Totemizam

VOVED

Religija, kontroverzen poim {to nekoga{ se koristi kako sinonim za vera, se definira kako verba vo ne{to natprirodno, sveto ili bo`estveno, kako i moralni kodovi, obi~ai i institucii povrzani so taa verba. Vo naj{iroka smisla, nekoi go definiraat poimot kako totalna suma na odgovori dadeni kako objasnuvawe za vrskata na ~ove{tvoto so vselenata. Niz vekovite se imaat sozdadeno ogromen broj na religiozni formi. Najstarite religiski pretstavi poteknuvaat od mladiot paleolit, vo koj ve}e se razvivala povisoka forma na dru{tvena struktura - rodovsko ureduvawe. ^ovekovoto neznaewe i bespomo{nost vo odnos na prirodata koja go opkru`uvala, pridonele vo ~ovekovata svest da se rodat fantasti~ni pretstavi i tolkuvawa na prirodnite pojavi. Vo toa vreme se javuva totemizmot koj formira veruvawe za tajna vrska pome|u ~ovekot, `ivotnite i rastenijata, a ponekoga{ i mrtvi predmeti. Spored totemizmot, ~ovekoviot rod vodi poteklo od odredeni `ivotni, rastenija, prirodni pojavi.

Zborot totem na jazikot na severnoamerikanskite indijanci zna~i srodstvo. Samiot zbor uka`uva deka postoelo veruvawe deka odredena grupa lu|e poteknuva (e vo srodstvo) od nekoe `ivotno, rastenie ili nekoj predmet.

Izborot na totemot zavisel od na~inot na koj grupata se steknuvala so sredstva za `ivot. Kaj onie koi se zanimavale so ribolov, ribite ili nekoe drugo vodno `ivotno pretstavuvale totem. Kaj totemizmot, totemskoto `ivotno ne e predmet na obo`uvawe poradi svoite prirodni osobini, tuku poradi silite (duhot) koi se smetale deka se vnatre vo nego.

Totemizmot e ra{iren niz celiot svet, posebno vo Avstralija, Severna i Ju`na Amerika i Afrika.

Poradi toa {to totemot ima za{titna funkcija toj e mnogu ~esto tabuiziran. Taka `ivotnite koi {to pretstavuvaat totem ne smeat da se jadat ili smeat samo vo odredeni denovi i vo nekoi odredeni rituali.

Eden od najistaknatite teoreti~ari koi se zanimaval so totemizmot Rivers go definiral totemizmot kako zbir od tri elementi. Prviot element e dru{tveniot element: vrzuvawe na nekoi `ivotinski ili bilni vrst so odredeni zaednici. Vtoriot e psiholo{ki element: veruvawe vo rodninski vrski pome|u ~lenovite na grupite i `ivotnite, rastenijata ili predmetite. Tretiot e obreden element: po~ituvawe na odredeno `ivotno, rastenie ili predmet koe se

Totemizam strana 1

manifestira preku zabrana za jadewe na `ivotnoto ili rastenieto ili pak zabrana za upotreba dokolku se raboti za predmet.

* `ivotinski totem od Severna Amerika

Totemizam strana 2

TOTEMSKI KLASIFIKACII

Domorotskite klasifikacii ne se samo metodi~ni i zasnovani vrz cvrsto izgradenite teoriski znaewe. Se slu~uva i od formalna gledna to~ka da se sprotivstavuvaat so klasifikaciite so koi{to zoologijata i botanikata se slu`at denes. Site domorotski plemiwa veruvale vo svoi razli~ni totemi, edni smetale deka rastenijata se najsvetoto ne{to na zemjata, drugi pak za najsveto ne{to gi smetale `ivotnite, treti vodata itn. Su{testvata na koi domorotskata misla im dava zna~ewe se sfa}aat kako da se vo srodstvo so ~ovekot.

Griol, Diterlen i Zaan gi utvrdile {iro~inata i sistematskiot karakter na domorodskite klasifikacii vo Sudan. Pripadnicite na plemeto Dogon gi delat rastenijata na 22 osnovni familii od koi nekoi ponatamu se delat na 11 podgrupi. Tie 22 familii, nabroeni po soodveten redosled, se delat na dve nizi, ednata na familii so neparen red, drugata na familii so paren red. Vo prvata, koja simbolizira edine~ni ra|awa, rastenijata od ma{ki i `enski pol soodvetno se povrzani so do`dliviot ili so su{niot period; vo drugata, koja simbolizira ra|awe na bliznaci, postoi ist odnos samo {to e obraten. Sekoja familija se deli na edna od trite kategorii: drvja, niskosteblesti rastenija, lekoviti bilki1; najposle sekoja familija odgovara na nekoj del od teloto, na nekoja tehnika, op{testvena klasa ili institucija.

Indijancite Navaho, koi samite se proglasuvaat za golemi klasifikatori, gi delat `ivite su{testva na dve kategorii, spored toa dali zboruvaat ili ne. Vo `ivite su{tetstva koi ne zboruvaat spa|aat `ivotnite i rastenijata. @ivotnite se delat na tri grupi: `ivotni {to tr~aat, letaat i lazat; vo sekoja grupa ponatamu se pravi dvojna podelba: podelba na patnici po zemja i patnici po voda, od edna, i od druga strana, podelba na dnevni patnici i no}ni patnici. Podelbata na vidovite dobiena so ovoj metod ne sekoga{ e ista kako i podelbata vo zoologijata. Taka se slu~uva pticite grupirani vo parovi vrz osnova na opozicija ma`jak/`enka da pripa|aat na ist pol, no na razli~ni rodovi; bidej}i asocijacijata, od edna strana se zasnova spored nivnata relativna golemina, a od druga, spored nivnoto mesto vo klasifikacijata na boite i spored funkcijata {to im e dadena vo magijata i vo obredot.2

Totemizam strana 3

1 Kaj domorodcite Peuli : rastenija so vertikalno steblo, rastenija {to se iska~uvaat i rastenija {to polzat, ponatamu podeleni na rastenija so i bez trwa, so i bez kora, so i bez plodovi.

2 Za razlika od domorodcite Kanela od Brazil koi vo site provereni slu~ai poka`ale deka znaat za poloviot dimorfizam.

Rastenijata dobivaat ime vo zavisnot od tri svojstva: pretpostaveniot pol, lekovitite svojstva, i vizuelniot ili taktilniot aspekt (bodlikavi, leplivi, itn.). Drugata trojna podelba spored goleminata ( golemi, sredni, mali ) gi opfa}a site prethodni svojstva. Sekoe `ivotno ili rastenie e vo korespodencija so nekoj priroden element, razli~en vo obredite koi kaj Navaho Indijancite se krajno slo`eni. Taka, vo obredot na “mazniot kamen” gi zabele`uvame slednite soodnosi: `erav - nebo; crvena ptica - sonce; orel - planina; jastreb - karpa; sina ptica - drvo; kolibri - rastenie; tvrdokrilec - zemja; ~apla - voda.

*Tabela so informacii od razni avtori koja pretstavuva skromen del od eden celosen sistem na koj mu nedostigaat mnogu delovi.

Totemizam strana 4

* Izvadok od knigata Diva Misla na Klod Levi Stros

Domorodcite Peuli od Sudan gi delat bilkite vo nizovi, i sekoja od niv e vo vrska so denot vo sedmicata i so eden od osumte pravci: „Rastenijata treba da se berat vo zavisnost od razli~nite klasifikacii. Korata, korenot, lisjata ili plodovite treba da se sobiraat vo onoj den od mese~evata mena {to mu odgovara na rastenieto, povikuvaj}i go „duhot ~uvar“ na stadoto koj e vo vrska so toj del od menata i {to zavisi od polo`bata na sonceto“.

Krik Indijancite bile podeleni na pove}e od 50 totemski i matrilinearni klanovi koi dobivale ime po `ivotnite no isto taka i po nekoi rastenija, potoa po meteorolo{ki ( rosa, veter), geolo{ki ( dol ) ili anatomski pojavi ( vlakna na pubisot ). Tie klanovi bile grupirani vo bratstva, a selata isto taka bile podeleni na dve grupi, {to odgovara na `ivotnite {to `iveat na zemja i vo vozduh.

Za pravilno tolkuvawe na mitovite i na obredite, pa duri i za nivnoto tolkuvawe od strukturalna gledna to~ka, neophodna e precizna identifikacija na rastenijata i `ivotnite {to se spomnati ili neposredno koristeni vo forma na fragmenti ili na ostatoci.

Totemizam strana 5

SIMBOLI NA TOTEMIZMOT

Totemskite simboli spa|aat vo pra-arhetipskite simboli, a vo `ivotot na moderniot ~ovek se javuvaat vo umetnosta, vo etno-karnevalskoto nasledstvo, vo nekoi vrsti feti{izam i sekako se pojavuvaat vo sonovite na sekoj ~ovek. Najdobro istra`eni se `ivotinskite totemi, po koi mnogu ~esto bile imenuvani celi rodovi, plemiwa i klanovi. Totemot mu se otkrival na nekoj poedinec preku vizija, vo tekot na nekoj ritual, vo nekoja herojska borba i pobeda so odredeno `ivotno. Se pravele maski so soodvetnite `ivotni so koi {to se izveduvale odredeni ritual ii zapo~nuvale site bitni sve~enosti na zaednicata, pa taka totemot stanal prv ~ovekov izraz na svetot, negov li~en ~uvar i za{titnik.

Jung rekol deka sopstvenikot na totemot preku odredeni rituali so nego doa|a do svojata `ivotinska du{a. Totemot ja simbolizira ~ovekovata primitivna, nagonska priroda. Primitivniot ~ovek vospostavuva blizok odnos ili duri i se identifikuva so svojot `ivotinski totem.

Totemot e roden od egzistencijalniot strav. Ako ~ovekot pobedel nekoe `ivotno koe e pojako i pogolemo od nego, upla{en od negovata snaga, }e po~ne da go po~ituva. Zatoa {to negovoto meso mu go osiguralo

Totemizam strana 6

opstanokot, ~ovekot }e po~ne da go po~ituva i da se identifikuva so nego i taka `ivotnoto stanuva negov totem. Za nov uspe{en lov ~ovekot se povikuval na negovata snaga, koja pak preku ritual vleguva vo nego.

Totemot pretstavuva prv revolucioneren skok vo razvojot na ~ovekovata svest. Antropolozite so pratewe na dene{nite primitivni plemiwa gi razbrale ulogite na totemot vo `ivotot na lu|eto vo prvobitnata zaednica. Dene{nite karnevalski maski mnogu ~esto imaat totemski obele`ja. Glavniot princip na totemot e prevzemawe na nekoj drug identitet. Toa prevzemawe po sopstvena volja sekoga{ e vremenski ograni~eno ( za vreme na lov, nekoj obred ili ritual, demonstracija i sli~no) i po pravilo bezopasno za poedinecot koj {to go prevzema. No koga }e se slu~i totemot da go prevzeme ~ovekot toj bukvalno go porazuva i go void do socijalna disfunkcija i mentalna bolest, a vremetraeweto e nepredvidlivo, duri mo`e da bide i do`ivotno.

Nekolku totemi i nivnoto zna~ewe:

Antilopa - agilnost, temperamentnost i spremnost za `rtvuvawe

Jazovec - hrabrost, agresivnost

Liljak - prerodba i dolg `ivot

Me~ka - instinktivnost, iscelitelni mo}i, golema sila

P~ela - organiziranost, produktivnost

Peperutka - transformacija

Ma~ka - senzualnost, misterija, magija, nezavisnost

Kojot - zlo

Vrana - ~uvar na zakonot, kreativnost, duhovna sila

Elen - suptilnost, gracioznost

Ku~e - vernost, lojalnost, za{tita

Delfin - mudrost, sposobnost za dlaboki emocii, petpazlivost, sre}a

Orel - prosvetluvawe na duhot, inteligencija, obnovuvawe

Slon - sila, mo}, mudrost

Sokol - nov po~etok, avantura, liderstvo

Totemizam strana 7

Lisica - lukavost, diplomatija, nevidlivost

@aba - energija od voda, ~istewe, prerodba, ~uvstvitelnost, medicina, skriena ubavina i mo}

Jastreb - glasnik, intuicija, blagorodni{tvo

Kow - sloboda, izdr`livost, mobilnost, patuvawe, mo}

Lav - semejstvo, sila, energija, hrabrost, staratel, za{titnik

Ris - ~uvar na tajni, staratel, vodi~

Paun - besmrtnost, dostoinstvo, samodoverba

Zajak - strav, pla{livost, nervoza, prerodba

Ajkula - lovec, adaptacija

Zmija - impulsivnost, mudrost, prerodba

Ververica - planer, sobira~

Lebed - uramnote`enost, nevinost, du{a, qubov, ubavina

Totemizam strana 8

*Kineska karnevalska maska (moderna verzija na totem)

MANIFESTIRAWE NA TOTEMIZMOT KAJ NEKOI PLEMIWA

Indijancite od jugoisto~nite oblasti na Soedinetite Amerikanski Dr`avi smetaat deka patolo{kite pojavi se posledica na sudirot me|u lu|eto,

Totemizam strana 9

`ivotnite i rastenijata. Bidej}i im se nalutile na lu|eto, `ivotnite im pratile bolesti; rastenijata, kako sojuznici na lu|eto, odgovorile na toa i im dale lekovi. Zna~ajno e toa {to sekoj vid poseduva edna specifi~na bolest ili specifi~en lek. Taka ^ikasau Indijancite bolkite vo `eludnikot i vo nogata gi prepi{uvaat na zmijata, povra}aweto na ku~eto, bolkite vo vilicata na elenot, bolkite vo stomakot na me~kata, dizenterijata na smrdlivecot, krvaveweto od nosot na ververicata, `olticata na vidrata, poremetuvawata vo dolniot stomak i be{ikata na krtot, gr~evite na orelot, o~nite bolesti i sonlivosta na buvot, bolestite na zglobovite na yve~arkata i itn..

Istite veruvawa postojat i kaj Pimite od Arizona koi gu{avosta mu ja prepi{uvaat na jazovecot, otocite, glavobolkata, i treskata na me~kata, bolestite na grloto i belite drobovi na elenot, detskite bolesti na ku~eto i kojotot, bolkite vo `eludnikot na preriskiot glu{ec, ~irevite na eden vid div zajak, tvrdata stolica na glu{ecot, detskata treska na otrovniot gu{ter, vnatre{nite bolki na peperugata i sli~no.

Kaj ^ipeva Indijancite site {to imaat ist totem se smetaat kako rodnini, duri i onie koi{to poteknuvaat od razli~ni plemiwa ili sela. Koga }e se sretnat dvajca tu|inci i koga }e otkrijat deka imaat ist totem, vedna{ po~nuvaat da ja iznesuvaat svojata genealogija i ispa|a deka edniot na drugiot mu e bratu~ed, ~i~ko ili dedo, iako ponekoga{ dedoto e pomlad od drugiot. Totemskite vrski se tolku silni {to ako dojde do karanica me|u dve lica so razli~en totem, a me|u gleda~ite se nao|a lice koe so edniot od skaranite ima ist totem, a so drugiot e rodnina, toga{ gleda~ot zastanuva na stranata na liceto {to ima ist totem kako negoviot iako pred toa, mo`ebi, nikoga{ ne go videl.

Totemizam strana 10

**

** Izvadok od knigata Diva Misla na Klod Levi Stros

Totemizam strana 11

Totemskite imiwa {to se sretnuvaat vo nekoi plemiwa vo Bengal glavno se od `ivotinsko ili rastitelno poteklo. Takov e slu~ajot so okolu 67 popi{ani totemi kaj plemeto Oraon od [ota Nagpur, so isklu~ok na `elezoto koe ne mo`e da se zabrani vo ishranata, no zatoa se zabranuva da se dopira so usnite i so jazikot: taa zabrana, pak e formulirana so termini koi se dobli`uvaat do zabrana vo ishranata. Kaj plemeto Munda od istata oblast, 340 popi{ani eksogamni klanovi imaat prete`no `ivotinski i rastitelni totemi koi se zabraneti za ishrana. Me|utoa se zabele`uvaat totemi od poinakva priroda: polna mese~ina, mese~ina, vino`ito, imiwa na meseci, denovi, bakarna narakvica, ~ardak, ~ador za sonce. Kaj plemeto Bil, 43 imiwa na klanovi se podeleni na 19 rastitelni, 17 `ivotinski i 7 klanovi so ime na predmet: kama, skr{eno grne, selo, stap so trwa, narakvica, prsten okolu glu`dot na nogata, par~e leb.

Klanovite na Devangite, kasta na tkaja~i od Madras, nosat imiwa vo koi ima malku rastenija, a `ivotni re~isi i nema. Nasproti toa, mo`at da se najdat slednite imiwa: kiselo mleko, {tala, metalna para, brana, ku}a, lek za o~i, no`, ~amec, lamba, ja`e na koe visi grne, star plug, manastir, keramida, pogrebna klada. Kaj Karubite od Misor ima 67 popi{ani eksogamni klanovi, so imiwa na `ivotni i na rastenija ili pak ozna~eni vaka: kola, pehar za piewe, srebro, kremen, klop~e konec, zlato, zlatna Burma, kazma, stap, pokrivka, merka, musta}i, razboj, bambusova trska.

Totemizam strana 12

KORISTENA LITERATURA

Klod Levi Stros - Diva misla

http://accad.osu.edu/womenandtech/2004/Totems/totemsymbols.htm

http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC

*Indijanska totem maska

Totemizam strana 13

SODR@INA

VOVED-----------------------------------------------------------------------------------------------1

TOTEMSKI KLASIFIKACII----------------------------------------------------------3

SIMBOLI NA TOTEMIZMOT-----------------------------------------------------------6

MANIFESTIRAWE NA TOTEMIZMOT KAJ NEKOI PLEMIWA-------9

KORISTENA LITERATURA-------------------------------------------------------------12

Totemizam strana 14