướctấtcảnhữngđiềulinhthiêngvànhữngđiềumàcácnhàbáchọcđãcholàđúngvàkhônggìthayđổiđược”.MỗingườilãnhđạonhưVuaLearđềucầncómộtNgườiđầytớtrungthànhnhưthế.

5.Người lãnhđạophảicócáigọi làNhântốNobel: lạcquan,niềmtinvàhyvọng.Một trongnhữngnhàquảnlýmàtôiphỏngvấnđểviếtcuốnNhàlãnhđạocamđoanrằng:nếuônglànhàkhoahọcthìôngđãđoạtgiảiNobelvìôngluôncócảmnhậnrằngôngcókhảnănglàmbấtcứ

điềugì.Ôngcũngtruyềnsựlạcquanđóđếntấtcảnhữngngườichungquanh.KhicònlàTổngthống,RonaldReagancũng làmột tấmgươngcủasự lạcquanvôbờbến.RichardWirthlin,ngườithămdòýkiếnchoRonaldReagan,thuậtlạicâuchuyệnvềthờiđiểmmàôngphảichoReaganbiếtsựthậtrằngtỷlệngườiủnghộReaganđãgiảmxuốngconsốkỷlụcmộtnămsauâmmưuámsátôngvàsaukhi tỷ lệngườiủnghộôngđãcó lúc tăngởmứcchưa từngcó.ThôngthườngthìWirthlinkhôngđigặpReaganmộtmình.Nhưnglầnnày,khôngaichịuđicùngôngcả.ReaganthoángnhìnWirthlinvànói:“Chotôibiếttinxấulàgìnào!”.WirthlinkểhếtsựthậtrằngtỷlệngườiủnghộReaganđãgiảmđisauvụámsátkhôngthànhvàđólàtỷlệủnghộthấpnhấttronglịchsửcácTổngthốngtrongnhiệmkỳthứhai.Reagannói:“Dick,hãyvìChúa,đừnglolắng.Tôicứrađườngvàcứlàmmụctiêuámsátlầnnữaxemsao.”

Sựlạcquanvàhyvọngmanglạichoconngườitanhữnglựachọn.Đốilậpvớinólàsựthấtvọngvốnchỉxảyrakhingườitacảmthấykhôngcònsựlựachọnnào.TổngthốngCarterđãcảmthấybịtổnthươngsaukhicómộtbàiphátbiểukhôngragì.Ôngtachorằngmìnhtrởnênthựctếhơn,nhưngchúngtalạinghĩôngrađivìkhôngcósựlựachọnnàongoàicảmgiácthấtvọngnãonề.Tháiđộcủangườilãnhđạođốivớithếgiớixungquanhcóthểlantruyềnchonhữngngườikhác.CarterlàmchúngtathấtvọngnhưngReaganthìkhác,chodùôngcónhữngvụtaitiếngnhưthếnàođinữathìôngcũngluônlàmchúngtanuôihyvọng.

MộttấmgươngkháccủasựlạcquanvôbờbếncủamộtngườicócáigọilàNhântốNobel,đólàdanhhàiquácốGeorgeBurn.Khisắpđếntuổi100ôngnói:“Tôikhôngthểchếtbâygiờđược.Giờđicủatôiđãđượcđịnhsẵnrồi.”

CómộtcâutụcngữcủaTrungQuốcđạiýlà:“Bạnkhôngthểthayđổinhữngđiềucóthểlàmbạnquantâmvàlolắngdiễnraxungquanhmìnhnhưngbạncóthểngănkhôngchocảmgiáclolắngxâmchiếmtâmhồnbạn.”

6.Người lãnh đạo phải hiểu được cái gọi là hệ quả Pygmalion trong quản lý. Trong cuốnPygmalioncủaGeorgeBernardShaw,ElizaDoolittlekếthônvớiFreddyEynsford-Hill vì côbiếtrằngvớigiáosư

HenryHiggins,côluônlàmộtcôgáibánhoacóchấtgiọngĐôngLondonrấtnhàquê.CôcũngbiếtrằnggiáosưHigginssẽkhôngbaogiờchấpnhậnrằngcôđãthayđổivàsẽluôncoicôlàmộtngườiquêkệchnhưconngườicôtrướcđây.CônóivớiFreddyrằng:“Sựkhácbiệtgiữamộtthụcnữvàmộtcôgáibánhoakhôngphảiởchỗcôtacưxửnhưthếnàomàởchỗmọingườiđốixửvớicôrasao.VớigiáosưHiggins,emsẽmãilàmộtcôgáibánhoavìôngluônđốixửvớiemnhưvớimộtcôgáibánhoavàđiềuđósẽkhôngbaogiờthayđổiđược;nhưng

embiếtvớianh,emlàmộtthụcnữvìanhluônluônvàsẽmãimãiđốixửvớiemnhưmộtthụcnữ”.J.SterlingLivingstonđãápdụnghệquảPygmalionnàyvàoquảnlýnhưsau:

•Nhữnggìnhàquảnlýtrôngđợiởcấpdướivàcáchđốixửcủahọvớinhữngngườinàyquyếtđịnhphầnlớntháiđộlàmviệcvànhữngtiếnbộtrongnghềnghiệpcủahọ.

•Mộtphẩmchấtđộcđáocủamộtnhàquảnlýgiỏilàkhảnăngđưarayêucầucaođốivớitháiđộlàmviệccủacấpdướiđểhọphấnđấuđápứngyêucầuđó.

•Nhữngngườiquảnlýkémhiệuquảhơnlạikhônglàmđượcđiềuđóvàhậuquảlàhiệuquảlàmviệccủacấpdướikhôngcao.

•Thôngthườngcấpdướicóxuhướnglàmviệctheonhữngtiêuchuẩnmàhọchorằngđólànhữnggìmàngườilãnhđạomongđợiởhọ.

Ngườilãnhđạomongđợinhữngđiềutốtđẹpnhấtởnhữngngườichungquanhhọ.Ngườilãnhđạobiếtrằngmọingườiquanhmìnhđềuthayđổivàpháttriển.Nếuyêucầucủabạncaothìcấpdướicủabạnsẽcốgắngđểđápứng.JaimeEscalantetinrằnghọcsinhcủacáctrườngcấp3tạiLosAngelescóthểhọcviphânvàtíchphânvàsựthựclàchúngcókhảnănglàmđượcviệcđó.

Trongkhiđó,yêucầucủangườilãnhđạocũngphảithựctế.

Phươngchâmcủahọlà:Đặtmụctiêucaomộtchútchứkhôngquásức.

HãytưởngtượngrằngbạnđangtậpluyệnđểdựthitạiđấutrườngOlympics,nơibạnrấtdễbịcăngthẳngvàtậpluyệnquásứcmình.Nếuhômnaybạnthiđấuquásứcmìnhthìngàymaibạnkhócókhảnăngđểtiếptụcthiđấuhaythiđấutốt.

DonRichey,cựuchủtịchtậpđoànLuckyStorechobiết:“Mộttrongnhữngtráchnhiệmcủangườiquảnlýlàđặtracácchuẩnmựcvàyêucầuđốivớimọingười.Đâylàmộttráchnhiệmvôcùngnặngnề,bởivìnếubạnđặtracác tiêuchuẩnvàyêucầuquá thấp thì sẽrất lãngphí,nhưngnếubạnđặtracáctiêuchuẩnvàyêucầuquácaokhiếnmọingườikhôngthểđápứngđượcthìbạnđãlàmhạinhữngcánhânđónóiriêngvàcảcơquan,tổchứccủabạnnóichung.Điềunàykhôngcónghĩalàviệcchúngtamộtđôilầnkhôngđạtđượcyêucầulàđiềukhôngthểchấpnhậnđược,nhưngnếubạncơcấunhưthếnàođókhiếnchomộtngườiluônluônthấtbạithìđiềuđósẽdầndầnlàmhạicánhânđóvàcảcơquan,tổchứccủabạn…Theotôi,sẽlýtưởnghơnnếubạncũngyêucầumọingườihơicaomộtchútnhưngđừngđểhọkhôngcókhảnăngđápứngyêucầuquánhiềulần.

7.NgườilãnhđạophảicócáimàtôigọilàNhântốGretzkyhaylàsựlinhcảmchắcchắn.WayneGetzky,vậnđộngviênhockeyhaynhấttrongcácvậnđộngviêncùngthờiđãnóirằngviệcbạnbiếtquảbónghiệnởđâukhôngquantrọngbằngviệcbạnbiếtnósẽởđâu.

Ngườilãnhđạocũngphảicólinhcảmrằngđặcđiểmvănhóacủacơquan,tổchứcmìnhsẽthayđổinhưthếnàovànếupháttriểnthìcơquan,tổchứcmìnhsẽpháttriểnđếnđâu.Nếungaytừđầuhọkhôngcólinhcảmđóthìhọsẽkhóđạtđếnđíchcuốicùng.

ElizabethDrewcũngmôtảvềmộthiệntượngtươngtựnhưvậytrongchínhtrị,đặcbiệt,bàmuốnđềcậpcụthểđếncuộcvậnđộngbầucửTổngthốngnăm1988.“RấtnhiềungườitựhỏitạisaoDukakiskhôngrútluivàđểBushđắccửtheocáchmàmọingườisẽthôngcảmkhixétđếnlòngyêunướccủaông.CâuhỏiđókhiếnngườitatrởlạivấnđềlàbảnnăngcủaDukakis.ĐốivớimộtngườiđãthamgiakhálâuvàochínhtrườngnhưDukakis,ngườitanhậnthấyrằngởôngcònthiếucáigọilàbảnnăngvềmặtchínhtrị−đólàtrựcgiác,tứclàbiếtphảilàmgìtạimộtthờiđiểmcụthểvàcólinhcảm.MộtvịTổngthốngphảicólinhcảmnhưngkhôngrõaitronghaiứngcửviênchochứcTổngthốnglàngườicólinhcảmtốt.”

8.Ngườilãnhđạophảicócáinhìndàihạn.Họlànhữngngườikiênnhẫn.Vàotuổi89,ArmandHammerquácốchobiếtrằnglúcbấygiờôngchỉđặtranhữngkếhoạchdàihạntrướckhoảng10nămvìôngmuốnôngvẫncònsốngđểxemcáckếhoạchđódiễnranhưthếnào.

Ởtuổi40,BarbaraCordaythìlạibiếtrằngbàcóđủthờigianđểtìmmộtviệclàmkhácvàthậmchílàbắtđầuxâydựngmộtsựnghiệpmới.

NgườiNhậtBảncònkiênnhẫnhơnnhữnggìchúngtasuynghĩ.MộtcôngtyNhậtBảnmàtôibiếtthậmchíđãxâydựngkếhoạch250năm.

ThậmchíthịtrườngchứngkhoángWallStreetthỉnhthoảngcũngngợikhennhữngquanđiểmcótínhdàihạn.Cuốithậpniên80,MichaelEisnercủahãngDisneyđãcửRobertFitzpatricksangPhápđểbắtđầuthựchiệndựánCôngviênDisneyChâuÂuvớitiênđoánrằngLiênminhChâuÂusẽđượcthànhlậpvàonăm1992.GiácổphiếucủatậpđoànDisneytăngcaonhờkhảnăngtiênđoáncủaEisner.Cũngnhưvậy,CalFedđãchuẩnbịchocáigọilàthịtrườngchunglớnnhấthànhtinh.CalFedđãmởmộtngânhàngtạiAnhtrongnhữngnăm80vàrồimởthêmcácngânhàngkhácởBrussels,Barcelona,ParisvàViennavớitiênđoánrằngsẽxuấthiệnmộtChâuÂuthốngnhất.

9.Ngườilãnhđạophảibiếtgiữcânbằnggiữacácnhómlợiích.

Họbiếtrằnghọphảigiữcânbằnggiữacácyêucầutráingượcnhaugiữacácnhómcólợiíchtrongcôngty.TrongcuốnQuảnlýtiênphong,JimO’Toolegọisựcânbằnggiữacácnhómlợiíchlànguyêntắchàngđầumàcáccôngtythànhcôngnhấtápdụng.ÔngđãtríchlờicủaThor-tonBradshawquácố,cựuchủtịchtậpđoànArconhưsau:Mọiquyếtđịnhtrongcôngviệccủatôiđềuchịuảnhhưởngbởimộtsốhaycókhilàrấtnhiềunhântốtrongnhữngnhântốsau:ảnhhưởngcókhảnăngxảyrađốivớicôngluận;phảnứngcủacácnhómbảovệmôitrường;ảnhhưởngcóthểxảyrađốivớicácnhómhoạtđộngkhácnhưcácnhómbảovệngườitiêudùng,ủnghộviệccảitổchínhsáchthuế,chốnghạtnhân,ủnghộviệcđàongũ,ủnghộcácphươngtiệngiaothôngcótínhgiảitrí,v.v...;ảnhhưởngcóthểxảyrađốivớinhànướcvàchínhquyềnthànhphố;ảnhhưởngđếntỷlệlạmphátvàchươngtrìnhchốnglạmphátcủachínhphủ;tháiđộcủacácnghiệpđoànlaođộng;tháiđộcủakhốiOPEC.Vàtôigầnnhưquênnhữngnhântốsau:dựđoánlợinhuậnkinhtế;mứcđộrủiro,khókhăntrongviệcthuhútvốntrongmộttrịtrườngđầytínhcạnhtranh,tầmcỡcủacôngtyvàvấnđềcạnhtranhnữanếucóthờigianđểbànđếnnó.

VìnhữngngườilãnhđạoýthứcrấtrõtầmquantrọngcủasựcânbằnggiữacácnhómlợiíchnênhọrấtthậntrọngđềphòngHộichứngDickFerris.Ferris,ngườiđứngđầutậpđoànUALcómộttầmnhìnmuônmàumuônvẻvềmộthãnghàngkhôngcókhảnăngcungcấpđầyđủcácdịchvụ−khôngchỉđưahànhkháchtớinơihọcầnđếnmàcònđưađónkháchtừsânbayhaykháchsạn.Vìmụctiêunày,thậmchíôngđãđổitêncủatậpđoàn.NókhôngcònlàUALcủangàyxưa.TênmớicủatậpđoànlàAllegis.Cáitênmớinàychẳngcónghĩagìnhưngnólạicóphongcách.Tuynhiên,tầmnhìncủaFerrisđãlệchhướng.Ôngquênmấtmộtđiềurằngcòncónhữngngườikháctrongcuộcnhưnghiệpđoàncácphicông,bangiámđốcv.v…Ôngchỉthấyđượcnhữnggìđẹpđẽđangdiễnratrongthếgiớibênngoàimàkhôngthấyđượcnhữnggìdiễnrangaybêncạnhông.Cácphicôngđãcốgắngmualạihãnghàngkhôngnày,bangiámđốctứcgiậnvàkhithờicơchínmuồithìFerrisđãbịhấtcẳng,vàhãnghàngkhôngAllegislạitrởvềvớicáitênngàyxưalàUAL.

Trongcáitầmnhìnmuônmàumuônvẻthìbạnkhôngnênquênđihiệnthựccủathếgiới,sựphứctạpcủamôitrườngngaybêncạnhmìnhvàyêucầugiữcânbằnggiữacácnhómlợiích.

10.Ngườilãnhđạotạonênnhữngliênminhvàquanhệđốitácchiếnlược.Họnhìnthếgiớitrênphạmvitoàncầuvànhậnthứcđượcrằngtrongbốicảnhhiệntại,họkhôngthểcứthumìnhlại.Nhữngnhàlãnhđạokhônngoancủatươnglaisẽnhậnthấyđượctầmquantrọngcủaviệctạodựngliênminhvớinhữngcơquan,tổchứckháccósốphận,cóquanhệtươnghỗvớisốphậncủacơquan,tổchứccủahọ.

ChínhvìlýdonàymàSASđãxâydựngquanhệđốitácvớicáchãnghàngkhôngkhác.ĐốitáccủaFederalExpresstạiNaUylàmộttrongnhữngcôngtylớnnhấttạiquốcgianàyvớimộtđộingũnhânviênlênđếnhơn3.000người.FirstBostonliênminhvớiCreditSuissetạonênFBCS.GEcónhiềuliêndoanhvớiGEAnhquốc,bốnphòngbanphụtráchsảnphẩmhoạtđộngliênkếtvớinhau.Chodùtêngọicóvẻgiốngnhaunhưngtrênthựctế,haicôngtynàykhôngphải làmột.GEcũngđãcânnhắcviệcmua lạicông tycùng tênvớimìnhtạiAnhquốcnàynhưngcuốicùngnóđãchọngiảiphápliênminhthayvìmualại.Ngàycàngcónhiềucáctổchứcphilợinhuậnnhậnthấyđượcgiátrịcủaviệcthànhlậpliênminhvàquanhệđốitácchiếnlược.

Đóchínhlàcáchmàcácnhàlãnhđạopháttriểnvàtạodựngtươnglai.Vậythếhệlãnhđạosaunàythìsao?Họsẽcómộtsốđặcđiểmchungnhưsau:

•Kiếnthứcrộng.

•Hammuốntìmhiểukhôngcógiớihạn.

•Lòngnhiệttìnhvôbờbến.

•Sựlạcquancóthểtraotruyềnchongườikhác.

•Tintưởngvàoconngườivàtinhthầnlàmviệctậpthể.

•Sẵnsàngđươngđầuvớirủiro.

•Cốnghiếnhếtmìnhvìlợiíchlâudàichứkhôngvìlợinhuậntrướcmắt.

•Camkếthoànthànhcôngviệcmộthoànthiệnnhất.

•Cókhảnăngthíchnghicao.

•Đồngcảmvớimọingười.

•Cótínhxácthực.

•Tựchủ.

•Cótầmnhìn.

Vàkhihọchứngtỏmìnhthìhọsẽtạonênnhữngbướctiếnmới,nhữngngànhnghềmớivàcó

thểlàcảthếgiớimới.

Nếuđiềunàynghecóvẻnhưmộtgiấcmơkhócóthểtrởthànhhiệnthựcthìbạnhãycânnhắccâunóisau:chứngtỏmìnhthìdễhơnvàcũnghữuíchhơnviệcchốibỏnhữngkhảnăngcủamìnhnhiều.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach