TOPLUMSAL YAPI VE TOPLUMSAL İLİŞKİLER

TOPLUMSAL YAPI VE TOPLUMSAL İLİŞKİLER

HAZIRLAYAN

GÜLSEREN KARAKIŞ

KAZANIMLAR• Toplumun ekonomik ve kültürel

kalkınmasına bilinçli olarak katkı yapmayı öğrenir.

• Toplumsal yapının ne olduğunu kavrar,• Toplumsal ilişkinin sosyal yapı içindeki

yerini kavrar, • Toplumsal statü ve "toplumsal rol"ün

ne olduğunu kavrar,

KAZANIMLAR Toplumsal normun ne olduğunu kavrar, Toplumsal kontrol"ün ne olduğunu

kavrar,Toplumsal sapma“nın ne olduğunu

kavrar.Toplumsal değerlerin ne olduğunu

kavrar

TOPLUMSAL YAPI Yapı,bir düzenin ya da bir bütünün

parçaları arasındaki bağlar ve karşılıklı ilişkiler biçiminde tanımlanabilir.Bu bağ ve ilişkiler, o bütünün parçalarının dengeli ve uyumlu olmasını sağlar.

TOPLUMSAL YAPI

Bir binanın yapısında ya da futbol takımında olduğu gibi o yapının içinde olan öğeler birbirleriyle karşılıklı ilişki içindedir ve birbirlerini sürekli olarak etkiler.

Bir binanın yapısında ya da futbol takımında olduğu gibi o yapının içinde olan öğeler birbirleriyle karşılıklı ilişki içindedir ve birbirlerini sürekli olarak etkiler.Örneğin, bir futbol takımında, kötü oynayan bir oyuncu tüm takımı etkiler.

TOPLUMSAL YAPI

Toplumsal yapı, bir toplumdaki bireylerin,grupların, kurumların kendi aralarında düzenlenmiş toplumsal ilişkilerinin bir bütünüdür. Toplumsal yapı, toplumun hem maddi hem de manevi yönünü içine alan bir kavramdır.

TOPLUMSAL YAPI

TOPLUMSAL YAPI 2’YE AYRILIR;

a. Maddi Yapı (Fiziki Yapı): Nüfusun yerleşim biçimi, dağılımı, köy-kent yapılanması…

b. Manevi Yapı (Kültürel Yapı):. Sosyal ilişkiler, statüler, roller, değerler…

TOPLUMSAL YAPININ ÖZELLİKLERİ•   Toplumsal yapı her toplumun kendisine

özgüdür ve toplumdan topluma değişir.•  Toplumsal yapıdaki değişmeler birbirini

etkiler.•   Toplumsal yapı aynı toplumda zaman içinde

değişime uğrar.•  Her toplumsal yapının sahip olduğu özellikler

kendine özgüdür.

Bir toplumdaki insanların kendilerini anlatmak, başkalarını anlamak, gereksinimlerini gidermek, karşılıklı yardımlaşmak ve anlaşmak üzere giriştikleri her türlü yaklaşma ve uzaklaşmalara toplumsal ilişki denir.

TOPLUMSAL İLİŞKİ

MAX WEBER’e göre toplumsal ilişkiler;• En az iki kişi arasında olmalı.• Belirli bir zaman dilimi içinde yaşanmalı.• Bireyler birbirinden haberdar olmalı.• Bireyler birbirlerini etkilemeli.• Yaşanan ilişki bireyler arasında aynı anlama gelmeli

TOPLUMSAL İLİŞKİ

Toplumsal ilişkiler ilişkinin süresi ve ilişkide bireyler arası yakınlık derecesine göre iki farklı ölçüte göre sınıflandırılırlar.

TOPLUMSAL İLİŞKİ ÇEŞİTLERİ

1.İLİŞKİNİN NİTELİĞİNE GÖRE A)BİRİNCİL İLİŞKİLER İnsanlar arasında yüz yüze ve sıcak bir

ilişki vardır. “Biz” duygusunun egemen olduğu bu ilişkide ağırlıkta olan bir kişisel çıkara rastlanmaz.

Yazılı kurallara dayanmayan, daha çok duygu ve samimiyetin geçerli olduğu ilişkilerdir. Örneğin: Aile fertleri, komşular ve yakın arkadaşlar arasındaki ilişki.

BİRİNCİL İLİŞKİ

İnsanlar arasındaki resmi kurallara dayanan ve genelde yazılı kurallarla çerçevesi sınırlandırılmış olan ilişkilerdir. Bu ilişkide “ben” duygusu hakim durumdadır

B)İKİNCİL İLİŞKİLER

İlişkideki insanlar yüzeysel ve kısmi olarak ilişkiye katılırlar. Çok geniş bir insan katılımı vardır. Örneğin: Askerde komutan ile er, bir resmi kurumda amir ile memur ilişkisi.

İKİNCİL İLİŞKİ

Belli bir ihtiyacı gidermek için karşı karşıya gelmiş insanların kısa süreli sosyal ilişkileridir. Örneğin:Taksi şoförü ve yolcusu arasındaki ilişki.

İLİŞKİNİN SÜRESİNE GÖREA)TESADÜFİ İLİŞKİLER

B)PERİDİYODİK İLİŞKİLER:Önceden planlanmış bir program dahilinde belirli zamanlarda gerçekleşen seyrek, fakat düzenli ilişkilerdir. Örneğin: Haftanın belirli günlerinde ders için bir araya gelen öğretmen ve öğrencilerinin ilişkisi.

C)SÜREKLİ İLİŞKİLER: İnsanların birbirleriyle gerçekleştirdikleri çok uzun süreli olarak devam eden ilişkilerdir. Örneğin: Aile içinde ve yakın arkadaşlarla kurulan ilişkiler.

TOPLUMSAL İLİŞKİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

A)TOPLUMSAL STATÜ VE ROLLER

Statü :Bir toplum içinde yaşayan bireyin, o toplumdaki yerini, konumunu ve mevkisini belirleyen özelliklerine toplumsal “statü” denir. Statüler ikiye ayrılırlar:

Bireyin kazanmak için herhangi bir çaba sarf etmediği, doğuştan kendisinde varolan statülerdir. Örneğin: cinsiyet, ırk, zengin ya da yoksul bir ailenin çocuğu olmak gibi.

A. VELİŞMİŞ STATÜLER

B.KAZANILMIŞ STATÜBireyin doğuştan sahip olmadığı, kendi çaba ve gayretiyle sonradan elde ettiği statülerdir. Örneğin: öğretmen, öğrenci, zengin ya da yoksul olmak gibi.

ANAHTAR STATÜBireyin sahip olduğu statüler arasında bulunduğu toplumda en etkin olanına "anahtar" statü denir. Anahtar statü, bireyin toplumdaki temel görevlerini ve kimliğini belirler. Örneğin: çalışan bir bayan için "annelik" anahtar statü olabilir.

STATÜLERİN ÖZELLİKLERİ• Bazı statüler doğuştan vardır, bazıları ise sonradan kazanılır.•   Aynı anda birden çok statüye sahip olunabilir.•   Bireylerin sahip oldukları statülerin sayısı zamanla artar.•   Her statü kendisine özgü bazı kurallara bağlıdır.•   Statüler arasında karşılıklı ilişki vardır.•   Statüler toplumdan topluma değişebilir.•   Statülerin kaynağı toplumdur.

TOPLUMSAL ROL

Her statünün kendisine özgü olarak bireye yüklediği bazı görevler vardır. Toplum bireyin bu görevleri yerine getirmesini beklemektedir. Bireyin statüsüne uygun davranışlarına "rol" denir

ROL ÇATIŞMASI

Bireyin rollerinden bir tanesinin, başka bir rolün gerektiği gibi davranmasını güçleştirmesine "rol çatışması" denir. Örneğin: bir okul müdürünün evinde de çocuklarıyla resmi bir ilişki kurarak “baba” rolünün gereklerini yerine getirememesi. ROL ÇATIŞMASI

BABALIK MÜDÜRLÜK

ROL PEKİŞTİRMESİ Bireyin yerine getirdiği roller birbirine benziyorsa bu

roller birbirini kolaylaştırabilir.Buna “rol pekiştirmesi” adı verilir.Örneğin, bir avukatın daha sonra savcı olması, bir alanda edindiği bilgileri ve yetenekleri diğer bir alana aktarması gerektirdiği için rol pekiştirmesi gerekir.

ROL PEKİŞTİRMESİ

AVUKATLIK HAKİMLİK

B) TOPLUMSAL DEĞERLERToplumsal yaşamda bireyler arası ilişkilerde sürekli olarak yapıla gelen bazı davranışların yerleşip kökleşmesi sonucunda toplumsal değerler ortaya çıkmıştır.Değerler,bir toplumda bireylerin olumlu tepki gösterdiği düşünce, kural, uygulama biçimleri ve nesnelerdir.

C)TOPLUMSAL NORMLARBireyleri olaylar karşısında belli tarzda davranmaya zorlayan kurallar bütününe toplumsal norm denir. Büyüklere karşı saygılı olmak, komşu hakkını gözetmek gibi. Toplumsal normlar toplumsal düzeni sağlar.

TOPLUMSAL NORMLAR 2’YE AYRILIR1. RESMİ NORMLAR

Yaptırım gücünü, devletin kullandığı yasaları ve hukuk kurallarını dile getirir.Toplum üyeleri kurallara uymak zorundadır.Uymazlarsa yaptırım ile karşılaşırlar.

RESMİ OLMAYAN NORMLAR

2.Bu tür normların yaptırımı daha çok ayıplama, kınama biçiminde ortaya çıkar.Örf, adet, gelenekler ve görenekler yazısız normlardır

TOPLUMSAL DEĞERLER

TOPLUMSAL NORMLAR

TOPLUMSAL YAPTIRIMLAR

YAZILI NORMLARYASALAR HUKUK KURALLARI

YAZISIZ NORMLARGÖRENEKLERADETLERGELENEKLERÖRFLER

D) TOPLUMSAL KONTROLBireylerin sosyal normlara uymasını sağlayan ve belli oranlarda yaptırım gücü bulunan mekanizmadır. Ayıplama, kınama, cezalandırma toplumsal kontrolü sağlayan yaptırım güçleridir.

E) TOPLUMSAL SAPMA Birey davranışlarının, toplumun ya da toplumsal grubun yerleşik ölçütlerine ve değerlerine aykırı sayılması durumudur. Ancak hangi davranışın sapma olarak nitelendirilebileceği tarihsel dönemlere, içinde bulunulan koşullara bağlıdır.

TOPLUMSAL SAPMA 2’YE AYRILIR OLUMLU SAPMA

Toplumun istediği biçimde ve ideal davranışlar yönünde gerçekleşen bir sapmadır.OlumluSapma toplumda bir takım gelişme ve İlerlemelere neden olabilir. Ünlü devlet adamlarının,bilim adamlarının ve sanatçıların başarıları olumlu sapmaya örnektir.

OLUMSUZ SAPMA

Toplumca onaylanmayan, karşılığı ceza olan sapmadır.Hırsızlık, cinayet, rüşvet gibi normlara aykırı her türlü davranış olumsuz sapmadır.

OLUMSUZ SAPMANIN NEDENLERİ• Bireyde psikolojik uyumsuzluğun ortaya çıkması• Ekonomik, siyasal nedenler• Farklı kültürlerden gelmiş olma ve grup

farklılıkları• Hızlı toplumsal değişme

21.YÜZYIL KAZANIMALRISorumluluk duygusu kazanır.Etkili sözlü ve yazılı iletişim araçlarını

kullanma becerisi kazanır.Farklı rol ve sorumluluklara uyum

gösterir.Empati yapar,farklılıklara saygı gösterir.Öz-yönelim becerileri gelişir.

DEĞERLENDİRME SORULARIToplumsal yapı ile toplumsal değer

arasındaki ilişkiyi açıklayınız?Toplumsal yapı ile statü arasında ne tür

bir ilişki vardır?Toplumsal ilişkilerin işlevleri nelerdir?Toplumsal değerlerle normlar arsındaki

farklar nelerdir?Rol pekiştirmesi ve rol çatışmasını

açıklayınız?Örnek veriniz.

KAYNAKLARtahtakalem.net/www.uyurgezer.net www.1ogretmen.net/_www.frmtr.com ›www.ogretmenlerforumu.com

KAPANIŞ

SUNUMUMU İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM