1 TKANKA LĄCZNA Cz. 1 TKANKA LĄCZNA WLAŚCIWA Funkcje tkanki lącznej • Funkcja mechaniczna: lączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespolów w narządach • Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów (poprzez krew i substancję międzykomórkową) • Obrona (przeciw patogenom, eliminacja obcych antygenów; nieswoista – np. proces zapalny i swoista - reakcje immunologiczne) • Produkcja substancji regulacyjnych dzialajacych na komórki różnych tkanek • Magazynowanie i metabolizm tluszczów Tkanka lączna jest najbardziej zróżnicowaną tkanką organizmu Komórki Wlókna Substancja podstawowa Tkanka lączna zawiera znacznie więcej substancji międzykomórkowej niż komórek, które sa rozproszone i z reguly nie tworzą zwartych ukladów Substancja międzykomórkowa tkanki lącznej 1. Substancja podstawowa (amorficzna w mikroskopie świetlnym) - glikozoaminoglikany (GAG) – siarczany chondroityny, heparanu, keratanu, dermatanu, kwas hialuronowy; cząsteczki GAG są polianionami zawierającymi liczne grupy siarczanowe i karboksylowe - proteoglikany (bialko rdzeniowe + lańcuchy GAG) - glikoproteidy – tzw. bialka niekolagenowe (np. laminina, fibronektyna, entaktyna, trombospondyna) - woda i jony 2. Wlókna - wlókna kolagenowe - wlókna srebrochlonne (siateczkowe) - wlókna sprężyste (elastyczne) Substancja podstawowa ma formę sieci molekularnej wiążącej znaczne ilości wody, odpowiada za dyfuzję gazów i substancji (odżywczych, regulacyjnych, metabolitów) i ich dostarczenie do komórek Proteoglikany i ich agregaty agregat proteoglikanów bialko rdzeniowe lańcuchy GAG kwas hialuronowy proteoglikan
8
Embed
TKANKA Ł ĄCZNA ę ą - Katedra Histologii CM UJhistologia.cm-uj.krakow.pl/Lekarski/Materialy/Tk_laczna.pdf · • budowa zrazikowa Lokalizacja: tkanka podskórna, otrzewna, torebki
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
TKANKA Ł ĄCZNA
Cz. 1
TKANKA Ł ĄCZNA WŁAŚCIWA
Funkcje tkanki ł ącznej
• Funkcja mechaniczna: ł ączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narz ądach
• Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkichtkanek i narz ądów (poprzez krew i substancj ęmiędzykomórkow ą)
• Obrona (przeciw patogenom, eliminacja obcychantygenów; nieswoista – np. proces zapalny i swoista- reakcje immunologiczne)
• Produkcja substancji regulacyjnych działajacychna komórki ró żnych tkanek
• Magazynowanie i metabolizm tłuszczów
Tkanka ł ączna jest najbardziej zró żnicowan ą tkank ą organizmu
Komórki
Włókna
Substancja podstawowa
Tkanka łączna zawiera znacznie więcej substancji międzykomórkowej niż komórek,które sa rozproszone i z regułynie tworzą zwartych układów
Substancja mi ędzykomórkowa tkanki ł ącznej
1. Substancja podstawowa (amorficzna w mikroskopie świetlnym)
- glikoproteidy – tzw. białka niekolagenowe (np. lamin ina,
fibronektyna, entaktyna, trombospondyna)
- woda i jony
2. Włókna
- włókna kolagenowe
- włókna srebrochłonne (siateczkowe)
- włókna spr ężyste (elastyczne)
Substancja podstawowa ma form ę sieci molekularnej wi ążącej znaczneilości wody, odpowiada za dyfuzj ę gazów i substancji (od żywczych, regulacyjnych, metabolitów) i ich dostarczenie do k omórek
Proteoglikany i ich agregaty
agregat proteoglikanów
białko rdzeniowe
łańcuchy GAGkwas hialuronowy
proteoglikan
2
adhezja komórek, wi ąże
czynniki wzrostowe (FGF)
powierzchnie komórek
1 - 3siarczany chondroityny i
heparanu32 000Syndekan
strukturalna, filtracyjna
blaszki podstawne
2 - 15siarczan heparanu
600 000Perlekan
łączy fibryle kolagenowe i
TGF-beta
powszechny w tkance ł ącznej
1siarczany
chondroityny i dermatanu
40 000Dekoryna
wiąże czynniki wzrostowe (TGF-
beta)
pogranicze komórek i
subst. podstawowej
1siarczany
chondroityny i dermatanu
36 000Betaglikan
mechaniczna; tworzy agregaty
z kwasem hialuronowym
chrząstka~100siarczany
chondroityny i keratanu
210 000Agrekan
FunkcjeLokalizacjaLiczba
cz. GAGGAGBiałko
rdzeniowe(masa cz.)
Proteoglikan
CHARAKTERYSTYKA NIEKTÓRYCH PROTEOGLIKANÓW Włókna kolagenowe:
• zbudowane z kolagenu typu I (niekiedy II)• kwasochłonne (mikr. świetlny)• składaj ą się z prążkowanych fibryli (mikr. elektronowy)• grube (kilka µm)• tworz ą pęczki• odporne za rozci ąganie i rozerwanie
łańcuchy α cząsteczkikolagenu
fibryle
włókno
Prążkowanie fibryli kolagenowychwynika z uporz ądkowanego układucząsteczek kolagenu w fibryli
Tworzenie włókien kolagenowych
Etapy wewn ątrzkomórkowe:
1. Translacja preprokolagenu (siateczka szorstka)
2. Hydroksylacja i glikozylacja cz ąsteczekpreprokolagenu (j.w.)
4. Transport cz ąsteczek prokolagenu do aparatu Golgiegoi wydzielanie (egzocytoza konstytutywna)
Etapy zewn ątrzkomórkowe:
5. Odci ęcie ko ńcowych odcinków peptydowych (propeptydów) przez peptydazy – powstaj ą cząsteczki kolagenu
6. Agregacja cz ąsteczek kolagenu w fibryle,boczna agregacja fibryli w włókna
Włókna siateczkowe (retikulinowe, srebrochłonne)
• zbudowane z kolagenu typu III• barwi ą się solami srebra (mikr. świetlny)• składaj ą się z prążkowanych fibryli (mikr. elektronowy)• cienkie (1-2 µm)• tworz ą sieci o drobnych oczkach (rusztowanie dla komórek i ich grup)
3
w niewielkiej ilo ści wchodzi w skład fibryli kolagenowych w ścięgnach i wi ęzadłachXII
w niewielkiej ilo ści wchodzi w skład fibryli kolagenowych w chrz ąstceXI
łączy bocznie fibryle kolagenu II w chrz ąstcenie tworzy fibryliIX
powszechne, m.in. narz ądy limfatyczne, szpik kostny, skóra, mi ęśnie, płuca, watroba
włókna srebrochłonneIII
chrzastka szklista i spr ężysta, kr ążki mi ędzykr ęgowe, ciało szkliste oka
cienkie włókna kolagenoweII
powszechne, m.in. skóra, ścięgna, wi ęzadła, ko ść, chrząstka włóknista, rogówka, tkanka ł ączna wiotka
grube włókna kolagenoweI
LokalizacjaMorfologiaTyp
TYPY KOLAGENUWłókna spr ężyste
• zbudowane z elastyny (rdze ń) i fibryliny (obwodowe mikrofibryle)• cienkie (1 µm)• tworz ą sieci lub blaszki• bardzo rozci ągliwe i elastyczne• wymagaj ą specjalnych barwników
(mikr. świetlny)
Za własno ści mechaniczne włókien spr ężystych odpowiada elastyna
• cząsteczki elastyny maj ą kształtnieregularnej spirali i s ą boczniepoł ączone mostkami zbudowanymiz desmozyny i izodesmozyny
• pod wpływem siły rozci ągającejcząsteczki elastyny prostuj ą się,a mostki zachowuj ą integralno śćwłókna
Komórki tkanki ł ącznejwłaściwej
• fibroblasty• makrofagi• komórki plazmatyczne• komórki tuczne• telocyty• adipocyty
Pochodzenie:• z komórek mezenchymatycznych (fibroblasty, telocyty i adipocyty)• ze szpiku krwiotwórczego lub bezpo średnio z komórek krwi
(komórki tuczne, makrofagi, komórki plazmatyczne)
kom. mezenchymy
kom. macierzystaszpiku
Fibroblasty produkuj ą składniki substancji mi ędzykomórkowej
makrofagi p ęcherzykowe płucakomórki Browicza-Kupffera w ątrobakomórki Hoffbauera ło żyskokomórki mikrogleju o środkowy ukł. nerwowyosteoklasty* ko ść*specyficzne, odmienneod innych makrofagów
Komórki plazmatyczne (plazmocyty) produkuj ą immunoglobuliny
Komórki tuczne (mastocyty), po aktywacjiprodukuj ą i wydzielaj ą czynniki prozapalne
• liczne, du że zasadochłonne ziarna• aparat Golgiego• nieregularne mikrokosmki• lokalizacja w pobli żu naczy ń
Pochodzenie: szpik krwiotwórczy
Produkty wydzielnicze mastocytów
Magazynowane w ziarnisto ściach:• histamina• heparyna• proteazy (chymaza i tryptaza)• siarczan chondroityny• czynniki chemotaktyczne przyci ągające eozynofile
i neutrofile
Syntetyzowane dora źnie i natychmiast wydzielane:• leukotrieny• cytokiny (interleukiny)• czynnik aktywuj ący płytki krwi• wolne rodniki
Mastocyty s ą głównymi komórkami wykonawczymiw reakcjach alergicznych
Dwa rodzaje mastocytów:
• łącznotkankowe- powszechne w tkance ł ącznej- zawieraj ą w ziarnach obie
proteazy (chymaz ę i tryptaz ę)
• błon śluzowych- w ścianach przewodu
pokarmowego i dróg oddechowych
- mniejsze- zawieraj ą tylko tryptaz ę- nie zawieraj ą heparyny
Egzocytozazawarto ściziarn
Wydzielanieleukotrienów
Aktywacja mastocytów
1. Przył ączenie cz ąsteczekIgE do receptorów mastocyta(mastocyt „gotowy do akcji”)
2. Przył ączenie antygenu do IgE3. Aktywacja komórkowych
szlaków sygnalizacyjnych,prowadz ąca do:
- wzrostu poziomu jonów Cai gwałtownej egzocytozyzawarto ści ziarn(degranulacji)
- aktywacji fosfolipazyi wydzielania leukotrienów
- aktywacji genów dla cytokini syntezy oraz wydzielaniacytokin
Efekt: lokalny stan zapalny
- rozszerzenie i wzrostprzepuszczalno ści naczy ń(przekrwienie, obrz ęk)
- skurcz mi ęśniówki gładkiej
- naciekleukocytów
- uszkodzeniekomórek
Wydzielaniecytokin
U pacjentów z alergi ą, mastocyty s ą aktywowane przez ró żnenieszkodliwe antygeny (alergeny). Zale żnie od miejsca kontaktuz alergenem, odczyn zapalny rozwija si ę w ró żnych narz ądach:
• alergeny wdychane: jama nosowa (katar sienny), oskr zeliki (astma)• alergeny pokarmowe: przewód pokarmowy (biegunki)• kontakt alergenów ze skór ą: alergia kontaktowa (np. pokrzywka)
Mastocyty s ą odpowiedzialne faz ę wykonawcz ą reakcji alergicznych
Chorzy z alergi ą mają często podwy ższony poziom IgE (atopia)
Telocyty
• mają bardzo długie i bardzo cienkie wypustki z lokalnymi poszerzeniami
• łącząc si ę wypustkami tworz ąsieć
• wyst ępuj ą w śródmi ąższowejtkance ł ącznej wielu narz ądów
• swoimi wypustkami kontaktuj ąsię z innymi komórkamitkanki ł ącznej i leukocytami
• odgrywaj ą rol ę „sieci sygnalizacyjnej” wpływaj ąc na czynno ść innych komórekpoprzez wydzielanie substancji sygnałowych, a tak że odszczepianiemikrop ęcherzyków i egzosomów
• koordynuj ą funkcje komórek śródmi ąższowej tkanki ł ącznej
Tkanka ł ączna zbita (włóknista):• spoczynkowe fibroblasty• zwarty układ włókien kolagenowych• niewiele substancji podstawowej
nieregularna
Lokalizacja:skóra, twardówka,torebki narz ądów
7
regularna Lokalizacja: ścięgna, wi ęzadła, rogówka*
Budowa ścięgna:• zwarty, równoległy układ p ęczków włókien kolagenowych• pomi ędzy p ęczkami spoczynkowe fibroblasty układaj ące si ę w szeregi• niewielka ilo ść włókien sp ężystych (amortyzacja)• cienkie przegrody z tkanki ł ącznej wiotkiej zawieraj ące naczynia
fibroblasty
Tkanka ł ączna siateczkowa:• komórki z wypustkami (głównie fibroblasty i makrofa gi)• włókna siateczkoweTkanka ł ączna siateczkowa tworzy rusztowanie w narz ądachlimfatycznych i w szpiku kostnym
Tkanka tłuszczowa żółta:• adipocyty jednop ęchrzykowe (zwarty układ)• niewiele istoty mi ędzykomórkowej (głównie wł. siateczkowe)• bogate unaczynienie• budowa zrazikowa
Lokalizacja: tkanka podskórna, otrzewna, torebki na rządów
Funkcje: gromadzenie i metabolizm tłuszczów, funkcj a dokrewna
barwiona wyługowana (w skrawku parafinowym)
Adipocyt jednop ęcherzykowy: Funkcje metaboliczne:• duży (do 100 µm) (zależnie od zapotrzebowania)• pojedyncza wielka kropla - pobieranie składników lip idów
lipidowa otoczona sieci ą - synteza lipidówfilamentów po średnich - magazynowanie lipidów
Czynno ść dokrewna:• leptyny: działaj ąc na podwzgórze hamuj ą łaknienie• adiponektyna: uczestniczy w regulacji metabolizmu kw asów
tłuszczowych i glukozy, wpływa na wra żliwo ść komórek na insulin ę• rezystyna: uczestniczy w regulacji procesów zapalnyc h
Otyło ść, istotny czynnik ryzyka niektórych chorób (układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy dorosłych) mo że być wynikiem:
• zwiększenia rozmiarów adipocytów wywołanego magazynowani emnadmiernej ilo ści lipidów (głównie z powodu niewła ściwej diety)
• zwiększenia liczby adipocytów (rzadziej, w wyniku działa niaczynników genetycznych, lub niekiedy jako skutek „p rzekarmiania”w okresie niemowl ęcym)
8
Tkanka tłuszczowa brunatna:• adipocyty wielop ęcherzykowe (zwarty układ)• niewiele substancji mi ędzykomórkowej• bogate unaczynienie• liczne zako ńczenia nerwowe
Lokalizacja:- u noworodków: okolice kr ęgosłupaśródpiersia, nerek, doły pachowe
- u dorosłych: małe grupy komórekw rejonie szyi, nad obojczykiem,w śródpiersiu, wzdłu ż kręgosłupa, na górnych biegunach nerek
Funkcje: jak tkanka tłuszczowa żółta,ponadto produkcja ciepła
Adipocyt wielop ęcherzykowy:• 20-40 µm• liczne drobne krople lipidowe• centralnie poło żone j ądro• liczne mitochondria• blaszka podstawna
Mitochondria adipocytów wielop ęcherzykowychzawieraj ą w błonie wewn ętrznej specjalne białko (UCP-1, termogenina), które korzystaj ąc z gradientu protonowego wytwarza energi ę ciepln ą
ciepło
mezenchymatycznekomórki macierzyste
mezenchymatycznekomórki miogenne
mioblasty
włókna mi ęśnioweszkieletowe
preadipocyty
lipoblasty
adipocytyżółte
adipocytybeżowe
adipocytybrunatne
PPAR-γ
wyziębienie,ćwiczenia fizyczne
PRDM16
Rozwój tkanki tłuszczowej – odmienne pochodzenie adi pocytówBeżowa tkanka tłuszczowa
• tworzy niewielkie wysepki naterenie tkanki tłuszczowej żółtej
• jest prawie identyczna z tkank ątłuszczowa brunatn ą(wielop ęcherzykowe adipocyty,liczne mitochondria zawieraj ąUCP-1 i produkuja ciepło)
• wywodzi si ę (tak jak tkankatłuszczowa żółta) z mezenchy-matycznych komórek macierzystych
• powstaje w wyniku działanianiektórych czynników zewn ętrznych(długotrwałe wyzi ębienie, intensywnapraca mi ęśni – ćwiczenia, trening)
• ma korzystny wpływ na redukcj ętkanki tłuszczowej żółtej
• działania ukierunkowane na jejtworzenie stwarzaj ą perspektyw ęskutecznego leczenie otyło ści