Transitie naar duurzame samenleving Philips, Eindhoven, 11 Januari 2011 Prof. Jan Rotmans www.twitter.com/drifteur
Transitie naar duurzame samenleving
Philips, Eindhoven, 11 Januari 2011
Prof. Jan Rotmans
www.twitter.com/drifteur
Duurzaamheid 2.0
Duurzaamheid 2.0
oude duurzaamheid nieuwe duurzaamheid
streng, sober leuk, inspirerend
compensatie waarden creatie
politiek samenleving
bewustwording actiebereidheid
uitleggen vertalen naar actie
sturen faciliteren
“Harde” versus “Zachte” Duurzaamheid
van
industrie energietransport bouw
naar
voedsel kleding lifestylecosmetica
ontstaat mondiale economie rondom ‘clean tech’
duurzame energie, chemie, watertechnologie, afvalverwerking
snelst groeiende industrie ter wereld (15% per jaar)
China 35 miljard VS 18 miljard [Silicon Valley wordt CT Valley]GB 11 miljard Duitsl. 10 miljard
nieuwe industriële revolutie tekent zich af
Schone Energie Economie
Mondiale schone energie economie
Obama
“ Het land dat de duurzame energie-economie
domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie
domineert en Amerika moet dat land zijn ”
decentraal duurzaam wordt dé trend
gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren
energie maar ook voeding, water, afval, zorg
wordt ook mede bepalend voor ruimtelijke inrichting
bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten
samenredzaamheid, zelforganiserend vermogen
Glocalisering
ca. 300 plannen voor lokale energiecoöperaties
energiebedrijven in allerlei soorten en maten
provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers
combinatie van zon/wind/warmte en smart grid
van produceren tot exploiteren tot faciliteren
van duurzame energie
Glocalisering
Duurzaamheid komt in
het DNA van de samenleving
Nederland 2040
Zonne energie in de Sahara
Dutch Research Institute For Transitions
Stichting Urgenda
Transitie
structuurcultuur werkwijze
machtswisseling
20 - 30 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase
20 - 30 jaar
Tijdsdimensie Transitie
”
Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma
Kant
elpu
nt
Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma
Afbraak en opbouw van instituties
Tijd
Opb
ouw
van
duur
zam
e sa
men
levin
gl
We zitten hier
Consolidatie
Schaaldimensie TransitieMacro-niveau - autonome ontwikkelingen - globale trends
Meso-niveau - regime - regels, wetten, beleid
Micro-niveau - praktijken - experimenten, projecten
Transitiesturing
Mogelijke vormen van sturing
top-down
geplande verandering: dwingend, centralistisch
bottom-up
emergente verandering: spontaan, decentralistisch
mengvorm
quasi-gepland én emergent: beïnvloeden en aanpassen
Transitiesturing
ontwikkeling van visie en
transitieagenda
inrichting en ontwikkeling van transitie-arena
opzetten en uitvoeren van transitie-projecten
monitoring, evalueren en
leren
BedrijfsTransitie
reserveer 5-10% ruimte voor duurzame innovatiecreëer niches binnen bedrijf voor koplopers
ontwikkel lange-termijn perspectiefvanuit nieuwe structuur, cultuur, werkwijze
doe mee met duurzame innovatie-experimentenniche-experimenten
sluit nieuwe coalities met a-typische partijenongedachte combinaties kunnnen innovatief zijn
zet in op cultuurverandering binnen bedrijfscholing, competentieontwikkeling
Transitie binnen een bedrijf
gericht op
het creëren van maatschappelijke waarde
lange-termijn
co-productie
welzijn, kwaliteit en ecologisch behoud
persoonlijke ontwikkeling van mensen
Nieuw business model
Transitie Strategie
• mobiliseer koplopers binnen bedrijf
• ontwikkel transitieplan met koplopers
• start doorbraakprojecten met koplopers
• opschalen van succesvolle doorbraakprojecten
kleine initiatieven kunnen voor doorbraken zorgen
Philips Transitie Strategie
• extern– initiëren en participeren
• nieuwe coalities, specifieke doelgroepen duurzame innovatie • experimenteren en leren: risicodragende voorbeelden
• intern– heroriëntatie en reframing
• cultuur- en structuuromslag in organisatie• tijd en ruimte nodig!• persoonlijke transitie medewerkers
competentieontwikkeling, leren, co-produceren
Consument
Prosument
pioniers koplopers, wegbereiders 1-2%
early adopters trendsetters 10%
early majority pragmatische aanhakers 33%
late majority late aanhakers 40%
laggards achterblijvers 15%
Consumenten Groepen
doorbraakfase bij 10-20% van consumenten
zitten nu in fase van pioniers en early adopters
stap naar early majority moet nog gemaakt worden
‘groene’ elektronica wordt ‘hot’
‘groene’ Ipod, Ipad, PC’s
Consumenten Groepen
Mentale transitie
energiebesparing geen tobberig probleemmaar inspirerende uitdaging
energiebesparing/verduurzaming moet ‘cool’ worden
zonne-energie als symbool
beweging creëren door aanjagen en stimuleren
Mentale transitie
positieve prikkels
inspiratie
taal
symbolen
iconen
waarden
Duurzame Verlichting
koppel duurzame verlichting aan:
beleving
gevoel
maatschappelijke voordelen
géén technisch verhaal!
Conclusies
transities zijn taaie processen van opbouw en afbraak
transities zijn mensenwerk / ontstaan uit kleine initiatieven
cultuurverandering vergt meeste tijd
elke systeemtransitie vergt persoonlijke transitie
hoofd en hart even belangrijk bij transitie