TRİAJ ACİL YARDIM VE KURTARMA ÇALIŞMASI Doç. Dr. Atıf BAYRAMOĞLU İÇİNDEKİLER • Giriş • Hangi Aşamalarda Triaj? • Triajın Temel Kuralları • Triajın Amaçları • Triajda Yapılan Hatalar • Triaj Yapacak Kişinin Özellikleri ve Sorumlulukları • Triaj Uygulaması • Triaj Örnekleri HEDEFLER •Bu üniteyi çalıştıktan sonra; •Triajın tanımını yapabilecek, •Triaj çeşitlerini sayabilecek, •Triajın temel kurallarını öğrenebilecek, •Triajın amaçlarını öğrenebilecek, •Çeşitli örnek vakaların triaj kodlamasını doğru olarak tespit edebileceksiniz. ÜNİTE 4
18
Embed
TRİAJ - m-ve... · PDF fileACİL YARDIM VE KURTARMA ÇALIŞMASI ... Türkiye için bu organizasyon 112 Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri’dir. Buradaki kilit nokta.....
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
TRİAJ
ACİL YARDIM VE KURTARMA ÇALIŞMASI
Doç. Dr. Atıf BAYRAMOĞLU
İÇİN
DEK
İLER
• Giriş
• Hangi Aşamalarda Triaj?
• Triajın Temel Kuralları
• Triajın Amaçları
• Triajda Yapılan Hatalar
• Triaj Yapacak Kişinin Özellikleri ve Sorumlulukları
• Triaj Uygulaması
• Triaj Örnekleri
HED
EFLE
R
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
•Triajın tanımını yapabilecek,
•Triaj çeşitlerini sayabilecek,
•Triajın temel kurallarını öğrenebilecek,
•Triajın amaçlarını öğrenebilecek,
•Çeşitli örnek vakaların triaj kodlamasını doğru olarak tespit edebileceksiniz.
ÜNİTE
4
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
GİRİŞ
Triaj kelimesi, Fransızca kökenli(trier) bir kelimedir. Seçmek, ayıklamak,
sınıflandırmak, ayıklamak anlamına gelir. Hayatın değişik alanlarında kullanımı
olan bir disiplindir. Birçok alanda bir iş yaparken, bütün işler aynı anda
yapılamayacağından ötürü, bir kısmını önce bir kısmını ise sonra yapmak
gerekecektir. Yapılması gereken bütün işler aciliyetine ya da önemine bağlı olarak
bir sıraya konmak durumundadır. İşte tam da bu noktada triaj önce yapılması
gereken işi belirleme sanatıdır. Yapılmasında gecikme olması durumunda zarar
doğacak işleri önce, yapılmasında bir miktar gecikme olsa da sonuçta bir zarar
oluşmayacak işlerin daha sonraya bırakılması durumudur.
Triaj kavramı, hayatın pekçok alanında farkında olarak ya da olmadan
uygulanan bir kavramdır. Ekonomide, eğitimde, sporda, sağlıkta ve daha birçok
sahada triaj fillen uygulanmaktadır. Sağlıkta triaj yukarıda verilen mantığın sağlığa
uygulanmasıdır. Sağlığın bütün disiplinlerinde bu uygulamalar mevcuttur. Ayaktan
hasta bakımında, polikliniklerde verilen sağlık hizmetlerinde, bir kliniğe hasta
yatırılırken hangi hastalara öncelik tanınacağında, Sağlık Bakanlığı eliyle sunulan
halk sağlığı hizmetlerinde triaj uygulanmaktadır. Bununla beraber esas kullanım
alanı acil sağlık hizmetleri ve afetlerde uygulanan triaj olacaktır. Bu durumlarda
önceliklendirmenin doğru yapılması pekçok hayatın kurtulmasına vesile olacaktır.
Bu sebeple bizim burada üzerinde duracağımız konu, Acil sağlık hizmetleri ve
afetlerde uygulanması gereken genel tıbbi triaj uygulaması olacaktır.
Tıbbi triaj, savaş alanındaki yaralı askerlerin acil bakım önceliğini tanımlama
gereksiniminden doğmuştur. Savaş alanında farklı derecede yaralanmış pek çok
askerin olduğu bir durumda, bu askerler içerisinde hemen olay yerinde tedavisine
başlanması gereken acil hastalarla küçük bir tedavi sonrası savaşmaya devam
edebilecek askerleri biribirinden ayırma ihtiyacı hasıl olmuştur. Bu amaçla 1800’lü
yılların başında savaşan askerlerle ilgili olarak Fransa’da savaş alanında savaşan
askerlere triaj uygulanmıştır (Resim 1). Sonuçtan memnun kalınması sebebi ile
hemen akabinde Birinci Dünya Savaşında triaj uygulaması geliştirilmiştir; cerrahi
tedavi gereken askerlerin tespit edilmesi ve öncelikli girişim yapılması, Cerrahi
tedavi gerekmeyen daha iyi durumdaki askerlerin tespit edilip onlarında tekrar
savaşan unsurlara katılması sağlanmıştır.
Bu süreçte alınan olumlu sonuçlar ve bu savaşlarda edinilen deneyim ve
birikimlerin etkisi ile triaj uygulamaları geliştirilmiştir. Birçok ordu tarafından triaj
uygulaması yapılmasına başlanmıştır. Bu süreçte birçok orduda çeşitli savaşlarda
bu tür triaj benzeri uygulamalarla ilgili kayıtlar mevcuttur. Ancak 1900’lü yıllara
kadar bu uygulamalar yine de askeri alanlarda, savaş meydanlarında triaj
uygulamaları ile yetinilmiştir. Sivil alanlarda triaj uygulaması ile ilgili 1900’lü yıllara
kadar ciddi bir kayıt yoktur.
Triaj uygulaması, hasta
ve yaralı sayısının mevcut kaynakları aştığı
durumlarda devreye girer.
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Resim4.1. Savaşlarda başlayan ilk triaj uygulamaları
1900’lü yıllara gelindiğinde devrim niteliğinde gelişmeler yaşanmıştır.
Büyük şehirlerdeki hastanelerin acil servislerinde triaj uygulaması denenmeye
başlamıştır. O güne kadar savaş alanlarında uygulanan triaj ile ilgili deneyimlerin
sivil hayata uyarlanması iyi sonuçlar vermiştir. Sonrasında sanayi devrimi ile
birlikte trafik, endüstrileşme, çarpık kentleşme, kalabalık şehirler, tren ve uçak
kazaları, terör olayları gibi sebeplerle doğal ya da insan kaynaklı afetleri sayısı
artmıştır. Afet sayısının artması yanında meydana gelen bir afette zarar gören
insan sayısında da artışlar yaşanmıştır. Bu suretle şehir hastanelerinde acil
servislerde triaj uygulanmasından sonra bir aşama daha gerçekleşmiş; toplu
olaylarda, doğal ya da insan kaynaklı afetlerde olay yerindeki kazazedelere yönelik
triaj uygulamasına başlanmıştır.
Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğine göre triaj; çak sayıda yaralı ve hastanın
bulunduğu durumlarda, bunlardan öncelikli tedavi ve nakledilmesi gerekenlerin
tespiti amacıyla olay yerinde ve bunların ulaştırıldığı her sağlık kuruluşunda
yapılan hızlı seçme ve kodlama işlemidir.
Acil sağlık hizmetlerinde triajla ilgili en önemli nokta, mevcut durumla
Yüzün ya da solunum yolunun etkilendiği ağır yanıklar
Vücut yüzeyinin %40’ından fazlasının etkilendiği yanıklar
Ağır kafa yaralanmaları (Glaskow koma skalası ≤10)
Zehirlenmeler
Normal olmayan doğumlar
İkinci derece (Geciktirilebilir, Sarı, T2):
Müdahale ile duran kanamalar
Vücudun %15-40’ının etkilendiği yüzeysel yanıklar
Birden fazla kırık
Sırt/omurga yaralanmaları
Glaskow koma skalası 11-14 arası olan vakalar
Bir litre serum fizyolojik tedavisine cevap veren hipotansif hasta
Kırık çıkık sonrası dolaşım bozukluğu olmaması
Hipotermi
Lokal donmalar
Kalça dirsek diz çıkığı
Kompartman sendromu
Elektrik çarpması
Basit karın travması
İlerleyici olmayan ani görme bozuklukları
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Üçüncü derece (Bekleyebilir, Yeşil, T3):
Basit kapalı kırıklar
Önemsiz küçük yaralanmalar
Psikolojik olarak etkilenmiş ancak ciddi yaralanması olmayanlar
Glaskow koma skalası 15 olan vakalar
Parmak ucu ampütasyonları
Basit müdahale ile durdurulan kanamalar
Dördüncü derece (Ölmüş-Kayıp vaka, Siyah, T4):
Glaskow koma skalası 3 olanlar
Yirmi dakikadan uzun süredir nabzı olmayanlar
Büyük doku ya da önemli organ kopması (kafa kopması gibi)
Aşırı doz radyasyona maruziyet
Multitravma, kırıklar ve solunum aresti ile birlikte yüksekten
düşme
Vücutta %50’den fazla 3. derece yanık olması
Yukarıda verilen örnekler mutlak örnekler olmayıp, örneğin; kalça çıkığı
sonrası nabızları alınan stabil bir hasta yeşil olarak değerlendirilirken, aynı hasta
nabız olmaması durumunda sarı kod ile değerlendirilebilir.
Bir
eyse
l Etk
inlik • Kişisel olarak hayatınızda farkında olmadan triaj uyguluyor
olabilir misiniz? Bu konu üzerinde düşünün ve arkadaşlarınızla tartışın.
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Öze
t
•Triaj sınıflama, ayırma anlamına gelen fransızca bir kelimedir. Sağlıkta özellikle acil sağlık hizmetlerinde aciliyet durumuna göre öncelik tanınacak hastaların tespitini amaçlar. Hasta ve ya yaralı sayısının kaynakları aştığı durumlarda triaj uygulamasına gereksinim duyulur. Acil sağlık hizmetlerinin her aşamasında bu arada afet durumlarında da triaj uygulanır. Olay yerinde, ambulansta, acil serviste farklı sistemlerle triaj uygulanır. Olay yerinde geçerli olan triaj kuralları acil servis triajı için geçerli değildir.
•Triaj görevlisi soğukkanlı olmalı, uygulamalarını objektif bir şekilde yapmalıdır. Triaj uygulamaları esnasında duygusallığa yer yoktur, bu bakımdan dışarıdan bakmakla acımasız görünebilir. Aslında triaj uygulamalarının amacı, mümkün olduğunca çok sayıda yaralı ya da kazazedenin kurtarılmasıdır.
•Sağlık Bakanlığının uyguladığı sistemde hastalar ciddiyet derecesine göre 4 grupta kodlanır: Kırmızı kod, sarı kod, yeşil kod ve siyah kod. Kırmızı kod acil hastayı, Sarı kod geciktirilebilir hastayı, Yeşil kod bekleyebilir hastayı ve siyah kod ise ölmük-kayıp hastayı ifade eder.
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Triaj ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden doğru olanı hangisidir?
a) Triajda amaç en kötü durumdaki hastaların kurtarılmasıdır.
b) Triajda amaç en iyi durumdaki hastaların kurtarılmasıdır.
c) Bir olayda mevcut yaralı ve kazazede sayısı ile ilgili olarak kaynak
ihtiyacı mevcut kaynakları aşıyorsa triaj uygulamasına başlanır.
d) Bir olayda yaralı sayısı ne kadar fazlaysa triaj ihtiyacı o kadar
fazladır.
e) Triajda kararlar mantık ve duygulara göre alınır.
2. Sağlı Bakanlığının uygulamalarında aşağıdaki kodlardan hangisi
kullanılmaktadır?
a) T1
b) Kırmızı
c) T2
d) T3
e) T4
3. Triaj uygulamasını aşağıda tanımlanan kişilerden hangisinin yapması en
uygundur?
a) Ambulans ekibinde bulunan hemşire
b) Ambulans ekibindeki acil tıp teknisyeni
c) Ambulans ekibindeki doktor
d) Bu konuda en deneyimli ve en bilgili kişi
e) Ambulans şöförü
4. Aşağıdakilerden hangisi acil sağlık hizmetlerinde çeşitli aşamalarda yapılan
triaj tiplerinden biri değildir?
a) Başvuru triajı
b) Poliklinik triajı
c) Acil servis triajı
d) Ambulans triajı
e) Olay yeri triajı
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
5. Durdurulamayan kanaması olan bir trafik kazası vakası için doğru kod
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kırmızı kod
b) Yeşil kod
c) Sarı kod
d) Siyah kod
e) T3
6. Aşağıdaki özellikleri verilen vakalardan hangisini siyah kod olarak
değerlendirmek doğrudur?
a) Büyük kemik kırığı olanlar
b) Ciddi kanaması olanlar
c) Kafası gövdesinden kopmuş vakalar
d) Parmak ucu ampütasyonu olan hasta
e) Bilinci kapalı hasta
7. Aşağıdaki özellikleri verilen vakalardan hangisini yeşil kod olarak
değerlendirmek doğrudur?
a) Büyük kemik kırığı olanlar
b) Ciddi kanaması olanlar
c) Kafası gövdesinden kopmuş vakalar
d) Parmak ucu ampütasyonu olan hasta
e) Bilinci kapalı hasta
8. Aşağıdaki özellikleri verilen vakalardan hangisini sarı kod olarak
değerlendirmek doğrudur?
a) Parmak ucu ampüte olan hasta
b) Durdurulamayan kanamsı olan hasta
c) Yürüyebilen bilinci açık hasta
d) Glaskow koma skalası 3 olan hasta
e) Kompartman sendromu
9. Aşağıda özellikleri verilen hastalardan sevk edilmesi öncelikli olan
vakalardan hangisi doğrudur?
a) Solunum yolu tıkanıklığı olan hasta
b) Ciddi kanaması olan hasta
c) Yürüyebilen stabil hasta
d) Karın künt yaralanması olan ya da beyin kanaması şüphesi
bulunan kafa yaralanması vakası
e) Parmak ucu kesik hasta
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
10. Triajın temel kuralları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Triaj bir kere yapılır ve biter.
b) Triaj uygulamasında tekrar değerlendirmeler yapılmalıdır. Bu
tekrar değerlendirme sonucunda hastanın kodu hastanın durumu
düzelmişse daha hafif kod, hastanın durumu bozulmuşsa daha acil
kod ile değiştirilir.
c) Triaj görevlisi onca işin arasında bir de kayıtla uğraşmaz.
d) Bir olay yerinde ne kadar çok hasta varsa o kadar çok kişi triaj
yapması için görevlendirilir.
e) Triaj uygulaması objektif olmalıdır.
Cevap Anahtarı
1.C, 2.B, 3.D,4.B,5.A,6.C,7.D,8.E,9.D,10.E,
Triaj
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR
Boer, J., & Dubouloz, M. (2000). Handbook of Disaster Medicine
Medical Triage Oxford. (2000).
D.C., Cooper. (1996 ). Searc and Rescue Fundamentals
Toplum Afet Gönüllüleri Eğitim Kitabı. 2002 Yayını2002
E., Sözüer. (1999). Acil Yardım ve Travma El Kitabı
Sever, M.Ş. (2003). Crush Sendromu ve Marmara Depreminden Çıkarılan Dersler