TOPLUM TEMELLİ RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİ Prof. Dr. Medaim Yanık
Jan 01, 2016
TOPLUM TEMELLİ RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİ
Prof. Dr. Medaim Yanık
Sunum Akışı
• Ruh sağlığı hizmetlerinde çağdaş konsept
• Toplum temelli ruh sağlığı modeli
• Türkiye’de toplum temelli modele geçiş
Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Çağdaş Konsept
• HASTANE TEMELLİ MODEL:- Asylum - 100-600 yataklı hastaneler
• TOPLUM TEMELLİ MODEL:-İtalyan modeli-Genel hastane içinde 16 yataklı üniteler -Toplum ruh sağlığı merkezleri
• HASTANE VE TOPLUM PSİKİYATRİSİ MODELİNDE DENGE
Ruh Sağlığı Hizmet Modelleri
• Asylumların kurulması 1800-1960?
• Asylumların küçültülmesi ve kapatılması: 1960-2000
• Toplum temelli ruh sağlığı sisteminin gelişmesi: 1970-halen
Psikiyatrik Hizmetlerin Tarihçesi
Maluliyetin Nedenleri
• Hastalıkla doğrudan ilgili
• Hastanın hastalığa yanıtı
• Bakım sistemi
• Hastanın durumuna toplumun bakışı
Psychiatric Beds 1845-1995 in England
0
20
40
60
80
100
120
140
160Occupied Beds (000s)
Number of psychiatric beds in western Europe
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Bed
s p
er
100,0
00
AustriaBelgiumDenmarkFinlandFranceGermanyGreeceIcelandIrelandItalyLuxembourgNetherlandsNorw ayPortugalSpainSw edenSw itzerlandUnited Kingdom
DSÖ’nün Beş Temel Önerisi
• Desentralizasyon
• Deinstitüzasyon
• Genel hastane içinde psikiyatri kliniği
• Ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegrasyonu
• Coğrafi temelli toplum psikiyatrisi modeli
Hastanın İhtiyaçları
Psikoterapi
Rehabilitasyon
İş
meşguliyet
Barınma
Bakımİlaç tedavisiHastane
Ruhsal Hastalıkların Doğasına Uygun Ruh Sağlığı
Sistemi KurmakŞizofreninin doğası
• İlaç tedavisi
• Rehabilitasyon
• Çalışamama
• Barınma ve bakım
Ruh sağlığı sistemimiz
• Hastane, poliklinik
• Rehabilitasyon merkezi
• Korunaklı iş yeri
• Barınma merkezleri
Türkiye İle Avrupa Ruh Sağlığı Sistemlerinin
Karşılaştırılması
Avrupa:• Toplum temelli
• Ruh sağlığı alanında reform yapılmış
Türkiye:• Hastane temelli
• Ruh sağlığı alanında reform yok
Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Modern Anlayış-1
HASTALARA VE HASTALIKLARA KARŞI TUTUM• Tam iyileşmeyi ve bağımsız yaşamı hedefle
HİZMET MODELİ• Hizmeti hastaların ihtiyaçlarını dikkate alarak kur• Toplum psikiyatrisi ile hastane psikiyatrisi arasında denge• Mümkün olduğunca ayaktan tedavi• Kısa yatış süresi• Hizmeti kişinin yaşadığı yere götür• Ruh sağlığı ekibi • Evde takip• Hizmetleri hasta, hasta yakınları ve hasta dernekleri ile birlikte
planla• Yeterli insan gücü (9/100.000 psikiyatr, 15-30/100.000 yatak)• Ruh sağlığı eylem planı yaz ve 5 yıl aralarla yenile
Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Modern Anlayış-2
KURUMLARA BAKIŞ AÇISI• Büyük kurum yerine küçük birimler kur• Kurum toplum içinde olmalıBAKIM• Bakımı küçük birimlerde, toplum içinde yapÇALIŞMA• Yarışmalı iş sağla veya korumalı iş yeri kurİNSAN HAKLARI• İnsan hakları kuruluşları denetimine açık bir sistem• Kurumun ve hizmetin insan hakları ilkelerine uygunluğu
açısından sürekli gözden geçir• Ulusal düzeyde stigma karşıtı uzun süreli kampanyalar yürütYASAL DÜZENLEMELERİstemsiz yatış ile ilgili prosedürü tanımlaFİNANSSağlık bütçesinin %5-10 arasını ruh sağlığı alanına harca
2- Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli
Hastane merkezli ruh sağlığı hiz.
Toplum merkezli ruh sağlığı hiz.
•20.yy başlarında
•Toplumdan uzak, büyük depo hastaneler
•Aşırı kalabalık
•Aşırı medikalize
•Hastaların yaşam kaliteleri düşük
•Hizmet kalitesi düşük
•Hasta hakları ihlalleri yaygın
• 20.Yy son çeyreği
• Küçük hastaneler ve genel hastane içinde psikiyatri kliniği
• Coğrafi temelli
• Toplum ruh sağlığı merkezleri
• Rehabilitasyon
• Bakım toplum içinde ve küçük birimlerde
• Hastanın çalışması
Hastaların yaşadıkları yerde tedavi olma hakları vardır.
TröstSeçilen sınırlı Bölge
Psikiyatri/servisi hastanesi
Ev Tedavi Ekibi
Toplum Psikiyatrisi Merkezi
Acil Müdahale Ekipleri
Konsultan Psikiyatr Genel Pratisyen
Yarıyol Evleri
Tanımlanmış Coğrafi Alan (Catchment Area)
• 100.000- 200.000 arası nüfus
Fonksiyon Fiziksel Özellikler
•Ağır ruhsal hastalıkları olanlara hizmet veriyor•Ruh sağlığı ekibinin mekanı•Belirli bir coğrafi alanla sorumlu•Rehabilitasyon çalışmaları•Ayaktan tedavi
•Giriş ve karşılama alanı Muayene odaları•Rehabilitasyon alanları•Ekip üyelerinin odaları•Ortak yaşam alanı ve mutfak
Toplum Ruh Sağlığı Merkezi
Toplum Psikiyatri Merkezinin Fiziksel Standartları
• >200m2 kapalı alan; kullanılabilir açık alan
• Uğraş odaları (>2)
• Çok amaçlı salon
• Mutfak
• Personel odası
• Grup odası
• Görüşme odası
• Kadın/ erkek WC
Community mental health centre in South London
Community Mental Health centre: South London
Ruh Sağlığı Ekibi
• Psikiyatr
• Psikolog
• Sosyal çalışmacı
• Toplum psikiyatrisi hemşiresi
• Uğraş terapisti
• Sekreter
8-10 kişi
Ekip toplantıları
Her hasta için ayrı yazılı plan
Hareketli, evde takip
Özelleşmiş ekipler: örn adli hasta, erken dönemde hasta
Community Mental Health Team in South LondonCommunity Mental Health Team in South London
Barınma
• Fiziksel özellikler
• Bir apartmanın tümü
• Binada daire
• Aynı bölgede 5-6 ev
• *toplum içinde
• İşleyiş
• 24 saat gözetimli
• Gündüz gözetimli
• Gözetimsiz
Çalışma
• İş koçu
• Yarışmalı iş
• Korunaklı iş yeri
3- Türkiye’de Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeline Geçiş
Seçilen Sınırlı Bölge
Psikiyatri servisi
Rehabilitasyon Ünitesi
Saha ekibi
Bakım üniteleri
Toplum ruh sağlığı merkezi
Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli
Sağlık BakanlığıÜniversiteler
Sivil Toplum K. (aile dernekleri)
Yerel Yönetimler SHÇEK
• Akut ve sürdürüm dönem tedavisi: • Sağlık Bakanlığı kurumları, • Üniversiteler, • Özel hastaneler
Kurumlar Arasında Görev Dağılımı
• Rehabilitasyon : Sağlık Bakanlığı kurumları, Üniversiteler, Belediyeler, Özel sektör
• Bakım: SHÇEK, Belediyeler, Özel bakım kurumları
Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin Kurulması
COĞRAFİ ALAN
<500.000: 1-3 merkez
Büyükşehir:
İlçe belediye sınırları
FİNANSMAN
Hastane döner sermayesi
Belediye
İl özel idaresi
Projeler
MEKAN
Apartman katı
Merkezin inşaatı
EKİP
Sabit ekip
Psikiyatr
Hemşire : 2-3
Psikolog
Sosyal çalışmacı
İngiltere ve Türkiye’de Ruh Sağlığı Çalışanlarının Dağılımı
PSİKİYATR
SOSYAL ÇALIŞMACIPSİKOLOG
HEMŞİRE
SOSYAL ÇALIŞMACIPSİKOLOG
HEMŞİRE
PSİKİYATR
Türkiye Ruh Sağlığı Sistemi
HEMŞİRE
Eğitilebilir
Yeterli sayıda
Yetkin
TOPLUM PSİKİYATRİSİ
HASTANE PSİKİYATRİSİ
DENGE