The Impact of Zakat on Income inequality in Iranies.journals.isu.ac.ir/article_2367_e4ac5cfddb0e97429eb0962cdb99b1eb.pdf · Bi-quarterly Journal Islamic Economics Studies, Vol. 11,

Bi-quarterly Journal Islamic Economics Studies, Vol. 11, No. 2 (Serial 22) Spring & Summer 2019

2.5 cm

The Impact of Zakat on Income inequality in Iran

Mehdi Badpa Received: 15/01/2017 Accepted: 15/08/2016

Abstract

In the economy, in addition to the national production debate and the

concerns about the rate of production and its growth rate, the issue of

national income and its distribution among individuals and households and

the existing inequalities are discussed. Zakat is considered as one of the

important factors in reducing inequality and poverty, which is also

obligatory in the Holy Qur'an as a process in which the flow of income from

the wealthy population of the society to the poor population of society is

considered. The purpose of this paper is to investigate the effect of zakat on

income inequality in Iranian provinces. To this end, countrywide data from

30 provinces from 2004-2014 (10 years) have been used and inflation,

unemployment and labor productivity have been used as a control variable.

The results of this research show that inflation and unemployment have led

to an increase in labor productivity and a reduction in income inequality in

the period under study. Zakat distribution also reduces inequality, but its

effect is low and short term.

Keywords

Labor Productivity, Unemployment, Zakat, Inflation, Income Inequality JEL Classification: E24, E31, J24, D31.

University Lecturer and Master of Science in Economics, Ilam University, Ilam, Iran,

[email protected]

993-903صص. ، 8931بهار و تابستان (،22شماره دوم )پياپي پژوهشي مطالعات اقتصاد اسالمي، سال يازدهم، –دو فصلنامه علمي

ايراندر نابرابری درآمداثر زکات بر

61/06/0931تاريخ پذيرش: 62/01/0931تاريخ دريافت: مهدی بادپا .)گان( بوده استروز نزد نويسنده 01 مقاله براي اصالح به مدت

چکيده

ميزان توليد و نرخ ربوط بههاي متوليد ملي و دغدغه در اقتصاد همواره در كنار بحثهاي رشد آن، بحث درآمد ملي و نحوه توزيع آن ميان افراد و خانوارها و نابرابري

كه طي آن جريان درآمدي از سوي عنوان فرآيندي موجود در آن مطرح است. زكات بهاز عوامل مهم كاهش ، يکيشودقشر ثروتمند جامعه به قشر فقير جامعه منتقل مي

گردد كه در قرآن كريم نيز واجب شده است. هدف از اين فقر محسوب مي نابرابري واز به اين منظور .استهاي ايران مقاله بررسي اثر زكات بر نابرابري درآمد در استان

0936تا سال 0939استان از سال 91شامل كشورسطح در تركيبيهاي دادهكنترلي متغيرعنوان كار بهي نيرويورو از نرخ تورم، نرخ بيکاري و بهره شدهاستفادهنرخ تورم و بيکاري موجب دهد كهاين تحقيق نشان مي نتايج است. شدهاستفاده

موردبررسيكار باعث كاهش نابرابري درآمد در دوره وري نيرويافزايش و افزايش بهره مدتكوتاه و اثر آن كم امادهد، نابرابري را كاهش مي توزيع زكاتشده است. همچنين

است.

کليدی واژگان

.نابرابري درآمد ، تورم،زكات، بيکاري كار،وري نيرويبهره .JEL: E24, E31, j24, D31بندی طبقه

ايرانايالم، دانشگاه ايالم، ،كارشناس ارشد علوم اقتصاديمدرس دانشگاه و [email protected]_

8931بهار و تابستان (، 22دوم )پياپي ، شماره يازدهمسال 980

مقدمه

ميزان توليد و نرخ هاي مربوط بهتوليد ملي و دغدغه در اقتصاد همواره در كنار بحثهاي ارها و نابرابريرشد آن، بحث درآمد ملي و نحوه توزيع آن ميان افراد و خانو

علت نوع ساختار سياسي، اقتصادي، اجتماعي موجود در آن مطرح است. در اين ميان بهتواند باعث بروز شود كه ميهايي در توزيع درآمد حاصل ميو فرهنگي جامعه، انحراف

هايي در آن شود.مشکالت و عدم تعادلدر عصر جديد باور وريميادآله تا اين حد است كه به ضرورت توجه به اين مسأ

هاي سياسي، اجتماعي و ديني بوده است. ، انگيزه بسياري از جنبش0خواهيبرابري ،«آزادي، برابري و برادري» دار آن يعنيطور مثال در انقالب فرانسه، سه شعار نامبه

يافت كه پس از سركوبي آن جنبش، ميراث آن 6افراطي خود را در توطئه برابرانبازتاب هاي مخفي قرن نوزده رسيد كه خواهان برابري همگاني دستمزدها بودند و سازمانبه

هاي زمينه را براي انديشه ،خواهي خودبود كه با برابري 9همين جنبش بابوفيسم (.011، ص. 0911، عليزادهسوسياليستي و كمونيستي فراهم كرد )

در توسعهدرحالو نيافته موضوع نابرابري در توزيع درآمد در كشورهاي توسعهزيرا در مقايسه با كشورهاي پيشرفته از پيچيدگي و حساسيت بيشتري برخوردار است،

است و ميزان توليد و نرخ رشد باالتر آنله عمده، رسيدن بهنيافته مسأكشورهاي توسعههاي درآمدي اقشار گوناگون له توزيع درآمد و نابرابريتوجه كافي به مسأ درنتيجه

بااليي در يافته چون حددر كشورهاي توسعه كهدرحالي .گيردت نميجامعه صورل رفاه همگاني و طور عمده به مسائاست، به شدهتجربههاي توليدي استفاده از ظرفيت

(.01، ص. 0911، 4و راچلين ،شود )راجرزهاي درآمدي پرداخته ميتعديل شکافسزايي براي رفع اهميت بهاسالمي كه داراي دولت درآمدي منابع از يکي زكات

كه است يتاهم داراي جهتازآن الهي فريضه اين .استفقر و كاهش نابرابري درآمد تشکيل را اسالمي جامعه در ثروت اجراي عدالت و توازن ابزارهاي تريناز اساسي يکي جامعه در نيازمند خانوارهاي معيشتي هايآن بخشي از حداقل واسطهبه و دهدمي

كه طي آن جريان درآمدي ازعنوان فرآيندي بنابراين زكات به .شودمي تأمين از عوامل مهم ، يکيشودسوي قشر ثروتمند جامعه به قشر فقير جامعه منتقل مي

988 / مهدی بادپا اثر زکات بر نابرابری درآمد در ايران

گردد كه در قرآن كريم نيز واجب شده استكاهش نابرابري و فقر محسوب مي(Suprayitno, Abdul Kader & Harun, 2013, pp. 39-40.)

و نقش زكات در مقوله توزيع درآمد و كاهش اهميت يهنظرين مقدمه و با انابرابري، در اين مقاله به آزمون اين فرضيه كه آيا زكات موجب كاهش نابرابري درآمد

كه در بخش اول، مباني نظري تحقيق و ترتيباينبه .شود، خواهيم پرداختدر ايران ميدرباره زكات و نابرابري درآمد را شدهمانجاهاي در بخش دوم، مروري بر مطالعه

و در بخش چهارم، شدهارائهها خواهيم داشت. در بخش سوم، ارائه مدل و شرح داده گيري ارائه خواهد شد.و تفسير نتايج آورده شده و در پايان نتيجه وتحليلتجزيه

. مباني نظری تحقيق8

يز يعني طال، نقره، شتر، گاو، زكات مطابق فقه شيعه و فتواي مشهور فقها بر نُه چ (. 11ص. ق،0933، البروجرديگوسفند، گندم، جو، خرما و كشمش واجب شده است )

است و براساس آن، شدهبيانسوره مباركه توبه 21موارد مصرف زكات نيز در آيه بندگان، شدگان، آزاديدست آوردهزكات بايد براي فقرا، مساكين، مأموران زكات، دل به

ماندگان مصرف شود. براساس اين آيه، مستحقين دريافت خدا و در راه درراهداران، وام .اندشدهيبندطبقهزكات به هشت گروه

آراي فقها، تولي امر زكات را ( با استفاده از آيات، روايات و0931عسکري ) داند:المسلمين و حکومت اسالمي ميعهده امامداليل ذيل بربه

المسلمين عنوان اماممباركه توبه، أخذ زكات بر پيامبر)ص( به سوره 019 هدر آيو دريافت زكات اقدام سعاتبر گواهي تاريخ، به اعزام نيز بنا واجب شده است. ايشاندر ميان خلفا، اين عمل ادامه يافت. در عصر غيبت كبري، با كردند. پس از ايشان نيز

السالم( در ائمه اطهار)عليهم رائط از سويالشتوجه به مقام نيابتي كه براي فقهاي جامعرسد كه در صورت تشکيل حکومت اسالمي و تولي آن از نظر ميشده، بهنظر گرفته

تولي امر زكات با آنان باشد؛ زيرا طبق مضمون روايات، آنان سوي فقهاي مذكور،: هازجملبر اين، با توجه به مصارف زكات ترند. عالوهآگاه نسبت به مواضع زكات

كامالً روشن است كه توزيع زكات در اين اصناف، جز « عاملين عليها»و « قلوبهم همؤلف»


اصناف مصارف زكات، ازجملهمقدور نخواهد بود. همچنين، المسلميناز سوي امامي حکومت اسالمي وسيلهبه است. بديهي است كه تعيين مصاديق آن، جز« اهللفي سبيل»

واحوالاوضاعزمان و نيز ازجملهشرايط، آن با توجه بهمصاديق چراكهست؛ ر نيميسّ (.001-004 صص. ،0931شود )عسکري، سياسي اجتماعي جهان اسالم، تعيين مي

ستاد احياي زكات كشور در نظام جمهوري اسالمي ايران، در راستاي احياي اين نسبت به سنت و واجب الهي با كسب اجازه از ولي امر مسلمين و مراجع عظام تقليد،

آوري زكات مردم مسلمان و مؤمن و توزيع آن بين اقشار محروم جامعه اقدام جمعفرض تحقيق حاضر اين است كه زكات در اختيار ولي امر نموده است. بنابراين، پيش

شود، مسلمين قرار دارد و با توجه به ساختار مذهبي كشور كه شيعه و سني را شامل ميشود. همچنين، وجوه دريافتي زكات نيز عمدتاً گانه واجب ميزكات حداقل بر موارد نُه

گيرد، كه و فقهاي مشهور در اختيار نيازمندان قرار مي )ره(مطابق فتاواي امام خميني است. شدهاشارهنامه ستاد احياي زكات كشور به آن ي نهم آيينطور مشخص در مادهبه

تواند مي ور، ستاد احياي زكاتكش ستاد احياي زكات نامهبراساس ماده ششم آيينآوري هاي جمعمنظور هزينهصد زكات پرداختي توسط مردم را بهدر 01حداكثر تا

مباني نظري اسالم هيچ تفاوتي ازلحاظقرار دهد. با توجه به اينکه مورداستفادهزكات يکي از موارد مصرف چراكهوجود ندارد ) شدهيعتوزختي و زكات بين زكات پردا

آوري زكات آوري زكات توسط مأموران جمعاملين عليها يا همان هزينه جمعزكات ع گيريم.در نظر نمي شدهتوزيعلذا تفاوتي را بين زكات پرداختي و زكات ،(است

عنوان يک سيستم امنيت اجتماعيبه. زکات 8-8

ه طور عادالنمنسجم كه در آن، ثروت به هاسالمي، شبيه يک خانواد هبراي تحقق جامعو شدهريزيبرنامههاي كمک طريق توزيع و نيازهاي اساسي تمامي افراد مستحق، از

دولت، برآورده شود، اسالم، يک سيستم امنيت اجتماعي توانمند ايجاد هيافتسازمانميزان هبي بخشيده است. پرداخت زكات بهاي به آن تقدس مذگونهكرده است و به

مذهبي هشود، فريضات واريز ميصندوق زك ني از ارزش خالص درآمد كه بهمعيّكه قرآن ست كه هرجاييمسلماني است. در اسالم زكات از چنان اهميتي برخوردار اهر


پرداخت زكات نيز تأكيد زمان بر الزام مسلمانان بهد، همگوينماز سخن مي هاز فريض (.111. ص ،0921، نوري) كندمي

مشابه و برابر يکديگر با جانبههمه و مطلق طوربه يکهيچ هاانسان ازآنجاكه در مطلق برابري. است گزافي انتظار درآمدها، سطح مطلق برابري توقع بنابراين نيستند، چراكه است كنخراب اجتماع ثالثاً است؛ تجاوز و ظلم ثانياً نيست؛ شدني اوالً اقتصاد

هاسطح اختالف اين. دارد وجود تمايز و تفاوت هاانسان ميان خدادادي طبيعي نظام در شودمي يگرهمد به هاانسان جذب هماي و آورده پديد را هاحركت كه است هاتفاوت و (.913. ، ص0923 مطهري،)

مفهوم اسالمي عدالت در توزيع درآمد و ثروت، سهم افراد در توليد ثروت جامعه را تمامي افراد شمارد زيگيرد. اسالم، نابرابري در درآمد را جايز ميرا ناديده نمي

، عدالت توزيعي در روازاينثيرات اجتماعي برابري ندارند. أها و تها، تواناييويژگي :اسالمي، پس از جامعه تضمين يک سطح زندگي مناسب براي تمامي اعضاي جامعه از طريق آموزش

و شغل متناسب، دستمزدهاي عادالنه، امنيت اجتماعي و كمک مالي به .زكاتتهيدستان از طريق

شدگان، تفاوت تشديد توزيع ثروت از طريق سيستم اسالمي تقسيم ارث فوتخدمات ئهسهم افراد در توليد ثروت و ارا به تطابق با در ميزان ثروت با توجه

اجتماعي است.

نسبي برابري بلکه مطلق برابري نه است آن پي در اسالمي نظام آنچه اساس اين بر كه باشند داشته دسترس در سرمايه قدريهب افراد اينکه يعني ،است معيشتي سطح در

از كه وضعيتي شوند، برخوردار زندگي هايمزيت از روز مقتضيات با متناسب بتوانند .(101-113. ق، صص0416 ،صدر) شودمي ياد جامعه اقتصادي توازن به آن

ز يکي ا امنيت اجتماعي و توزيع عادالنه درآمد و ثروتبنابراين سيستم اي براي تمامي افرادي سطح زندگي آبرومندانه و متضمن وظايف دولت اسالمي


يا اينکه داراي سطح رفاهي است كه توانايي تأمين نيازهاي خود را نداشته و كمتري نسبت به اكثريت افراد جامعه هستند.

در اسالمبر توزيع درآمد و ثروت . اثر زکات 8-2

نگرترين براي سطحييق زندگي اجتماعي است و حتين حقاترينابرابري يکي از مأنوسسادگي اي نيست كه بهلهنابرابري اجتماعي مسأ حالدرعين ناظران، امري بديهي است. (. 00، ص. 0930حل يا تبيين شود )گرب،

برابري و عدالت و نفي شکاف طبقاتي در اهميتوفور، به هاي اسالمي بهآموزهبيني، اختالف طبقاتي را ديده و با واقعدي پرداخته است و تمامي امور اجتماعي و اقتصا

از اين اختالف خطرناک تشخيص داده، يعني اختالف در سطح زندگي كه براي آنچهها با دستورات اخالقي و مادي و نتايج و آثار آن، عالج انديشيده و در ساير قسمت

ه است.تربيتي نتايج صحيحي از اين اختالف گرفت هاييافتره»يان لبنان در كتاب خود با عنوان رهبر شيع ،موسي صدر عالمه امامسي است كه براي تعديل تشريع خمس و زكات قانون مقدنويسد: مي «اقتصادي اسالم

است. شدهوضعزندگي طبقات مختلف شدهشناختهشدت مردود و مطرود همچنين در آيات و روايات شکاف طبقاتي به

« کِی الیَکونَ دولَه بِینَ اَغنیاءِ مِنکُم»فرمايد: رآن كريم مياست. چنانچه خداوند در ق نبايد ثروت در دست بعضي از اغنياء شما در گردش درآيد. ،(13)حشر:

نابرابري و عنوان عاملي براي كاهشخواهيم ديد، زكات به ذيلچنانچه در روايات است: قرارگرفته موردتوجهشکاف طبقاتي

عَن رَجُلٍ لَهُ ثَمانَمأة دَراهِمَ وَ هُوَ رَجُلٌ )ع(،الَ سَالتُ اَبا عَبدِاللّهعَن اَبی بَصیر قَ( 0خَفَافٌ و لَهُ عِیالٌ کَثیراً لَهُ اَن یَأخُذَ مِنَ الزَّکَوة؟ فَقَال یا اَبا مُحَمَّدٍ أیربحُ فی دراهمِهِ مایَقوتُ

اَدری. قال اِن کانَ یَفضَلُ عَنِ القُوتِ مِقدارُ بِهِ عِیالَهُ یَفضَلُ؟ قال نَعَم. قالَ کَم یَفضَلُ؟ قالَ النِصف القُوتِ فَال یَأخُذُ الزَّکَوةَ وَ اِن کانَ اَقَلَّ مِن نِصفِ القُوتِ اَخَذَ الزَّکَوةَ، قال قُلتُ فَعَلَیهِ فی

لِهِ فی طَعامِهِم وَ مالِهِ زَکَوة تَلزِمُهُ؟ قال بَلی. قالَ قُلتُ کَیفَ یَصنَعُ؟ قالَ یُوسَعَ بِها عَلَی عِیا


وَ یَبقی مِنها شَیئاً یَناوُلُهُ غَیرُهُم وَ ما اَخَذَ مِنَ الزَّکَوةِ فِضَّه عَلی عِیالِهِ حَتّی یَلحَقَهُم کَسوَتِهِم (.12ص. ،0914 )الکافي، بِالنّاسِ

درهم سرمايه دارد فرض شده 311دوزي كه فقط در اين حديث شريف مرد كفشاش درآمد داشته باشد اين سرمايه ناچيز اندكي بيش از قوت خانوادهاز كهيدرصورتو

اند: صراحت فرموده باكمالاست و در آخر روايت شدهدادهاجازه گرفتن زكات به او آنچه از زكات دريافت كرد، براي توسعه و باال بردن سطح زندگي خانوادگي خود

شود كه پرداخت زكات به يک مشاهده مي. سطح شودمصرف كند تا با ساير مردم همبلکه اندكي بيشتر داشته باشد، آنقدر ،كاسب باشد و قوت اليموت هرچندخانواده فقير،

ادامه دارد تا سطح زندگي آنها با سطح عادي زندگي مردم ديگر يکسان شود و اختالف گردد.اي رفع طبقه

کَوةِ هَل تَصلَحُ لِصاحِبِ الدّارِ وَ عَن الزَّ )ع(تُ اَبا عَبدِاللّهموثّقه سَماعَة: قال سَأل( 6 (.126. ص ،0914 ،الکافي) مالخادِمِ؟ قال نَعَ

پرداخت زكات را به مردي كه آبرومند است و خانه و خادم دارد (ع)صادق امام ،وحشمخدميعني داشتن واردشدهبسيار به اين مضمون فرمايند و رواياتتجويز مي

دريافت يات اسماعيل بن عبدالعزيز آمده است، مانع از در روا كهچنانحتي شتر، خانه و .درآمدش كفاف شأن او را نکند كهدرصورتيزكات نيست،

رِوایَةُ عَبدالرَّحمنِ بنِ حجاج عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ اَبُوه اَو عَمِه اَو اَخُوهُ یَکفیهِ مَؤنَتَهُ ( 9 ال یوسَعونَ عَلَیهِ فی کُلِّ مایَحتاجُ اِلَیهِ؟ فَقالَ البَأسَاَیَأخُذُ مِنَ الزَّکوةِ فَیُوسِعُ بِهِ اِن کانُوا

(.013ص. ،0936األحکام، )تهذيب ،در اين حديث براي كسي كه درآمد ثابتي از اقوام خود دارد ولي در تنگناست

شماري آمده است كه روايات بي است. تجويزشدهمنظور توسعه زندگي زكات گرفتن بهآنجا زكات داد تا غني شود تا قدرآنتوان به فقيري بجا آورد و مي توان حجبا زكات مي

احاديث )كافي عاصم بن حميد از ابي بصير( آمده است كه شخصي كه در يکي از اين ،كندخرد و كمي با توسعه زندگي ميعلت آنکه پيرمرد مستحقي گوشت و خرما ميبه

با تأثر و تعجب به (ع)صادق امام، از دادن زكات به او خودداري كرده است، در مقابل


شوند كه خداوند متعال حساب مخارج فقرا را از خوردن و آشاميدن و او متذكر ميمقدار ازدواج و حتي صدقه دادن و حج كردن مقرر فرمود و آنگاه بهلباس پوشيدن و

فقرا كفايت اين مخارج )و نه كمتر از اين مقدار( بر اغنيا واجب كرد و در اموالشان حق (.04، ص. 0932)صدر، ن كردرا معيّ

نحوه دريافت زكات و موارد مصرف زكات نيز در تحقيقات مختلف كشورهاي بر كنندگان زكات عالوهكه اگر دريافت پيشنهادشدهو است قرارگرفته موردبحثاسالمي

هاي شکل جيره غذايي و كمک مالي، ديگر روشاي بهدريافت زكات براي مصارف پايهها، كمک مالي براي براي بچه آموزشيكمکساعدت مانند فراهم كردن شرايط اشتغال، م

هزينه دانشجويي، وام دانشجويي، ي خانه، كمکها، كمک در اجارهشهريه مدرسه بچههاي ريز به شکل اضطراري و كمک به اسباب معيشت ديگر همانند صورتحساب كمکرا دريافت كنند، اين شيوه توزيع زكات و برق، جرائم دادگاهي پرداختني و...آب

هاي مالي ماهانه كاهش يابد و به شکل رويکرد مناسبي خواهد بود. يعني اگر كمک تواند مانند ابزار كار، سرمايه ايجاد كند.هاي توزيع شود كه ميكمک

)ص( است كه انس بن مالک آن را روايت بر روايتي از پيامبراين رويکرد مبتنياين روايت درباره جواني از انصار است كه در طلب غذا به ديدار كرده است.

درهم 6)ص( كاالهايي كه متعلق به آن جوان بودند را به )ص( آمده بود، پيامبرپيامبردرهم يکآنات بخر و با درهم غذا براي خانواده 0فروخت و به او گفت به ميزان

تبر خريده بود، نزد پيامبر)ص( آمد، ديگر تبري بخر و نزد من بيا، سپس جوان كه يک)ص( به او خوشامدگويي كرد و دستانش را محکم فشرد و فرمود: اين تبر را بگير پيامبر

روز ديگر نزد 01ها را بفروش و تا و به جستجوي هيزم و چوب برو سپس آن چوبجوان روز آن 01)ص( پس از پيامبر هايييباراهنمامن نيا. انصار روايت كردند كه

، مجلسيدست آورده بود )درهم نيز به 01 كهيدرحالدوباره نزد پيامبر)ص( آمد .(16. ص ق،0419

كار بايد مورد تشويق قرار بگيرد و كمک مالي وع تالش براي كسباين نوكار كار فعلي بهووكار جديد و يا توسعه كسباست. بايد براي شروع كسب شدهفراهم

به اين اميد كه آنها رادارنديازمندان حتماً توانايي كار سخت گرفته شود، چون فقرا و ن


ها نيز خواهند كه نسل و فرزندان آننمي خواهند بقيه عمرشان را فقير باقي بمانند ونميفقرا و نيازمندان نگاه بر اين، نبايد طوري به دشان فقير و نيازمند باشد. عالوهمانند خو

كار فعلي خود را وار جديد و يا توسعه كسبوككرد كه آنها توانايي شروع كسباي الزم براي آغاز و يا توسعه هاي سرمايهندارند. اين گروه حق و صالحيت كمک

ي داشته باشند. و بايد طوري تأمين شوند كه زندگي بهتر رادارندهاي كارآفرين تالشر از اين طريق وكافراهم آوردن شرايط الزم براي كسبتواند از طريق بنابراين زكات مي

كمک نمايد. كاهش فاصله طبقاتينيز به

(: توزيع وجوه زکات برای تقويت فقرا و نيازمندان8شکل)

Suprayitno, Abdul Kader, & Harun, 2013, p. 58منبع:

ثروتمندان

كنندگان زكاتپرداخت

وجوه زكات

توزیع زکات

نيازهاي اساسينيازهاي

گذاريسرمايه

فقير و نيازمندهاي طرح گذاريسرمايه

ناظر و مربي

گذاري فزايندهسرمايه

بيکاري

تقاضاي كاالها

عرضه كاالها

كنترل، نظارت و گزارشگري

ظارت و آموزشن

+

+

_ _

_

+

+

+

+

ر منفعت و خي و بركت

يل آنها كاهش فقرا و تبد زكات كنندهبه پرداخت


اي و نيازهاي فعلي را ( اثر فزاينده توزيع زكات به شکل مخارج سرمايه0)شکلطور كار دارند، بهكه توانايي انجاماگر فقرا و نيازمندان دهد.زمان نشان ميطور همبه

هاي الزم را داشته باشند، آنگاه براي دريافت سهمي از زكات براي استفاده مثال مهارتهاي الزم كنندگان زكات مهارتهايشان مستحق خواهند بود. اما اگر دريافتاز مهارت

كار گيرد و زمينه آموزش مربيان را بهتواند را نداشته باشند، آنگاه هيأت زكات ميرا كسب كنند. موردنيازهاي كنندگان زكات را فراهم كند تا توانايي و مهارتدريافت

هاي د، كه كمکها قادر به انجام كاري كه مورد انتظار است خواهند بوفقط زماني آناطمينان ها صورت گيرد تاباشد و نظارت و بررسي شدهفراهمها مالي الزم براي آنچيز ديگري و نه موردنظرفقط براي اهداف شدهفراهماي هاي سرمايهحاصل شود كمک

است. اين رويکرد موجب كاهش تعداد محرومان، فقرا، بيکاران قرارگرفته مورداستفاده و كاهش فاصله طبقاتي خواهد شد.

اي يههايي را داشته باشند چون سرماجداي از آن، اگر فقرا و محرومان مهارتهاي صورت كمکهتوان بيابد. بنابراين، وجوه زكات را ميندارند، بيکاري افزايش مي

اي بين اين گروه توزيع كرد. كنترل و نظارت براي اطمينان از استفاده صحيح سرمايه بايد صورت گيرد. شدهفراهمهاي مالي كمک

فزايش عرضه واي مانند كاهش بيکاري و اگذاري اثر فزايندهافزايش سرمايهدنبال خواهد داشت. با افزايش عرضه و تقاضاي كاالها، منافع تقاضاي كاالها را به

گذاران در بلندمدت افزايش خواهد يافت و اين اثر فزاينده بر توسط سرمايه شدهكسبها خود تبديل به كه آنطوريگذارد بهزكات اثر ميكنندگان روي تغيير وضعيت دريافت

كننده، كنندگان زكات به پرداختشوند. تغيير وضعيت دريافتزكات مي كنندهپرداخت موجب افزايش استانداردهاي زندگي خواهد شد.

كنندگان هم همين است كه وضعيت دريافت درواقعهدف اصلي توزيع زكات كننده زكات تغيير يابد و استانداردهاي زندگي ارتقا يابد. وجوه زكات زكات به پرداخت

كند تا فقر شود اما رشد بيشتري پيدا ميداوم گردش خواهد داشت و صفر نميطور مبه و بيکاري را كاهش دهد و منجر به تعديل ثروت و كاهش فاصله طبقاتي گردد.


رهای اثرگذار بر نابرابری درآمد در ايران . اثر ساير متغي8-9ّ

(، 0936(، شهيد اول )1093مراد )(، ابراهيمي و آل0912با توجه به مطالعات ابونوري )لگوي نابرابري درآمد در ايران ساختار كلي ا ،(6101) 2سناجکي ( و0334) 1جهل

شود:در نظر گرفته ميذيل صورت بهG :(0)رابطه = f(I, UR, LP, IS, GH, ZH, EDP, GR)

پيروي ذيلتوزيع درآمد در ايران از الگوي ( 0910) ابونورياساس مطالعه ركه ب كند: مي

G :(6)رابطه = α0. (I)α1 . (TU

TLF)α2 . (

GNP

TE)α3 . (

PI

GNP)α4 . (

GE

H)α5 . (

Z

H)α6 . (

ED

P)

α7

. (GR)α8 . e

URتورم، Iبيانگر ضريب جيني )شاخص نابرابري درآمد(، G(، 0) رابطهكه در سهم درآمد شخصي از توليد ناخالص داخلي، ISكار، وري نيرويبهره LP، نرخ بيکاري

GH ،هزينه دولتي براي هر خانوارZH ،زكات سرانه هر خانوارEDP ميزان باسوادي وGR بيانگر نرخ رشد اقتصادي است. جملهe ( 6) رابطهدهد. نيز عامل خطا را نشان مي

= URاس دهد. بر اين اس( را نشان مي0) رابطهشکل گسترده TU

TLF ،LP =

GNP

TE ،IS =

𝑃𝐼

𝐺𝑁𝑃 ،

GH = GE

H ،ZH =

Z

H𝐸𝐷𝑃و =

𝐸𝐷

𝑃 ،توليد ناخالص ملي GNPدهد كه در آنها را نشان مي

H ،تعداد خانوارGE ،هزينه دولتيZ ،كل زكات پرداختيTE ،تعداد شاغلين TU تعدادسال، 2جمعيت باالي Pسال، 2باسواد باالي افراد EDكار، كل نيروي TLF بيکاران،

PI شود. انداز خانوارها تشکيل ميدرآمد شخصي است كه از مجموع مصرف و پستوان با توجه شود كه نابرابري اقتصادي در يک جامعه را ميطبق اين الگو فرض مي

ه سهم قادرند ك ذكرشدههاي اقتصادي شاخص يگردعبارتبهعوامل فوق توضيح داد. به نابرابري درآمد را توضيح دهند.از يتوجهقابل

مراحـل در درآمـد نابرابري كه بودند عقيده براين هامدت اقتصاددانان از بسياري و رشد» فرضيه رشد، ينهدرزم مطرح هايفرضيه ميان در. يابدمي افزايش رشـد اوليـه

. شودمي مطرح تئوريک پايه يک عنوانبه( 0311) 1كوزنتس «درآمد توزيـع در نابرابري بـا درآمـد نـابرابري اقتصـادي، رشد از پاييني سطوح در كه كندمي بيان كوزنتس نـابرابري توسـعه، از مراحلـي گذشت از بعد و يابدمي افزايش سـرانه درآمـد افـزايش


برخالف الگوي كالسيک، در الگوي مدرن ارتباط بين رشـد و . يابديم كـاهش درآمـدشود و سرمايه انساني عامل اين ارتباط منفي اسـت. ارزيابي مي ـابرابري درآمـد منفـين

گـذاري در آمـوزش را رمايهبيشتر در جامعه امکان س بـه ايـن صـورت كـه برابـريچه نابرابري درآمد كمتري هر يجهدرنتكند. مي افـراد بيشـتري از جامعـه فـراهم بـراي

گردد و رشد اقتصادي بهبود يه انسـاني بيشـتري حاصل ميوجود داشته باشد، سرما (. Galor, 2000, p. 708) يابدمي

طور نسبي در چه گروه از شود بسته به اينکه سهم تورم بهكه تورم زياد ميهنگاميكاالها بيشتر باشد، داراي اثر افزايشي يا كاهشي بر نابرابري درآمدها خواهد داشت.

، ابونوريمخارج دولتي نابرابري كاهش يابد )ود كه با افزايش رهمچنين انتظار مي (. 03، ص. 0912

است كـه در هـر ذكرشايانتوزيع درآمدها يک نکته ثير اشتغال برأدر بررسي تتغال ناقص از طريق ، افزايش بيکاري يا اشيافتگياز توسعهاقتصـاد و در هـر سـطحي

استاندارد زندگي كمک و كاهشـابرابري درآمـد درآمدها بـه تشـديد نكم افزايش شمار كند. اين نکته كه وقوع آن در كشورهاي مختلـف در مراحـل ركـود و بحـرانمي

ثير خود را نشان داده أطي مراحل مختلف توسعه اقتصادي ت است شدهمشاهدهاقتصادي مايان هاي اصلي مشکل فقر نيکي از ويژگي صورتبهاست و بيکاري و اشتغال ناقص

شده است.كار بيشتر به وري نيرويرود كه افزايش در بهرهاز ديدگاه نظري انتظار مي

هاي هاي درآمدي پايين تعلق گيرد و باعث كاهش شکاف بين گروهكار گروهنيروي، 0912، ابونوريگردد )كاهش سطح نابرابري مي يتدرنهاگيرنده شده و مزدبگير و سود

(.03ص. هاي زكات سرانه خانوار، با توجه به اينکه زكات دريافتي از گروهر در مورد متغيّ

شود، انتظار بر آن است كه هاي با درآمد پايين توزيع ميثروتمند دريافت و بين گروه(. با افزايش سهم درآمد Jehle, 1994, p. 209موجب كاهش نابرابري درآمد گردد )

زيرا سهم ،يابدادي افزايش ميشخصي از توليد ناخالص ملي، سطح نابرابري اقتص


،0912، ابونوري) استهاي با درآمد باال، از افزايش درآمد شخصي بيشتر گروه (.03ص.

زيرا ،توزيع درآمد داردسوادي اثر منفي برهاي اقتصادي نرخ بااساس تئوريبردر بلندمدت بازدهي مثبت دارد. گذاري در سرمايه انساني توسط خانوارها سرمايه

لذا افزايش ،سواد جامعه اقشار فقير هستندسواد يا كمبيلت اينکه اغلب افراد قشر عبهدر نرخ باسوادي سبب افزايش سهم اشتغال اين قشر شده و سهم درآمدي آنها را از كل

(.064، ص. 0931مراد، و آل ،دهد )ابراهيميدرآمد جامعه افزايش مي

. پيشينه تحقيق2

زيادي بسيار فقهي و تحقيقي كارهاي ات و نابرابري درآمد،زك موضوع اهميت دليلبههاي تركيبي صورت گرفته است. ليکن نوآوري اين پژوهش در استفاده از داده بارهدراين

معرفي باشد. طبيعتاًهاي ايران ميبراي بررسي اثر زكات بر نابرابري درآمد در استانمجال ميسر اين آنها در بررسي و نقد و بارهيندراپژوهشي صورت گرفته ياكارههمه

طور خالصه نيست، لذا به برخي از آنها كه نزديکي بيشتري با مقاله حاضر دارند، به خواهيم پرداخت.

مقايسه تحليلي آثار ، به«تحليل نظري زكات» ي با عنوانكتاب( در 0934عسکري )انحصار زكات در بررسياقتصادي زكات و ماليه تورمي پرداخته است. او همچنين به

زكات محدود به موارد گانه پرداخته، و به اين نتيجه رسيده است كه منابعموارد نهکه دليل خاصي براي تخصيص شود، مگر آنمه اموال را شامل ميگانه نيست و هنه

هاي مختلف تواند در زمانداشته باشيم مانند محصوالت فاسدشدني، اما حاكم حق ميمورد عفو قرار دهد، زيرا زكات از آن اوست. ويژگي مهم تحقيق گروهي از اموال را

طور مبسوط و مستدل از نگاه فقهاي شيعه و سني وي، اين است كه مسأله زكات را به گيري كرده است.و بررسي قرار داده و در هر قسمت نتيجه موردبحث

بر توزيع هاي اقتصاد كالنتأثير شاخص»با عنوان ايمقاله( در 0912ابونوري )اقتصاد كالن بر توزيع درآمد در ايران را با استفاده از هاي، تأثير شاخص«درآمد در ايرانرهايي مانند قرار داده است. وي تأثير متغيّ يموردبررس 0911-11 هاياطالعات سال


، نسبت اشتغال )نسبت كل GNPكار، سهم درآمد شخصي از وري نيرويتورم، بهرههاي دولت هاي انتقالي به هرخانوار و هزينهكار(، پرداختيت نيرويجمع كلبهاشتغال

خانوار را بر ضريب جيني مطالعه كرد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه ازاي هربهگفته بوده تغييرهاي نسبت اشتغال مؤثرترين عامل در تغيير سطح نابرابري در دوره پيش

درصد از سطح 0/9اشتغال در حدود اي كه يک درصد افزايش در نسبتگونهبه ،است كاهد.نابرابري مي

، «بررسي اثر زكات بر نابرابري درآمد و فقر»با عنوان ايمقالهدر ( 6101) 3سناجکيپردازد. وي به اين منظور از به بررسي اثر زكات بر نابرابري درآمد و فقر در مالزي مي

دهد د. نتايج اين پژوهش نشان ميكنايالت مركزي مالزي استفاده مي 04هاي پنل دادهطور بر نابرابري درآمد در مالزي ندارد، ولي به توجهيقابلكه، اگرچه زكات اثر

دهد.داري بروز فقر و حداقل معيشت را كاهش ميمعنامصرف اثر زكات بر»با عنوان ايمقاله( در 6109) 3سوپرايتنو، كادر، و هارون

با 6113تا سال 6110ايالت مالزي از سال 00در ، اثر زكات برمصرف عمومي «عموميهاي تحقيق، داده مورداستفادههاي . دادهقراردادند موردبررسيهاي پنل را استفاده از داده

هاي مختلف مالزي، هزينه خانوار و درآمد سرانه آوري و توزيع زكات در ايالتجمع 92/1درصد با ضريب 0اي داد كه توزيع زكات در سطح خط بودند. نتايج تحقيق نشان

طور معناداري داراي اثر مثبت برمصرف عمومي است به اين معنا كه اگر زكات بهيابد. اين افزايش مي 92/1ميزان درصد افزايش يابد آنگاه مصرف عمومي به 0ميزان به

دهد كه توزيع زكات در مالزي، توان اثرگذاري برمصرف عمومي تحقيق نشان مياما ،كنندگان زكات را داردكنندگان زكات و دريافتي اعم از پرداختمسلمانان مالز

تأييد «مصرف خواهد داشتن توزيع زكات اثر بسيار زيادي برميزا»که بر اينفرض مبتنيميل نهايي به مصرف »كنند شود. نتايج اين تحقيق با تحقيقات نظري كه اظهار مينمي

، يطوركلبهسازگاري ندارد. «ن بيشتر استت ميل نهايي ثروتمندافقرا هميشه به نسبمدت است اما، چون در نتايج تحقيق نشان داد كه اثر زكات بر مصرف كم و كوتاه

هايي كه موجب ايجاد كار پرداخت ازجملههاي متعدد توزيع زكات كشور مالزي روش


است شود، وجود دارد، بنابراين پرداختي زكات بسيار بيشتر از آن چيزيو سرمايه مي رود. كه انتظار مي، زكات را «در پاكستاناثر زكات بر نابرابري »با عنوان ايمقاله( در 0334جهل )

هاي داند. وي در تحقيق خود با استفاده از دادهيکي از امور خيريه اجباري در اسالم ميو با استفاده از شاخص اتکينسون به 0331-33 هايسال سري زماني زكات براي

شاخص باريکپردازد. جهل بر نابرابري درآمد در پاكستان مياثر زكات بررسي زكات واردكردنرا بدون درنظر گرفتن زكات و بار ديگر اين شاخص را با 01اتکينسون

گيرد كه زكات نابرابري درآمد را كاهش داده، هرچند كه اين كند و نتيجه ميبررسي مي كاهش اندک است.

ها. ارائه مدل و شرح داده9

شکاف طبقاتي در ايران است. بر اين حقيق، شناسايي اثر توزيع زكات برهدف اين ت(، 0931(، ابراهيمي )0910و 0912مطالعات ابونوري ) با مطابق بخش اين دراساس

لگوي نابرابري ، ساختار كلي ا(6101سناجکي ) ( و0334(، جهل )0936شهيد اول ) شود:در نظر گرفته ميذيل صورت ان بهدرآمد در اير

G (:9رابطه ) = f(I, UR, LP, IS, GH, ZH, EDP, GR)

توان با توجه شود كه نابرابري درآمد در يک جامعه را ميطبق اين الگو فرض ميتوضيح داد. براي آزمون اين فرضيه از مدل كنترليرقابلغو عوامل يادشدهعوامل به

خطي يعني:G :(4)ابطه ر = α0 + α1I + α2UR + α3LP + α4IS + α5GH + α6ZH + α7EDP + α8GR + e

يعني ، 𝛼0 اقتصادي توجيهي براي وجود جمله ثابت ازنظرزيرا ،شودپوشي ميچشمتصور كرد. بنابراين از الگوي توان ( نميGمقدار ثابتي براي سطح نابرابري اقتصادي )

: ذيلخطي غيرG (: 1رابطه ) = α0. (I)α1 . (UR)α2 . (LP)α3 . (IS)α4 . (GH)α5 . (ZH)α6 . (EDP)α7 . (GR)α8 . e


عاملي صفر باشد، سطح نابرابري درآمد نيز به شود. در اين الگو هرگاه استفاده مي(. حال با 64، ص. 0912)ابونوري، استپذير يابد كه توجيهصفر تقليل مي

كنيم:(، آن را به يک الگوي خطي تبديل مي1گيري از طرفين رابطه )لگاريتمL(G) (: 2رابطه ) = β0 + α1L(I) + α2L(UR) + α3L(LP) + α4L(IS) + α5L(GH) +

α6L(ZH) + α7L(EDP) + α8L(GR) + V

𝛽0بيانگر لگاريتم، L كه در آن = 𝐿(𝛼0) و 𝑉 = 𝐿(𝑒) است. شرطي رهايمتغيّ خصوص در زماني سري اطالعات محدوديت به توجه با

رهامتغيّ كل براي 00تركيبي هايداده فوق با استفاده از رابطه بررسي امکان ،ذكرشدههاي كشور، لذا با توجه به محدوديت اطالعات سري زماني براي استان. ندارد وجود

گيرد:قرار مي مورداستفادهذيل صورترابطه فوق بهفرم خطي از 𝐿(𝐺𝑖𝑡): (1)رابطه = 𝛽0 + 𝛼1𝐿(𝐼𝑖𝑡) + 𝛼2𝐿(𝑈𝑅𝑖𝑡) + 𝛼3𝐿(𝐿𝑃𝑖𝑡) + 𝛼4𝐿(𝑍𝑖𝑡) + 𝜀𝑖𝑡

وري بهره LPنرخ بيکاري، UR، نرخ تورم Iضريب جيني، Gفوق رابطهكه در .دهدعرض از مبدأ را نشان مي aزمان و tاستان، iزكات سرانه خانوار، 𝑍𝑖𝑡كار، نيرويپايين را درآمد كه توزيع زكات خانوارهاي با دهدنشان مي تئوريکي زكات بررسيلذا اين امر با توجه به دريافت زكات از خانوارهاي با درآمد باال ،كندمي تقويت

درآمد داشته باشد.تواند تأثير زيادي بر نابرابري ميدادهاي اين تحقيق شامل ضريب جيني، نرخ تورم، نرخ بيکاري، تعداد شاغالن و

اس است. بر اين اس شدهاستخراجمركز آمار ايران يهاگزارشتوليد ناخالص داخلي از تعداد از تقسيم توليد ناخالص داخلي بر كاروري نيروير بهرهمنظور استخراج متغيّبه

ستاد يهاگزارشر زكات نيز از متغيّ مورداستفادههاي است. داده شدهدهاستفاشاغالن هاي تركيبي )پنل صورت دادههاي تحقيق بهاست. داده شدهيآورجمعزكات كل كشور

استان 91براي 0936تا سال 0939هاي سري زماني طي سال ديتا( هستند كه دادههاي سري زماني زماني، محدوديت دادهشوند. علت انتخاب اين بازه كشور را شامل مي

شود و استان ايران را شامل مي 91، شدهيگردآورهاي . حوزه دادهاستر زكات متغيّ


، يستنهاي مربوط به آن موجود است و داده شدهيلتبدچون استان البرز اخيراً به استان از قلمرو اين تحقيق حذف گرديده است.

جو تفسير نتاي وتحليلتجزيه. 3

رها. بررسي مانايي متغي3-8ّ

رهاي هاي زماني، موضوع مانايي متغيّترين مالحظات در اقتصادسنجي سرييکي از مهمشدن آن هاي رگرسيوني منجر به كاذبدر مدل يانا پارهاي مدل است. استفاده از متغيّ

رونازايدهد؛ دليل افزايش ميشود و معناداري كلي رگرسيون را بيها ميرگرسيونگيري رها قبل از تخمين مدل امري ضروري است. معموالً تفاضلبررسي مانايي متغيّ

سازد. سري نامانا را مانا مييا بيشتر( يک باريک)و چاو هاي لوين، لين،رها، از آزموندر تحقيق حاضر، براي بررسي مانايي متغيّ

( 0)اول در جدول ر سطح و تفاضل مرتبهاست كه نتايج آن د شدهاستفاده 06فيشررها در سطح نامانا و در تفاضل مرتبه دهند كه همه متغيّها نشان مياست. آماره شدهارائه

رهاي ذكرشده در مدل شوند و چون از حيث نظري استفاده از تغييرات متغيّاول مانا ميرها و وجود رابطه بلندمدت امکان انباشتگي متغيّ، لذا مشروط به هميستن قبولقابل

رها وجود دارد. خمين مدل مذكور بر روي سطح متغيّت

رهابرای متغيّ PPو LLC: آزمون (8)جدول

I(0) I(1) متغیّرهاLLC PP LLC PP

13461/1 11111/9 0913/01- 264/602 (G) ضريب جيني 31101/1 91624/3 4411/06- 124/049 (Iنرخ تورم ) 33104/0 2362/42 32192/1- 031/902 (URنرخ بيکاري )

1121/06 2213/01 11329/3- 002/031 (LPكار )وري نيرويبهره 10961/1 3104/49 3006/01- 414/693 (Zزكات سرانه خانوار )

نتيجهرها در سطح همه متغيّ

نامانا هستند.رها با تفاضل مرتبه همه متغيّ

اول مانا هستند. : محاسبات تحقيقمنبع


پدرونيانباشتگي آزمون هم. 3-2

گيرد قرار مي مورداستفادههاي پانل انباشتگي در دادههاي مختلفي براي آزمون همروش، از بر فرض ناهمگني بين پارامترهاي الگوسترويکرد اين مطالعه مبني ازآنجاكهاما

كنيم، زيرا اين آزمون نيز بر پايه فرض ناهمگني انباشتگي پدروني استفاده ميآزمون هم شده است.هاي پانل تنظيمدهضرايب در دا

𝑝𝑖انباشتگي )همدر آزمون پدروني براي آزمون فرضيه صفر، عدم = ( در فرضيه 1𝑝𝑖ها فرضيه رقيب همگني iصورت كه براي همه رقيب وجود دارد، بدين = 𝑝)<1 ) و ايتوسط پدروني بر شدهاستفادهخواهد بود. البته عبارت pi<1فرضيه رقيب ناهمگني آزمون بعد »و براي فرضيه رقيب ناهمگني « 09آزمون بعد داخلي»فرضيه رقيب همگني

است. «آماره گروهي»يا آزمون « 04ميانيشوند. در گروه اول از روش هاي پدروني به دو گروه تقسيم ميآزمون

هاي زماني بين مقاطع استفاده انباشتگي در سريهاي آزمون همگيري آمارهميانگينبر برآوردهايي هستند كه از ضرايب برآورد شده ها مبتنيو در گروه دوم آمارهگردد مي گيرد.شکل ساده ميانگين ميطور جداگانه براي هر عضو بهبه

دهد كه همه است، نشان مي شدهارائه( 0نتايج آزمون مانايي كه در جدول )ا تفاضل مرتبه اول در حالت وجود عرض از مبدأ در سطح نامانا و ب موردنظرمتغيّرهاي انباشتگي توان آزمون هماند )همگي انباشته از مرتبه اول هستند(. بنابراين ميمانا شده

ارائهنيز ( 6انباشتگي در جدول )پانل را روي اين متغيّرها انجام داد. نتايج آزمون هم است. شده

انباشتگي پدروني(: نتايج آزمون هم2)جدول

prob مقدار آماره آماره

در داخل ابعاد

Panel v-Statistic 132632/9- 3333/1

Panel rho-Statistic 013231/0- 0411/1

Panel PP-Statistic 012314/3- 1111/1

Panel ADF-Statistic 191110/9- 1116/1


prob مقدار آماره آماره

در بين ابعاد

Group rho-Statistic 124214/1 1111/0

Group PP-Statistic 43301/09- 1111/1

Group ADF-Statistic 091361/4- 1111/1 محاسبات تحقيق منبع:

وجود بر عدمدهد كه فرضيه صفر مبنياز آزمون پدروني نشان مي آمدهدستبهنتايج انباشتگي در حالت وجود عرض از مبدأ توسط چهار آماره از هفت آماره پدروني رد هموجود انباشته بوده و حاكي از ل هماساس نتايج آزمون پدروني، مدشود. بنابراين برمي

رهاي مدل است.بلندمدت بين متغيّ تعادلي يک رابطه

. تعيين مدل تحقيق3-2

مدل اقتصادسنجي است. اي پنل ديتا، تعيين قيود وارد برهاولين گام در برآورد مدلكند، ابتدا بايد مشخص گردد، رابطه رگرسيوني در نمونه بيان مي (6111) 01بالتاجي

هاي پنل ديتا( است داراي عرض از مبدأهاي ناهمگن و شيب همگن )مدل دبررسيمورهاي يا اينکه فرضيه عرض از مبدأهاي مشترک و شيب مشترک در بين مقاطع )مدل داده

هاي تلفيقي طور خالصه، بايد بررسي كنيم كه آيا مدل دادهشود. بهتلفيقي( پذيرفته مياستفاده خواهد شد. مقيد Fآزمون انجام اين امر از بهتر است يا مدل اثر ثابت و براي

هاي تلفيقي ارجح بود ديگر نيازي به آزمون ديگر نخواهد بود و مدل اثر اگر مدل دادهاما اگر مدل اثر ثابت ارجح بود، بايد آن را ،پذيريممدل تحقيق مي عنوانبهتصادفي را

ن آن دو، مدل مناسب جهت برآورد معيّدر مقابل مدل اثر تصادفي آزمون كنيم تا از ميان Fگيرد. نتايج حاصل از آزمون کار با استفاده از آزمون هاسمن صورت ميشود كه اين

:استذيل صورت به

F: خروجي آزمون (9)جدول Effect Test Statistic Prob

F 911149/01 1111/1آماره محاسبات تحقيق منبع:


بر برابري عرض از مبدأها رد ضيه صفر مبنيگردد فرطوري كه مالحظه ميهمانگردد. عنوان مدل ارجح انتخاب ميدر اين مرحله مدل اثرات ثابت به شود. بنابراين،مي

کار رات تصادفي آزمون گردد. براي اينبايست مدل اثرات ثابت در مقابل مدل اثحال ميرات تصادفي را برآورد منظور در ابتدا مدل اثگردد. بديناز آزمون هاسمن استفاده مي

(4دهيم. نتايج آزمون هاسمن در جدول )كنيم و سپس آزمون هاسمن را انجام ميمي آورده شده است:

: خروجي آزمون هاسمن(3)جدول Effect Test Chi-sq Statistic Prob 1111/1 132010/91 آماره هاسمن

محاسبات تحقيق منبع:

رهاي وجود رابطه بين اثرات فردي و متغيّبر عدمبنابراين فرضيه صفر مبتنيتفاده بايست براي برآورد ضرايب از مدل اثرات ثابت اسمي لذا شود.توضيحي رد مي

رهاي اثرگذار بر عنوان مدل مناسب اثر ساير متغيّبا انتخاب مدل اثر ثابت به شود. نابرابري درآمد در جزء ثابت ظاهر خواهد شد.

)ضريب جيني( نابرابری درآمد. تخمين اثر زکات بر 3-9

اساس ن اثر زكات بر نابرابري درآمد بربا توجه به اثبات كارايي مدل اثر ثابت براي تخمي( 1در جدول )( 1) ابطهراساس و هاسمن، نتايج حاصل بر Fنتايج حاصل از آزمون

1در سطح خطاي معناداري كلي رگرسيون را F هآماراست. بر اين اساس شدهارائه

كه نشان ،است درصد 36برابر يباًتقرن گرسيورمعادله 2R مقدار .كندتأييد مي ددرص 36ميزان رهاي مستقل در اين مدل بهر وابسته با استفاده از متغيّدهد تغيير رفتار متغيّمي

رهاي مستقل خارج از اين باقيمانده توسط متغيّ هجده درصدو درصد توضيح داده شود 1دهد كه در سطح خطاي توزيع زكات در تحليل باال نشان مي شود.مدل بيان مي

معنا كه اگر به اين . است اثر منفيطور معناداري داراي هب -112/1درصد با ضريب درصد كاهش 112/1ميزان به ضريب جينيدرصد افزايش يابد آنگاه 0ميزان زكات به

.يابدمي


جيني ضريب : ضرايب مدل (3)جدول

t-Statistic Prob ضرایب رمتغیّC 464130/0- 192166/1- 1111/1

L(Iit) 011310/1 434966/6 1092/1

L(URit) 160222/1 333613/6 1110/1

L(LPit) 160241/1- 246916/6- 1010/1

L(Zit) 112441/1- 006214/1- 1111/1

R-Square 303136/1

Adj. R-Squared 131316/1

F-Statistic 12116/91

Prob (F-Stat) 111111/1

Durbin-Watson Stat 191111/6 محاسبات تحقيق منبع:

كاهش دهد كه توزيع زكات اثر مثبتي بر زكات در باال نشان مي قتحليل نتايج تحقيكه فرض ما به اين معنا ؛است 112/1طور مشخص بهآن اثر اما ،داردنابرابري درآمد

«خواهد داشت نابرابري درآمد راميزان توزيع زكات اثر بسيار زيادي بر »بر اينکه نيمبزكات شکاف »كنند نتايج اين تحقيق با تحقيقات نظري كه اظهار مي شود.تأييد نمي

. نداردسازگاري «دهديمطبقاتي را كاهش تعيين اثر که توان استنباط كرد: اول اينيج ميدو نتيجه از تحليل نتا ،يطوركلبهنشان كه درصد است 112/1ر زكات كه اساس ضريب متغيّبر برنابرابري درآمدزكات

كاهش نابرابري زكات براي انايي كافي براي بهبود نقشتو هاي ايراناستاندهد كه ميبا توزيع زكات فقط امکان دارد بخش كوچکي از افراد مستحق .ندارند درآمد را

.ندارد طيف گسترده كاهش نابرابري درآمديعي بر اثر وسو مند شوند بهرهبر نابرابري درآمد كم است و ممکن است به دليل شدهتوزيعاثر زكات ،دوم اينکه

ظور تأمين نيازهاي منكات توسط افراد فقير و بهبيشتر مصرف زاين واقعيت باشد كه است.منطقي اثر كم آنصورت . لذا در اينگيردغذايي صورت مي


گيریبندی و نتيجهجمع

منظور از بدين .است شدهپرداختهمد در اين تحقيق به بررسي اثر زكات بر نابرابري درآ است. شدهاستفادهر كنترلي عنوان متغيّكار بهي نيرويورنرخ تورم، نرخ بيکاري و بهره

نرخ تورم و نرخ بيکاري موجب افزايش نابرابري درآمد و اساس نتايج تحقيقبرشده است. موردبررسيكار موجب كاهش نابرابري درآمد در دوره وري نيرويرهبه

نابرابري درآمد طي دوره درصد اثر منفي بر 112/1ه با نرخ همچنين زكات سران باالي اهميتو يگاهبه جابراساس مباحث نظري هرچند كه داشته است. موردبررسي

بودن اثر نتايج تحقيق بيانگر كمما ازكات در كاهش فقر و نابرابري درآمد اشاره شد، رسد كه محدود بودن زكات در مواردنظر ميبه .استدر ايران نابرابري درآمد زكات بر

از عوامل اصلي در كاهش اثر زكات بر نابرابري درآمد بوده است كه در اين گانهنهمدهاي زكات صورت براي جبران آن بايستي درآمدهاي حاصل از خمس را به درآ

.بازنگري صورت گيرد گانهنهضافه كرد و يا اينکه در محدود بودن زكات در موارد ا( بيانگر بسندگي خمس و زكات در كاهش 0933چنانچه مطالعه عسکري و كاشيان )

درصد 112/1تحقيق فقط نتايجاساس اگرچه بر. استفقر و نابرابري درآمد در ايران اما اثر توزيع زكات بسيار ،شودل داده ميشده براي تعديل درآمد انتقازكات توزيع

جمله هاي زيادي را به اشکال مختلف ازفقرا و نيازمندان كمک چراكه تر استگسترده غذايي ماهانه، كمک هايكمک مالي بهداشت و درمان، كمک سازي،كمک به ساختمان

. كننددريافت مي... هاي دانشجويي وكمک موزشي،آهاي كمک در شهريه مدرسه،توان گفت توزيع زكات در ايران براي دستيابي به اين هدف كه نيازهاي اساسي مي

صورت فراگير صورت گرفته است.تأمين شود به

بر كمک براي تأمين نيازهاي مصرفي و...، روش مؤثرتر كمک اين بنابراين، عالوهاند درآمدهاي كننده زكات بتوها اثرات بلندمدتي را فراهم كنند تا دريافتاست كه كمک

بهتر است كه شکل يگردعبارتبه .منظمي را كسب كند و بتواند زكات هم بپردازدهاي فقير و گرايش به سمت ايجاد اشتغال و آموزش خانواده ييريافتهتغتوزيع زكات

اين امر )توزيع زكات به شکل لذا با توجه به صورت نقدي باشد؛جاي پرداخت بهبهرغم پرداخت نقدي فزاينده خواهد بود و علي اثرداراي و ...(آموزش، ايجاد اشتغال


است. اين يبيشتر داراي اثر مدت دارند،كه جنبه مصرفي، موقتي و كوتاه زكات به فقراگذاري را افزايش دهد، روي كاهش فقر تواند بيکاري را كاهش دهد، سرمايهرويکرد مي

يابد چون فقرا و محرومان كه زكات يپرداخت زكات افزايش م يجهدرنتگذارد و اثر ميهدف اصلي توزيع شوند.كننده زكات ميكنند، اكنون خود تبديل به پرداختدريافت مي

كننده كنندگان زكات به پرداختهمين است كه وضعيت دريافت هم، درواقعزكات ل بنابراين پرداخت زكات به شک يابد. ارتقازكات تغيير يابد و استانداردهاي زندگي

گذاري در كنار ايجاد اشتغال، توان اثرگذاري بيشتري بر نابرابري آموزش و سرمايه درآمد در ايران خواهد داشت.

هايادداشت

1. Egalitarianism

بابوفيسم .63. Babeufism 4. Rogers & Rachlin 5. Jehle 6. Senadjki 7. Kuznets 8. Senadjki 9. Suprayitno, Abdul Kader & Harun 10. Atkinson 11. Panel data 12. Levin, Lin, Chu & Fisher 13. Within- Dimenesion test 14. Between- Dimenesion test 15. Baltagi

کتابنامه

مالي و نابرابري درآمد در ايران. توسعه بازارهاي. (0931)محمود ،مرادابراهيمي، محسن، و آل

.096-013(، 2)6 ،هاي پولي و بانکيپژوهشفصلنامه

،(0)0، برنامه و توسعه جديد توزيع درآمد. . معرفي يک الگوي(0910ابونوري، اسماعيل )

011 -010.

فصلنامه هاي اقتصاد كالن برتوزيع درآمد در ايران.. اثر شاخص(0912ابونوري، اسماعيل )

.90-0، (16)96تحقيقات اقتصادي،


.العلمیة المطبعة(. قم: 3)جلد ةالشیعجامع احادیث. ق(0933البروجردي، حسين )

المکتبة العلمیة االسالمیة، تهران: (.6لد ج) الوثقیةالعرو .(0929ي، محمدكاظم )اليزدطباطبائيال

.الطبعة الثالثة

اقتصاد آموزش و پرورش؛ اصول و كاربردها(. 0911) راچلينسي، و هرش، اسراجرز، دانيل

، مشهد: معاونت فرهنگي آستان قدس رضوي.مترجم( ،سيدابوالقاسم حسينيون)

نامه پايان) .ارزيابي و بررسي تورم و نابرابري درآمدها در ايران (.0936)شهيد اول، مجيد

.، تهران، ايراندانشگاه تهران (.كارشناسي ارشد

مترجم(، تهران:مهدي فرخيان، ) (،0)چاپ هاي اقتصادي اسالمرهيافت (.0932صدر، موسي )

.سسه فرهنگي تحقيقاتي امام موسي صدرؤم

.قم: انصاريانمترجم(، حسن خراسان، . )سيدتهذيب االحکام(. 0936طوسي، محمد بن حسن )

فصلنامه ش دولت اسالمي در قبال زكات. تحليل نظري نق (.0931عسکري، محمدمهدي ) .001-004(، 04-09)4، پژوهشي دانشگاه امام صادق)ع(

.)ع(صادقتهران: دانشگاه امام (.0)چاپ تحليل نظري زكات (.0934عسکري، محمدمهدي )

آزمون بسندگي زكات و خمس در . (0933عبدالمحمد ) ،و كاشيان ،عسکري، محمدمهدي

.0931تا 0931هاي ايران طي سال تأمين حداقل معيشت خانوارهاي نيازمند در اقتصاد

.94-1صص (،1)6، فصلنامه معرفت اقتصادي

تهران: روزنه. .فرهنگ خاص علوم سياسي .(0911عليزاده، حسن )

برگرداننده: جواد مصطفوي، تهران: (.9جلد ) اصول كافي. (0913ن يعقوب )كليني، محمد ب

ولي عصر، چاپ دوم.

مترجم(، حميد ابريشمي، (، )1، چاپ 6جلد ) مباني اقتصادسنجي. (0931گجراتي، دامودار )

.نتشارات و چاپ دانشگاهتهران: مؤسسه ا

،معاصر و كالسيک پردازانريهنظ و هااجتماعي؛ ديدگاه نابرابري .(0930ادوارد )ج گرب،

.، تهران: معاصر(نژادغروي احمدرضا و سياهپوش محمد)

؛ مطالعه بررسي توان زكات گندم و جو در كاهش فقر. (0931آبادي، محمدتقي )گيلک حکيم

.066-001، (14)06، مفيدنامه فصلنامه موردي استان گلستان.


بيروت: دار احياء (.6، چاپ 14)جلد نواربحاراأل .ق(0419مجلسي، محمدباقر بن محمدتقي )

التراث العربي.

.قم: صدرا .زمان و مقتضيات اسالم .(0923) مطهري، مرتضي

اسالمي در بهبود نابرابري درآمد. نقش حاكميتي دولت .(0933ليچ، وهاب )، و قندري، كامران

.96-1(، 91)3، فصلنامه اقتصاد اسالمي

.راثتاء اليت: الحيبالآل هسسؤ: ممق .مستدرک الوسائل .(0921) يقدتمحم نب نيس، حورين

ؤسسه متهران: (.1)چاپ سنجي. ريشه واحد و همجمعي در اقتصاد(0936نوفرستي، محمد )

خدمات فرهنگي رسا.Abdelhak, S. (2015). "The Impact of Zakat on Income Inequality and Poverty in

Malaysia: A Panel Data Analysis",College of Management Sciences, X(1), 33-42.

Abdelbaki, M., & Hisham, H. (2012). "The Impact of Zakat on Poverty and

Income", Inequality in Bahrain Department of Economics, Mansoura University,

EGYPT, Rev. Integr. Bus. Econ. Res. 2(1)

Abounarii, I. (1992). "Introduction of a New Pattern of Income Distribution",

Program and Development, 1, 150-171. (In Persian).

Aboounari, Ismail (1997). "The Effect of Macroeconomic Indicators on Income

Distribution in Iran", Journal of Economic Research, 32. (In Persian).

Afzal ur Rahman (1974). Economic Doctrine of Islam, Jil 2, Islamic Publication Ltd,

Lahore.

Ahmad, A. (1987). "Income Determination in Islamic Economy", King Abdulaziz

University Research in English Series, Jeddah, 25: 15-27.

Al-Burojerdi, Hussein (1979). Ayatollah Shi'a, J8, Qom: Al-Mutta'al al-Amiya. (In

Persian).

Alizadeh, H. (1998). "Special Culture of Political Science", Tehran: Razan

Publication. (In Persian).

Al-Tabbatabaii A, & Yazidi, M, K., (1363). Al-Jo'aloutiqi, J2, Tehran: Al-Mektah

Al-Almayyah al-Islam, Abu Dhab al-Tha'ala. (In Persian).

Amendola, A., Easaw, J., & Savoia, A. (2011). "Inequality in developing

Economics: the role of Institutional Development", Economics Department

Discussion Paper Series, 11.

Askari, M, M., (2001). Theoretical Analysis of the Role of the Islamic State toward

Zakat, Quarterly Journal of Imam Jafar Sadeq University, 13 & 14, 114-115. (In

Persian).

Askari, M, M., (2005). Theoretical Analysis of Zakat, Tehran: Imam Jafar Sadeq

University Press, First Edition. (In Persian).

Askari, M, M., & A. Kashian (2010). "The Zakat and Khums Compensation Test in

Providing Minimum Livelihoods of Needy Households in the Economy of Iran


During the Period from 2001 to 2008", Journal of Economic Knowledge, 2, 1,

5-34. (In Persian).

Ebrahimi, M, & Al-Morad, M. (2011). "Development of Financial Markets and

Income Inequality in Iran," Monetary and Economic Quarterly, No. 6, Winter

2011. (In Persian).

Jehle; Geoffrey A. (1994). "Zakat and Inequality: Some Evidence From Pakistan",

Review of Income and Wealth, Vol.40, Issue 2.

Johari,H & Ridhwant M. (2013). The Roles of Islamic Social Welfare Assistant

(Zakat) for the Economic Development of New Convert, Middle-East Journal of

Scientific Research 18 (3): 330-339. (In Persian).

Al Banna, H. (1997). Risalah Pergerakan Ikhwanul Muslimin, Intermedia, Jakarta:

38-40.

Haidar, I. J., & Estuardo Velasquez, M. (2009). "Property rights and Income

Inequality".AvailableAt:http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1386

923

Ibrahim, P. (2007), "Peranan Agihan Zakat Dalam Meningkatkan Tahap Ekonomi

Ummah", Paper Presented in Konvensyen Zakat dan Cukai Peringkat

Kebangsaan, Kuala Lumpur, Malaysia.

Iqbal, M. (1985). "Zakah, Moderation, and Aggregate Consumption in an Islamic

Economy", Journal of Research in Islamic Economics, Jeddah, 3, 1, 45-61.

Galor, O. (2000). "Income Distribution and the Process of Development." European

Economic Review, 44, 706 -712.

Gobbin, N., & Rayp, G. (2004). "Inequality and Growth: Does Time Change

Anything", Ghent University, Department of Economics, Available At:

www.vve.be/nl/vveDag/2.4.%20gobbin.pdf

Greg, C, E. (2002). Social Inequality: Classical and Contemporary Views and

Theorists, Publisher: Holt, Rinehart and Winston of Canada. Recipient:

Mohammad Seyhpoush and Ahmad Reza Gharavi Nezhad, Tehran:

Contemporary publication.

Gujarati, D. (2008). Econometric Foundations, Vol. II, Publisher: Boston: McGraw-

Hill Irwin. Records: Hamid Abrishami, Tehran: Publishing & Printing Institute of

Tehran University, Fifth Edition.

Kahf, M (1998). zakah and Obligatiry Expenditures in Islam - in: Lessons In Islamic

Economics, Islamic Research and Training Iostitution, Islamic Development

Bank, Jeddah.

Kahf, M. (1999). "The Performance of the Institution of Zzakah: Theory and

Practice", Paper Presented in International Conference on Islamic Economics,

Kuala Lumpur, Towards the 21st Century April: 26-30.

Kurita, K., & Kurosaki, T. (2007). The Dynamics of Growth, Poverty and

Inequality: a Panel Analysis of Regional Data from the Philippines and Thailand.

Institute of Economic Research, Tokyo Hitotsubashi University, Discussion

Paper Series, Available At: onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467.../pdf

Majlesii, M, B. (1983). Behar Ai-Anvar, Beirut, Dar Al-Hayat Al-Taras Al-Arabi,

2th reprint, Vol. 74. (In Persian).

http://www.vve.be/nl/vveDag/2.4.%20gobbin.pdf


Manan, M, A. (1989). Ekonomi Islam: Teori dan Praktis, Jil 1: AS, Noordeen,

Kuala Lumpur, Malaysia.

Mankiw, G. (2000). Teori Ekonomi Makro, alih bahasa Imam Nurmawan, Edisi

keempat. Penerbit Erlangga, Jakarta.

Maslow A. H. (1943). "A Theory of Human Motivation", Psychological Review,

50(4): 370-396.

Metwally, M.M. (1995). Teori Dan Model Ekonomi Islam. Edisi Pertama, PT.

Bangkit Daya Insana, Jakarta.

Motahari, M. (1990). Islam and Time Requirements, Qom: Sadra Publications. (In

Persian).

Muslehuddin, M. (1970). "Commonwealth of Muslim Countries and the Muslim

World Bank", in: The Criterion, 5: 74-94, 102. (In Persian).

Nadri, K & Ghilich V (2011). " The role of sovereignty of the Islamic State in

improving income inequality", Journal of Islamic Economics, 9. 35. (In Persian).

Nofresti, M, (2014). "The Root of the Unit and Co-Summit in Econometrics", Rasa

Cultural Services Institute, 5th Reprint. (In Persian).

Nori, hossein ebne mohamad taghi (1982). Mostadrek Al-vasaeel, Gom, Allo Al-

beit. (In Persian).

Rogers, D, C, & Hirsch, S, R., (1991). Education Economics: Principles and

Applications, Translation by Seyyed Abolqasem Hosseinoun, Mashhad: Astan

Quds Razavi Cultural Assistant.

Sachs, J., Larrain, F. (1992). Macroeconomics in the Global Economy, Prentice

Hall, New York.

Sadeq, A.H.M. (1987). "Economic Growth in an Islamic Economy", Conference

Paper in International Seminar on Islamic Economics, Kuliyyah Economics,

UIAM.

Sadr, M. (2007). Economic Approaches to Islam, publisher: Imam Musa Sadr

Cultural R.s, Translated by: Mehdi Farrokiahan, Tehran, Imam Musa Sadr

Cultural Research Institute, First Edition. (In Persian).

Schwartz; R (1970). "Personal Philanthropic Contributions", Journal of political

Economy, Vol.78, Issue 6.

Sheikh Kolleini, M, ibn Ya'qub (2000). Osol Kafi. Recipient: Mohammad Baqer

Kamarei, Tehran, Office of Studies on Islamic History and Education, Second

Edition, 3. (In Persian).

Shirazi, N. S. (1994). An Analysis of Pakistan Poverty Problem and its Alleviation

Through Infaq. Doctoral Dissertation International Islamic University

Islamabad, Islamabad, Pakistan.

Siddiqi, M., N. (1988). Muslim Economic Thinking: A Survey of Contemporary

Literature, The Islamic Foundation, Leicester.

Suprayitno, E., Abdul Kader, R., & Harun, A. (2013). "The Impact of Zakat on

Aggregate Consumption in Malaysia", Journal of Islamic Economics, Banking

and Finance, 9 (1): 39-62.

Susamto, Ahmad. A. (2002). "Zakat Sebagai Pengurang Penghasilan Kena Cukai:

Sebuah Tinjauan Makro Ekonomi", Paper Presented in Simposium Nasional I


Sistem Ekonomi Islam, Pusat Pengkajian dan Pengembangan Ekonomi Islam

(P3EI) UII, Yogyakarya: 13-14.

Tusi, M, ibn Hassan. (2014). T. Albakam, Publisher: Dar Al-Taaref Al- Matboaat,

Records: Seyed Hassan Khorasan, Qom: Ansariyan Publications. (In Persian).

Qardhawi, Y. (1997). Hukum Zakat. Litera Antar Nusa, Jakarta.World Development

Indicators, CD, 2007.

The Impact of Zakat on Income inequality in Iranies.journals.isu.ac.ir/article_2367_e4ac5cfddb0e97429eb0962cdb99b1eb.pdf · Bi-quarterly Journal Islamic Economics Studies, Vol. 11,

Documents