Top Banner
1 Tlol Ɓii Lmiiɗo Wr nnen tlol non no ɓii lmiiɗo teˈiri debbo mo o yiɗi
30

Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

May 11, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

1

T��lol Ɓii L��miiɗo

W�r n�nen t��lol non no ɓii

l��miiɗo teˈiri debbo mo o yiɗi

Page 2: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

2

Deftere nden winnd��m� e

Moɓtorde n��m W�ɗuki Kuuɗe Winnduki Defte

Fulfulde 2014 To J�lin�o

Piyuki Foondol 2017-03

Ɗereeji 100

© Ad�mu Siwto

Some im��es from Intern�tion�l Illustr�tions — The Art of

Re�din� 3.0, © SIL Intern�tion�l, 2001

Some im��es © Renée C. Wen�er,

Some im��es © Ad�mu Siwto

Fulfulde Liter�cy Promotion Project (FLPP) N��m koomoye Pullo h��ni j�nn��!

Page 3: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

T��lol Ɓii L��miiɗo

T��luɗon�ol

Ad�mu Siwto

W�r n�ni t��lol non no ɓii

l��miiɗo teˈiri debbo mo o yiɗi

The Story of the son of the Kin�.

A folkt�le in the Centr�l Ni�eri� Fulfulde l�n�u��e

Page 4: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere
Page 5: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

3

E woodi �oɗɗo l��mɗo m�wɗo, innde m��ko Sh�cci,

e mo woodi leydi, berniiwol (��lluure) m�nn�ol e

j�m�ˈ��je e j�wdi m�ɓɓe. Yimɓe e keewi to nder m��n�ol.

Oˈo l��miiɗo bo biˈ��ɗo Sh�cci debbo muuɗum

d�ny�niɗum ɓiɗɗo debbo, b�jjo, wonɗon surb��jo. O

inndin� Deelu.

Too e woodi nder wonndi leydi boo �oɗɗo l��mɗo

m�wɗo k�nyumm� bono l��mɗo Sh�cci. O m�rɗo

berniiwol m�nn�ol. K�nko bo innde m��ko Arɗo

Page 6: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

4

F��ruuku. Oˈo l��mɗo k�nyum bo kore muuɗum

d�ny�nimo biɗɗo �orko, b�jjo, innde oˈo suk� k�yeejo e

wiˈe Jimi.

Wonnde ny�lndeere Yeerim� Jimi w��to ɓii l��mɗo,

wurti y�si dow puccu muuɗum, h�nko e hi�ooɓe m��ko, e

ɓe n�iilo nder

berniiwol. Sey ɓe n�ni

h��l� surb��jo on. Ɓe

n�eeti, ɓe t�bbitin� �y

ɓiɗɗo debbo k�m no

w�ny�y koomoye

j�huɗo muunyuki koo wiˈ� ɗ�ɓɓuki mo. K�nko e hi�ooɓe

m��ko, ɓe nj�wni ɓe kooti ɓ��de m�ɓɓe. Ɓe s�mni pucci

m�ɓɓe.

Yeerim� jimi t�wti b��b� muuɗum Arɗo F��ruuku o

Page 7: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

5

h��l�nimo k� surb��jo oon, o wiˈ�,

“Y�� b��b� �m, joni k�m mi �nndi to

mi heɓoyt� yeyriijo �m” Arɗo

F��ruuku 7�mi biyum, “Yoo, ɓiy�m,

wiˈ�m toye keɓiroyt�� mo?” Y�rim�

jimi j��bi b��b� muuɗum, “Y�� b��bir��wo �m, h�nnde

�urtiimi (burtiimi), mihin e n�or�iˈen �m n��m min n�iilo

nder berniiwol. Sey min potti (k�wti) e woɓɓe yimɓe ɗiɗo

e ɓe mbolw� dow surb��jo Deelu, ɓii l��ɗo Sh�cci ton

nder wonndi leydi �oɗɗundi w�kkeere hiirn��n�e. Nden mi

d�rni ɓe, ɓe t�bbitini min k� �oon��. Y�� b��b� to �

yerd�n�ke y�m, ɗ�ol mi y�h� mi muuyoy� oy� surb��jo

��nyoowo muuyo �dune.” Arɗo F��ruuku di�� ɗon hey

yerd�ni ɓiyiiko.

Nde b��biiko yerd�ni mo o y�h� muuyy�o ɓiɗɗo

Page 8: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

6

debbo oon, sey yeeriim� Jimi t�ski e yimɓe ɗuuɓe. O h�ɓɓi

j�wdi ɗuuɗi. Nden o n�nn�i l��wol (ɗ�t�l) y�hu�o �elle

l��mɗo Sh�cci. Yeerim� e j�m�ˈ��re muuɗum n�ttoy

��lluure m�wnde nden. O y�hi o weer�ni (hoɗ�ni) �oɗɗo

puldebbo.

O w�dd�ni puldebbo mo o

weer�ni dokke (c��huuji) feer-

feertirɗe (feere-feere); di�� ko

r��r�ni n�ˈi, b��li, tummɗe, ɓeɗi

Page 9: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

7

(nyor�o), uulu, limse, �ude, k�n�eeri e ko n�ndi e m��jum.

W�l�� ko o w�dd�n��yi oˈo puldebbo. J�wle k�m o

h�wt�nimo. Yeerim� Jimi yeeti Puldebbo, “Y�h ɓiy�m,

All�h mo dow wonnd� e m��ɗ�.” “Di�� (i��) ɓ�d��ki

7uroy mi (iuroy mi) mi n�ni e woodi ɓiɗɗo debbo nder

s��re (ɓ��de, wuro) l��miiɗo ndeˈe nukkuure mooɗon.

Amm�� min �iɗɗo mo k�njum w�ddiy�m doˈo. Mi n�nuɗo

bo koomoye muuny�y mo heɓ�t�� mo. Mi yiɗi k�wt�

min.” Puldebbo j��bi, “Y�� �n suk�, noon k� wontiri; mi

n�ni jurumɗum (j�ll�) m��ɗ� n��m di�� to 7uroyɗ�. T��

hul (hulu) All�h no w�llete.”

Puldebbo ummi y�hi yiidi e

surb��jo Deelu. O silmin�ni Deelu,

“Ass�l�mu Aleykum (J�m wond� e

mooɗon). F�r�nee�o m��!”

Page 10: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

8

Deelu j�ɓɓii mo, “Amin Aleykum �ss�l�mu. A

j�bb��m� Puldebbo.”

Puldebbo n�ttin� y��hr� yeeso Deelu. Deelu

joˈinimo. K�nko boo o yewt�ni ɓiɗɗo debbo dow w�ruki

yeerim� Jimi, “Wonnde hoodere 7utoyi �ure h�nnde e

y�yn� yeeso wuro (s��re ) m��ɗ�. Yoo ɗum yeerim�jo

Jimi ɓii Arɗo F��ruuku di�� fuun� ɓ�d��ki. Noon no o

ŋ�riɗini (wooɗiri) noon bo n�ikku (h�li) m��ko w�ˈi.”

Deelu wiˈi,

“Yoo, puldebbo ɗ�l min k�wr� (pott�) e m��ko ��ɗ�

hir��nde (w��to ��ɗ� iic��ˈi). Y�� �n puldebbo ɗum ko

�nnduɗ� n�� ŋ�ro woni neɗɗo �mm�� h�li muuɗum woni

ɗum” Puldebbo oon nde hooti wuro muuɗum ɗiiwit�ni k�

yeerim��jo h��l� k� ɓiɗɗo debbo wiˈiɗum.

Asee, e nder nokkuure nde ndiy�m c�ɗii heɓu�o

Page 11: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

9

n��m ɗum c�rel ceeɗu. Beeli e c��nɗi e ɓulli n�onɗi

h��de fuu ɓeeɓi, sey wonndu weendu woˈoyru wonundu

y��si berniwol n�ol. Nduˈu weendu sey ny�lnde jumɓ��re

(Jumm��re) w��to teddunde, t�n yimɓe keɓ�t� 7oo��

ndiy�m n��m d�liil� e woodi wonndi mboodi moɗ��ri

(cul�yndi) m�wndi; h�ɗ�yndi yimɓe 7oo�ol sey teddunde.

Nden bo ɗum heɓ��yi neɗɗo semmɓiɗɗo, m�rɗo ɓernde

nder birniwol n�ol mo toti

mb�ruki ndiˈi moɗ��ri.

H�nnde bo ɗum ny�lnde

S�l��s�, to wuro puldebbo

mo yeerim� Jimi hoɗ�ni

ndiy�m ɓ�d�ke reˈ�, nden

bo Jimi e y��hd� e yimɓe m��ko. Nde puldebbo oo w�rti

m�nn��rib�, nde o heenyi yewt�nki Jimi ko surb��jo

Page 12: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

10

yewti. Sey Jimi 7�mi, “Toye 7oo�oyton ndiy�m?”

Puldebbo j��bi mo, “Ndiy�m heɓ�t��ko h�nnde, sey

jumɓ��re t�n diy�m heɓoto.”

Jimi 7�mi, “Dume woni d�liil� ndiy�m heɓ�t��ko

sey teddunde?” Puldebbo j��ɓi, “H�nnde duuɓi ɗuuɗɗi

n�ut�ke di�� wonndi mboodi juutundi w�nn�i nder

weendu ndun; e ndi h�ɗ� yimɓe nyeɗu�o ndiy�m sey

ny�lnde jumɓ��re. W�l�� neɗɗo ummiɗo piyi w�b��re

muuɗum wiˈi sey to himmii nde huunde. Amm��

m��m�ˈen �min tinndini dow e woodi �oɗɗo ummoytooɗo

di�� �uun��n�e ny�lnde �oˈo; k�nko bo to o w�ri o mb�ri

ndiˈi mboodi, nden o l��moto nder ��lluure ndeˈe”.

Nde ɓe timmini bolle m�ɓɓe, ɓe c�nkiti sey yeerim�

Jimi hocci k��f�hi muuɗum e jolloooru (f��ndu) muuɗum

o f�nni y��si berniwol o ɗ�ɓɓitoy�y ndiy�m. W�l�� mo o

Page 13: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

11

wiˈi k�. Yeerim� Jimi wurti berniwol n�ol. O yotti weendu,

nyiwre (nyiɓre) y��d�ke w�ɗi, sey dey bojji p��ɓi e

j��rehoy t�n n�netee. Nde o p��ndi weendu ndun o

silmin�nindu. Ndiy�m nde n�ni sonnyo sey dimmbii di��

nder ndi weendu. Yeerim� nde itti jollooru n��m nyeɗ�

ndiy�m sey o yiˈi ndiy�m weendu ndun w�nc�ke. O y��tiri

��ɗ�, o solti k��f�hi m��ko. O �nnd�� ko o p�tɗi (f�tɗi,

p�ɗɗi) jollooru m��ko. Cul�yndi ummoyi fuufi ndiy�m.

Nde ndi soltoyi, ndi w�ri ndi t��ri mo e ɗum durwid�.

Yeerim� Jimi nde teeti sey c�lti hoore m�yri. Nde pititi

nden ndi t��ritiimo.

O ummi o itti hoore

m�yri. C�rel nde e

ɗum durwid� p�dpo

(f�ɗo) m��ko

Page 14: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

12

solt�ke di�� koyn��l m��ko. Jimi nde ummi dill�y o t�ˈi

hoore m�yri e wicco e feɗeen�o m�yri; o w�ɗi (w�tti) nder

fo�oloyel m��ko o lukiti o n�nti ɗ�t�l

m��ko. Amm�� o hocci jolloru e hol�o

k��f�hi m��ko, �mm�� o yejjiti k� p�ɗo

n�on.

O nyeɗi ndiy�m o soˈˈiti to weerde

m��ko, w�l�� mo o h��l�ni k�. Jimi

nde yotti, puldebbo �rdini mo y��ri mo

der ɓ��de l��mɗo leydi ndin. Puldebbo oon h�wti mo e

(ent��re) ɓiɗɗo debbo oo, k�nko boo ɓiɗɗo debbo e mo

woodi suudu m��ko wuttuudu �oˈo to o w��l�t� k�nko t�n.

W�l�� j�h�yɗo ton ɗum, sey �oɗɗo mo d�liil� �oɗɗum

y��hri ɗum to m��ko, w��to muunyo.

Too, puldebbo �ldii ɓe, w��to k�yeejo (derkeejo)

Page 15: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

13

oon e surb��jo oon. Yeerim� Jimi yiidi Deelu, moo o

nodd�t� “Belleere-Ɓernde �m”, wonɗon yiɗee m��ko,

“Y�� �n, ɓellere-ɓernde, yettoore t�bbit�ni Geno-Dund��ri

nde hokki y�m c�rel h�wru�o e m��ɗ� e boo n��m �

heɗit�ke konn�ol �n dow d�liil� w�ruki �m h�� nder ndiˈi

leydi mooɗon �mm�� � j�ɓɓ�ke y�m. Mi yetti m�” Deelu

7�mi yeerim� Jimi: “Yoo, no ��ɗuɗ� n�nuɗ� h�b��ru

�m”. Yerim� Jimi j��b�nimo: “Heendu wifoyi h��l�

Page 16: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

14

w�dd�ni y�m nder noppi. H��l� w�ddi h��l� n�nmi k�,

k�njum w�ɗi 7�mmi yerduuye b��b� mi w�r� n�iiden. To

All�h w�ɗi ɗum �eɗ�l �m, too j�m, �mm�� to n�� ɗum

fuu All�h yett��m�. R�� dokk�l ��dd�m�mi. J�ɓu e

ɓernde woore (woˈoyre)”.

Deelu noot�nimo, “B�rkeeje e w�ru�o nder leydi

j�n�nndi. Mi yiˈi tiiɗ� m��ɗ�; �mm�� jooni mi w�l��

h��l� t�wo. E mi toro m�� muny�n��y�m sumpotiren

ɓ�lɗe seɗɗ� t�wo n��m mi heɓ� mi �nnde seɗɗ� boo mi

yeeto b��b�; n��m � �nndi e �lˈ�d� �min ɓiɗɗo debbo ko

to yerd�ke tee��l sey to o ɗeɓɓiti w���inoore d�nyooɓe

n��m m��jum hokk�m c�rel. Y�h siwtoɗ�”.

Yeerim� Jimi �li ɓ��de l��mɗo hooti weerde

muuɗum to Puldebbo. E mon der welwelo. Nde ndi pini

(fini), sub�k� (bimbi) o soˈˈiti to surb��jo ɗonm�. Ɓe

Page 17: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

15

n�eewtidi. Nden o w�rti to puldebbo to o hoɗi. Ny�lnde

t�t�ɓre o y�hi ɓe n�iidi e surb��jo, ɓe kirtodi, o hooti

hoɗorde m��ko. W��li, pini (weeti) ny�lnde n�y�ɓre

ɗonm� o y�hi ɓe n�iidi e ɓiɗɗo debbo. Ɓe sumpootiri. O

hooti weernde m��ko ceen�o pulndebbo mo o hoɗ�ni.

Surb��jo k�nym boo ummi y�hi yeeso b��b� mum

l��mɗo nder ny�lnde n�y�wre. O wiˈi l��mɗo, “B��b�

�m, h�nnde mi

w�ri yeeso

m��ɗ� n��m mi

yeeto m�� e to �

yerd�ke mi

hollum�� �orko

mo ɓernde �m

h�mmi”.

Page 18: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

16

L��mɗowiˈI, “Y��ˈ�n ɓiɗɗo �m, h�nnde tonih �

cubti �or� too w�l�� ɓurɗo y�m welwelo (Seyo). Nde bo e

mi yerdi m�� � cubt�y mo ɓernde �m m�nirt�m��. Gorko

m�rɗo h�kkiilo”.

Deelu j��bi b��b� muuɗum, “To All�h j�ɓi � yiɗ�y

mo; n��m h�li m��ko no booɗɗum. Ndeye b��b� yiɗi o

w�ddee yeeso muuɗum?” L��mɗo nde t�bbitin� h�nnde

ɗum jemm��re Alh�miis�, sey o wiˈi ɓutuuji, “To � j�ɓi;

ɗ�l min �iid� nde Woyn��ɓe sub�k�.” Deelu j�ɓi ko

l��mɗo 7�mi ɗum. G�ɗ� ɗon Deelu soˈˈiti to suudu

muuɗum.

Nde ndi fini sub�k� Teddunde yimɓe nde ummi

nj�h�y 7oo�ol. Yimɓe �rtuɓe y�huki weendu f�ɗɗi doyle

m�ɓɓe n��m ɓe kuli nde ɓe n�iˈi ɓ�nndu mboodi e fortii

w�li ndi mb�r��m�. Nde h��l�k�n c�nkiti nder berniwol,

Page 19: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

17

�mm�� k� yott��ki l��mɗo t�wo n��m c�rel j�ɓɓ��ki

�dune w�ɗ��yi t�wo.

F�jiri nde ɓe ummi, Yeerim� Jimi ummi y�hi to

ɓ��de l��mɗo. O y�hi o t�wi Deelu. Nde ɓe kowniri, sey

Deelu �rdini Jimi y��hrimo yeeso l��miiɗo. L��miiɗo nder

j�wleeru muuɗum, n��m koondeye fuu to ndi fini sey to

ɓiyiiko hownoyiimo. Deelu n�tti nder j�wleeru. O y�hi o

t�woyi b��b� m��ko; o silmin�nimo. B��b� m��ko

j�ɓɓiimo nden hokkimo wi�eere joonde ��ɗ� nde o dicci o

howni. Ɓ��wo ɗon nden b��b� oon sey 7�mi mo, “Suk�,

iri k�ye h��l� belk� h�nnde ��dd�nɗ��y�m?” Deelu j��bi,

“Yoo b��b�, h�nnde mi w�ri yeeso m��ɗ� n��m mi holle

mo ɓernde �m yiɗi e All�h j�ɓi. mi ɗ�liimo ton yonnde

n��m mi w�re mi 7�me ko mi w��w�y mi w�ndd� mo.”

L��mɗo wiˈi: “A yerd�n��m� o w�dde. To o j�ɓi �l min

Page 20: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

18

�ewtid� e m��ko” L��mɗo lili �oˈoto nder wiirɓe muuɗum

n��m y�h� noddoy� Yeerim� Jimi �l��ɗo to yonnde

(y��si) j�wleeru. E wurt���o lil��ɗo oˈo, sey r�� �oɗɗo

lil��ɗo l��mɗo ɗonm� n�ttoyi e y�wned. O dicci o hippi

yeeso ley. L��miɗo wiˈi, “W��ne, ɗume n�n�ymi h�nnde

k�diboo?”

Lil��ɗo nootii, “B�rk� m��, h�nnde � n�n�y

koon�ol h�yɗiniin�ol e boo beln�ol. H�nnde nder wuro

m��ɗ� wonnde huunde nde num��k� huut��m�. N��mm��

h�nnde bimbi, yimɓe nj�hi 7oo�� to weendu �mm�� ɓe

n��rti e do��udu, ɓe p�ɗɗi 7oo�irle m�ɓɓe ton n��m ɓe

t�wi mboodi won�yndi nder e t�lli w��tii. Mb�ruɗo ndi

boo itti hoore m�yri e wicco e feɗeen�o m�yri; �mm��

yejjiti f�ɗo muuɗum e ton. R�� no h��l� woniri.”

L��mɗo ummi d�ri. O h�yɗini. O hocci s��ˈiyel e

Page 21: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

19

mo num�; nde o piyi w�b��re m��ko yeeso �rdiiɓe e

ndottiˈen wuro n�on o huni wonn��l �lk�w�l,

“Mihin l��mɗo n�oˈo wuro e leydi ndiˈi e

umm�toore leydi ndiˈi, ndi All�h t�mbiniy�m, mi w�ɗi

�lk�w�l yeeso All�h t��uɗo dow e ley, h�nnde mi w�ɗi

��di dow ɓiɗɗo �m teer�t�� e �oɗɗo sey dey e oˈo neɗɗo

mb�rɗo mboodi ndiˈi w�nn�ynoondi yimɓe di�� heɓuko

Page 22: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

20

ndiy�m. O non �rdiiɓe e dottiˈen �elle ɗe; on c�yduˈen �m

yeeso j�m�ˈ��re ndeˈe.”

Yimɓe fuu nooti, “Min n�ni ko mbiiɗ� e boo min

c�yd�ke. Al l��mɗo hebbitin� ��di muuɗum n��m

�nnduɓe e mbiˈ�, Alk�w�l ɗum donn��l (doon��l) to n��l

root��k� (rootir��k�) n��l tedd�y.”

E ɗum ɗon nder j�wleeru nde lil��ɗo n�ttidoyi e

Yeerim� Jimi. Jimi dicci howni l��miiɗo nden o holl�

d���o o jooɗi sey l��miiɗo ummi n�ttoyi nder wonndu

suudu h��de j�wleeru, nden o lil�ni Deelu y��hd� e Jimi.

Nde ɓe j�hi to l��mɗo, Deelu wiˈi l��mɗo, “B��b� r��

suk� mo h�miimi w�rt�y �or�m.”

L��mɗo 7�mi suk�, “Y�� �n suk�, noye

mbiˈeteeɗ�? E di�� toye 7iwroyɗ�? Nden boo ɓeye n�oni

d�nyooɓe m��ɗ�?”

Page 23: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

21

Jimi yeetimo: “ B�rk� m��ɗ�, innde �m Jimi, ɓii

�rɗo F��ruuku; di�� fuun� ɓ�d��ki iftiroymi. D�liil� ɓiy�

w�ddiy�m leydi mooɗon h�� mi muuny�mo to ɗum �eɗ�l

�m”.

L��mɗo nde m�ɓɓiti honnduko wiˈi: “Suk� mi yiˈi

tiiɗ�l m�ˈ� n��m di�� to 7iwroyɗ�. Amm�� � h�n, �

j�n�nno, nden boo � �nndi oˈo ɗum ɓiɗɗo �m b�jjo n��m

m��jum to mi �li nduˈu duuniy��ru h�nko ron�t� l��mu

�m. N��m nohon w�l�� no �n koɗo teˈ��mo. G�ɗ� ɗon

boo mi w�ɗi �lk�w�l w�l�� mo teˈ�t� mo sey onɗon

mb�rɗo mboodi ndi nder weendu, n��m �nn�b��ku

m��m�ˈen �min; onɗon mb�rɗo ndi t�n h�n l��moto. To

suk�, � n�nuɗo ko biˈumi, sey n�nt� l��wol leydi mooɗon

koot�. All�h wonnd� e m��ɗ�”.

Deelu nde n�ni non, o fuɗɗi bojji e mo wiˈ� b��b� on

Page 24: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

22

k�nko k�m sey Jimi t�n o yiɗi. L��mɗo k�nyum sey umri

p�ɗo yejjit���o e ɓ�nndu mboodi ndin n��dde. Nde Jimi

n�ni k� l��miiɗo, o wiˈ��yi k�nko mb�ri cul�yndi, n��m o

yiɗ�� l��mu koo j�wdi l��ɗo Sh�cci, �mm�� Deelu o yiɗi.

O ummi o hooti to k�nko e j�m�ˈ��re m��ko koɗi . E

yott���o ɓ��de puldebbo, o h��l�ni puldebbo no ɓe

n��ɗidi e l��mɗo, �mm�� k�nko o hoot�y leydi m��ko ton

fuun�. Nden Yeerim� Jimi hokki puldebbo �oɗɗum

�m��n� e dow o y��r�n� l��mɗo wicco e feɗeen�o

mboodi ndin, nden boo o y��r�n� Deelu hoore mboodi

ndin e f�ɗo m��ko diɗ��ɓo n��m ɓernde m��ko feew�.

Yeerim� Jimi e j�m�ˈ��re muuɗum k�wti doyle m�ɓɓe e

dow �eelooɗie nyiibi e pucci m�ɓɓe ɓe d�li �elle ɗe. Ɓe

p�nni fuun��n�e. C�rel n�el ton to ɓ��de l��miiɗo, yimɓe

ɗuuɗɓe e n��r�; koomoye e wiˈ� h�nyum mb�ri mboodi

Page 25: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

23

ndin. L��miiɗo hokku umroore dow koomoye wiˈi k�nyum

mb�ri ndiˈi mboodi

sey foond� n�oˈo

p�ɗo, nden boo

w�nn�in� p�ɗo

ɗiɗ��ɓo, e w�dd�

hoore e wicco e feɗeen�o m�yri; w�too mboodi ndin. E

ɗum ɗon-e-ɗum ɗon, Yeerim� Jimi munyi o n�nn�i ɗ�t�l

hootu�o leydi m��ko. W�l�� neɗɗo w�nn�inɗo p�ɗo e

hoore e wicco e feɗeen�o. E ɗum jooɗi e ɗum heɗi, sey

puldebbo silmini, nden o y��hr� yeeso l��mɗo e ɓiyum. O

t�mbin�ni ɓe �m�n� ɗum o rokk� (hokk�). O hebbini

�lk�w�l m��ko. Nden o wiˈi, “Y�� l��miiɗo, ɗum suk�

7iuroyɗo fuun�, o w�ri n��m o muuy� ɓii l��mɗo. E wuro

�m o hoɗi. Amm�� nde o n�ni ko l��mɗo wiˈi, o n�n�ii

Page 26: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

24

l��wol leydi m��ko ��ɗ� o tori j�m wonnd� e yimɓe �elle

ɗeˈe e boo o rokkoriiy�m ɗuˈum mi w�dd�n� l��mɗo e

ɓiyum.”

Nde ɗum m�ɓɓiti ɗum t�wi p�ɗo e hoore e wicco e

feɗeen�o. Asee, ɗum k�nko mb�ri ndi. E j�wɗum l��miiɗo

lili yimɓe dow pucci ɓe njokkoyoomo ɓe n��rtir� mo.

Yimɓe ɓen c�mni pucci muˈen njokkoyi

Yeerim� Jimi e j�m�ˈ��re muuɗum. Ɓe

soˈˈitoyi. Yeerim� Jimi yewt�ni ɓe no k�

w�ɗri, nden l��miiɗo ummi hokki moodiɓɓe

umroore ɓe k�ɓɓ�n� Jimi e Deelu ɓiyiiko

tee��l. Ɗum h�ɓɓi tee��l. Ny�lnde nden

ɗum w�ɗi juulde m�wnde n��m ɓii

l��miiɗo teˈ��m�. Deelu n�ni belɗum. G�ɗ� yontoore �oˈo,

Yeerim� Jimi �rdini dewum ɓe kooti leydi m��ko e

Page 27: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

25

j�m�ˈ��je ɗuuɗɗe. Yimɓe l��miiɗo ummi nj�hi ɓe nd��royi

leydi m��ko. Asee, ɗum ɓii l��miiɗo k�nko m�. Hi���ku

n�tti h�kkunde l��mɓe ɓen ɗiɗo.

Ny�lɗe 7�ɓɓi (s��li, n�u�i), lebbi 7�ɓɓi, kit��le (-

ɗe) y�ɓɓi. E ɗum ɗon-e-ɗum ɗon Yeerim� Jimi e Deelu

d�nyii ɓiɓɓe. E mo yillo (yiit�) leydi debbo m��ko h��

w�ttu w�ɗi nde l��miiɗo

Sh�cci soyti (m��yi), nden

yimɓe ��lluure nden kooci

Yeeriim��jo Jimi, ɓe

l��minimo e nokkuure nden. O y�hi o jooɗi e to m�ɓɓe.

Nihi ɓe keenyiri.

Too, ɗum wiˈi n�� ŋ�rol woni neɗɗo �mm�� h�li

(h��li) neɗɗoo woni ɗum.

Page 28: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

26

Alk�w�l ɗum donn��l, ton�� n��l jippin� too f�

siwt��re w�l��. Ny�mɗo �m��n�, �m��n� no ny��m�y

ɗum, �mm�� kebbitinɗo �m��n� too j�m w��l�niiɗum.

Page 29: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

27

Page 30: Tlol Ɓii Lmiiɗo · Kn ko bo innde mk o Arɗo . 4 Fruuku. Oˈo lmɗo kn yum bo kore muuɗum dn yn imo biɗɗo ˇorko, bjjo, innde oˈo suk ky eej o e wiˈe Jimi. Wonnde nylndeere

28