Trends in consumptiegedrag Hoe verandert de levensmiddelenindustrie in de industrielanden?
Trends in consumptiegedrag
| 1
Trends in consumptiegedrag Hoe verandert de levensmiddelenindustrie in de industrielanden?
Trends in consumptiegedrag
| 2
Sociale veranderingen hebben een aanzienlijke invloed op het consumptiegedrag bij
levensmiddelen. Dit veranderde na de Tweede Wereldoorlog, in die jaren van de economische
opleving, in het algemeen toen zich een brede middenklasse vormde. Terwijl men direct na de
Tweede Wereldoorlog met voedselbonnen moest inkopen, ontwikkelde de samenleving zich
steeds meer tot een consumptiemaatschappij.
Sociale veranderingen hebben ook effecten op de levensmiddelenindustrie die met steeds
korter wordende ontwikkelingstijden sterk onder druk is komen te staan. Bijvoorbeeld bij
de bepaling van de houdbaarheidsdata van de producten in het algemeen, maar ook bij de
stabiliteitsbepaling van individuele ingrediënten, zoals natuurlijke kleuren.
De houdbaarheidsbepaling is bijzonder belangrijk, omdat vele levensmiddelen al worden
weggegooid terwijl ze eigenlijk nog eetbaar zijn en dat alleen omdat de houdbaarheidsdatum
is verlopen. De hoge mate aan levensmiddelenverspilling heeft bovendien effecten op het
wereldwijde klimaat omdat hierbij groeikast gassen ontstaan. De levensmiddelenindustrie is dus
gedwongen om steeds preciezere houdbaarheidsdata aan te geven.
Samenvatting
Trends in consumptiegedrag
| 3
Maatschappelijke ontwikkelingen
Vooruitgang
Ecologische effecten
Gezondheidseffecten
Sociale effecten
2 Samenvatting
4 Sociale veranderingen
7 Effecten sociale veranderingen
10 Tests in de levensmiddelenindustrie
11 Colofon
Inhoudsopgave
Trends in consumptiegedrag
| 4
Sociale veranderingen hebben een aanzienlijke invloed op het consumptiegedrag bij
levensmiddelen. Dit veranderde na de Tweede Wereldoorlog, in die jaren van de economische
opleving, in het algemeen toen zich een brede middenklasse vormde. Terwijl men direct na de
Tweede Wereldoorlog met voedselbonnen moest inkopen, ontwikkelde de samenleving zich
steeds meer tot een consumptiemaatschappij.
De samenleving is de laatste decennia steeds meer veranderd. Vandaag de dag spreekt iedereen
over de demografische veranderingen. Dit is een begrip dat door vele kleine veranderingen
wordt bepaald.
Zo speelt de steeds ouder wordende samenleving een belangrijke rol. In de laatste eeuw
heeft de geneeskunde zich zodanig ontwikkeld dat vandaag de dag de gemiddelde
levensverwachting van een man bij 77 jaar en die van een vrouw bij 82 jaar ligt. 30 jaar geleden
was de levensverwachting met 70 ofwel 76 jaar aanmerkelijk lager. De pensioengerechtigde
leeftijd werd op grond hiervan in Duitsland reeds tot, 67 jaar verhoogd omdat ook het pensioen
van de steeds langer levende bevolking moet worden betaald. Daarbij komt dat het groeiende
aandeel oudere mensen verdere problemen met zich meebrengt bijvoorbeeld de zorg van
niet meer mobiele mensen die begeleiding nodig hebben. De financiering moet in Duitsland
via een generatiecontract worden geregeld, maar ook dit contract wordt bij deze wijzigingen
veranderingen problematisch. De reden hiervoor is het dalende aantal geboortes.
Zo sprak men rondom het jaar 1900 nog van een maatschappelijke piramide die het
generatiecontract kon dragen en de werkende bevolking ook nog de oudere mensen kon
verzorgen. In de afgelopen jaren heeft zich reeds afgetekend, en deze tendens wordt ook verder
geprogrammeerd zeer, dat de samenleving zich eerder in de richting van een omgekeerde
piramide ontwikkelt.
Waarom daalt het aantal geboortes?
Hiervoor zijn er verschillende redenen. Eén van de redenen is zeker het groeiende aantal
werkende vrouwen, die graag zelf carrière maken en geen deel willen uitmaken van de klassieke
taakverdeling.
Sociale veranderingenMaatschappelijke ontwikkelingen
Trends in consumptiegedrag
| 5
Een andere reden voor de veranderingen in consumptiegedrag is dat door het aandeel werkende
vrouwen en hun zelfstandigheid het aantal huishoudens met één of twee personen aanzienlijk
hoger is geworden. Zo hebben de grote steden reeds te kampen met een gebrek aan woningen.
Bovendien is ook het gezinsleven in de afgelopen jaren veranderd. Het aantal alleenstaande
ouders neemt toe, maar ook homoseksuele gezinnen komen steeds vaker voor. Het klassieke
gezin met twee tot drie kinderen komt vandaag de dag steeds minder voor, aangezien ook het
aantal scheidingen aanzienlijk is gestegen. Aan het huwelijk wordt minder waarde gehecht dan
in de jaren 50.
Al deze veranderingen leiden tot een demografische ontwikkeling in de samenleving, die niet
alleen het leven van de bevolking verandert, maar de staten bovendien dwingt om na te denken
over hun sociale stelsel en dit eventueel aan te passen.
Sociale veranderingenMaatschappelijke ontwikkelingen
Aantal geboortes in Duitsland in de loop van de tijd
Trends in consumptiegedrag
| 6
Na de Tweede Wereldoorlog is de wereldhandel duidelijk veranderd. Er heeft een globalisering
en een vertrek van bedrijven naar de ontwikkelingslanden plaatsgevonden. De reden hiervan
waren de goedkopere arbeidskrachten en de lagere veiligheidsvoorschriften. Daardoor is het
dagelijkse werk van veel mensen veranderd. Een bedrijf is niet meer alleen gevestigd in een
bepaalde regio, maar heeft internationale dochterondernemingen. Vaak komt het voor dat een
bepaalde flexibiliteit nodig is. Deze flexibiliteit heeft er niet alleen voor gezorgd dat mensen thans
meer reizen. Werknemers hebben ook in toenemende mate te maken met flexibele werktijden.
Dit heeft niet alleen positieve aspecten. Juist op het gebied van de winkeltijden wordt steeds
meer van werknemers gevraagd. Zo is in de laatste decennia in Duitsland het aantal mensen in
nachtdienst gestegen van 6,8 % naar 9,6 %.
Met de globalisering en de hoge mobiliteit is ook het privéleven veranderd. Zo gaat men niet
meer in het eigen of het buurland op vakantie, maar in de hele wereld.
Sociale veranderingenVooruitgang
Trends in consumptiegedrag
| 7
De sociale veranderingen hebben verschillende gevolgen voor het consumptiegedrag van de
mensen en veroorzaakt verschillende effecten die de levensmiddelenindustrie vandaag de dag
sterk beïnvloeden.
Bij de ecologische effecten speelt vooral de klimaatbescherming een belangrijke rol. Door de
globalisering en de snellere levensstijl van de mensen is ook het klimaat veranderd. Door de vele
broeikastgassen die worden veroorzaakt door het autorijden, vliegen etc. is de milieuvervuiling
sterk toegenomen.
Een ander effect is de bescherming van dieren die ook steeds meer op de voorgrond komt
te staan. Zo is ook de kritiek op de intensieve veehouderij toegenomen op grond van verschillende
schandalen en dierlijke ziekten die zich bij de massale veeteelt bijzonder snel verspreiden.
Deze beide effecten hebben ertoe geleid dat de consument steeds meer waarde hecht aan
regionale producten. Hierdoor wordt het klimaat ontzien, om dat de lange transport afstanden
komen te vervallen en in de regel weet de consument ook onder welke condities de dieren in de
regio worden gehouden. Bovendien worden de regionale boeren ondersteund.
Een ander belangrijk onderwerp is de levensmiddelenverspilling die in de westelijke landen
momenteel aanzienlijk is. De WRAP (Worldwide Responsible Accredited Production) gaat ervan
uit dat ongeveer een derde van de gekochte levensmiddelen worden weggegooid. Het probleem
betreft niet alleen de verspilling van levensmiddelen zelf, die ergens anders in de wereld worden
gemist, maar ook dat de weggegooide levensmiddelen als afval moeten worden verwerkt.
In de regel wordt dit afval op afvalbergen gestort waar uit deze levensmiddelen methaan
wordt gevormd. Dit methaan heeft een broeikasgas effect dat 20 keer zo hoog is als dat van
kooldioxide. De levensmiddelenverspilling heeft dus een direct effect op de milieubescherming
die steeds belangrijker wordt.
Dit effect heeft dus directe gevolgen voor de levensmiddelenindustrie en de houdbaarheidstests,
omdat vaak levensmiddelen worden weggegooid die nog eetbaar zijn.
Effecten sociale veranderingenEcologische effecten
Trends in consumptiegedrag
| 8
Een ander effect is dat mensen meer waarde hechten aan hun gezondheid en daarom opletten
wat ze eten. Hier is vooral de versheid van de producten belangrijk, maar ook de vervaardiging
met natuurlijke ingrediënten. Een voorbeeld hiervan is de kleuring van de producten. Tot nog toe
werden vooral kunstmatige luren gebruik de producten een aantrekkelijke kleur te geven, omdat
ook de kleuren de (koop-)beslissing van de consumenten beïnvloeden. De kleur en de presentatie
van de producten is het eerste wat de consument ziet en daarom bepaalde verwachtingen
van de consument wekken. Deze kleuring werkt tot nog toe uitgevoerd met kunstmatige
kleurmiddelen. Door het gebruik van natuurlijke kleuren zijn voor de levensmiddelenindustrie
bepaalde problemen opgetreden. Deze kleurmiddelen zijn niet alleen duurde, maar ook minder
stabiel, wat de houdbaarheid van de producten sterk beïnvloed.
De consumenten stellen met het oog op hun gezondheidsbewustzijn hogere eisen aan de
kwaliteit van de producten. Bovendien vinden ze het steeds belangrijker om te weten waar de
producten vandaan komen. Daarom wordt er bijvoorbeeld vaak op gelet dat de aardbeien pas
worden gekocht als deze uit Duitsland komen en niet uit zuidelijke landen van waaruit ze een
verre reis hebben moeten afleggen.
Effecten sociale veranderingenGezondheidseffecten
Trends in consumptiegedrag
| 9
In de levensmiddelenindustrie spelen echter niet alleen ecologische en gezondheidseffecten
een rol, maar ook sociale effecten. Zo wordt momenteel een slank figuur aantrekkelijk gevonden
dat zo eenvoudig mogelijk door de juiste consumptie van voedingsmiddelen moet worden
bereikt. Desondanks is de smaak van de producten belangrijk en ook fastfoodproducten en
kant-en-klare producten worden steeds populairder. Door het snelle leven wil men de avonden
niet ook nog in de keuken doorbrengen, maar het avondeten zo snel en eenvoudig mogelijk
toebereiden, bijvoorbeeld met kant-en-klare producten.
Een ander sociaal effect is de snelgroeiende ‘fair trade’-markt. Hierbij wordt bijvoorbeeld de
koffieboeren een eerlijk loon beloofd, zodat de tussenhandelaars minder verdienen. ‘Fair trade’
heeft zich inmiddels vanuit de levensmiddelenbranche waar dit vooral met betrekking tot
koffie en chocola een onderwerp is, zelfs uitgebreid naar andere branches, bijvoorbeeld de
textielindustrie.
Effecten sociale veranderingenSociale effecten
Trends in consumptiegedrag
| 10
De snellere ontwikkelingstijden hebben inmiddels ook de levensmiddelenindustrie bereikt
en gelden niet alleen meer voor branches waarin de techniek een belangrijke rol speelt.
De consument wil steeds nieuwe producten met langere en preciezere houdbaarheidsdata.
Hier moeten echter complexe tests worden uitgevoerd die uiteenlopende opslagcondities
simuleren. Dit is echter vrijwel onmogelijk in het licht van de kortere ontwikkelingstijden. Daarom
worden eerder conservatieve houdbaarheidstijden gehanteerd, die de levensmiddelenverspilling
bevorderen.
Een ander probleem bij de houdbaarheidstests is dat er hiervoor momenteel geen eenduidige
regelingen en richtlijnen gelden. Zo wordt een verwante standaard gebruikt, bijvoorbeeld uit de
farmaceutische industrie die geldt voor het testen van de fotostabiliteit van geneesmiddelen,
zoals de ICH-richtlijn. In de ICH-richtlijn wordt getest wanneer er nog minimaal 98 % van
de werkzame stof in het geneesmiddelen beschikbaar is, omdat daaruit het einde van de
houdbaarheid resulteert.
Voor dergelijke fotostabiliteitstests zijn er op de markt verschillende simulatiekasten met een
speciaal lichtspectrum verkrijgbaar die aan deze vereisten voldoen. Zo heeft ook BINDER
dergelijke kasten in zijn productportfolio die ook in de levensmiddelenindustrie worden ingezet.
Met gepatenteerde lichtsensoren kan zelfs de lichtintensiteit exact worden gemeten en eventueel
de verlichting na het bereiken van de maximale waarde automatisch worden uitgeschakeld.
Op grond van de ontbrekende regelingen zijn vele producenten in de levensmiddelenbranche
van de reële houdbaarheidstests overgestapt naar de versnelde tests die vooral in dergelijke
simulatiekasten worden uitgevoerd. In de kasten wordt dan een versnelde houdbaarheid door
hogere temperaturen en hoge vochtigheidswaarden gesimuleerd zodat hieruit de daadwerkelijke
houdbaarheid kan worden afgeleid. Deze tests kunnen echter slechts als aanvulling worden
gebruikt en zouden de reële test niet helemaal mogen vervangen.
Tests in de levensmiddelenindustrie
Trends in consumptiegedrag
| 11
Colofon
| Auteur
| Bedrijfsprofiel
| Contact
Ina Kanngiesser werkt als Product Manager Environmental Simulation bij BINDER GmbH en is
daar verantwoordelijk voor de omgevingssimulatiekasten die in de wetenschap en in de industrie
worden ingezet.
BINDER is de grootste specialist ter wereld voor simulatiekasten voor wetenschap en industrie.
Het productprogramma bestaat uit routinetoepassingen, uiterst specifieke werkzaamheden in
onderzoek en ontwikkeling, productie en kwaliteitsborging. Met 350 medewerkers in de hele
wereld plant BINDER GmbH voor 2012 een omzet van 58 miljoen euro.
BINDER GmbH
Im Mittleren Ösch 5
78532 Tuttlingen
Tel: +49(0)7462-2005-0
www.binder-word.com
Trends in consumptiegedrag
| 12
| Bronnen
Statistisches Bundesamt
(https://www.destatis.de)
Spiegel
(http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/deutsche-arbeiten-haeufiger-nachts-und-am-
samstag-a-850926.html)
Society of chemical industry
(http://www.soci.org/Chemistry-and-Industry/CnI-Data/2010/15/Off-the-shelf-onto-the-table)
WRAP
(http://www.wrapcompliance.org)
Agrifood Consulting GmbH
(http://www.vzbv.de/cps/rde/xbcr/vzbv/Lebensmittelvermarktung_Marktstudie_2012.pdf)
AgroFOOD industry hi-tech
(http://agro-food-industry.teknoscienze.com/testata.asp?id_testata=215&folder=backissue)
sm:k
(http://socialmediakiel.de)
Colofon