Top Banner
Timor-Leste COVID-19 Survey Round 3 – September 2020 Apoiu husi Implementa husi Publika husi Publikasaun ida ne’e ho finansiamentu husi Governu Australianu liuhusi Departamentu Negósiu Estranjeiru no Komérsiu, liuhusi nia programa Governasaun ba Dezenvolvimentu. Vizaun sira ne’ebé espresa iha publikasaun ida ne’e autór nian rasik no la’os nesesariamente vizaun sira husi Governu Australianu nian. Timor Leste Levantamentu COVID-19 Ronda 5 – Fevereiru 2021
37

Timor-Leste COVID-19 Survey

Dec 05, 2021

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Timor-Leste COVID-19 Survey

Timor-Leste

COVID-19 Survey Round 3 – September 2020

Apoiu husi Implementa husi Publika husi

Publikasaun ida ne’e ho finansiamentu husi Governu Australianu liuhusi Departamentu Negósiu Estranjeiru

no Komérsiu, liuhusi nia programa Governasaun ba Dezenvolvimentu. Vizaun sira ne’ebé espresa iha

publikasaun ida ne’e autór nian rasik no la’os nesesariamente vizaun sira husi Governu Australianu nian.

Timor Leste

Levantamentu COVID-19 Ronda 5 – Fevereiru 2021

Page 2: Timor-Leste COVID-19 Survey

2

Levantamentu Dadus COVID-19 iha Timor Leste Rezultadu Fevereiru 2021

Folla-faktu ida ne’e aprezenta rezultadu sira husi levantamentu telephone husi adultu Timor Leste 429 (mane na’in-261 no feto na’in-

168) ne’ebé hala’o husi 20 Fevereiru -2 Marsu 2021. Semana durante levantamentu ne’e hala’o, iha kazu ativu COVID-19 25 iha Timor

Leste, no Estadu Emerjénsia ba dala 10 sei vigora hela to’o 3 Marsu 2021. Serka sanitaria ba Bobonaro no Covalima sei vigora hela.

Rezultadu sira husi Fevereiru ne’e halo komparasaun ho rezultadu sira antes wainhira posivel.

COVID sai dezafiu boot liu iha nivel hotuhotu,

no sa’e iha Fevereiru 2021

Timor Leste iha aumentu ba sentimentu ema

nian katak la’o iha diresaun lóos

Ba Timor Leste:

Mai Jullu Set Dez Fev

62% 53% 72% 61% 87% COVID-19

10% 18% 8% 17% 6% Ekonomia

18% 19% 10% 11% 4% Polítika

Ba itaboot nia komunidade:

Barak liu sei iha hanoin katak governu hala’o servisu

ho di’ak hodi toma nia responsabilidade sira

Mai Jullu Set Dez Fev

76% 70% 64% 70% 85% COVID-19

64% 72% 62% 68% 75% Ekonomia

37% 48% 38% 41% 56% Polítika

Ba itaboot nu’udar individual ida:

54%

Fiar governu atu tau matan b

sira durante COVID-19

Mai Jullu Set Dez Fev Maiu 49% Jullu: 64% Set: 83% Dez: 59%

80% 75% 79% 81% 90% COVID-19 Sentimentu kona-ba governu atual nia reasaun:

63% 74% 62% 69% 77% Ekonomia

49% 59% 50% 51% 63% Polítika

Hahalok seguru husi COVID ne’e estavel Durante ne’e, saida mak governu bele halo liu

tan atu tulun nia sidadaun sira? Topu 3

1. Informasaun liu tan kona-ba asesu ba apoiu – 36%

2. Fo liu tan osan ba umakain sira – 36%

3. Informasaun liutan kona-ba prevensaun– 31%

(% husi hahalok seguru ne’ebé pratika ona)

58% Máskara Dez: 55% Set: 70%

57% Fase liman Dez: 52% Set: 67%

46% Mantein distánsia 1.5m Dez: 51% Set: 60%

Iha loron 30 liu ba,

62% hamenus ona hahán ka la han tempu balu

tamba la iha osan ba hahán Maiu: 76% Jullu: 70% Set: 53% Dez: 60%

40%58% 59%

70% 73%

60%42% 41% 30% 27%

Maiu2020

Jullu2020

Setembru2020

Dezembru2020

Fevereiru2021

Diresaun loos Diresaun sala

75%63%

21%34%

4% 3%

Dez 2020 Fev 2021

Aat loos + servisuladuun di'ak

servisu nem di'ak nemaat

Di'ak loos + servisudi'ak uitoan

20%

13%

20%

19%

11%

53%

56%

59%

48%

59%

27%

31%

21%

32%

30%

Maiu 2020

Jul 2020

Set 2020

Dez 2020

Fevereiru 2021

La sufisiente Apropriadu Eistremu

Page 3: Timor-Leste COVID-19 Survey

3

Itaboot rona

ona kona-ba

vasina COVID-19?

Sim: 78% → Se hatene: Wainhira GOTL aprova ona vasina ne’e, itaboot

hakarak atu simu vasina COVID-19 se iha ona?

Sim Lae La hatene / La kohi

91%* 5% 4%

*ka 72% husi respondente hotu-hotu

Lae: 15%

La hatene / La kohi: 7%

Ita boot simu ona sesta

bázika / seña? Ita boot gosta liu governu fahe osan ka sesta bázika / seña?

Sim Lae/Seidauk

Buat

seluk

Sesta

bázika Seña hahán

Osan ba

umakain Osan $25 (duké seña)

Naran ida

di’ak

Nem ida

82% 16% 1% 9% 4% 39% 7% 31% 10%

Satisfeitu ho sesta bázika / seña: Satisfeitu ho osan ba Umakain:

Governu konkorda atu halo pagamentu kada fulan hahaat atu tulun traballadór auto-empregu no

setór informál sira husi Novembru tinan ida ne'e, fornese sira nia rejistu ba Seguransa Sosiál

Ita-boot hatene ona kona-ba eskema ida ne'e? Se auto-empregadu, ka servisu iha setór informál:

Ita-boot rejista ona ka ita-boot hakarak atu rejista

ba Seguransa Sosiál atu simu pagamentu ne'e?

Seguransa: Dezde Marsu 2020, oinsá mak seguransa no protesaun iha

mudansa iha ita boot nia komunidade lokál?

Ameasa barak liu ba seguransa

komún dezde Marsu: Topu 3 1. COVID-19 – 77%

2. Grupu artes marsiais sira –

11%

3. Problema rai – 6%

Seguransa: 63% relata ona konflitu iha sira nia area

Kauza boot liu husi konflitu iha itaboot nia área: Topu 3

1. Kanek tamba atake fíziku – 21%

2. Estraga bee ilegal – 7%

3. Problema to’os agrikultura nian – 7%

Ami hakarak agradese ba respondente 429 ba sira nia tempu no entrevistadór 13 iha Dili ne’ebé hala’o

levantamentu Fevereiru nian ne’e.

Apoiu husi Implemena husi Publika husi

39%59%

30%8%

19%12%

10% 19%2% 2%

Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Rona liu deit /laklaruLae

Sim23% 30%

43%7%

2%

24% 50%35%

20%16%

28%

12% 4% 5%

Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Lae

Sim - hakarak duni(maibe seidauk halo)

Sim - rejista ona

32%

46%

52%

49%

17%

5%

Dez…

Fev 2021

Di'ak liu Hanesan deit Aat liu fali

66%

82%

14%

13%

20%

5%

Di'ak loos + Di'ak Oke La di'ak + La di'ak loos

89%

88%

9%

11%

2%

1%

Dez 2020

Fev 2021

Page 4: Timor-Leste COVID-19 Survey

4

Antesedénsia

Peskija ida ne’e kona-ba saida?

COVID-19 ne’e, ka pandemia globál coronavirus, ejize ona reasaun boot husi governu hotu-hotu iha mundu

tomak. Timor Leste iha nia rekízitu rasik wainhira responde ba eventu ida ho eskala hanesan ne’e.

Peskija ida ne’e ho intensaun atu komprende:

- Preokupasaun povu Timor Leste nian

- Di’ak oinsá ema adopta medida prevensaun sira no taumatan ba sira nia saúde

- Nivel fiar ba governu

- Utilizasaun, satisfasaun ho, governu nia programa sira

- Impaktu sosiál no ekonómiku sira husi pandemia COVID-19

- Oinsá mak knaar umakain nian fahe ba malu ona durante pandemia ne’e

- Reziliénsia husi individu sira no sira nia komunidade, no

- Fonte notísia no informasaun sira ne’ebé povu Timor Leste depende ba atu hetan nafatin informasaun kona-

ba pandemia ne’e.

- Povu nia haree no komprensaun kona-ba vasinasaun

Timor Leste nia kontestu

Enkuantu haree ba katak Timor Leste evita ona situasaun aat liu husi pandemia COVID-19 kompara ho nasaun

barabarak sira seluk, sempre hatene mos katak nasaun ne’e nafatin vulneravel tamba nivel aas ba ki’ak, fasilidade

saúde limitadu tebtebes, no fahe rai fronteira besik malu ho Indonézia. Husi fin Dezembru iha aumentu ba nivel

preokupasaun ba situasaun aat liu COVID-19 nian iha fronteira sorin Timor Oeste, emerjénsia globál ba varian

kontajiozu COVID nian, no númeru ne’ebé aumenta ba kazu sira ne’ebé tama mai Timor Leste.

Iha Dezembru 29 Konsellu Ministru aumenta bandu sira, taka postu fronteira entre Rejiaun Autónoma Espesiál

Oecusse Ambeno (RAEOA) no Timor Oeste, no bandu viajen rai no tasi entre RAEOA ho munisípiu sira seluk.

Loron tuir mai Prezidente deklara Estadu Emerjénsia loron-sia ba períodu Tinan Foun nian no estende ‘serka

sanitária’ haleu RAEOA. Iha 15 Fevereiru GoTL aprova serka sanitária iha munisípiu Bobonaro no Covalima, no

husi loron tuir fali ne’e ezaminasaun COVID-19 detekta ona rezultadu pozitivu sira. Kazu adisionál ida konfirmadu

iha Baucau iha 2 Marsu no kazu rua tan konfirmadu iha Dili iha loron 7 Marsu. Iha 8 Marsu governu impoen serka

sanitária no konfinamentu obrigatóriu iha Dili atu hahú iha loron tuir mai. Husi pontu ida ne’e iha aumentu lais ba

númeru kazu sira; no husi 27 Marsu konfirma ona kazu 452 no 298 husi kazu sira ne’e mak ativu. Atualizasaun sira

bele haree iha https://covid19.gov.tl/en/dashboard/.

Iha 8 Marsu 2021 Konsellu Ministru aprova Planu Vasinasaun Kontra COVID-19, ho faze dahuluk hala’o iha

semana daruak fulan Abríl nian. Iha eispetativu katak ema hotuhotu liu tinan 18 simu vasina iha fin 2021. Maibe,

ida ne’e depende ba disponibilidade fornesimentu vasina sira.

Akontesimentu hirak ne’ebé haktuir ona ne’e akontese dala-ida ho levantamentu ba da5 nian ida ne’ebé hala’o

entre 20 Fevereiru ho 3 Marsu no iha ne’ebé sedu tebtebes hodi detekta kazu transmisaun lokál iha Timor Leste.

Ho faze ikus liu husi turnu Akontesimentu hirak ne’e la iha tendénsia atu signifikantemente influensia ona

rezultadu sira. Levantamentu ne’e sei hala’o tan iha Abríl.

Estadu Emerjénsia kontinuamente renova dezde Agostu no renovadu tan iha 3 Janeiru 2021 ba dala sia, 2

Fevereiru ba dala sanulu, no dala ida tan iha 4 Marsu ba dala sanuluresin ida.

Iha antesedénsia ba akontesimentu hirak iha Ieten, tuir ho kanselamentu sira, lei orsamentál aprova husi

Parlamentu iha 12 Dezembru, no Prezidente promulga iha 29 Dezembru. Iha 8 Janeiru 2021, Governu adopta

Dekretu 1/2021 fo detalle kona-ba oinsá atu ezekuta orsamentu ne’e.

Page 5: Timor-Leste COVID-19 Survey

5

Page 6: Timor-Leste COVID-19 Survey

6

Peskija ida ne’e hala’o ba se?

Fundasaun Ázia servisu ona ho povu Timor Leste durante besik tinan 30 kona-ba asuntu sira hanesan empregu,

direitu feto sira, no Polisiamentu komunitáriu, no komisiona peskija ida ne’e. Rezultadu sira sei uza ba advokasia

ho Governu Timor Leste no doadór sira relasiona ho COVID-19. Peskija ida ne’e hetan apoiu husi Governu

Australianu liuhusi Departamentu Negósiu Estranjeiru no Komérsiu (DFAT).

Oinsá mak hala’o peskija ida ne’e?

Entre 20 Fevereiru ho 2 Marsu 2021, sentru xamada baze iha no Dili ida hala’o entrevista 429 ho adultu Timor

Leste sira, lista amostra ida kona-ba respondente antes sira ba Fundasaun Ázia nia levantamentu Tatoli no

Polisiamentu Komunitáriu. Ida ne’e buka-tuir husi levantamentu kuaze-idéntiku sira ne’ebé hala’o iha Maiu, Jullu,

Setembru no Dezembru 2020, ne’ebé sei uza atu kompara mudansa tuir tempu. ORIMA Research (Australia)

servisu hamutuk ho Fundasaun Ázia kona-ba kestionáriu no metodolojia halibur dadus, pasa revista ba kualidade

dadus, no halo análize no relatóriu. Detalle liu disponivel iha seksaun metodolojia iha relatóriu ida ne’e. Rezultadu

kompletu sira mos disponivel iha plataforma Vizualizasaun Q2i (Q2i Visualization platform): Dashboard

(asiafoundation.org)

Ba futuru

Peskija ida ne’e hein atu akontese iha interval fulan-2 to’o Juñu 021 atu haree mudansa sira ba komunidade tuir

tempu. Relatóriu no plataforma vizualizasaun Q2i ida ne’e sei atualizadu tuir mai atu reflete dadus ida ne’e.

Page 7: Timor-Leste COVID-19 Survey

7

Rezultadu sira

Preokupasaun boot liu

Iha Fevereiru 2021, respondent barak liu mak sente

katak Timor Leste la’o hela iha diresaun lóos (73%)

duké diresaun sala (27%) – fo pontuasaun líkida

+46%.

Ida ne’e rezultadu pozitivu liu mak dokumenta ona

dezde hahú levantamentu ne’e no kontinua sa’e

neneik tuir tempu agora.

Levantamentu sira antes nian iha perspepsaun

katak Timor Leste la’o hela iha diresaun lóos ne’e

pozitivu menus liu iha grupu otas liu tinan 45. Iha

Fevereiru 2021, hirak ne’ebé ho otas 45 ka liu (70%)

menus pozitivu duké otas 24-44 (77%-82%) – maibe hirak ho otas 18-24 mak menus liu pozitivu (66%).

COVID-19 mak haree beibeik ona iha kada

turnu levantamentu nian nu’udar dezafiu

boot liu ne’ebé Timor Leste hasoru

daudaun, inklui nia impaktu ba saúde. Iha

Fevereiru 2021, ida ne’e konsidera dezafiu

úniku boot liu husi respondente sira ho

proporsaun aas liu (87%).

Nune’e, dezafiu boot rua seluk ne’ebé

baibain haree ne’e tun iha Fevereiru 2021.

Ekonomia fraku tun husi 17% ba deit 6%,

enkuantu problema polítika tun husi 11% ba

4% nu’udar úniku dezafiu boot.

Fokus aas liu kona-ba preokupasaun COVID-

19 haree iha grupu demográfiku tomak, ho

eisepsaun umakain sira ho adultu úniku ida

(ne’ebé 66% mak preokupa liu kona-ba

COVID-19, no 28% mak preokupa liu ba

ekonomia fraku).

95% husi hirak iha Dili identifika COVID-19

nu’udar dezafiu ba Timor Leste, kompara ho

84% fora husi Dili.

Ko’alia enjerál, Timor Leste la’o hela iha…

Dezafiu boot liu mak Timor Leste hasoru dadaun:

40%58% 59%

70% 73%

60%42% 41% 30% 27%

Maiu2020

Jullu2020

Setembru2020

Dezembru2020

Fevereiru2021

Diresaun loos Diresaun sala

87%

6%

4%

1%

1%

COVID-19 (inklui impaktu ba

saude)

Ekonomia fraku (ema la sosa

sasan, merkadu taka)

asuntu

politiku/instabilidade/impase

implementasaun neneik/limitadu

husi governu nia politika sira

Servisu/rendimentu laiha (inklui

empregu, na'in ba negosiu,

oportunidade agrikultura)

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

Page 8: Timor-Leste COVID-19 Survey

8

Iha Fevereiru 2021 COVID-19 mos sai nafatin preokupasaun komún ba individu sira (90%) no komunidade (85%).

Ba Timor Leste tomak, figura rua ne’e hotu mak áas liu ne’ebé haree ona iha turnu lima tomak husi peskija ne’e,

no aas liu duké iha Dezembru.

Ba ema Timor Leste ne’ebé hili sira nia perokupasaun boot liu, nune’e wainhira COVID-19 hala’o ona iha

Fevereiru, naturalmente opsaun sira seluk tun fali. Iha nivel individu no komunidade, iha ne’ebé ema bele

identifika preokupasaun oioin, ekonomia fraku no mos problema polítika sira mos rua ne’e hotu bele sa’e ba nivel

aas liu iha Fervreiru. Maibe, falta ekonomia no falta ai-han rua ne’e hotu tun ba nivel preokupasaun ki’ik liu ba

individu sira no ba komunidade sira.

Problema boot 3 nu’udar individu ida no iha ita-boot nia komunidade (Resposta, problema boot komún lima ne’ebé

hatudu)

Komunidade Individu

90%

77%

63%

18%

15%

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

85%

75%

56%

17%

18%

COVID-19 (inklui impaktu ba

saude)

Ekonomia fraku

asuntu

politiku/instabilidade/impase

Servisu/rendimentu laiha

Falta ai-han, seguransa ai-han no

nutrisaun (menus)

Page 9: Timor-Leste COVID-19 Survey

9

Medida prevensaun sira no hahalok tratamentu saúde

Proporsaun respondente sira ne’ebé relata ‘tebtebes’ hodi halo tuir hahalok prevensaun COVID-19 iha semana

pasadu tun neneik dezde levantamentu primeiru iha Maiu. Iha Dezembru, so metade husi respondente sira mak

sei ‘tebtebes’ uza máskara (55%), fase sira nia liman hafoin halo kontaktu(52%) no mantein distánsia metru 1.5

husi ema seluk (51%). Iha Fevereiru 2021 proporsaun ema ne’ebé relata uza máskara wainhira sai (58%) no fase

liman hafoin halo kontaktu (57%) rua ne’e aumenta uitoan – maibe proporsaun mantein distánsia metru 1.5

kontinua tun (46%).

Nu’udar haree ona iha turnu levantamentu sira antes, hirak ne’ebé mak hela iha Dili (60%-70%) mak iha liu

tendénsia atu ‘tebtebes’ halo tuir hahalok prevensaun COVID-19 kompara ho hirak ne’ebé la hela iha Dili (51%-

58%).

Hanesan iha turnu levantamentu sira

antes, kuaze respondente hotuhotu

(97%) relata katak sira sei ba ospitál ka

klínika saúde ida se sira deskobre katak

sira iha sintoma moras. Respondente

barak liu mak relata sira sei hemu

aimoruk tradisionál (85%, sa’e husi 63%

wainhira sukat primeiru sukat

Setembru).

Pursentu sianulu resin hitu dehan sira

sei informa kedas ba ema ne’ebé besik

sira (rezultadu aas liu ne’ebé haree, antes ne’e besik liu mak 92% iha Maiu). Pursentu walunulu dehan sira sei hela

iha uma deit (aliña ho Dezembru, 86%).

Maibe, respondente barak liu (88%) mak relata katak sira sei halo hanesan baibain se sira hetan sintoma, aas liu

fali duké Setembru (80%) no Dezembru (85%). Respondente otas boot liu sira mak iha liu tendénsia uitoan atu

hatudu sira sei halo hanesan baibain (92-94% ba hirak ho otas 25+, kompara ho 76% husi grupu otas 18-24). Hirak

ne’ebé hela iha Dili (82%) mak iha menus tendénsia atu halo hanesan baibain duké hirak ne’ebé hela fora husi Dili

(91%).

Hahalok seguru husi COVID-19 (aplika tebtebes) iha semana pasadu

Se ita-boot iha sintoma, ita-boot sei:

Maiu

2020

Jullu

2020

Set

2020

Dez

2020

Fev

2021

94% 95% 99% 98% 97% Ba ospitál ka klínika saúde ida

92% 79% 79% 88% 97% Informa ba ema besik ha’u

85% 79% 77% 86% 87% Hela iha uma

- - 63% 89% 85% Hemu aimoruk tradisionál

- - 80% 85% 88% La’o nafatin hanesan baibain

86% 85%

74%77% 75%

67%70%

67%

60%55%

52% 51%

58% 57%

46%

Uza maskara (wainhira sai) Fase liman (wainhira halo kontaktu

ruma)

Manten distansia metru 1.5

Maiu 2020 Jullu 2020 Setembru 2020 Dezembru 2020 Fevereiru 2021

Page 10: Timor-Leste COVID-19 Survey

10

Fiar governu

Fiar ba governu Timor Leste atu tau matan ba nia sidadaun sira durante COVID-19 sa’e ba 82% iha Setembru

2020, antes ne’e tun ba 59% iha Dezembru no sa’e uitoan ba 54% iha Fevereiru 2021. Lafiar ba governu mos hetan

aas liu iha Dezembru (37%), mai tun fali uitoan 34% iha Fervreiru. Fevereiru 2021 nia rezultadu sira ne’e hanesan

lóos hirak ne’ebé haree iha turnu primeiru husi levantamentu ne’e, iha Maiu 2020.

Hirak ne’ebé moris iha Dili (63%) mos relata fiar aas liu ba governu duké fora husi Dili (51%). Iha Fevereiru fiar

ne’e tun liu ba respondente joven sira otas 17-24 (44%), no aas liu ba hirak ne’ebé ho otas 25-34 (74%), hafoin tun

ba 55% ba otas tinan 35-44 no 49% ba otas tinan 45+. Nivel fiar tun liu husi grupu otas joven ida ne’e diferente ho

Dezembru.

Maski fiar ba governu atu taumatan ba nia

sidadaun sira konsideravelmente tuun liu

duké Setembru, proporsaun ema ne’ebé

hanoin katak reasaun governu ba COVID-19

ne’e apropriadu ne’e hanesan deit ho

Setembru nian (59%).

Kompara ho Setembru, barak uitoan mak

atualmente hanoin katak reasaun ne’e

eistremu liu (30% kompara ho 21%), no

balun deit mak hanoin ne’e la sufisiente

(11% kompara ho 20%).

Iha turnu levantamentu antes respondente

joven sira ho otas 17-24 mak iha liu

tendénsia atu konsidera governu nia

reasaun ne’e la sufisiente. Maibe, iha

Fevereiru 2021 sira iha tendénsia liu atu

dehan eistremu (35%), no 8-13% husi

grupu otas hotuhotu sente reasaun la

sufisiente.

Respondente barak liu (92%) sente governu tenki kontinua bandu ema atu mai Timor Leste husi nasaun sira seluk

no ejize kuarantena obrigatória ba ema ne’ebé tama mai railaran. Proporsaun aas ida ne’e mak konsistente uitoan

iha fatin hotu, jéneru no grupu otas sira (entre 87-94% ba grupu sira hotu).

26%

32%

51%

31%

29%

23%

32%

31%

28%

25%

17%

18%

9%

4%

11%

22%

10%

7%

23%

23%

11%

7%

2%

14%

11%

Maiu 2020

Jullu 2020

Setembru 2020

Dezembru 2020

Fevereiru 2021

Fiar sira tebtebes Fiar sira uitoan Nem fiar nem la fiar laduun fiar sira La fiar liu sira

Fiar enjeral

82%

64%

49%

59%

54%

Oinsá ita boot nia hanoin kona-ba reasaun atuál governu nian ba

COVID-19

11%

19%

20%

13%

20%

59%

48%

59%

56%

53%

30%

32%

21%

31%

27%

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

La sufisiente Apropriadu Eistremu

Page 11: Timor-Leste COVID-19 Survey

11

Uza no satisfeitu ho governu nia programa sira

Proporsaun aas liu ida duké baibain ne’e husi respondente sira indika katak folin husi sasán báziku sira hanesan

fóos no mina goring sa’e ona iha fulan liu ba, 54% kompara ho 31% iha Setembru no 24% iha Dezembru.

Persepsaun sira katak folin sasán baziku nian sa’e ona ne’e baibain liu fora husi Dili (57%) duké iha Dili (45%).

Iha fulan kotuk, folin sasán nian hanesan fóos ka mina goreng muda iha itaboot nia merkadu lokál sira?

Ida husi programa COVID-19 primeiru ne’ebé governu aviza mak Pagamentu ba umakain, koñesidu mos hanesan

Apoiu Monetáriu ba COVID-19, ne’ebé simu ona husi 98% husi umakain respondente hotuhotu.

Iha momentu levantamentu Setembru nian governu konsidera fahe vouchers ai-han ka sesta bázika nu’udar

alternative posivel ida ba pagamentu osan. Iha pontu ne’e untersu husi respondente sira indika katak sira sei

satisfeitu ho opsaun ida fali. Iha tempu levantamentu Dezembru nian kuaze untersu deit husi respondente sira

mak satisfeitu hanesan ho opsaun ida fali, no respondente barak liu mak prefere pagamentu osan duké vouchers

ka sesta bázika. Iha Fervreiru 2021 dala ida tan 31% indika katak sira kontente ho opsaun ida fali, enkuantu 39%

prefere pagamentu osan ba umakain. Pusentu hitu prefere osan $25 duké, 9% prefere sesta bázika, no so 4% mak

prefere vouchers hahán.

So untersu liu (36%) mak simu ona sesta bázika/seña iha tempu levantamentu Dezembru nian, ho figura ne’e

aumenta ba 82% iha tempu levantamentu Fevereiru 2021 nian. Ida ne’e tun liu ba hirak ne’ebé ho otas 45+ (75%),

maibe mos ki’ik liu b umakain ho oan barak liu. Pursentu sianulu resin rua ne’ebé la iha labarik mak simu seña ka

sesta bázika, maibe so 79-86% husi umakain sira ho oan sira mak hetan ona nune’e. Pursentu sianulu resin tolu

husi respondente sira iha Dili mak seimu ona seña ka sesta bázika, kompara ho 77% fora husi Dili.

Husu ba respondente sira atu hili sira nia nivel satisfasaun ho pagamentu apoiu ba umakain no sesta bázika/seña.

Barak liu (88%) hirak ne’ebé simu ona osan ba umakain sente katak ne’e ‘di’ak’ ka ‘di’ak lóos’, hanesan ho

Dezembru 2020. Satisfasaun aas liu ba hirak ne’ebé heal iha Dili (96%, kompara ho 83% husi sira ne’ebé la hela

iha Dili). Satisfasaun ho sesta bázika /seña ne’e sa’e to’o 82% husi 66% iha Dezembru, no proporsaun husi hirak

ne’ebé simu ona ne’ebé hanoin katak ne’e ‘aat’ ka ‘aat lóos’ tun husi 20% ba deit 5% iha Fevereiru. Satisfasaun ho

sesta bázika/ seña mos aas liu uitoan ba hirak ne’ebé hela iha Dili (87%, kompara ho 80% husi hirak ne’ebé la hela

iha Dili).

54%

24%

31%

57%

24%

29%

45%

24%

34%

44%

72%

63%

40%

74%

64%

55%

68%

63%

2%

4%

6%

3%

2%

7%

1%

8%

3%

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

En

jera

lFo

r a h

usi D

ili

Dil

i

Sim, folin sa'e La iha mudansa Sim, folin tun

Page 12: Timor-Leste COVID-19 Survey

12

Governu nia apoiu adisionál

Iha kada turnu husu ona ba respondente sira kona-ba saida governu bele halo atu tulun nia sidadaun sira. Iha

Fevereiru 2021 respondente barak mak hakarak informasaun barak liu tan, ho 36% sente governu bele fo

indormasaun liu tan kona-ba oinsá atu hetan asesu ba programa apoiu sira no 31% sente ne’e nia bele fo

informasaun liu tan kona-ba prevensaun COVID-19. Sujestaun sira seluk iha topu tolu mak fo liu tan osan ba

umakain sira (mos 36%).

Hapara estadu emerjénsia (26%) no fo ai-han (21%) mak sujestaun rua komún liu ne’ebé mak tuir mai.

Durante tempu ida ne'e, saida mak governu bele halo liu atu tulun nia sidadaun sira? (Permite resposta oioin)

Kompara ho ema iha Dili, hirak ne’ebé la hela iha Dili mak iha liu tendénsia atu sente katak governu tenki fo liu

tan informasaun kona-ba asesu ba programa apoiu nian (38% kompara ho 30%), fo ai-han (26% kompara ho 9%),

hamenus bantu sira ba movimentu (14% kompara ho 6%) no kontinua estadu emerjénsia (14% kompara ho 2%).

Mane (18%, kompara ho 5% husi feto) mak iha liu tendénsia atu husu bandu ne’e hamenus uitoan. Respondente

joven liu sira ho otas 17-24 mak iha tendénsia boot liu atu husu informasaun liu tan kona-ba prevensaun COVID-

19 (42%) no atu hamenus bandu sira ba movimentu (23%), maibe mos atu kontinua estadu emerjénsia (21%).

Respondente otas-klaran sira (25-44) mak iha tendénsia boot liu atu husu fornesimentu osan liu tan ba umakain

sira (41-45%).

36% 36%31%

26%

21%

12% 10%8% 8%

Fo

informasaun

liu tan kona-ba

oinsa atu hetan

asesu ba

governu nia

programa

apoiu sira

Fo osan liu tan

ba umakain

sira

Fo liu tan

informasaun

kona-ba

prevensaun

COVID

Hapara estadu

emerjensia

Fo ai-han Hamenus

bandu sira

relasiona ho

movimentu

domestiku ba

ema, sasan, no

servisu sira

Kontinua

estadu

emerjensia

Fo liu tan

apoiu

edukasional ba

labarik no

estudante sira

Mellora servisu

saude

Maiu 2020 Jullu 2020 Setembru 2020

Dezembru 2020 Fevereiru 2021

46%Sept 20

56%Maiu 20

42%Jullu 20

Resposta barak liu kada ronda

34%Dez 20

36%Fe 21

Page 13: Timor-Leste COVID-19 Survey

13

Governu konkorda ona atu halo pagamentu fulan hahaat atu tulun auto-empregu no traballadór seitór informál

sira husi Novembru tinan ida ne’e, atu sira rejista ba Seguransa Sosiál.

Ita boot hatene eskema ne’e antes ne’e?

Nota: Resposta La hatene no La kohi inklui iha medida baze ba pergunta ida ne’e

Hatene kona-ba eskema ne’e sa’e ona husi 39% iha

Dezembru 2020 ba 59% iha Fevereiru 2021, ho 12% mak

sente katak sira rona buatruma kona-ba eskema ne’e

maibe la hatene nia detalle.

Setenta pursentu husi respondente sira iha Dili mak

hatene kona-ba eskema ne’e, kompara ho 54% fora husi

Dili. Hirak ne’ebé la hela iha Dili mak iha liu tendénsia atu

hataan ‘la hatene’ (22% kompara ho 12% iha Dili).

Hatene ne’e aas liu entre tinan 17-24 (66%) no ki’ik liu ba

hirak ho otas tinan 45+ (50%).

Rejista onaka Ita boot hakarak atu rejista ba Seguransa Sosiál atu simu pagamentu? Baze = Auto-empregu ka servisu iha seitór informál

Nota: Resposta La hatene no La kohi inklui iha medida baze ba pergunta ida ne’e

Pursentu tolunulu husi hirak ne’ebé auto-

empregu ka servisu iha seitór informál rejista

ona iha Fevereiru 2021, ho 2% hakarak atu

halo hanesan ne’e.

Pursentu tolunulu resin lima dehan sira la

kohi atu rejista ba seguransa sosiál atu simu

pagamentu ne’e, no 28% mak la klaru.

Respondente sira iha Dili mak iha liu

tendénsia atu rejista ona (39% kompara ho

27%), maibe mos iha liu tendénsia atu dehan

sira sei la rejista (40% kompara ho 32%).

Pursentu tolunulu resin rua husi hirak ne’ebé

la hela iha Dili dehan katak sira la klaru se

sira hakarak ka lae, kompara ho 18% iha Dili.

Pursentu tolunulu resin nein husi feto sira mak rejista ona, maibe mane 24% deit. Mane sira (38%) mos iha liu tendénsia atu

dehan katak sira sei la rejista duké feto sira (31%). Pursentu hatnulu resin ida husi hirak ne’ebé otas liu 45 dehan sira se la

rejista, aas liu ba kualkér grupu otas.

Itaboot hatene oinsá atu hetan asesu ba eskema ida

ne’e?

Note: Resposta La hatene no La kohi inklui iha medida baze ba pergunta ida ne’e

Ih Fevereiru 46% husi respondente auto-emregu sira no

hirak ne’ebé servisu iha seitór informál hatene oinsá atu

asesa ba eskema ne’e – ho 23% ne’ebé dehan sira la

hatene, no 27% mak la klaru.

Pursentu nennulu husi hirak iha Dili hatene oinsá atu

asesa ba eskema ne’e, kompara ho 41% husi hirak ne’ebé

la hela iha Dili.

Pursentu limanulu husi hirak ho otas 17-34 hatene oinsá

atu asesa ba eskema ida ne’e, uitoan liu husi 40-45%

husihirak ho otas 35+ mak hatene.

Pursentu nennulu resin nen husi hirak ne’ebe mak hatene oinsá atu asesa ba eskema ne’e hetan informasaun husi TV ka rádio

(sa’e husi 50% iha Dezembru), no 21% husi governu nia website (24% iha Dezembbru). Feto sira mak iha liu tandénsia atu

hetan informasaun husi TV ka radio (73% kompara ho 58% husi mane sira), no menus mak iha tendénsia atu uza governu nia

website (17% kompara ho 27%). Respondente sira fora husi Dili mos uza TV ka radio liu tan (71%) no uza governu nia website

menus (13%).

39%59%

30%8%

19%12%

10%19%

2% 2%

Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Rona liu deit /la klaru

Lae

Sim

23% 30%43%

7%2%

24% 50%35%

20%16%

28%

12% 4% 5%

Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Lae

Sim - hakarak duni (maibeseidauk halo)

Sim - rejista ona

36% 43% 46%

31%38% 23%

22%15%

27%

10% 4% 3%

Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Lae

Sim

Page 14: Timor-Leste COVID-19 Survey

14

Edukasaun

29% deit husi respondente sira mak sente seguru haruka sira nia oan ba eskola iha Fevereiru 2021, kompara ho

60% iha Dezembru 2020. Preokupasaun boot liu mak risku ba COVID-19, ne’ebé aumenta ona husi 25% iha

Dezembru ba 56% iha Fevereiru. Persepsaun sira kona-ba seguransa ne’e hanesan iha Dili ho fora husi Dili.

Respondente joven sira ho otas 17-24 mak menus liu tendénsia atu sente katak sguru atu haruka labarik sira ba

eskola (18%), enkuantu ema ho otas 45+ mak iha tendénsia boot atu sente katak ne’e seguru (37%).

Ita-boot sente seguru haruka itaoot nia oan sira ba eskola?

Nota: Resposta la hatene no la kohi inklui iha medida baze ba pergunta ida ne’e

Uitoan liu husi respondente sira ne’ebé iha oan indika katak sira nia oan nia professor sira ‘sempre’ tama aula

(70%) no eskola ‘sempre’ loke no la’o normál (67%) iha Fevereiru kompara ho Dezembru. Uioan liu mos relata

katak sia nia oan ‘sempre’ iha asesu ba bee (59%) ka merenda eskolár (37%). Respondente sira iha Dili iha liu

endénsia atu dehan ‘sempre’ ba kada element sira ne’ebé relasiona ho eskola, husi 5-18%. Diferensa boot liu mak

iha opsaun atu simu merenda escolar, ne’ebé 50% dehan sempre iha Dili no 32% mos dehan fora husi Dili.

Favór dehan mai hau se eskola sira iha ita-boot nia area iha buat hirak iha kraik ne'e beibeik, okazionalmente,

raramente tebtebes, ka nunka:

60%

29%

25%

56%

Dez 2020 Fev 2021

La kohi

La hatene

Lae - la'o dook

Lae - seguransa

Lae - risku ba COVID-19

Sim

6% 8%8% 7%

70%

67%

59%

37%

9%

8%

8%

7%

18%

20%

26%

36%

4%

4%

6%

11%

1%

8%

Hau nia oan nia profesor tama

aula

Eskola sira loke no funsiona

normalmente

Hau nia oan iha asesu ba bee iha

eskola

Hau nia oan iha opsaun atu simu

merenda eskolar lorloron iha…

Beibeik Frekuentemente tebtebes Okazionalmente Raramente tebtebes Nunka

Beibeik

Fev 21

Dez 20

70% 76%

67% 73%

59% 67%

37% 48%

Page 15: Timor-Leste COVID-19 Survey

15

Infrastrutura

Persepsaun sira kona-ba ifraesrutura mos ki’ik liu iha Fevereiru 2021. Menus husi metade (42%) husi respondente

sira mak indika mota bomba iha sira nia fonte bee ‘sempre’ funsiona di’ak, enkuantu proporsaun hanesan relata

katak sira ‘sempre’ bele asesa ba bis no mikrolet (44%), Estrada sira iha postu administrative ‘sempre’ iha

kondisaun di’ak (44%) no sistema abastesimentu bee ‘sempre’ hadi’a wainhira aat (39%). Hili ba infrastura ne’e

pozitivu liu ba hirak ne’ebé hela iha Dili, kompara ho hirak ne’ebé la hela iha Dili, entre 14-28%.

Favor dehan mai hau se infrastrutura sia hanesan sistema bee, estrada no ponte iha ita-boot nia area iha buat

hirak iha kraik ne'e beibeik, okazionalmente, raramente tebtebes ka nunka:

Servisu finanseira sira

Respondente barak liu mak indika katak aspeitu finanseira husi sira nia moris hanesan deit ka di’ak liu fali molok

pandemia ne’e. melloramentu boot liu kompara ho antes pandemia mak iha relasaun ho sira nia familia nia

abilidade atu hetan servisu besik ho sira nia hela fatin (37% di’ak liu, 7% aat liu, pontuasaun pozitiva líkida 30%).

Iha kontraste, impaktu pozitivu ki’ik liu mak iha relasaun ho empresta osan wainhira sira presiza (pontuasaun

pozitiva líkida 15%). Pontuasaun pozitiva líkida ba hotuhotu husi aspeitu hirak ne’e tun ona ba 2-8% dezde

Dezembru 2020.

Persepsaun sira ne’e jeralmente pozitivu liu ba feto sira no hirak ne’ebé hela iha Dili.

Kompara ho antes pandemia ho orasne'e nian buat sira di'ak liu, hanesan deit ka aat liu fali antes pandemia

ne'e?

42%

44%

44%

39%

16%

14%

11%

14%

35%

33%

34%

34%

6%

9%

10%

8%

1%

1%

5%

Bomba bee iha ami nia estasaun

bee nian funsiona ho di'ak

Estrada entre subdistritu sira no

ligasaun ho hau nia subdistritu…

Hau bele iha asesu ba bis no

mikrolet sira

Sistema fornesimentu bee hadi'a

wainhira aat

Beibeik Frekuentemente tebtebes Okazionalmente Raramente tebtebes Nunka

Beibeik

Fev 21

Dez 20

42% 63%

44% 52%

44% 54%

39% 47%

37%

33%

25%

30%

56%

58%

65%

62%

7%

9%

10%

8%

Posivel mai hau no hau nia familia

atu hetan servisu iha ami nia hela…

Hau nia familia hetan osan naton

atu seluk sasan sira ne'ebe ami…

Hau bele empresta osan wainhira

hau presiza

Hau bele rai osan atu gasta iha

tempu oin mai

Diak liu Hanesan deit Aat liu fali

Balansu LikiduFev 21

Dez 20

30% 38%

15% 17%

22% 29%

24% 29%

Page 16: Timor-Leste COVID-19 Survey

16

Servisu sosiál sira

Kuaze respondente sira hotu relata katak iha governu nia programa/servisu sira ne’ebé disponivel iha sira nia

komunidade atu tulun ema ho defisiénsia (88%) no sidadaun seniór ka ferik-katuas (90%) pelumenus ‘dalaruma’.

Iiha Fevereiru 2021 liu husi metade husi respondente sira mak relata katak iha governu nia programa/servisu sira

iha tempu tomak (60% ba ema ho defisiénisa no 61% ba sidadaun ferik-katuas ka terseira idade sira).

Disponibilidade husi governu ni aprograma sira ne’e aas liu ba rezidente sira iha Dili ba ema ho defisiénsia (74%

‘tempu tomak’, kompara ho 55% fora husi Dili) no mos sidadaun ferik-katuas ka terseira idade sira (70%, kompara

ho 57%). Maski sei ki’ik liu duké iha Dili, proporsaun ne’e relata servisu ‘sempre’ iha fora husi Dili ne’e aas liu

duké iha Dezembru 2020.

Iha ka lae governu nia programa sira atu tulun ema ho defisiénsia iha itaboot nia komunidade?

Iha ka lae governu nia programa sira atu tulun sidadaun ferik-katuas no terseira idade sira iha ita-boot nia

komunidade?

60%

47%

28%

44%

12%

9%

Fevereiru

2021

Dezembru

2020

Sim/ (Iha hela deit) Dalaruma Lae/(Nunka)

61%

53%

29%

40%

10%

7%

Fevereiru

2021

Dezembru

2020

Sim/ (Iha hela deit) Dalaruma Lae/(Nunka)

Page 17: Timor-Leste COVID-19 Survey

17

Seguransa no protesaun

Respondente sira pozitivu liu kona-ba situasaun seguransa no protesaun iha sira nia komunidade iha Fevereiru 2021

duké iha Dezembru 2020. Pursentu hatnulu resin nen sente katak seguransa no protesaun mellora ona dezde Marsu

2020, no 5% deit mak sente situasaun sai aat liu – pontuasaun pozitivu líkidu +41%. Iha Dezembru 32% sente ona

seguransa no protesaun sai di’ak liu dezde Marsu, no 17% sente sai aat liu, ba pozitivu líkidu +15%.

Oinsá itaboot deskreve situasaun protesaun no seguransa iha ita-boot nia komunidade lokál kompara ho antes

EE primeiru no hahú COVID iha Marsu tinan kotuk?

Iha Dezembru respondente sira ne’ebé hela iha Dili iha liu persepsaun pozitivu kona-ba seguransa no protesan iha sira

komunidade (+32%, kompara ho +9% fora husi Dili), maibe iha Fevereiru ida ne’e barak mak hanesan ba grupu rua ne’e

hotu (+42% iha Dili, no +41% fora husi Dili).

Persepsaun sira katak seguransa no protesaun mellora ona dezde Marsu 2020 ne’e forte liu ba respondente joven liu

sira, sai aas liu iha grupu otas 17-24 (+52%) no tun ba +32% ba grupu otas 45+. Feto sira (+46%) mak iha liu tendénsia

uitoan duké mane sira (+36%) atu fiar katak seguransa no protesaun mellora ona dezde Marsu 2020.

Persepsaun sira kona-ba ameasa komún barak liu ba seguransa iha rezidente sira nia área lokál ne’e barak mak

hanesan ho iha Fevereiru 2021 ho hirak ne’ebé iha Dezembru 2020. COVID-19 mak to’o orasne’e mak baibain konsidera

barak liu nu’udar ameasa ba seguransa iha komunidade (77%) no ne’e konsidera ameasa boot liu uitoan ba rezidente

Dili sira (83%) kompara ho hirak ne’ebé fora husi Dili (75%) – maski la barak liu iha Dezembru.

Dezde Marsu, saida mak sai ameasa baibain liu ba seguransa iha itaboot área?

Maioria (63%) husi respondente sira sente iha pelumenus kauza ida husi konflitu sira iha sira nia área (la iha

mudansa husi 64% iha Dezembru). Maski la hanesan ho Dezembru, rezidente Dili sira (67%) mak la iha liu

tendénsia barak atu sente hanesan kompara ho hirak ne’ebé fora husi Dili (61%).

Mane sira (64%) no feto sira (62%) mak la iha liu tendénsia duké idaidak atu persebe pelumenus kauza ida husi

konflitu iha sira nia área. Respondente sira ho otas 17-24 (73%) mak iha tendénsia boot atu iha persepsaun ne’e,

aas liu duké 56-61% ne’ebé haree jeralmene iha grupu otas boot liu sira.

32%

46%

52%

49%

17%

5%

Dez 2020

Fev 2021

Di'ak liu Hanesan deit Aat liu fali

77%

11%

6%

3%

1%

<1%

<1%

COVID-19

Grupu Artes Marsiais

Problema rai

Violensia domestika

Problema pesoal entre vizinu sira

Na'ok/asaltu

Abandonu

Asediu Seksual

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Page 18: Timor-Leste COVID-19 Survey

18

Persepsaun kauza konflitu baibain boot liu mak atake fíziku ne’ebé rezulta ba kanek (21%), hanesan iha Dezembru.

Iha Dezembru ida ne’e tuir ho na’ok ema nia sasán (iha 15%), maibe ida ne’e tun ona ba deit 1% iha levantamentu

Fevereiru nian.

Saida mak kauza baibain boot liu ba konflitu iha ita-boot nia área?

21%

7%

7%

7%

5%

5%

3%

3%

2%

2%

1%

37%

Atake fizika ne'ebe rezulta kanek

Estraga ilegal atu uza bee no irigasaun

Disputes over agricultural land

Okupasaun la tuir lei ba rai pesoal nian

Problema rai la'os to'os ka natar

Krime ne'ebe la rezolve

Abandonu

Subornu, eistorsaun ka impostu ilegal

Baku malu tamba osan

Geng ka grupu

Na'ok rikusoin pesoal

Buan

Seluk

La iha

Fevereiru2021

Dezembru2020

Page 19: Timor-Leste COVID-19 Survey

19

Governasaun no partisipasaun

Persepsaun enjerál kona-ba governu Timor

Leste ne’e pozitivu, maibe la pozitivu hanesn

ho iha Dezembru 2020. Pursentu nennulu

resin tolu mak sente governu hala’o hela

servisu di’ak ‘lóos’ ka di’ak ‘uitoan’ ‘very’

hodi halo nia responsabilidade iha Fevereiru

2021, tun husi 75% iha Dezembru.

Alien ne’e, kuaze respondente sira hotu (96%)

konkorda katak Parlamentu Nasionál

reprezente povu, la iha mudansa ho

Dezembru.

Pursentu hitunulu resin rua husi mane sira

mak sente governu halo servisu di’ak ‘lóos’

ka di’ak ‘uitoan’, kompara ho 55% husi feto

sira. Joven sira ho otas 17-24 (40%) mak to’o

orasne’e iha tendénsia menus liu atu hanoin

katak governu halo hela servisu ho di’ak –

maski la iha liu tendénsia atu dehan nia halo

servisu la di’ak.

Pursentu hatnulu resin walu ne’ebé iha Dili

sente governu halo servisu di’ak ‘tebtebes’,

kompara ho 29% la hela iha Dili.

Enjeral oinsá mak ita-boot sente kona-ba dalan ne'ebe Governu

Timor Leste foti atu hala'o nia responsailidade sira?

Maioria husi respondete sira mos kontente

ho maneira governu envolve sidadaun sira

atu reponde problema sira ne’ebé nasaun

hasoru (67% kontente ‘lóos’ ka kontente

‘uitoan’). Ida ne’e most tun uitoan duké iha

Dezembru (76%).

Saida mak itaboot hakarak atu dehan kona-ba nivel atuál husi

governu nia konsultasaun ho sidadaun sira atu rezolve

problema sira ne'ebé nasaun hasoru daudaun?

Husu ba respondente sira oinsá sira nia

hanoin kona-ba pozisaun lider polítiku sira

tenki mairoia mane ka maioria feto, fahe

mane ho feto hanesan, ka nakloke ema hotu,

bazeia ba méritu. Maioria (76%) sei sente

katak pozisaun lider polítiku sira tenki fahe

hanesan ba mane no feto.

Persepsaun respondente mane no feto kuaze

idéntiku.

Tuir ita-boot nia hanoin katak pozisaun lideransa politika sira

tenki barak liu mane ka barak liu feto, ka fahe hanesan entre

mane no feto, ka pozisaun lideransa tenki nakloke ba ema hotu,

bazeia ba meritu?

35%

35%

28%

40%

34%

21%

2%

4%

Fevereiru

2021

Dezembru

2020

Di'ak loos Maizoumenus servisu di'akNem di'ak nem aat Maizoumenus servisu la di'akServisu aat loos

18%

26%

49%

50%

27%

19%

5%

4%

Fevereiru

2021

Dezembru

2020

Kontente loos Kontente uitoan

Nem kontente nem la kontente La kontente uitoan

La kontente loos

13%

5%

76%

6%

Barak liu mane

Barak liu Feto

Hanesan ba feto no mane

Kualker bazeia ba merituFevereiru 2021Dezembru 2020

Page 20: Timor-Leste COVID-19 Survey

20

Knaar umakain sira

Satisfasaun ho oinsá knaar umakain nian ne’e fahe entre fen ho la’en aumenta liu tan ba 95% (sa’e husi 82% iha

Jullu 2020 liu ba). Kontrariamente, la satisfeitu tun ona (agora 2% deit, tun husi 15% iha Jullu).

Hanesan observa ona iha turnu levantamentu sira antes ne’e, satisfasaun ho divizaun servisu entre individu sira

no sira nia fen ka la’en ne’e hanesan ba mane sira (97%) no feto sira (93%), maski iha distribuisaun servisu la

metin entre feto ho mane ba knaar umakain nian.

Satisfeitu oinsá ita-boot ho maneira fahe knaar umakain nian iha itaboot nia umakain?

Husu ba respondente sira kona-ba fahe servisu umakain nian entre sira, sira nia fen ka la’e, ka ema seluk

(hanesan parente ida, labarik ka hela hamutuk). Hanesan iha turnu levantamentu sira antes, mane iha tendénsia

atu atribui servisu barak liu ba sira nia fen duké ba sira nia an (iha valór média, iha knaar umakain nian tomak,

mane atribui 24% husi servisu ba sira nia fen, no 7% ba sira nia an rasik) no feto sira atribui servisu barak liu ba

sira nia an (atribui 10% ba sira nia la’en, 27% ba sira nia an rasik). Iha valór média ba proporsaun hanesan husi

feto sira no mane sira mak dehan katak servisu ne’e fahe hanesan (22-27%), maibe mane mak iha liu tendénsia

atu atribui servisu ba ema seluk (47% mane, kompara ho 36% feto).

Peresepsaun kona-ba distribuisaun knaar (média ba servisu hotu)

Hotuhotu maibe knaar ida feto mak halo barak liu duké maioria mane—liuliu prepara hahán loroloron nian

(maioria feto 46% husi respondente umakain sira, maioria mane iha 14%), dishes (28% vs 3%), servisu umalaran

nian (31% vs 6%), no fase ropa (31% vs 4%).

Mane sira iha liu tendénsia atu responsabiliza finansa umakan nian (maioria mane mak halo 29% husi umakain

sira, maioria feto iha 22%). Knaar umakain nian mak haree oan sira ne’ebé entre sira ne’e iha liu tendénsia atu

fahe hanesan; maibe sei nafatin iha liu tendénsia atu sai responsabilidade prinsipál feto sira nian.

13%

10%

12%

14%

69%

74%

80%

81%

3%

2%

1%

3%

11%

9%

5%

1%

4%

5%

2%

1%

Jullu 2020

Setembru 2020

Dezembru 2020

Fevereiru 2021

Satisfeitu loos Satisfeitu Nem satisfeitu nem lae La satisfeitu La satisfeitu loos

13%

10%

12%

14%

69%

74%

80%

81%

3%

2%

1%

3%

11%

9%

5%

1%

4%

5%

2%

1%

Jullu 2020

Setembru 2020

Dezembru 2020

Fevereiru 2021

Satisfeitu loos Satisfeitu Nem satisfeitu nem lae La satisfeitu La satisfeitu loos

Page 21: Timor-Leste COVID-19 Survey

21

Distribuisaun knaar (persepsaun husi jéneru rasik)

Maioria feto sira Maioria mane sira

46%

31%

31%

31%

28%

24%

21%

20%

19%

18%

22%

Prepara hahan loroloron

nian

Halo kompras sasan

umalaran

Halo servisu iha umalaran

Fase ropa

Fase bikan

Hela iha uma ho oan sira

Tula labarik ba eskola

Halimar ho labarik sira

Hano rin oan iha uma

Hatoba oan sira

Finansas umakain nian

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

14%

11%

6%

4%

3%

1%

5%

3%

3%

0%

29%

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Page 22: Timor-Leste COVID-19 Survey

22

Impaktu sosiál no ekonómiku sira

Persepsaun pesoál kona-ba impaktu COVID-19 [Balansu líkidu: impaktu pozitivu menus impaktu negativu]

Husu respondente sira atu identifika oinsá COVID-19 iha impaktu ba sira pesoalmente iha aspeitu moris balu—se

sira hetan impaktu pozitivamente, negativamente, ka la hetan liu impaktu. Rezulta ba pontuasaun balansu líkidu

(sentimentu pozitivu menus sentimentu negativu) hatudu katak maioria, respondente sira nafatin iha tendénsia

atu haree impaktu COVID-19 ba sira nia moris nu’udar maizoumenus pozitivu liu duké negativu.

Efeitu ida ne’e dramatikamente haree iha tempu levantamentu Jullu 2020, maibe nafatin sai kazu iha Fevereiru

2021. Iha Fevereiru 2021 respondente sira ne’e jeralmente pozitivu liu duké iha Dezembru, no haree iha aspeitu

tomak husi sira nia moris, iha valór média pozitivu liu mak dezde levantamentu Jullu 2020.

Entre 49-59% husi respondente sira dehan katak sira pozitivamente hetan ona impaktu husi COVID-19 iha kada

aspeitu. Proporsaun ba negativamente hetan impaktu mak entre 32-46%.

Impaktu pozitivu líkidu boot liu mak kona-ba gasta tempu ho família (+29%), sente parte husi komunidade (+26%)

no sente heansan sira fo ona kontribuisaun folin (+23%). Impaktu ba servisu (+2%) no rendimentu umakain (+5%)

iha pontuasaun pozitiva líkida tun liu, no hirak ne’e tipikamente sai ona impaktu negative iha levantamentu sira

antes (alein husi Jullu).

2%

5%

15%

17%

19%

19%

21%

23%

26%

29%

-40% -20% 0% 20% 40% 60% 80%

Itaboot nia servisu

Itaboot nia umakain nia rendimentu

Itaboot nia saude mental

Itaboot nia relasaun pesoal

Itaboot nia abilidade atu trata dezafiu no stres

Itaboot nia saude fiziku

Itaboot nia sensu atu apoia

Sente hanesan itaboot halo ona kontribuisaun folin ida

Sente parte ida husi komunidade

Tempu barak ho familia

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

Page 23: Timor-Leste COVID-19 Survey

23

Respondente nen-husi-sanulu (62%) mak indika katak sira tenki hamenus hahán maizou menus tempu ida iha

fulan kotuk tamba falta osan. Proporsaun idane’e aas liu duké iha Setembru (53%) maibe hanesan ba Dezembru

(60%) no nafatin konsideravelmente tun duké iha Jullu (70%) no Maiu (76%).

Proporsaun hanesan dehan katak ema seluk ida iha umakain laran mos hamenus han iha tempu ne’ebá tamba la

iha osan.

Iha loron 30 liu ba, ita-boot hamenus hahan ka la han tempu ida tamba la iha osan ba hahan?

14%

20%

13%

20%

20%

56%

47%

37%

37%

37%

6%

3%

2%

2%

5%

24%

30%

47%

40%

38%

Maiu 2020

Jullu 2020

Setembru 2020

Dezembru 2020

Fevereiru 2021

Sim, dalabarak Sim, dalaruma Sim, dalabalu deit Lae

Page 24: Timor-Leste COVID-19 Survey

24

Notísia no informasaun sira

Iha Fevereiru, televizaun nafatin sai kanál média no entretenimentu ne’ebé uza barak liu (85% uza pelumenus dala

balu kada semana, aas liu 73% iha Dezembru). Kompara ho Setembru, respondente sira iha tendénsia liu uitoan

atu uza média sosiál no internet (agora iha 74%, sa’e husi 54%), rona rádio (agora iha 55%, sa’e husi 41%) no lee

jornál sira (agora iha 40%, sa’e husi 22%).

Iha levantamentu Fervreiru nian uza TV ne’e hanesan iha grupu otas tomak. Uza média sosiál / internet ne’e aas

liu ba joven sira no redúz ho In the February survey use of TV was similar across age groups. Sosiál media /

internet usage was highest for younger people and reduced ho otas. Uza rádio tuun liu iha grupu otas 25-34; no

uza jornálne’e tun liu iha grupu otas 25-44.

62%

49%

29%

9%

23%

25%

26%

31%

Televizaun

Media sosial/

internet

Radio

Jornal loroloron

nian

Loroloron Dala uitoan deit kada semana

Pelumenus dala balu kada semana

Jul 20 Mai 20Set 20Dez 20Fev 21

82%83%76%73%85%

64%65%54%60%74%

28%31%22%31%40%

59%55%41%45%55%

Topu 5 websites ka apps ne'ebe uza barak liu

Iha sira nia umakain…

78% La fahe sira nia telemovel ho sira seluk

89% Asesu internet uza telemovel

82% Dalabarak uza websites ka apps

79%

39%

28%

7%

7%

Facebook

WhatsApp

YouTube

Instagram

GMN Diario Nacional

Fevreiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Julu 2020

Maiu 2020

Page 25: Timor-Leste COVID-19 Survey

25

Haleu respondente walu-husi-sanulu (78%) iha telemovel rasik, hanesan ho Dezembru. Uitoan liu ne’ebé iha

tendénsia atu halo nune’e mak otas tinan 17-24 (68%) no tendénsia boot liu mak otas tinan 45+ (86%).

Pursentu walunulu resin sia realta katak sira ka ema ida iha umkain laran asesu ba internet ka média sosiál iha

sira nia telefone.1 Figura ida ne’e aas liu, sa’e husi 76-79% iha Maiu, Jullu no Setembru. Pursentu atus ida husi

otas tinan 17-24 mak relata katak ida ne’e akontese. Rezidente Dili (95%, kompara ho 87% husi hirak ne’ebé la hela

iha Dili) mak iha liu tendénsia atu asesu ba internet liuhusi sira nia telemovel.

Enjerál, respondente 82% indika uza aplikasaun ka website beibeik (ou iha sira nia telemovel, ou ema seluk nian,

ka ho meiu sira seluk)—konsistente ho turnu antes alein husi Dezmbru, ne’ebé tun liu. Hirak ne’ebé hela iha Dili

(94%) no ho otas 17-24 (100%) mak iha liu tendénsia atu uza regularmente websites ka apps sira.

Facebook (79%) nafatin to’o agora sai website ka app ne’ebé mak uza barak liu, tuir fali mak WhatsApp (39%) no

YouTube (28%).

COVID-19 nafatin sai tópiku notísia ne’ebé maioria akompaña iha Fevereiru. Iha 63% husi respondente sira mak

pelu menus akompaña ‘besik uitoan’, ida ne’e fila ba nivel sira ne’ebé haree iha Maiu, Jullu no Setembru 2020

(65-66%). Proporsaun sira pelumenus ‘besik uitoan’ tuir tópiku sira seluk mos aumenta kompara ho Dezembru,

fila ba nivel sira ne’ebé konsistente liu ho saida mak ita haree antes husi levantamentu ne’e.

Hanesan haree ona antes, hirak ne’ebé hela iha Dili mak iha liu tendénsia atu akompaña kada tópiku besik liu

duké hirak ne’ebé la hela iha Dili. La hanesan Dezembru, mane sira la iha liu tendénsia atu akompaña kada tópiku

duké feto sira. Respondente joven liu mak iha liu tendénsia atu akompaña kada tópiku duké respondente adultu

liu sira.

Besik oinsá ita-boot akompaña tópiku hirak tuir mai ne’e?

1 Tamba levantamentu ne’e hala’o liuhusi telephone, respondent hotuhotu iha asesu ba telephone ida. Hanesan komparasaun, iha

Levantamentu Tatoli 2018, 76% husi respondent sira mak fo númeru telephone no 33% deit husi respondent sira mak dehan sira iha asesu ba

internet.

27%

17%

25%

22%

23%

36%

44%

34%

36%

34%

33%

29%

31%

31%

30%

4%

10%

10%

11%

13%

COVID-19

Politika

Nasional sira

Politika lokal

sira

Asuntu

mundial sira

Asuntu

negosiu no…

Besik loos Maizoumenus besik Uitoan Lae liu

Pelu menus besik uitoanJul

20

Mai

20

66%

56%

50%

49%

Sep

20

65%

60%

55%

53%

66%

62%

55%

55%

Dez

20

56%

50%

48%

46%

48%52%50%42%

Fev

20

63%

61%

59%

58%

57%

Page 26: Timor-Leste COVID-19 Survey

26

Televizaun nafatin to’o agora sai fonte

informasaun ne’ebé maioria fiar (89%).2

Televizaun iha liu tendénsia atu sai fonte

informasaun ne’ebé maioria fiar ba

rezidente Dili sira (96%, kompara ho 87%

husi hirak ne’ebé la hela iha Dili) no ba

otas tinan 17-24 (100%).

Rádio (6%) no família, kolega no viziñu

sira (2%) mak fonte informasaun no

notísia fiar liu tuir fali.

Wainhira husu kona-ba kanál televizaun

sira ne’ebé respondente haree, RTTL

(97%) mak kanál ne’ebé haree barak liu,

tuir fali GMN (69%). Proporsaun hirak

ne’e hanesan iha Dili no fora husi Dili iha

Fevereiru.

Husu mos ba respondente sira kona-ba

radio saida mak sira rona. RTTL mak

estasaun populár liu (61%), tuir fali ho

Rádio Komunidade (36%) no Radio

Maubere (25%). Hirak ne’ebé hela iha Dili

iha liu tendénsia uitoan atu rona Rádio Komunidade (42%, kompara ho 33%) no Radio Maubere (33%, kompara

ho 22%), maibe menus tendénsia atu relata katak rona GMN (5%, kompara ho 19%).

So metade deit husi respondente sira relata katak lee jornál. Husi respondente sira ne’ebé lee jorál, sira relata

dalabarak lee Timor Post (52%), Jornal Independente (24%), Diário Nacional (14%) no Suara Timor Lorosae (13%).

Hirak ne’ebé hela iha Dili iha liu tendénsia atu lee Timor Post (77% kompara ho 41% fora husi Dili.

Kanál televizaun saida mak ita-boot haree dalabarak

liu?

Estasaun rádio saida mak ita-boot rona dalabarak liu?

2 Favór nota katak iha Ronda 4 pergunta ida ne’e husu konaba fonte informasaun no notísia enjerál. Iha ronda sira antes, pergunta ida ne’e

husu relasiona ho COVID-19 no informasaun notísia sira seluk ketaketak.

97%

69%

13%

10%

RTTL

GMN

TV Maubere

TVE

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

61%

36%

25%

15%

2%

0%

RTTL

Radio Komunidade

Radio Maubere

GMN

Radio Falintil

Radio seluk

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

Fonte informasaun no notísia saida mak ita-boot fiar liu?

89%

6%

2%

1%

1%

1%

Televizaun

Radio

Kolega no familia, vizinu sira

Konsellu suk/lider lokal sira

Internet ka media sosial,

hanesan Facebook, Twitter,

WhatsApp

Pajina web internet no fonte

notisioza online sira

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Page 27: Timor-Leste COVID-19 Survey

27

Maioria respondente iha Dezembru (82%)

relata pelumenus dezafiu balu atu asesu

ba informasaun, ki’ik liu uitoan 88% iha

Dezembru, no hanesan lóos ho turnu

levantamentu sira antes (69-82%).

Fundu ka osan limitadu atu selu ligasaun

mak dezafiu boot liu (48%).

Tempu limitadu atu akompaña média no

informsaun mak maioria baiain halo tuir

fali (11%). Ida ne’e baibain dezafiu ida ba

hirak ne’ebé hela iha Dili (18%) duké la

hela iha Dili (8%).

Dezafiu boot 5 atu asesu ba informasaun

48%

11%

5%

4%

5%

Fundu ka osan limitadu atu

selu ba ligasaun

Tempu limitadu atu fo ba

media no informasaun;

preokupa ho servisu

La iha fatin hetan asesu; la iha

TV ka telemovel iha uma

Rede husi TV no radio no

internet fraku

Konesimentu limitadu konaba

fonte informasaun diferente

sira no ninia disponibilidade

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

Page 28: Timor-Leste COVID-19 Survey

28

Vasinasaun

Nota: Resposta la hatene no la kohi inklui iha medida baze ba pergunta hotuhotu iha seksaun ida ne’e.

Pursentu hitunulu resin walu husi respondente sira mak rona kona-ba vasina COVID-19. Pursentu walunulu esin

nen husi respondente sir aiha Dili ma krona ona kona-ba vasina ne’e, kompara ho 75% fora husi dili. Feto sira

(82%) mak iha liu tendénsia uitoan atu relata katak hatene kona-ba vasia duké mane sira (75%). Respondente otas

liu 45 (73%) mak iha tendénsia uitoan liu atu rona kona-ba vasina, kompara ho 78-85% husi hirak ho otas 17-44.

Ita-boot rona ona kona-ba Vasina COVID-19?

Nota: Pergunta hotuhotu iha seksaun vasina nian husu deit ba hirak n’ebé rona ona kona-ba vasina ne’e.

Ita-boot rona konba vasina COVID-19 iha ne’ebé?

Husi 78% ne’ebé rona kona-ba vasina, ne’ebé mak rona ona kona-ba vasina, fatin topu 3 ne’ebé sira rona kona-ba

ne’e mak TV no rádio (58%), governu nia (14%) no ospitál ka klínika saúde (12%).

Otas tinan 17-24 mak iha tendénsia utioan liu atu rona kona-ba vasina liuhusi TV ka rádio (42%, kompara 59-70%

husi grupu otas boot liu).

Respondente sira iha Dili iha tendénsia menus liu atu rona kona-ba vasina iha TV ka radio (51%) no iha liu

tendénsia atu rona kona-ba ne’e iha governu nia website (27%) kompara ho fora husi Dili.

78% 15% 4% 2%

Sim Lae La hatene La kohi

58%

14%

12%

7%

4%

1%

<1%

<1%

2%

<1%

TV ka radio

Governu nia website

Ospital ka sentru saude

Media sosial

Xefe suku/lider komunitariu

Kolega/familia

Jornal sira

ONG

La hatene

La kohi

Page 29: Timor-Leste COVID-19 Survey

29

Nota: Pergunta hotuhotu iha seksaun vasina ne’e husu deit ba hirak ne’ebé rona ona kona-ba vasina.

Husi 78% ne’ebé hatene kona-ba vasina, 91% dehan sei hakarak atu simu vasinasaun wainhira GOTL aprova ona.

Pursentu lima dehan sira sei la hakarak, 4% dehan ‘la hatene’ no menus 1% responde ‘la kohi’.

Husi hirak ne’ebé rona ona vsina, otas tinan 45+ mos iha tendénsia menus atu hakrak simu vasina ida (84%,

kompara ho 92-97% husi tinan 17-44).

Konverte ba vizaun husi populasaun tomak, 72% mak hatenen kona-ba vasina no hakrak atu uza wanhira GOTL

aprova ona, 6% mak hatene kona-ba vasina maibe la sente hakarak atu uza, no 22% la hatene kona-ba vasina.

Wainhira vasina ne’e GOTL aprova ona, ita-boot hakarak atu simu vasina COVID-19 se karik iha ida?

Komprensaun no persepsaun kona-ba vasina iha Timor Leste karik seidauk klaru iha Fevereiru 2021.

Respondente sira ne’ebé eispresa nafatin nivel aas husi konkorda ho deklarasaun oozitiva sira kona-ba vasina

ne’e – maibe mos eispresa hanesan nivel aas husi konkorda ho deklarasaun negativu sira.

Oinsá ita-boot konkorda ho deklarasaun sira tuir mai ne’ebé deskreve itaboot nia hanoin kona-ba vasina COVID-

19?

42%

43%

45%

45%

47%

52%

50%

49%

49%

47%

2%

2%

2%

2%

3%

2%

3%

2%

1%

1%

3%

2%

3%

3%

3%

Vasina ne'e importante atu proteje

hau nia an no hau nia familia

Hau fiar vasina ne'e efetivu/fiar

katak nia funsiona

Vasina sira mak dalan di'ak liu atu

prevene/hapara pandemia no

salva moris iha Timor Leste

Vasina sira sei tulun hau nia moris

fila ba normal

Hetan vasina ne'e

responsabilidade/halo buat loos

Konkorda tebtebes Konkorda uitoan La konkorda liu La bele dehan buat ida La aplika ba hau

72% 3%

3%

0.3%

22%

Sim Lae La hatene La kohi La rona

78% HATENE KONABA VASINA 22% LA HATENE KONABA VASINA

Page 30: Timor-Leste COVID-19 Survey

30

Nota: Pergunta hotu-hotu iha seksaun vasina nian husu deit ba hirak n’ebé rona ona kona-ba vasina ne’e.

Oinsá ita-boot konkorda ho deklarasaun sira tuir mai ne’ebé deskreve itaboot nia hanoin kona-ba vasina COVID-19?

Iha mos inserteza natón se respondente sir ane’e iha grupu risku aas ka ki’ik.

Oinsá ita-boot konkorda ho deklarasaun sira tuir mai ne’ebé deskreve itaboot nia hanoin kona-ba vasina COVID-19?

Iha nivel fiar aas iha fonte informasaun COVID-19 no saúde. Respondente sira iha Dili mos iha liu tendénsia no

hirak ho otas 17-24 mak iha tendénsia mneus liu atu fiar maioria fonte hirak n’ee ‘tebtebes’.

51%

40%

42%

36%

36%

40%

44%

45%

48%

40%

45%

44%

1%

10%

5%

18%

12%

11%

2%

2%

2%

3%

3%

3%

3%

3%

2%

4%

4%

2%

Hau presiza informasaun liu

tan molok hau bele…

Hau ta'uk nia la efetivu

Hau sei hein no husik sira

seluk simu uluk

Hau la gosta daun

Hau nunka simu vasina sira

Timor Leste la iha Covid

entaun hau la presiza simu…

Konkorda tebtebes Konkorda uitoan La konkorda liu La bele dehan buat ida La aplika ba hau

41%

46%

46%

44%

7%

5%

2%

2%

4%

3%

Hau tama iha grupu risku aas

nian

Hau tama iha risku ki'ik no fiar

katak sira seluk mak vasina

uluk

Konkorda tebtebes Konkorda uitoan La konkorda liu La bele dehan buat ida La aplika ba hau

Page 31: Timor-Leste COVID-19 Survey

31

Nota: Pergunta seluk hotu-hotu iha seksaun vasina ne’e husu deit ba hirak ne’ebé rona ona kona-ba vasina.

Oinsá ita-boot nia fiar ba fonte informasaun COVID-19 no saúde?

Husu mos ba respondente sira kona-ba impaktu balu husi informasaun ne’ebé karik iha ba sira nia tendénsia

kona-ba simu vasina. Entre 64-70% husi hirak ne’ebé hatene ona kona-ba vasina ne’e dehan katak informasaun

balu ne’e sei halo sira iha liu tendénsia atu simu vasina.

Husi hirak ne’ebé iha Dili 69-78% mak dehan informasaun balu halo sira iha liu tendénsia atu simu vasina,

kompara ho 52-59% husi ema hirak ne’ebé iha Dili.

La iha diferensa iha resposta husi feto no mane, maibe hirak ho otas 35-44 mak iha tendénsia boot atu dehan

informsaun balu ne’e sei halo sira iha liu tandénsia atu simu vasina no hirak ho otas 45+ mak tendénsia menus liu

atu halo nune’e.

Informasaun saida mak sei halo itaboot maiz ou menus iha tendénsia atu simu vasina ka la muda itaboot nia

opiniaun atu simu vasina?

19%

18%

16%

16%

17%

18%

15%

77%

77%

78%

78%

78%

77%

73%

1%

1%

1%

1%

1%

3%

3%

3%

5%

4%

4%

5%

7%

Ministeriu Saude

Sentru saude lokal

TV

Konsellu suku/lider lokal

sira

Familia/kolega sira

Primeiru Ministru

Fonte media sosial sira

Fiar loos Fiar uitoan Laduun fiar La fiar liu La hatene La kohi

70%

70%

70%

69%

69%

68%

67%

64%

7%

4%

6%

3%

8%

7%

5%

8%

4%

4%

3%

5%

2%

4%

5%

5%

12%

12%

12%

12%

12%

12%

13%

12%

8%

10%

10%

10%

9%

9%

11%

11%

Vasina ne'e aprova ona husi OMS no

Ministeriu Saude

Hau nia lider suku simu ona vasina

Lider nasional no ema influensiador

sira simu ona vasina

Lider Igreja simu ona vasina

Etuk ema barak liu tan mak vasinadu,

etuk lais liu tan ita nia moris bele fila

ba normal

Etuk ema barak liu mak vasinadu,

etuk ita nia komunidade sai seguru

liu tan

Vasina ne'e uza ona iha nasaun sira

hanesan Indonezia, Xina, no India

Vasina ne'e uza daudaun iha nasaun

sira hanesan Australia, Alemana no

RU (UK)

Iha liu tendensia La muda hau nia opiniaun Menus tendensia La hatene La kohi

Page 32: Timor-Leste COVID-19 Survey

32

Nota: pergunta seluk hotuhotu iha seksaun vasina nian ne’e husu deit ba hirak ne’ebé rona ona kona-ba

vasina ne’e.

Respondente sira hatene kona-ba vasina relata apoiu maka’as ba vasinasaun obrigarória, ho 91% husi hirak

ne’ebé hatene dehan katak sira apoia vasinasaun obrigatóriu. Pursentu hat la apoia vasinasaun obrigatória, ho 4%

responde ‘la hatene’ ka hili atu la responde.

Apoia vasinasaun obrigatória ba ema sira ne’ebé rona ona kona-ba vasina ne’e liu 90% ba mane no feto sira, no

ba grupu otas hotuhotu duké 45+ (86%).

Itaboot apoia vasinasaun obrigatória iha Timor Leste?

Besik unkuartu (72%) husi respondente hirak ne’eb’e hatene kona-ba vasina mos dehan sira aprova Timor Leste

nia Planu vasinasaun. So 3% husi ema ne’ebé hatene kona-ba vasia mak dehan sira la afavór ho planu ne’e.

Pursentu walunulu husi respondente sira iha Dili hatene kona-ba vasina ne’e mak aprova planu, kompara ho 69%

fora husi Dili (3-4% deit mak la afavór ho planu iha área ida fali). Husi otas tinan 25-44, 80-83% afavór ho planu

ne’e, kompara ho 64-67% husi otas tinan 17-24 no otas tinan 45+.

Husi saida mak ita-boot haree, lee, ka rona ona, oinsá mak ita-boot afavór ka la afavór ho Timor Leste nia planu

vasinasaun?

91% 4% 3% 1%

Sim Lae La hatene La kohi

72% 22% 3%

2%

<1%

Afavor Nem La afavor La hatene Seidauk rona buat ida

Page 33: Timor-Leste COVID-19 Survey

33

Perfíl respondente

Perfíl husi respondente sira iha kraik ne’e bazeia ba dadus ne’ebé la tetu (kontajen matak husi respondente sira,

no la ajusta atu reflete Timor Leste nia populasaun).

Munisípiu

Jéneru

Otas

Númeru ema iha ita-boot nia umakain

30%

8% 8% 7%5% 4%

8%4% 6% 5% 6%

4% 6%

Dili Ermera Baucau Bobonaro Liquica Aileu Viqueque Manatuto Oecusse Covalima Ainaro Lautem Manufahi

Maiu 2020 Jullu 2020 Setembru 2020 Dezembru 2020 Fevereiru 2021

59% 62% 62% 63% 61%

41% 38% 38% 37% 39%

Maiu 2020 Jullu 2020 Setembru2020

Dezembru2020

Fevereiru2021

Mane Feto

8%

29% 28%

35%

17-24 25-34 35-44 45+

Maiu 2020 Jullu 2020 Setembru 2020Dezembru 2020 Fevereiru 2021

3% 5% 3% 3% 2%5%

6%3%

8%5%

17%

26%

23%23%

22%

19%

20%

18%19%

15%

55%

43%52%

47%55%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Maiu 2020 Jul 2020 Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

0 1 2 3 4+

Adultu

6% 8% 5%9% 6%

13% 9% 13%14%

12%

18%28% 30% 23%

19%

24%

19%21% 21%

21%

39% 35% 31% 33%42%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Maiu2020

Jul 2020 Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

0 1 2 3 4+

Labarik

Page 34: Timor-Leste COVID-19 Survey

34

Ita-boot nia uma-kain simu governu nia pagamentu ruma? Iha loron baibain, oras hira mak ita-boot la’o

ba kuru bee?

Oras servisu nian (se iha servisu) dezde hahú Estadu

Emerjénsia

(Se oras sira ne’e redúz ona) Ita-boot nia patraun …

28%

21%

17%

<1%

2%

1%

<1%

Bolsa da Mae

Osan ferik-katuas

Osan veteranu

Pensaun governu ka parlamentu

Selu tamba moras durante servisu

ka defisiensia

Seluk

La hatene

La iha

27%

34%

15%

5%

5%

9%

Minutu 0, uma iha

bee

Minutu 0-5

Minutu 6-10

Minutu 11-15

Minutu 16-30

Liu husi minutu 30

Fevereiru2021

Dezembru2020

Setembru2020

Jullu 2020

Maiu 2020

11%7% 7% 8%

45%

68%72%

60%

44%

25%21%

32%

Jul 2020 Set 2020 Dez 2020 Fev 2021

Menus

Hanesan

deit

Liu tan

94%

25%

13%

12%

2%

1%

Hamenus ona oras

servisu nian

Husu itaboot atu foti

osan cuti/lisensa

nian

Husu atu itaboot

cuti/lisensa maibe la

iha osan cuti

Husu atu servisu

maibe hatuun

salariu

Muda itaboot nia

kontratu servisu ba

staf baibain ka so…

Hapara itaboot nia

kontratu

Fevereiru 2021

Dezembru 2020

Setembru 2020

Jullu 2020

Maiu 2020

Page 35: Timor-Leste COVID-19 Survey

35

Metodolojia

Oinsá dezevolve kestiionáriu ne’e?

Fundasaun Ázia lidera dezenvolvimentu kestionáriu, ho ORIMA Research mak fornese asesoria apropriada.

Pergunta sira ne’ebé dezeña husi peskija antes ne’ebé Fundasaun Ázia hala’o ona, no mos ORIMA Research nia

levantamentu COVID-19 Recovery Tracker, entre hirak ne’e mak levantamentu internasionál COVID-19.

Levantamentu Fevereiru ne’e inklui seksaun foun sira kona-ba vasinasaun COVID-19 no mos pergunta komún

barak husi turnu sira antes levantamentu ne’e. Fundasaun Ázia superviziona proramasaun no tradusaun ba

kestionáriu hirak ne’e ba iha Open Data Kit (ODK), plataforma sorftware levantamentu fonte-aberta ida.

Oinsá dezenvolve kuadru amostra no oinsá ninia efetividade?

Kuadru amostra ba levantamentu ida ne’e dezeña husi levantamentu pasadu Tatoli no levantamentu

Polisiamentu

Komunitáriu ne’ebé

Fundasaun Ázia hala’o

oin ho oin. Halo limpeza

ba amostra sira envolve

hasai númeru sira ne’ebé

mamuk /invalid /

duplikadu (n=6,344).

Wainhira telefone

númeru ida no se ema seluk mak responde, ema ida ne’e bele mos tuir levantamentu ne’e. enkuantu pasu balu

halo atu levantamentu ida ne’e reprezentativa liu tan, amostra husi projetu ne’e klasifikadu tuir naun-

probabilidade.

Oinsá hala’o entrevista telefónika sira?

Atu hala’o servisu kampu,

Fundasaun Ázia halo parseiru

ho ONG baze iha Dili ho naran

Institutu Mata Dalan (MDI).

Maioria entrevistadór sira

servisu ona iha projetu sira ho

Fundasaun Ázia, no barak mak

agora servisu hela iha turnu

oioin husi levantamentu ida

ne’e. Staf husi Fundasaun Ázia

halo kontaktu fali ba propózitu

validasaun, la iha problema

boot ruma. Monitorizasaun

mos hala’o husi staf

Fundasaun Ázia.

Kuaze levantamentu hotuhotu

halo iha Tetum, ho balu mak

hala’o iha with only a handful

conducted in Fataluku, Bahasa

Indonesia ka Baikenu. Respondente sira simu pulsa $2 atu partisipa iha peskija ne’e.

3 Tasa resposta ne’e konta husi númeru kompletu finál levantamentu nian ne’ebé mai husi kuadru amostra fahe tuir númeru telephone sira

ne’ebé uza husi kuadru amostra ne’e.

4 Eisklui kazu 25/29/28/26 ne’ebé naruk oras 4, dalabarak tamba la hanehan butaun finál ‘entrega’ nian.

Proposta

mínimu Maiu 20 Jullu 20 Set 20 Dez 20 Fev 21

Mane iha Dili 38 70 78 80 73 72

Feto iha Dili 38 57 50 48 52 56

Mane la’os-Dili 150 179 174 172 181 189

Feto la’os- -Dili 150 117 102 107 96 112

Maiu 20 Jul 20 Set 20 Dez 20 Fev 21

Lista amostra 2,307 1,192 534 681 442

La kohi 30 47 66 87 2

Númeru sira ne’ebé

la funisona 1,666 619 60 188 11

Dadus fiksu finál 423 404 407 402 429

Tasa resposta3 19.9% 32.6% 76.2% 59.0% 97.1%

Hahú Servisu

kampu

19 Maiu

20

18 Jullu

20 21 Set 20 3 Dez 20 20 Fev 21

Remata servisu

kampu

25 Maiu

20

17 Jullu

20 2 Out 20 8 Dez 20 2 Mar 21

Kumprimentu

mediana husi

entrevista4

47m25s 41m30s 43m23s 47m57s 42m12s

Númeru

entrevistadór 14 19 11 17 13

Page 36: Timor-Leste COVID-19 Survey

36

Pasu sira halo ona atu asegura dadus ne’e reprezentativa ba Timor Leste nia populasaun?

Peskija ne’e dezeña atu bele reprezentativa liu tan ba adultu (17+) husi populasaun Timor Leste nian nu’udar

define ona husi Resenseamentu 2015. Konsiderasaun sira iha amostra inklui nesesidade atu posibilita

komparasaun sira entre Dili ho munisípiu sira seluk, no mos sai prátika iha tempu ne’ebé relativamente badak no

amostra limitadu.

Kuota minima sira (haree iha leten) estabelese atu asegura jéneru apropriadu no kobertura jeográfika. Kuota ida,

relasiona ho feto sira fora husi Dili, mak nunka atinji. Alein ne’e, individu municipal sira fora husi Dili iha kuota

minima ne’ebé proporsiona ba sira nia populasaun. Kuota minima pesiza ba kada munísipiu mak 10. Munisípiu

sira ho populasaun aas liu (hanesan Baucau no Ermera) iha kuota minima 25.

Iha kada turnu, amostra ne’e

tetu ba markasaun populasaun

nian ne’ebé define iha

resenseamentu 2015. Ida ne’e

atu korrije resposta bias husi

feto no mane no otas klaran

sira, no mos uitoan Dili

amostra-resin. Tetu ho Métodu

Iterativu Arbitrária (Random

Iterative Method (RIM)) uza

pakote anesrake iha stúdio R

hili nu’udar métodu tetu

apropriadu liu ho

konsiderasaun ba

komparabilidade futuru nian, simplisidade no reprezentasaun populsaun nian. Variavel sira ne’eb’e uza atu tetu,

proporsaun sira iha populasaun no proporsaun sira ne’ebé la tetu ne’ebé hatudu ba lóos.

Pasu prosesamentu dadus saida mak halo ona?

Wainhira ORIMA simu ona dadus, pasu prosesamentu dadus tuir mai mak hala’o:

- Haree duplikadu no pasa revista lalais.

- Resposta ba pergunta sira iha Tetum tradúz husi Fundasaun Ázia.

- Resposta “La hatene” iha pergunta oioin halo eiskluzivu.

- Tau kódigu iha kotuk hala’o se apropriadu.

- Pasa revista ba label variavel no label valór sira no modifika ba propózitu relatóriu nian.

- Tetu halo hanesan iha leten.

Resposta sira indika tipu ida husi naun-resposta (hanesan “La hatene”, “La aplikavel” no “La kohi”) hasai ona

husi baze relatóriu ida ne’e, eiseptu nia indika kontrária.

Oinsá hau bele konfia

iha rezultadu sira

ne’e?

Marjen estatístika husi erru ne’e konta uza proporsaun pursentajen 50% iha nivel konfidensiál 95%. Enkuantu

marjen erru la teknikamente aplika ba amostra naun-probabilidade sira, ida ne’e bele uza nafatin hanesan

matadalan jerál ida wainhira determina se rezultadu sira ne’e atualmente diferente ka diferente deit pur akazu.

Fatór sira seluk, hanesan métodu amostra, bias la-responde no erru sukat mos tenki konsidera wainhira interpreta

rezultadu sira. Figura sira iha teistu ne’ebé ho bandeira tamba diferente entre sub-grupu sira ne’ebé deskobre

hanesan signifikante atu pelumenus kategoria ida seluk wainhira uza Welch T-test iha interval konfidensiál 95%

ho marjen korresaun Bonferroni no teste hirak ne’e konsidera ida ne’e. Maibe, sira tenki uza deit matadalan jerál.

Teste sira la esklaresidu iha ne’ebé la iha diferensa sub-grupu nian. Pur ezemplu, iha diferensa uitoan tuir jéneru.

Iha relatóriu ida ne’e, la’os figua hotuhotu sei adisiona to’o 100% tamba tuir turnu.

Populasaun

Maiu 20

la tetu

Jul 20

la tetu

Set 20

La tetu

Dez 20

la tetu

Fev 21

la tetu

(N=662,285) (n=423) (n=404) (n=407) (n=402) (n=429)

Otas

17-24 28% 14% 15% 11% 14% 8%

25-44 41% 53% 58% 61% 53% 57%

45-120 31% 33% 27% 28% 33% 35%

Jeneru

Mane 50% 59% 62% 62% 63% 61%

Feto 50% 41% 38% 38% 37% 39%

Location

Dili 26% 30% 32% 31% 31% 30%

Not Dili 74% 70% 68% 69% 69% 70%

Maiu 20 Jul 20 Set 20 Dez 20 Fev 21

Númeru resposta sira 423 404 407 402 429

Marjen estatístika husi erru ±4.8% ±4.9% ±4.9% ±4.9% ±4.8%

Page 37: Timor-Leste COVID-19 Survey

37

Kona-ba Fundasaun Ázia

Fundasaun Ázia ne’e organizasaun dezenvolvimentu internasionál naun lukrativu ho kompromisu atu mellora

moris iha Ázia ne’ebé dinámiku no dezenvolve hela. Servisu ho repartisaun ih anasaun 18 no informadu ho peritu

lokál kle’an no ho eisperiénsia dékada nen, ami responde ba problema krítiku sira ne’ebé afea Ázia iha sékulu 21

liuhusi: reforsa governasaun, eispande oportunidade ekonómika, hasa’e reziliénsia ambientál, hakbiit feto sira, no

promove kooperasaun internasionál. Iha Timor Leste, Fundasaun ne’e orasne’e daudaun focus ba reforsa

governasaun no polítika, hapaa violénsia kontra feto, dezenvolve turizmu inkluzivu, no promove paz no justisa.

Ba informasaun liu tan kona-ba Fundasaun Ázia favor vizita asiafoundation.org, ka kontaktu:

Pauline Tweedie – Reprezentante Nasional – Dili, Timor Leste – [email protected]

Enderesu: Avenida Luro Mata, Bairro Metin II, Bebonuk - Dili, Timor Leste Tel: + 670 331-3457

Kona-ba ORIMA Research

ORIMA Research mak kompañia peskija sosiál Australiana ne’ebé espesializadu ih governu no seitór naun

lukrativu sira. ORIMA servisu barak ho Fundasaun Ázia dezde 2015, inklui iha prosesamentu dadus, metodolojia

levantamentu no análize no relatóriu.

Ba informasaun liu tan kona-ba ORIMA Research favor vizita ami nia website www.orima.com.au, ka kontaktu:

David Bruce – Partner – Canberra, Australia – [email protected]

Relatóriu ida ne’e publika tuir padraun internasionál ISO20252.