Abstracts 7 Political Knowledge Vol.14, No.2, (Serial 28), Automn 2018 & Winter 2019 The Duality of Political Protest and Political Stability in the Islamic Republic of Iran GholamReza Khajeh Sarvi * Received: 2018/11/22 Sayyed Javad Hosseini ** Accepted: 2019/02/24 Abstract Political protest is currently a major problem for the Islamic Republic of Iran, since this political-social phenomenon has challenged its political stability in various dimensions. On the one hand, Iranian society is involved in a progressive protesting movement for various reasons and at various levels, and on the other, the Islamic Republic as a political system needs to maintain its political stability in order to rule. Hence, one of the main problems of the Islamic Republic is the solution to the conflict between political protest and political stability. To find an answer to this conflict, the grounds for the formation of political protest in the Islamic Republic have been examined based on the qualitative method and the choice of a theoretical framework for political stability as an equilibrium, at two micro and macro levels; then the mechanism of the effectiveness of the political protest has been discussed as a destabilizing factor in the Islamic Republic of Iran. Finally, it became apparent that political protest may occur as an active destabilizer in any political system, and for its management, it is necessary first to obtain an accurate understanding of the concept of political protest, then to distinguish the effective levels of political stability and political opposition so that one could take the necessary steps and make decisions. Based on this analytical model, three levels of operational strategy are proposed to solve the dual conflict of political protest and political stability. The innovation of this research paper is an attempt to provide solutions to the dual conflict of political protest and political stability in the Islamic Republic as an objective and real issue for the society and the Islamic Republic's system. Keywords: Political protest, Political Stability, Islamic Republic of Iran. * Professor of Political Sciences Faculty at Alameh Tabataba’I University, [email protected]** Ph.D. in Political Sociology at Alameh Tabataba’I University, [email protected]
32
Embed
The Duality of Political Protest and Political Stability ...pkn.journals.isu.ac.ir/article_2425_51eb61f225d0854a12015a71f2de565a.pdf · 1397 ناتسمز و زیئاپ ،28 یپایپ،مود
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
The Duality of Political Protest and Political Stability in the Islamic
Republic of Iran
GholamReza Khajeh Sarvi * Received: 2018/11/22
Sayyed Javad Hosseini ** Accepted: 2019/02/24
Abstract Political protest is currently a major problem for the Islamic Republic of Iran, since this political-social phenomenon has challenged its political stability in various dimensions. On the one hand, Iranian society is involved in a progressive protesting movement for various reasons and at various levels, and on the other, the Islamic Republic as a political system needs to maintain its political stability in order to rule. Hence, one of the main problems of the Islamic Republic is the solution to the conflict between political protest and political stability. To find an answer to this conflict, the grounds for the formation of political protest in the Islamic Republic have been examined based on the qualitative method and the choice of a theoretical framework for political stability as an equilibrium, at two micro and macro levels; then the mechanism of the effectiveness of the political protest has been discussed as a destabilizing factor in the Islamic Republic of Iran. Finally, it became apparent that political protest may occur as an active destabilizer in any political system, and for its management, it is necessary first to obtain an accurate understanding of the concept of political protest, then to distinguish the effective levels of political stability and political opposition so that one could take the necessary steps and make decisions. Based on this analytical model, three levels of operational strategy are proposed to solve the dual conflict of political protest and political stability. The innovation of this research paper is an attempt to provide solutions to the dual conflict of political protest and political stability in the Islamic Republic as an objective and real issue for the society and the Islamic Republic's system.
Keywords:
Political protest, Political Stability, Islamic Republic of Iran. * Professor of Political Sciences Faculty at Alameh Tabataba’I University, [email protected]
** Ph.D. in Political Sociology at Alameh Tabataba’I University,
یاز تصلب ساختارها یرا ناش یاسیس های اعتراضش یعلت افزا یبرخ هرچند رو ازاین یاسیس های اعتراض، روند ها بینی پیشن یا رغم علیرسد یمدانند اما به نظر یم یاسیس (.14 :1389ان، یطالب) استافته یش یز افزاین
یاسیاعتراض س مسئلهر یدرگ یاسینظام س یکز به عنوان ین رانیا یاسالم یجمهورز نشان از رشد یانقالب ن یروزیپ پس از های سالدر یاسیشده است. روند اعتراض س
های جنبش، 1359اسفندماه های اعتراضران دارد. یا جامعهدر یاسیاعتراض س فزایندهو 1396 ماه دی های اعتراض، 1388، حوادث سال 1378رماه ی، ت1371سال یاعتراض ای مسئلهل به یتبد یاسیه اعتراض سکن مطلب دارد ینشان از ا 1397ن تابستان یهمچن
(.33: 1389، یلیاسماع) استران شده یا یاسالم یجمهور یو مهم برا چندبعدی
ران یا یاسالم یجمهور یت برایمسئله با اهم یک یاسیموضوع اعتراض س رو ازاین مسئلهاست. پرداختن به آن ایجابین مسئله در بعد یت ایشود. اهم یممحسوب را یاسیدولت و نخبگان س یسازم یو تصم گیری تصمیمتواند مدل یم یاسیاعتراض سن یگر فقدان اید یارآمدتر سازد. از سوک یاعتراض – یاسیس های جنبشو ها در بحران
یاجتماع های جنبشدولت در مقابل پذیری آسیبن یو همچن یثبات یبپژوهش منجر به ران و در یا جامعهت در یواقع یک یاسیه اعتراض سکم یرینوظهور خواهد شد. اگر بپذ
.هست یار نشدنکان یش است؛ پرداختن به آن ضرورتیافزا حال
ن یاز مهمتر یکیت و ضرورت آن؛ یو ابعاد اهم یاسیاعتراض س مسئلهناظر به و "یاسیاعتراض س"ر ین دو متغینسبت ب یاسالم یجمهور یش رو برایپ های چالش
167 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
سو یکران معاصر از یا جامعهدر یاسیاعتراض س فزاینده. روند هست "یاسیثبات س"ر دارد. ین دو متغین ایگر نشان از چالش بید یاز سو یاسیمولد اعتراض س یو بسترها
و یاسیت سیمکدن ساختار و حایشکبه چالش یاسیاعتراض س یه هدف اصلکچراو یمحور نقطه که درحالی؛ هست یاسیثبات نمودن تعادل نظام س یبواضح صورت به
.هست "ثبات" یاسیت و نظام سیمکحا یکتعادل نقطهن یهمچن
و قدرت مستقر در یاسینظام س یکه کنیل ایبه دل سو یکاز رانیا یاسالم یجمهور یبه عنوان مفهوم محور یاسی، مولد و محافظ ثبات سساز زمینهد یجامعه است با
مولد و بسترساز اعتراض ه جامعهکل ین دلیگر به اید یباشد اما از سو یمرانکحه کن است یا یچالش اصل رو ازاینشود. یمده یشکشده است؛ ثبات به چالش یاسیس
"یاسیثبات س"و "یاسیاعتراض س" دوگانهن یتواند ب یمچگونه یاسالم یجمهور دوگانهن یتعادل ب نقطهه کآن است ین پرسش اصلیابد. بنابرایتعادل خود را ب نقطه
توان یمن چالش یحل ا یبرا ییارهاکست و چه راهیچ یاسیو ثبات س یاسیاعتراض س ارائه داد؟
های پژوهشن پژوهش از سنخ یاتخاذ شده است. ا یقیتلف یردیکز رویدر روش نو (.65 :1394، یفسائ ی)صادق یاسناد های تکنیکبر یسنده در آن مبتنیبوده و نو یفکی
ل یاما در مقام تحلپرداخته است. ها ل دادهیو سپس تحلها داده آوری جمعبه ای کتابخانهل روند به صورت مشخص بهره گرفته شده است. ین و تحلییاز دو روش تبها داده
بروز، سرعت توسعه و های علتت، یشف ماهک یل روند به معنایمنظور از روش تحلن منظور در دو یدن به ایرس یبرا (.10 :1386، یمنزو) هستروندها بالقوه یامدهایپ
و ها پرداخته شده است. با فهرست نمودن نشانهها نشانه ییشناساالن به کسطح خرد و در ینییبا اتخاذ روش تب نیالن و همچنکدر سطح یاسیاعتراض س گیری شکلعلل
شده یاوکوا یاسالم یرا در جمهور یاسیاعتراض س گیری شکلسطح خرد، علل است.
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 168
و ها استیال وارد ساختن به سکبا هدف اش یاسینش سکاز ای یوهش یاعتراضاز از یگرفتن امت ینامتعارف برا یژگیو یکش یآن، نما مشخصهه کط است یشرابور در داخل ت مزیه فعالکاست یدر حال ینااست، یو اقتصاد یاسیس یها نظام
(.77 :1395تر، ید) رد(.یگ یمنظام صورت
169 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
از جامعه نسبت به یا بخشیتمام ی: به رفتار جمعیاسین اعتراض سیبنابراه هدف آن مخالفت و کشود یمت اطالق یمکدولت و حا یعنیقدرت یه رسمکشب
تر، یدخورد ) یمرقم یاسیامر س یطهحر ز دیبوده و موضوع آن ن یریگ خرده (.29: 1391، ینیو حس 36: 1380، اپتر، 73 :1395
یاسیس ثبات .1.2از یاریاست. بس "یاسیثبات س"ن مجال، مفهوم یدر ا ین مفهوم محوریدوم
بودن آن یجامعه و ذات یکدر یاسیبودن ثبات س یعیپژوهشگران با توجه به طبن حال یدانند. با ا ین مییف و تبیاز از توصین یبا ن مفهوم ری، ایمرانکدر امر ح
ن یمتفاوت است. همچن یاسیف از ثبات سیتب، تعارکم یکرد یکمتناسب با رو. به عبارت هست ای یسهمقاو ی، هنجارینسب یه ثبات مفهومکان داشت ید بیبا
معنا یاسیس یها نظامگر یسه با دیه در مقاکاست یتیوضع یاسیثبات س تر روشن (.63-62: 1387، یمیعظ) یابد یم
یک یعیت طبیرا به عنوان وضع یاسیاز پژوهشگران ثبات س یبرخ رو ازاین، اند گرفتهدر نظر یاسیسامان س ییایپا یو به معنا یاسیا سازمان سیومت کح
ر انقالب، ینظ نندهکثبات یبنبود عوامل یرا به معنا یاسیگر ثبات سید یا دستهگر ید ین برخیهمچن (.107: 1390 ساندرز،اند ) کردهشورش، اعتراض و ... معنا
اند نمودهف یتعر یاسیستم سیس یکتعادل در نقطه یرا به معنا یاسیز ثبات سین (.87 :1396ه، یریبش)
ا ی "وقوع"چون ییها معرف یف انتقادیتعر یکبر یه مبتنکان داشت ید بیالبته با، "بینی پیش یرقابلغ"از نوع "راتییتغ"ا ی "ها چالش"، "احتمال وقوع "ر یغ"ا ی "یزآم خشونت"، "موجود های یهروخارج از نهادها و "و "رمتعارفیغ"
یدر جمهور یاسیو ثبات س یاسیمنازعات نخبگان س، (.1382؛ ی)خواجه سرو؛ یران )محمدیدر ا یاسیثبات س پژوهی یندهآ، (.1387؛ یمی)عظ ران یا یاسالمو اند گرفتهمعلول در نظر یکرا به عنوان یثبات یب یتب همگکن یا (.1393. اصغر اند نمودهل یتحل یاسیس یثبات یب گیری شکلمختلف را عامل یها علت
یران؛ استراتژیا یاسالم یدر جمهور یثبات یبو ها تاب رسانهکدر یافتخارران یا یاسالم یدر جمهور یاسیس یثبات یب گیری شکلنوظهور را عامل یها رسانه
از یرا ناش یاسیس یثبات یبعامل یگر غالمرضا خواجه سروید یداند. از سو یممسئله یوجه اصل رو ازاینند؛ ک یمبدون چارچوب قلمداد یاسیس یها رقابت
در یاسیو رقابت س یاسیر ثبات سیشان ناظر به دو متغیتاب اکدر یوارگ یاسیتاب خود عدم اجماع نخبگان سکدر یمی. عظهستران یا یاسالم یجمهور
یعلت اصل یکند آن را به عنوان ک یمداند و تالش یم یاسیس یثبات یبرا عامل ، روند پژوهانه یندهآ یردیکخود تالش داشته با روتاب کز در ین یند. محمدکن ییتب یدر جمهور یثبات یب دهنده شکلعوامل همهل نموده و یران را تحلیدر ا یثبات یب
ند.کفهرست یثرکرد حدایکران را با رویا یاسالماز مسائل یکی یز بر روکه متمرکنیسندگان با این نویه وجه همت اکاست یهیبد
. هست یاسیس یثبات یبمعلول گرا به یردیک، رواند بودهران یا یاسالم یجمهور
171 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
ن به یین تبی، تا ااند نبوده یاسیس یثبات یبوار ن مسئلهییبه دنبال تبها ن تالشیان پژوهش ناظر یا یو پرسش اصل سؤاله کاست ین درحالیمنجر شود. ا یپاسخ
تب کدر ینظرن خالء یا رو ازایناست. یاسیو ثبات س یاسیاعتراض س دوگانهبه احصاء شده مشهود است.
در یاسیس یثبات یبثبات و یرکف های ینهزمهم چون: هایی نامه یانپارساالت و ب: یدر جمهورها یثبات یبو ها ، بحران(.1387؛ ینیران )حسیا یاسالم یجمهور
بعد از انقالب یها دولتدر یاسیثبات س ،(.1387فر؛ یعیران )شفیا یاسالم (.1389؛ یران )توسلیا یاسالم یثبات یبر یمتغ یپژوهشگران بر رو یرد اصلیکو رو دغدغهز ین بخش نیدر ا
یرکف ینهزمبه نامه یانپادر ینیر وابسته بوده است. حسیمتغ یکبه عنوان یاسیسبه هرچندرد یکن رویپرداخته است. ا یاسالم یدر جمهور یثبات یب ای یشهاندو
ه معتقد ین نظریاست. ا "یت نسبیمحروم" یهنظر؛ یاسیبا ثبات س مؤثرو ارتباط یار در خرسند و راضک؛ راهیاسیدر امان ماندن از اعتراض س یاست، برا
عامل اعتراض را ینسبت ی، محرومیرد نظریکن رویجامعه است. ا داشتن نگه
173 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
رابرت گر، کند ) یم یتلق یاسیس یثبات یبرا عامل یاسیو اعتراض س یاسیس گیری شکلن است در کمم (.152 :1387، ینیلیو د 279: 1393 ،ی، پناه47 :1388
مختلف و متعدد عوامل ینسبت یا احساس محرومیو یامکنا یا ینسبت یمحروم های یتئوردر رو ازایننقش داشته باشند. یو اقتصاد ی، فرهنگی، اجتماعیاسیس
یه موجب ظهور و نضج انتظارات براک یر اجتماعییتغ هرگونه ینسبت یمحرومن انتظارات ین ایتأم یل الزم برایوسا که ینابدون بهتر نزد مردم شود، یزندگ
(.41 :1389ان، یطالب) یانجامدب یاسیس یثبات یبتواند به یمفراهم گردد، های یزهانگ یهپاحاصل از آن بر یامکنا ینسبت یات محرومین مجموع نظریدر ا
ین چارچوب نظریشود. در ا یمل یجان تحلیبر عاطفه و ه یو مبتن یرعقالنیغابتنا شده است. ییر عقالیبر انتخاب غ یو مبتن یرفتار عاطف یک یاسیاعتراض س
یمبتن یگروه یها خواستهنده و یانتظارات فزا گیری شکلاز یبخش مهم هرچند یجهنتشود و یممحسوب ها ت از نداشتهیو احساس عدم رضاها بر نسبت داشته
همه یشهره همواره کان داشت ید بیباشد اما با یم ین فاصله سرخوردگیاه بخش کست. بلین یجانیو ه ی، عاطفیشخص یها استنتاج یاسیس یها اعتراض
دهند. یمرخ ییناظر به انتخاب عقال یاسیس یها اعتراضاز یمهم ج منابعیبس یهنظر .2.2.2
یچارچوب نظر یقت تالش داشت تا خالءهایدر حق ین چارچوب نظریاز ین خالء نین اییتب یبرا ای یهپارا پوشش دهد. استدالل "یت نسبیمحروم"، همواره در جوامع یاسیمولدِ اعتراض س یتیو نارضا یامکه ناکباشد یم گونه ینا
دهنده یلتشکن دهنده و یوکت های ینهزمن یوجود داشته و دارد و صرف وجود اح دهد. به عبارت یرا توض یاسینش سکت در کتواند مشار یمن یاسیاعتراض س
چون اعتراض ینش جمعکتوانند منجر به یمن یتیو نارضا یامکتنها نا تر روشن یک کندهن ییتوان تب یمرا ن یتینارضا یعنیثابت یدهپد یک رو ازاینشوند. یاسیسدر (.181 :1396 سندگان،یاز نو یجمعدانست ) یاسیر مانند اعتراض سیمتغ یدهپدبه ظاهر های یدهپددر یکو استراتژ یت عناصر عقالنیج منابع بر اهمیرد بسیکرو
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 174
ص یه تشخکمحاسبه منفعت، آنگاه ین در پیمعترض تر شود. به عبارت روشن یمافت یدر یمنفعت بزرگتر یاسیس یثبات یب رغم یعل یاسیدهند با اعتراض س یمن ین ایادیاصل موضوع بن رو ازاینند. ینما یم یاسینند؛ اقدام به اعتراض سک یممعطوف به مبارزههدفمند از منازعه و یلک، شیه رفتار اعتراضکدگاه آن است ید
ام کچگونه مردم، سرخورده و نا هکندارد یتین اهمیاست و بنابرا یاسیقدرت سالرنا، شوند ) یم یبت نسیدچار محروم یط مختلف اجتماعیا توسط شرایشده و
و انکنند؛ فاقد امک یمل یو بر اساس منابع و ابزار تحل یرفتار عقالن یکبر یرا مبتن یکدر بلندمدت ین روندهایین تبیو همچن یساختار های یلتحل یت برایظرف
در سطح یاعتراض یاز روندها یه بخش مهمکاست ین در حالیباشند. ا یمجامعه باشد. یمل یو تحل فهم قابلالن ک
یوابستگ های یتئور یهنظر .2.2.3
یها مؤلفهد بر عوامل و کیه و تأکیت گفته یشپ یدو چارچوب نظر که یدرحال گیری شکلرا در یط خارجیعوامل و شرا ین چارچوب نظریدارند ا یداخل
دانند. هر چند یمل و اثرگذار یدخ یاسیآن اعتراض س یجهنتو در یاسیس یثبات یبار نمود اما به نظر کرا ان یاسیس یثبات یبد یرا در تول یتوان نقش عوامل داخل یمنن ییتب یبرا یتر قیب دقکیتوان تر یمرا یو خارج یب عوامل داخلکیرسد تر یم
دانست. یاسیس یثبات یبو یاسیاعتراض س بار خشونتش کشمکه منازعه و ک یح عوامل خارجیبه تشر یوابستگ های یتئورپردازند و درصدند نشان یمند، ک یمد یتشد یرامونیا پیوابسته یشورهاکان یرا م
ر یشورها تأثک یخشونت داخل یرو یو جهان المللی ینب یندهایه چگونه فرآکدهند ادغام در نظام یث هنجاریه از حین نظریبر ا یمبتن (.64 :1382ان، یطالبگذارد ) یم
175 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
ستم در نظر یس یکتوان به عنوان یمرا یاسی، نظام سها یستمس یهنظربر یاما مبتنستم را ین سیا یند چارچوب اصلک یمتالش ییایو پو کن تحریه در عکگرفت
یخاص های یژهکارو یاجرا دار عهده یاسیستم سیر نگه دارد. سییثابت و بدون تغمربوط به یو برخ "درون نهاد"مربوط به بخش ها ژهیاروکن یاز ا یاست. بخش
، ها ارزشبر اساس ها ژهیاروکن یباشد. ا یم یاسیستم سیس "نهاد برون"بخش مستلزم استمرار یاسیرد. اما ثبات نظام سیگ یمصورت ها هنجارها، نهادها و نقش
است. اما تفاوت یمختلف در درون نظام اجتماع یفرع های یستمسان یتعادل مه، یریبشگردد ) یم یثبات یبموجب عدم تعادل و ها ستمین سین ایر در بییآهنگ تغ
یاسینظام س یرا وقتیستم نهفته است، زیمفهوم تعادل در دل مفهوم س (.87: 1396م، تعادل مفروض آن نظام ینک یمف یژه تعریاروکآن یم و برایریگ یمرا در نظر
(.194: 13913، یپناهباشد ) یم یاسیسرا یاسیرم، و ثبات سیستم در نظر بگیس یکرا به عنوان یاسیاگر نظام س رو ازاینا یثبات نقطهن یا یتیت به عنوان نقش حمایمکحام، یستم بدانین سیتعادل ا نقطه
ز ین یاسیاعتراض س گیری شکل یشود. بسترها یمتعادل در نظر گرفته نقطههمان شوند. یممحسوب دهنده شکلا یو دهنده شتابا یبه عنوان عوامل بسترساز
به یاسیو تداوم امر ثبات س گیری شکلمنجر به یستمینقطه تعادل س یگرد عبارت به: 1394، ینیلیدشد )خواهد یاهداف بعد یومت براکح یک یعنوان بستر اصل
357.)
جامعه
های اعتراض سیاسیمولفه
حکومت
ثبات تعادل ) نقطه سیاسی(
نقطه تعادل مثابه بهتوضیح ثبات سیاسی :2 شماره شکل
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 176
نقطهثبات ساز بر یبرها و عوامل یجامعه به عنوان متغ یکدر یاسیس یها اعتراض یاز سوها ن اعتراضیاگذارند. یماثر یاسیثبات س یعنیستم، ین سیا یمحور
ز یومت نکگر حید یاز سو خیزد یبرم یاسینظام س یجامعه به عنوان سطح اجتماع نقطهتالش دارد تا با ابزار مختلف و متعدد، یمرانکح یبه عنوان ساختار قانون
و ها استین ثبات را تداوم بخشد، اما سیرا حفظ نموده و ا یاسیتعادل ثبات سمستقر یاسیه نظام سیاز جامعه را عل ین است بخشکمم یاسینظام س های یمتصم
و یوادار سازد. صرف از نظر از مبان یاسیج نموده و آنان را به اعتراض سیبسجامعه، یک یو هنجار یارزش یبر ساختارها یمبتن یاسیال اعتراض سکاش
ومت ابراز کح یجامعه به سو یت از سویواقع یکبه عنوان یاسیاعتراض ستعادل نقطه سازی ثبات یبند، کافت نیپاسخ خود را در یان اعتراضیگر جرشود. ا یم ن خواهد بود.یمعترض یستم هدف اصلیس
باشد. یم ین چارچوب نظریا یبعد پژوهش یاصل نقطهنقطه تعادل، رو ازاینو یستم اجتماعیدر خصوص س یمختلف و متعدد شناس جامعهشمندان و یاند
وس؛ یکنیالک، 1394؛ ینیلیداند ) کرده پردازی یهنظرت آن یتعادل در تثب نقطهنقش ستم یاما ناظر به س (.1389تزر؛ یر و 1388؛ یرامبک، ابر1386دمن؛ ی، س1397
ه به طور کبا ثبات است یوقت یاسیه نظام سکان داشت یب گونه یناتوان یم یاسیسن اگر مدار داده، یبنابراند، ک یمل یرا به بازده تبد ها آن، ها دادهافت یمنظم با در
ن یگردد. بنابرا یمدچار اختالل یاسیند، بازده و بازخورد گسسته شود نظام سیفرآ، یاسیثبات س یدکنندهتهدعامل یکبه عنوان یاسی؛ اعتراض سیبند جمعدر مقام
دهد. یمر قرار یمورد تأث ،یاسیت را به عنوان مغز نظام سیمکتعادل حا نقطه ل:یتحل یالگو .3
یمناسب یالگو یسطحدو ین پژوهش، الگویل در ایتحل یاما در مقام ارائه الگوتواند یم یاسالم یعوامل اعتراض ساز در جمهور یبند دستهو یشناس ی گونهبرا
توان یمن عوامل را ی، ایاسیت اعتراض سین وضعییتب یبرا رو ازاینباشد. مدنظر (.25: 1381زاده، قبادنمود ) بندی یمتقسالن و خرد کدر دو سطح
177 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
ن یان و همچنکه فارغ از زمان و مکباشد یم ییالن روندهاکمنظور از سطح - شناسی جامعهو یرد تمدنیکرو یکبر یو مبتن یاسالم یاقتضائات جمهور
و یقیباشند. روش تطب یمران رخ داده و اثرگذار یا جامعهدر بلندمدتدر یخیتار باشد. یمل یتحلن سطح از یناظر به ا یل روندیتحل
، یه در سطح اقتصادکباشد یم ییها مؤلفهمنظور از سطح خرد، عوامل و - یمرانکح های یاستسو یاسیناظر به نخبگان س یاسیو س ی، فرهنگیاجتماعناظر به یعل ینییشود. روش تب یمل ینسبت به جامعه فهم و تحل یاسالم یجمهور
باشد. یمل ین سطح از تحلیامنجر به بر هم خورد تعادل در یثبات یبو به تبع آن یاسیاعتراض س رو ازاین -
گیری شکلدر یز عوامل متعددین یاسالم یشود. در جمهور یم یاسینظام س یکبه عنوان عامل ها مؤلفهن عوامل و یا همهه کنقش دارند یاسیاعتراض س
یاصل نقطهرا به عنوان یاسیشوند و تعادل س یممطرح یاسیس یثبات یب یدکنندهتهدل شماره سه تالش کشند. در شک یمبه چالش یمرانکو ح یتیمکحا یو محور
الن کبه دو بخش خرد و یاسیاعتراض س دهنده شکل یشده تا عوامل و بسترهاسرچشمه یمختلف و متعدد یها علتن از کمم یاسیم شود. اعتراض سیتقس
مسئلهاز یز بخش مهمیت آن نیریمدن بسترها و یا یید شود. شناسایگرفته و تول باشد. یمدر جامعه یمرانکح
ثبات سیاسی
تعادل نقطه سطح کالن
سطح میانی
سطح خرد
حکومت/حاکمیت/حکمرانی
ض ترا
اعوح
سطسی
سیا
ثباتی سیاسی ی بر بیرگذاریتأثالگوی تحلیلی سطوح اعتراض سیاسی و :3 شکل
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 178
یاسیسطوح اعتراض س .4 النکسطح .4.1
معترض جامعه یریگ لکش .4.1.1
در مواجهه با موضوع یانقالب اسالم یروزیران پس از پیا یاسالم یجمهوردر یروبرو شده و روند اعتراض یو مسائل متعددها با چالش یاسیاعتراض س
س که مارکمانند آنچه رو ازاینالن شده است. ک یل به روندیتبد یاسالم یجمهوراستلز در کباز و جامعهدنز در ی، گی، وبر در جامعه عقالنداری سرمایهدر جامعه
در نظر گرفته یلکروند یکبه عنوان "اعتراض"رد یکن رویدر ا یگرد عبارت بهشروع دارد و با گذشت زمان و نقطه یکران یا جامعه یخیتار سابقهه در کشود یم
ون یهمااست )به خود گرفته یشترین روند شتاب بیجمع شدن عوامل مختلف؛ اه کمعروف معاصر معتقد است شناس جامعهدنز یگ یآنتون (.213: 1381ان، یاتوزکهر جامعه یو فرهنگ یخیط تاریبر حسب شرا یاعتراض و عمل جمع های یوهش
و ها انیبر بن یهر جامعه مبتن رو ازاین (.672: 1383دنز، یگاست )متفاوت گذارد. یمش یاعتراض مختص به خود را به نما یوهشه دارد ک ییساختارهات و اعتراض، یان رضایه همواره از مکمعترض آن است جامعه یاصل مشخصه
ند. ک یمت، اعتراض را انتخاب یرضا یاعتراض و محتوا یقطع نظر از محتوات اعتراض در یه وضعکاست یا گونه بهجامعه ما یو ساخت اجتماع بندی صورتاز منظر (.41: 1380ان، یاتوزکون یهمااست )ت مطلوب شده یل به وضعیآن تبد
افکار منجر به اقبال یرد اعتراضیکز؛ اتخاذ موضع و روین یاجتماع شناسی روانروند گیری شکلز در ین عامل نیه خود اکشود یم یاسینخبگان س یبه سو یعموم
(.38 :1388برزگر، باشد ) یمران معاصر اثرگذار یا جامعهاعتراض در یلک عیتش یر اعتراضکفرهنگ و تف .4.1.2
همواره مولد دار یشهرمنبع یکع به عنوان یر تشکران فرهنگ و تفیا جامعهدر از یکیران؛ اعتراض به عنوان یع در ایمفهوم اعتراض بوده است. با گسترش تش
یزمان یها بازهرده و در کان رسوب یرانیر در ابعاد مختلف اکن تفیا یم اصلیمفاه
179 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
و یعیش یها دولتشده است. با استقرار ینیبازآفرت و یمختلف و متعدد تقوگسترش یر اعتراضکتف یاثرگذار های ینهزم یاسیبه امر س یل شدن امر فرهنگیتبد
(.359 :1384، یریالو) یافت؛ یعیش یمرانکع در چارچوب حیفرهنگ تش یه و بازخوانیبا استقرار دولت صفو
ران گسترش یا جامعهدر ازپیش یشبع یتش یاسیر سکتف یهما بناعتراض به عنوان ر یران نظیخ معاصر ایتار یلذا در حوادث اعتراض (.371: 1387ان، یجعفر) یافت
15ام یشدن صنعت نفت، نهضت جنگل، ق یمشروطه، ملو، انقالب کنهضت تنبات موجود یران، همواره خط اعتراض به وضعیا یت انقالب اسالمیخرداد و در نها
، ی، نجف635: 1383ان، ینیحساست )افته یع امتداد یتش یاسیملهم از فرهنگ سروند یران بر مبنایا جامعه گیری شکل یاصل های یهپااز یکی رو ازاین (.369 :1381
ران دانست یا یتمدن یایع در جغرافیتش یاسیشه سیتوان اند یمرا یاعتراض (.21 :1385ان، ی)جعفر مدرن معترض یر تمدنکتف .4.1.3ن یاز دوران گذشته وجود داشت. ا یت ملیبا هو یه تمدنیال یک؛ یرانیر اکدر تف
- یرانیت ایقت هویشد؛ در حق ینکران دو ریپس از ورود اسالم به ا یه تمدنیال یه تمدنیال یکران با یمعاصر ا جامعهافت. اما در یران استمرار یا جامعهدر یاسالم
با (.9 :1390، ینجفبود )تجدد یتمدن یهالز در تصادم قرار گرفت و آن ین یگرید های یشهانده پس از ورود کته مشخص است کن نیران ایخ معاصر ایتار یبررس
ران یا یاجتماع یدر رفتارها یاعتراض یردهایکران، رویا جامعهمدرن به یاسیسان، یآبراهاماست )الن شده کو یلکروند یکل به یافته است و تبدیش یافزا
مدرن یران به نهادهایا جامعه یاجتماع یزندگ یدر واقع سطح چسبندگ (.9 :1394 رو ازاینستند. ین یمعرفت یمدرن، بدون اقتضا یش است و آن نهادهایدر حال افزا
ران؛ منجر به یا یسنت جامعهمدرن در تضاد با جامعه یتمدن یهالرسد یمبه نظر اعتراض شده است. های ینهزمش یافزا
یاسیاز روند اعتراض س متأثرران یا جامعهالن، ک، در سطح مؤلفهن سه یناظر به ا یی، نمادها، نمودهاها ارزشاز باورها، یا مجموعهجامعه به یکست یشده است. ز
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 180
جامعه یکن به روابط افراد یو همچن یو فرد ینش اجتماعکه به کشود یماطالق یها شبکه ینار اثرگذارکن مشخصه در یا (.27: 1389 تزر، یردهد ) یممعنا
ن روند شده یشدن ا تر و پرسرعت تر ، منجر به گستردهیمجاز یو فضا یاجتماعست جهان یز گیری شکله در کان داشت ید بیبا رو ازاین (.86 :1386دوران، است )استلز، کدارند )نقش یمجاز یو هم فضا یواقع یران هم فضایا جامعهمدرن 1393 :13.) یبر روند اعتراض یگرید نشانهتوان یمثر را کت یژگیه وکان داشت ید بین بایهمچن جامعهفهم یبرا یدیلکات کثر از جمله نکران معاصر دانست. تیا جامعهدر
فرد یها نشانهز ین شناسی نشانهاز منظر (.103 :1387، یمیعظاست )معترض جامعهشده است. هر چند در تر ران برجستهیا جامعهدر یو خود مرجع یمحور
اما امروزه (.102 :1387، یر بودند )مدنیم گیمرجع تصم یها گروهران یا گذشته: 1372ان، یاتوزکون یهمااست )مبنا یاجتماع یها کنشاز یاریت فرد در بسیفرد
از یمنجر به حذف بخش یاسالم یدر ساختار جمهور یافتن انقالب اسالمیتجسم ه در ک یمیگر بود. از جمله مفاهید یبرخ یبرا یافتن قانونیار کو سازوها آرمان
از ساختارها یمترک، وزن یاسالم یبه قالب جمهور یافتن انقالب اسالمیتجسم در قانون یاسیبود. اعتراض س یاسیرا به خود اختصاص داد مفهوم اعتراض س
ن یا یریگیمنجر به پ ین ضعف ساختاریمتبلور نشد. ا یاسالم یجمهور یاساسر از قانون یغ یاز مجار یاسیس – یرکف های یانجرو ها آرمان توسط گفتمان
شد. یاساس
181 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
الن،ک، یتیشصت هو یتا انتها یاسیس ه اعتراضکان داشت ید بین بایهمچنران دچار یا جامعه تاکنونبود اما در دهه هفتاد یاسیو ناظر به امر س ینخبگان
شده و یو اقتصاد یو ناظر به امر اجتماع ی، اقتصادیا تودهر، یفراگ یها اعتراض یمختلف یلذا امروزه اقشار (.197 :1381قبادزاده، است )داده بندی صورتر ییتغارگران، صنوف و ... به عنوان فعاالن روند کان، معلمان، زنان، یر دانشجوینظ
یاسالم یدر جمهور یاسیاعتراض س گیری شکلن عوامل یاز مهمتر یکی کش یبدر ابعاد مختلف یاسالم یاست. جمهور یاقتصادو عوامل ها در سطح خرد، مولفه
یبسترها گیری شکله خود منجر به کباشد یماقتصاد دچار چالش حوزهدر خواهد شد. یاعتراض
، کر واردات، صادرات، گمریمختلف نظ یها حوزهمنسجم در یفقدان نظام اقتصادو ضعف یخارج یها قدرترر کم های یمتحر، سو یکاز بورس، کمه، بانیب
ن یجامعه و همچن یاقتصاد های یانبنت یدر جهت تقو یاقتصاد های یساختاره کاست ییها مؤلفهت از جمله یریاز سوء مد یناش یاقتصاد یها التهابو ها تالطم
در موضع ضعف قرار داده است. یرا از منظر اقتصاد یاسالم یجمهورد یدر بخش تول گذاری یهسرما یشتر به جایو منفعت ب یل جامعه به سودانگاریتما
هشتاد شاهد دههه در کشد یتین حوزه منجر به وضعیا یباال یریل خطرپذیبه دلشتر به جامعه بود. یسود ب یبه منظور اعطا یو مال یاعتبار مؤسساتنده یرشد فزا
س یو تأس گیری شکلل جامعه منجر به یبا تما ییافزا همو یگذار هدفن یارا یادیان زیمشتر یثرکسود حدا یاعطا حوزه در یابیبازاره با کشد یمؤسساتن یا یستگکو ورش یاقتصاد یها بحرانبا یزمان همن روند یردند. اک یمجذب
یاسیه نظام سیجامعه عل یرا از سو یاسیاعتراض س ینهزم، یاعتبار مؤسساتبود یاقتصاد های مؤلفهاز یناش 1396 ماه دی یاسیس یها اعتراضفراهم ساخت.
از یح و واقعیر صحیداشتن تصو رو ازاینسرباز نمود. یاسیه در قالب اعتراض سک است. یالزم و ضرور یمرانان امرکح یجامعه برا یت اقتصادیوضع
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 182
ت مطلوبیو وضع یت آرمانیوضع فاصله: یاسیس .4.2.3
جامعه یها توده کون محریتوسط انقالب "یت آرمانیوضع"میترس یبدر هر انقال یت آرمانیه وضعکآن یباشد. جامعه برا یمت موجود یفاصله گرفتن از وضع یبرا
آن از اصالح تا ثمرهه کپردازد یمت موجود یند؛ به نقد وضعکر یخود را تصوه اعتراض به وضع موجود کن است یه مهم است اکتواند باشد. اما آنچه یمانقالب
سازد. یمرا مشخص یوضع موجود و وضع آرمان فاصلهه کاست یا نقطه یابیارزانقالب به دنبال یها آرماناول، بر اساس دههران پس از گذشت یا جامعهشاخص یکرا به عنوان "یارآمدک"موجود خود بود، به نظر جامعه مفهوم جامعه
تر د. به عبارت روشنیرد برگزکعمل یاسالم یجمهور یابیارزسنجش و یبرادر مفهوم یمرانکح جوهرهبود. یمرانکح یاسالم یران از جمهوریانتظار جامعه ا
از یاسالم یانتظارات جامعه از جمهور یندهفزانهفته است. رشد "یارآمدک"م اعتراض کگر منجر به تراید یدر جامعه از سو یاعتراض یو رشد روندها سو یک
ران شد.یا جامعهدر یاسیسدر یاسین اعتراض سییتب یها مؤلفهگر از ید یکیه کان داشت ید بین بایهمچن
است. نخبگان یاسیس یابیبازاردر یگاه اعتراضیت جایمطلوب یاسالم یجمهورنند تا خود را منتقد و ک یمتالش یاسیس یها رقابتانتخابات و عرصهدر یاسیس
یرسازیتصو یت اعتراضینموده و خود را در موقع یمعترض وضع موجود معرفدر یاعتراض یفضا ساز ینهزم جامعه خودرد به یکن رویا ینند. تداوم و تسرک
تر روشن شود. به عبارت یمافت نی یاسیحول موضوع اعتراض س یداده و اطالعاتق یمض یاسالم یجمهور یدر قانون اساس یاسیاعتراض س یها محملبسترها و
یها سالران در یا جامعهل مختلف باشد. التهاب یتواند به دال یمق یین تضیاست. ااول انقالب، دههقدرت در یو توالها انقالب، پر چالش بودن رقابت یابتداب، یان رقیجر یبرا یاسیرفتن حق اعتراض سیدر پذ یاسیس های یانجر یتحمل کم
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 184
توان از یمو ... یاسیبودن اعتراض س چارچوب یباز یاسیت نخبگان سیذهنروند یکبه عنوان یاسیافتن اعتراض سیل باشد. اما با توسعه ین دالیا جملهتفاوت یبتواند نسبت به ابعاد مختلف آن یمن یاسیران؛ نظام سیا جامعهدر یعموم باشد
یتیسطح امن شدن فربهو یاسالم یتحمل جمهور آستانه :یتیامن .4.2.6
ران؛ یا یاسالم یدر جمهور یاسیاعتراض س ت موجودین وضعییگر در تبید مؤلفهجامعه مفقوده حلقهت یاست. امن یاسیدر فهم اعتراض س یتیامن های یهال شدن فربه
ضد های یانجرت یبود و با توجه به فعال یانقالب اسالم یروزیران پس از پیاران توسعه یا جامعهدر یتیران دهه شصت، فهم و رصد مسائل امنیت در ایامن افت.ی
فعال شده و یتیامن های ینهزمت یریشف، فهم و مدکناظر به یتیامن یها دستگاهرد منجر به یکن روینند. اکت یریرا مد یاحتمال یاجتماع یها گسلردند تا کتالش
رو ازاینرد شد. یکرو ازاین یو حقوق ی، اجتماعیاسیس یها ساحتر یسا یریاثرپذ های یانجرن حوزه در مواجه با ین ایص متخصصین تشخیاول یتیص امنیتشخ
در یاجتماع – یاسیتحوالت س همهبحران انگاشتن رو ازاینباشد. یم یاعتراض شده است. یتیامن یشدن نهادها تر شدن و گسترده تر ران منجر به فربهیا جامعه
یاجتماع یاسیس یدهپد یکه کشود یممنجر به آن یتیسطح امن ین گستردگیات آن یریمد یبرا یتیامن یارهاکده شود و راهیسنج یتیامر امن های یاسمقبا یعاًسر
در یاسیمسئول در خصوص اعتراض س یردن نهادک یشنهاد شود. شانه خالیپ یتیآن امن ثمرهه کشود یم یرمسئولغ یها دستگاهمنجر به ورود یاسالم یجمهور
یا اجتماعی یاسیشود. س یمها و تالطمها و بحرانها جامعه در التهاب یشدن فضادر قبال یاسالم یتحمل جمهور آستانهمنجر به موسع شدن یاسیدن اعتراض سید
یه فقدان آن منجر به چالشک یا مؤلفهشود. یمجامعه یاز سو یاسیاعتراض س درخور توجه شده است.
یاسیفرهنگ اعتراض س :یفرهنگ .4.2.7
185 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
جامعه است. یاسیتابع فرهنگ س یاسیاز بروز و ظهور اعتراض س یلکهر شابد. ی یم معنا"یاسیفرهنگ س" تر یلک یز در فضاین نین رفتار معترضیهمچن
رفتار یکرا به عنوان یاسین است اعتراض سکجامعه مم یک یاسیفرهنگ س جامعهداشته باشد اما در یشتریرد و در مقابل آن انعطاف بیبپذ یاجتماع – یاسیسشده و یتیامر امن یکل به یبه سرعت تبد یاسین است اعتراض سکگر ممید وب شود.کسر شدت به
در موضوع اعتراض یاسالم یجمهور یاصل یها چالشاز یکین منظر یاز ان است. دولت یجامعه و دولت و معترض یاز سو یاسی؛ فرهنگ اعتراض سیاسیس
را به عنوان سنجش و ییها شاخصدارد با چه یاسیاز اعتراض س یفیچه تعرگر جامعه ید یداند؟؛ از سو یم یر اعتراضیاز رفتار غ یرفتار اعتراض کیکتف
یاسیبه اعتراض س یا گونه بهتواند یما یزند؟ آ یمدست یاسیچگونه به اعتراض سن چه یند؟ معترضکرا متزلزل ن یاسیجامعه و نظام س های یانبنه کازد یدست
د از خود نشان دهند تا بتوان آنان را از آشوبگران مجزا ساخت؟ یبا یرفتارفرهنگ مقولهدر یاسالم یه جمهورکاست ی، مسائلینین چنیا ییها چالش
است. یدچار خالء اساس یاسیاعتراض س
سطح خرد اعتراض سياسي
در جمهوري اسالمي ايران
گفتماني
سياسي
اجتماعي
اقتصادي
فرهنگي
امنيتي
حقوقي
اعتراض سیاسی در سطح خرد دهنده شکل: عوامل 4 شکل
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 186
شده یاسیر اعتراض سیالن و خرد درگکران در دو سطح یا جامعهه کداشت یالن به صورت روند و در سطح خرد به صورت علت، عواملکاست. در سطح
یه هدف اصلکاست یهیشده است. بد یاسیاعتراض س گیری شکلمنجر به ن یدچار چالش گردد. ا یاسیه ثبات سکآن است یاعتراض ین روندهایا
در یاسیو تداوم اعتراض س گیری شکلن منجر به یمعترض یاز سو یگذار هدف یاسالم یدر جمهور یاسیاعتراض س گیری شکل یها علتشود. یمجامعه
رد اما هدف یسرچشمه بگ یمختلف و متعدد یها محملتواند از بسترها و یم رو ازاینت است. یمکحا یاسی، ثبات سیاعتراض های یانجرن یا همه یاصل
تواند در یمار را کن چالش چند راهیحل ا یبرا یاسالم یجمهور قرار دهد. مدنظرالن خود ک گذاری یاستس
یاسیاعتراض س های مؤلفهعوامل و گیری شکلاز یریجلوگ .5.1
یاسیاعتراض س گیری شکل ین چالش توجه به بسترهایت ایریمد یهالن یاول یه نسبت به علل و بسترهاکومت است کح یک یذات یفهوظن یاست. ا
های مؤلفهر عوامل و یگیدر جامعه حساس بوده و پ یاسیاعتراض س گیری شکل گیری شکل یش و سنجش بسترهای، پاییآن باشد. رصد، شناسا گیری شکل
شود. یممحسوب یاسیس یها نظام یبرا یاتیامر ح یک یاسیاعتراض سعدم ینه را برایزمها ن علتیا ییه با شناساکن گام آن است یاول رو ازاینازمند یز نین یاسالم یفراهم سازد. جمهور یاسیل اعتراض سیا تقلی گیری شکل
یاربردکو یدانیم یها پژوهشبر یرد مبتنیکه در آن روکاست یردیکرو ییرا شناسا یاسیاعتراض س دهنده یلتشکن دهنده و یوکت یو بسترهاها نهیزم را به حداقل برساند. یاسیاعتراض س گیری شکلند تا عوامل ک
187 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
یاسیس یثبات یبدر مواجهه با چالش یاسیت اعتراض سیریدوم مد یهال یثبات یبعامل اثرگذار بر یکبه یاسیل شدن اعتراض سیاز تبد یریجلوگ
مختلف و های یوهشتوانند با استفاده از ابزارها و یمها ومتکاست. ح یاسیس، ی، توسعه رفاه عمومین اجتماعی، تأمی، حقوقینیتقن یر ابزارهایمتعدد نظ
اعتراض و ... یاسی، ارتقاء فرهنگ سیف حق اعتراض، حق شهروندیبازتعررا دچار تزلزل یاسی، ثبات سیاسیه اعتراض سکند کم یتنظ یا گونه بهنه را یزم یا گونه بهرا یاسیاعتراض س ینهزم یاسالم یالزم است جمهور رو ازاینند. کن
ل یتبد یاسیننده سکثبات یبعامل یکل به یتبد یاسیه اعتراض سکند کم یتنظ نشود.
یاسیتعادل در نظام س نقطه یبر رو یاسیاعتراض س یاز اثرگذار یریجلوگ .5.3
نقطهبر یاسیاعتراض س یاز اثرگذار یریز جلوگین گام نیرسد سوم یمبه نظر تعادل نقطه یک یتیمکه هر حاکاست یعیباشد. طب یم یاسیتعادل در نظام س
جاد و ین موظف به اکن سه ریه اکل از نخبگان، ساختار و روندها دارد کمتش یاسالم یباشند. جمهور یمستم یس یکبه عنوان یاسیاز تعادل نظام س محافظت
قدرتمند یا گونه بهتعادل را نقطهه کازمند آن است یته نکن نیحل ا یز براینآن نداشته باشند یگسترده بر رو یان اثرگذارکام یاسیس یها اعتراضه کسازد
ای گونه بهرا در جامعه یاسیه اعتراض سکازمند آن است یگر نید یو از سونقطه تعادل ثبات ین اثر را بر رویمترک ین روند اعتراضیه اکند کت یریمد وارد آورد. یاسیس
یاتیعمل یارهاک: مراحل و سطوح راه5ل شماره کش
جلوگيري از شكل گيري عوامل
شكل دهنده ي اعتراض سياسي
اليه ي اول
جلوگيري از اثرگذاري و تبديل
شدن اعتراض سياسي به يك عامل بي ثباتي
سياسي
اليه ي دوم
جلوگيري از اثرگذاري اعتراض سياسي بر روي نقطه ي تعادل
نظام سياسي
اليه ي سوم
1397، پائیز و زمستان 28پیاپی ،دوم، شمارة چهاردهمدانش سیاسی، سال 188
:گیری یجهنت
به یاسیه اعتراض سکان داشت یتوان ب یم گیری یجهنتو ارائه یبند جمعدر مقام ده است. یشکبه چالش یاسالم یرا در جمهور یاسیمسئله ثبات سالن ک یکعنوان
جامعهدر یاسیو گسترش اعتراض س گیری شکل یعوامل و بسترها سو یکاز به ثبات یاتیازمند حیت نیمکگر حاید یش است؛ از سویران رو به افزایمعاصر ا
حل یبرا یارکست به دنبال راهیبا یمن یباشد. بنابرا یم یمرانکامر ح یبرا یاسیس ن چالش بود.یا
عامل یکل به یه تبدکآنگاه یاسی، اعتراض سشده یانب یبر چارچوب نظر یمبتن یاسیشد، ثبات سک یمبه چالش یاسینظام س یکتعادل را در نقطهشده و یثبات یب
ضمن رو ازاینشود. یمز به تبع آن دچار تزلزل، تالطم و چالش ین یاسینظام س ای یهال حل راهازمند ین یاسیمختلف و متعدد اعتراض سل و فهم سطوح یتحل .یمهستننده کثبات یبعامل یکبه عنوان یاسیت اعتراض سیریمد
توان در سه یم یاسیسطوح اعتراض س یبند دستهضمن فهم و یاسالم یدر جمهوره یم. در الیباش "یاسیثبات س"و "یاسیاعتراض س" دوگانه گیری شکله مانع یال
یاسیاعتراض س یبسترها گیری شکلاز یریو جلوگ یاسیاعتراض ساول فهم یثبات یبعامل یکبه یاسیل شدن اعتراض سیاز تبد یریدوم جلوگ یهالباشد. یمبر یاسیاعتراض س یاز اثرگذار یریازمند جلوگیسوم ن یهالباشد و در یم یاسیس
ن منظور یل به این ی. برایمهست یاسالم یدر جمهور یاسیتعادل ثبات س نقطه یرو باشند. یمز یف متفاوت و متمایوظا یت دارایمکجامعه و حا
189 اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسالمی ایران دوگانه
نامه کتاب
و محمد یگل محمد احمد، ترجمه: ن دو انقالبیران بیا (.1377رواند )یان، یآبراهام
؛ به یاسیس یثبات یب یها بر مفهوم و شاخص یانتقاد یدرآمد (.1392) ابوالفضل یدالور .2، شماره ی، تهران: دولت پژوهیاسیس یثبات یبسنجش یجامع و روزآمد برا یمدل یسو
، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و یکبرنتیسا یو فضا یت اجتماعیهو (،.1386دوران بهزاد )