THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5. 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 5. 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Tháng 8 năm 2014 đến tháng 4 năm 2015. 4. Tác giả: Họ và tên: Nguyễn Thị Phượng. Năm sinh: 1981 Nơi thường trú: xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm. Chức vụ công tác: Giáo viên. Nơi làm việc: Trường Tiểu học Xuân Ninh. Địa chỉ liên hệ: xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Điện thoại: 0987142868 Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đồng tác giả (nếu có) 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến: - 1 -
59
Embed
THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾNthgiaothinha.pgdgiaothuy.edu.vn/wp-content/uploads/sites/... · Web view- Cảm nghĩ của em về giờ ra chơi: + Những cảm xúc gì sau
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn tả cảnh cho
học sinh lớp 5.
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 5.
3. Thời gian áp dụng sáng kiến:
Tháng 8 năm 2014 đến tháng 4 năm 2015.
4. Tác giả:
Họ và tên: Nguyễn Thị Phượng.
Năm sinh: 1981
Nơi thường trú: xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.
Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm.
Chức vụ công tác: Giáo viên.
Nơi làm việc: Trường Tiểu học Xuân Ninh.
Địa chỉ liên hệ: xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định.
Điện thoại: 0987142868
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100%
5. Đồng tác giả (nếu có)
6. Đơn vị áp dụng sáng kiến:
Tên đơn vị: Trường Tiểu học Xuân Ninh.
Địa chỉ: Trường Tiểu học Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam
Định.
Điện thoại: 03503885019
- 1 -
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG VIẾT VĂN TẢ CẢNH CHO
HỌC SINH LỚP 5.
I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN:
1. Cơ sở lí luận:
Trong chương trình Tiểu học, môn Tiếng Việt có nhiệm vụ hình thành và
phát triển cho học sinh các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, kiến thức Tiếng Việt và
văn học để các em học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động lứa tuổi.
Thông qua việc dạy học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện tư duy, cung cấp cho
học sinh những kiến thức sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người, về văn hóa,
văn học của Việt Nam và nước ngoài. Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình
thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình
thành con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Môn Tiếng Việt gồm nhiều phân môn khác nhau như Tập đọc, Luyện từ và
câu, Kể chuyện, Tập viết, Chính tả, Tập làm văn. Việc dạy và học mỗi phân
môn có những thuận lợi và khó khăn riêng, song khó hơn cả đối với người dạy
cũng như đối với người học là phân môn Tập làm văn.
Tập làm văn là một phân môn rất quan trọng trong chương trình dạy học Tiểu
học, nó không chỉ giúp học sinh hình thành các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết mà
còn rèn cho học sinh khả năng giao tiếp, quan sát, phân tích tổng hợp và đặc biệt
còn hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới hiện
đại và năng động. Dạy Tập làm văn là dạy học sinh cách nhìn nhận cuộc sống
xung quanh trong thực tế vốn có của nó với cảm xúc thực của các em. Đồng thời
cũng dạy các em cách ghi lại sự nhìn nhận ấy qua các văn bản - còn gọi là đoạn
văn, bài văn một cách chính xác về đối tượng, về ngữ pháp Tiếng Việt.
Tập làm văn lớp 5 gồm nhiều nội dung, một trong những nội dung chính của
chương trình Tập làm văn lớp 5 là văn miêu tả. Tả cảnh là một kiểu bài khó vì
với học sinh lớp 5 kĩ năng quan sát, tư duy trừu tượng, vốn từ, vốn hiểu biết vẫn
còn hạn chế. Mặt khác có những cảnh học sinh chỉ có thể gặp một lần khi đi du
- 2 -
lịch hoặc chưa tận mắt được ngắm nhìn mà chỉ được chiêm ngưỡng cảnh đó qua
xem trên truyền hình. Do vậy việc cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh hay những
thay đổi của cảnh theo thời gian là rất khó khăn, việc biểu hiện cảm xúc của học
sinh để làm cảnh đó trở nên đẹp hơn, sinh động hơn, gần gũi hơn cũng không hề
đơn giản với học sinh khi viết văn tả cảnh.
Làm thế nào để cho học sinh làm văn hay và có hiệu quả thì lại là một vấn
đề rất khó khăn, cần phải suy nghĩ và dày công nghiên cứu của những người làm
công tác giáo dục.
2. Cơ sở thực tiễn:
Là một giáo viên đã trải qua gần mười năm giảng dạy chương trình lớp 5 tôi
nhận thấy thể loại văn tả cảnh trong phân môn Tập làm văn ở lớp 5 là thể loại
văn dùng ngôn ngữ để “vẽ” ra các sự vật, con người, con vật, cảnh vật, sự
việc… một cách sinh động, cụ thể. Một bài văn miêu tả hay không những phải
thể hiện rõ nét, chính xác, sinh động về đối tượng miêu tả mà còn thể hiện được
trí tưởng tượng, cảm xúc và đánh giá của người viết đối với đối tượng được
miêu tả. Để làm được điều đó thì học sinh phải huy động vốn kiến thức từ nhiều
mặt: như các hiểu biết về cuộc sống, tri thức về văn học, khoa học, xã hội… Học
sinh lại còn phải biết kết hợp hài hòa nhiều kĩ năng như: phân tích đề, tìm ý, lập
dàn ý, dùng từ, đặt câu, viết đoạn văn… Thế nhưng trong thực tế giảng dạy tôi
thấy số lượng học sinh viết được bài văn tả cảnh hay còn rất hạn chế. Đa số các
em khi làm bài văn tả cảnh còn mang tính kể lể, liệt kê các sự việc, sự vật. Kĩ
năng sư dụng từ, viết câu, liên kết các đoạn chưa tốt, các ý chưa gắn kết với
nhau, câu văn thiếu hình ảnh và thiếu cảm xúc, chưa gắn với thực tế dẫn đến
chất lượng bài văn còn thấp so với yêu cầu.
Từ những hạn chế trên tôi luôn trăn trở suy nghĩ: Làm thế nào để tiết học Tập
làm văn nhẹ nhàng mà hiệu quả? Làm thế nào để các em hoạt động tích cực, chủ
động trong giờ học Tập làm văn? Làm thế nào để các em có kĩ năng viết được
một bài văn tả cảnh hoàn chỉnh đạt được yêu cầu như mong muốn?
- 3 -
Đó cũng chính là lí do tôi đưa ra: “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn tả
cảnh cho học sinh lớp 5”.
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP:
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
a. Thực trạng học sinh:
Qua trực tiếp giảng dạy phân môn Tập làm văn, tôi thấy khi làm văn tả cảnh
trong bài viết của các em còn có một số mặt hạn chế sau:
- Bài viết của các em còn sai lỗi chính tả.
- Bài viết chưa đúng trọng tâm của đề bài cần miêu tả.
- Khi làm văn các em còn miêu tả hời hợt, chung chung, vốn từ nghèo nàn
nên trong bài văn các em thường liệt kê các đối tượng miêu tả, diễn đạt lủng
củng, sắp xếp ý lộn xộn.
- Câu văn chưa giàu hình ảnh, các em chưa biết cách dùng các biện pháp
nghệ thuật khi miêu tả.
Thực trạng học sinh còn nhiều hạn chế như vậy đã làm cho tiết Tập làm văn
trở thành một gánh nặng, một thách thức đối với các em. Đôi khi các em ngại
viết, ngại phải làm bài văn miêu tả.
Đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng chất lượng Tập làm văn của học sinh
chưa đạt yêu cầu? Qua quá trình giảng dạy lớp 5 mà cụ thể là dạy dạng bài tập
làm văn tả cảnh, tôi nhận thấy chất lượng các bài văn tả cảnh của học sinh chưa
được cao do nhiều nguyên nhân.
b. Nguyên nhân của thực trạng:
* Về phía học sinh:
- Khi làm văn, học sinh chưa xác định đúng yêu cầu trọng tâm của đề bài.
- Học sinh chưa tập trung quan sát đối tượng miêu tả hoặc là khi quan sát thì
các em thiếu một vài yếu tố trong kĩ năng và mục đích quan sát: quan sát những
- 4 -
gì, quan sát từ đâu? Làm thế nào phát hiện được nét tiêu biểu của đối tượng cần
miêu tả?...
- Các em chưa biết hình dung các đối tượng miêu tả thông qua hình ảnh, âm
thanh, cảm giác… về sự vật khi quan sát.
- Các em ít tìm hiểu và đọc sách, báo, tài liệu tham khảo liên quan đến môn
học để tích lũy vốn từ nên vốn từ của các em đơn điệu, nghèo nàn. Các em lại
không biết sắp xếp câu văn, ý văn như thế nào để bài viết được mạch lạc. Bên
cạnh đó việc diễn đạt một cảnh bằng vốn từ ngữ, ngôn ngữ của các em về một
sự vật, cảnh vật, về một con người cụ thể nào đó cũng gặp nhiều lúng túng.
* Về phía giáo viên:
- Giáo viên chưa linh hoạt, chủ động, sáng tạo khi tổ chức dạy trên lớp, hình
thức dạy học còn đơn điệu chưa gây được hứng thú cho học sinh.
- Giáo viên chưa quan tâm rèn luyện cho học sinh thói quen đọc sách, đọc
các bài văn mẫu để học tập các ý văn hay, từ ngữ đẹp, cách tả mới mẻ.
- Giáo viên thực hiện hời hợt, chiếu lệ các yêu cầu khi trả bài viết của học
sinh, chưa giúp các em nhận thấy được những lỗi sai của mình khi làm bài để có
sự chỉnh sưa rút kinh nghiệm cho bài làm sau. Đây không phải là vấn đề có thể
giải quyết được trong một tiết, một tuần… mà là cả một quá trình dạy Tập làm
văn bởi dạng văn tả cảnh là sự kết hợp của nhiều thể loại văn các em đã học và
còn cần có cách nhìn, cách nghĩ, cách sáng tạo mới.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến:
2.1. Những vấn đề cần giải quyết.
Đứng trước thực trạng dạy và học như trên yêu cầu đặt ra cấp thiết là phải đổi
mới phương pháp dạy học để học sinh đến với phân môn Tập làm văn thể loại tả
cảnh một cách say mê, hứng thú để từ đó có cảm xúc viết văn.
Để đạt được mục tiêu trên theo tôi cần phải tiến hành giải quyết các vấn đề
chính sau:
- 5 -
- Rèn cho học sinh kĩ năng quan sát và ghi chép.
- Làm giàu vốn từ cho học sinh.
- Luyện kĩ năng sư dụng từ ngữ, đặt câu, sư dụng biện pháp nghệ thuật trong
văn miêu tả.
- Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh
nói riêng.
2.2. Một số biện pháp để giải quyết các vấn đề.
Từ kinh nghiệm dạy học của mình, tôi xin đưa ra một số biện pháp để giải
quyết các vấn đề được nêu ở trên giúp học sinh làm tốt bài văn tả cảnh như sau:
a. Rèn luyện kĩ năng quan sát cho học sinh.
- Đối tượng của văn miêu tả là những sự vật, sự việc, là thế giới thiên nhiên,
là con người và cuộc sống con người. Đó là một thế giới hết sức đa dạng, phức
tạp và sống động diễn ra quanh ta, thay đổi từng giờ, từng ngày. Vậy không phải
tự nhiên mà học sinh hiểu và nắm được đặc điểm của từng sự vật, sự việc, từng
con người để miêu tả bản chất của nó vì vậy tôi yêu cầu học sinh phải thường
xuyên quan sát và ghi chép.
- Đối với các em học sinh, khi làm văn miêu tả thì kĩ năng quan sát và ghi
chép những điều đã quan sát được là một trong những việc làm rất cần thiết. Vì
nếu không được quan sát trực tiếp các sự vật, hiện tượng thì sẽ xảy ra tình trạng
bịa đặt hình ảnh trong bài, khiến cho những hình ảnh ấy thiếu tính chân thực
hoặc hết sức vô lí. Nên tôi thường xuyên tổ chức cho các em quan sát đối tượng
miêu tả qua các tiết học ngoài trời, quan sát thực tế với những bài văn tả cảnh
đẹp quê hương, trường lớp,…
- Muốn quan sát có hiệu quả thì tôi hướng dẫn các em quan sát phải có tính
mục đích, khi các em quan sát phải có cách nghĩ, cách cảm nhận của riêng mình.
Quan sát để làm văn nhằm phản ánh một đối tượng cụ thể, vừa chi tiết, vừa có
tính khái quát. Qua việc quan sát chi tiết tỉ mỉ, học sinh sẽ thấy được bản chất
của sự việc. Nhưng quan sát phải có lựa chọn. Khi quan sát, tôi yêu cầu các em - 6 -
tránh những chi tiết rời rạc, tản mạn, mang tính chất liệt kê. Miêu tả một cách
chi tiết nhưng mà phải chọn lọc, lựa chọn những điểm riêng biệt, nổi bật, gây ấn
tượng,… Đó là những chi tiết lột tả được cái thần của cảnh. Tôi cũng yêu cầu
học sinh quan sát kèm ghi chép lại những hình ảnh quan sát được một cách
đầy đủ.
- Ban đầu tôi hướng dẫn học sinh quan sát để tìm ra màu sắc, âm thanh, hình
ảnh tiêu biểu của sự vật và cảm xúc của mình đối với sự vật.
Khi quan sát, tôi khuyến khích các em cần sư dụng đồng thời nhiều giác
quan khác nhau:
+ Quan sát bằng mắt để nhìn ra hình khối sự vật.
+ Quan sát bằng tai để nhận ra âm thanh, nhịp điệu gợi cảm xúc.
+ Quan sát bằng mũi nhằm nhận ra những mùi vị tác động đến tình cảm.
+ Quan sát bằng vị giác, xúc giác để cảm nhận.
Nhờ cách quan sát này mà các em ghi nhận được nhiều ý, nhiều hình ảnh,
đoạn văn, bài văn đa dạng phong phú.
* Ví dụ: Đề bài “Em hãy tả một cơn mưa mùa hè.”
- Tôi hướng dẫn học sinh quan sát bằng các giác quan như sau:
+ Thị giác: Thấy những đám mây biến đổi trước cơn mưa, thấy hạt mưa rơi,
thấy cây cối, con người (trước, trong và sau cơn mưa)...
+ Xúc giác: Gió thổi làm xua tan cái nóng mà nhường chỗ cho luồng khí mát lạnh.
+ Thính giác: Nghe thấy tiếng gió thổi, tiếng mưa rơi, tiếng sấm, tiếng kêu
của ếch nhái...
- Bên cạnh đó, các em học sinh được tôi lưu ý: khi quan sát cần quan sát tỉ
mỉ. Muốn tìm ra ý hay cho đoạn văn, bài văn cần viết học sinh phải quan sát kĩ,
quan sát nhiều lần cảnh đó. Tránh quan sát qua loa sẽ không tìm ra ý hay cho bài
văn. Tôi nhấn mạnh cho các em các nội dung:
+ Cần xác định rõ vị trí, thời điểm, thời gian, trình tự quan sát.- 7 -
+ Có thể quan sát từ cụ thể đến bao quát hoặc ngược lại.
+ Quan sát từ trong ra ngoài hoặc từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới…
+ Quan sát theo trình tự không gian (từ xa đến gần hay từ gần đến xa).
+ Quan sát theo trình tự thời gian (theo các thời điểm trong ngày, theo mùa
trong năm…).
Tôi minh họa cho học sinh các cách quan sát đó qua các bài tập đọc để các
em hiểu hơn và có thể vận dụng các cách quan sát đó khi viết văn:
* Ví dụ 1: Quan sát từ ngoài vào trong để miêu tả cảnh Đền Hùng.
“Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những
khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập
dờn như đang múa quạt xoè hoa. Trong đền dòng chữ vàng Nam Quốc Sơn Hà
uy nghiêm đề ở bức hoành phi treo chính giữa.”
* Ví dụ 2: Quan sát từ dưới lên trên để miêu tả cây hồi.