ATIK SULARIN DKZRNFEKStYONU Y rd.Doç* Dr. Serinin Gül Ç.Ü. Fen-Edehiyaf Fak., Kimya Bölümü, Adana De/enfeksiyonun Tanımı , Amaçları Suda hastalığa neden olan mikroorganizmaların seçimli olarak yok edilmesi işlemidir. Dezcnfeksiyonun amacı su ile geçebilecek hastalıkların önlenmesidir. Ancak dezenteksiyon tam bir sterilizasyon değildir ve pratikte su tesislerinde kullanılan dezenfektan maddelerin alışılmış konsantrasyonlarda uygulamaları halinde amip kistlerini, helmint yumurtalarım, bakteri sporlarını, tüberküloz basilini ve bazı virüsleri öldürmediği unutulmamalıdır. Su yolu ile geçebilecek hastalıklar ve neden olan mikroorganizmalar Tablo 1 de verilmekledir. Tablo 1* Evsel atık suların içerdiği başlıca patojen mikroorganizmalar ve etkileri Organizma Hastalık Bel i il i 1er Bakteriler Eschericlüa coli Leptospİra (150 spp.) Salmonella typhİ Shigella Vibrio Cholerae Virüsler Enteroviruses Hepatitis A Protozoalar Bakuıüdiunı coli Enîamoeha histolytica Helmintlcr Ascaris hunbricoides Gastroenteritis Leptospirosis Tifo Basilli dizanteri Kolera Mide ve bağırsak iltihabı menenjit Bulaşıcı sanlık Balantidiasis Amebİasİs Aseariasis İshal, kusma, ateş Sanlık, humma, kashastalığu Yüksek ateş, ishal, ince bağırsakta ülserasyon Karın ağrısı, ishal, kusma Şiddetli sulu ishal ve susuzluk, kusma, ağrı, koma Şiddetli kas ağrısı, kusma, ateş Sanlık, ateş İshal ve dizanteri Kanlı ve köpüklü ishal, karaciğer ve ince bağırsakta yaralar Bağırsak kurtlan, karın ağrısı, bulantı, midede kazıntı 1
20
Embed
Tifo - Erim SEVER - Makina Mühendisi - Ana Sayfa · kullanılan, yüksek pil ve düşük pH'lı sular palojenik bakterilerin yok edilmesinde etkili olmaktadır, pH 11 ve pH 3 reaktif
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ATIK SULARIN DKZRNFEKStYONU
Y rd.Doç* Dr. Serinin Gül
Ç.Ü. Fen-Edehiyaf Fak., Kimya Bölümü, Adana
De/enfeksiyonun Tanımı , Amaçları
Suda hastalığa neden olan mikroorganizmaların seçimli olarak yok edilmesi işlemidir.
Dezcnfeksiyonun amacı su ile geçebilecek hastalıkların önlenmesidir. Ancak dezenteksiyon tam
bir sterilizasyon değildir ve pratikte su tesislerinde kullanılan dezenfektan maddelerin alışılmış
konsantrasyonlarda uygulamaları halinde amip kistlerini, helmint yumurtalarım, bakteri
sporlarını, tüberküloz basilini ve bazı virüsleri öldürmediği unutulmamalıdır. Su yolu ile
geçebilecek hastalıklar ve neden olan mikroorganizmalar Tablo 1 de verilmekledir.
Tablo 1* Evsel atık suların içerdiği başlıca patojen mikroorganizmalar ve etkileri
Organizma Hastalık Bel i il i 1er
Bakteriler
Eschericlüa coli
Leptospİra (150 spp.)
Salmonella typhİ
Shigella
Vibrio Cholerae
Virüsler
Enteroviruses
Hepatitis A
Protozoalar
Bakuıüdiunı coli
Enîamoeha histolytica
Helmintlcr
Ascaris hunbricoides
Gastroenteritis
Leptospirosis
Tifo
Basilli dizanteri
Kolera
Mide ve bağırsak iltihabı
menenjit
Bulaşıcı sanlık
Balantidiasis
Amebİasİs
Aseariasis
İshal, kusma, ateş
Sanlık, humma, kashastalığu
Yüksek ateş, ishal, ince
bağırsakta ülserasyon
Karın ağrısı, ishal, kusma
Şiddetli sulu ishal ve
susuzluk, kusma, ağrı, koma
Şiddetli kas ağrısı, kusma,
ateş
Sanlık, ateş
İshal ve dizanteri
Kanlı ve köpüklü ishal,
karaciğer ve ince bağırsakta
yaralar
Bağırsak kurtlan, karın ağrısı,
bulantı, midede kazıntı
1
Bir dezenfektanın büyük ölçekte ve içme ve kullanma suyu dezenfeksiyonunda
kullanılabilmesi İçin bazı Özellikleri taşıması gerekmektedir, Bunlar;
1) Dezenfektan, arıtılacak suyun bileşimi ve miktarında beklenen değişik durumlarda,
beklenen sıcaklık aralığında ve sağlanan temas süresinde patojen, organizmaların
uzaklaştırılması için uygun olmaktadır,
2) Dezenfektan» makul bir fiyatla kolaylıkla elde edilebilmeli, uygulaması doğru ve
güvenli bîr şekilde yapılabilmeldİr,
3) Dezenfektan, uygulanan dozlarında, toksîk ya da estetik yönden istenmeyen özellikler
göstermemelidir.
4) Dezenfektan, su dağıtımı sırasında yeniden kirlenme ihtimaline karşı dayanıklı
olmalıdır (Özellikle içme suyu dağıtım şebekelerinde)
5) Arıtma süresinin kontrol altında tutulabilmesi ve dezenfeksiyon etkinliğinin
belirlenebilmesi için dezenfektanın kolay, doğru ve pratik bir biçimde analizi mümkün
olmalıdır,
İdeal bir kimyasal dezenfeksiyonu gerçekleştirilebilmesi İçin aranan özellikler ve
dezenfektanları etkinliğini karşılaştırılması Tablo 2 de özetlenmektedir.
Klor ve bazı bileşikleri dışında, diğer dezenfektanların ve dezenfeksiyon yöntemlerinin
içme suyu arıtım tesislerinde kullanılması açısından bazı sınırlamalar söz konusudur, Klor,
yukarıdaki nitelikler açısından çok uygun bîr dezenfektandır, Bu nedenle su arıtım tesislerindeki
dezenfeksiyon işlevlerinin çok büyük bir yüzdesi klorla yapılmaktadır.
De/enfeksiyon Yöntemleri
Dezenfeksiyon İçin en çok bilinen 4 yöntem şunlardır :
a) Kimyasal maddelerle dezenfeksiyon
b) Fiziksel yöntemlerle dezenfeksiyon
c) Mekanik yöntemlerle dezenfeksiyon
d) Radyasyon kullanarak dezenfeksiyon
a) Kimyasal Maddeler :
Dezenfektan olarak kullanılan kimyasal maddeler şunlardır :
1) Klor ve klor bileşikleri, brom, iyod, ozon, fenol, fenollü bileşikler, alkoller, ağır
metaller ve tuzlan, boyalar, sabunlar ve sentetik deterjanlar, kuaterner amonyum bileşikleri,
hidrojen peroksit, çeşitli asitler ve alkaliler.
Bu kimyasal maddeler içinde en çok kullanılanı klor ve klor bileşikleridir. Brom ve iyot
yüzme havuzlanöjn dezenfeksiyonunda kullanılır. Arıtılmış atık suların dezenfeksiyonunda
3
kullanılan, yüksek pil ve düşük pH'lı sular palojenik bakterilerin yok edilmesinde etkili
olmaktadır, pH 11 ve pH 3 reaktif olarak bakterilere toksik etki yapmaktadır, Bu nedenle
kuvvetli asit ve bazların dezenfektan etkileri olmaktadır, Ancak bunların direk dezenfektan
olarak kullanılmalarından ziyade su arıtımında ortamın pH'nııı ayarlanması ve korosyon
kontrolü ve soda İle suların yumuşatılması gibi işlemler sırasında kullanılması daha yaygındır,
Yüzey aktif maddeler ve deıerjanlann su dezenfeksiyonunda kullanımları sınırlıdır,
Oenllikle yüzme havuzlarında algisit olarak ve endüstriyel soğutma su sistemlerinde borularda
mikroorganizma büyümesini kontrol altında tutmak amaçlarıyla kullanılırlar, Katyonik
deterjanlar yüksek germisidal etkiye sahip oldukları halde anyonik deterjanların etkisi azdır.
Ozon Avrupada dezenfektan olarak uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Ozonun
avantajları sularda koku, tad ve renk problemlerine neden olan safsızlıkları tamamen
oksitleyebilmesidir. Ayrıca sudaki organik bileşikleri tamamen zararsız olan COj, H2O gibi
bileşiklere oksitlediği için suda istenmeyen herhangi kalıntı bırakmaz. Dezenfeksiyon etkinliği
genel bir pH ve sıcaklık aralığında geçerlidir,
Bakterisidal ve germisidal etkinliği klordan 300 - 3000 kez daha hızlıdır ve çok k/isu
sürede etkisini göstermektedir, Bu gibî avantajları yanında su ortamındaki ömrünün kı*a
olması, su şebekesine sonradan girebilecek kirlilikleri üzerine etkî göstermemesidir. Ozon; < /xm
jeneratörlerinde yüksek voltajla elektrotlar arasından hava veya oksijen geçirilerek elektrik
kıvıicımıyla oluşur,
Bu nedenle su dezenfeksiyonunda kullanılması için dezenfeksiyon tesisinin pahalıya mal
olması ve ozon üretimi için elektrik kullanılması, klor gîbî kolaylıkla dezenfeksiyona
uğramadığından suyu şiddetle karıştırmaya gerek duyulması gibi ekonomik dezavantajları
vardır,
Potasyum permanganat su dezenfeksiyonunda çok kullanılan kimyasal maddelerdendir.
Kuvvetli bir oksidanttır. Permanganatla su dezenfeksiyonu çok etkili ve pratiktir. Suyun tadını
değiştirmeden tamamen berraklarını*. Ancak permanganatla muamele edilen suların bulıınduüu
kapların içinde, zamanla kabın çeperlerinde çıkarılmaları güç bir tabaka oluşturmaktadır,
Uygulamada 1/2000 oranındaki potasyum permanganat kolera vibriyonuna karşı etki olmasına
karşılık diğer patojen bakteriler için aynı derecede etkili değildir. Metal İyonları özellikle bakır
ve gümüş bakterisit ve kuvvetli bir algisit olarak uzun yıllardır su dezenfeksiyonunda bilinen
maddelerdir, Bu metallerin dezenfeksiyon etkisine oligodînamik Özellik denilmektedir.
Gümüşün 0.01 ppm, bakırın ise 77 ppm gibi çok düşük miktarlarının bile bakternit etkisi
vardın
4
302 2O3
Dezenfeksiyon işleminde su elektrik yüklü gümüş plakalar arasından geçirilir ve bu
suretle gümüş iyonlarının su içinde dağılması sağlanır. İçme suyu dezenfeksiyonunda gümüşün
kullanılmasının avantajları düşük miktarlarının bile yeterli olması, bakterisit etkisinin uzun süreli
olması suyun tadını bozmamasıdır ve dezavantajları ise suda mevcut bulanıklık, renk ve
kolloidal maddenin ön işlemle uzaklaştırılması, belirli mikroorganizmalar için etkinin olması,
germisidal etkisinin düşük pH ve sıcaklıklarda azalması, sudaki fosfat, klorid, siilfit ve
sülfatların dezenfeksiyonda girişime neden olması, uzun temas süresine ihtiyaç duyulması ve
'dezenfeksiyon maliyetinin gas klora göre 200 kez daha fazla olmasıdır.
Klor, sadece şehir sularında değil, aynı zamanda evlerde ve kurumlarda kullanılır. Klorla
su dezenfeksiyonıı diğer yöntemlerden daha basit, daha ucuz ve mikroorganizma öldürme
etkinliğinin fazla olması gibi üstünlükleri nedeni ile en çok tercih edilen bîr yöntemdir,
b) Fiziksel Yöntemler
Kullanılan fiziksel yöntemler ısı ve ışıktır. Suyun
kaynama noktasına kadar ısıtılması hastalığa neden olan bakterilerin, proioozooları, kistleri ve
hermint yumurtlarını tahrip eder. Başlıca dezavantajları; pahalı ve bazı şanlarda uygulanması
zordur, suyun içinde çözünmüş halde bulunan gazların çıkmasına neden olarak suyun tadı
üzerinde olumsuz etki yapar,
Güneş ışığı İyi bir dezenfeksiyon aracıdır Ultraviyole ışınları (UV), suyun kimyasal
bileşimini değiştirmediği gibi herhangi koku ve tad problemi yaratmaz, bu amaçla kullanılabilir,
Küçük miktarlarda suyu sterilize etmek amacıyla berrak, renksiz olan su 2500-2600 A° dalga
boyundaki UV - ışık veren özel lambalar arasından geçirilir, Bu tür ışıkların nüfuz kapasitesi saf
su içinde 7 cm kadardır. Bu nedenle ince bir şerit halinde UV ışınları ile temas etmesi gereklidir.
Sudaki mikroorganizmaların yanışını süspanse halde, çözünmüş organik moleküllerde UV -
ışığı absorblayabilmektedir. Bu nedenle asılı katı maddeler mevcut ise UV ışınları kullanarak
güç almaktadır. Bu yöntemin pahalı olması nedeniyle, su dezenfeksiyonunda UV - ışınlarının
kullanımı yayılamamıştır
c) Mekanik Yöntemler
Bakteri ve diğer organizmalar atık su arıtımı esnasında meknik olarak da
uzaklaştınlabilmektedir. Çeşitli arıtma işlemleri esnasındaki tipik organizma giderme verimleri
aşağıda verilmektedir (Tablo 3)
5
Tablo 3,Bakterilerin çeşitli mekanik arıtma İşlemleri ile giderilme verimliliği.
İşlem Organizma giderme verimi (%)
Kaba ızgara
İnce ızgara
Kum tutucu
Yalın çökeltme
0 -
10
10
25
5
-20
-25
-75
d) Radyasyon
Radyasyonun başlıca tipleri; elektromanyetik; akustik ve kobalt 60 gibi izitoplardan
yayınlanan ışınlardır. Nüfuz etme kabiliyetinin fazla oluşu nedeniyle gama - ışınları ile İçme
suyu ve atık suların dezenfeksiyonunda kullanılmaktadır.
Dezenfektan Maddelerin Etki Mekanizmaları
Dezenfektan maddelerin etki mekanizmaları doit türlüdür;