TRENDI I RAPORTIT LINDJE CESAREANE vs LINDJE VAGINALEfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/DRITAN-BARBULLUS… · Trendi i raportit lindje cesareane vs lindje vaginale 3 8.1.6

Trendi i raportit lindje cesareane vs lindje vaginale 1

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI I MJEKËSISË TIRANË

FAKULTETI I INFERMIERISË

TRENDI I RAPORTIT LINDJE CESAREANE

vs

LINDJE VAGINALE

Përgatitur nga: Dr. DRITAN BARBULLUSHI

Për marrjen e gradës shkencore “DOKTOR I SHKENCAVE MJEKËSORE”

Udhëheqës shkencor: PROF.Asc. ASTRIT BIMBASHI

Specialiteti: OBSTETRIKË-GJINEKOLOGJI

VITI: 2014


1 HISTORI 5

1.1 Historia e proçedurës së operacionit cesarean 11

1.2 Anestezia 12

1.3 Operacionet e ndryshme cesareane 14

2 EPIDEMIOLOGJI 15

3 INDIKACIONET AMTARE DHE FETALE 18

3.1 Indikacionet amtare 18

3.2 Indikacionet fetale 21

3.3 Kundërindikacione relative për lindjen me SC 22

4 STUDIMI 24

4.1 Qëllimi i studimit 24

4.2 Objektivat e studimit 24

4.3 Hipotezat 24

5 MATERIALI DHE METODAT 25

6 PROTOKOLLI I STUDIMIT 27

7 PËRPUNIMI STATISTIKOR 29

8 REZULTATET 30

8.1 Vlerësimi i variablave parësorë 30

8.1.1 Incidenca e indikacioneve të SC 32

8.1.2 Distocia e lindjes si indikacion për SC 35

8.1.3 Uterusi i cikatrizuar si indikacion për SC 36

8.1.4 Vuajtja fetale akute/kronike si indikacion për SC 38

8.1.5 Paraqitja podalike si indikacion për SC 41


8.1.6 Vendosja transversale si indikacion për SC 42

8.1.7 Shtatzënia binjake si indikacion për SC 43

8.1.8 Indikacione të tjera për SC 46

8.1.9 BMI (Indeksi i Masës Trupore) 46

8.1.10 Shpërndarja e SC sipas grupmoshave 48

8.2 Vlerësimi i variablave dytësorë 51

8.2.1 Shpërndarja sipas vendbanimit 51

8.2.2 Niveli arsimor dhe SC 52

8.2.3 Shpërndarja sipas tipit të ndërhyrjes 53

8.2.4 Ditëqëndrimi në spital 54

8.2.5 Komplikacionet amtare post partum 57

8.2.6 Diagnoza “Dëshirë e gruas” 58

9 KONKLUZIONE 59

10 DISKUTIM 65

11 REKOMANDIME 75

12 LINJAT UDHËRRËFYESE PËR SECTIO CAESAREA 77

Referenca 88


Shkurtime

ACOG American College of Obstetricians and Gyneacologists

BMI Indeksi i Masës Trupore

DCP Disproporcioni Cefalo Pelvik

DFP Disproporcion Feto Pelvik

EFM Monitorimi Fetal Elektronik

HBV Virusi I Hepatitit B

HCV Virusi I Hepatitit C

HIV Virusi i Imunodeficiencës Humane

HSV Virusi Herpes Simplex

LPK Lindja Para Kohe

LV Lindje Vaginale

LVPS Lindje Vaginale Pas Sectio

M Mesatarja (Mediana)

NMLA Ngjyrim mekonial i LA-së

PP Paraqitja Podalike

RZF Rrahjet e Zemrës Fetale

SC Sectio Cesarea

ShS Shmangia Standarte

SDR Sindroma e Detresit Respirator

SGA I vogël për moshën e shtatzënisë

SE Gabimi Standart (standart error)

SHB Shtatzëni binjake

SRSH Spitali Rajonal Shkodër

SUOGJ Spitali Universitar Obstetrikë Gjinekologji

VF Vuajtje Fetale

VFA Vuajtje Fetale Akute

VFK Vuajtje Fetale Kronike


HISTORI

Në gjithë këtë bum të madh zhvillimesh, zbulimesh dhe shpikjesh që ka përjetuar

bota përgjatë gjithë ekzistencës së saj, dy janë arritjet më të mëdha në fushën e

obstetrikë-gjinekologjisë: forcepsi dhe lindja me operacion cesarean.

E para është një arritje e rëndësishme, përmes së cilës u arrit të përmirësohëj

proçesi i lindjes dhe më kryesorja të shpëtohej jeta e nënës në rastet e ndërlikuara

ku më parë ishte e paevitueshme vdekja e saj. Ndërsa forcepsi, shpikja, aplikimi

dhe zhvillimi i të cilit lidhet me emrin e një prej njerëzve dhe profesionistëve më

të shquar të obstetrikës botërore klasike e moderne, francezit Chamberlaine,

është një instrument i projektuar për të asistuar lindjen e kokës së bebit. Ai mund

të përdorët për të përshpejtuar lindjen ose për të asistuar në disa gjendje

anormale të marrëdhënies cefalo-pelvike që ndikojnë në zbritjen e kokës së

foshnjës gjatë aktivitetit të lindjes(24).

SC është përdorur për shekuj me rradhë dhe është konsideruar si një nga

operacionet më të vjetra në historinë e mjekësisë. Të dhënat për SC-në datojnë që

te Hindutë e lashtë, Egjiptianët, Romakët dhe në folklorin grek. Në mitologjine

greke Apollo ka bërë të mundur sjelljen në jetë të Asclepius, i cili njihet si një nga

themeluesit e mjekësisë fetare, nga barku i nënës së tij e cila ishte duke vdekur(7).

Bacchus, perëndia e verës gjithashtu kishte lindur në këtë mënyrë, ku rolin e

Apollos e ka bërë Jupiteri. Libri i ligjeve hebraike, Talmud, viti 400 p.e.s, pohon se

gratë që bëjnë këtë lloj lindjeje nuk kanë nevojë të mbajnë mend ditën e parë të

menseve të fundit. Te Mishnah (një tekst i çifutëve p.l.k), binjakët të cilët kishin

lindur me këtë mënyrë kishin disa kufizime përsa i përket të drejtave të tyre nga

lindja: “...në rastet e binjakëve, as fëmija i parë i cili është sjellë në jetë nëpërmjet

një prerjeje abdominale, as i dyti, nuk mund të përfitojë nga të drejtat që i takojnë

fëmijës së parë të një familjeje, si për sa i përkët të drejtës për të ushtruar

profesionin e predikuesit ashtu edhe për të drejtat për pronën”(6). E dhëna më e

vjetër e vertetë mbi një fëmijë që ka mbijetuar pas një SC është nga Xhorxhos, një


orator i famshëm në Siçili në vitet 508 p.e.s(5). Deri në shekullin e 15-të rastet e

dokumentuara sugjerojnë që lindja me SC realizohej vetëm në rastet kur nëna

ishte duke vdekur ose kishte vdekur, në një përpjekje për të shpëtuar fëmijën e

palindur ose për ta varrosur atë të ndarë nga nëna. Në atë periudhë SC nuk kishte

si synim të shpëtonte jetën e nënës. Prerja cesareane nuk praktikohej në gra të

gjalla sepse mbartte rreziqe të mëdha të lidhura me hemorragjinë dhe infeksionin.

Vetëm rreth viteve 1500 filluan diskutimet për sa i përket realizimit të kësaj

ndërhyrje te gratë e gjalla. Francois Roussett në 1582 ishte mjeku i parë i cili

mbështeti realizimin e ndërhyrjes në gra të cilat ishin akoma gjallë(5). Në fakt ai

ishte personi i cili regjistroi historinë e Jacob Nufer dhe e përdori si provë për të

mbeshtetur bindjen e tij. Jacob Nufer më 1500 realizoi ndërhyrjen e parë të

sukseshme, të dokumentuar te një grua e gjallë. Ai nuk ishte mjek. Sipas historisë,

gruaja e tij ishte shtatzënë primipare dhe kishte dhimbje të forta lindjeje. Ishin 13

mami që asistonin gjatë lindjes dhe pavarësisht aftësive të tyre ato nuk po arrinin

të nxirrnin fëmijën. Me sa dukej nuk kishte shumë shpresa dhe në këtë mënyrë

bashkëshorti vendosi të bënte një operacion cesarean. Gruaja ishte dakort. Por

fatkeqësisht autoritetet vendore nuk e autorizuan. Vetëm pas një kërkese të dytë

të bërë, majori dha leje dhe Jakobi proçedoi ... “ai e shtriu bashkëshorten në

tavolinë, preu paretin abdominal, më pas uterusin dhe pas kësaj ai nxorri shpejt

foshnjen, më pas bëri disa sutura në paretin abdominal.... (5)”. Plaga u shërua dhe

gruaja jetoi dhe lindi edhe fëmijë të tjerë, madje edhe binjakë, me rrugë vaginale,

pa asnjë lloj ndërlikimi. Ky dokument është i pari që konfirmon arritjen e një

lindjeje të sukseshme vaginale pas një lindje të mëparshme cesareane. Fëmija jetoi

77 vjet(3). Megjithatë disa historianë nuk e pranojnë këtë rast si të vlefshëm, duke

qënë se ai nuk u raportua deri në vitin 1582. Kjo vonesë sugjeron që ky publikim

ishte i bazuar vetëm në gojëdhëna(1).


Figura 1. Nxjerrja e Asclepiusit nga barku i nënës së tij, Coronis, nga babai i tij Apollo,

marrë nga De Re Medicae Alessandro Beneditti, edicioni 1549.

Trautmann e realizoi ndërhyrjen e parë e cila ishte e pranuar në masë, në prani të

dy mamive në Wittenberg, Gjermani në 1610. Pacientja vdiq 25 ditë pas realizimit

të proçedurës e pas vdekjes u pa se muri uterin ishte i shëruar(2). Disa SC kanë

ndodhur në ndikimin e rrethanave interesante dhe unike. Për shembull gratë

shtatzëna shpoheshin nga brirët e kafsheve të tilla si ato të demave ose të lopëve,

duke përfunduar me lindjen e fëmijës. Rasti më i hershëm, i dokumentuar daton

në vitin 1647 në Hollandë, ku gruaja e një fermeri në Zaandam ishte goditur nga

një dem në muajin e 9-të të shtatzënisë dhe: “....iu bë një inçizion në murin

abdominal, inçizion ky që u zgjerua më tej dhe mori formën e një kreshenti...” Ajo

kishte dhe një plagë tjetër në uterus, me një gjatësi prej 12 gishta, nga ku doli

foshnja. Gruaja vdiq 36 orë më vonë, ndërsa fëmija shpëtoi pa u dëmtuar.(9)


Figura 2. Nga Armamentaerium chirgicum biparum, 1666, Jacob Nufer realizoi prerjen te

gruaja e tij.

Në shekullin e 19-të filluan të hidheshin hapat e para, në përmirësimin e

mundësive të mbijetesës te gratë, të cilat kishin rreziqe gjatë lindjes. Kjo

përfshinte përdorimin e anestezisë (gjë që u jepte kohë kirurgëve që të operonin

me saktësi), asepsinë kirugjikale (acidi karbolik, që u fut në përdorim nga Joseph

Lister), futjen në përdorim të instrumenteve më të mira (p.sh. forcepsi obstetrikal,

që reduktoi numrin e kraniotomive dhe çarjeve vaginale) dhe suturave uterine (të

cilat u përdorën për të trajtuar çarjet vaginale/fistulat të cilat krijoheshin në rastet

e lindjeve traumatike). Duke u mbështetur në arritjet e obstetrit britanik Munro

Kerr në vitet 1880 dhe 1925 filloi të përdorej prerja transversale, që realizohej sa

më poshtë që ishte e mundur për të reduktuar mundësinë e infeksionit dhe të

rupturës uterine gjatë shtatzënisë pasardhëse. Në këtë mënyrë rritej mbijetesa. E

kjo vazhdon të mbetet metoda më e përdorur edhe në ditët e sotme.

Gjatë gjithë kësaj historie të operacionit cesarean, problemit të lejohet apo jo

lindja me SC, në jo pak herë i është përgjigjur edhe feja. Feja, besimi fetar dhe


praktikat fetare shpesh kanë patur një ndikim shumë të madh në aplikimin e kësaj

proçedure sidomos në Mesjetë. Feja islame para viteve 1500 ishte kundër kësaj

proçedure dhe sipas tyre çdo fëmijë i lindur në këtë mënyrë ishte krijesë e djallit

dhe për këtë arsye duhej të vritej menjëherë. Në ditët e sotme sigurisht që ajo

pranohet edhe nga feja islame. Nga ana tjetër krishtërimi ishte pro kësaj ndërhyrje

duke qënë se ishte më i shqetësuar përsa i përket shpëtimit të shpirtrave.

Veçanërisht në Mesjetë Kisha Katolike Romake inkurajoi përdorimin e lindjeve

me SC për të shpëtuar fëmijën dhe për t’i ofruar shpirtërave të tyre një mundësi

shpëtimi nëpërmjet baptizmit. Përsa i përket shpëtimit të jetës së nënës, nuk

përbënte ndonjë shqetësim duke qënë se kisha ndaloi përdorimin e abortit si dhe

kraniotominë me synimin për ti shpëtuar jetën nënës.

Në vitin 1280, asambleja e kishës Colegne e ktheu këtë lloj ndërhyrje në të

detyrueshme. Republika e Venecies, në 1608 nxorri disa lloj ndëshkimesh për çdo

mjek i cili nuk do të bënte përpjekje për të shpëtuar fëmijët që kishin pak mundësi

për lindje natyrale, duke përdorur section caesarea. Në Shtetet e Bashkuara të

Amerikës, gjatë periudhës së misionit Françeskan (1769-1833), realizimi i kësaj

ndërhyrje te gratë, të cilat ishin duke vdekur u bë detyrë e priftërinjve misionar.

Çdo të thotë “sectio caesarea”?

Është diskutuar shumë në lidhje me origjinën e termit “cesareo”, edhe pse idea e

lidhjes së këtij termi me një personazh të famshëm si Jul Cezari është magjepsëse,

mundësia që Cezari të kishte lindur me prerje cesareane përjashtohet, sepse nëna

e tij Aurelia jetoi gjatë pas lindjes së djalit të saj(2). Ndoshta një paraardhës i Jul

Cezarit mund të ketë lindur me këtë mënyrë, duke i lënë mbiemrin familjes.

Një hipotezë e dytë e përqas origjinën e termit me një ligj të lëshuar në periudhën

e Cezarit, që impononte praktikimin gjithmonë të prerjes cesareane nëse gruaja

kishte vdekur ose ishte duke vdekur gjatë lindjes(3).


Figura 3. Lindja e Julius Caesare. Nxjerrja nga trupi i nënës së vdekur.

Romakët e kanë përshkruar Sectio Cesarea deri në shekullin e fundit p.e.s si një

‘a caese matris utero’ e cila do të thotë: të nxjerrësh foshnjën nga organi femëror,

përgjegjës për mbajtjen e saj(4). Plini (28-70 p.l.k) në librin e shtatë të Natural

History sugjeroi se ky term mund ta kishte origjinën nga fjala latine ‘caedare’ që

do të thotë ‘me pre’. Ndërsa fëmijët të cilët lindnin me këtë mënyrë quheshin

‘caesones’(4). Kjo është hipoteza e tretë dhe mendohet që është origjina e vërtetë e

fjalës ‘caesarea’.

Historia e operacionit cesarean


Përmirësimi i aspekteve të ndryshme të proçedurës së SC, të cilat ndihmuan për

të lartësuar profesionalizmin mjekësor patën një ndikim të rëndësishëm si në

rritjen e saktësisë ashtu edhe në uljen e vdekshmërisë. Sipas Boley, tre ishin

shkaqet e vdekjes së këtyre grave që i nënshtroheshin lindjes me SC: (1)

përdorimi i kirurgjisë vetëm në rastet kur gruaja ishte duke vdekur, (2) shkalla e

lartë e infeksioneve dhe (3) mos suturimi i uterusit.(5) Përmirësimet e ndryshme

të vazhdueshme që u bënë përsa i përket instrumentave të përdorur (forceps i

lartë kundrejt atij të ulët) si dhe proçedurave të përdorura krahas SC për të

nxjerrë foshnjën, përforcuan më tej argumentet për përdorimin e SC dhe çuan në

arritjen standarteve të ditëve tona.

Figura 4. Sectio Caesarea, e kryer nga shëruesit indigjenë në Kahura, Ugandë.

Gjetur nga R.W.Felkin 1879

Anestezia


Anestezia ka filluar të përdoret për herë të parë në kirurgji në vitin 1864, por në

obstetrikë përdorimi i saj kundërshtohej, duke qenë se në bibël shkruhej që gruaja

duhet të vuajë gjatë proçesit të lindjes, si kompesim për mëkatin që bëri Eva(3). Ky

argument nuk kishte më të njëjtin impakt, pasi Mbretëresha e Anglisë, Viktoria që

ishte dhe kryetarja e kishës në Angli, përdori kloroform gjatë lindjes së dy prej

fëmijëve të saj. Për rrjedhojë filloi të përdorej anestezia gjatë proçesit të lindjes

dhe u bë praktikë e zakonshme në rastet e SC(3). Në këtë mënyrë, përdorimi i

anestezisë u jepte kirurgëve kohë të mjaftueshme që të operonin me saktësi, të

pastronin si duhej kavitetin peritoneal, të regjistronin detajet e proçedurës së tyre

dhe të mësonin nga eksperiencat e kaluara. Gjithashtu, gratë nuk ndienin

inçizionet dhe ishin më pak të rrezikuara nga shoku i dhimbjes, që po bëhej

gjithmonë e më shumë shkaku kryesor i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë

postoperatore.

Në shekullin e 16-të obstetrit e kundërshtonin realizimin e kirurgjisë te gratë e

gjalla duke qenë se vdekshmëria e grave ishte shumë e lartë.(5) Po ashtu edhe gjatë

shekullit të 19-të (1787-1876) nuk u realizua asnjë operacion cesarean i

sukseshëm në Paris.(3) Kjo për shkak të idesë së gabuar që kishin, atë të

mosvendosjes së suturave uterine, duke u bazuar në faktin se nuk ishte e

nevojshme meqë uterusi vetëkontraktohej dhe relaksohej. Për këtë arsye, pas

nxjerrjes së bebit inçizionet e uterusit liheshin të hapura. Për shkak të kësaj, gratë

vdisnin ose nga hemorragjia ose nga infeksioni. I pari që filloi të përdorte

suturimin e uterusit ishte Lebas, një kirurg francez në 1796. Megjithatë, përdorimi

i suturave nuk aplikohej masivisht derisa sa filloi të përdorej metoda Sanger, që

reduktoi nivelin e vdekshmerisë.

Është e rëndësishme të theksohet se rastet e hershme të dokumentuara, që kishin

përfunduar me një lindje të sukseshme kishin ndodhur në rrethana që

konsiderohen disi të pazakonta në ditët e sotme dhe shumë larg spitaleve.

Shumica e tyre ishin në zona të largëta dhe në mungesë të stafit mjekësor. Në

mungesë të një stafi mjekësor dhe të konsultave ndërmjekësore, i vetmi element

pozitiv konsistonte në një ndërhyrje të shpejtë që kishte si avantazh faktin se


fetusi ekspozohej ndaj një stresi më të vogël dhe që nëna nuk ishte në çastin e

fundit të jetës. Pra trajtimi sa më i hershëm rriste nivelin e mbijetesës së të dy

palëve.(3) Operacionet realizoheshin në tavolina kuzhine ose në krevat. Gjatë kësaj

kohe spitalet etiketoheshin si shtrati i infeksionit veçanërisht për shkak se

kirurgët rrinin në spital me rrobat e rrugës dhe nuk i lanin duart kur përfundonin

vizitën. Fakt për këtë shërbenin të dhënat sipas të cilave një grua, e cila realizonte

një kirurgji në mjedise jashtë spitalit dhe jo nga kirurgu ose një grua e cila lindte

me ndihmën e një mamie, kishte një mundësi mbijetese prej 50%, krahasuar me

vetëm 10% në rastet kur ajo trajtohej nga kirurgët e Nju Jork-ut(10). Në mes të

viteve 1860 kirurgu britanik Joseph Lister futi në përdorim metodën antiseptike

duke përdorur acidin karbolik(3). Implementimi i kësaj metode ndihmoi në uljen

e numrit të vdekjeve si pasojë e infeksioneve si dhe u mundësoi mjekëve që të

përqëndroheshin në teknikën dhe stilin e tyre të operimit(3).

Operacionet e ndryshme cesareane


Operacioni Porro ose SC radikale, është një ndërhyrje kirurgjikale në të cilën

uterusi hiqet i gjithi. Në këtë mënyrë gruaja nuk bën dot më fëmijë të tjerë. Kjo

metodë u sugjerua në vitin 1768 nga Dr. Joseph Cavallini, por përpjekjet për ta

realizuar këtë kirurgji qenë të pasukseshme(2). Në 1876 Eduardo Porro e realizoi

në mënyrë të sukseshme këtë lloj ndërhyrjeje. Kur kjo teknikë filloi të përdorej

masivisht e shoqëruar me përdorimin e protokolleve antiseptike si dhe me

ndërhyrjen në stade sa më të hershme niveli i vdekshmërisë u ul në mënyrë të

theksuar(2).

Në 1882, Maks Sanger përdori suturat uterine (tela argjendi dhe fije mëndafshi)

për të qepur inçizurat në peritoneum. Kjo ishte po aq e sukseshme sa edhe

operacioni Porro për sa i përket nivelit të uljes së vdekshmërisë te gratë, por me

avantazhin që nuk duhej të hiqej uterusi.

Për rreth një shekull me rradhë (1770-1880) u diskutuan stile të ndryshme, si ai

longitudinal, oblik, etj. Në vitet 1880-1925, obstetrit filluan të eksperimentonin

me prerjen transvers në segmentin më të poshtëm uterin. Mjeku i parë, i cili e

sugjeroi këtë tip prerje ishte Robert Wallace Johnson (1786) në librin e tij “Një

sistem i ri për mamitë”(1). Ai e sugjeroi këtë lloj prerje për shkak se kishte më pak

hemoragji, një rrezik më të ulët për infeksion si edhe më pak mundësi që të

ndodhte një rupturë uterine në shtatzënitë pasardhëse. Në 1881, Kehrer e realizoi

me sukses këtë lloj prerje(6).

EPIDEMIOLOGJI


Në bazë të studimeve epidemiologjike bërë në të gjithë botën është vënë re një

rritje e incidencës së operacioneve cesareane. Edhe pse arsyet e rritjes së

incidencës janë të shumta mendohet se arsyet kryesore janë: frika ndaj dhimbjeve

në lindjen vaginale dhe mos ndërgjegjësimi i risqeve në operacionet cesareane. (12)

Në SHBA në bazë të studimeve incidenca e SC është rritur ndjeshëm. Kështu, në

vitin 1910 incidenca ishte vetëm 0.6%. Në vitin 1928 ishte 3%, duke u rritur në

4.5% në vitin 1965. Ndërkohë që rritja më e madhe ka ndodhur në vitin 1986, ku

nga 5.5% që ka qënë incidenca në vitin 1970, në 1986 rezulton të jetë rritur me

18.6% duke shkuar në 24.1% sipas National Hospital Discharge Survey. Kurse

sipas National Center for Health Statistics, në 2004 ishte 29.1% ose e përkthyer

në numra 3 në 10 lindje realizoheshin me operacion cesareane. (13) Në 2007

incidenca rezultonte 32%.(14) Kurse në 2009 incidenca ishte 32.9% që do të

thoshte se 1.3 milion lindje në këtë vit janë realizuar me SC. Në 2007 u pa

gjithashtu se përqindja e SC në gratë me moshë 40-54 vjeç, ishte sa dyfishi i

incidencës së SC në gratë 20 vjeç, konkretisht 48% me 23%(15). Pak më e zbutur

paraqitet situata në Kanada, ku në vitin 2006 referohej një incidencë prej 26%.

Në Amerikën Latine tabloja është po e tillë. Kështu Brazili mban vendin e parë në

botë me incidencën më të lartë të SC në gratë me të ardhura më të larta se 1000$

në muaj. Kjo shifër shkon në 55%, rreth 15% më e lartë se mesatarja e OBSH-së(16).

Pjesa tjetër e Amerikës Latine ka një incidencë që shkon në 29.2% përveç

Meksikës, e cila referon një incidencë prej 40%(17). Në Australi është vënë re një

rritje me rreth 7% për 9 vjet duke patur parasysh të dhënat nga 2001 në 2010. Në

2001 incidenca ishte 25.4% në 2010 shkon në 31.6%(18).

Kina ka një rritje dramatike të incidencës së operacionit cesarean nga 3.4% në

1988 në 39.3% në 2008. Rritja e incidencës është vënë re në të gjitha grupet

social-ekonomike, por rritja më e madhe është parë në gratë që jetojnë në zonat

urbane në 64.1%(19). Pak a shumë e njejtë është situata edhe në Korenë e Jugut, e

cila ka një incidencë prej 35.1%(20).


Europa është kontinenti që paraqet më shumë larmishmëri përsa i përket

shifrave. Kështu në vendet europiane incidencën më të lartë e mban Turqia me

42.7% e ndjekur nga Italia me 38.4%(20). Duhet theksuar se në disa spitale private

në Romë incidenca shkon deri në 90%. Grafiku i mëposhtëm jep një panoramë më

të qartë të incidencave në disa vende të botës për vitet 1990, 2000 dhe 2009.(20)

Figura 5. Të dhënat e incidencës së Sectio Caesarea sipas OECD

Nga grafiku duket qartë se vendet nordike si Norvegjia, Suedia, Finlanda etj,

paraqesin incidencat më të ulëta në Europë. Në këto vende, sikurse edhe në

Islandë, Hollandë edhe në disa lande të Gjermanisë zbatohen politika nxitëse për

përdorimin e lindjes vaginale, politika këto që e mbajne incidencën e lindjeve me

SC nën 18%. Kështu Hollanda në 2009 referon një incidencë prej 14.3%(20) . Nga


të dhënat e paraqitura më lart shihet që rritjen më të madhe të incidencës nga viti

2000 në 2009 e ka Austria, Sllovakia dhe Meksika.

Afrika mban “rekordin” për incidencën më të ulët në botë. Kështu në një studim të

kryer në vendet e Afrikës sub-sahariane që përfshijnë Republikën Demokratike të

Kongos, Burundi dhe Sierra Leone u pa që vetëm 1276 lindje ishin realizuar me

SC, e barabartë kjo me 6.2% të lindjeve në total. Arsyet kryesore të lindjeve me SC

ishin: distocia në 31% të rasteve, prezantimi i keq fetal në 18% të rasteve, gjendje

post SC në 14% dhe gjendja e pasigurtë fetale në 10% të rasteve(21). Në Afrikë

incidenca është raportuar e lartë vetëm në disa spitale private të Afrikës së Jugut

ku shkon deri në 57%, pra në 20.151 lindje të kryera në 6 spitale private, 11572

ishin lindje me SC(23).

Në vendin tonë sipas një studimi krahasues në Klinikën Universitare Obstetrikë-

Gjinekologji në Tiranë midis viteve 1990-1999 dhe 2000-2009, u pa se në vitet ’90

vendin e parë si arsye për realizimin e SC e zinte gjendja e pasigurtë fetale, ndërsa

në vitet 2000-2009, statusi post SC(24).

INDIKACIONET DHE KUNDËRINDIKACIONET AMTARE DHE FETALE


3.1 Indikacionet amtare

Gjendja post SC. Një inçision i mëparshëm uterin mund të dobësojë murin uterin

ose të predispozojë për rupturë të tij nëse lejohet të tentohet lindja vaginale.

Craign në 1916 në një nga punimet e tij në Nju Jork Medikal J hodhi teorinë

“njeherë lindje me SC gjithmonë lindje me SC”, por ai vetë realizoi shumë lindje

vaginale pas një lindje me SC. Deri në vitet 1980 shumica e mjekëve e aplikuan

këtë teori dhe lindja vaginale pas një operacioni cesarean ishte shumë e rrallë.

Gjithsesi nuk duhet harruar se në kohën e Craign lindja me SC përbënte vetëm 2%

të lindjeve dhe i vetmi opsion i teknikës operatore ishte prerja korporale e

uterusit e për pasojë ruptura uterine ishte një ndërlikim i zakonshëm. Mirëpo

situata ndryshoi në vitet 1980 ku lindja vaginale pas një lindje me SC shkoi në

25%, nga 5% që ishte në vitin 1970. Në vitin 1966 Mc Mahon raporton një

incidencë 0.3% të rupturës uterine në gratë që tentonin të lindnin në rrugë

vaginalë pas një SC të mëparshme. Në fakt sëmundshmëria dhe vdekshmëria

amtare është tre herë më e lartë në lindjen me SC, krahasuar me rrugën vaginale

dhe incidenca e SDR neonatale është 40 herë më e lartë (rekomandimet e FGOM,

2009). Në përgjithësi ato që konsiderohen kandidatët më të mundshëm për provë

lindje pas një SC janë ato me një operacion cesarean të mëparshëm në segmentin

inferior (të poshtëm –transversal), ato që paraqiten me aktivitet lindje, pa situata

të përsëritura (paraqitje podalike, gjendja e pasigurtë fetale, placenta previa) dhe

me një lindje vaginale të mëparshme. Në pacientet, të cilat nuk janë kandidate për

provë lindje përfshihen gratë me një prerje uterine klasike vertikal të mëparshëm

ose miomektomi të mëparshme. Pacientja që ka për të kryer një provë lindje duhet

të vendoset në monitorim të vazhdueshëm të rrahjeve të zemrës fetale dhe

aktivitetit uterin, gjithashtu një obstetër dhe një anestezist duhet të jenë të

gatshëm të ndërhyjnë, në rast se dyshohet ruptura uterine. Studimet tregojnë një

vdekshmëri amtare afër 1% dhe një vdekshmëri perinatale prej rreth 50% në

rastet me rupturë uterine.


Anomalitë e strukturave pelvike – Distocitë mekanike. Këto përbëjnë

distocitë e kanalit të lindjes ose rrugës së kalimit dhe nënkuptojnë keqformimet e

strukturave pelvike si dhe raportin e tyre me pjesën paraqitëse. Quhen ndryshe

edhe distocitë mekanike. Anomali të tilla mund të lidhen me përmasat, me

konfiguracionin e pelvisit kockor, anomalitë e indeve të buta ose me lokalizimin

anormal të placentës.

Lezione obstruktive në traktin e poshtëm gjenital që përfshijnë gjendjet

malinje, kondilomat vulvo-vaginale, septumin vaginal, ose leiomiomat e segmentit

të poshtëm uterin.

Distocitë dinamike që kanë të bëjnë me çrregullimet e aktivitetit uterin, një

proces që normalisht karakterizohet nga kontraksione të rregullta uterine që

shkaktojnë dilatacionin progresiv të kolumit të uterit.

Indeksi i masës trupore (BMI) vlerësohet si një indikacion për SC sepse

mendohet se një vlerë e rritur e saj lidhet me rritjen e probabilitetit të zhvillimit

të distocisë.

Dëshira e gruas. Në ditët e sotme janë rritur ndjeshëm operacionet cezariane që

kryhen me dëshirën e gruas, ku SC është zgjedhje e gruas.

Sëmundjet infektive të nënës konsiderohen si indikacione. Konkretisht ato

patologji infektive të traktit genital të gruas, me qëllim shmangien e infektimit të

foshnjës kur ky i fundit kalon në kanalin e lindjes gjatë lindjes vaginale.

Dëmtimi i rrugëve të lindjes në rastet e një uterusi të cikatrizuar, uteruseve të

keqformuar, dëmtimeve të rënda perineale sidomos pas kirurgjisë korigjuese dhe

dëmtimeve kanceroze të kolumit uterin.


Figura 6. Ilustrim i disa prej indikacioneve të SC

3.2 Indikacionet fetale


Dispropocioni cafalo-pelvik (DCP) në bazë të studimeve ndodh afërsisht 1/250

shtatzëni. Ai ndodh atëherë kur koka e bebit është më e madhe se diametrat e

ngushticave pelvike e kjo nënkupton që është e vështirë ose e pamundur për

fetusin të kalojë pa u dëmtuar nëpërmjet kanalit të lindjes(24).

Gjendje e pasigurtë fetale. Gjendja e fetusit mund të vlerësohet nëpërmjet

pikëve Apgar ose dozimit të gazeve në gjak. Mendohet të jetë e lidhur me EFM,

monitorimin elektronik të fetusit(25).

Anomalitë e paraqitjes, si pozicionet tranvsersale (paraqitjet me shpatull),

paraqitjet me bregmë, ballë ose fytyrë (në rastet kur ndodh fleksioni i plotë i

kokës) dhe kur pozicionet oksipito-posteriore komplikohen me viciaturat pelvike.

Incidenca e SC në rastet e paraqitjes podalike shkon nga 30%-60%(26). Te fetuset

prematurë pozicioni podalik përbën 18% të anomalive kongenitale(27). Te fetuset

prematurë me pozicion cefalik studimet kanë treguar se lindja me SC ose me LV

nuk ndikon te neonati kur ai është 26-28 javë(25). Nën 26 javë indikohet lindja me

SC.

Shtatzënitë multiple. Paraqitja cefalike e të dy fetuseve është paraqitja më e

shpeshtë dhe lindja mund të bëhet me rrugë vaginale. Për raste të veçanta

rekomandohet lindja me SC për të shmangur anomalitë e papritura sidomos për

fetusin e dytë.(25) Kur fetusi i parë ka paraqitje cafalike dhe i dyti jo, indikohet

lindja me SC për të shmangur komplikacionet te fetusi i dytë(25). Kur fetusi i parë

ka paraqitje jo cefalike indikohet lindja me SC për të ulur komplikacionet

neonatale.(25) Kur të dy fetuset kanë paraqitje cefalike dhe peshë <1500g,

literatura mbështet lindjen vaginale, por indikohet lindja me SC për të ulur

rrezikun e traumave në lindje.(25) Në rastin e shtatzënive më më shumë se 2 fetuse

indikohet gjithmonë lindja më operacion cesarean. (25)


Prolapsi i kordonit umbilikal ka të bëjë me zbritjen e kordonit umbilikal në

segmentin uterin të poshtëm e që mund të shtrihet ngjitur me pjesën paraqitëse

(prolaps okult) ose nën pjesën paraqitëse (prolaps i kordonit umbilikal).

Incidenca në paraqitjet cefalike është 0.5%, në podalikët e plotë 0.5%, në

podalikët e paplotë 3.5%, në podalikët me këmbë 15% dhe në pozicionet

transversal deri në 20%.(24)

Fetus makrosom (pesha e tij është midis 4500-5000 gr). Incidenca në SUOGJ

“Koço Gliozheni” në një vlerësim të vitit 2005-2007,për fetuset makrosom

shkonte në 7%.(24) Kjo lidhet me një vdekshmëri dhe sëmundshmëri më të madhe

krahasuar me të gjithë fetuset në term me peshë normale.

3.3 Kundërindikacione relative për lindjen me SC

Raste kur gjendja e nënës mund të ndërlikohet nëse i nënshtrohet një operacioni

cesarean, si në sëmundjet pulmonare ose renale.

Mund të mos rekomandohet në anomali me kariotip të njohur si trisomia 13, 18

ose anomali kongenitale që mund të cojnë në vdekje si anencefalia.(22)

Në sëmundje infektive të nënës, nuk rekomandohet SC për të parandaluar

transmetimin e infeksionit nga nëna te fëmija, në gra me:

• Terapi aktive me antivirale ndaj virusit HIV dhe me ngarkesë virale < 400

kopje/ml

• Çfarëdolloj terapie anti-HIV dhe me ngarkesë virale < 50kopje/ml. Duhen

informuar gratë se në raste të tilla rreziku i transmetimit të HIV është po njëlloj

si ai në një lindje vaginale.(28)

• Hepatit B sepse rreziku i transmetimit ulet nëse bebit i jepen imunoglobulina

dhe bëhet vaksinimi, po ashtu edhe hepatiti C nuk përbën indikacion për lindje

me SC(28).


STUDIMI


4.1 Qëllimi i studimit. T’u jepen përgjigje disa çështjeve lidhur me lindjet me

operacion cesarean, raportin lindje me SC/lindje vaginale dhe të mundohemi

për të kuptuar tendencat e reja në lindjet me SC. Krahasimi i rezultateve me

kategorinë e grave që lindin me rrugë vaginale.

4.2 Objektivat e studimit.

• Të studiojë zëra të ndryshëm që ndikojnë mbi lindjet me SC dhe që do të na

lejojnë të vlërësojmë se kush janë faktorët që influencojnë në trendin në rritje

të lindjeve me SC.

• Të tregojë vlerësimin e performancës së ndërhyrjes nga vetë pacientja dhe

kompliancën e pacientes ndaj ndërhyrjes.

• Të tregojë indikacionet më të shpeshta për lindjen me SC.

• Të vlerësojë marrëdhënien midis variablave të ndryshëm dhe lindjeve me SC.

4.3 Hipotezat e studimit

• Mosha e nënave që i nënshtrohen SC është më e madhe se në lindjet vaginale.

• Rritja e incidencës së SC është një fenomen gjithnjë e më i shpeshtë te

primiparet.

• BMI (Indeksi i masës trupore) rezulton të jetë më i lartë në lindjet me SC.

MATERIALI DHE METODAT


Ky është një studim retrospektiv ku janë marrë në shqyrtim kartelat e grave të

lindura në maternitetin e Shkodrës gjatë periudhës kohore 2006-2012. Për

përcaktimin e variablave parësorë, nga totali i kartelave të grave, të cilat kishin

lindur në maternitetin e Shkodrës gjatë kësaj periudhe kohore, u morën në

shqyrtim të gjitha kartelat e lindjeve me SC për çdo vit (nga viti 2006 deri në vitin

2012); respektivisht 434, 487, 471, 485, 490, 414 dhe 518 kartela, në një total prej

3,299 kartelash. U shfrytëzuan gjithashtu të dhënat e marra nga regjistrat e

lindjeve dhe statistika përgjatë periudhës kohore të studimit, me një total prej

14,339 rastesh, nga të cilat 11,040 gra kishin lindur me rrugë vaginale dhe 3,299

gra kishin lindur me SC. Mosha mesatare e grave të përfshira në studim ishte

26.4±3.2 vjeç. Variablat parësorë të vlerësuar ishin: diagnozat/indikacionet për

SC, Indeksi i Masës Trupore (BMI) dhe mosha; variablat dytësorë ishin të dhënat

demografike, pariteti, kohëqëndrimi dhe komplikacionet pas lindjes. Treguesit

kryesorë të vlerësimit të incidencës së SC janë:

• SC në total në raport me numrin e lindjeve

• SC e parë dhe e përsëritur në raport me numrin total të lindjeve

• SC tek nuliparet

Diagnozat e SC u shqyrtuan në bazë të variablave të mëposhtëm:

• Për diagnozën “Distoci”: Pesha fetale dhe pelvimetria

• Për diagnozën “Gjendje e pasigurt fetale”: RZF, likidi amniotik, Apgari në

minutën 1 dhe 5, përdorimi i oksitocinës, mortaliteti neonatal dhe pesha e të

porsalindurit

• Për diagnozën shtatzëni binjake: Vendosja e fetusit të parë, indikacionet

shoqëruese dhe prematuriteti

• Për diagnozën vendosje transversale/keqprezantim: Pariteti, mosha e

shtatzënisë, keqformimet uterine dhe karakteristikat e baçinit amtar


Për vlerësimin e variablave dytësorë për pacientet e përfshira në studim, përveç

kartelave të grave të lindura me SC, u morën në shqyrtim edhe 3100 kartela të

grave të lindura me rrugë vaginale gjatë po të njëjtës periudhe kohore, për efekt

krahasimi midis dy grupeve. Këto kartela u përzgjodhën në mënyrë rastësore, një

në çdo pesë të tilla. Grupi i pacienteve të cilat kishin lindur me rrugë vaginale u

referua si grupi i kontrollit. Gjithashtu, u shfrytëzuan edhe të dhënat e përftuara

nga regjistri themeltar dhe statistika.

PROTOKOLLI I STUDIMIT


Më poshtë paraqitet legjenda e protokollit, me të gjithë variablat e vlerësuar gjatë

këtij studimi.

PROTOKOLLI I STUDIMIT/1

Variablat parësorë

Indikacioni i SC

• Distocia e lindjes

• Vuajtja fetale

• Paraqitja podalike

• Uterus i cikatrizuar (Post 1, 2 dhe 3 SC, Myomectomia, Uteroplastika)

• Shtatzëni binjake

• Vendosje transversale

• Indikacione të tjera (Atempate, Infertilitet, Anamnezë e ngarkuar, PE)

BMI

20-25 kg/m2

25-30 kg/m2

≥ 30kg/m2

Mosha e gruas

• 15-20

• 21-25

• 26-30

• 31-35

• 36-40

• > 40


PROTOKOLLI I STUDIMIT/2

Variablat dytësorë

Shpërndarja sipas vendbanimit

• Shkodër qytet/fshat

• Rreth qytet/fshat

Niveli arsimor dhe SC

I ulët

I mesëm

I lartë

Specializim pasuniversitar

Shpërndarja sipas tipit të ndërhyrjes

• Urgjente • E planifikuar

Ditëqëndrimi në spital (1, 2, 3, 4, 5, 6, >6 ditë)

Komplikacionet amtare post partum

• Dhimbja

• Anemia

• Hemorragjia vaginale

• Infeksioni urinar

• Hematoma

• Hysterectomia post partum

Diagnoza “Dëshirë e gruas”


PËRPUNIMI STATISTIKOR

Analiza statistikore

Variablet sasiore (vazhdimësore) janë analizuar me ANOVA-n.

Variablet cilësore dhe rendore janë analizuar me X2.

Variablet me numër të vogël janë analizuar me testin joparametrik të Kruskal-

Wallis.

Të dhënat janë paraqitur si mesatare (M) dhe shmangie standarte (Sh.S) për

variablet vazhdimësore dhe si numër dhe përqindje për variablet cilësore e

rendore.

REZULTATET


8.1 Vlerësimi i variablave parësorë

Përsa i përket incidencës së SC-së në SRSH përgjatë kësaj periudhe 7 vjeçare në

kontekstin e SC të parë shihet një rritje e incidencës (+2.4% në totalin e lindjeve),

ashtu edhe për SC e përsëritura (+3.3% në totalin e lindjeve). Ndërkohë, vihet re

një rënie e incidencës së SC te nuliparet, nga 5.6% të totalit të lindjeve në 2006 në

3.7% (-1.9%) të totalit të lindjeve në 2012 (shih tabelën 2).

VITI 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Lindje 2142 2074 1986 2001 2012 1969 2155

SC (n) 434 487 471 485 490 414 518

SC (%) 20.2 23.4 23.7 24.2 24.3 21.0 24.0

Tabela 1. Incidenca e Sectio Cesarea gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

Grafiku 1. Incidenca e S-së gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

0

5

10

15

20

25

1 2 3 4 5 6 7

Lindje SC (%)


VITET SC total SC e parë Post SC SC nulipare

2006 434

(20.2%)

200 (9.3%) 114 (5.3 %) 168 (5.6 %)

2007 487

(23.4%)

211 (10.1 %) 156 (7.5 %) 120 (5.8 %)

2008 471

(23.7%)

201 (10.1 %) 170 (8.5 %) 100 (5.1 %)

2009 485

(24.2%)

215 (10.7 %) 180 (9.0 %) 90 (4.5 %)

2010 490

(24.3%)

235 (11.6 %) 190 (9.4 %) 65 (3.3 %)

2011 414

(21.0%)

207 (10.5 %) 137 (7.0 %) 70 (3.5 %)

2012 518

(24.0%)

253 (11.7 %) 185 (8.6%) 80 (3.7 %)

Δ +3.8% +2.4% +3.3% -0.9%

p = 0.001 p = 0.03 p = 0.003 p = 0.03

Tabela 2. Incidenca e SC-së 2006 – 2012 në SRSH (Numri dhe përqindja në raport me

lindjet)


Grafiku 2. Incidenca e SC-së te nuliparet gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

8.1.1 Incidenca e indikacioneve të SC

Në një interval 7 vjeçar, pavarësisht se përqindja e lindjeve me SC, ndryshe nga

statistikat dhe trendet si në Shqipëri dhe në vende të tjera nuk është rritur në

mënyrë sinjifikative, brenda grupit të lindjeve me SC ka patur një rritje të

patologjive si indikacion për SC si më poshtë:

• Distocia e lindjes me 1.42 herë dhe vuajtja fetale asfiktike me 1.7 herë

• Lindja cesariane në status post SC-së me 1.6 herë; në një kohë që në vende të

tjera perëndimore incidenca e këtyre patologjive varion nga 1.7-7.1% për

distocinë e lindjes, nga 1.6 – 2.4% për vuajtjen fetale dhe nga 3.1 – 8.5% për

gjendje pas SC (Shih tabelën 3).

INDIKACION

E 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

SC te nuliparet


Distocia e lindjes

(DL)

105

(4.9%)

107

(5.1%)

111

(5.5%)

123

(6.1%)

130

(6.5%)

134

(6.8%)

151

(7.0%)

Gjendja e

pasigurt

fetale

45

(2.1%)

50

(2.4%)

52

(2.6%)

58

(2.9%)

65

(3.2%)

70

(3.5%)

81

(3.7%)

Paraqitja

podalike

35

(16%)

39

(1.9%)

36

(1.8%)

40

(2.0%)

35

(1.7%)

31

(1.6%)

40

(1.8%)

Gjendje pas

SC

114

(5.3%)

156

(7.5%)

170

(8.5%)

180

(9.0%)

190

(9.4%)

137

(7.0%)

185

(8.6%)

Shtatzënia

binjake

22

(1.0%)

25

(1.2%)

24

(1.2%)

29

(1.4%)

31

(1.5%)

20

(1.0%)

32

(1.5%)

Vendosja

transversale

93

(4.3%)

86

(4.1%)

56

(2.8%)

35

(1.7%)

21

(1.0%)

9

(0.5%)

13

(0.6%)

Indikacione të

tjera

20

(1.0%)

24

(1.1%)

22

(1.1%)

20

(1.0%)

18

(0.8%)

12

(0.6%)

16

(0.7%)

Totali n(%)

434

(20.2)

487

(23.4)

471

(23.7

)

485

(24.2

)

490

(24.3

)

414

(21.0)

518

(24.0

)

Tabela 3. Incidenca e indikacioneve të Sectio Cesareas gjatë viteve 2006-2012 në

SRSH (Numri dhe përqindja në raport me lindjet në total)

Sikundër shihet edhe nga të dhënat (shih tabelën 4), indikacioni kryesor i lindjeve

me SC është “Status post SC”, konkretisht 26.2% në vitin 2006 dhe 35.7% në vitin

2012, me një rritje prej 9.5% përgjatë kësaj periudhe; i ndjekur nga indikacioni

“Distoci e lindjes”, konkretisht 24.2% në vitin 2006 dhe 29.1% në vitin 2012, me

një rritje prej 4.9% përgjatë kësaj periudhe; dhe diagnoza “Gjendje e pasigurtë

fetale”, që në shumë spitale rajonale vazhdon që të përkufizohet dhe të përdoren

terma të vjetra si; “Vuajtje fetale akute dhe kronike” apo “Soferencë fetale”

konkretisht 10.3% në vitin 2006 dhe 15.6% në vitin 2012, me një rritje prej 5.3%

përgjatë kësaj periudhe.

Të tre këto indikacione përbëjnë aktualisht rreth 80% të totalit të indikacioneve

të SC në SRSH (Shih grafikun).


INDIKACIONE 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Distoci e lind 24% 22% 23% 25% 26% 32.3% 29%

Vuajtja

fetale

10% 10% 11% 12% 13% 17% 15%

Paraqit

podal

8% 8% 7.6% 8.2% 7% 7.4% 7.7%

Post SC 26% 32% 36% 37% 38% 33% 35%

Shtatz.

binjak

5% 5% 5% 6% 6.3% 4.8% 6%

S. transvers 21 % 17.6% 12% 7.2% 4.2% 2% 2.5%

Indik. të

tjera

4% 4.9% 4.6% 4.2% 3.6% 2.8% 3%

Totali (n) 434 487 471 485 490 414 518

Tabela 4. Incidenca e indikacioneve të Sectio Cesareas gjatë viteve 2006-2012 në

SRSH (Përqindja në raport me SC në total)


Grafiku 3. Paraqitje grafike e tre indikacioneve kryesore të SC në SRSH gjatë periudhës

kohore 2006-2012. (DL, distocia e lindjes; VF, vuajtja fetale)

Grafiku 4. Paraqitje grafike e indikacioneve të tjera të SC-së në SRSH gjatë 2006-2012.

(SHB, shtatzëni binjake; ST, situs transversus; PP, paraqitje podalike; Indikac.,

indikacione të tjera).

0.00%

5.00%

10.00%

15.00%

20.00%

25.00%

30.00%

35.00%

40.00%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

DL

VF

Post SC

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

GG

ST

PP

Indikac.


Ndërkohë vihet re një ulje e ndjeshme e diagnozës “Situs Transversus” përgjatë

kësaj periudhe kohore (21.4% në vitin 2006 vs vetëm 2.5% në vitin 2012), realisht

një përqindje paradoksalisht e lartë (shih Grafikun 4).

8.1.2 Distocia e lindjes si indikacion për SC

Distocia e lindjes si diagnozë e SC haset në 24.2% të lindjeve në vitin 2006,

kundrejt 29.1% në vitin 2012, brenda grupit të lindjeve me SC. Ndërkohë,

pavarësisht se te primiparet kjo diagnozë ka pësuar një rënie, në mënyrë

paradoksale konstatohet një rritje prej 4.9% e diagnozës “Distoci e lindjes”

përgjatë periudhës në studim nga viti 2006 deri në vitin 2012 (Shih tabelën 5).

VITET Distocia e Lindjes Distocia e lindjes

(primipare)

% me total % me SC total % me totalin % me SC total

2006 105 (4.9%) 24.2% 64 (2.9%) 14.7%

2007 107 (5.1%) 21.9% 62 (2.9%) 12.7%

2008 111 (5.5%) 23.5% 60 (3.0%) 12.7%

2009 123 (6.1%) 25.3% 63 (3.1%) 13.0%

2010 130 (6.5%) 26.5% 50 (2.5%) 10.2%

2011 134 (6.8%) 32.3% 52 (2.6%) 12.5%

2012 151 (7.0%) 29.1% 68 (3.1%) 13.2%

Δ +2.1% +4.9% NS +1.5%

Tabela 5. Distocia e lindjes si ndikacion për SC (% në raport me lindjet në total)

Përqindjet sipas diagnozave në grupin “Distoci e lindjes” tregojnë:

1. Ulje prej rreth 11% të diagnozës DCP-së

2. Rritje prej rreth 7.5% të diagnozës distoci dilatacioni/induksion i dështuar.


Grafiku 5. Distocia e lindjes si indikacion për SC gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

VITI DCP VP DD &DI DFP

2006 60/105 (57.2%) 35/105 (33.3%) 7/105 (6.5%) 3/105 (3.0%)

2007 56/107 (52.3%) 34/107 (31.7%) 10/107 (9.3%) 7/107 (6.7%)

2008 61/111(55.0%) 40/111 (36.0%) 7/111 (6.3%) 3/111 (2.7%)

2009 65/123 (52.8%) 38/123 (30.9%) 15/123 (12.1%) 5/123 (4.2%)

2010 68/130 (52.3%) 42/130 (32.3%) 13/130 (10.0%) 7/130 (5.4%)

2011 65/134 (48.5%) 49/134 (36.5%) 15/134 (11.2%) 5/134 (3.8%)

2012 70/151 (46.3%) 51/151 (33.7%) 21/151 (13.9%) 9/151 (6.1%)

Δ -10.9% NS +7.4% +3.1%

Tabela 6. Distocia e lindjes. % sipas diagnozave (DCP, VP, DD, DI)

8.1.3 Uterusi i cikatrizuar si indikacion për SC

Në kontekstin e uterusit të cikatrizuar si indikacion për SC vihet re: (1) ulja prej

rreth 10% e indikacionit “Status post 1 SC” (79.0% vs 68.4%); (2) rritja e

diagnozës “Status post 2 SC” prej rreth 5% (15.7% vs 19.4%); dhe (3) rritja prej

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Distocia e lindjes


rreth 2.5% e diagnozës “Status post myomectomia” (1.6% vs 3.9%) (Shih tabelën

7 dhe Grafikun 6).

SC Segmentare SC

Corporal

Uteropl Myomect

Viti 1 SC 2 SC 3 SC

06 90

(79.0%)

18 (15.7%) 5 (4.3%) 1 (1.0%) 0 0

07 120(76.4

%

25 (16.0%) 6 (3.8%) 2 (1.2%) 0 3 (1.6%)

08 132(77.6% 26 (15.3%) 2 (1.1%) 4 (2.3%) 0 6 (3.7%)

09 130(72.2% 30 (16.6%) 5 (2.8%) 5 (2.8%) 0 10

(5.6%)

10 135(71.0% 32 (16.8%) 8 (4.2%) 5 (2.6%) 3 (1.5%) 7 (3.9%)

11 101(73.7% 20 (14.6%) 6 (4.3%) 4 (2.9%) 2 (1.6%) 4 (2.9%)

12 130(68.4% 37 (19.4%) 8 (4.2%) 5 (2.6%) 3 (1.5%) 7 (3.9%)

Δ -10.6% +4.7% NS NS NS +3.9%

Tabela 7. Uterusi i cikatrizuar si indikacion për SC (n. rastesh, % me SC total)


Grafiku 6. Status post SC si indikacion për operacionin cezarean në SRSH 2006-2012

8.1.4 Gendja e pasigurtë fetale (VFA/kronike) si indikacion për SC

Rritja e incidencës së Vuajtjes fetale akute prej 1.6%, si indikacion për SC në vitin

2012, kundrejt vitit 2006 (nga 2.1% në 3.7% të lindjeve në total) korrelon me

rritjen e përdorimit të oksitocinës për induktim dhe potencim të aktivitetit të

lindjes (nga 20.0% në 36.0%).

VITI Incidenca e SC për VF Vdekshmëria për VF

Totali Lindje Lindje me SC Totali Lindje Lindje me SC

2006 45 (2.1%) 10.3% 23 (11/1000) 1 (2/1000)

2007 50 (2.4%) 10.2% 11 (5/1000) 2 (4/1000)

2008 52 (2.6%) 11.0% 11 (5/1000) 3 (6/1000)

2009 58 (2.9%) 11.9% 12 (6/1000) 2(4/1000)

2010 65 (3.2%) 13.2% 14 (7/1000) 2 (4/1000)

2011 70 (3.5%) 16.9% 10 (5/1000) 1(2/1000)

2012 81 (3.7%) 15.6% 12 (5/1000) 2 (4/1000)

0

20

40

60

80

100

120

140

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

1 SC

2 SC

3 SC


Δ +1.6% +5.3% NS NS

Tabela 8. Vuajtja Fetale si indikacion për SC (n. i rasteve, % me lindjet në total)

VITI VFA VFK + IUGR VFK + VFA

2006 30 (1.4%) 15 (0.7%) 0 (0.0%)

2007 34 (1.6%) 16 (0.8%) 0 (0.0%)

2008 34 (1.6%) 15 (0.8) 3 (0.2%)

2009 40 (1.9%) 15 (0.8%) 3 (0.2%)

2010 40 (2.0%) 20 (1.0%) 2 (0.2%)

2011 40 (2.0%) 25 (1.2%) 5 (0.3%)

2012 50 (2.2%) 26 (1.3%) 5 (0.2%)

Δ +0.8% +0.6% NS

Tabela 9. Vuajtja fetale. Diagnozat (numri i rasteve, përqindja me lindjet në total)

Ndërkohë brenda grupit të lindjeve me SC konstatohet një rritje prej rreth 6% e

SC për diagnozën “Vuajtje fetale” (10.3% vs 15.6%). Apgari i ulët i minutës së parë

në lindjet me SC për vuajtje fetale akute është 29.16% në 1999 kundrejt 8.21% në

2004 (Shih tabelën 8).


Grafiku 7. Incidenca e SC-së me indikacion VF, gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

Viti Raste Alterim i

RZF

NMLA Oksitocinë Vdekshmëria

neonatale

2006 30 30(100%) 29 (96.7%) 6 (20.0%) 1 (33/1000)

2007 34 34(100%) 33 (97.0%) 7 (20.6%) 1 (29/1000)

2008 34 34(100%) 33 (97.0%) 9 (26.4%) 2 (58/1000)

2009 40 40(100%) 39 (97.5%) 13 (32.5%) 1 (25/1000)

2010 40 40(100%) 39 (97.5%) 13 (32.5%) 1 (25/1000)

2011 40 40(100%) 39 (97.5%) 14 (35.0%) 1 (25/1000)

2012 50 50(100%) 48 (96.0%) 18 (36.0%) 2 (40/1000)

Δ NS NS +14.0% NS

Tabela 10. Vuajtja Fetale Akute si indikacion për SC (Numri i rasteve, përqindja në

raport me SC për indikacionin e vuajtjes fetale akute)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Incidenca e SC për vuajtje fetale


Grafiku 8. Përdorimi i oksitocinës në rastet e SC me indikacion VF-në në SRSH

VITI Raste Serotine IUGR Të tjera Vdekje neon

2006 15 3(20.0%

)

10(66.6%) 2 (13.4%) 0

2007 16 2(12.5%

)

12

(75.0%)

12(12.5%) 1 (62/1000)

2008 15 1 (6.6%) 11

(73.3%)

11(20.1%) 1 (66/1000)

2009 15 1 (6.6%) 11

(73.3%)

11 (20.1%) 1 (66/1000)

2010 20 2(10.0%

)

15

(75.0%)

15 (15.0%) 1 (50/1000)

2011 25 2 (8.0%) 20

(80.0%)

20 (12.0%) 0

2012 40 4 (10%) 33

(82.5%)

3 (7.5%) 0

Δ -10.0% +15.9% NS NS

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Përdorimi i oksitocinës në rastet e SC për VF


Tabela 11. Vuajtja fetale kronike si indikacion për SC (Numri i rasteve, përqindja në

raport me SC për indikacionin e vuajtjes fetale akute)

8.1.5 Paraqitja podalike si indikacion për SC-në

Përqindja e lindjes podalike me SC është 88.8% në 2012 kundrejt 66.3% në 2006

të paraqitjeve podalike në total. Vihet re një rritje prej 22.5% e lindjeve me SC për

diagnozën “Paraqitje podalike”, përgjatë periudhës kohore 7-vjeçare të vlerësuar.

Gjithsesi në këtë kontekst, të dhënat nuk janë qartësisht të përpunueshme nga ana

statistikore, sepse një pjesë e konsiderueshme e diagnozave shoqëruese nuk janë

marrë në konsideratë.

Viti Podalikët

Total

Podalikët me

SC

Podalikët

vaginale

2006 52 35 (66.3%) 17 (33.7%)

2007 49 39 (75.5%) 10 (24.5%)

2008 43 36 (81.7%) 7 (18.3%)

2009 48 40 (83.3%) 8 (16.7%)

2010 41 35 (85.3%) 6 (14.7%)

2011 38 31 (83.8%) 7 (16.2%)

2012 45 40 (88.8%) 5 (11.2%)

Δ NS +22.5% -22.5%

Tabela 12. Podalikët, incidenca (raste, % në raport me lindjet podalike në total)

Në vitin 2006, rreth 55% e podalikëve pa indikacione të tjera për SC ishin brenda

kritereve të peshës apo kritereve të tjera për të tentuar lindjen vaginale, ndërkohë

që në vitin 2012 kjo përqindje ishte 60%. Në lindjet podalike vaginale u konstatua

Apgar i minutës së parë më i ulët se në podalikët me lindje cesareane, por pa


ndryshime statistikisht të rëndësishme përsa i përket mortalitetit dhe

morbiditetit neonatal.

Grafiku 9. Raporti lindje me SC/Lindje vaginale i paraqitjeve podalike

8.1.6 Vendosja transversale si indikacion për SC

Gjatë pesëvjeçarit të parë vihet re një incidencë paradoksale e indikacionit të

vendosjes transversale të fetusit (4.2% në vitin 2006 dhe 1.7% deri në vitin 2009),

shumëfish i incidencave që përshkruhen në literaturën botërore (0.33 deri 0.5%).

Kjo incidencë e lartë shoqërohet nga incidenca e ulët, gjithashtu paradoksale, e

elementëve klinike apo e patologjive shkaktare të vendosjes transversale.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


Megjithatë, vihet re një rënie progresive e diagnozës “situs transversus” si

indikacion për SC (Shih Tabelën 14).

Viti 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ind Podal 10(28%) 11(28%) 10(28%) 10(25%) 7(20.%) 11(35%) 10(25%)

Prematur 7 (20%) 3 (7.7%) 6(16.6%) 5(12.5%) 7(20%) 6 (19%) 0

Primipare 18(51.4%) 20(51%) 18(50%) 20(50%) 21(60%) 20(64%) 15(37%)

M Plasura 7 (20.0%) 10(25%) 9 (25%) 10(25%) 10 (29%) 7 (23%) 5 (12%)

VP + DFP 10(28.5%) 10(25%) 9 (25%) 15(37%) 11(31.4%) 10(25.6%) 10(25%)

Post SC 8(22.8%) 5 (13%) 3 (8%) 5(12.5%) 7(20%) 6 (19.3%) 5(12.5%)

Mortalitet 0 0 1(2.7%) 1 (2.5%) 1 (2.8%) 1 (2.5%) 1 (2.5%)

Tabela 13. Paraqitjet podalike të lindura me SC. (Numër rastesh, përqindja kundrejt

podalikëve të lindur me SC)

8.1.7 Shtatzënia binjake si indikacion për SC

Në rastet e SC për indikacion të shtatzënisë binjake (SHB) vihet re një përqindje e

lartë paradoksale e vendosjes transversale të fetusit të parë gjatë gjithë periudhës

në studim (rreth 25.5% - Shih Tabelën 15).

Viti Raste Fetus

unik

Shkaqet kryesore të paraqitjet transversale

Prematurë Paritet ↑ Polihidr. MFU ± VCP

06 93 (4.2%) 90(96.7%) 14(15.0%) 20 (21.4%) 7 (7.5%) 5 (5.1%)

07 86 (4.1%) 85(98.8%) 10 (11.6%) 12 (13.9%) 5 (5.8%) 6 (6.9%)

08 56 (2.8%) 52(92.8%) 8 (14.2%) 7 (12.5%) 4 (7.1%) 3 (5.3%)

09 35 (1.7%) 35 (100%) 5 (14.2%) 6 (17.1%) 2 (5.7%) 2 (5.7%)


10 21 (1.0%) 20(95.2%) 4 (19.0%) 2 (9.5%) 1 (4.8%) 2 (9.5%)

11 9 (0.4%) 9 (100%) 2 (22.2%) 1 (11.1%) 1 (11.1%) 1 (11.1%)

12 13 (0.6%) 13 (100%) 1 (7.7%) 2 (15.4%) 1 (7.7%) 2 (15.4%)

Tabela 14. Sectio Cesarea për vendosje transversale të fetusit (numër rastesh, %

kundrejt numrit të rasteve me vendosje transversale)

Grafiku 10. Vendosja transversale si indikacion për SC gjatë viteve 2006-2012 në SRSH

Gjithashtu konstatohet një rritje e ndjeshme e përqindjes së lindjes me SC në SHB

(83.4% në vitin 2012 vs 61.7% në vitin 2006), pavarësisht se përqindja e

prezantimeve të gemelarit të parë nuk ka pësuar ndryshime statistikisht të

rëndësishme; gjithsesi në këtë kontekst nuk janë marrë në konsideratë diagnozat

e tjera shoqëruese.

Viti SHB SHB + SC % SC pa indik. 1-Cefalik 1-Podal 1-Transv

06 34 21 61.7 4 (11.1%) 17 (50%) 8 (23.5%) 9 (26%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Vendosja transversale (%)


07 32 25 78.1 2 (6.2%) 16 (50%) 8 (25%) 8 (25%)

08 32 24 75.0 3 (9.3%) 15 (46.8%) 10 (31.2%) 7 (32%)

09 34 29 85.2 3 (8.8%) 20 (58.8%) 7 (20.6%) 7 (20%)

10 39 31 75.5 2 (5.1%) 19 (48.7%) 12 (30.7%) 8 (20%)

11 25 20 80.0 1 (4.0%) 15 (60%) 5 (20%) 5 (20%)

12 37 32 83.4 2 (5.4%) 24 (64.8%) 7 (18.9%) 6 (18%)

Δ NS NS +21.7 NS NS NS NS

Tabela 15. SC-ja në shtatzëninë binjake. (Numri i rasteve, përqindja në raport me

shtatzënitë binjake në total)

Grafiku 11. Raporti lindje me SC/lindje vaginale i shtatzënive binjake

Viti Atempate Infertilitet/ART Anam e

ngarkuar

Totali

2006 1 (5%) 0 19 (95%) 20 (100%)

0

5

10

15

20

25

30

35

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


2007 3 (12.5%) 1 (4%) 20 (83.5%) 24 (100%)

2008 3 (13.5%) 2 (9%) 17 (77.5%) 22 (100%)

2009 4 (20%) 2 (10%) 14 (70%) 20 (100%)

2010 6 (33.5%) 3 (16.5%) 9 (50%) 18 (100%)

2011 4 (33.5%) 3 (25%) 5 (41.5%) 12 (100%)

2012 6 (37.5%) 5 (31.2%) 5 (31.2%) 16 (100%)

Δ +32.5% +31.2% -63.8 %

p = 0.023 p = 0.039 p = 0.039

Tabela 16. Indikacione të tjera për SC.

8.1.8 Indikacione të tjera për SC

Përgjatë viteve në studim vihet re një rritje e incidencës së SC për indikacione të

tilla si: shtatzëni atempate dhe post infertilitet, por që gjithsesi jo në proporcionet

e statistikave ndërkombëtare (Shih Tabelën 16).

Grafiku 10. Indikacionet e tjera për SC.

0

5

10

15

20

25

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Anamnezw engarkuar

Infertilitet

Atempate


8.1.9 BMI (Indeksi i Masës Trupore)

Nga të dhënat e marra mbi peshën e pacienteve dhe gjatësinë e tyre e duke patur

parasysh mënyrën e llogaritjes së BMI-së, që është raporti midis peshës dhe

gjatësisë2, u llogarit BMI për 3299 pacientet e grupi të studimit me rezultate: BMI

20-25 kg/m2 janë 924 paciente ose 28% e rasteve, 26-30 kg/m2 janë 1220

paciente ose 37% e rasteve dhe me mbi 30kg/m2 janë 1155 paciente ose 35 % e

rasteve. Në grupin e kontrollit (3100 paciente të cilat kishin lindur me rrugë

vaginale) BMI 20-25 kg/m2 janë 1000 paciente ose 32.2 %, me 25-30 kg/m2 janë

1210 paciente ose 39.0% dhe > 30 kg/m2 janë 890 paciente ose 28.8%.

BMI Lindje me SC (n)

Vitet 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 n (%)

20-25 124 150 135 165 182 100 168 924(28%)

25-30 140 137 196 200 158 250 184 1220(37%)

> 30 170 200 140 220 150 164 166 1210(39%)

Totali 434 487 471 485 490 414 518 3299

Tabela 17. BMI ( Indeksi i masës trupore) në pacientet me lindje me SC vitet 2006 –

2012 (SRSH).

BMI mesatare në grupin e lindjeve me SC rezulton të jetë 31.5 ± 2.7 kg/m2 ndërsa

në grupin e kontrollit të grave të lindura me rrugë vaginale është 27.1 ± 2.3 kg/m2


Grafiku 11. Shpërndarja e stratifikuar e BMI përgjatë viteve 2006-2012 në SRSH.

Grafiku 12. BMI mesatar në lindjet me SC vs lindjeve vaginale.

8.1.10 Shpërndarja e SC sipas grupmoshave

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

> 30 kg/m2

25-30 kg/m2

20-25 kg/m2

24

25

26

27

28

29

30

31

32

SC Lindje Vaginale

BMI


Në grupin e kontrollit me 3100 raste vihet re që grupmosha 15-20 vjeç janë 310

paciente ose 10% e rasteve, grupmosha 20-25 vjeç janë 925 paciente ose 30% e

rasteve, grupmosha 26-30 vjeç janë 1184 paciente ose 36% e rasteve, grupmosha

31-35 vjeç janë 571 paciente ose 19 % e rasteve, grupmosha 36-40 vjeç janë 189

paciente ose 6% e rasteve dhe mbi 40 vjeç 20 paciente.

Grupmosha Lindje me SC Lindje Vaginale

15 – 20 424 220

21 – 25 580 925

26 – 30 646 1184

31 – 35 1059 571

36 – 40 460 180

Mbi 40 130 20

Totali 3299 3100

Tabela 18. Shpërndarja e lindjeve me SC sipas grupmoshave. Krahasimi me lindjet

vaginale.

0

200

400

600

800

1000

1200

15-20 21-25 26-30 31-35 36-40 Mbi 40

Lindje SC

Lindje vaginale


Grafiku 13/1. Krahasimi sipas grupmoshave i shpërndarjes së lindjeve me SC dhe LV

Grafiku 13/2. Krahasimi sipas grupmoshave i shpërndarjes së lindjeve me SC dhe LV

Mosha mesatare llogaritet me formulën për mesataren për të dhënat e grupuara.

Pra mosha mesatare për grupin e studimit është 23.7 ± 4.6 vjeç e ndërsa për

grupin e kontrollit është 28.5 ± 5.7 vjeç (+4.8 vjeç).

Sikundër shihet edhe nga paraqitja grafike, për lindjet vaginale të grupit të

kontrollit vihet re se grupmosha 26-30 vje dhe ajo 21-25 vjeç është grupmosha

predominuese (respektivisht 35% dhe 30%, pra rreth 65% të totalit të lindjeve

vaginale); ndërkohë që për lindjet me SC grupmoshat predominuese janë 31-35

vjeç (rreth 33% të totalit të lindjeve me SC) dhe 26-30 vjeç (rreth 21% të totalit

të lindjeve me SC).

SCVaginale

0

200

400

600

800

1000

1200

15-20 21-2526-30

31-3536-40

> 40

SC

Vaginale


8.2 Vlerësimi i variablave dytësorë

8.2.1 Shpërndarja sipas vendbanimit

Nga rastet e analizuara në grupin e SC, gra të cilat kishin lindur në qytetin e

Shkodrës përbëjnë 34% të rasteve, në fshatrat e Shkodrës përbëjnë 43% të

rasteve, nga qytetet e tjera përbëjnë 11% të rasteve dhe në fshatrat e rretheve

përbëjnë 12% të rasteve.

Vendlindja Lindja (SC) Lindja (LV)

Shkodër qytet 1099 650

Shkodër fshat 1500 2050

Rreth qytet 344 211

Rreth fshat 356 189


Totali 3299 3100

Tabela 19. Shpërndarja sipas vendlindjes (SC vs LV).

Grafiku14. Shpërndarja sipas vendlindjes (SC vs LV)

Në grupin e kontrollit (gratë me LV) shohim se gra të lindura në qytetin e Shkodrës

janë 650 ose 21% e rasteve, gra të lindura në fshatrat e Shkodrës janë 2050 ose

66% e rasteve, gra të lindura nga qytetet e tjera janë 189 ose 6% e rasteve dhe gra

të lindura nëpër fshatrat e rretheve janë 211 ose 7% e rasteve. Nga krahasimi

shihet qartë se në grupin e studimit të grave të cilat kanë lindur me SC, afërsisht

23% e lindjeve që kryhen në SRSH vijnë nga jashtë Shkodrës, kundrejt 13% të

grupit të kontrollit (gratë me LV). Ndërsa nëse bëjmë një ndarje midis zonave

urbane dhe rurale, shpërndarja në grupin e studimit të grave të lindura me SC

është 45% e lindjeve me SC vijnë nga zona urbane kundrejt 55% të lindjeve me SC

nga zona rurale. Në grupin e kontrollit të grave me LV kjo shpërndarje është është

27% kundrejt 73%, respektivisht për zonat urbane dhe rurale (raporti prafërsisht

1/4). Këto diferenca janë statistikisht të rëndësishme (p<0.05).

0

500

1000

1500

2000

2500

Shkodër qytet Shkodër fshat Rreth qytet Rreth fshat

SC

LV


8.2.2 Niveli arsimor dhe operacioni cezarean

Shihet se në grupin e studimit të grave të cilat kanë lindur me SC 33% e rasteve

që kanë mbaruar vetem sistemin 8-vjeçar të arsimit, 30% e rasteve kanë mbaruar

arsimin e mesëm, 27% e rasteve kanë mbaruar ciklin e lartë të studimeve dhe 10%

e rasteve janë me specializim pasuniversitar.

Niveli Arsimor SC-Numri (%) LV-Numri (%)

I ulët 1100 (33%) 1565 (50%)

I mesëm 990 (30%) 1050 (34%)

I lartë 900 (27%) 450 (15%)

Pasuniversitar 329 (10%) 35 (1%)

Totali 3299 3100

Tabela 20. Niveli arsimor në pacientet e lindura me SC-në.

Ndërkohë, në grupin e kontrollit (gratë të cilat kanë LV), 50% e rasteve kanë

mbaruar vetëm arsimin e ulët, 34% e rasteve janë me arsim të mesëm, 15% e

rasteve me arsim të lartë dhe vetëm 1% e rasteve me arsim pasuniversitar.

Nga krahasimi midis dy grupeve vihet re një diferencë e theksuar, statistikisht e

rëndësishme për gratë me arsim të lartë dhe të mesëm (p< 0.05), konkretisht :

27% për nëngrupin me arsim të lartë të grupit të SC kundrejt 15% të grupit me

LV (Δ +12%); 10% për nëngrupin me arsim pasuniversitar të grupit të SC kundrejt

1% të grupit me LV (Δ +9%).


Grafiku 15. Shpërndarja sipas nivelit arsimor (SC vs LV).

8.2.3 Shpërndarja sipas tipit të ndërhyrjes

Nga të dhënat statistikore vihet re një tendencë në rënie e përqindjes së SC

urgjente (nga 34.5% në vitin 2006 në 22.7% në vitin 2012).

Ndërhyrja Numri i rasteve sipas viteve

Vitet 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Urgjente 150 187 190 170 200 141 118

E planifikuar 284 300 281 315 290 273 400

Totali 434 487 471 485 490 414 518

Tabela 19. Ndërhyrja urgjente ose e planifikuar. Shpërndarja sipas vlerave.

8.2.4 Ditëqëndrimi në spital

Gratë e grupit të studimit kanë patur ditëqëndrimin minimal 2 ditë, nuk është

gjetur asnjë rast me qëndrim një ditë. Rastet që kanë qëndruar 2 ditë përbëjnë

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

I ulët I mesëm I lartë Pasuniversitar

SC

LV


65%, 3 ditë 21%, 4 ditë 6%, 5 ditë përbëjnë 5%, 6 ditë 1% dhe më shumë se 6 ditë

2%. Shtrimet me më shume se tre ditë janë për arsye të problemeve me të

porsalindurit. Në grupin e kontrollit shihet që pacientet të cilat kanë qëndruar 1

ditë janë 52%, 2 ditë janë 25%, 3 ditë janë 14%, 4 ditë janë 4%, 5 ditë janë 3%, 6

ditë janë 1% dhe më shumë se 6 ditë janë 1%. Edhe këtu shihet se shtrimet me më

shumë se 3 ditë janë për indikacion të të porsalindurit.

Grafiku 14. Shpërndarja e SC sipas variablit E planifikuar/Urgjente gjatë viteve 2006-

2012 në SRSH.

Ditëqëndrimi Lindje (SC) Lindje (LV)

n (%) Ind Amt (%) n (%) Ind Amt (%)

1ditë 0 (0%) 0% 1650 (52%) 100%

2 ditë 2100 (65%) 100% 750 (25%) 50%

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Urgjente

Planifikuar


3 ditë 699 (21%) 90% 438 (14%) 30%

4 ditë 220 (6%) 50% 112 (4%) 30%

5 ditë 180 (5%) 20% 100 (3%) 10%

6 ditë 30 (1%) 10% 20 (1%) 5%

>6 ditë 70 (2%) 5% 30 (1%) 2%

Totali 3299 3100

Tabela 20. Shpërndarja sipas ditëqëndrimit (SC vs LV)

Grafiku 15. Shpërndarja sipas ditëve të qëndrimit.(SC vs LV)

0

500

1000

1500

2000

2500

1 2 3 4 5 6 >6

SC

LV


Grafiku 16. Indikacioni amtar për ditëqëndrimin pas lindjes (SC vs LV)

8.2.5 Komplikacionet amtare të paslindjes

Nga të dhënat e marra shihet që dhimbja si komplikacion paslindjes është e

pranishme në rreth 80% të grave të cilat kanë lindur me SC, kundrejt 90% të grave

të grupit të kontrollit të cilat kanë lindur me rrugë vaginale. Hemorragjia vaginale

domethënëse ishte e pranishmenë 3% të rasteve në grupin e lindjeve me SV dhe

në 1% të rasteve në grupin e kontrollit. Hematoma pas lindjes u konstatua në 2%

të rasteve në grupin e grave të cilat kishn lindur me SC dhe vetëm në 1% të grave

të cilat kishin lindur me rrugë vaginale.

Të gjitha diferencat e mësipërme ishin statistikisht të rëndësishme (p<0.05).

Infeksioni urinar ishte i pranishëm në 7% të rastev me SC dhe në 5% të rasteve

me LV.

Edhe realizimi i hysterectomisë post partum si një komplikacion serioz kishte

ndryshime statistikisht të rëndësishme midis dy grupeve (0.2% në grupin SC vs

0.1% në grupin LV; p< 0.05).

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 >6

SC

LV


Komplikac. postpartum Lindja SC n(%) Lindja vaginale n (%)

Dhimbje 2500 (80%) 2800 (90%)

Hemorragji 100 (3%) 211 (7%)

Hematomë 64 (2%) 28 (1%)

Infeksion urinar 233 (7%) 154 (5%)

Komplikacion anestezi 66(2%) 0

Hysterectomi 7 (0.2%) 4 (0.1%)

Totali 3299 3100

Tabela 21. Shpërndarja sipas vlerave të gjetura për komplikacionet postpartum (SC vs

LV).

Grafiku 17. Shpërndarja sipas komplikacioneve postpartum (%; SC vs LV).

8.2.6 Diagnoza “Dëshirë e gruas”

Në të gjitha kartelat e lindjeve me SC, nuk u konstatua asnjë diagnozë “dëshirë e

gruas”!

0

1

2

3

4

5

6

7

Hemorragji Hematomë Infeksion urinar Komp ngaanestetiku

SC

LV


KONKLUZIONE

Përsa i përket indikacioneve, vendin e parë të indikacioneve e zë “Status post SC”,

mesatarisht në 30 % të rasteve (26% në 2006 deri në 36% në 2012). Diagnoza e

dytë më e shpeshtë si indikacion për SC është “Distocia e lindjes”, konkretisht

24.2% në vitin 2006 dhe 29.1% në vitin 2012, me një rritje prej 4.9% përgjatë

kësaj periudhe dhe në vend të tretë është indikacioni për “gjendja e pasigurtë

fetale” një koncept dhe përkufizim i ri që ka zëvendësuar shprehjet dhe

përkufizimet e vjetra, për të vetmen arsye se gjendja fetale e satë vlerësohet vetëm

paslindjes, me 10.3% në vitin 2006 dhe 15.6% në vitin 2012, me një rritje prej

5.3% përgjatë kësaj periudhe. Të tre këto indikacione përbëjnë aktualisht rreth

80% të totalit të indikacioneve të SC në SRSH. Operacionet cezareane që kryhen

duke patur si indikacion keq prezantimin fetal, si “paraqitja podalike” apo

“vendosja transversale” përbëjnë mesatarisht 12% të rasteve. Ndërkohë

përqindja që zë indikacioni “shtatzëni binjake” në totalin e lindjeve me SC është

rreth 5% dhe diagnozat e tjera (anamnezë e ngarkuar, preeklampsi,

infertilitet/ART) përbëjnë rreth 3% të totalit të lindjeve me SC. Përsa i përket

indikacionit “dëshirë e gruas” apo më saktë “zgjedhjaoperativetransabdominale e


lindjes”, duket se nuk ekziston në asnjë rast përgjatë periudhës të marrë në

studim.

Edhe në kuadër të indikacioneve, shihen dy elementë të rëndësishëm për t’u

vlerësuar dhe modifikuar me synim uljen e përqindjes së SC-së:

• së pari, informimi i gruas shtatzënë për mundësinë e lindjes vaginale pa dhimbje,

përmes proçedurave anestetike (anestezi epidurale) dhe

• së dyti, sikundër theksohet edhe më sipër, duke ulur numrin e lindjeve me SC te

primiparet, në mënyrë të drejtpërdrejtë, por dhe produktive ulet dhe numri i

diagnozave “status post SC”.

Përgjatë periudhës në studim konstatohet një rritje prej rreth 5% e indikacionit

“Distoci e lindjes”, ku në mënyrë specifike shihet një rritje prej 10% e DCP, një

rritje prej rreth 3% e distocisë së dilatacionit apo dështim induksioni dhe një rritje

prej 3% e DFP.

Në kontekstin e uterusit të cikatrizuar si indikacion për SC vihet re ulja prej rreth

10% e indikacionit “Status post 1 SC” (79.0% vs 68.4%), rritja e diagnozës “Status

post 2 SC” prej rreth 5% (15.7% vs 19.4%) dhe rritja prej rreth 2.5% e diagnozës

“Status post myomectomia”.

Ajo që spikat në këtë konstatim, është padyshim ulja statistikisht e rëndësishme e

indikacionit “Status post 1 SC”, prej rreth 10%, një element që shpjegon faktin që

përqindja në total e lindjeve me SC ka qënë në ritme mjaft të pëlqyeshme gjatë

periudhës në studim (20-24%), duke mbështetur fuqishëm hipotezën se ulja e

diagnozave “Status post SC” përmes përkrahjes së lindjes vaginale te primiparet

ndihmon në ruajtjen në përqindje të ulëta të lindjeve me SC.

Ky studim nxjerr në pah një përqindje të qëndrueshme dhe të kontrolluar të

lindjes me SC te primigravidet, një element shumë i rëndësishëm ku duhet të

fokusohet vëmendja në kuadër të synimit për të frenuar apo ngadalësuar këtë

trend në rritje të lindjeve me SC.


Rritja e incidencës së “gjendjes së pasigurtë fetale” apo vuajtjes fetale akute prej

1.6%, si indikacion për SC në vitin 2012, kundrejt vitit 2006 (nga 2.1% në 3.7% të

lindjeve në total) lidhet me rritjen e përdorimit të oksitocinës për induktim dhe

potencim të aktivitetit të lindjes (nga 20.0% në 36.0%). Brenda grupit të lindjeve

me SC konstatohet një rritje prej rreth 6% e SC për diagnozën “vuajtje fetale”

(10.3% vs 15.6%).

Vihet re një rritje prej 22.5% e lindjeve me SC për diagnozën “paraqitje podalike”,

përgjatë periudhës kohore 7-vjeçare të marrë në vlerësim. Gjithsesi në këtë

kontekst, të dhënat nuk janë qartësisht të përpunueshme nga ana statistikore,

sepse një pjesë e konsiderueshme e diagnozave shoqëruese nuk janë marrë në

konsideratë. Në vitin 2006, rreth 55% e podalikëve pa indikacione të tjera për SC

ishin brenda kritereve të peshës apo kritereve të tjera për të tentuar lindjen

vaginale, ndërkohë që në vitin 2012 kjo përqindje ishte 60%.

Gjatë pesëvjeçarit të parë të periudhës së studimit vihet re një incidencë

paradoksale e indikacionit të vendosjes transversale të fetusit, shumëfish i

incidencave që përshkruhen në literaturë (0.5%). Kjo incidencë e lartë shoqërohet

nga incidenca e ulët, gjithashtu paradoksale, e elementëve klinikë apo e

patologjive shkaktare të vendosjes transversale. Megjithatë, vihet re një rënie

progresive e diagnozës “vendosje transversale” si indikacion për SC-në

Konstatohet një rritje e ndjeshme e përqindjes së lindjes me SC në shtatzëni

binjake (83.4% në vitin 2012 vs 61.7% në vitin 2006), pavarësisht se përqindja e

prezantimeve të binjakut të parë nuk ka pësuar ndryshime statistikisht të

rëndësishme; gjithsesi në këtë kontekst nuk janë marrë në konsideratë diagnozat

e tjera shoqëruese.

Përgjatë viteve në studim vihet re një rritje e incidencës së SC për indikacione të

tilla si: shtatzëni atempate dhe post infertilitet, por që gjithsesi jo në shifrat e

statistikave ndërkombëtare.

Shpërndarja sipas BMI (indeksit të masës trupore) tregon që 56% e grave shkojnë

në mbipeshë gjatë shtatzënisë, 33% shkojnë në obezitet dhe vetëm 11% arrijnë të

mbajnë një indeks normal të peshës. BMI ka një impakt të drejtpërdrejtë me


komplikacionet para, gjatë dhe pas lindjes. Obeziteti favorizon shfaqjen e diabetit

tip 2, lindjen e foshnjave makrosomë etj. BMI mesatare në grupin e lindjeve me SC

rezulton të jetë 31.5 ± 2.7 kg/m2 ndërsa në grupin e kontrollit të grave të lindura

me rrugë vaginale është 27.1 ± 2.3 kg/m2.

Ky ndryshim i BMI midis grupit të grave të cilat kanë lindur me SC dhe grupit të

kontrollit (31.5 vs 27.1) është statistikisht domethënës (p< 0.05). Një gjykim

akoma më të qartë mbi impaktin e BMI në lindjet me SC marrim nëse do të

krahasojmë vlerat e BMI (20-25 kg/m2) në lindje me SC/lindje vaginale të cilat

qëndrojnë në raportin 1:2 dhe BMI (>30 kg/m2 )në lindje me SC/ lindje vaginale

të cilat qëndrojnë afërsisht në raportin 3:1.

Sikundër shihet edhe nga paraqitja grafike, për lindjet vaginale të grupit të

kontrollit vihet re se grupmosha 26-30 vjet dhe ajo 21-25 vjeç është grupmosha

predominuese (respektivisht 35% dhe 30%, pra rreth 65% të totalit të lindjeve

vaginale); ndërkohë që për lindjet me SC grupmoshat predominuese janë 31-35

vjeç (rreth 33% të totalit të lindjeve me SC) dhe 26-30 vjeç (rreth 21% të totalit

të lindjeve me SC). Mosha mesatare e subjekteve në studim është 28.3 vjeç (SHS

5.5 dhe SE 0.55). Duke parë se në grupin e studimit grupmoshat me numrin më të

madh të lindjeve janë 26-30 dhe 31-35 vjeç dhe mosha mesatare rreth 29 vjeç,

shumë qartë mund të gjykojmë se sa më e madhe të jetë mosha e grave aq më

shumë probabilitet kanë ato t’i nënshtrohen një lindje me SC. Këtë gjykim e

përforcon akoma edhe më shumë krahasimi me përfundimet e gjetura në grupin

e kontrollit. mosha mesatare për grupin e studimit është 23.7 ± 4.6 vjeç e ndërsa

për grupin e kontrollit është 28.5 ± 5.7 vjeç (+4.8 vjeç). Kjo diferencë (rreth 5 vjet)

që vihet re midis moshave mesatare ka domethënie statistikore.

Përsa i përket vendbanimit, shihet qartë se në grupin e studimit të grave, të cilat

kanë lindur me SC, afërsisht 23% e lindjeve që kryhen në SRSH vijnë nga jashtë

Shkodrës, kundrejt 13% të grupit të kontrollit (gratë me LV). Ndërsa nëse bëjmë

një ndarje midis zonave urbane dhe rurale, shpërndarja në grupin e studimit të

grave të lindura me SC është 45% e lindjeve me SC vijnë nga zona urbane kundrejt

55% të lindjeve me SC nga zona rurale. Në grupin e kontrollit të grave me LV kjo


shpërndarje është është 27% kundrejt 73%, respektivisht për zonat urbane dhe

rurale (raporti përafërsisht 1/4). Këto diferenca janë statistikisht të rëndësishme

(p<0.05).

Përsa i përket komplikacioneve pas lindjes, shihet që dhimbja si komplikacion

post partum është e pranishme në rreth 80% të grave të cilat kanë lindur me SC,

kundrejt 90% të grave të grupit të kontrollit të cilat kanë lindur me rrugë vaginale.

Hemorragjia vaginale domethënëse ishte e pranishmenë 3% të rasteve në grupin

e lindjeve me SV dhe në 1% të rasteve në grupin e kontrollit. Hematoma pas

lindjes u konstatua në 2% të rasteve në grupin e grave të cilat kishn lindur me SC

dhe vetëm në 1% të grave të cilat kishin lindur me rrugë vaginale. Infeksioni

urinar ishte i pranishëm në 7% të rastev me SC dhe në 5% të rasteve me LV. Edhe

realizimi i hysterectomisë post partum si një komplikacion serioz kishte

ndryshime statistikisht të rëndësishme midis dy grupeve (0.2% në grupin SC vs

0.1% në grupin LV; p< 0.05). Ndërkohë shihet se në grupin e kontrollit 10% e

rasteve ose përkthyer në numër 310 paciente nuk ankojnë për asnjë komplikacion

të asnjë lloji pas një lindje vaginale, element të cilin nuk e gjejmë në lindjet me SC.

Shihet qartë se periudha postoperatore në lindjet me SC është më e pasur në

komplikacione se peridha post lindje vaginale.

Shihet që 41% e subjekteve ishin primigravide, ndërsa 61% e grave lindnin për

herë të parë (gra të cilat kanë patur shtatzëni të mëparshme por që janë ndërprerë

– abort). 81% e tyre nuk kishin abortuar asnjëherë, 15% kishin abortuar vetëm

njëherë dhe 4% kishin berë dy aborte. Në grupin e kontrollit kemi 56% e

pacienteve të cilat ishin në shtatzëninë e tyre të parë, ndërsa 65.1% lindnin për

herë të parë. 76.1% e tyre nuk kishin abortuar asnjëherë.

Gratë e grupit të studimit kanë patur ditëqëndrimin minimal 2 ditë, nuk është

gjetur asnjë rast me qëndrim një ditë. Rastet që kanë qëndruar 2 ditë përbëjnë

65%, 3 ditë 21%, 4 ditë 6%, 5 ditë përbëjnë 5%, 6 ditë 1% dhe më shumë se 6 ditë

2%. Shtrimet me më shume se tre ditë janë për arsye të problemeve me të

porsalindurit. Në grupin e kontrollit shihet që pacientet të cilat kanë qëndruar 1

ditë janë 52%, 2 ditë janë 25%, 3 ditë janë 14%, 4 ditë janë 4%, 5 ditë janë 3%, 6


ditë janë 1% dhe më shumë se 6 ditë janë 1%. Qëndrimet më gjatë se 1 ose 2 ditë

vijnë si pasojë e problemeve me të porsalindurit. Ky është një tjetër element që

flet në favor të lindjes vaginale i cili duhet të merret parasysh nga gratë kur ato të

bëjnë zgjedhjen e tyre. Kjo për dy arsye kryesore: së pari, një kohë më e shkurtër

qëndrimi në spital ul mundësinë e infeksioneve nozokomiale jo vetëm te gratë,

por edhe te i porsalinduri dhe së dyti, një kohë më e gjatë qëndrimi ka një kosto

më të madhe ekonomike si për gruan ashtu edhe për spitalin. Diskutohet në këtë

rast kostoefektiviteti i ditëqëndrimit në të dyja teknikat e lindjes dhe peshorja

anon në favor të lindjes vaginale.

Shihet që në 82% të rasteve lindjet shkojnë në term vetëm 3% në preterm të

thellë, 3% në post term dhe 12% në preterm.

Shihet se në grupin e studimit të grave të cilat kanë lindur me SC 33% e rasteve

që kanë mbaruar vetem sistemin 8-vjeçar të arsimit, 30% e rasteve kanë mbaruar

arsimin e mesëm, 27% e rasteve kanë mbaruar ciklin e lartë të studimeve dhe 10%

e rasteve janë me specializim pasuniversitar.

Ndërkohë, në grupin e kontrollit (gratë të cilat kanë LV), 50% e rasteve kanë

mbaruar vetëm arsimin e ulët, 34% e rasteve janë me arsim të mesëm, 15% e

rasteve me arsim të lartë dhe vetëm 1% e rasteve me arsim pasuniversitar.

Nga krahasimi midis dy grupeve vihet re një diferencë e theksuar, statistikisht e

rëndësishme për gratë me arsim të lartë dhe të mesëm (p< 0.05), konkretisht :

27% për nëngrupin me arsim të lartë të grupit të SC kundrejt 15% të grupit me

LV (Δ +12%); 10% për nëngrupin me arsim pasuniversitar të grupit të SC kundrejt

1% të grupit me LV (Δ +9%). Nga të dhënat e studimit, në grupin e grave me arsim

të lartë vihet re një tendencë për të zgjedhur/preferuar lindjen me SC.

Ndërkohë u vu re se variabla të tillë si, niveli ekonomik dhe punësimi nuk

ndikonin në zgjedhjet e pacienteve mbi lindjen me SC, në ndryshim kjo me të

dhënat e gjetura në disa vende të botës, sikurse Brazili, ku atje ka një përputhje të

qartë midis nivelit ekonomik dhe lindjeve me SC.


DISKUTIM

Pse ritmet e lindjeve me operacion cesarean janë kaq të larta

Studimet më të fundit rikonfirmojnë rekomandimet më të hershme të OBSH-së

mbi ritmin optimal të lindjeve me operacion cesarean. Rezultatet më të mira si për

nënën dhe për bebin duket të jenë në ritmin 5-10%. Përqindjet më të mëdha se

15% probabilisht janë të dëmshme më tepër sesa të dobishme. (Althabe and

Belizan 2006).

Përqindjet e lindjeve me operacion cesarean kanë qënë 4.5% në vitin 1965, shumë

pranë përqindjes optimale. (Taffel et al. 1987). Që prej asaj kohe, këto përqindje

kanë ndryshuar, duke rezultuar në një ritëm mjaft të lartë të lindjeve me SC. Pas

një rritjeje graduale përgjatë një përiudhe prej më tepër se një dekadë, përqindja

e SC arriti në një nivel të qëndrueshëm prej 32.8% në vitin 2010-2011 (Hamilton

et al. 2012). Kështu, tashmë një në tre gra lind me operacion cesarean.

Pjesa më e madhe e nënave janë të shëndetshme dhe nuk kanë arsye për të lindur

me operacion cesarean. Lindja me operacion cesarean konsiderohet kirurgji

madhore dhe rrit gjasat për shumë efekte anësore afat-shkurtëra dhe afat gjata si

te nëna dhe te bebi. Ka rekomandime të qarta, autoritative që theksojnë

përdorimin e kujdesshëm të kësaj procedure. (U.S. Department of Health and

Human Services 2010). Po atëherë, pse ritmi i lindjeve me operacion cesarean

mbetet kaq i lartë?


Shkaqet që shpjegojnë përqindjen e lartë të lindjeve me operacion cesarean

Për të shpjeguar përqindjen e lartë të lindjeve me SC, si ofruesit e kujdesit

shëndetësor dhe të tjerë, shpesh ia atribuojnë këtë përqindje të lartë vetë nënës.

Shumë prej tyre hipotezojnë se faktorët kryesorë janë:

• Numri i grave, të cilat kërkojnë lindje me operacion cesarean pa indikacione

mjekësore është gjithnjë e më i madh.

• Numri i grave të cilat kanë indikacion për lindje me operacion cesarean është

në rritje.

• Presioni ligjor ndikon në rritjen e SC

Pavarësisht diskutimeve të shumta në lidhje me “dëshirën e nënës” për SC,

realisht shumë pak gra e ndërmarrin këtë hap. Gjatë një vlerësimi për një periudhë

1 vjeçare të grave të cilat lindën në spital në USA (qershor 2011 – qershor 2012,

Listening to mothers survey), gjatë pyetjes së nënave në lidhje me SC e parë vetëm

1% e tyre raportuan se kishin një SC të planifikuar pa arsye apo indikacione

mjekësore për të. (Declercq et al. 2013). Të njëjtat rezultate vijnë dhe nga

pyetësorët në vende të tjera (McCourt et al. 2007).

Shumë studiues të tjerë janë munduar të gjejnë përgjigje për ritmin e lartë të SC

duke u fokusuar në popullatën e grave të cilat janë të afta të lindin fëmijë. Në këtë

këndvështrim, në këtë popullatë ka gjithnjë e më tepër gra në moshë më të madhe,

me situata shëndetësore shoqëruese që favorizojnë SC si dhe me probabilitet më

të lartë për shtatzëni me shumë fëmijë. Megjithë konstatimin e këtyre tendencave,

studiuesit kanë konkluduar se ritmi i lindjeve me operacion cesarean ka pësuar

rritje për të gjitha grupet e grave, pavarësisht moshës, numrit të bebeve,

problemeve shëndetësore shoqëruese, racës/etnicitetit të tyre apo

karakteristikave të tjera (Declercq et al. 2006).

Me fjalë të tjera, vihet re një ndryshim i standarteve praktike nga ana e

profesionistëve, të cilët preferojnë dhe ofrojnë lindjen me operacion cesarean

pavarësisht situatave. Në fakt, duke iu referuar të dhënave të studimit të


mësipërm (Listening to mothers survey), rreth 25% e grave janë shprehur se kanë

qënë nën presionin e profesionistëve të ofrimit të kujdesit shëndetësor për të

zgjedhur lindjen me operacion cesarean. (Declercq et al. 2013).

Së fundi, por jo më pak e rëndësishmja, frika prej pasojave ligjore dhe

denoncimeve për shkak të keqpraktikës po shihet gjithnjë e më tepër si një faktor

madhor në realizimin gjithnjë e më të shpeshtë të lindjeve me operacion cesarean.

Megjithatë, studime të shumta që kanë vlerësuar këtë fenomen, kanë konkluduar

se roli i pasojave ligjore nga keqpraktika (për lindjet vaginale) është modest dhe

është përgjegjës për një përqindje shumë të vogël të rritjes së lindjeve me SC

(Sakala et al. 2013).

Arsyet e përqindjes së lartë të lindjes me operacion cesarean

Faktorët në vijim mendohet se luajnë një rol të rëndësishëm në ritmin e lartë të

SC, të pavarur apo në kombinim me njëri-tjetrin

Prioritet i ulët në rritjen dhe stimulin e aftësisë së gruas për të lindur me

rrugë natyrale

Kujdesi psikologjik në mbështetje të procesit të lindjes, sikundër kujdesi i mamive,

ofrimi i mbështetjes së vazhdueshme gjatë procesit të lindjes apo përdorimi i

versionit të jashtëm redukton ndjeshëm gjasat e lindjes me operacion cesarean.

Numri i lindjeve me operacion cesarean për fetus makrosom është mjaft i vogël,

megjithëse në pjesën më të madhe të rasteve diagnoza “Makrosom” është e gabuar

dhe në këtë situatë SC nuk duket se ofron përfitime. Shpesh vendimi për lindje me

operacion cesarean merret gjatë procesit të lindjes, ku nëse grave u ofrohet një

kujdes dhe mbështetje më e madhe (pritja, pozicionimi, lëvizjet, komforti ndaj

progresit të lindjes) do të rezultojë në uljen e përindjes së SC.

Efektet anësore të ndërhyrjeve të zakonshme gjatë procesit të lindjes

Studimet sugjerojnë se disa prej ndërhyrjeve të zakonshme që aplikohen gjatë

procesit të lindjes rritin gjasat për lindje me SC. Për shembull, induksioni i lindjes


te primiparet dhe/ose në situatat ku cerviksi nuk është i butë dhe gati për tu hapur

rrit gjasat për lindje me SC. Monitorimi elektronik fetal i vazhdueshëm shoqërohet

me përqindje më të lartë lindjesh me SC. Realizimi i anestezisë epidurale në fazën

e hershme të lindjes, i pashoqëruar me oksitocinë duket se rrit gjasat për SC dhe

analgjezia epidurale e vetme rrit gjasat për lindje me operacion cesarean si

përgjigje ndaj “Detresit fetal”.

Refuzimi për të ofruar zgjedhjen e informuar të lindjes vaginale

Shumë prej profesionistëve obstetër si dhe shumë prej spitaleve nuk u ofrojnë të

gjitha grave informacionin e duhur para zgjedhjes së mënyrës së lindjes. Nga

vlerësimet paraprake është vënë re se shumë gra me një SC të mëparshme do ta

kishin pëlqyer opsionin e lindjes vaginale pas lindjes me SC, por që për fat të keq

nuk u ishte ofruar një opsion i tillë nga mjekët apo spitali ku kishin lindur

(Declercq et al. 2013). Mbi 9 nga 10 gra me një lindje me SC të mëparshme i

nënshtrohen SC në lindjen pasardhëse. Në mënyrë të ngjashme, pak prej grave me

fetus në pozicion podalik kanë opsionin e planifikimit të një lindjeje vaginale,

sikundër dhe binjakët të cilët po lindin përmes SC të planifikuar.

Qëndrimet rastësore rreth kirurgjisë dhe variacioni i stileve të praktikës

profesionale

Shoqëria jonë është më tolerante se kurrë ndaj procedurave kirurgjikale, madje

edhe ndaj procedurave pa indikacione mjekësore. Ky fakt reflektohet në nivelin e

komfortit që ofron trendi i lindjes me SC ndaj profesionistëve të ofrimit të këtij

shërbimi, planeve të sigurimit, administratorëve spitalorë dhe madje vetë

pacienteve. Për më tepër, përqindja e SC varion ndjeshëm midis shteteve,

spitaleve dhe mjekëve të ndryshëm. Pjesa më e madhe e këtij variacioni i

dedikohet “stilit të praktikës” më tepër sesa diferencave të nevojave apo

preferencave të grave (Baicker et al. 2006, Clark et al. 2007).

Ndërgjegjësimi i kufizuar në lidhje me dëmet që shoqërojnë lindjen me SC


SC është një procedurë kirurgjikale madhore që rrit gjasat e shumë dëmtimeve si

për nënat dhe për bebet e tyre në krahasim me lindjen vaginale. Dëmtimet

afatshkurtra për nënën përfshijnë rrezikun e lartë për dëmtime apo prerje të

gabuara, infeksionet, fenomenet tromboembolike, histerektominë e urgjencës, ri

hospitalizimin dhe vdekjen. Bebet e lindura me SC janë më të rrezikuar për

probleme të aparatit respirator dhe zhvillimin e sëmundjeve kronike të ndryshme

të tilla si diabeti i instaluar që në fëmijëri, fenomene alergjike dhe astma bronkiale

si në fëmijëri ashtu dhe në moshë adulte. Mbase për shkak të efekteve anësore të

zakonshme të kirurgjisë si formimi i cikatriceve dhe aderencave, nënat të cilat i

nënshtrohen operacionit cesarean janë më të predispozuara për pelvialgji kronike

dhe infertilitet në të ardhmen. Një shqetësim i veçantë që lidhet me periudhën pas

SC janë prania e disa situatave serioze si për nënat dhe për bebet e tyre, që mund

të rishfaqen në shtatzënitë pasardhëse. Për nënat këto situata përfshijnë

shtatzëninë ektopike, placenta praevia, distakon e placentës, placenta akreta,

histerektominë e urgjencës dhe rupturën uterine. Bebet e shtatzënive pasardhëse

kanë më tepër nevojë për suport të frymëmarrjes si dhe ditëqëndrim më të zgjatur

spitalor. Kërkimet paraprake sugjerojnë që dëmtimet ndaj bebeve të lindur me SC

janë më të shumta, por për konfirmimin e tyre nevojiten studime të tjera

(Childbirth Connection 2012).

Të gjithë këta faktorë, të vetëm apo në kombinim me njëri tjetrin janë përgjegjës

për përqindjen aktuale të lindjeve me operacion cesarean prej mbi 30%,

pavarësisht të dhënave dhe pretendimeve që përqindja optimale e SC do të ishte

10%.

* * *

Ky studim retrospektiv analitik ndërkohë që përpiqet të vlerësojë tendencat në

rritje të lindjes me SC, synon të evidentojë elementë të veçantë që ndikojnë në

mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo në këtë tendencë. Ky trend po shkon paralel me


trendin që referojnë vendet e Europës Perëndimore, vendet e kontinentit

Amerikan, të Azisë dhe Australia. Në përpjekje për të kuptuar se cilët janë ata

faktorë që përligjin këtë rritje të incidencës së SC janë kryer studime pa fund. Por

sot jeta në të gjithë botën ka ndryshuar ritmet e saj e bashkë më të edhe gratë kanë

ndryshuar “ritet” e tyre. Me idenë e të bërit karrierë ato gjithmonë e më shumë po

preferojnë që shtatzëninë e parë ta nisin në një moshë më të madhe krahasuar me

situatën para viteve ’90. Mirëpo një moshë e madhe e fertilitetit, rrit probabilitetin

e shfaqjes së problemeve me konceptimin, dhe në përpjekje për të realizuar

shtatzëninë e dëshiruar ato shohin si zgjidhje teknikat e fertilizimit in vitro; këto

teknika të riprodhimit të asistuar janë një indikacion më shumë për SC. Shumë

është punuar edhe për të evidentuar faktorët që indikojnë SC, njëkohësisht janë

kryer përpjekje që të vlerësojnë dhe peshën që zë secili prej këtyre faktorëve në

vendimmarrjen në lidhje me mënyrën e lindjes.

Tendecat perëndimore sot vlerësojnë se trendi në rritje i SC i atribuohet dëshirës

së gruas, zgjerimit të indikacioneve dhe lehtësisë së proçedurës së SC. Kështu në

studim u tregua se 6% e SC ishin kryer me dëshirën e gruas dhe 34% e grave do

të zgjidhnin SC me dëshirë edhe nëse nuk do të kishin asnjë indikacion për SC. Ato

referonin se zgjedhin ti nënshtrohen me dëshirë lindjes me SC për të shmangur

dhimbjet gjatë lindjes vaginale. Por këtu duhet thënë se ato këtë zgjidhje e bëjnë

në kushte të mosinformimit rreth gjithë proçedurës. Shumë pak, për të mos thënë

asnjë prej grave nuk dinin se cilat ishin disavantazhet e SC në raport me lindjen

vaginale, por thjesht një numër i vogël i tyre tregonin se kishin dëgjuar se lindja

me SC ka më shumë probleme se lindja vaginale. Kjo është tema e një diskutimi të

gjërë, e cila në qëndër të vëmëndjes fokuson marrëdhënien mjek-pacient që

përfshin dhënien e informacionit nga njëra palë dhe interesimin që tregon pala

tjetër. U tregua në studim se 94% e grave kishin indikacione për të realizuar SC,

nga të cilat vendin e parë e zinte distocia, e ndjekur nga statusi post SC. Gjithashtu

u pa gjatë studimit se një moshë më e madhe rrit probabilitetin e komplikacioneve

gjatë lindjes dhe indikon SC.


U pa se një BMI më e madhe rrit mundësitë për komplikacione gjatë lindjes dhe

indikon një SC, madje në vendet e Europës Perëndimore BMI e madhe përbën një

indikacion të vendosur tashmë për SC. Lidhur me krahasimin mes dy grupeve

rreth nivelit ekonomik shihet që nuk ka një ndryshim të dukshëm. Madje edhe

vlerat e gjetura rreth nivelit ekonomik të ulët dhe atij të mesëm shkojnë paralel

me vlerat përkatëse në popullatën tonë.

Vihet re një tendencë e lehtë që lindjen me SC ta zgjedhin më shpesh gratë me

nivel të lartë arsimi edhe pse studimi tregoi se nuk ka vlera domethënëse për të

mbështetur këtë korrelacion. Nga ana tjetër lindja me SC nuk është komode vetëm

për gratë për shkak se shmangen dhimbjet gjatë një lindje vaginale, ajo është mjaft

komode edhe për mjekun për dy arsye kryesore: së pari, kohë-efktiviteti që ofron

lindja me SC dhe së dyti problemet ligjore që ndjekin komplikacionet apo

dëmtimet e nënës/bebit nga lindja vaginale.

Për të kuptuar rrugët dhe mënyrat për të reduktuar apo për të mbajtur nën

kontroll incidencën e lindjes me SC duhet të kemi një perceptim të qartë të

faktorëve kontribues apo indikacioneve obstetrikale për SC. Në tabelën e

mëposhtme jepet incidenca e disa prej indikacioneve kryesore të SC në disa shtete,

në raport me numrin total të lindjeve (incidenca për 100 lindje në total).

Nga të dhënat shihet qartë se katër indikacionet kryesore përbëjnë 85 – 86% të të

gjitha rasteve që kanë lindur me SC: Status post SC (35%), Distocia (30.4%),

Paraqitja podalike (11.7%) dhe Vuajtja fetale (9.2%).

SKOCIA SUEDIA SHBA VITET

1985 1990 1985 1990 1985 1990

Status post SC 2.8 3.1 3.3 3.1 7.8 8.5

Paraqitje podalik 1.9 2.0 2.2 1.8 2.3 2.6

Lindja distocike 3.8 4.0 1.9 1.7 6.5 7.1

Vuajtja fetale 2.0 2.4 1.7 1.6 1.9 2.3

Të tjera 2.5 2.7 2.4 2.4 4.3 3.2

TOTAL 13.0 14.2 11.5 10.7 22.7 23.6


Tabela 20. Kontributi i çdo indikacioni në nivelin total të SC për 100 lindje në total, për

Skocinë, Suedinë dhe SHBA, vitet 1985 – 1990.

Lindja vaginale pas SC – LVPS Përcaktimi i Cragin me 1916 “një herë një

cesarean, gjithmonë cesarean” mbeti tabu për një kohë të gjatë, megjithëse i

përkiste periudhës kur nuk bëheshin incizione segmentare, por incizione klasike

korporale. Në vitin 1978 u raportua për herë të parë prova e suksesshme e lindjes

në 83% të pacienteve të studiuara, të cilat kishin lindur me parë me SC. Nga ajo

kohë u rrit përqindja e lindjes vaginale pas SC. Në gjithë këto vite ka pasur debate

të shumta në lidhje me sigurinë e LVPS (Lindjes Vaginale Post Sectio) për shkak të

komplikacioneve të rënda amtaro-fetale që sjell ruptura uterine. Disa autorë e

rekomandojnë LVPS në një shtrirje më të madhe duke pasur parasysh se incidenca

e ruptures është nga 0.5 – 2% në LVPS me indikacione të mirëpërcaktuara. Autorë

të tjerë mendojnë se kostoja e ulët e LVPS në krahasim me SC e përsëritur, rritet

dhe e kalon atë po të marrim në konsideratë koston e komplikacioneve. ACOG

(American College of Obstetricians and Gynecologists) në vitin 1999 ka përcaktuar

kriteret për zgjedhjen e kandidateve për LVPS që janë:

1. SC segmentare e mëparshme

2. Pelvis normal

3. Pa cikatrice të tjera uterine

4. Shërbim obstetrikal/reanimator i gatshëm për SC të urgjencës

Ka pasur tendenca për të shtrirë indikacionet për LVPS, si në lindjen podalike,

shtatzëninë binjake, pacientet me më shumë se 1 SC, por ACOG rekomandon se

një nismë e tillë nuk duhet ndërmarrë pa u mbështetur në të dhëna të konfirmuara

nga studime të detajuar.


Distocia e lindjes është indikacioni më i shpështë për lindjen cesareane të parë

në Amerike. Disa vende europiane si Norvegjia, Skocia, Suedia e kanë incidencën

e distocisë afërsisht sa gjysma e asaj të SHBA. Edhe ky dallim ka qënë objekt

studimi dhe vlerësimi dhe është konstatuar se mund të arrihet një reduktim i SC

me 3-4% të totalit të lindjeve për lindjet distocike nëpërmjet aplikimit të

strategjive të menaxhimit aktiv të lindjeve, më të përdorura në Europë, si dhe

dhenies së një roli më të madh të mamive në ndjekjen dhe asistencën e lindjeve

duke e parë këtë si një mënyrë që shmang përshpejtimin e mjekëve në rastin e

lindjeve të zgjatura.

Një reduktim i vogël në incidencën e SC mendohet se është i mundur duke

aplikuar një qëndrim të ndryshëm në diagnozën e “Detresit Fetal”. Është e qartë

se hyrja në përdorim e Monitorimit Fetal Elektronik Intrapartum ka rritur

incidencën e SC me indikacionin e vuajtjes fetale në vitet ’70 – ’80. Për këtë arsye

është rekomanduar një kombinim i Monitorimit Fetal Elektronik me PH e gjakut

të skalpit fetal, me qëllimin për të rritur sigurinë diagnostike dhe për të ulur fals-

pozitivitetin.

Incidenca e SC në “Paraqitjen podalike” duket me pak gjasa që të ulet në mënyrë

sinjifikative dhe për faktin e që rezulton nga shumica e studimeve për

sëmundshmëri dhe vdekshmëri më të lartë neonatale në lindjen vaginale

podalike. Edhe në vendet europiane të cilat kanë pasur nivele të qëndrueshme ose

në ulje të SC për indikacione të tjera, incidenca e SC në paraqitjet podalike është

konstante ose në rritje të lehtë. Aktualisht në SHBA ajo është në 83% dhe në

Europë në 65 – 75%. Megjithatë, ka punime që tregojnë rezultate të mira dhe

komplikacione të pakta edhe në rast të nivelit të lindjes vaginale në shifra 60 –

65% në paraqitjet podalike. Zbatimi i kritereve të përcaktuara që nga ato me të

vjetrat si Zantuchi – Andros e ul rrezikun për komplikacione neonatologjike në

lindjen vaginale podalike. Një rrugë e sugjeruar për të ulur shpështësinë e SC është

aplikimi më i madh i versionit cefalik ekstern.


Sectio Cesarea është një zgjidhje e zakonshme për indikacion amtar dhe/ose fetal

në “Preeclampsi forma e rëndë”. Punimet e ndryshme theksojnë nevojën e

kritereve preçize kliniko-laboratorike të ndërprerjes urgjente të shtatzënisë në

preeclampsinë e rendë si dhe indikacionet përkatëse për mënyrat e induktimit të

lindjes, si një mjet për shmangien e SC të panevojshme.

Sectio Cesarea në shtatzani me shumë fetuse: Mbetet një rrugë e zgjedhur në

rastet e lindjeve binjake me fetusin e pare të vendosur podalik, si dhe në rastin e

fetuseve me peshë nën 1500gr. Shtatzënia me 3 ose me shumë fetuse është në

konceptet e sotme një indikacion pa alternativa për SC.

Kështu, është më e lehtë dhe më e sigurtë të realizosh një lindje me SC të

sukseshme se një lindje vaginale të sukseshme!

Por a është më e drejtë?


REKOMANDIME

Ky studim analitik retrospektiv që përfshiu një periudhë kohore prej 7 vitesh,

gjatë së cilës patëm mundësi për të bërë një krahasim midis periudhave të

ndryshme kohore dhe vlerësimin e ritmeve të rritjes së përqindjes së lindjeve me

SC; jep disa përgjigje lidhur me trendin e SC në SRSH, duke vënë në dukje situatën

e lindjeve me SC dhe faktorët e implikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo me

ritmin e SC. Sigurisht që janë pikërisht specialistët e kësaj fushe, të cilët duhet të

realizojnë këto studime me shpresën dhe dëshirën e mirë që trendi i SC të ruhet

brenda përqindjesh të pranueshme.

• Përsa i përket diagnozës “Dëshirë e gruas”, pavarësisht se në këtë studim ishte

një diagnozë e “munguar”, është e rëndësishmë që gratë ta zgjedhin SC jo duke

ditur vetëm njërën anë të medaljes, pra të mirat dhe lehtësirat e SC si

proçedurë, por ato para se të bëjnë një zgjedhje të tillë duhen të informohen

në mënyrë të detajuar edhe për disavantazhet e SC. Gratë duhet të informohen

lidhur me proçedurën, lidhur me indikacionet kur është dhe kur nuk është e

nevojshme të kryhet lindja me SC dhe lidhur edhe me komplikacionet

postoperatore, e duke i vendosur në një peshore këto duhet të bëjnë zgjedhjen

e tyre, sepse sigurisht zgjedhja është e gjithmonë në dorën e tyre.

• Të inkurajohet vazhdimisht lindja vaginale spontane te primiparet, duke qënë

se ky fakt ka një implikim të dyfishtë: në mënyrë direkte ul përqindjen e

lindjeve me SC dhe në mënyrë indirekte ul numrin e lindjeve me SC me


diagnozën “Status post SC”. Një shembull i qartë për këtë janë vendet nordike,

Hollanda dhe Danimarka ku atje zbatohen gjerësisht politika shëndetsore për

inkurajimin e lindjeve vaginale dhe është kjo arsyeja që incidenca e lindjeve

SC në këto vende nuk shkon më shumë se 18%, pse jo dhe në SRSH, ku

përqindja e SC është 23%, e krahasueshme me incidencën e vendeve të

mësipërme.

• Mjekët duhet t’i kushtojnë një vëmendje të veçantë këshillimit të grave

shtatzëna në lidhje me shmangien e shtimit të theksuar në peshë, duke qënë

se BMI është një element që ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në lindjen me

SC. Duhet të këshillohet një shtim i kontrolluar në peshë sipas rekomandimeve

dhe një ushqyerje e shëndetshme sepse vetëm kështu mund të kontrollohet

BMI.

• Duhet të mendohet edhe për kontrollin e ritmeve të frikshme të rritjes së SC.

Kjo mund të realizohet duke hartuar politika shëndetsore për modifikimin e

faktorëve që indikojnë lindjet me SC.


LINJAT UDHËRRËFYESE PËR OPERACIONIN CEZAREAN

Rekomandimet e NICE (2012) në lidhje me operacionet cesareane mund të shërbejnë si baza të

ndërtimit të protokolleve për lindjet me operacion cesarean në spitalet tona, konform kushteve dhe

nivelit të shërbimit* (sekondar-rajonal dhe terciar)

A. Sigurimi i informacionit ndaj pacientes

Grave shtatzëna duhet tu sigurohet informaconi dhe mbështetja e duhur në lidhje

me lindjen. Të gjitha shqetësimet dhe pyetjet e gruas duhet të konsiderohen si një

pjesë integrale e procesit të vendim marrjes në lidhje me mënyrën e lindjes

[2004]

Gratë shtatzëna duhet të marrin informacion në lidhje me SC gjatë periudhës para

lindjes, duke qënë se një në katër gra do të lindë pikërisht me SC. Informacioni

duhet të përmbajë elemente të tillë si:

• Indikacionet për SC

• Ku konsiston procedura e SC

• Rreziqet dhe përfitimet e procedurës

• Implikimin që ka lindja me SC në shtatzënitë e ardhshme

[2011]

Komunikimi dhe informacioni duhet të ofrohet në një formë të kuptueshme nga

ana e gruas shtatzënë, duke marrë në konsideratë nivelin kulturor dhe arsimor të

gruas.


Shtojca A. Sigurimi i informacionit ndaj pacientes (Nice guidelines 2012)

B. Operacioni cesarean i planifikuar krahasuar me lindjen vaginale

të planifikuar në një shtatzëni të pakomplikuar, pa SC të

mëparshme

SC e planifikuar mund të pakësojë rreziqet në vijim:

• Dhimbjen perineale dhe abdominale gjatë lindjes dhe tre ditë pas lindjes

• Dëmtimet e vaginës

• Hemorragjinë e hershme pas lindjes

• Shokun obstetrikal

SC e planifikuar mund të rritë rreziqet në vijim te i porsalinduri:

• Pranimi në njësinë e kujdesit neonatal intensiv

SC e planifikuar mund të rritë rreziqet në vijim te nëna:

• Ditëqëndrim më i zgjatur në spital

• Histerektomi nga hemorragjia post partum

• Arrest kardiak

Shtojca B. Operacioni cesarean i planifikuar, krahasuar me lindjen vaginale të planifikuar

për gra me një shtatzëni të pakomplikuar dhe pa SC të mëparshme (Nice guidelines 2012)

C-1. Operacioni cesarean i planifikuar


(Paraqitja podalike dhe shtatzënia multiple)

Paraqitja podalike

• Grave me shtatzëni unike të pakomplikuar me paraqitje podalike mund tu

ofrohet versioni cefalik i jashtëm në javën e 36-të të shtatzënisë.

• Përjashtim nga kjo bëjnë gratë me aktivitet lindjeje dhe gratë me anomali

apo cikatrice uterine, kompromentim fetal, membrana të plasura,

hemorragji vaginale apo situata të tjera shëndetësore.

• Grave me shtatzëni unike me paraqitje podalike në term, te të cilat versioni

cefalik i jashtëm është i kundërindikuar ose nuk ka rezultuar i suksesshëm,

duhet tu ofrohet SC sepse reduktohet vdekshmëria perinatale dhe

sëmundshmëria neonatale.

[2004]

Shtatzënitë multiple

• Në shtatzënitë binjake të pakomplikuara në term ku binjaku i parë është

me prezantim cefalik, sëmundshmëria dhe vdekshmëri e binjakut të dytë

është më e lartë.

• Megjithatë, efekti i SC të planifikuar për të përmirësuar përfundimin e

binjakut të dytë mbetet i paqartë dhe për këtë arsye SC nuk konsiderohet

një alternativë rutinë për këto paciente.

• Në shtatzënitë binjake ku binjaku i parë nuk është cefalik efekti i SC në

përmirësimin e përfundimit nuk është i qartë, por praktika aktuale

rekomandon ofrimin e SC të planifikuar.

[2004]

Shtojca C-1. Operacioni cesarean i planifikuar: paraqitja podalike dhe shtatzënitë

multiple (Nice guidelines 2012)



(LPK, SGA dhe DCP)

Lindja para kohe (LPK) dhe operacioni cesarean

• Lindja para kohe shoqërohet me sëmundshmëri dhe vdekshmëri më të

lartë neonatale.

• Efekti i SC në përmirësimin e rezultateve mbetet i paqartë dhe për këtë

arsye SC nuk duhet të ofrohet si një alternativë rutinë përveç kontekstit

studimor.

“I vogël për moshën e shtatzënisë” (SGA) dhe operacioni cesarean

• Sëmundshmëria dhe vdekshmëria neonatale është më e lartë në bebet “e

vegjël për moshën e barrës”.

• Efekti i SC të planifikuar për përmirësimin e përfundimit mbetet i paqartë

dhe për këtë arsye SC nuk duhet të ofrohet si një alternativë rutinë përveç

kontekstit studimor.

Parashikimi i SC për DCP gjatë lindjes

• Pelvimetria nuk është e dobishme në parashikimin e “dështimit të

progredimit” të lindjes dhe nuk duhet të përdoret si një element për

vendim marrjen mbi mënyrën e lindjes.

[2004]

Shtojca C-2. Operacioni cesarean i planifikuar: lindja para kohe, “i vogël për moshën e

shtatzënisë” dhe disproporcioni cefalo-pelvik (Nice guidelines 2012)



(Placenta praevia dhe placenta aderente)

Placenta praevia

• Grave me placenta praevia të pjesshme apo të plotë (minor ose major)

duhet tu ofrohet SC.

[2004, rikonfirmuar në 2011]

Placenta aderente

• Nëse në javët 32-34 të shtatzënisë konfirmohet një inserim i ulët i placentës

te një grua me SC të mëparshme, rekomandohet Doppleri me ngjyra si një

test diagnostik për placentën aderente.

• Nëse ekzaminimi Doppler sugjeron placentë aderente:

✓ Diskutoni me gruan mbi saktësinë e MRI, si një modalitet diagnostik për

placentën aderente, për të përcaktuar gradën e invazionit

✓ Shpjegoni procedurën e MRI

✓ Informoni pacienten se eksperienca aktuale sugjeron se MRI është e

sigurt, por në lidhje me rreziqet afatgjata ndaj bebit të dhënat janë të

pamjaftueshme

✓ Ofroni MRI nëse pranohet nga gruaja

[2011]

Shtojca C-3. Operacioni cesarean i planifikuar: placenta praevia dhe placenta aderente

(Nice guidelines 2012)



(Placenta praevia dhe placenta aderente)

• Diskutoni ndërhyrjet e mundshme për lindjen për gruan me dyshim për

placentë aderente, duke përfshirë dhe konsultimin me një “senior” obstetër.

[2011]

• Gjatë realizimit të SC te gratë me dyshim për placentë aderente siguroni:

✓ Të jenë të pranishëm një obstetër dhe një anestezist konsulent

✓ Të jetë i pranishëm një pediatër me eksperiencë

✓ Të jetë në dispozicion për konsultë një hematolog

✓ Të ketë në dispozicion një shtrat të lirë për kujdesin kritik

✓ Të ketë në dispozicion gjak dhe produkte të tij në sasi të mjaftueshme.

[2011]

• Gjatë kryerjes së SC te gratë me dyshim për placentë aderente, obstetri

konsulent duhet të përzgjedhë stafin e mjekëve të cilët duhet të jenë të

pranishëm.

• Të gjithë spitalet duhet të kenë një protokoll bazë për të specifikuar të gjithë

elementët që duhet të ofrohen.

[2011]

Shtojca C-3. Operacioni cesarean i planifikuar: placenta praevia (Nice guidelines 2012)

D. Transmetimi vertikal (nga nëna te fëmija) i infeksioneve amtare


HIV

• Informoni gruan shtatzënë rreth rreziqeve dhe përfitimeve për gruan dhe

fëmijën nga trajtimi i HIV si dhe mënyra e lindjes, në mënyrë që gruaja të

marrë një vendim e bazuar mbi këto informacione

HBV

• Transmetimi i HBV nga nëna te fëmija mund të reduktohet nënse bebi merr

imunoglobulinën dhe vaksinohet.

• Në këtë situatë, grave me HBV nuk duhet tu ofrohet lindja me SC sepse të

dhënat janë të pamjaftueshme për të konfirmuar se kjo mënyrë lindjeje

redukton rrezikun e transmetimit nga nëna te fëmija të infeksionit nga HBV.

HCV

• Grave të infektuara me HCV nuk duhet tu ofrohet lindja me SC pasi kjo nuk

redukton rrezikun e transmetimit vertikal të virusit nga nëna te fëmija.

• Grave të infektuara me HCV dhe HIV duhet tu ofrohet lindja me SC pasi

redukton rrezikun e transmetimit vertikal të HCV dhe HIV.

HSV

• Gratë me HSV parësor genital që shfaqet në tremujorin e tretë të shtatzënisë

duhet ti nënshtrohen lindjes me SC, sepse ulet rreziku i infeksionit neonatal

nga HSV.

• Gratë me HSV rekurent duhet të inormohen se efekti i SC të planifikuar në

uljen e rrezikut të infeksionit është i paqartë. Për këtë arsye, SC nuk duhet

të ofrohet në rutinë përveç kontestit kërkimor.

Shtojca D. Transmetimi vertikal (nga nëna te fëmija) i infeksioneve amtare (Nice

guidelines 2012)

E-1. Faktorët intrapartum që ndikojnë në operacionin cesarean


(Faktorët që ulin gjasat e operacionit cesarean)

• Gratë duhet të informohen se mbështetja e vazhdueshme gjatë aktivitetit të

lindjes nga persona me ose pa trainim paraprak redukton gjasat e lindjes me

SC.

• Grave me shtatzëni të pakomplikuar pas javës së 41-të duhet tu ofrohet

induksioni i lindjes sepse kjo redukton rrezikun e vdekshmërisë perinatale

dhe gjasat për lindje me SC.

• Për monitorimin e progresit të lindjes në gratë me aktivitet spontan lindjeje,

me fetus unik dhe shtatzëni në termm, duhet të përdoret një partogramë me

një vijë veprimi 4-orë, sepse kjo redukton gjasat e lindjes me SC.

• Në marrjen e vendimit për lindjen me SC duhet të përfshihet edhe një

obstetër konsulent, sepse kjo redukton gjasat e lindjes me SC.

• Monitorimi fetal elektronik shoqërohet me rritje të gjasave për lindje me SC.

Nëse SC rekomandohet për shkak të alterimit të RZF-ve, në rastet me dyshim

për acidozë fetale, ajo duhet të konfirmohet përmes matjes në gjakun fetal,

nëse disponohet teknika e marrjes dhe nëse nuk ka kundërindikacione.

[2004]

Shtojca E-1. Faktorët intrapartum që ulin gjasat për operacionin cesarean (Nice

guidelines 2012)


E-2. Faktorët intrapartum që (nuk) ndikojnë në operacionin cesarean

(Faktorët që nuk influencojnë në lindjen me SC)

• Ecja gjatë aktivitetit të lindjes

• Pozicioni jo-supin gjatë fazës së dytë të lindjes

• Zhytja në ujë gjatë lindjes

• Anestezia epidurale

[2004]

“Dështimi i progresit” të lindjes dhe operacioni cesarean

• Pavarësisht se dy procedurat e mëposhtme janë aplikuar rutinë si alternativë

për “dështim i progresionit”, të dhënat nuk janë të mjaftueshme për të

konkluduar se ndikojnë në uljen e gjasave për operacion cesarean:

✓ Amniotomia e hershme

✓ Oksitocina

[2004]

Shtojca E-2. Faktorët intrapartum që nuk ndikojnë te operacioni cesarean; “Dështimi i

progresit” të lindjes dhe operacioni cesarean (Nice guidelines 2012)


F. Testet preoperatore dhe pregatitja për SC

• Pacientet para interventit duhet të kryejnë një vlerësim të hemoglobinës, për

të identifikuar rastet me anemi.

• Megjithëse humbja më shumë se 1000 ml e gjakut gjatë lindjes me SC është e

rrallë (4-8% të rasteve), mbetet një komplikacion i mundshëm serioz.

[2004]

• Gratë e shëndetshme dhe me shtatzëni të pakomplikuar mund tu

rekomandohen (por nuk janë të detyrueshme) rutinë ekzaminimet e

mëposhtme:

✓ Grupi i gjakut dhe sigurimi i gjakut

✓ Profili i koagulimit

✓ Ekografi preoperatore për të vlerësuar lokalizimin e placentës.

[2004]

• Në gratë të cilat lindin me SC me anestezi regjionale duhet të vendoset një

lateter urinar për të parandaluar distendimin e fshikëzës urinare prej bllokut

anestetik.

[2004]

Shtojca F. Testet preoperatore dhe pregatitja për SC (NICE 2012)


G. Rreziqet dhe përfitimet e operacionit cesarean

• Fokusi kryesor i drejtohet rezultatit të gruas, që llogaritet në terma afatmesëm

(1 vit) dhe afatgjatë (5-10 vjet). Këto rezultate përfshijnë:

✓ Disfunksioni urinar

✓ Disfunksioni gastrointestinal

✓ Dispareunia

✓ Ushyerja me gji

✓ Shëndeti psikologjik

• Përfundimi i të porsalindurve përfshin problemet shëndetësore, veçanërisht

problemet e vazhdueshme respiratore dhe neurologjike.

• Për të ofruar një informacion sa më të kuptueshëm ndaj grave në lidhje me

zgjedhjen e mënyrës së lindjes, është i nevojshëm dokumentimi i rezultateve

afatmesme dhe afatgjata për gratë dhe bebet e tyre.

• Duhet të mundësohet grumbullimi i të dhënave përmes përdorimit të

pyetësorëve të standartizuar rreth sëmundshmërive septike amtare si dhe

mirëqënies emocionale deri në 1 vit pas realizimit të SC të planifikuar. Në njëjtat

metoda të ngjashme mund të përdoren edhe për vlerësimin afat gjatë (5-10 vjet).

[2004]

Shtojca G. Rreziqet dhe përfitimet e operacionit cesarean (NICE 2012)

Referenca


1. Young JH. Caesarean Section : The History and Development of the Operation From Earliest Times.

London, HK Lewis & Co Ltd, 1944.

2. Gabert HA,& Bey M. History and development of Caesaren Operation. Obstetrics and Gynecology

clinics in North America 1988; 15:591-605.

3. National Library of Medecine. Caesarean Section- a brief history. 1933. Accessed March 25th,2004

from

4. Rosen MG, Alper MH, Cefalo RC, et al. Consensus Development Conference on Caesarean Childbirth.

Bethesda, Maryland: National Institute of Child Health and Human Development, National Institute

of Health ; 1980.

5. Boley JP. The History of Caesarean Section. CMAJ 1991; 145(4):319-322

6. Hillan EM. Caesarean Section: historical background. Scottish Medical Journal 1991; 36(5) : 150-154.

7. Brian VA. The deepest cut of all. Nursing Mirror 1976; 143:68-69.

8. Radcliffe W.Milestones in Midwifery. Bristol, John Wright and Sons Ltd; 1967.

9. Harris RP. Cattle-horn lacerations of the abdomen and uterus in pregnant women. American Journal

of Obstetrics and Gynecology 1887; 11:673-685.

10. Harris RP. Remarks on the Caesarean Operation. American Journal of Obstetrics and Gynecology

1879; 11:620-626.

11. Young JH. Caesarean Section: The history and development of the operation from earliest times.

London, United Kingdom: HK Lewis & Co Ltd ; 1944.

12. Fear a factor in surgical births. The Sydney Morning Herald 7 October 2007.

13. Division of Vital Statistics National Center for Health Statistics, Hyatt Sville, USA, Semin Perinatal

2006.

14. CDC NCHS data brief. Centers for Disease Control and Prevention.

15. Hamilton BE, Martin JA, Ventura SJ. Births : Preliminatory data for 2008- National Center for Health

Statistics. www.cdc/nchs/data/nsvr/nsvr58/nsvr58_16.pdf.

16. British Journal of Medecine

17. Rates and implications of caesarean sections in Latin America, Belizan J, Althabe F, Barros F,

Alezander S.

18. Anon,2012. The rise os caesarean birth in Australia. www.abc.net.au/radionational /programs/

lifematters/ new-document/4432252 Accessed January 3, 2013.

19. Factors influencing rising caesarean section rates in China betëeen 1988 and 2008 Xing Lin Feng,

Ling Xu, Yan Guo. www.who.int/bulletin/volumes/90/1/11-090399/en/index/html

20. OECD (2011), Caesarean Sections, in Health at a Glance 2011 : dx.doi.org/10.1787/health_glance-

2011-37-en.

21. Caesarean Section rates and implications in Sub-Saharan Africa: a multi-country study from

Medecins sans Frontiers.


22. Medscape, Caesarean Delivery. http://emedicine.medscape.com/article/263424-overview

23. Rising reates of caesarean sections : an audit of caesarean sections in a specialist private practice. SA

Frann Pract 2009: 51 (3):254-258.

24. Libri i Obstetrikë-Gjinekologji, Orion Gliozheni, Astrit Bimbashi.

25. Indications for Caesarean Section, Zoe Penn. MD,MRCOG. Best Practice & Research Clinical Obstetrics

& Gynecology.

26. Penn Z. Breech Presentation. In James DJ et al (eds) High Risk Pregnancy : Management Options, 2nd

edn pp 1025-1050. London : W.B. Sanders 1999.

27. Lamont RF, Dunlop PDM, Crowley P et al Spontaneous preterm labour and delivery at under 34 weeks

gestation, British Medical Journal.

28. National Institute for Health and Clinical Excellence, Caesarean Section. Nice clinical guideline 132

www.nice.org.uk/cg 132

29. Althabe F, Belizan JF. Caesarean section: The paradox. The Lancet 2006;368:1472-3.

30. Baicker K, Buckles KS, Chandra A. Geographic variation in the appropriate use of cesarean

delivery. Health Aff2006;35:w355-w367.

31. Childbirth Connection. Vaginal or Cesarean Birth: What Is at Stake for Women and Babies? A Best

Evidence Review. New York: Childbirth Connection, 2012. Available

32. Clark SL, Belfort MA, Hankins GDV, Meyers JA, Houser FM. Variation in the rates of operative delivery

in the United States.Am J Obstet Gynecol 2007;196(6):526.e1-526.e5.

33. Declercq ER, Sakala C, Corry MP, Applebaum S, Herrlich A. Listening to Mothers III: Pregnancy and

Birth. New York: Childbirth Connection, May 2013. Available Declercq E, Menacker F, MacDorman M.

Maternal risk profiles and the primary cesarean rate in the United States, 1991-2002. Am J Public

Health 2006;96:867-72.

34. Hamilton BE, Martin JA, Ventura SJ. Births: preliminary data for 2010. Natl Vital Stat

Rep 2011;60(2):1 Available atwww.cdc.gov/nchs/data/nvsr/nvsr60/nvsr60_02.pdf

35. Johnson KC, Daviss B-A. Outcomes of planned home births with certified professional midwives: Large

prospective study in North America. BMJ 2005;220:1416.

36. McCourt C, Weaver J, Statham H, Beake S, Gamble J, Creedy DK. Elective cesarean section and decision

making: A critical review of the literature. Birth 2007;34:65-79. Available atSakala C, Yang YT, Corry

MP. Maternity care and liability: Pressing problems, substantive solutions. Womens Health

Issues2013;23:e7-13.Stapleton SR, Osborne C, Illuzzi J. Outcomes of care in birth centers:

Demonstration of a durable model. JMidwifery Womens Health 2013;58:3-14.

37. Taffel SM, Placek PJ, Liss T. Trends in the United States cesarean section rate and reasons for the

1980-85 rise. Am J Public Health 1987;77:955-9.

38. U.S. Department of Health and Human Services. Office of Disease Prevention and Health Promotion.

Maternal, infant, and child health. Healthy People 2020. Washington, DC: 2010.

http://transform.childbirthconnection.org/reports/cesarean/


http://www.childbirthconnection.org/article.asp?ck=10450


http://www.cdc.gov/nchs/data/nvsr/nvsr60/nvsr60_02.pdf


39. Hamilton BE, Martin JA, Ventura SJ. Births: Preliminary data for 2007 [PDF - 650 KB]. National vital

statistics reports; vol 57 no 12. Hyattsville, MD. National Center for Health Statistics, Released March

18, 2009.

40. U.S. Department of Health and Human Services. Cesarean childbirth. Report of a consensus

development conference sponsored by the National Institute of Child Health and Human Development

in conjunction with the National Center for Health Care Technology. September 22–24, 1980. NIH

Publication No.82–2067. 1981.

41. Yang Q, Wen SW, Oppenheimer L, et al. Association of caesarean delivery for first birth with placenta

previa and placental abruption in second pregnancy. BJOG 114(5): 609–13. 2007.

42. Kuklina EV, Meikle SF, Jamieson DJ, et al. Severe obstetric morbidity in the United States: 1998–2005.

Obstet Gynecol. 113(2 Part 1):293–9. 2009.

43. Liston FA, Allen VM, O’Connel CM, Jangaard KA. Neonatal outcomes with cesarean delivery at term.

Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 93(3): F176–82. 2008.

44. U.S. Agency for Healthcare Research and Quality. HCUPnet. Healthcare Cost and Utilization Project:

Rockville, MD. AHRQ 2005 [DRGs 370–3].

45. Martin JA, Hamilton BE, Sutton PD, Ventura SJ, et al. Births: Final data for 2006. National vital

statistics reports; vol 57 no 7. Hyattsville, MD. National Center for Health Statistics. 2009.

46. Organization for Economic Co-operation and Development. OECD health data 2009: statistics and

indicators for 30 countries. Paris, France: Organization for Economic Cooperation and Development:

2009.

47. Russo CA (Thompson Reuters), Wier L (Thompson Reuters), Steiner C. (AHRQ). Hospitalizations

related to childbirth, 2006. HCUP, Statistical Brief #71. U.S. Agency for Healthcare Research and

Quality, Rockville, MD. April 2009.

48. CDC. QuickStats: Percentage of live births by cesarean delivery, by plurality—United States, 1996,

2000, and 2006. MMWR 58(19):542. 2009.

49. Williams HO. The ethical debate of maternal choice and autonomy in cesarean delivery. Clin Perinatol

35:455–62. 2008.

50. Murthy K, Grobman WA, Lee TA, Hall J L. Association between rising professional liability insurance

premiums and primary cesarean delivery rates. Obstet Gynecol 110(6):1264–9. 2007.

51. Guise J-M, McDonagh M, Hashima J, et al. Vaginal births after cesarean (VBAC). Evidence

report/technology assessment No. 71 (Prepared by the Oregon Health & Science university Evidence-

based Practice Center under Contract No. 209–977–0018). AHRQ Publication No. 03–Eoi8,: Agency

for Healthcare Research and Quality. Rockville, MD. March 2003.

52. Abouzhar C, and T Wardlaw, (2001): “Maternal mortality at the end of a decade: signs of

progress?” Bulletin of the World Health Organization. Vol 79

53. Ash A, D Okah (1997): “What is the right number of caesarean sections?” Lancet; 349:1557.

http://www.cdc.gov/nchs/data/nvsr/nvsr57/nvsr57_12.pdf

http://www.ecosante.org/index2.php?base=OCDE&langh=ENG&langs=ENG&sessionid

http://www.ecosante.org/index2.php?base=OCDE&langh=ENG&langs=ENG&sessionid


54. Behague Dominique P, Cesar G Victora and Fernando C Barros. (2002). “Consumer demand for

caesarean sections in Brazil: informed decision making, patient choice, cohort study linking

ethnographic and or social inequality? A population based birth epidemiological methods” British

Medical Journal, vol. 324 (20).

55. Belizan. J, F. Althabe, F. Barros and S. Alexander. (1999). “Rate and implications of caesarean sections

in Latin America: Ecological Study”. British Medical Journal; vol. 319.

56. Cai W.W, J.S Marks, CHC Chen, Y.X Zhuang, L. Morris, J.R Harris. (1998). “Increased Caesarean Section

Rates and emerging patterns of health insurance in Shanghai China”; American Journal of Public

Health, vol. 80.

57. Department of Economic and Social Affairs (2003): “Progress towards Millennium Development

Goals, 1990 to 2003”, Report of the Statistics Division, Department of Economic and Social Affairs.

58. Foucault, M. 1975. The Birth of the Clinic: An Archaeology of Medical Perception, Vintage Books, New

York.

59. Friedson Eliot 1970. Profession of Medicine: A Study of the Sociology of Applied Knowledge. Harper

and Row, New York.

60. Ghosh Sancheeta and K.S James. (2010). “Levels and Trends in Caesarean Births: Cause for

Concern?” Economic & Political Weekly (2010), Vol. XLV, NO.5

61. Gupta Agnihotri, Jyotsna. 2000. New Reproductive Technologies, Women’s Health and Autonomy-

Freedom or Dependency? Sage Publications, New Delhi.

62. International Institute for Population Sciences and ORC Macro, (2000). National Family Health

Survey (NFHS-II), IIPS: Mumbai.

63. Jane J, Weaver. (2007). “Are There Unnecessary Cesarean Section? Perception of Women and

Obstetricians About Cesarean Sections for Nonclinical Indications”, Birth; vol. 34 (1)

64. Kabra S.G, R Narayan, N Chaturvedi, P Anand, G Mathur, (1994): “What is happening to cesarean

section rates?” The Lancet, vol. 343.

65. Kambo I, N Bedi, B.S Dhillon, N.C Saxena (2002): “A critical appraisal of cesarean section rates at

teaching hospitals in India”: International Journalof Gynecological and Obstetrics, vol. 79 25

66. Mishra U.S and M Ramanathan, (2002): “Delivery-related complications and determinants of

cesarean section rates in India”; Health Policy and Planning, vol. 17 (1), pp-90-98. Oxford University

Press.

67. National Institute of Health: State of the Science Conference Statement (2006): “Cesarean Delivery

on Maternal Request”; National Institute of Health.

68. National Centre for Health Statistics, (2006): “Preliminary Births for 2005; Infant and Maternal

Health”.

69. Oakley, Ann. 1997. “Beyond The Yellow Wallpaper”, Reproductive Health Matters. Vol. 5 (10).


70. Potter J.E, E Berquó, I Perpétuo, L.F Ondina, K Hopkins, R.S Marta, C Maria (2001): “Unwanted

caesarean sections among public and private patients in Brazil: prospective study”, British Medical

Journal, vol. 323 (17).

71. Sen, Gita, Adrienne Germain and Lincoln Chen (ed), 1994. Population Policies Reconsidered- Health,

Empowerment and Rights. Harvard Univerisity Press.

72. Martin JA, Hamilton BE, Ventura SJ, et al. Births: Final data for 2009. National vital statistics reports;

vol 60 no 1. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2011.

73. American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG Committee Opinion No. 394: Cesarean

delivery on maternal request. Obstet Gynecol 110(6):1501. 2007.

74. American College of Obstetricians and Gynecologists. Induction of labor. ACOG Practice Bulletin No.

107. Obstet Gynecol 114(2):386–97. 2009.

75. Main E, Oshiro B, Chagolla B, Bingham D, Dang-Kilduff L, Kowalewski L. Elimination of non-medically

indicated (elective) deliveries before 39 weeks gestational age. California Maternal Quality Care

Collaborative, California Department of Public Health, and March of Dimes. 2010.

76. Florida Perinatal Quality Collaborative. [Accessed 10/23/12].

77. Donovan EF, Lannon C, Bailit J, Rose B, Iams JD, Byczkowski T. A statewide initiative to reduce

inappropriate scheduled births at 36(0/7)–38(6/7) weeks' gestation. Am J Obstet Gynecol

202(3):243.e1–8. 2010.

78. American College of Obstetricians and Gynecologists. Patient safety checklist no. 5: Scheduling

induction of labor. Obstet Gynecol 118(6):1473–4. 2011.

79. Clark SL, Frye DR, Meyers JA, Belfort MA, Dildy GA, Kofford S, et al. Reduction in elective delivery <39

weeks of gestation: Comparative effectiveness of 3 approaches to change and the impact on neonatal

intensive care admission and stillbirth. Am J Obstet Gynecol 203(5):449.e1–6. 2010.

80. Association of Women's Health, Obstetric and Neonatal Nurses. . [Accessed 10/23/12].

81. March of Dimes. Why at least 39 weeks is best for your baby. [Accessed 10/23/12].

82. Martin JA, Hamilton BE, Ventura SJ, et al. Births: Final data for 2010. National vital statistics reports;

vol 61 no 1. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2012.

83. Martin JA, Wilson EC, MacDorman MF, Mathews TJ, Hoyert D. Gestational age in vital statistics:

Trends, outcomes and measurement. Rockville, MD: NICHD Definition of Term Workshop. 2012.

84. American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG Committee Opinion No. 561:

Nonmedically indicated early-term deliveries. Obstet Gynecol 121(4):911–5. 2013.

85. Zhang J, Troendle J, Reddy UM, Laughon SK, Branch DW, Burkman R, et al. Contemporary cesarean

delivery practice in the United States. Am J Obstet Gynecol 203(4):326.e1–326.e10. 2010.

86. Rutkow IM. Surgical operations in the United States: 1979 to 1984. Surgery. 1987 Feb;101(2):192–

200.

http://www.marchofdimes.com/pregnancy/getready_atleast39weeks.html


87. Taffel SM, Placek PJ, Moien M. 1988 U.S. cesarean-section rate at 24.7 per 100 births--a plateau? N

Engl J Med. 1990 Jul 19; 323(3):199–200.

88. Stafford RS. Alternative strategies for controlling rising cesarean section rates. JAMA. 1990 Feb

2;263(5):683–687.

89. Gleicher N. Cesarean section rates in the United States. The short-term failure of the National

Consensus Development Conference in 1980. JAMA. 1984 Dec 21; 252(23):3273–3276.

90. Lomas J, Anderson GM, Domnick-Pierre K, Vayda E, Enkin MW, Hannah WJ. Do practice guidelines

guide practice? The effect of a consensus statement on the practice of physicians. N Engl J Med. 1989

Nov 9;321(19):1306–1311.

91. Myers SA, Gleicher N. 1988 U.S. cesarean-section rate: good news or bad? N Engl J Med. 1990 Jul

19;323(3):200–200.

92. Anderson GM, Lomas J. Determinants of the increasing cesarean birth rate. Ontario data 1979 to

1982. N Engl J Med. 1984 Oct 4;311(14):887–892.

93. Taffel SM, Placek PJ, Liss T. Trends in the United States cesarean section rate and reasons for the

1980-85 rise. Am J Public Health. 1987 Aug;77(8):955–959.

94. O'Driscoll K, Foley M. Correlation of decrease in perinatal mortality and increase in cesarean section

rates. Obstet Gynecol. 1983 Jan; 61(1):1–5.

95. Stafford RS. Cesarean section use and source of payment: an analysis of California hospital discharge

abstracts. Am J Public Health. 1990 Mar; 80(3):313–315.

96. Gould JB, Davey B, Stafford RS. Socioeconomic differences in rates of cesarean section. N Engl J

Med. 1989 Jul 27; 321(4):233–239.

97. Williams RL, Chen PM. Controlling the rise in cesarean section rates by the dissemination of

information from vital records. Am J Public Health. 1983 Aug;73(8):863–867

98. Petitti DB. Recent trends in cesarean delivery rates in California. Birth. 1985 Spring; 12(1):25–28.

99. Althabe F, Belizan JF. Caesarean section: The paradox. The Lancet 2006; 368:1472-3.

Baicker K, Buckles KS, Chandra A. Geographic variation in the appropriate use of cesarean

delivery. Health Aff2006; 35:w355-w367.

100. Childbirth Connection. Vaginal or Cesarean Birth: What Is at Stake for Women and Babies? A Best

Evidence Review. New York: Childbirth Connection, 2012.

101. Clark SL, Belfort MA, Hankins GDV, Meyers JA, Houser FM. Variation in the rates of operative delivery

in the United States.Am J Obstet Gynecol 2007;196(6):526.e1-526.e5.

102. Declercq ER, Sakala C, Corry MP, Applebaum S, Herrlich A. Listening to Mothers III: Pregnancy and

Birth. New York: Childbirth Connection, May 2013.

103. Declercq E, Menacker F, MacDorman M. Maternal risk profiles and the primary cesarean rate in the

United States, 1991-2002. Am J Public Health 2006;96:867-72






104. Hamilton BE, Martin JA, Ventura SJ. Births: preliminary data for 2010. Natl Vital Stat

Rep 2011;60(2):1-25.

105. Johnson KC, Daviss B-A. Outcomes of planned home births with certified professional midwives: Large

prospective study in North America. BMJ 2005;220:1416

106. McCourt C, Weaver J, Statham H, Beake S, Gamble J, Creedy DK. Elective cesarean section and decision

making: A critical review of the literature. Birth 2007; 34:65-79.

107. Sakala C, Yang YT, Corry MP. Maternity care and liability: Pressing problems, substantive

solutions. Womens Health Issues 2013;23: e7-13.

Abstrakt


Objektivi

T’u jepen përgjigje disa çështjeve lidhur me lindjet me operacion cesarean, raportin

lindje me SC/lindje vaginale dhe të mundohemi për të kuptuar tendencat e reja në

lindjet me SC. Krahasimi i rezultateve me kategorinë e grave që lindin me rrugë

vaginale. Të tregojë indikacionet më të shpeshta për lindjen me SC dhe të vlerësojë

marrëdhënien midis variablave të ndryshëm dhe lindjeve me SC.

Metodat

Ne përftuam të dhënat nga kartelat e grave të lindura në maternitetin e Shkodrës

gjatë periudhës kohore 2006-2012. Për përcaktimin e variablave parësorë, nga

totali i kartelave të grave, të cilat kishin lindur në maternitetin e Shkodrës gjatë

kësaj periudhe kohore, u morën në shqyrtim të gjitha kartelat e lindjeve me SC për

çdo vit (nga viti 2006 deri në vitin 2012. U shfrytëzuan gjithashtu të dhënat e marra

nga regjistrat e lindjeve dhe statistika përgjatë periudhës kohore të studimit, me një

total prej 14,339 rastesh, nga të cilat 11,040 gra kishin lindur me rrugë vaginale dhe

3,299 gra kishin lindur me SC. Mosha mesatare e grave të përfshira në studim ishte

26.4±3.2 vjeç. Variablat parësorë të vlerësuar ishin: diagnozat dhe indikacionet për

SC, Indeksi i Masës Trupore (BMI) dhe mosha; variablat dytësorë ishin të dhënat

demografike, pariteti, kohëqëndrimi dhe komplikacionet pas lindjes.

Rezultatet

Përsa i përket indikacioneve, vendin e parë të indikacioneve e zë “Status post SC”,

mesatarisht në 30 % të rasteve (26% në 2006 deri në 36% në 2012). Diagnoza e

dytë më e shpeshtë si indikacion për SC është “Distocia e lindjes”, konkretisht 24.2%

në vitin 2006 dhe 29.1% në vitin 2012, me një rritje prej 4.9% përgjatë kësaj

periudhe dhe në vend të tretë është indikacioni për “Vuajte fetale akute/kronike” me

10.3% në vitin 2006 dhe 15.6% në vitin 2012, me një rritje prej 5.3% përgjatë kësaj

periudhe. Të tre këto indikacione përbëjnë aktualisht rreth 80% të totalit të

indikacioneve të SC në SRSH. Sectio Caesarea që kryhen duke patur si indikacion

prezantimin e keq fetal, si “Paraqitja podalike” apo “Situs transversus” përbëjnë


mesatarisht 12% të rasteve. Ndërkohë përqindja që zë indikacioni “Shtatzëni

binjake” në totalin e lindjeve me SC është rreth 5% dhe diagnozat e tjera (Anamnezë

e ngarkuar, Preeklampsi, Infertilitet/ART) përbëjnë rreth 3% të totalit të lindjeve

me SC. Përsa i përket indikacionit “Dëshirë e gruas”, duket se nuk ekziston në asnjë

rast përgjatë periudhës të marrë në studim.

Konkluzione

Përsa i përket diagnozës “Dëshirë e gruas”, pavarësisht se në këtë studim ishte një

diagnozë e “munguar”, është e rëndësishmë që gratë ta zgjedhin SC jo duke ditur

vetëm njërën anë të medaljes, pra të mirat dhe lehtësirat e SC si proçedurë, por ato

para se të bëjnë një zgjedhje të tillë duhen të informohen në mënyrë të detajuar edhe

për disavantazhet e SC.

Të inkurajohet vazhdimisht lindja vaginale spontane te primiparet, duke qënë se ky

fakt ka një implikim të dyfishtë: në mënyrë direkte ul përqindjen e lindjeve me SC

dhe në mënyrë indirekte ul numrin e lindjeve me SC me diagnozën “Status post SC”.

Mjekët duhet t’i kushtojnë një vëmendje të veçantë këshillimit të grave shtatzëna në

lidhje me shmangien e shtimit të theksuar në peshë, duke qënë se BMI është një

element që ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në lindjen me SC.

Fjalë kyçe: Sectio Cesarea, Indeksi i masës trupore, SC e planifikuar, moshë

shtatzënie

TRENDI I RAPORTIT LINDJE CESAREANE vs LINDJE VAGINALEfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/DRITAN-BARBULLUS… · Trendi i raportit lindje cesareane vs lindje vaginale 3 8.1.6

Documents