THE DEVELOPMENT OF THE TEACHER SPIRITUALITY LEARNING …

การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

THE DEVELOPMENT OF THE TEACHER SPIRITUALITY LEARNING MODEL FOR TEACHER STUDENTS AT RAJABHAT UNIVERSITY

ภาวดา มหาวงศ

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2561



ปรญญานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาศกยภาพมนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ปการศกษา 2561

ลขสทธของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

THE DEVELOPMENT OF THE TEACHER SPIRITUALITY LEARNING MODEL FOR TEACHER STUDENTS AT RAJABHAT UNIVERSITY

PAVIDA MAHAWONG

A Dissertation Submitted in partial Fulfillment of Requirements for DOCTOR OF PHILOSOPHY (Research and Development on Human Potentials)

Faculty of Education Srinakharinwirot University 2018

Copyright of Srinakharinwirot University

ปรญญานพนธ เรอง


ของ ภาวดา มหาวงศ

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาศกยภาพมนษย

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

(รองศาสตราจารย นายแพทยฉตรชย เอกปญญาสกล)

คณบดบณฑตวทยาลย

คณะกรรมการสอบปากเปลาปรญญานพนธ

.............................................. ทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน)

.............................................. ประธาน (รองศาสตราจารย ดร.ดจเดอน พนธมนาวน)

.......................................... ทปรกษารวม (รองศาสตราจารย ดร.ชอลดดา ขวญเมอง)

.............................................. กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล)

.......................................... ทปรกษารวม (ผชวยศาสตราจารย ดร.อน เจรญวงศระยบ)

ง

บทคด ยอภาษาไทย

ชอเรอง การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ผวจย ภาวดา มหาวงศ ปรญญา ปรชญาดษฎบณฑต ปการศกษา 2561 อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร. พาสนา จลรตน

การวจยเรองการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความ

เปนครของนกศกษาวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏแบงการด าเนนการวจยเปน 3 ระยะดงน การวจยระยะท 1 มจดมงหมายเพอศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณ

ความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผลการวจยพบวาโมเดลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนของจตวญญาณความเปนครประกอบดวย 3 องคประกอบไดแกองคประกอบดานทเกดกบตนเอง องคประกอบดานทเกดกบผเรยน และองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร โมเดลมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษในระดบทยอมรบได พจารณาไดจากคา SRMR = 0.057 คา RMSEA = 0.044 CFI = 0.887 TLI = 0.881 และสามารถวดองคประกอบของจตวญญาณความเปนครได

การวจยระยะท 2 มจดมงหมายเพอสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผลการวจยพบวาประกอบดวย หลกการ วตถประสงค เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร กระบวนการจดการเรยนร การวดและประเมนผล บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

การวจยระยะท 3 มจดมงหมายเพอศกษาผลของการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ พบวา ในระยะหลงการทดลองกลมทดลองและกลมควบคมมระดบจตวญญาณความเปนครไมแตกตางกน และกลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนคร ในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญท .05

ค าส าคญ : จตวญญาณความเปนคร, รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

จ

ฉ

บทคด ยอภาษาองกฤษ

Title THE DEVELOPMENT OF THE TEACHER SPIRITUALITY LEARNING MODEL FOR TEACHER STUDENTS AT RAJABHAT UNIVERSITY

Author PAVIDA MAHAWONG Degree DOCTOR OF PHILOSOPHY Academic Year 2018 Thesis Advisor Assistant Professor Dr. Pasana Chularut

The study of the development of a teacher-student learning model at

Rajabhat University to enhance to each spirituality was divided into three phases. The objective of the first phase was to study the definition and the elements

of Rajabhat University student teachers teaching spirituality. The findings indicated that confirmation factor analysis of teaching spirituality included three main areas; self-awareness, professional awareness and was acceptable considering SRMR = 0.057 RMSEA = 0.044 CFI = 0.887 TLI = 0.881

During the second phase, the researcher aimed to develop student teachers at Rajabhat University in terms of a learning model to enhance the teaching spirituality. The findings revealed that student teachers at Rajabhat University used a learning model consisting of (1) principles; (2) objectives; (3) core contents; (4) fourteen learning activities; (5) measurement and evaluation; (6) roles of facilitators, and (7) the participants.

The third phase of the study aimed to investigate the implementation of a learning model to enhance the teaching spirituality at Rajabhat University among student teachers findings revealed that the level of experimental group in terms of teaching spirituality was significantly equal to the control group. The findings also indicated that the experimental group level of teaching spirituality among the was significantly higher in accordance with the second hypothesis.

Keyword : Teaching spirituality, Learning Model Enhancement of teaching spirituality

ช

ซ

กตตกรรมประ กาศ

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบพระคณมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามเปนอยางสง ทไดใหทนสนบสนนปรญญานพนธฉบบน

ปรญญานพนธฉบบนส าเรจลลวงดวยดดวยความเมตตาและความอนเคราะหอยางดยงจากผมอปการะคณหลายทาน ผวจยขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. พาสนาจลรตนประธานควบคมปรญญานพนธ รองศาสตราจารย ดร. ชอลดดา ขวญเมอง ผชวยศาสตราจารย ดร.อน เจรญวงศระยบ คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ ทไดเสยสละเวลาอนมคาในการใหค าแนะน าทมประโยชน ชแนะแนวทางตลอดการด าเนนการวจย ซงท าใหผวจยไดเรยนรและสามารถแกไขปญหาทเกดขน รวมทงชวยสนบสนนใหก าลงใจจนการท าปรญญานพนธนส าเรจลลวงผวจยขอกราบขอบพระคณอาจารยเปนอยางสงมาณโอกาสน

ผวจยขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. ดจเดอน พนธมนาวน ประธานสอบปรญญานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. พศมย รตนโรจนสกล กรรมการสอบปรญญานพนธ ทไดใหขอเสนอแนะเพมเตมอนมประโยชนอยางยงในการปรบแกไขปรญญานพนธใหมความสมบรณมากยงขน ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒและผเชยวชาญทกทานทใหความอนเคราะหสละเวลาในการถายทอดความรใหขอมลและค าแนะน าทมคายงแกผวจย

ขอกราบขอบพระคณ คณบดคณะครศาสตร ทไดใหความอนเคราะหในการด าเนนการวจยและอ านวยความสะดวกแกผวจยอยางดยง รวมทงขอขอบใจนกศกษาวชาชพครทกคนทใหความรวมมออยางดในการเกบขอมลในการวจยครงน ผวจยขอกราบขอบพระคณคณะอาจารยของภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทกทาน ทไดประสทธประสาทวชาความรใหแกผวจย

สดทายน ขอกราบขอบพระคณบดา มารดา พสาว และคณพนธศกด บวลอย ทเปนผสนบสนนใหความชวยเหลอและเปนก าลงใจทมคายงของผวจยมาโดยตลอด ขอขอบคณเพอนนสตปรญญาเอกทกทานทใหความชวยเหลอ รวมทงใหก าลงใจซงกนและกนตลอดมา คณประโยชนจากงานวจยครงน ผวจยขอมอบใหผมพระคณทกทานตามทไดกลาวมา


สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... ฉ

กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................. ซ

สารบญ ................................................................................................................................ ฌ

สารบญตาราง ....................................................................................................................... ฒ

สารบญรปภาพ ...................................................................................................................... ด

บทท 1 บทน า ....................................................................................................................... 18

ภมหลง ........................................................................................................................... 18

ค าถามการวจย ................................................................................................................ 24

ความมงหมายของการวจย ............................................................................................... 24

ความส าคญของการวจย .................................................................................................. 24

ขอบเขตของการวจย ........................................................................................................ 25

ตวแปรทใชในการวจย ...................................................................................................... 27

นยามศพทเฉพาะ ............................................................................................................. 27

กรอบแนวคดในการวจย ................................................................................................... 30

สมมตฐานของการวจย ..................................................................................................... 34

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ .................................................................................. 35

1.จตวญญาณความเปนคร ............................................................................................... 36

1.1 ความหมายของจตวญญาณความเปนคร ............................................................. 36

1.2 ความส าคญของจตวญญาณความเปนคร............................................................. 38

1.3 องคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ............................................................ 39

ญ

1.4 คณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนคร .................................................... 41

1.5 หนาทของครทมจตวญญาณความเปนคร ............................................................. 45

1.6 เครองมอทใชวดจตวญญาณความเปนคร ............................................................. 48

1.7 ทฤษฎทเกยวของกบจตวญญาณความเปนคร ....................................................... 50

1.7.1 ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) ........ 50

1.7.2 ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory) ........................................... 53

2.รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ..................................... 60

2.1 ความหมายของรปแบบการจดการเรยนร .............................................................. 60

2.2 องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร ............................................................ 60

2.3 แนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ..................................................... 61

2.3.1 การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ......................................... 61

2.3.2 เนอหาทใชในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ..................... 62

2.4 แนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ................................................. 62

2.4.1 วธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาท สมเดจพระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ....................................... 62

2.4.2 แนวคดจตตปญญาศกษา ........................................................................ 71

2.5 ทฤษฎการเรยนรทน ามาใชในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร .................................................................................................... 81

2.5.1 ธรรมชาตของการเรยนร และกระบวนการเรยนร ........................................ 82

2.5.2 ทฤษฎการเรยนรของกลมจตวทยาเกสตลท ............................................... 84

2.5.3 ทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญา .............................................. 86

ฎ

2.6 เทคนคและวธการจดการเรยนรทน ามาใชในกระบวนการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร .................................................................................. 88

2.6.1 เทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม (Contingency Management) ............. 88

2.6.2 เทคนคการท าสญญากบตนเอง (Self-Contracting) .................................. 89

2.6.3 เทคนคการสงเกตพฤตกรรม (Observation) ............................................. 89

2.6.4 วธการสอนบรรยาย (Lecture Method) .................................................... 89

2.6.5 วธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion)..... 90

2.6.6 วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) .................... 92

2.6.7 วธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน (Concept Mapping Technique) .. 94

2.6.8 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครในประเทศ ..................... 95

2.6.9 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครตางประเทศ ................... 97

3.งานวจยทเกยวของ ....................................................................................................... 97

3.1 งานวจยในประเทศ .............................................................................................. 97

3.2 งานวจยในตางประเทศ ...................................................................................... 104

บทท 3 วธการด าเนนการวจย .............................................................................................. 107

ระยะท 1 การศกษานยามและศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ................. 108

ระยะท 2 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ................................................................... 113

ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ............................................................. 116

บทท 4 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ........................................................................................................... 118

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล .............................................................................. 118

การน าเสนอผลการวเคราะหขอมล .................................................................................. 119

ฏ

ขนตอนท 1 การวเคราะหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร คอ การวเคราะหและสรปเนอหาทไดจากการสมภาษณ ............................................... 119

ขนตอนท 2 การวเคราะหขอมลในการพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ..................................................................................................................... 122

ขนตอนท 3 การตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนครดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis) ................................. 126

บทท 5 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ........................................................................................... 133

ผลการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ................................................................................ 133

1. การวเคราะห (Analysis) ...................................................................................... 133

1.1 การวเคราะหกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง .............................................. 133

1.2 การวเคราะหเนอหาหรอการจดการเรยนร .................................................. 134

1.3 การวเคราะหบรบทสงแวดลอม ................................................................. 135

2. การออกแบบ (Design) ประกอบดวย ................................................................... 139

2.1 หลกการ .................................................................................................. 139

2.2 วตถประสงค ............................................................................................ 140

2.3 เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร ..................................................... 140

2.4 กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา .................................................................................... 147

2.5 การวดและประเมนผล .............................................................................. 148

2.6 บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม ........................................... 148

3. การพฒนา (Develop) ประกอบดวย .................................................................... 149

4.การน าไปใช (Implementation) ............................................................................. 151

ฐ

5. การประเมนผล (Evaluation) ............................................................................... 151

บทท 6 ผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ ความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ........................................................................................... 152

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล .............................................................................. 152

การน าเสนอผลการวเคราะหขอมล .................................................................................. 153

ตอนท 1 ผลการวเคราะหเชงปรมาณ ........................................................................ 153

1.1 ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 1 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากลมควบคม ............................ 153

1.2 ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 2 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง ........................ 158

ตอนท 2 ผลการวเคราะหเชงคณภาพจากสมดบนทกการเรยนร เพอยนยนขอมล เชงปรมาณในขนตอนท 1 และมงหารายละเอยดของผลการใชรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ........................................................... 159

2.1 การเปลยนแปลงของจตวญญาณความเปนครทเพมขนในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง .................................................................................... 160

2.2 การเปลยนแปลงของจตวญญาณความเปนครทเพมขนในองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร ............................................................................... 161

บทท 7 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ........................................................................... 164

ความมงหมายของการวจย ............................................................................................. 164

สมมตฐานของการวจย ................................................................................................... 164

วธด าเนนการวจย........................................................................................................... 165

สรปผลการวจย .............................................................................................................. 170

อภปรายผลการวจย ....................................................................................................... 176

การอภปรายผลการวจย ในระยะท 1 ........................................................................ 176


ฑ


ขอคนพบทไดจากงานวจย .............................................................................................. 189

ขอเสนอแนะ .................................................................................................................. 190

บรรณานกรม ..................................................................................................................... 192

ภาคผนวก .......................................................................................................................... 200

ประวตผเขยน ..................................................................................................................... 262

สารบญตาราง

หนา ตาราง 1 แบบแผนการทดลอง (Randomized Control-Group Pretest-Posttest Design) ..... 116

ตาราง 2 ผลการตรวจสอบคาอ านาจจ าแนก ......................................................................... 128

ตาราง 3 คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading) .............................................................. 129

ตาราง 4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางองคประกอบในโมเดลการวดจตวญญาณความเปนคร ......................................................................................................................................... 132

ตาราง 5 การสงเคราะหขอมลเพอเปนแนวทางในกาพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ................................. 135

ตาราง 6 ผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร.................................... 150

ตาราง 7 ก าหนดการท ากจกรรม .......................................................................................... 151

ตาราง 8 ขอมลเบองตนของกลมทดลองและกลมควบคม ...................................................... 153

ตาราง 9 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวมของ ผเขารวมกจกรรมกลมทดลองและกลมควบคมภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปน ครกอนการใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร .................................................................... 154

ตาราง 10 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครรายองคประกอบของผเขารวม กจกรรมกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอน การใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร ............................................................................... 155

ตาราง 11 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวม ของผเขารวมกจกรรมของกลมทดลอง ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอน การใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร ..................................................................................... 158

ตาราง 12 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครรายองคประกอบของผเขารวม กจกรรมกลมทดลอง ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอนการใชรปแบบ การจดกจกรรมการเรยนร ......................................................................................................... 159

ตาราง 13 คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดจตวญญาณความเปนคร ..................... 208

ณ

ตาราง 14 คาอ านาจจ าแนกและคาความเชอมนของแบบวดจตวญญาณความเปนคร ............ 211

ตาราง 15 คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading) ของตวบงชพฤตกรรม ตามองคประกอบ เชงยนยนอนดบหนง ................................................................................................................ 213

ตาราง 16 การสงเคราะหเนอหาจากผลการสมภาษณเกยวกบจตวญญาณความเปนคร ......... 218

ตาราง 17 ผลการวเคราะหเหตการณส าคญโดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT)221

ตาราง 18 ผลการปรบปรงกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ............................................................................................................................... 242

สารบญรปภาพ

หนา ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ......................................................................... 31

ภาพประกอบ 2 กรอบแนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร .................................. 33

ภาพประกอบ 3 แผนภาพศาสตรพระราชา (อานนท ศกดวรวชญ, 2560) ................................. 64

ภาพประกอบ 4 จตสงบ – การเขาถงความจรง – การเขาถงสงสงสด สมพนธซงกนและกน น าไปสการเปลยนแปลงขนฐาน (ประเวศ วะส, 2552 , น. 14)............................................................ 80

ภาพประกอบ 5 กระบวนการทส าคญในการเรยนรโดยการสงเกตหรอการเรยนรโดยตวแบบ ...... 87

ภาพประกอบ 6 รปแบบการวจยและพฒนา (Research and Development) ........................ 108

ภาพประกอบ 7 โมเดลการวดอนดบ 2 ของจตวญญาณความเปนคร ..................................... 130

ภาพประกอบ 8 แสดงระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง ของกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนคร กอนการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ........................................... 157

บทท 1 บทน า

ภมหลง วชาชพครถอเปนวชาชพชนสง เปนวชาชพทใชวธการแหงปญญา น าทางการเรยนรใหกบ

ศษย “คร” คอบคลากรซงประกอบวชาชพหลกทางดานการเรยนการสอนและการสงเสรมการเรยนรของผเรยน นบเปนบคลากรทมบทบาทส าคญในกระบวนการจดการศกษา เพราะเปนผทอยใกลชดผเรยนมากทสด ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 ไดก าหนดความมงหมายและหลกการในการจดการศกษาวา ตองเปนไป เพอพฒนาคนไทย ใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรม ในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ดงนน “คร” จงเปนบคคลส าคญและเปนกลไกหนงในการขบเคลอนการปฏรปการศกษาและพฒนาประเทศ

ทางเลอกหนงของการยกระดบคณภาพการศกษาจะตองมงพฒนาคร โดยเฉพาะการปลกฝงจตวญญาณความเปนครใหกบบคลากรวชาชพครและนกศกษาวชาชพครเพอทจะสามารถจดการศกษาใหเปนไปเพอพฒนาผเรยนใหเปนมนษยทสมบรณ จนสามารถยกระดบและปฏรปการศกษาของประเทศ ตลอดจนสามารถพฒนาวชาชพครสความเปนเลศในอนาคตได ดงนนในการแกปญหาวชาชพคร ตองเรมทสถาบนการผลตครทจะตองปรบเปลยนระบบการรบนกศกษาคร คดเลอกนกเรยนด เกง มใจรกและศรทธาในวชาชพครเขาเปนนกศกษาคร และพฒนานกศกษา ทมในระบบผานหลกสตรหรอกจกรรมทเกยวของกบการบมเพาะความเปนครโดยปลกฝงจตวญญาณความเปนคร เพอสรางครใหมหวใจเปนมนษย มทงความร ความสามารถและความด ทเหมาะสมจะเปนครเพอศษยในยคปจจบน ดงท ไพฑรย สนลารตน (2559 , น. 163) ไดกลาวถง การเปลยนแปลงครงใหญของวชาชพครในอาเซยนไววา จะฟนฟวชาชพครใหมความหมายและมคณคาตอคนในอาเซยนและสงคมอาเซยน ถงเวลาตองเปลยนแปลงอยางจรงจงทงระบบและฟนวญญาณครกลบมาใหได ดงนนจงควรสงเสรมและพฒนาจตวญญาณความเปนครใหเกดขนกบกลมบคลากรวชาชพครและนกศกษาวชาชพคร ผซงเปนกลไกส าคญในการเปลยนแปลงและยกระดบคณภาพของการศกษา

การทจะพฒนาจตวญญาณความเปนครใหเกดขนกบบคลากรและนกศกษาวชาชพครไดนน จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองศกษาและท าความเขาใจเกยวกบ “จตวญญาณความเปนคร” ในแงของนยาม องคประกอบและแนวทางในการพฒนาจตวญญาณความเปนคร เพอเปนพนฐานของการสรางองคความรเกยวกบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร ซงในการใหนยาม

19

ค าวา “จตวญญาณความเปนคร” (Teacher Spirituality) ทผานมานน มลกษณะทเปนนามธรรมคอนขางสง และนกวจยไดนยามความหมายของจตวญญาณความเปนครแตกตางกนออกไปตามทศนะของแตละทาน ในบรบทของประเทศไทย อาท ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554 , น. 8) ไดใหความหมายของ จตวญญาณความเปนครไววา หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมการท างานทสะทอนถงการเปนครทด จตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนคณลกษณะทางจตน เกยวของกบความคดทมตอวชาชพคร ประกอบดวย การเหนคณคาของบทบาทหนาท การมศรทธาในวชาชพ มและยดมนตออดมการณในการท างานคร มความเขาใจทงตนเองและผอน ในขณะทจตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนพฤตกรรม ประกอบดวย การปฏบตตนตอนกเรยนดวยความเมตตา ชวยเหลอ เสยสละ อดทน การเปนแบบอยางทด รวมทงการพฒนาตนเอง โดยการแสวงหาความรเพมเตม สวน สพชญา โคทว , และ วารรตน แกวอไร (2557 , น. 11) ใหความหมายวา จตวญญาณความเปนคร เปนการรบรและแสดงออกถงดานจตใจทดงาม ควรคาแกการเคารพบชาในลกษณะทส าคญ 3 ประการคอ การเหนคณคาในตนเอง การเหนคณคาในผอน และการอยรวมกนอยางสนต ในขณะท ภาวต ตงเพชรเดโช (2556, น. 5) ไดใหความหมายของ จตวญญาณความเปนครวาหมายถง พฤตกรรมการแสดงออกทดของครทมตอศษย ซงบคคลทจะมาประกอบวชาชพครตองพงมและพงปฏบตและอทศตนอบรมส งสอนศษยใหมความร คคณธรรมเพอเปนก าลงในการทจะสรางประเทศชาตตอไป รวมถง วลนกา ฉลากบาง (2559 , น.124) ทไดใหความหมายของจตวญญาณความเปนคร ไววาหมายถง จตส านกตามกรอบคณธรรมจรยธรรม ซงท าใหเกดการ ใฝร คนหา สรางสรรค ถายทอด ปลกฝงและเปนแบบอยางทดทงของศษย เพอนรวมงานและคนในสงคม

สวนในบรบทของตางประเทศ ยงไมมผใหนยามไวชดเจนมากนก ตวอยางเชน Palmer (2003) ไดกลาวถงจตวญญาณความเปนคร ไววา ครในปจจบนมงเนนใหนกเรยน นกศกษาหมกมนกบการจดการและควบคมโลกภายนอก เพราะเชอวาตนเองมอทธพลเหนอสงตาง ๆ เหลานน การวดและประเมนผลโดยการใชเกรดเปนทตงท าใหฝกการพงพงและเคารพสงภายนอก ซงมในระบบการศกษามานานมากแลว ดงนนคนทมจตวญญาณความเปนครจงควรกลาทจะเปลยน กลาทจะสอนดวยจตวญญาณของคร ซงเปนแกนแทของการสอนเพอนกวชาชพรนใหม สอนใหตระหนกถงความส าคญของการเรยนรทไมไดหวงเพยงเกรดหรอคะแนนเทานน นอกจากน Smith (2013 , pp 46-49)ไดกลาวไววา ครท มความพรอมทางจตวญญาณจะสะทอนถงความสามารถในทางเทคนคและการปฏบตทจะชวยพฒนาคณภาพและทกษะทจ าเปนในการจดการเรยนการสอนส าหรบผเรยนไดอยางมประสทธภาพ รวมถง Bush (1999, pp 20-28) ทได

20

กลาวถงคนทมลกษณะของจตวญญาณในการสอน (Teaching Spirituality) หรอ จตวญญาณ ในการดแล (Spirituality Care) ไววาจะตองเปนคนเปดใจใหกวาง สรางความไววางใจใหกบผเรยน มเวลาใหกบผเรยน มสตตงใจอยกบปจจบนเสมอ ซงจากการใหนยามของนกวจยทงในประเทศและตางประเทศดงกลาว แสดงใหเหนถงนยามทแตกตางกนไปตามทศนะของแตละทาน และการนยามของจตวญญาณความเปนครใหมความชดเจนจงเปนไปไดคอนขางยาก ดงนน ในเบองตนผวจยจงตองการศกษานยามของจตวญญาณความเปนครใหชดเจนเสยกอน จงจะพฒนาจตวญญาณความเปนครไดในขนตอนตอไป

อกทงองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ทงในบรบทของตางประเทศและในประเทศ ยงไมปรากฎการแบงอยางชดเจน แตผวจยไดคนพบจากงานวจยทมลกษณะใกลเคยงดงในงานวจยดานจตวญญ าณ ในการท างาน (Spiritual at work) ของ Ashmos & Duchon (2000,pp. 134-145) และ นฤเบศร สายพรหม ,ดษฎ โยเหลา, และรตตกรณ จงวศาล (2559, น.140-158) ซงมองคประกอบ 3 ดาน ไดแก ดานการรบรหรอประสบการณเชงจตวญญาณของบคคลในดานชวตภายใน (Inner Life) ดานงานทมความหมาย (Meaningful Work) และดานสงคม (Community) มาเปนแนวทางในการก าหนดองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร และจากการสงเคราะหงานวจย พบวา องคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ประกอบดวย การเหนคณคาในตนเอง การเขาใจในบทบาทหนาทของตนเองการพฒนาตนเอง การมความรกและความเมตตาปรารถนาดตอผเรยนทกคนอยางเทาเทยม และความมงมนในการพฒนาผเรยน มเจตคตทดตอวชาชพคร การปฏบตตนตามจรรยาบรรณวชาชพ และความรก ความศรทธาในวชาชพ (ครสภา(2559) ,ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยธ มณรตน และพงษเทพ จระโร (2559, น.110), สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557, น.7-8), กตตนนท โนส และเสรมศกด วศาลาภรณ (2557, น.60-61), อรอมา เจรญสข (2557, น. 192-193), ธรรมนนทกา แจงสวาง, (2554, น.122-123), นรนทร สงขรกษา (2554, น. 21-30), ณฎฐภรณ หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม,(2553,น.31-32)) นอกจากนผวจยไดน าแนวคดในการก าหนดนยามคณลกษณะดานจตพสย โดยการสรางนยามจากขอมล เชงประจกษ โดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT) เพอรวบรวมพฤตกรรมของครทสามารถสงเกตได และมความสมบรณเพยงพอส าหรบน าไปท านายพฤตกรรมการแสดงออกถงจตวญญาณความเปนครได ซงจะท าใหตวชวดของแตละองคประกอบจตวญญาณความเปนครมความชดเจนมากขน จากนนจงน าองคประกอบดงกลาวมาตรวจสอบคณภาพเชงโครงสรางโดยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirm Factor Analysis: CFA)

21

เพอยนยนองคประกอบของจตวญญาณความเปนครในบรบทของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏ และเพอใชเปนแนวทางในการสรางแบบวดจตวญญาณความเปนครตอไป

ในการสรางเครองมอเพอวดจตวญญาณความเปนครจากอดตจนถงปจจบนทผานมา มเครองมอทใชวดคอนขางหลากหลายตามทศนะของนกวจยทแตกตางกนไป ซงแบบวดสวนใหญเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ตวอยางเชน ณฎฐภรณ หลาวทอง , และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553, น. 29) ไดท าการพฒนาตวชวดจตวญญาณความเปนครและพฒนาแบบวดจตวญญาณความเปนคร ซงสามารถวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจไดจ านวน 4 องคประกอบ จ านวน 38 ขอ และ สพชญา โคทว, และ วารรตน แกวอไร (2557,น.184-188) ไดสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร เพอใชวดระดบจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ จ านวน 66 ขอ และ ดวงใจ ชนะสทธ และคนอน ๆ (2559, น. 112) ไดสรางแบบสอบถามเกยวกบระดบจตวญญาณความความเปนครของนกศกษาสงกด คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม จ านวน 37 ขอ ดงนนผวจยจงน าการสรางแบบวด จตวญญาณความเปนครดงกลาว มาเปนแนวทางส าหรบการสรางแบบวดจตวญญาณความเปนครทใชในการวจยครงน

จากการศกษาการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผานมา ผวจยพบวาหลกสตรของการศกษาวชาชพครในปจจบนไดเนนวชาการมากกวาการสรางนสตนกศกษาใหมจตวญญาณความเปนครและมจรรยาบรรณในวชาชพ ดงท ชลตตา รกษพลเมอง, สมหวง พธยานวฒน, รงสรรค มณเลก, เฟองอรณ ปรดดลก, และ สวธดา จรงเกยรตกล (2560, น. 22) ใหขอเสนอเชงนโยบายส าหรบการพฒนาครการศกษาขนพนฐาน ทสอดคลองกบความตองการในอนาคต ทส าคญคอ การพฒนาครใหมความเชอมโยงกบคณภาพการผลตบณฑต และการพจารณาผลการปฏบตงานของคร การพฒนาครใหมจรรยาบรรณวชาชพคร และจตวญญาณความเปนคร ซงเปนหวใจส าคญของการเปนคร ประกอบกบตามแผนยทธศาสตรเพอยกคณภาพมาตรฐานมหาวทยาลยราชภฏสความเปนเลศระยะ 10 ปทจะถงน (พ.ศ.2558 -2567) ในยทธวธท 3.1 การปฏรปการฝกหดครหลกสตรและจดการเรยนรทงระบบ โดยจดใหมโครงการและกจกรรมในการจดระบบและมกระบวนการบมเพาะและปลกฝงความเปนครในทกมหาวทยาลยราชภฏ เพอใหนกศกษาวชาชพครมคณภาพและมจตวญญาณความเปนคร (กระทรวงศกษาธการ, 2557) จงท าใหผวจยเลงเหนความส าคญในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพครโดยการพฒนารปแบบการจดการ เรยนรโดยใชทฤษฎ การเรยนรและแนวคดตาง ๆ มาบรณาการเขาดวยกน ทงนผวจยพบวาแนวคดจตตปญญาศกษา

22

เปนแนวคดหนงทสามารถท าใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนได เนองจากจตตปญญาศกษา มเปาหมายเพอพฒนาใหเปนมนษยทสมบรณ โดยเกดการเปลยนแปลงในตนเอง ในองคกรและในสงคม โดยเกดการเปลยนแปลงขนพ นฐานในตนเอง มเปาหมายเพอใหเปนผท ร จกตนเอง รเปาหมายของชวตมจตตนร สการเปลยนแปลงตนเอง เปนผทจะเรยนรทจะฟงตนเองและผอน เขาใจดานในของตวเอง รตว เขาถงความจรง ตนร เกดจตส านกใหม เปนผทมความรก เมตตาอนยงใหญ มปญญาแหงตน และมความสข และเปนมนษยทสมบรณ การเปลยนแปลงขนพนฐาน ในองคกร ท าใหคนในองคกรและชมชนเคารพศกดศรคณคาของกนและกนอยางลกซง และการเปลยนแปลงขนพ นฐานทางสงคม มเปาหมายเพอการอยรวมกนโดยสนตอยางแทจรง โดยเชอมโยงการเรยนรดานวชาการ วชาชพและมตจตใจ เขาใจศาสตรทศกษาอยางลกซง เกดการเปลยนแปลงความรสกนกคดเกยวกบเพอนมนษยและธรรมชาต นอกจากนแนวคดจตตปญญาศกษายงเออตอการบมเพาะจตวญญาณความเปนครและชวยใหเกดการพฒนาทงคณภาพภายในและคณภาพภายนอก คอ ความรความสามารถในการจดการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพมากขน (ฆนท ธาตทอง, 2555, น. 50) นอกจากนผวจยไดศกษาการพฒนารปแบบหรอหลกสตรการพฒนาจตวญญาณความเปนครจากตางประเทศและในประเทศ ตวอยางเชน โปรแกรมกลาสอน “CTT” (Courage to Teach) ของ Palmer (2003), รปแบบการพฒนาครเพอศษยในสถานศกษา ของ วสนต ปานทอง, อนชา กอนพวง, ภาณวฒน ภกดวงศ, และ ฉนทนา จนทรบรรจง (2556, น.193-205), ผลการใชจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมคณลกษณะความเปนคร ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ ของ วนทนย นามสวสด, สรวรรณ ศรพหล, และ กญจนา สนทรตนศรกล (2558, น.7-20) และงานวจยของ สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557,น.11-12) ทใชรปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา กบนกศกษาวชาชพคร จากหลกสตรดงกลาวพบวามผลท าใหเกดการเปลยนแปลงในตวบคคลมากขน โดยเฉพาะผลจากการเปลยนภายในของตนเอง บคคลมความเขาใจและยอมรบตนเอง มความใสใจคนรอบขาง เกดความรกความเมตตาใหกบผอน รจกปรบตวเขากบสงใหม ปรบเปลยนมมมองการมองโลก เหนสงตาง ๆตามความเปนจรง เหนหรอคนพบศกยภาพภายในตนเองมากขน ซงสงผลใหเกดการพฒนาจตวญญาณความเปนครใหสงขนได ดงนนผวจยจงสนใจน าแนวคดจตตปญญาศกษามาจดเปนกระบวนการเรยนรโดยบรณาการกบทฤษฎการเรยนร และแนวคดจากวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร เพอสรางเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ใหกบนกศกษาวชาชพคร เพอใหเกดการเปลยนแปลงตนเองจากภายใน

23

เสรมสรางจตวญญาณความเปนครใหเพมมากขน และสามารถน าไปใชเมอประกอบอาชพครหรอฝกประสบการณวชาชพครได

มหาวทยาลยราชภฏ เปนสถาบนอดมศกษาเพอพฒนาทองถน และเปนสถาบนทผลตวชาชพครมาเปนระยะเวลายาวนานกวา 100 ป อกทงยงมทตงกระจายอยทวประเทศ จ านวน 38 แหง และจากสถานการณในปจจบนทกลาวถงยทธศาสตรหลกของมหาวทยาลยราชภฏทเนนการผลตครเพอพฒนาทองถน และมหาวทยาลยราชภฏเปนสถาบนการศกษาแมและเปนรากเหงาของการผลตคร จงตองการใหผลตคร โดยยดหลกส าคญ 3 ประการ กลาวคอ 1) การมจตวญญาณของความเปนคร 2) การมความรบผดรบชอบตอนกศกษา 3) การพฒนาความรและ ความเชยวชาญอยางตอเนอง เพราะแมครจะไมเกง แตหากมจตวญญาณของความเปนคร กจะสามารถถายทอดและสอนไดเปนอยางด (นวรตน รามสต, และ บลลงก โรหตเสถยร, 2558) และตามพระราโชบายดานการศกษาของในหลวงรชกาลท 10 ทพระองคทรงสานตอพระราชปณธานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 ดานการพฒนามหาวทยาลยราชภฏใหเปนมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน โดยเฉพาะประเดนดานการผลตและพฒนาคร พระองคทรงเนนย าใหมหาวทยาลยราชภฏเปนเลศดานผลตและพฒนาคร ใหมมาตรฐานและมจตวญญาณความเปนคร ดงนน หากนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏไดรบการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร กอนทจะออกฝกปฏบตวชาชพครขนสงเกตการสอน (Practicum) และสอดแทรกในกจกรรมการเรยนรนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) จะสงผลใหนกศกษาได ตระหนกและเขาใจ ในตนเอง ผอน และวชาชพ เกยวกบคณลกษณะคณงามความดในการประกอบอาชพครของตน อกทงจะสามารถพฒนาตนเองใหเปนครมออาชพไดในอนาคต

ดงนนในการวจยครงน ผวจยจงท าการศกษานยามและศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ และพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนคร โดยผวจยมความมงหวงวาจะเกดประโยชนในแงขององคความรเกยวกบจตวญญาณความเปนคร ซงจะเปนแนวทางในการทจะใหครอาจารยฝายกจการนกศกษา ฝายฝกประสบการณวชาชพคร ตลอดจนผทเกยวของสามารถน ารปแบบทผวจยพฒนาขน ไปใชประโยชนในการพฒนานกศกษาวชาชพครใหเกดจตวญญาณความเปนครได ซงจะเปนประโยชนในการน าไปปฏบตตนเมอเปนนกศกษาฝกสอนหรอการประกอบอาชพคร ไดในอนาคต

24

ค าถามการวจย 1. จตวญญาณความเปนครมนยามเปนอยางไรและมองคประกอบของจตวญญาณ

ความเปนครอะไรบาง 2. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพ

คร เปนอยางไร 3. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพ

ครทผวจยสรางขน สามารถเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครไดมากนอยเพยงใด

ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงน ผวจยมความมงหมาย ดงน

1. เพอศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

2. เพอสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

3. เพอศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ความส าคญของการวจย ผลการวจยครงนจะกอใหเกดประโยชนในสองประเดนดงน

1. ประโยชนในเชงวชาการ ซงในการวจยครงนจะท าใหไดนยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครทเปนรปธรรมมากขน ซงจะเปนขอมลส าคญในการพฒนาวชาชพคร และองคความรเกยวกบจตวญญาณความเปนครในบรบทของสงคมไทย

2. ประโยชนในเชงปฏบต ผลจากการศกษาครงนจะท าใหไดรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ซงจะสามารถเปนตนแบบใหครอาจารยฝายกจการนกศกษา ฝายฝกประสบการณวชาชพคร ตลอดจน ผทเกยวของกบการพฒนานกศกษาวชาชพคร ในมหาวทยาลยราชภฏ ไดน าไปใชเปนแนวทาง ในการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาไดมประสทธผลในวชาชพครมากยงขน และนกศกษาวชาชพครทไดเขารวมกจกรรมจะไดรบความร ความเขาใจ และตระหนกถงจตวญญาณความเปนคร รวมทงไดประสบการณ เกยวกบการ

25

เสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ทจะสามารถน าไปปฏบตตน เมอตนเองเปนนกศกษาฝกสอน หรอประกอบอาชพครในอนาคตได

ขอบเขตของการวจย ในการวจยครงนผวจยไดก าหนดขอบเขตของการวจย ออกเปน 3 ระยะ ดงน

1. ระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

2. ระยะท 2 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

3. ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

1. ระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ในการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร มกลมผใหขอมล 2 กลม ดงน

1. กลมผใหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร เปนนกวชาการศกษาทมความลมลกเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนคร ประกอบดวย ดร.สเมธ ตนตเวชกล ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน และ รองศาสตราจารย ดร.โสรช โพธแกว

2. กลมผใหขอมลในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ ครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 จากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มประชากรจ านวนทงสน 219 คน และมกลมตวอยางไดมาจากการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) จ านวนทงสน 25 คน โดยพจารณาเลอกจากเกณฑสงกดเขตพนทการศกษา ทง 2 ระดบ คอส านกงานเขตพ นทการประถมศกษา และส านกงานเขตพ นทการมธยมศกษา ในเขตภาคเหนอตอนลางจ านวน 9 จงหวด ไดแก จงหวดพษณโลก ตาก สโขทย อทยธาน อตรดตถ พจตร ก าแพงเพชร นครสวรรค และเพชรบรณ

ในการตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนครดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis)

26

ประชากร คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏ 38 แหง ปการศกษา 2560 แบงตามเขตภมศาสตร จ านวน 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ จ านวน 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11 แหง ภาคกลาง 14 แหง และภาคใต 5 แหง จ านวนทงสน 22,450 คน กลมตวอยางทใชศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ไดแก นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร โดยสมแบบแบงชนมหาวทยาลยราชภฏตามภมภาค อยางนอย 1 แหง ไดแก เขตภาคเหนอ คอ มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอมหาวทยาลยราชภฏเลย เขตภาคกลาง คอ มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม และเขตภาคใต คอ มหาวทยาลยราชภฏสงขลา

การวจยครงนมพารามเตอรจ านวน 55 คา ผวจยใชแนวคดในการก าหนดขนาดตวอยางจากการใชสถตวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง (SEM) ของ Hair, Black, Babin ,& Anderson (2010) ทเสนอใหใชกลมตวอยางอยางนอย 10 ถง 20 คน ตอ 1 พารามเตอรทตองการประมาณคา (550-1,100 คน) ผวจยเกบขอมลจรงไดรวมทงสน 692 คน ซงอยในเกณฑทเพยงพอตอการหาคณภาพได

2. ระยะท 2 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ในขนการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผวจยน าไปทดลองใชกบนกศกษาทมคณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 15 คน และน ามาแกไขปรบปรงกอนน าไปใชจรงในระยะท 3

3. ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

กลมเปาหมาย คอ นกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ซงไดมาจากการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) จากนกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จ านวนรวมทงสน 341 คน เพอแบงออกเปนกลมทดลอง 26 คน และกลมควบคม 26 คน

27

ตวแปรทใชในการวจย 1. ตวแปรทใชในระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปน

ครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มดงน 1.1 ตวแปรโครงสราง ประกอบดวย

1.1.1 ดานทเกดกบตนเอง 1.1.2 ดานทเกดกบผเรยน 1.1.3 ดานทเกดกบวชาชพ

1.2 ตวแปรชวด ประกอบดวย 1.2.1 ดานทเกดกบตนเอง ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการ

สอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร 1.2.2 ดานทเกดกบผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา

และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค 1.2.3 ดานทเกดกบวชาชพ ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร

2. ตวแปรทใชในระยะท 2 การเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มดงน

2.1 ตวแปรจดกระท า คอ รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

2.2 ตวแปรตาม คอ จตวญญาณความเปนคร

นยามศพทเฉพาะ 1. จตวญญาณความเปนคร (Teacher Spirituality) หมายถง คณลกษณะทางจตและ

พฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร ประกอบดวย ดานท 1 ดานทเกดกบตนเอง ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร ดานท 2 ดานทเกดกบผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค และดานท 3 ดานทเกดกบวชาชพคร ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร ดงรายละเอยดตอไปน

1.1 ดานทเกดกบตนเอง หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมของความเปนครทปรากฏอยในตนเองของนกศกษาวชาชพคร ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และบทบาทการพฒนาตนเองในวชาชพคร ดงรายละเอยดตอไปน

28

1.1.1 บคลกภาพความเปนคร หมายถง การทนกศกษาวชาชพครเขาใจถงบคลกภาพภายนอกและภายในของคนเปนคร ไดแก การแตงกายใหสะอาดและเหมาะสมกบกาลเทศะ พดจาสภาพเรยบรอย มความแคลวคลองวองไวและกระฉบกระเฉง มสขภาพแขงแรงสมบรณ มความเปนกนเอง มอารมณดอารมณขน มความมนใจในตนเอง มความเพยรพยายาม มความอดทนอดกลน และมความรบผดชอบ

1.1.2 บทบาทหนาทดานการสอน หมายถง การทนกศกษาวชาชพค รเขาใจบทบาทหนาทการสอนของคร ไดแก มความตงใจในการสอน มความสามารถใชสอการสอนใหเหมาะสมกบผเรยนและเนอหา รจกใชเทคนคการสอนทหลากหลาย และสามารถน าเทคนคการสอนแบบใหมมาประยกตใชใหเหมาะสมกบผเรยนในยคปจจบน

1.1.3 บทบาทการพฒนาตนเองในวชาชพคร หมายถง การทนกศกษาวชาชพครเขาใจบทบาทการพฒนาตนเองเพอเพมพนความรและความเชยวชาญเฉพาะทางของตนดวยวธการตาง ๆ ไดแก การศกษาหาความรจากอนเตอรเนตและแหลงเรยนรตาง ๆ การตดตามขาวสารใหม ๆ อยเสมอ อบรมศกษาหาความรเพมเตม และศกษาคนควาวจยใหมความเชยวชาญเฉพาะทางของตน

1.2 ดานทเกดกบผเรยน หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมของนกศกษาวชาชพครทจะปฏบตตอผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค ดงรายละเอยดตอไปน

1.2.1 การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา หมายถง การทนกศกษาวชาชพครปฏบตตอผเรยนดวยความรก ความเอาใจใส และปรารถนาใหผเรยนพนทกข แบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานการเรยน ไดแก เปดโอกาสใหนกเรยนถามเมอมขอสงสย และคอยตดตามความกาวหนาของผเรยนอยเสมอ ดานการอบรมบมนสย ไดแก การสอนใหผเรยนเปนคนดละเวนความชว และการสอนระเบยบวนยใหกบผเรยน และดานการใหค าปรกษา ไดแก ใหค าแนะน าและชแนะแนวทางทถกตอง รวมถงชวยเหลอแกไขปญหาใหกบผเรยน

1.2.2 การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค หมายถง การทนกศกษาวชาชพครปฏบตตอผเรยนดวยความยตธรรมและไมล าเอยง แบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานการเรยน ไดแก การวดและประเมนผลตามความเปนจรง และการสอนทกคนอยางเทาเทยม ดานการอบรมบมนสย ไดแก การวางตวเปนกลางไมเขาขางคนผด และดานการใหค าปรกษา ไดแก การมเวลาใหค าปรกษาแกผเรยนทกคนอยางเทาเทยมกน และการเตมใจใหค าปรกษากบผเรยนโดยไมหวงผลตอบแทน

29

1.3 ดานทเกดกบวชาชพ หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมของนกศกษาวชาชพครทจะปรากฏตอวชาชพคร ไดแก การมเจตคตทดตอวชาชพคร และการมศรทธาในวชาชพคร ดงรายละเอยดตอไปน

1.3.1 เจตคตทดตอวชาชพคร หมายถง การทนกศกษาวชาชพครมความรสกทดตอวชาชพคร ไดแก ซาบซงในวชาชพคร มความภาคภมใจทไดประกอบว ชาชพคร และการมความสขทกครงเมอท าการสอน การทนกศกษามความคดทดตอวชาชพคร ไดแก อาชพครเปนอาชพทมเกยรต อาชพครสามารถพฒนาคนและพฒนาประเทศชาตได และการทนกศกษาจะมแนวโนมของการแสดงพฤตกรรมทดตอวชาชพคร ไดแก ปกปอง รกษา และสบทอดวชาชพคร

1.3.2 ศรทธาในวชาชพคร หมายถง การทนกศกษาวชาชพครแสดงออกถงความเชอและเลอมใสในวชาชพคร ไดแก เชอมนในวชาชพคร และการปฏบตตามจรรยาบรรณของวชาชพครอยางเครงครด

2. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร หมายถง รปแบบการจดการเรยนรทผวจยสรางขน โดย มวตถประสงคเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครอยางมแบบแผน จ านวน 6 องคประกอบ ไดแก

2.1 หลกการ 2.2 วตถประสงค 2.3 เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร 2.4 กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญา

ศกษา 3 ขน (AmCRa) ประกอบดวย 2.4.1 ขนตระหนกร สสมาธ ((Am : Awareness and Mediation) ขนตอนทม

จดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกร และสงบนงอยกบตนเอง เปนการประสานกายและจตใหเปนหนงเดยวกน เนนการพฒนาใหเกดการเปลยนแปลงจากภายในของตน เพอใหเกดสตและสมาธกบการท างาน มความสงบในจตใจ ลดความเครยดและเปนกงวลจากสงแวดลอมภายนอก เนองจากสภาพแวดลอมภายนอก อาจท าใหสมาธและจตใจไมสงบ สงผลใหสมองปดกนการเรยนร เปนขนเตรยมพรอมในการเรยนร โดยจดกจกรรมตาง ๆ เชน การท าสมาธ การออกก าลงกายและจต โยคะ เกมฝกสต และ การบรหารสมอง เปนตน ใชเวลาประมาณ 5-10 นาท และในชวงเวลาดงกลาวจะมการกลาวถงสงทผานมาแลวเพอเชอมโยงกบบทเรยนใหม กอนจะเรยนรในขนตอนตอไป

30

2.4.2 ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) ขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญ ท าความเขาใจ ตระหนกรถงคณคาทงในตนเอง ผอน และวชาชพคร โดยผานการปฏบตกจกรรมตาง ๆ เชน บรรยาย อภปราย บทบาทสมมต เรยนรตวแบบ สมผสธรรมชาต ประสบการณ แลกเปลยนเรยนรแบบสนทรยะสนทนา และการตงใจฟงอยางลกซง เปนตน ขนตอนนผเขารวมกจกรรมจะมสภาวะของจตใจทเหมาะสมตอการเรยนร และเขาถงศกยภาพแหงตน เพอน าคณภาพดงกลาวไปใชใครครวญทงในดานพทธปญญา (Cognitive) ดานระหวางบคคล (Interpersonal) และดานภายในบคคล (Intrapersonal) สงผลใหเกดการเปลยนแปลงภายใน มองโลกในเชงองครวม เกดความเชอมโยงสมพนธ น าสงทไดเรยนรหรอประสบการณ ในกระบวนการบรณาการเขาสวถชวตของตนเอง ผอนและวชาชพครในอนาคตได

2.4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application) ขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนผลการเรยนรจากการใครครวญ สะทอนผลการเรยนร แงคดตาง ๆ และสามารถน าประสบการณในการเรยนรไปประยกตใชได โดยผานกจกรรมตาง ๆ เชน การเขยนบนทกการเรยนร การน าเสนอความคดความรสกเปนวาทกรรม หรอประโยคสน ๆ เปนตน ในขนตอนนเปรยบเสมอนการสรปผลการเรยนร และประโยชนในการน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนและวชาชพครในอนาคต

2.5 การวดและประเมนผล 2.6 บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

3.นกศกษาวชาชพคร หมายถง นกศกษาทก าลงศกษาอยในหลกสตรครศาสตรบณฑตคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

กรอบแนวคดในการวจย 1. กรอบแนวคดในการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปน

ครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพ

คร มหาวทยาลยราชภฏ ผวจยไดศกษาแนวคดเชงทฤษฎจากนกวชาการศกษาทมความลมลกเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนคร จ านวน 3 ทาน ไดแก ดร.สเมธ ตนตเวชกล ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน และรองศาสตราจารย ดร. โสรช โพธแกว รวมถงศกษาทฤษฎเชงปฏบตการ จากเอกสารและงานวจยทเกยวของ และน าแนวคดในการก าหนดนยามคณลกษณะดานจตพสย มาท าการสรางนยามจากขอมลเชงประจกษ โดยใชเทคนค

31

Critical Incident Technique (CIT) จากครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 โดยน าแนวคดของ Ashmos & Duchon (2000) และ นฤเบศร สายพรหม และคนอน ๆ (2559, น.139-158) เกยวกบจตวญญาณในการท างาน (Spiritual at work) มาเปนแนวทางในการก าหนดองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ซงสามารถก าหนดตวแปรโครงสรางได 3 ดาน ไดแก ดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพ และตวแปรชวด ไดแก (1) ดานทเกดกบตนเอง ประกอบดวย บคลกภาพความเปนคร การเขาใจบทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร (2) ดานทเกดกบผเรยน ประกอบดวย การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค และ (3) ดานทเกดกบวชาชพ ประกอบดวย การมเจตคตทดตอวชาชพคร และการมศรทธาในวชาชพคร

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ดานทเกดกบตนเอง

ดานทเกดกบผเรยน

ดานทเกดกบวชาชพ

บคลกภาพความเปนคร

การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา

การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค

บทบาทหนาทดานการสอน

การพฒนาตนเองในวชาชพคร

เจตคตทดตอวชาชพคร

ศรทธาในวชาชพคร

แนวคดของ Ashmos & Duchon (2000) และ นฤเบศร สายพรหม และคนอน ๆ (2559, น.139-158) เกยวกบจตวญญาณในการท างาน (Spiritual at work)

ตวแปรโครงสราง ตวแปรชวด

32

2. กรอบแนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร การเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ผวจยไดน ารปแบบการจดการเรยนรมาเปน

ตวแปรจดกระท า และมจตวญญาณความเปนครเปนตวแปรตาม โดยศกษาทฤษฎทเกยวของ ไดแก ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) และ ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory) บรณาการกบวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และแนวคดจตตปญญาศกษา มาสรางเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครอยางมแบบแผน ประกอบดวย หลกการแนวคด วตถประสงค เน อหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร กระบวนการจดการเรยนร การวดและประเมนผล บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครกบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

33

ภาพประกอบ 2 กรอบแนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

รปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ประกอบดวย 1. หลกการ 2. วตถประสงค 3. เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร 4. กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา 3 ขน (AmCRa) ประกอบดวย 4.1 ขนตระหนกรสสมาธ

(Am: Awareness and Mediation) 4.2 ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) 4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช

(Ra : Reflection and Application) 5. การวดและประเมนผล 6. บทบาทกระบวนการ และผเขารวมกจกรรม

จตวญญาณความเปนคร 3 ดาน

ไดแก

1. ดานทเกดกบตนเอง ประกอบดวย

บคลกภาพความเปนคร การเขาใจ

บทบาทหนาทดานการสอน และ

การพฒนาตนเองในวชาชพคร

2. ดานทเกดกบผเรยน ประกอบดวย

การปฏบตตอผเรยนดวยความ

เมตตากรณา และการปฏบตตอ

ผเรยนดวยความเสมอภาค

3. ดานทเกดกบวชาชพ ประกอบดวย

การมเจตคตทดตอวชาชพคร และ

การมศรทธาในวชาชพคร

ตวแปรตาม ตวแปรจดกระท า

การเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ทฤษฎทเกยวของ ไดแก ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory)

และ ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory)

บรณาการกบวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา”

ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และแนวคดจตตปญญาศกษา

34

สมมตฐานของการวจย การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏทพฒนาขน มสมมตฐานการวจย ดงน 1. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง

สงกวากลมควบคม 2. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง

สงกวากอนการทดลอง

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารและงานวจยตาง ๆ โดยแบงเปน 3 หวขอใหญ ดงรายละเอยดตอไปน

1. จตวญญาณความเปนคร 1.1 ความหมายของจตวญญาณความเปนคร 1.2 ความส าคญของจตวญญาณความเปนคร 1.3 องคประกอบของจตวญญาณความเปนคร 1.4 คณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนคร 1.5 หนาทของครทมจตวญญาณความเปนคร 1.6 เครองมอทใชวดจตวญญาณความเปนคร 1.7 ทฤษฎทเกยวของกบจตวญญาณความเปนคร

1.7.1 ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) 1.7.2 ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory)

2. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร 2.1 ความหมายของรปแบบการจดการเรยนร 2.2 องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร 2.3 แนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ

ความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ 2.4 แนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

2 .4 .1 ว ธ ก ารแห งศาสตรพ ระราชา “เขา ใจ เขาถ ง พฒ นา ” ขอ งพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร

2.4.2 แนวคดจตตปญญาศกษา 2.5 ทฤษฎการเรยนรทน ามาใชในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจต

วญญาณความเปนคร 2.5.1 ธรรมชาตของการเรยนร และกระบวนการเรยนร 2.5.2 ทฤษฎการเรยนรของกลมจตวทยาเกสตลท 2.5.3 ทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญา

36

2.6 เทคนคและวธการจดการเรยนรทน ามาใชในกระบวนการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

2.6.1 เทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม (Contingency Management 2.6.2 เทคนคการท าสญญากบตนเอง (Self-Contracting) 2.6.3 เทคนคการสงเกตพฤตกรรม (Observation) 2.6.4 วธการสอนบรรยาย (Lecture Method) 2.6.5 วธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) 2.6.6 วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) 2.6.7 วธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน (Concept Mapping

Technique) 2.6.8 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครในประเทศ 2.6.9 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครในตางประเทศ

3. งานวจยทเกยวของ 3.1 งานวจยในประเทศ 3.2 งานวจยในตางประเทศ

1.จตวญญาณความเปนคร 1.1 ความหมายของจตวญญาณความเปนคร

ค าวา “จตวญญาณ” (Spirituality) หมายถง มตสงสงของจต หรอการทมจตใจสง ความด กศลบญ คณคาหรอจตทเจรญ จตทหลดพน จตทเหนแกตวนอย จตเขาถงสงสงสด โดยเฉพาะในทางพทธศาสนา จตวญญาณ คอ ปญญา เปนมตทท าใหมนษยตางจากสตว เปนมนษยทมจตสงปราศจากความคบแคบและความเหนแกตว (ประเวศ วะส, 2553, น. 99-100) สวนค าวา “จตวญญาณความเปนคร” นน เปนค าทใชกนมานานในบรบทของวชาชพคร ดวยเหตน จงไดมผใหความหมายทแตกตางกนไป ดงรายละเอยดตอไปน

Palmer (2003) ไดกลาวถงจตวญญาณความเปนคร ไววา ครในปจจบนมงเนนใหนกเรยน นกศกษาหมกมนกบการจดการและควบคมโลกภายนอก เพราะเชอวาตนเองมอทธพลเหนอสงตาง ๆ เหลานน มการวดและประเมนผลโดยการใชเกรดเปนทตงจงท าใหนกเรยน นกศกษาฝกการพงพงและเคารพสงภายนอก ซงหลกการดงกลาวมในระบบการศกษามานานมากแลว ดงนนครทมจตวญญาณความเปนคร จงควรกลาทจะเปลยน กลาทจะสอนดวยจตวญญาณของ

37

คร ซงเปนแกนแทของการสอนเพอนกวชาชพรนใหม สอนใหตระหนกถงความส าคญของการเรยนรทไมไดหวงเพยงเกรดหรอคะแนนเทานน

Smith (2013) ไดกลาวไววา ครทมความพรอมทางจตวญญาณจะสะทอนถงความสามารถในทางเทคนคและการปฏบตทจะชวยพฒนาคณภาพและทกษะทจ าเปนในการจดการเรยนการสอนส าหรบผเรยนไดอยางมประสทธภาพ

Bush (1999) ท ไดกลาวถงคนท มลกษณะของจตวญญาณในการสอน (Teaching Spirituality) หรอจตวญญาณในการดแล (Spirituality Care) ไววาจะตองเปนคนเปดใจใหกวาง สรางความไววางใจใหกบผเรยน มเวลาใหกบผเรยน มสตตงใจอยกบปจจบนเสมอ

ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554, น. 8) ไดใหความหมายไววา จตวญญาณความเปนคร หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมการท างานทสะทอนถงการเปนครทด จตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนคณลกษณะทางจตนเกยวของกบความคดทมตอวชาชพคร ประกอบดวย การเหนคณคาของบทบาทหนาท การมศรทธาในวชาชพ มและยดมนตออดมการณในการท างานคร มความเขาใจทงตนเองและผอน ในขณะทจตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนพฤตกรรม ประกอบดวย การปฏบตตนตอนกเรยนดวยความเมตตา ชวยเหลอ เสยสละ อดทน การเปนแบบอยางทด รวมทงการพฒนาตนเองโดยการแสวงหาความรเพมเตม

สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557, น. 11) ทไดใหความหมายของค า “จตวญญาณความเปนคร” วาหมายถง การรบรและแสดงออกถงดานจตใจทดงาม ควรคาแกการเคารพบชาในลกษณะทส าคญ 3 ประการคอ การเหนคณคาในตนเอง การเหนคณคาในผอน และการอยรวมกนอยาง

ภาวต ตงเพชรเดโช (2556, น. 5) ทไดใหความหมายของ จตวญญาณความเปนคร ไววา จตวญญาณความเปนคร หมายถง พฤตกรรมการแสดงออกทดของครทมตอศษย ซงบคคลทจะมาประกอบวชาชพครตองพงมและพงปฏบตและอทศตนอบรมสงสอนศษยใหมความร คคณธรรมเพอเปนก าลงในการทจะสรางประเทศชาตตอไป

สมศกด ดลประสทธ (2543) ไดกลาวไววา จตส านกและวญญาณคร จดเรมตนนาจะอยทการสรางศรทธา ค าวาศรทธาในทนมความหมาย 3 มต คอศรทธาตอตนเอง ตองเชอและศรทธาในความรความสามารถของตนเองวาจะเปนครทดได เปนตวอยาง ใหกบสงคมได กระตนใหผเรยนแสวงหาความรจากแหลงความรตาง ๆ และวเคราะหคดสรร ความรมาใชประโยชนได และมความศรทธามนวาตนเองสามารถสรางภาพลกษณของครทดได ประการทสองคอ ศรทธาตออาชพคร รกษาเกยรตและศกดศรแหงความเปนครทเปนวชาชพชนสง เหนคณคา

38

ของวถชวตทเปนคร ประการทสามคอ ศรทธาตอองคกร รกษาชอเสยงของสถานศกษาและองคกรวชาชพคร ประพฤตและปฏบตตามมาตรฐานและจรรยาบรรณของวชาชพคร ถาครทกคน และครของครทกคนมความศรทธาเปนจดเรมตนจตส านกและวญญาณของความเปนคร และสงทดทเปนแบบอยางของสงคมไดกจะขยายและถายทอดไปสเยาวชนชวลกชวหลาน

ดงนนจะเหนไดวาการใหนยามจากนกวจย นกการศกษา และนกวชาการดงกลาวขางตนแสดงถงความไมเปนเอกภาพของนยามค าวา “จตวญญาณความเปนคร” ผวจยจงอาจสรปเปนความหมายของจตวญญาณความเปนครไวเปนเบองตน ไดวาหมายถง จตส านกในหนาท ของความเปนคร ในการเขาใจตนเอง การเขาถงผเรยน และการพฒนาวชาชพคร ในลกษณะ ทงทางดานจตใจและพฤตกรรมทแสดงออกได

1.2 ความส าคญของจตวญญาณความเปนคร ครทมจตวญญาณความเปนครนน นบวาเปนสวนส าคญในการพฒนาและปฏรป

การศกษาเปนอยางมาก เพราะสวนหนงของการพฒนาการศกษา ตองพฒนาครดวย ซงครเปนกลไกหลกของการพฒนามนษยใหเปนมนษยโดยสมบรณทงรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา ดงทนกการศกษาหลายทานไดกลาวไว ดงน

สมน อมรววฒน (2551) ไดกลาวไววา ครจะตองมจตวญญาณ มความตระหนกร ส านกวางานทตนท ามความส าคญตอชวตของเพอนมนษย ไมเฉพาะแตนกเรยนเทานน แตหมายถงครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต ครทมจตวญญาณความเปนครจะท างานดวยหวใจ สมองและสองมอ เพอพฒนาอบรมบมเพาะนสยศษยใหเปนคนดมศกยภาพ มเมตตาเปนหลกธรรมเพราะวาครทปราศจากความรกและความเมตตา แมวาจะมความรมากเพยงใด กไมสามารถทจะเปนครทดได คงเปนเพยงครทมอาชพครเทานน ไมไดเปนครมออาชพทม จตวญญาณความเปนคร หรอเปนเพยงแคเปลอกครเทานน ไมไดเปนแกนแทของคร

ยนต ชมจต (2553, น. 24-26) อางถงใน วไล ตงจตสมคด (2557, น. 135-138) ไดกลาวถงพฤตกรรมของคร ไววา ครทเปนแกนครจะเปนครทมคณธรรมของความเปนครสง เปนครในอดมคตเปนครเพราะมความศรทธาในอาชพครอยางแทจรง มความส านกในบทบาทหนาทของครทดตลอดเวลา แกนครเทยบไดกบแกนของตนไม เพราะเปนสวนทแขงแกรงทสด มคณคาในการน ามาใชสอยเพราะมความคงทนเปนอยางด เปรยบไดดงกบครทมจตวญญาณความเปนครจะท าตนใหมคณคาทงตอตนเองและผอน รวมถงพฒนาการศกษาใหเจรญงอกงาม

ดงนน จตวญญาณความเปนครเปนสวนหนงทท าใหอาชพครมความหมายและ มคณคาทงตอตนเอง ผเรยน และวชาชพคร เพราะครทมจตวญญาณความเปนครจะมความส านก

39

ในหนาทความรบผดชอบของตนอยางเตมท ทงตอหนาททมของตนเองทางดานการอบรมสงสอน มความรก เมตตา ปรารถนาดตอศษย ตลอดจนพฒนาตนเองใหเปนประโยชนตอผเรยนและ ตอวชาชพ

1.3 องคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ในการแบงองคประกอบของจตวญญาณความเปนครนน นกการศกษา นกวชาการ

และนกวจยทงในและตางประเทศ ไมไดระบองคประกอบใดทเปนหลกชดเจนในจตวญญาณความเปนครมากนก ผวจยจงไดรวบรวมความคดเหนเกยวกบการแบงองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ไดดงน

Kathleen & Reardon (2010) ไดท าการศกษาคณลกษณะทเออตอการมจ ตวญญาณความเปนคร กรณศกษาครระดบประถมศกษา พบวา มคณลกษณะทเออตอการมจตวญญาณความเปนครอย 3 ประการ ประกอบดวย ความซอสตย (Honesty) ความเปนมนษย เมตตา (Humanity) และการบรการชวยเหลอผอน (Service to others)

ครสภา (2559) ไดก าหนดหลกเกณฑคณสมบตของสถานศกษาส าหรบปฏบตการสอน ในมาตรฐานดานปจจย ปรกอบดวยมาตรฐานและตวบงชการพจารณาในขอ “ครมจตวญญาณความเปนคร มคณธรรม และจรยธรรม” โดยพจารณาจากตวบงช ดงตอไปน

1. ครมความเอออาทร เขาใจ และเอาใจใสผเรยนทกคนอยางสม าเสมอและเทาเทยมกน

2. ครมมนษยสมพนธ ควบคมอารมณได และรบฟงความคดเหนของผอน 3. ครมความรบผดชอบ ซอสตย ตรงตอเวลา และอทศตนใหกบการพฒนา

ผเรยน 4. ครวางตนเหมาะสม เปนแบบอยางทดในเรองความประพฤต บคลกภาพ 5. ครมเจตคตทดตอวชาชพคร 6. ครศกษาหาความร และพฒนาการสอนอยเสมอ

กตตนนท โนส, และ เสรมศกด วศาลาภรณ (2557) ไดท าการศกษาองคประกอบ และตวบงช จตวญญาณความเปนคร สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในจงหวดภาคเหนอตอนบน ซงสามารถวเคราะหองคประกอบไดจ านวน 10 องคประกอบ ดงน ดานการพฒนาตนเอง ดานความมเหตผลในการปฏบตงาน ดานความคดรเรมสรางสรรค ดานการปฏบตตามจรรยาบรรณวชาชพ ดานความวรยะ อตสาหะ ดานความมเมตตา กรณา ดานความซอสตยตอวชาชพ ดานความด ดานความรก ศรทธาในวชาชพ และดานการปฏบตการสอน

40

ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554) ไดท าการศกษาคนควา ประสบการณของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร : การศกษาเชงปรากฏการณวทยา โดยพบวาจตวญญาณความเปนคร ประกอบดวย จตวญญาณความเปนครทปรากฎเปนความคด ไดแก การเหนคณคาของบทบาทหนาท การมศรทธาในวชาชพ มและยดมนตออดมการณในการท างานคร มความเขาใจทงตนเองและผอน และจตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนพฤตกรรม ไดแก การปฏบตตนตอนกเรยนดวยความเมตตา ชวยเหลอ เสยสละ อดทน การเปนแบบอยางทด การพฒนาตนเองโดยการแสวงหาความรเพมเตม

ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยธ มณรตน , และพงษเทพ จระโร (2559) ไดศกษากรอบนโยบายและแผนกลยทธของคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม โดยก าหนดอตลกษณของนกศกษาวชาชพคร คอ “จตวญญาณความเปนคร” ซงประกอบดวยองคประกอบ 6 ดาน ไดแก เมตตาตอศษย บคลกภาพด มความรอบรในสาขาวชาชพของตน ถายทอดเปน มเทคนคการสอนดและหลากหลาย และ จตอาสา จตสาธารณะ

สพชญา โคทว, และ วารรตน แกวอไร (2557, น.11) ไดก าหนดลกษณะทส าคญ 3 ประการของจตวญญาณความเปนครไดแก การเหนคณคาในตนเอง การเหนคณคาในผอน และการอยรวมกนอยางสนต

อรอมา เจรญสข (2557) ไดท าการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจคณลกษณะจตวญญาณความเปนครของนสตหลกสตรการศกษาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พบวาคณลกษณะจตวญญาณความเปนครม 7 องคประกอบ ไดแก ความสามารถในการจดกจกรรมการเรยนร ความรกและปรารถนาดตอศษย เปนผรวมงานอยางสรางสรรค ความรกและศรทธาในวชาชพ การอทศตนตอองคกรความมงมนในการพฒนาผเรยน และความมงมนพฒนาตนเองเพอวชาชพ

ณฎฐภรณ หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553) ไดท าการพฒนาตวชวดจตวญญาณความเปนครและพฒนาสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร 1) องคประกอบ จตวญญาณความเปนครจากขอมลการสมภาษณมจ านวน 7 องคประกอบ ไดแก ความรบผดชอบในหนาท ความรกในอาชพ การรกและเมตตาเพอนมนษย ความเสยสละ ความอดทน ความยตธรรม และการเปนแบบอยางทด 2) แบบวดจตวญญาณความเปนครทพฒนาขนเปนแบบวดประเภท ลเครต สเกล 5 ระดบ ภายหลงจากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ มจ านวน 4 องคประกอบยอย ไดแก การปฏบตตนตามหนาทคร การปฏบตตอศษยโดยเสมอภาค ความศรทธามนในศกยภาพมนษย และความเสยสละในงานคร

41

ขอมลจากเอกสารและการสมภาษณพบวา การศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนครดงกลาวขางตน ยงไมมความเปนเอกภาพเชนเดยวกบการใหนยามของจตวญญาณความเปนคร ดงนนผวจยจงไดศกษาคนควาเกยวกบ จตวญญาณในการท างาน (Spirituality at Work) ซงคนพบวาจตวญญาณในการท างานมอทธพลทางตรงตอสขภาวะทางจตวญญาณ ของคร ดงนนจตวญญาณในการท างานจงเปนประโยชนและสงเสรมผลของการท างานของครได จงท าใหผวจยเชอวาจตวญญาณในการท างานสงผลโดยตรงตอการท างานในวชาชพคร (นฤเบศร สายพรหม และคนอน ๆ, 2559, น.140-158) ดงนน ผวจยจงน าแนวคดในเรองจตวญญาณในการท างาน (Spiritual at work) ของ Ashmos & Duchon (2000) ทแบงองคประกอบของจตวญญาณในการท างาน ได 3 องคประกอบ ไดแก การรบรหรอ ประสบการณเชงจตวญญาณของบคคลในดานชวตภายใน (Inner Life) ดานงานทมความหมาย (Meaningful Work) และดานสงคม (Community) เปนหลกในการก าหนดองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร รวมกบทศนะของดร.สเมธ ตนตเวชกล (การสอสารสวนบคคล, 18 มกราคม 2560) เกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ใน 3 ประเดน คอ เขาใจ เขาถง พฒนา และไดใหขอคดเหนวาคนทมอาชพครควรมลกษณะเปนคนทประกอบดวย “เขาใจ” คอ เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง ส านกรวาตนเองมหนาทสงสอนลกศษย “เขาถง” คอ เขาถงหวใจของลกศษย เมอเขาใจตนเองและแลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพตนเอง ดงนนผวจยจงจะน าแนวคดดงกลาวมาก าหนดองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ซงประกอบดวยการเขาใจตนเอง การเขาถงผเรยน และการพฒนาวชาชพคร

1.4 คณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนคร ในการศกษาคนควาวจยในครงน ผวจยมความคดเหนวาจตวญญาณความเปนคร

นน มลกษณะทคอนขางเปนนามธรรม ไมสามารถระบไดชดเจนถงคณลกษณะหรอพฤตกรรมท บงชดถงจตวญญาณความเปนครไดไมมากนก ดงนนผวจยจงไดศกษาคนควาเกยวกบคณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนคร เพอทจะสามารถระบพฤตกรรมหรอหาขอแตกตาง เพอเปรยบเทยบระดบของจตวญญาณความเปนครได โดยมนกการศกษา นกวชาการ และนกวจยไดใหความคดเหนทแตกตางกนไปดงน

Marshall (2009) พบลกษณะของครทด มดงน 1) การดแลใสใจ (Caring) 2) การมประสทธภาพในการสอน มความรจรงในศาสตรของตนเอง (Effective) 3) การชวยเหลอดแลนกเรยนเปนรายบคคล (Help or see student as individuals) 4) การใหค าปรกษาแกผเรยน

42

(Students are able to talk to teacher) 5) ความเขาใจ (Understanding) 6) การใหเวลากบผเรยน (Takes time for students) 7) การเปดใจยอมรบ(Respectful) 8) มความนารก (Kind) 9) มความกระตอรอรน (Energetic) 10) การไม เปนเพยงนกวชาการอย างเดยว (Not just academic)

สนต บญภรมย (2557, น. 94) ทไดกลาวถงค าวา ความเปนคร ไววาหมายถง การด ารงอยของผทเปนครและบคคลนนมการประกอบวชาชพครอยางตอเนองหรอหมายความรวมถง บคคลทมความพรอม สมบรณครบถวนในการเปนคร ซงพรอมดวยคณวฒ วยวฒ และวฒภาวะ พรอมทงศกดศรและสงางามในการครองตน ครองคน และครองงาน หรออาจกลาวไดวา “ความเปนคร” คอคนทเปนนกปราชญนนเอง

ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554) ไดใหความหมายของค าวา ความเปนคร ไววาหมายถง การปฏบตงานในอาชพครดวยความรกในอาชพ มความรและหมนแสวงหาความรเพมเตม มความประพฤตด มคณธรรมเปนแบบอยางทดใหแกผเรยน ตองยดมนในคณธรรมกลยาณมตรธรรม จงท าใหครประสบความส าเรจในวชาชพพรอมทงยงเปนการปลกฝงใหนกเรยนเปนคนดมความรคคณธรรมอกดวย

ส านกงานสงเสรมการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.) (2557 , น. 11) ไดกลาวถงคณลกษณะครทมคณภาพ ไวดงน 1) เปนผทมจตวญญาณของความเปนครและเปนผให 2) มความร ความสามารถและทกษะการจดการเรยนร 3) มทกษะการสอสาร 4) อ านวยความสะดวกในการเรยนรทมประสทธภาพ 5) ตนร ทนสมยทนเหตการณ 6) ตามทนเทคโนโลยและขาวสาร ความกาวหนาทางวทยาการและความร 7)สรางแรงบนดาลใจในการเรยนรของผเรยน 8)ใฝควาและแสวงหาความรอยางตอเนอง 9) เปนแบบอยางทางคณธรรมจรยธรรมและศลธรรม 10) รและเขาใจในอตลกษณความเปนชนชาตทหลากหลาย 11) ภาคภมใจในความเปนพลเมองไทยและพลโลก 12)ยอมรบและเปนผน าการเปลยนแปลง 13) มความพรอมและปรบปรนตอการเปลยนแปลงของโลกและประชาคมอาเซยน

วไล ตงจตสมคด (2557, น. 160-161) ไดกลาวถงลกษณะครไทยทพงประสงค ไว 3 ดานใหญ ๆ ดงน

1. มความรด ซงไดแก ความรในวชาการทวไป ความรในเนอหาวชาทสอน ความรในวชาคร ความรในหนาท และงานครทกประการ

2. มทกษะในการสอน และการปฏบตงานครซงจ าแนกออกเปนทกษะทส าคญและจ าเปนหลายประการ เชน อธบายเกง สอนสนก ใชสอหรออปกรณเสมอ จดกจกรรม

43

สรางบรรยากาศไดนาเรยน เราพฤตกรรม ตลอดจนชแนะแนวทางในการศกษาจนน าไปสการด าเนนชวตทถกตอง โดยใชนวตกรรมหรอเทคโนโลยททนสมย เปนตน สรปคณลกษณะครทดดานทกษะไดวา “สอนด นเทศได ใหบรการสงคม อดมวชา เกงงานวจย น าไปสชวตทด และมมนษยสมพนธทด”

3.มครธรรมนยม อนไดแก คณธรรมของคร จรยธรรม และคตนยมในความเปนคร ซงมรายละเอยด เชน ภาคภมใจทไดเปนคร มทศนะคตทดตออาชพคร รกการสอน พอใจทไดท าประโยชนแกการด าเนนชวตของศษย ชวยพฒนาคนและสงคม ตลอดจนมวญญาณแหงความเปนคร เปนตน

ยนต ชมจต (2553 , น. 128-153) ไดกลาวถงคณลกษณะทดของครไวหลากหลายมมมอง สรปไดดงน

1. คณลกษณะของครทดตามหลกค าสอนในพระพทธศาสนา ไดแก กลยาณมตรธรรม 7 ประการ คอ ปโย (นารก) คร (นาเคารพ) ภาวนโย (นาเจรญใจหรอนายกยอง) วตตา (มระเบยบแบบแผน) วจนกขโม (อดทนตอถอยค า) คมภรญจะ กถง กตตา (แถลงเรองไดอยางล าลก) โน จฏฐาเน นโยชเย (ไมชกน าศษยไปในทางเสอม)

2. คณลกษณะทดของครทดในยคโลกาภวตน ไดแก รด สอนด มวสยทศน เจนจดฝกฝนศษย ดวงจตใฝคณธรรม งามเลศล าดวยจรรยา มศรทธาความเปนคร ด ารงอยดวยศล สมาธ ปญญาและไดเสนอองคประกอบของความเปนครไว 2 ประการ คอ

1. องคประกอบดานความสามารถและบคลกภาพสวนตว หรอเรยกอกอยางหนงวา “องคประกอบทางจตวสย”

2. องคประกอบดานความรในหลกวชาทไดศกษาเลาเรยนมาจากสถาบนการศกษาและผทรงคณวฒตาง ๆ หรอเรยกอกอยางหนงวา “องคประกอบดานวตถวสย”

สวณย ศรโสภา และสมสดา ผพฒน (2553) ผเรยบเรยงจากการเทศนของ พระภาวนาวรยคณ (เผดจ ทตตชโว) ซงทานไดกลาวถงคณสมบตของครด ประกอบดวย 1) มความรจรงในสาขาทตนสอน 2) สามารถท าไดจรงตามทศกษามาและรกษาสขภาพตนเองไดเปนอยางด 3) มนสยดจรง มความประพฤตนาเคารพ นาเทดทน สามารถปดนรกและเปดสวรรคใหตนเองไดจรง เปนกลยาณมตรใหตนเองไดจรง 4) ครสงสอนไดจรง สามารถถายทอดความรความสามารถใหลกศษยรจรง ท าเองไดจรง มความประพฤตดเยยมจรง สามารถอบรมสงสอนศษยใหประกอบอาชพตงหลกฐานไดจรง

44

ยนต ชมจต. 2530 , น. 24-26 (อางถงใน,วไล ตงจตสมคด (2557, น. 135-138) ไดกลาวถงพฤตกรรมของคร โดยพจารณาจากพฤตกรรม แบงออกไดเปน 3 ประเภท ดงน

1.เปลอกคร ครประเภทนจดไดวาเปนครทดอยในดานคณธรรมของความเปนครอยางมากทงนอาจจะเกดจากการมไดมศรทธาทจะมาเปนครแมแตนอยตงแตแรกเขาเป นนกศกษาครหรออาจจะเกดจากสงแวดลอมชกจงใหมพฤตกรรมบางอยางทท าลายภาพลกษณของความเปนคร หรอมฉะนนกเกดจากนสยอนถาวรทตดตวกเปนได ครประเภทเปลอกครนมวญญาณครนอยมาก จะท าการสอนไปวนหนง ๆ เพยงเพอใหวนเวลาผานไป ไมค านงวาศษยของตนจะดหรอชวอยางไร ดงนนครประเภทนจงเปรยบเทยบไดกบเปลอกของตนไม ซงหาคณคาอนส าคญไมคอยได บางครงอาจไรคากวาเปลอกของตนไมเสยดวยซ า เพราะเปลอกไมบางชนดยงใหประโยชนในการน ามาท าเปนตวยาสมนไพรส าหรบรกษาโรคบางชนดได ตวอยางพฤตกรรมของครประประเภทน เชน มาโรงเรยนสายเปนประจ า งานไมท าเอาแตคย ชอบดดาเดกไรเหตผล งานของตนท าไมเปน เชาจดเยนกนแตเหลา ไมสรางเมาเขาหองสอน หนไปนอนยามเมอเผลอ พดเพอเจอกบลกศษย เจานายมาท าเปนขยน วนทงวนไมอยท หาความดโดยไมสอนเลนละครหลอกเจานาย ไปคาขายเวลาราชการ ชอบซกงานไวตลอด บนออดจจ เปนหน เกนตว ชอบม วแตอบายมข ไมขวนขวายหาความร อยเปนครไปวน ๆ ฯลฯ

2. เนอคร ครประเภทนจดไดวาเปนครทมคณธรรมของความเปนครสงกวาครประเภทแรก มความรบผดชอบในหนาทการงานดขน กลาวคอ พยายามท าหนาทการงานทไดรบมอบหมายไดส าเรจ มาสอนเดกตามหนาท ตามก าหนดเวลาแตเมออยนอกเวลาแลวไมสนใจในการอบรมสงสอน ศษยจะดจะเลวอยางไรไมสนใจในเวลาสอนกจะเนนแตเนอหาวชาตามหลกสตรเปนประการส าคญ ไมมการสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมในขณะสอน เขน ถาสอนวชาคณตศาสตรกจะเนนแตเนอหาวชาคณตศาสตร ถาสอนครประเภทนยงนบวามความดกวาครประเภทเปลอกครเพราะมคณธรรมสงขน จงเปรยบเทยบไดกบเน อไมซงมประโยชนใชสอยมากกวาเปลอกไม ตวอยางพฤตกรรมของครประเภทเน อคร เชน สอนหนงสอตามหลกสตร มกไมพดเรองจรรยา ถงเวลากมา ไดเวลากกลบ เรองวนยไมกลาเนน ไดแตสอนชอบแตงกายน าสมย ของไทย ๆ ไมนยม ชอบชนชมกบของนอก ใชวธบอกเวลาสอน ไมเอออาทรตอศษย ไรความคดสรางสรรค ท างานทกวนตามหนาท ขนบธรรมเนยมประเพณไมสนใจ ฯลฯ

3.แกนคร ครประเภทน เปนครทมคณธรรมของความเปนครสง เปนครในอดมคตเปนครเพราะมความศรทธาในอาชพครอยางแทจรงทงในอดต ปจจบนและอนาคต กลาวคอ กอนทจะเขามาศกษาวชาชพครกมความศรทธาในความเปนครอยางจรงจงอยแ ลว

45

ขณะทศกษาเลาเรยนวชาชพครกมงมนขวนขวาย ใหความสนใจในการศกษาคนควาหาความรเพอความเปนครทด ไมหวนไหวหรอปลอยใจไปตามสงเยายวนตาง ๆ เมอส าเรจการศกษาออกไปแลวกไปประกอบวชาชพครดวยความส านกในบทบาทหนาทของครทดตลอดเวลา กบบคคลใดเปนไปไดตามทกลาวมาน สมควรไดรบการยกยองใหเปนแกนครเทยบไดกบแกนของตนไม เพราะเปนสวนทแขงแกรงทสด มคณคาในการน ามาใชสอยเพราะมความคงทนเปนอยางด ตวอยางพฤตกรรมของครประเภทแกนคร เชน มาโรงเรยนแตเชา กลบถงเหยาเมอเยน สอนศษยใหคดเปน ท าตวเชนทสอนศษย ไมตดสรา ไมเปนขยาตดบหร หนสนไมม กนพอดไมฟงเฟอ ไมเพอเจอนนทา ใหเวลาสอนเพม สอนซอมเสรมเดกเรยนชา มเมตตากบทกคน ไมซกซนมวโลกย ไมเปนผการพนน ขยนอบรมศษย เปนมตรกบทกคน คนควาหาความร กตญญกตเวท เอออารมตรสหาย ไมแตงกายน าสมย ท าจตใจเบกบาน

จากคณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนครดงกลาวขางตน จะเหนวาไดมการก าหนดคณลกษณะแตกตางกนออกไป ท าใหไมมความชดเจนเพยงพอทจะก าหนดเปนพฤตกรรมบงชจตวญญาณความเปนครได ดงนนในการศกษาคนควาวจยครงน ผวจยไดศกษาคนควาเพมเตมเกยวกบการวดคณลกษณะดานจตพสย โดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT) เพ อสรางความเขาใจในพฤตกรรมของบคคล ซ งจะท าใหสามารถวดคณลกษณะของบคคลทมจตวญญาณความเปนครไดชดเจนมากขน โดยผวจยจะกลาวถงอยางละเอยดในหวขอเครองมอทใชวดจตวญญาณความเปนครตอไป

1.5 หนาทของครทมจตวญญาณความเปนคร หนาทของครเปนสงทครจ าเปนตองกระท าและดวยความรบผดชอบทมตอลกศษย

ของตนเอง ดงนนการพฒนาจตวญญาณความเปนคร จงตองศกษาบทบาทหนาทของครดวย เนองจากในปจจบนบทบาทหนาทของครไดเพมมากขนดงท (ไพฑรย สนลารตน, 2559, น. 173) ไดกลาวถงปญหาของครไทยในปจจบนไววา ปจจบนครมภาระอนเพมขนมาเรอย ๆ เชน การอบรม การบรหาร การบรการตาง ๆ เปนตน จงสงผลใหครละเลยหนาทส าคญดานอน ๆ ทมตอลกศษยไป

พทธทาสภกข (2549, น. 109) กลาวไววา ครโดยหนาท คอผน าทางวญญาณ หรอเปนทปรกษาในดานวญญาณใหแกผมหนาทการงานใหญยง กลาวโดยสรป คอ ครตองเปนผเปดประตทางวญญาณ ใหกบศษยไดรถงสจธรรมอนล าลก ใหพนจากความโงเขลาเบาปญญา ครตองอดทน บมเพาะเมตตาและปญญา สรางใหเดกเปนคนด จงเปนหนาทอนใหญยงทครพงกระท า

46

สนต บญภรมย (2557, น. 22-24) ไดกลาวถงหนาทของครไววา ครเปนบคคลส าคญบคคลหนงทท าใหเกดการพฒนาคน ดงนน ครตองมหนาททส าคญหลายหนาท หากพจารณาจากค าวา “คร” ในภาษาองกฤษ คอ TEACHER จะสามารถอธบายไดดงน

Teaching: การสอน เปนหนาทของครซงถอวาเปนงานหลก ทครจ าเปนตองรบผดชอบตอศษยอยางเสมอกน

Technology: เทคโนโลย เทคโนโลยมความส าคญตอการเรยนการสอน เพราะฉะนนครตองมความรความสามารถในการใชเทคโนโลยใหเปน

Technique: เปนสงทจะตองน าไปประกอบการสอนของคร เปนความสามารถในการประยกตใชเทคนคในการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบเนอหาและผเรยน

Education: E การศกษา เชอวาการเปนครทดนนตองหม นศกษาหาความรเพมเตมอยเสมอ ครทมความรมากจะท าใหมความสงางาม มศกดศร พรอมเปนทปรกษาใหกบนกเรยนไดตลอดเวลา

English Language: E ภาษาองกฤษ ในปจจบนและอนาคต ครตองมความรความสามารถในการใชภาษาองกฤษไดด

Equity: E ความเสมอภาค ครตองปฏบตตอนกเรยนดวยความเทาเทยมกนไมเลอกทรกมกทชง

Academic: A วชาการ เปนความรทครจ าเปนตองร เพอชวยขยายความใหนกเรยนเขาใจในเนอหาสาระทเรยนไดมประโยชนตอนกเรยนในสวนวชาการ

Attitude: A ทศนคต เมอครมทศนคตทดตอวชาชพของตนเองแลว ครกสามารถทมเทใหกบงานของครอยางเตมก าลงความสามารถ

Advisor: A เปนทปรกษา ครตองเปนทปรกษาใหค าแนะน าชแนะใหก าลงใจพรอมทงสนบสนนเรองเงนทองตามความจ าเปน

Advance: A ความเจรญ กาวหนา ค รเปนบคคลทสามารถท าใหตนเองเจรญกาวหนาในต าแหนงหนาทการงานได

Cultural Heritage: C การสบทอดวฒนธรรม ครเปนผน าชมชนในการสบทอดวฒนธรรมและสามารถเปนแบบอยางทดตอนกเรยนได

Computer literacy: C คอมพวเตอรเปนเครองชวยสอนใหกบครเปนอยางด อกทงยงสามารถชวยครไดเพมเตมความรใหม ๆได

47

Human Relationship: H ความเปนมนษยสมพนธ ครจ าตองท างานรวมกบผอนเพราะฉะนนจงควรสรางมนษยสมพนธทดกบทกคน

Evaluation: E การประเมนผล เปนหนาทของครในการประเมนผลการเรยนของนกเรยน ครตองท าการวดผลดวยวธทหลากหลายเพอดพฒนาการของผเรยนในดานตาง ๆ

Research: R การวจย เปนหนาทของครทจะตองท าการวจยเพอน าความรไปแกปญหาและเพมเตมความรใหม ๆตอไป

Responsibility: R ความรบผดชอบเปนการท างานดวยใจทมพนธะผกพนอยกบงานทท าใหบรรลผลส าเรจในระดบคณภาพ

Review: R ทบทวน ครทดเมอปฏบตหนาทแลวจ าเปนตองทบทวนวามอปสรรคหรอปญหาอะไรบาง

Service: S การบรการ ครเปนผบรการแกสงคม ครเปนนกบรการสาธารณะโดยธรรมชาต

Synergy: S การประสานหลก ในทนหมายถง การประสานความรวมมอระหวางครแตละคนทมความเชยวชาญในสาขาตาง ๆ เพอใหงานของครไดประโยชนทงหมด

System: S ระบบ เปนรปแบบของการบรการโดยการเรมตน จากปจจยน าเขา กระบวนการด าเนนการ ผลผลต พรอมทงขอมลปอนกลบ เพอเปนองคประกอบในการสงเสรมใหการบรการมความสมบรณยงขน

วไล ตงจตสมคด (2557, น. 133-135),อางถงใน ธรศกด อครบวร.2540, น. 32-35) ไดกลาวถงบทบาทหนาทของครไววา หากจะแยกตามความหมายของค าในภาษาองกฤษวา TEACHERS จะไดดงน

T=Teaching and Training การสงสอนและการฝกฝนอบรม E=Ethics Instruction การอบรมคณธรรมและจรยธรรม A=Action Research การคนควาวจยหรอการแสวงหาความรใหม ๆ C=Cultural Heritage การถายทอดวฒนธรรม H=Human Relationship การสรางมนษยสมพนธ E=Extra Jobs การปฏบตหนาทพเศษตาง ๆ R=Reporting and Counseling การรายงานผลและการแนะแนว S=Student Activities การจดกจกรรมนกเรยน

48

ดงนนหนาทของครไดแก 1) การสงสอนและการฝกฝนอบรม 2) การอบรมคณธรรมและจรยธรรม 3) การคนควาวจยหรอการแสวงหาความรใหม ๆ 4 ) การถายทอดวฒนธรรม 5) การสรางมนษยสมพนธ 6) การปฏบตหนาทพเศษตาง ๆ 7) การรายงานผลและการแนะแนว 8) การจดกจกรรมนกเรยน

ดงนนจงสรปไดวา บทบาทหนาทของครนนคอผอบรมสงสอนใหความรแกผเรยนเพอมงหวงใหผเรยนมทงความรและคณธรรม ตลอดจนครตองฝกฝนตนเองและพฒนาตนเองในดานตาง ๆ แสวงหาความรใหม ๆ เพอถายทอดใหกบผเรยน รวมถงการใหค าปรกษาแนะน าแนวทางการใชชวตใหกบผเรยน และจดกจกรรมใหกบผเรยนไดฝกฝนตนเองและพฒนาตนเองไปสความเปนมนษยทสมบรณตอไป

1.6 เครองมอทใชวดจตวญญาณความเปนคร จตวญญาณความเปนครมลกษณะทคอนขางนามธรรม เครองมอทใชวดจงคอนขาง

หลากหลายตามทศนะของแตละทานแตกตางกนไป ซงผวจยไดรวบรวมไวดงน ณฎฐภรณ หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553) ไดท าการพฒนา

ตวชวดจตวญญาณความเปนครและพฒนาสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร ซงสามารถวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจไดจ านวน 4 องคประกอบ จ านวน 38 ขอ ไดแก 1) การปฏบตตนตามหนาทคร 2) การปฏบตตอศษยโดยเสมอภาค 3) ความศรทธามนในศกยภาพมนษย 4) ความเสยสละในงานคร

สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557 , น.184-188) ไดสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร เพอใชวดระดบจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ เปนแบบวดแบบมาตราสวนประมาณคาแบบลเครต 5 ระดบ เพอวดระดบความศรทธาหรอการปฏบตจรงของคร ม 3 องคประกอบ คอ 1) การเหนคณคาในตนเอง ประกอบดวยดานความรบผดชอบในหนาท ดานความรกศรทธาในวชาชพคร และดานการเปนแบบอยางทดตอศษย จ านวน 21 ขอ 2) การเหนคณคาในผอนประกอบดวย ดานความเสยสละ และดานความรกเมตตาผอนและสรรพสงรอบตว จ านวน 15 ขอ และ 3) การอยรวมกนอยางสนต ประกอบดวยดานการเคารพผอน ดานการเคารพกฎเกณฑของสงคม ดานการคดดหรอคดบวก และดานการท าประโยชนเพอผอน จ านวน 30 ขอ รวมทงสน 66 ขอ

ดวงใจ ชนะสทธ และคนอน ๆ (2559) ไดสรางแบบสอบถาม โดยแบงเปน 2 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบสอบถามเกยวกบสถานภาพ สวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม มลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการ (Checklist) มจ านวน 5 ขอ ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบระดบจต

49

วญญาณความความเปนครของนกศกษาสงกด คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม เปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Rating Scale) จ านวน 37 ขอ ครอบคลมองคประกอบ 6 ดาน ไดแก เมตตาตอศษย บคลกภาพด มความรอบรในสาขาวชาชพของตน ถายทอดเปน มเทคนค การสอนดและหลากหลาย จตอาสา จตสาธารณะ

เนองจากการสรางเครองมอวดจตวญญาณความเปนครในบรบทไทย มผท าการสรางไวไมมาก ผวจยจงศกษาคนควาเพมเตมเกยวกบการวดคณลกษณะดานจตพสยเกยวกบ จตวญญาณความเปนคร โดยการศกษาพฤตกรรมของบคคลเชงประจกษ โดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT) การวเคราะหเหตการณส าคญ เพอสรางความเขาใจในพฤตกรรมของบคคล ซงจะท าใหสามารถวดคณลกษณะทางพฤตกรรมภายในและภายนอกของบคคลทม จตวญญาณความเปนครไดชดเจนมากขน ซงมกระบวนการดงน (อน เจรญวงศระยบ.2556 , น. 38-39)

1. ระบวตถประสงค โดยผวจยก าหนดวตถประสงคของการศกษา คอเพอระบลกษณะของพฤตกรรมทบงบอกถงการมจตวญญาณความเปนคร และพฤตกรรมทบงบอกถงการไมมจตวญญาณความเปนคร

2. ระบชนดของเหตการณทตองการเกบรวบรวมขอมล โดยผวจยก าหนดถงพฤตกรรมทบงบอกถง จตวญญาณความเปนครในลกษณะสองทศทาง ไดแก พฤตกรรมหรอบทบาทหนาทของครทยอดเยยมและพฤตกรรมหรอบทบาทหนาทของครทยอดแย โดยลกษณะดงกลาวตองเปนพฤตกรรมทแสดงออกมาใหเหนอยางชดเจน

3. เกบรวบรวมขอมล ในขนตอนนผวจยจะใชแบบสอบถามทสรางขน โดยก าหนดค าถามในลกษณะปลายเปด เชน พฤตกรรมอะไรบางทแสดงออกใหเหนถงการมจตวญญาณความเปนครและพฤตกรรมอะไรบางทแสดงออกใหเหนถงการไมมจตวญญาณความเปนคร เปนตน

4. วเคราะหขอมล ในขนตอนนใชการวเคราะหเนอหา โดยท าการจดระบบ นบความถ และการจดหมวดหมของผลการเกบรวบรวมขอมล

5. อภปรายและรายงานผล เปนการน าเสนอถงผลการศกษาทวเคราะหได เพอตรวจสอบความถกตองของผลการวเคราะหขอมล และน าผลท ไดมาก าหนดนยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครในขนตอนตอไป

ทงนนยามทไดมาดงกลาวนนจะเปนประโยชนในการน ามาใชสรางขอค าถาม และสรางแบบวดจตวญญาณความเปนครตอไป

50

1.7 ทฤษฎทเกยวของกบจตวญญาณความเปนคร 1.7.1 ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory)

ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) ของ Fowler (1981) ทไดอธบายแนวคดพฒนาการความศรทธา (Faith Development) ของมนษยไววา ความศรทธาเปนวธการมองชวตในภาพทเปนองครวม โดยภาพในทนเปนตวแทนภายในและความรสกของมนษยตอเหตการณทส าคญในชวต โดยฟาวเลอรไดศกษาพฒนาการของความศรทธาบนพนฐานจากทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจย (Piaget) และทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบอรก (Kohlberg) โดยแบงเปน 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 ระดบเรยนรเองและคนอนสอน (Intuitive Projective Faith) ความศรทธาระดบนอยในชวงกอนประถมศกษาหรอในชวงระดบอนบาล เดกจะเรมพฒนาความศรทธาควบคไปกบการเรยนรภาษา และจนตนาการทเปนภาพ การเลยนแบบเปนสงทส าคญมากในชวงวยน เลยนแบบการพด ภาษา ส าเนยงภาษาตาง ๆ เลยนแบบพฤตกรรมทเหนจากผทอยรอบขาง การใหเดกไดดภาพทด ๆ ภาพสสวย ๆ ภาพบคคลตาง ๆ จะมสวนสงเสรมความศรทธาของเดก ประกอบกบหากบดามารดาท าพฤตกรรมตาง ๆ ใหเหนเปนตวอยางจะท าใหเดกรจกและพฒนาความเชอและความศรทธาได ในวยนบดามารดาจงควรใสใจเปนอยางยง ตวอยางเชน การพาลกมาวดรวมท าบญใสบาตร สวดมนตรไหวพระเปนสงทบดามารดาไมควรละเลย โดยเฉพาะอยางยงการเคารพบชาผมพระคณพอแม ครบาอาจารย การไหวครบชาครจงเปนสงทควรกระท า เพราะความศรทธาระดบนขนอยกบบดามารดาหรอผใกลชดพาปฏบต

ขนตอนท 2 ระดบนทานหรอเรองราว (Mythic Literal Faith) ความศรทธาระดบนอยในชวงประถมศกษา เดกทอยในวยระดบนไดเรมมพฒนาการทางสมองทเตบโตแลว สามารถจะตงค าถามไดเมอเกดความสงสย เรมมความคดทเปนเหตและผล มความอยากรอยากเหนและความสงสย ชนชมตอสงทสวยงาม และสงทคนอนบอกวาด เดกในวยนจะชนชมกบเรองเลาตาง ๆ มากเชน นทาน เรองราวผจญภย เรองความดความชว การเลยนแบบจะมรากฐานมาจากเรองทไดรบฟงมา และเรมเรยนรวาตองระวงพฤตกรรมไมดตาง ๆ เชน รงแกเพอน โกหก พดค าหยาบ ขโมย ดาทอ ฯลฯ บดามารดาทอยากใหลกของตนเปนคนดในอนาคตควรเรมปลกฝงคานยมทดแกลก ๆ ของตนไดแลวในชวงน สอนใหเขาระวงสงทไมดและเชดชคณธรรมทดงามใหเขาเหนคณคาและน ามาปฏบต หากน ามาเปรยบเทยบกบความเปนคร บคคลทเปนครบาอาจารยของเดกวยนตองใหค าแนะน าสงทด ชแจงเหตผลสงทไมด ไมควรประพฤตปฏบต พรอมกบท าตวใหเปนแบบอยางทดกบเดก พรอมใหเหตผลควบคไปกบการสอนจรยธรรมตาง ๆ เพราะเดกในวยนมการพฒนาดานเหตผลดพอทจะเขาใจอะไรไดแลว

51

ขนตอนท 3 ระดบประสมประสานขอมล (Synthetic Conventional Faith) ระดบชวงวยรน เดกในวยรนนจะเรมพฒนาความศรทธาจากเรองราวอยากเปนใหมาเปนเรองราวชวตของตนเอง เรมพฒนาและสนใจในตนเองมากขน เรมมประสบการณทอยากเลาใหคนอนฟง หรอถาไดฟงเรองราวตาง ๆ กจะน ามาตงค าถามวามนหมายความวาอยางไรส าหรบตนเอง เรมเหนสงทคนอนคาดหวง เรมใหความสนใจกบตนเองและเพศตรงขามมากขน เรมเปรยบเทยบตนเองกบคนอนมากขน ในเรองของความศรทธา วยรนจะเรมมความศรทธาในตนเองมากขน มเปาหมายและมอดมการณ และสรางอตลกษณเปนของตนเอง บดามารดาพงใสใจลกในวยนใหมากถาหากตองการใหลกอยในกรอบจรยธรรมอนดงาม บดามารดากตองคอยยบยงชงใจลกไมใหหลงไปในอบายมขตาง ๆ ทวยรนมกจะหลงใหลไดงาย การอธบายความศรทธา คานยม คณธรรมดวยเหตผลทแจงชดจะชวยพาชวตในวยนของลกกาวขามผานไปสระดบทสงกวาไดอยางปลอดภย และหากปลกฝงความศรทธาในวชาชพครใหกบเดกตงแตวยนจะท าใหเดกสามารถรบรและเขาใจตนเองมากขน ดงเชนในปจจบนหากระบบการศกษาในระดบอดมศกษาสามารถคดเลอกเดกทมจตวญญาณและอดมการณของความเปนครไดตงแตวยน จะท าใหเดกสามารถพฒนาตนเองสความเปนครทดในอนาคตไดอยางรวดเรว

ขนตอนท 4 ระดบคดเองพจารณาเอง ( Individuative Reflective Faith) ระดบชวงวยผใหญตอนตน ในวยนจะพฒนาความศรทธาของตนไมใชจากทคนอนเลาหรอสอนอกตอไปแตเปนการคนหาเอง เขาใจเอง สมผสและมประสบการณเอง ท าใหเขาใจในสงทเปนนามธรรมมากขน ภาพบคคลในอดมคตทเคยมในอดตนนจะลดบทบาทลงแตมภาพตนเองเพมขนมาแทน พฒนาการทางดานเหตผลและความคดมาถงจดทเขมแขงและเตบโตพอทจะคดเอง หาเหตผลเองไดเตมทแลว ความวางใจในผอนนนเรมลดนอยถอยลงแตใหความเชอมนกบตนเองมากขน ความศรทธาในระดบนตองการเหตผลสนบสนนควบคไปกบการแสดงออกของวยทอยากร อยากเขาใจมากขน ดงนนจะเหนไดวาประสบการณเปนสงส าคญในการเรยนรโดยการคนพบจากประสบการณของตน โดยเฉพาะนกศกษาวชาชพครจะเรมตระหนกและเลงเหนความส าคญวาอาชพครตองมหนาทอะไรบางจากการลงมอปฏบตการสอน หรอฝกสอนนนเอง

ขนตอนท 5 ระดบหวนกลบสของเดม (Conjunctive Faith) ระดบวยกลางคน คนในอายชวงนจะมความรสกตองการความลมลกในสงทตนเองเชอถอ คณคาตาง ๆ ททาทายจะไมใชในระดบกวางแตจะเปนระดบลก จะเรมเบอกบการเดนหนาคนหาในสงททไมมวนจบสนแตจะหวนกลบไปพจารณาความศรทธาดงเดม คณคาเดมทเคยมมา จะมทาทตอตานของใหม ไมกลายอมรบนก แตจะรสกปลอดภยกบความเชอเกา ๆ ทผานมา หรอสงทเปนเรองของธรรม

52

เนยมประเพณดงเดม สนใจความคดของตนเองมากขน ความสนใจของตนเอง อดมการณของตนเอง การสรางอาณาจกรของตนเองเพอแบงปนไปสผอนในสงทมนนกจะเรมในชวงอายนดวย ชวงวยนจะเรมหาผสบทอดอดมการณ ความคด คานยม ปรชญา ความลมลกของชวตทเขามนใจ ความศรทธาระดบนจะคอย ๆ ซมซบกบความจรงทเขาใจดวยประสบการณของตนเอง บทบาทของเหตผลและปญญามนอยลงแตจะใหความส าคญกบความรสก ความลมลกมากขน จะใหความส าคญกบการประพฤตปฏบตมากกวาหลกการหรอค าสอน ดงนนจะเหนไดวาบคคลทเปนปชนยบคคล ครทไดรบรางวลตาง ๆ มกจะมระดบความศรทธาอยในระดบน เพราะบคคลทมจตวญญาณความเปนครอยในระดบสงจะมความเขาใจและตระหนกถงพฤตกรรมตาง ๆ ของตนเองทผานมา และมกจะสงสอนใหคนรนหลงไดสบทอดพฤตกรรมตาง ๆ เหลานนดวย

ขนตอนท 6 ระดบทตระหนกวาตนเปนสวนหนงของจกรวาล (Universalizing Faith) ความศรทธาระดบนเปนระดบทหาไดยาก เปนความศรทธาทเขาถงแกนของความเปนจรงวา ตวตนนนเปนสวนหนงของความจรงสากล ความศรทธาระดบนจะไมแขงขนกบผใด ไมบงคบผอนใหเชอในสงทตนเหนหรอเขาใจ เปนความศรทธาทปราศจากอตตา เปนความศรทธาทพรอมจะปลอยวางทกอยางเพอหลอมเขากบความจรง ความศรทธาระดบนมเสรภาพแทจรง พฤตกรรมทเปนแบบอยางเปนค าสงสอนทดทสด ความจรงเปนสงทส าคญ ความศรทธาระดบนไมมความใหมหรอเกา มเพยงความจรงทคนพบ ความศรทธาระดบนจะเกดในคนทหนกแนน มนคง ไมหวนไหวไปกบปญหาชวต คนทละกเลสตณหาตาง ๆ ได คนทเหนสจธรรมของชวต คนทยมกบปญหาตางไดและไมตกใจไปกบสงตาง ๆ ทเกดขน พรอมทจะเผชญทกอยางแมกระทงความตายทเปนสงลกลบและนากลวในสายตาของคนทวไป ส าหรบคนระดบนสงตาง ๆ ลวนเปนองคประกอบของความจรง ชวตคอความจรง

ดงนนผวจยจงสรปวา ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) สามารถน ามาเปนแนวคดพนฐานในการพฒนาจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพครได เพราะนกศกษาจะไดตระหนกถงความเชอและความศรทธาของตนเองในการเลอกทจะมาเรยนในวชาชพครและจะตองพรอมทจะพฒนาตนเองสความลมลกทางดานวชาการและสบทอดวธการสงสอน ถายทอดความรใหกบลกศษยของตนเองได อกทงยงท าใหเขาใจในพฒนาดานความศรทธาในวชาชพครของตนเองเพมมากขนอกดวย

53

1.7.2 ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory) นกจตวทยาในกลมน ไดแก อมบราฮม มาสโลว (Ablaham Maslow), คารล โรเจอร

(Carl Rogers), และอาเธอร โคมส (Arthur Combs) เปนทฤษฎทเนนความส าคญของปจเจกบคคลและความส าคญของพฒนาการอยางเตมทตามศกยภาพของแตละบคคล เพอเปนบคคล ทสมบรณทงทางดานสตปญญา ความคด ความรสกและอารมณ (สรางค โควตระกล , 2550, น. 31) นกจตวทยากลมมนษยนยมมแนวคดพนฐานจากการมองโลกในแงด ใหความส าคญกบอารมณ ความรสก และคณคาของความเปนมนษย เชอวามนษยเกดมาพรอมกบความดงาม มความกระตอรอรนทจะพฒนาตนเอง (Good Active) มคณคา มความสามารถ ใฝด มความรบผดชอบ สามารถสรางสรรคสงทดงามและเปนประโยชนตอตนเอง และสงคม บทบาทหนาทของพอแม ครอาจารย และผทเกยวของคอตองสงเสรมใหเดกเตบโตเปนมนษยทสมบรณเตมศกยภาพของแตละบคคล ดวยการเอาใจใส ใหความรก การยอมรบและเขาใจอารมณความรสก ความตองการของเดก ตลอดจนใหเสรภาพทางการคด การตดสนใจ และฝกใหรบผดชอบพฤตกรรมตนเอง (อชรา เอบสขสร, 2556, น. 130-131) จตวทยากลมมนษยนยมเนนค าส าคญ 3 ค า ไดแก การเขาใจตนเองอยางแทจรงหรอบรรลสจการแหงตน (Self-Actualization) การเตมเตมตน (Self-Fulfillment) และการรจกตนเองอยางแทจรง (Self-Realization) ซงมความเชอวา มนษยตองการบรรลเปาหมายในชวตทส าคญคอการรจกตนเองอยางแทจรง บคคลมความสามารถพฒนาตนเองเพอการเตมเตมตน และการน าความเขาใจตนเองเพอเปนทางเลอกทจะสามารถสรางสรรคและเตมเตมชวตทสมบรณ (นธพฒน เมฆขจร , 2558, น. 5-7) โดยนกจตวทยากลมนจะเขาใจในความรสกของมนษยและสทธของความเปนมนษย (Human Right) ทไมตองการควบคมมนษย แตจะควบคมสภาพแวดลอมของมนษยใหเจรญเตบโตอยางสมบรณและสวยงาม เพราะธรรมชาตของมนษยดอยแลวนนเอง (พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2553, น. 194)

แนวคดของนกจตวทยากลมมนษยนยมทส าคญ มดงน 1) แนวคดของมาสโลว

มาสโลวมความเชอวาความตองการและแรงจงใจเปนสาเหตทท าใหมนษยแสดงพฤตกรรมตาง ๆ มนษยมความตองการอยตลอดเวลาเปนเหตใหมนษยตองกระท าพฤตกรรมเพอสนองความตองการ ความตองการใดไดรบการตอบสนองแลว ความตองการนนจะไมสามารถจงใจใหมนษยแสดงพฤตกรรมไดอก และความตองการของมนษยมระดบความรนแรงไมเทากน มาสโลวไดจดล าดบความตองการของมนษยไว 7 ขน โดยความตองการขนตนตองไดรบการตอบสนองกอน ความตองการขนสงกวาจงเกดขน มาสโลวเชอวามนษยทกคนเกดมาพรอมกบความด มแรงผลกดนภายในทจะพฒนาไปสความตองการร จกตนเองตามความเปนจรง (Self-

54

Actualization) ยอมรบวาตนมศกยภาพดานใด มากนอยเพยงใด มจดเดน จดดอยอะไรบาง (อชรา เอบสขสร, 2556, น. 131) ซงเปนความตองการขนสงสดของมนษย เพราะฉะนนทฤษฎความตองการพนฐานของมนษยจงสามารถแบงไดตามลกษณะทส าคญ 2 ประการ ดงน คอ ประการแรกเปนความตองการเตมเตมสวนทขาด (Deficiency Need) ประกอบดวยความตองการพ นฐานทจ าเปนทางกายของมนษย (Physiological Needs) ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) ความตองการความรกและความเปนเจาของ (Belongingness and Love Needs) และความตองการความภาคภมใจ (Esteem Needs) ความตองการในประการแรกนจดวาเปนความตองการจ าเปน จะมการเปลยนแปลงลดลงเมอความตองการไดรบการตอบสนองแลว สวนประการทสองเปนความตองการทเปนความตองการเจรญงอกงาม (Growth Needs) ประกอบดวย ความตองการความรความเขาใจ (Need to Know and Understand) ความตองการสนทรยะ (Aesthetic Needs) และความตองการรตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization Needs) ส าหรบความตองการการเจรญงอกงามน จดเปนความตองการเพอการพฒนา เมอไดรบตอบสนองแลวไมมหยดชะงก แตจะพฒนาใหสมบรณยงขนตอไป มาสโลวเสนอเปาหมายสงสดของการพฒนาบคคล คอความตองการเปนบคคลทรจกตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization Persons) ซงมาสโลว (Maslow.1987,อางถงใน (นธพฒน เมฆขจร, 2558, น. 12-15) ไดเสนอคณลกษณะของผทมแนวโนมจะสามารถบรรลความตองการสงสดไวดงน

1) เปนคนยดความจรง 2) เปนคนยอมรบตน ผอน และธรรมชาตตามทเปนอย 3) เปนคนทมความคด อารมณ และพฤตกรรมสอดคลองกบ

ธรรมชาต 4) เปนคนทเนนปญหาเปนศนยกลางมากกวาเนนตนเปนศนยกลาง

ของปญหา 5) เปนคนมความตองการเปนสวนตว 6) เปนคนทไมขนอยกบผอนและสามารถรกษาวามถกตอง แมไดรบ

การปฏเสธหรอไมไดรบความนยมจากผอนกตาม 7) มสมพนธภาพกบผอนดวยความรกลกซงมากกวาเสแสรงผวเผน 8) เปนคนทมจตใจกวางขวางหรอเลอมใสศรทธาศาสนา 9) เปนคนทมความคดความรสกทเปนมตรเปนกนเอง

55

10) เปนคนทสามารถสรางสมพนธภาพแหงความรก ความผกพนกบผอนได

11) เปนคนทมลกษณะของประชาธปไตยและอยรวมกบผอนอยางเปนเพอนรวมโลกเดยวกน

12) เปนคนทมจตส านกในคณธรรมและประยกตใชไดเหมาะสม 13) เปนคนมอารมณขนและแสดงออกซงความสามารถในการคด

ยดหยน 14) เปนคนทมความสามารถในการคดสรางสรรคสง 15) เปนคนทขดขวางการคลอยตามกนโดยขาดอสรภาพในสงคม

นอกจากนมาสโลวมความเชอวามนษยเปนสตวประเสรฐ มพลงงานภายในทจะตอสกบความกดดนของสงแวดลอมและเอาชนะได โดยมความคดพนฐานเกยวกบธรรมชาตของมนษย ดงท (สรางค โควตระกล, 2550, น. 332-333) กลาวไวดงตอไปน

1) มนษยทกคนมธรรมชาตภายใน (Inner Nature) ซงตอตานการเปลยนแปลง

2) แมวามนษยทกคนจะมธรรมชาตภายใน แตละคนจะมลกษณะพเศษ ซงท าใหแตละบคคลเปนปจเจกบคคล

3) ธรรมชาตภายในของแตละบคคลจะยงคงอยในตวเราตลอดชวต เปนสวนหนงทท าใหเรายนหยดตอสเพอการมชวต และเพอการพฒนาตนตามศกยภาพของแตละบคคล การรจกวาตนคอใคร และแตกตางกบคนอนอยางไร มความส าคญมาก

4) ธรรมชาตภายในของแตละบคคลเปนพลงส าคญทจะตองรจกตนเอง และเปนนายของตนเองทจะพฒนาตนเองตามศกยภาพของตน

5) การพฒนาตนเองเปนกระบวนการธรรมชาต ผใหญควรทจะเปนแตเพยงผคอยชวยเหลอสงเสรม ไมควรบง คบใหเดกอยในกรอบ หรอไมมโอกาสจะตดสนใจเลอกทางเดนของตนเอง

6)การพฒนาตนเองของแตละคนจะเปนผลส าเรจหรอลมเหลว กเนองมาจากปฏสมพนธระหวางแรงทจะเสรมใหมพฒนาการ และแรงทจะฉดการพฒนาตน แลวแตวาจะอยางไหนมากกวากน

56

7) ชวตมนษยเราทกคนมอนาคต คนเราทกคนตองอยดวยอดมการณ ความหวง และเปาหมายของชวต และตอสทจะพฒนาตนตามศกยภาพของตนทงทางพทธปญญา ทกษะและเจตคต

แนวคดของมาสโลวไดรบค าวพากษวจารณในหลายประเดน นนคอความตองการของมนษยไมไดเปนไปดงทมาสโลวอธบายไวเสมอไป เพราะมนษยอาจมความตองการบางอยางพรอม ๆ กน หรอบางอยางอาจจะไมสนใจหรอจ าเปนเสมอไปส าหรบบางคน แตอยางไรกตามแนวคดของมาสโลวกท าใหไดทราบถงองครวมของความตองการตาง ๆ ของมนษยทมความสมพนธและเชอมโยงเขาไวดวยกน

2) แนวคดของโรเจอร โรเจอรมความเชอวาโดยธรรมชาตของมนษยทกคนเปนผมความสามารถ

ใฝด และตองการพฒนาตนเองไปสความดงามและความส าเรจในชวต แมบางครงจะพบกบปญหาชวต มนษยจะสามารถเลอกวธแกไขปญหานน ๆไดดวยตนเองได (Rogers.1969 อางถงใน อชรา เอบสขสร. 2556 , น.134-135) และมนษยมธรรมชาตทด มแรงจงใจทางบวก เปนผมเหตผล ไดรบการขดเกลา สามารถตดสนเลอกทางชวตของตนได ถามอสระและสถานการณทเอออ านวย สามารถพฒนาตนเองไดเตมตามศกยภาพ เปนผน าตนเอง และจะพฒนาตนเองสการรจกตนเอง

อรพรรณ ลอบญธวชชย (2553 , น.50-52) ไดกลาวถงบคลกภาพของมนษยตามแนวคดของโรเจอร สรปไดดงน

โครงสรางบคลกภาพของมนษย ประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ 1) Organism สวนทเปนบคคลทงคน ประกอบดวย รางกาย

สรระ ความคด ความรสก ความตองการ มนษยจะแสดงปฏกรยาตอบโตกบสภาพแวดลอม ดวยพฤตกรรม เพอตอบสนองความตองการของตน และพฒนาไปสการรจกตนเองอยางแทจรง

2) Phenomenal Field สวนทเปนประสบการณทงหมดของบคคล Rogers (1951) กลาววา บคคลอยในโลกของการเปลยนแปลง ซงมตนเองเปนศนยกลาง ประสบการณของบคคล ประกอบดวย สงเราภายนอกและสงเราภายใน บางสงบคคลจะรบรและใหความหมาย แตบางสงบคคลจะเพกเฉยไมรบร บคคลจะเลอกรบรและใหความหมายกบประสบการณบางสงซงส าคญมากกวาสภาพทเปนจรง เพราะสงทบคคลเลอกรบรและใหความหมายจะเปนความจรงเฉพาะตวเขา

3) The Self = ตน หมายถง สวนของการรบรและคานยมของตน Rogers กลาววา “Self” หรอ “ตน” เปนศนยกลางของโครงสรางบคลกภาพ ซงพฒนามาจากการท

57

อนทรย มปฏสมพนธกบสงแวดลอม ซงจะมทงคลายและตางไปจากคนอน Self เปนสวนทท าใหพฤตกรรมของคนมความคงเสนคงวา ประสบการณใดทสามารถด ารง Self-Concept ของบคคลได บคคลจะผสมผสาน รบรและสะสมได ถาบคคลเผชญกบประสบการณทท าให Self-Concept เบยงเบนไป บคคลจะรสกคบของใจทจะยอมรบประสบการณนน ๆ Self-Concept (อตมโนทศน) เปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงและสะสมอยางตอเนอง โดยบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม และคอย ๆ พฒนาขนมาเปนสวนของตนเอง ถาบคคลมอตมโนทศน ไมตรงกบความเปนจรงบคคลจะเกดการปองกนตนเอง วตกกงวล และพยายามปรบตว

บคคลทมสขภาพจตด (Healthy Person) ผทมสภาพจตด ควรมลกษณะดงน 1) รจกตวเอง ยอมรบตนเอง สามารถปรบตวไดเหมาะสมกบสภาพทเปนจรงเปดเผยตนเอง สประสบการณใหมรบรความตองการทเกดขนทงภายนอกและภายในไดถกตองเขาใจตนเอง เลอกและตดสนใจตอบสนองความตองการของตนเองไดเหมาะสม รบรเกยวกบตนเองอยางมประสทธภาพและน าเอาประสบการณตาง ๆ มาพฒนาตนเอง เรยนรสงใหมทสรางสรรคทงตนเองและสงคม 2) ปรบตวไดด ไมปองกนตนเองจนเกนเหตสามารถยอมรบการเปลยนแปลงได พรอมทจะปรบตว ยอบรบตวเอง และกาวไปสการรจกตนเองอยางแทจรงมการรบรตอสภาพแวดลอมอยางมประสทธภาพกลาเปดเผยตนเอง รบประสบการณใหมในชวต ไมตอตานสภาพสงคม สามารถเลอกและตดสนใจดวยตนเองได ไมตองคอยกงวลกบการยอมรบหรอไมยอมรบของสงคม เขาใจคานยมของตน แตไมยดตดจนไมสามารถยดหยนกบสภาพการณตาง ๆ ได 3) มลกษณะกระท าส งตาง ๆ เตมตามศกยภาพ (Fully Functioning Self) สามารถเปดตนเองส าหรบประสบการณตาง ๆ ในชวต อยกบสภาวะปจจบน เชอในความสามารถของตนและมการตดสนใจของตนเองทไมไดขนอยกบการยอมรบหรอไมยอมรบของผอน รบผดชอบการกระท าของตนเอง

พฒนาการของบคลกภาพ (Development of Personality) กระบวนการ พฒนาบคลกภาพทส าคญ 4 ประการ คอ

1) กระบวนการพฒนาคานยม (Organismic Valuing Process) โรเจอร (Rogers ,1976) กลาววา บคคลเกดมาพรอมดวยพลงหรอแรงจงใจทจะพฒนาไปสการรจกตนเองอยางแทจรง แตเนองจากบคคลเกดและเตบโตในสภาพแวดลอมทตางกน การทจะเขาใจคนและรจกคนตองเขาใจสภาพแวดลอมและโลกทศนภายในของเขา ( Internal Frame of Reference) การรบรความจรง (Life Perceived Reality) กระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมตาง ๆ บางครงอาจไมตรงกบความเปนจรง บคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม บคคลจะตอบโตทงหมดของตน บคคลจะประเมนคาประสบการตาง ๆ โดยพจารณาวาประสบการณใดสนองความตองการและแรงจงใจ

58

ทจะน าไปสการรจกตนเองอยางแทจรงหรอไม ถาประสบการณใดไมสนองความตองการบคคลจะใหคานยมไปในทางลบประสบการณใดทตอบสนองความตองการบคคลจะใหคานยมไปในทางบวก กระบวนการนจะพฒนาไปเรอย ๆ มการเปลยนแปลงตามประสบการณ บคคลจะใหความสนใจตอสงตาง ๆ หรอประสบการณทเขาประเมนคาไปในทางบวกและหลกเลยงเพกเฉย ตอประสบการณทเขาประเมนคาไปทางลบ

2) การยอมรบจากบคคลอน (Positive Regard from Others) บคคลจะพฒนาตนจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม การรบรความจรงจากสงแวดลอมและน าเอาประสบการณตาง ๆ มาใหความหมายตอการรบรของตน ชวงแรกทารกจะมงแสวงหาความพงพอใจและตอบสนองความพงพอใจของตน อยางไรกตามทารกกยงตองการผอนชวยเหลอเพอสนองความตองการของตน ทารกจงเรยนรทจะเรยกรองความสนใจและการยอมรบจากผอน ยอมรบทจะท าพฤตกรรมตาง ๆ ใหเปนทยอมรบจากบคคลอนดวย

3) การยอมรบตนเอง (Self Regarded) บคคลจะเรยนรการยอมรบตนเองจากการทเขารบรวาบคคลอนแสดงการยอมรบเขาอยางไร บคคลจะประเมนพฤตกรรมของตนเองจากการน าเอาคานยมทบคคลอนแสดงตอเขามาเปนหลก บคคลมกจะใหความส าคญตอคานยมของบคคลอนทรบรมากกวาคานยมของตนเองบคคลจงมกแสดงพฤตกรรมเพอใหผอนยอมรบ

4) ภาวะของการมคณคา (Conditions of Worth) บคคลจะรสกกวาตนมคณคา เมอเขาสามารถยอมรบตนเองไดโดทมโนภาพแหงตนทเรารบร สอดคลองกบประสบการณทเปนจรงจากการทมปฏสมพนธกบผอนบคคลจะเกดความวตกกงวล ถามโนภาพแหงตนทเคยรบรตางไปจากความจรง การปฏเสธความจรง ไมยอมรบตนเองตามความเปนจรง ท าใหบคคลมพฤตกรรมไมสมเหตสมผล ไมสามารถปรบตวได บคคลทรบเอาคานยมของบคคลอนและบรรทดฐานของสงคมมาไวในตนเองมากเกนไปจะไมสามารถยอมรบตนเองไดถาบคคลอนไมยอมรบในตวเอง การรบเอาคานยมของบคคลอนมาไวในตนเองโดยไมค านงถงคานยมเฉพาะตนจะปฏเสธพฤตกรรมทตนเองเคยไดรบความพงพอใจ ในสภาวะนบคคลจะรสกวาตนเอง ไรคณคา โดยทวไปบคคลมกใหคานยมทางบวกกบประสบการณทกอใหเกดความพงพอใจและ ใหคานยมทางลบตอประสบการณทกอใหเกดความไมพงพอใจ ดงนนบคคลพวกนจะเกดความ คบของใจในภาวะการไรคณคาในตนเอง

59

3) แนวคดของโคมส โคมส มความเชอสอดคลองกบมาสโลวและโรเจอร ทเหนวาพฤตกรรม

ภายในของแตละบคคลแตกตางกนไป การจะเขาใจบคคลใดได ตองรบรโลกภายในของเขามากกวาการพจารณาเพยงแตเหนแคพฤตกรรมภายนอกเทานน ดงนน โคมสจงใหความส าคญกบพฤตกรรมภายในของบคคลดวย ซงไดแก ความรสก การบร ความเชอ เปนตน หนาทของครหรอการศกษา คอการเขาใจ Perceptual World ของนกเรยนแตละคน และชวยใหนกเรยนแตละคนไดบรรลสมฤทธผล เพราะจะไดชวยผเรยนใหเปนปจเจกบคคล ชวยใหผเรยนมความภาคภมใจในตนเองวาเปนบคคลพเศษ มลกษณะเฉพาะตน และเปนเอกลกษณ และชวยใหผเรยนแตละคนไดพฒนาตามศกยภาพของตนเอยางเตมท (สรางค โควตระกล.2550 , น.335) นอกจากน โคมส (Comb.1967,อางถงใน อชรา เอบสขสร. 2556 , น.136) ยงกลาววา วตถประสงคดานจตพสย เปนสงส าคญในการเรยนร เพราะการชวยใหเดกพฒนาความรสกเกยวกบตนเองในทางบวกจะชวยใหเขาด าเนนชวตอยางมประสทธภาพ มความเชอมนในตนเอง และสามารถบรรลศกยภาพของตนเองได ส าหรบดานการศกษา โคมส ไดเสนอบทบาทหนาทของครทดไวดงน

1) เขาใจโลกการเรยนรของผเรยนแตละคน 2) เชอในความสามารถของผเรยนแตละคน และยอมรบในความ

แตกตางระหวางบคคล 3) มความรสกตอตนเองในทางบวก และชวยใหผเรยนมความภาคภมใจ

ในตนเอง และความเปนเอกลกษณของตนเอง 4) ชวยใหผเรยนแตละคนสามารถพฒนาไปไดเตมตามศกยภาพของเขา

ดงนนผวจยจงสรปไดวาแนวคดของมาสโลว โรเจอร และโคมส สามารถน ามาเปนขอมลพนฐานในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครได อาจจะโดยการบรณาการกบทฤษฎหรอแนวคดอน ๆ เพอพฒนาจตวญญาณความเปนคร เพราะแนวคดของมาสโลวนน ท าใหทราบความตองการและธรรมชาตของมนษยทงของตนเองและผอน โดยเฉพาะเรองความตองการเขาใจตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization) หากบคคลสามารถเขาใจตนเองไดอยางแทจรงแลว จะสามารถพฒนาตนเองและปรบปรงตนเองใหบรรลเปาหมายในชวตได เชนเดยวกบ หากนกศกษาวชาชพครสามารถบรรลเปาหมายของตนเอง เขาใจในความตองการของตนเอง ในการมงมนทจะประกอบอาชพครแลวนน นกศกษาจะสามารถพฒนาตนเองได อกทงจะสามารถเขาใจและน าไปพฒนาผเรยนไดตอไปในอนาคต รวมถงแนวคดของโรเจอรทเกยวของกบมโนทศนของตนเองจะท าใหทราบวาตนเองสามารถพฒนาจตวญญาณความเปนครไดมากนอยเพยงใด

60

นอกเหนอจากการเขาใจในตนเองแลวนนจะตองเหนคณคาในตนเองดวย และพรอมทจะพฒนาศกยภาพของตนเองตอไป

2.รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร 2.1 ความหมายของรปแบบการจดการเรยนร

ทงน ค าวา “การจดการเรยนร” และ “การเรยนการสอน” มความหมายใกลเคยงกน จงสามารถใชเปนค าแทนกนได โดยผวจยไดศกษาความหมายของรปแบบการจดการเรยนรจากนกการศกษา สรปไดดงน

ทศนา แขมมณ (2556, น. 221) ไดกลาวถงความหมายของรปแบบการเรยนการสอนไววา หมายถง สภาพลกษณะของการเรยนการสอนทครอบคลมองคประกอบส าคญซงไดรบการจดไวอยางเปนระเบยบ ตามหลกปรชญา ทฤษฎ หลกการ แนวคดหรอความศรทธาตาง ๆ โดยประกอบดวยกระบวนการหรอขนตอนส าคญในการเรยนการสอน รวมทงวธสอนและเทคนคการสอนตาง ๆ ทสามารถชวยใหสภาพการเรยนการสอนนนเปนไปตามทฤษฎ หลกการหรอแนวคดทยดถอ รปแบบจะตองไดรบการพสจน ทดสอบ หรอยอมรบวามประสทธภาพ สามารถใชเปนแบบแผนในการเรยนการสอนใหบรรลวตถประสงคเฉพาะของรปแบบนน ๆ

ดงนนผวจยจงสรปไดวา รปแบบการจดการเรยนร จงเปนกรอบแนวคดทสามารถอธบายเกยวกบการจดการเรยนรอยางเปนระบบ โดยอาศยพนฐานจากแนวคดหรอทฤษฎตาง ๆ ทมการตรวจสอบหรอมมาตรฐาน และมกระบวนการจดการเรยนร สอดคลองกบการเรยนร ทก าหนดไว

2.2 องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร ทศนา แขมมณ (2556 , น. 221) ไดกลาวไววาองคประกอบของรปแบบการเรยนการ

สอนจ าเปนตองมองคประกอบส าคญ 4 ประการ ดงน 1) ปรชญา ทฤษฎ หลกการ แนวคด หรอความศรทธาทเปนพนฐานหรอเปนหลก

ของรปแบบการเรยนการสอนนน ๆ 2) มการบรรยายและอธบายสภาพ หรอลกษณะของการจดการเรยนการสอนท

สอดคลองกบหลกการทยดถอ 3) มการจดระบบ คอ มการจดองคประกอบและความสมพนธขององคประกอบ

ของระบบใหสามารถน าผเรยนไปสเปาหมายของระบบหรอกระบวนการนน ๆ 4) มการอธบายหรอใหขอมลเกยวกบวธสอน และเทคนคการสอนตาง ๆ อนจะ

ชวยใหกระบวนการเรยนการสอนนน ๆ เกดประสทธภาพสงสด

61

ทศนา แขมมณ (2556, น. 220, อางถงใน คฟส.1977, น. 386-387) ไดกลาวถงรปแบบโดยทวไปจะตองมองคประกอบทส าคญดงน

1) รปแบบจะตองน าไปสการท านาย (Prediction) ผลทตามมาสามารถพสจนและทดสอบไดสามารถน าไปสรางเครองมอเพอน าไปพสจนและทดสอบได

2) โครงสรางของรปแบบจะตองประกอบดวยความสมพนธเชงสาเหต (Causal Relationship) ซงสามารถใชอธบายปรากฏการณหรอเรองนนได

3) รปแบบจะตองสามารถชวยสรางจนตนาการ (Imagination) มโนทศน (Concept) และความสมพนธ (Interrelations) รวมทงชวยขยายขอบเขตของการสบเสาะความร

4) รปแบบควรประกอบดวยความสมพนธเชงโครงสราง (Structural Relationships) มากกวาความสมพนธเชงเชอมโยง (Associative Relationships)

ทงน รปแบบการจดการเรยนรจะตองไดรบการพสจน ทดสอบและสามารถท านายผลไดอยางมประสทธภาพ และมศกยภาพในการสรางความคดรวบยอดและความสมพนธใหม ๆ ได

2.3 แนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

2.3.1 การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ในการวจยครงน ผวจยน าแนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครไปสการจดกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model ของ Kruse (2009) ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบ (System Approach) มล าดบการพฒนาประกอบดวย 5 ขนตอน ดงรายละเอยดตอไปน

1. การวเคราะห (Analysis) 1.1 การวเคราะหกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง 1.2 การวเคราะหเนอหาหรอการจดการเรยนร 1.3 การวเคราะหบรบทสงแวดลอม

2. การออกแบบ (Design) 3. การพฒนา (Develop) 4. การน าไปใช (Implementation) 5. การประเมนผล (Evaluation)

62

ในการวจยครงน ผวจยคดวาการแนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรตามกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model จะมความเหมาะสมกบบรบทของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ซงมบรบททแตกตางจาก มหาวทยาลยของรฐและเอกชนทวไป

2.3.2 เนอหาทใชในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

เน อหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร สอดคลองกบองคประกอบของจตวญญาณความเปนครใน 3 องคประกอบหลก ไดแก ดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพคร บรณาการกบรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร ของหลกสตรปรบปรงพทธศกราช 2560 มสาระส าคญ ดงน 1)ประวตความเปนมา 2)คณลกษณะของครทด 3)จตวญญาณความเปนคร 4)บทบาทหนาทและภาระงานคร 5)กฎหมายคร 6)มาตรฐานวชาชพทางการศกษา 7)เสนทางความกาวหนา 8)การจดการความร โดยผวจยน ามาวเคราะห รวมกบองคประกอบทจะพฒนาจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพคร ใหมความเหมาะสมสอดคลองกน เพอผลการพฒนาจะประจกษจรง

2.4 แนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ในการวจยครงนผวจยน าแนวคดในการเสรมสรางจตวญญาณเปนคร แกนกศกษา

มหาวทยาลยราชภฏ ไดแก ว ธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถ ง พฒนา” ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร เนองมาจากมหาวทยาลยราชภฏ เปนมหาวทยาลยของพระราชา เพราะพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนารถบพตรไดทรงพระราชทานนามสถาบนให อกทงตามยทธศาสตรใหม มหาวทยาลยราชภฏ เพอการพฒนาทองถนตามพระราโชบายระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 -2579) ในยทธศาสตรท 2 การผลตและพฒนาครในกลยทธผลตครทไดมาตรฐานวชาชพและมจตวญญาณความเปนคร และแนวคดจตตปญญาศกษา ซงผวจยพบวามความเหมาะสมทจะน ามาใชในกระบวนการจดการเรยนรเพอเสรมสรางความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพคร ดงรายละเอยดตอไปน

2.4.1 วธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาท สมเดจพระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร

เมอวนท 16 มกราคม 2554 ทผานมาพระบาทสมเดจพระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทรงไดรบการถวายพระราชสมญญานามวา “พระผทรงเปนครแหงแผนดน” ดงนนในการวจยครงน ผวจยจงศกษาเอกสารและสมภาษณนกวชาการผทมความลมลกเกยวกบแนวคดวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพล อดลยเดช

63

มหาราช บรมนาถบพตร มาประกอบเปนแนวทางในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยมรายละเอยดดงน

สเมธ ตนตเวชกล (2559, น. 41-52) ไดน าเสนอเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ไววาพระองค จะทรงเนนการปฏบตใหลกศษยด และจงใจใหมาสนใจเอง ไมเคยทรงสงหรอทรงบงคบใหท า จะทรงสอนอยางละเอยดใหเขาใจทกแงมม และทส าคญทรงเนนเสมอวาการสอนควรยดรากฐานเดมของสงคมไทยไว ไมควรคดลอกจากตางประเทศมากเกนไป แตอาจน าหลกการมาเปรยบเทยบได เพราะไมเชนนนจะท าใหขาดความเปนตวของตวเอง ดงนนหากครจะน ามาเปนแนวทางในการพฒนาจตวญญาณความเปนครนน จะตองใหครเปนแบบอยางทด และเนนการสอนดวยการปฏบต หรอการท าใหดเปนตวอยาง และควรประยกตใชจากส งทเปนรากฐานเดมของตนเองหรอจากภมปญญาของตนเองจะเกดการเรยนรไดสมบรณแบบทสด

และจากขอความตอนหนงวา “ทรงมความเปนครมาก พระองคทรงมวธการสอนทมศลปะสง พระราชทานค าอธบายทมแงมมตาง ๆโดยจะทรงอธบายทกหนาของเหรยญ...เวลาทรงมรบสงกบพวกเรา จะใหเราคดตามไปดวย” (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษกจและสงคมแหงชาต , 2554 , น. 124) แสดงใหเหนถงวาพระองคทานทรงมความเปนครสงมาก นอกจากนยงมหลกการพฒนาคนทพระองคทรงตรสวา “ระเบดจากขางใน” จะตองสรางความเขมแขงใหกบคนหรอชมชนเสยกอน กลาวคอใหมความพรอมทจะพฒนาเสยกอน หากยงไมพรอมทจะพฒนาแลวนน กมกจะเสยเวลาในการเขาไปพฒนาอยางเปลาประโยชน และทรงใชหลก “เขาใจ เขาถง พฒนา” นนคอกอนจะท าอะไร ตองมความเขาใจเสยกอน เขาใจภมประเทศ เขาใจผคนในหลากหลายปญหา ทงทางดานกายภาพ ดานจารตประเพณและวฒนธรรม เปนตน และระหวางการด าเนนการนน จะตองท าใหผทเราจะไปท างานกบเขาหรอท างานใหเขานน “เขาใจ” เราดวย เพราะถาเราเขาใจเขาแตฝายเดยว โดยทเขาไมเขาใจเรา ประโยชนคงจะไมเกดขนตามทเรามงหวงไว “เขาถง” กเชนกน เมอรปญหาแลว เขาใจแลว กตองเขาถงเพอใหน าไปสการปฏบตใหได และเมอเขาถงแลวจะตองท าอยางไรกตามใหเขา อยากเขาถงเราดวย ดงนน จะเหนวาเปนการสอสารสองทาง ทงไปและกลบ ถาสามารถท าสองประการแรกไดส าเรจ เรอง “การพฒนา” จะลงเอยไดอยางด เพราะเมอตางฝายตางเขาใจกน ตางฝายอยากจะเขาถงกนแลว การพฒนาจะเปน การตกลงรวมกนทงสองฝาย ทงผใหและผรบ ซงสอดคลองกบ สเมธ ตนตเวชกล (สมภาษณ , 18 มกราคม 2560) ดานการพฒนาครทวาคนทมจตวญญาณความเปนครจะตอง มจตส านก ในอาชพคร ทควรมลกษณะเปนคนทประกอบดวย “เขาใจ” คอ เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง

64

ส านกรวาตนเองมหนาทสงสอนลกศษย “เขาถง” คอ เขาถงหวใจของลกศษย เมอเขาใจตนเองและแลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพคร

อานนท ศกดวรวชญ (2560) ไดอธบายถงวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ลงในแผนภาพศาสตรพระราชา ดงภาพประกอบ มรายละเอยดดงตอไปน

ภาพประกอบ 3 แผนภาพศาสตรพระราชา (อานนท ศกดวรวชญ, 2560)

ปรชญาในฐานะหลกการน าทาง (Philosophy as guiding principles)

ทางสายกลาง (The middle path)

พอประมาณ (Moderation)

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy Philosophy)

ฐานคณธรรม (Moral condition)

ฐานความร (Knowledge condition)

คน วตถ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม

เรมตนดวยตนเอง พงพาตนเองได ตนแบบเผยแพร

ความร

ระเบดจากขางใน เขาใจกลมเปาหมาย

สรางปญญา

ขอมลเชงประจกษ ขอมลทมอยแลว วเคราะหและวจย ทดลองจนไดผลจรง

พฒนา (Development)

เขาถง (Connecting)

เขาใจ (Understanding)

โครงการพระราชดารกวาสพนโครงการสถานวทยอ.ส

ถนนวงแหวน สะพานพระราม 8 ถนนรชดาภเษก

ทางดวนลอยฟาถนนบรมราชชนน ฟอนตไทยจตรลดา เสาอากาศสธ ฯลฯ

ท าใหดวยรก ความปรารถนาดดวยใจ ประยกตใชอยางยดหยน ไมยดตดต ารา ปรบตามบคคล

สภาพพนท สถานการณ Flexibly apply. Do not adhere to text book. Adapt to individual,

Geography, and contingency

เกษตรทฤษฎใหม แกลงดน แกมลง ฝนหลวง หญาแฝก กงหนชยพฒนา ไมสามอยางประโยชน สอยาง เขอนปาสกชลสทธ ฯลฯ

การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development) ครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม (Reign in rightousness for the well-being of thai citizens พออยพอกน (Living in contentment) รรกสามคค (Living in

harmony and unity)

ผลลพธ (Ends)

บทประยกต (Application)

วธการ (Means)

ความมเหตผล

(Reasonableness)

มภมคมกน

(Self-Immunoty)

65

“เขาใจ” (Understanding) นนประกอบดวยองคประกอบยอย 4 องคประกอบ คอ 1. การใชขอมลทมอย (Existing data) 2. การใชขอมลเชงประจกษ (Empirical data) 3. การวเคราะหและวจย (Analytics and Research) และ 4. การทดลองจนไดผลจรง (Experiment till actionable results)

1. การใชขอมลทมอยแลว (Existing data) ทรงสนใจคนควาหาขอมลจากอนเทอรเนต และทรงรบฟงขาวสารจากทงในประเทศและตางประเทศ โดยเฉพาะแผนท ทรงตรวจสอบความถกตองของแผนททกครงทเสดจทอดพระเนตรสภาพพนทจรง เมอเสดจประทบบนเฮลคอปเตอรพระทนงกทรงทอดพระเนตรและตรวจสอบ หากไมถกตองจะทรงสงขอมลใหหนวยราชการเชน กรมแผนททหารไปด าเนนการแกไข ในทางวทยาการขอมล (Data Science) นนการท าความสะอาดขอมล (Data cleaning) มความจ าเปนอยางยง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชไดทรงท าเชนนนมาโดยตลอด เชน ทรงสอบถามความถกตองของแผนทกบพระสหายแหงสายบรเมอเสดจพรแฆแฆ ทปตตาน เปนตน บรรดานกสถตตางทราบกนดวาเมอใสขอมลทไมสะอาดเขาไป วเคราะหดใชแบบจ าลองดอยางไรกไดแบบจ าลองขยะออกมาเชน (Garbage-in, Garbage out (GIGO) model) อนแสดงใหเหนวาทรงใชหลกการเขาใจ เขาถง พฒนา ไดอยางลกซงเชนเดยวกนกบทมความรทางสถตศาสตรอยางลมลก ไมใชเปนเพยงผใชหากแตเปนผใชขอมลทมอยอยางผมความร ระมดระวง รอบคอบเปนอยางยง ซงแมแตนกวทยาการขอมลทมอาชพดงกลาวโดยตรงยงรสกเบอหนายและตองใชเวลามากเปนพเศษในการท าความสะอาดขอมลดงกลาว การททรงแกไขความถกตองของขอมลทมอยแลว เชน การแกไขแผนทนนสะทอนใหเหนถงพระนสยในการทรงงานอยางมวรยะและมความเขาใจในวชาการเปนอยางยง

2. การใชขอมลเช งประจกษ (Empirical data) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทรงเอาพระทยใสในการใชขอมลเชงประจกษเปนอยางยง โดยเฉพาะระบบสถตทางการ (Official statistics) และการการส ามะโนประชากร (Census) และสถตศาสตรศกษา (Statistical Education) ทรงมความรความเขาใจอยางลมลกถงความส าคญของการใชสถตในการพฒนา

3. การวเคราะหและวจย (Analytics and Research) โครงการพระราชด ารกวาสพนโครงการนนอาศยการวเคราะหและการวจย สรางองคความรทมนใจวาไดผลกอนทจะน าไปปฏบตจรง โครงการพระราชด ารโครงการหนงทใชการวเคราะหขอมลและการวจยมากทสดโครงการหนงคอโครงการหลวง (Royal Project) โดยเฉพาะการวจยเกยวกบการปลกพชเมอง

66

หนาวและการเลยงสตวจากเมองหนาวเชนปลาเทราท มการจดตงสถานวจยโครงการหลวง และสถานเกษตรหลวงมากมาย การคนควาวจยดงกลาว รวมไปถงการแปรรปผลตภณฑ การบรรจหบหอ เทคโนโลยหลงการเกบเกยว ไปจนถงการวจยตลาด ผลส าเรจจากการวจยท าใหโครงการหลวงมความกาวหนามาก ท าใหแกปญหาการปลกฝนและการท าไรเลอนลอยบนพนทสง ท าใหคนไทยไดบรโภคสนคาคณภาพสงและทดแทนการน าเขาไดมหาศาล

4 . การทดลองจนไดผลจรง (Experiment till actionable results) พระต าหนกจตรลดารโหฐาน แตกตางจากพระราชวงของพระมหากษตรยอน ๆ ทวโลก สวนจตรลดาเปนหองทดลองขนาดใหญทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงพระมหากรณาโปรดเกลาใหตงขน มทงการเลยงโคนม ท านา ปลกตนยางนา ปลกปา ทดลองท าโรงส ทดลองท านมผงอดเมด ผลตถานชวภาพ และอน ๆ อกมากมาย ทงหมดนทรงทดลองจนกวาจะทรงมนพระทยวาไดผลดจรง น าไปใชงานไดจรง จงทรงเผยแพรตอไป ความใสพระทยในการทดลองทางวทยาศาสตรหรอวศวกรรมศาสตร นนแสดงใหเหนเดนชดตลอดพระชนมชพ บางโครงการทดลองใชเวลาทดลองยาวนานสบสามถงสบส ป เพอใหมนใจวาท าแลวไดผลจรง เชน การท าฝนหลวงหรอฝนเทยม กอนทจะน าไปสรางตนแบบหรอขยายผลใหความรแกประชาชนทจะท าตอเองได ทรงตองมนใจผลของการทดลองวาไดผลจรงกอนเผยแพรหรอถายทอดเทคโนโลยใหประชาชน

“เขาถง” (Connecting) นนประกอบดวยองคประกอบยอย 3 องคประกอบ คอ 1. ระเบดจากขางใน (Inside-out blasting) 2. เขาใจกลมเปาหมาย (Understand target) และ 3. สรางปญญา (Educate)

1. ระ เบ ดจากขางใน ( Inside-out blasting) พระบาทสม เดจพ ระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงตองการใหการพฒนาเปนการระเบดจากขางใน หมายความวา ใหประชาชนหรอชมชนทเขาไปพฒนาหรอท างาน เกดการปรบตวทจะพฒนาตนเอง เกดความตองการทจะพฒนาตนเองเสยกอน ไมใชสงททางราชการเขาไปบงคบใหประชาชนหรอชมชนท า ซงจะไมย งยน จงทรงเนนการพฒนาคน ใหคนเกดการเปลยนแปลงตนเองกอน แลวจงเขาไปพฒนาเปลยนแปลง ซงเปนการเขาถงกอนจะพฒนา ไมใชน าการพฒนาเขาไปโดยทประชาชนยงไมตระหนกหรอเหนความส าคญของการพฒนาหรอการเปลยนแปลง หลกการในขอนตรงกบหลกวชาการสมยใหมวาดวยการน าและการบรหารการเปลยนแปลง (change management) ดงท John P. Kotter ไดน าเสนอวาในการเปลยนแปลงตองท าใหคนตระหนกถงความจ าเปนเรงดวนทจะตองเปลยนแปลง (Establishing a Sense of Urgency) ตองสอสารวสยทศน (Communicate the vision) เพอใหคนไดเหนทศทางทชดเจนทจะเปลยนแปลง

67

2. เขาใจกลมเปาหมาย (Understand target) “ฉนครองราชยสองปแรก ฉนไมมผลงาน เพราะฉนยงไมรวาราษฎร

ตองการอะไร” พระราชปรารภนสะทอนใหเหนวธการแหงศาสตรพระราชาในการเขาถงแลวจงพฒนาไดเปนอยางยง ทรงใหความส าคญกบการท าความเขาใจกลมเปาหมาย ซงคอประชาชน วาประชาชนตองการอะไร กอนทจะทรงงาน ภาพทคนไทยทกคนไดพบเหนจนเจนตาคอภาพทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชโปรดทจะประทบกบพนดนเพอพดคยกบชาวบานในทองถนทรกนดาร เพอทจะทรงเขาใจความเดอดรอน ปญหา ความทกขยากของชาวบาน เพอหาทางแกไขตอไป

ทรงมพระเมตตาอยางสงตอประชาชนในการทจะเขาใจปญหาของประชาชน โดยเฉพาะเมอประชาชนจะถวายฎกาเพอขอพระราชทานพระเมตตาในการปดเปาความทกขร อนตาง ๆ ในหลายครงทางราชการเองกลบขด ขวาง ทงน ทรงพยายามเขาใจกลมเปาหมายคอประชาชนของพระองคในแตละทองถนอยางลกซงมากทสด

3. สรางปญญา (Educate) การสรางปญญาสงคมเปนสวนส าคญยง ในการเขาถงประชาชน หากประชาชนยงขาดความเขาใจกตองสรางปญญาสงคมใหประชาชนเขาใจ ครแหงแผนดน เลอกจะใชวธทงายทสดในการสอสารกบประชาชนเพอสรางปญญา ทรงเลอกใชวธการพดทจะสรางปญญาใหเหมาะสมกบผฟง ในคราวหนงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระราชทาน “โคพนธและสกร” แกชาวไทยภเขาในภาคเหนอ นกวชาการของกระทรวงเกษตรและสหกรณตามเสดจฯ ไปดวย พระองคโปรดฯ ใหนกวชาการเกษตรแนะน าชาวไทยภเขา ซงการบรรยายนนใชศพทวชาการยาก ทชาวเขาฟงอยางไรกคงไมเขาใจ พระองคทรงปลอยใหนกวชาการพดอธบายประมาณครงชวโมง ทรงสงเกตเหนชาวเขานงฟงท าตาปรบ ๆ จงทรงถามวา “จบแลวหรอยง” นกวชาการกราบทลวา “จบแลวพระพทธเจาขา” จงมพระราชด ารสวา “ถาอยางนน ฉนพดบางนะ” “ฟงใหด ๆ นะ จะเลยงหมใหมนอวน โตเรว ๆ ตองใหมนกนใหอม” แลวทรงหนกลบมารบสงกบนกวชาการวา “จบแลว” ท าเอาผตามเสดจฯ อมยมไปตาม ๆ กน ครของแผนดน พระองคน ทรงมความเมตตาในการสอนถายทอดความรไปจนถงระดบ นกเรยนประถมศกษาและมธยมศกษาดงททรงพระกรณาสอนนกเรยนโรงเรยนวงไกลกงวลดวยพระองคเอง

การททรงสอนนนไมไดเพยงสอนดวยการพดใหฟงเทานน แตทรงสรางแรงบนดาลใจ พลต ารวจเอกวสษฐ เดชกญชร ไดเขยนไวในหนงสอ “รอยพระยคลบาท บนทกความทรงจ าของ พล.ต.อ. วสษฐ เดชกญชร” เรองกาแฟตนเดยว เอาไววา ในวนท ๓ ธนวาคม

68

๒๕๑๗ เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ไปทรงเยยมราษฎรบนดอยอนทนนท จ. เชยงใหม หลงจากทรงเยยมราษฎรชาวเขาเผามง ทบานขนกลาง อ. จอมทอง และชาวเขาเผากะเหรยง ทบานองกานอยและบานทาฝง ม.จ ภศเดช รชน ผอ านวยการโครงการหลวง กราบบงคมเชญทลเสดจใหทรงพระด าเนนตอไปอกประมาณ ๑ กโลเมตร เพอทอดพระเนตรไรกาแฟของราษฎรชาวกะเหรยง รวมระยะทางททรงพระด าเนนมาทงหมดในบายวนนน ๖ กโลเมตร เมอไปถงปรากฏวา ไรกาแฟนนมตนกาแฟใหทอดพระเนตรเพยงตนเดยว พล.ต.อ. วสษฐโกรธจนแทบระงบโทสะไวไมไดและระบายความรสกนกบเพอนรวมงานความทราบฝาละอองธลพระบาท จงมรบส งให เขาเฝาฯ

“…ตรสถามวา เปนความจรงหรอทวาผมโกรธทานภศเดช ผมกกราบบงคมทลตามความเปนจรงวาเปนเชนนน พระเจาอยหวตรสถามตอไปวา ผมทราบหรอเปลาวา เมอกอนนกะเหรยงทดอยอนทนนท ประกอบอาชพอะไร ผมกกราบบงคมทลวา ทราบเกลาฯ วากะเหรยงปลกฝน

“พระเจาอยหวตรสตอไปดวยพระสรเสยงทเปยมไปดวยพระเมตตา (ไมไดดผม) วา แตกอนเขาปลกฝน เรา ไปพดจาชแจง ชกชวนใหเขาลองมาปลกกาแฟแทน กะเหรยงไมเคยปลกกาแฟมากอนเลย ทกาแฟไมตายเสยหมด แตยงเหลออย ๑ ตนนน ตองถอวาเปนความกาวหนาส าหรบกะเหรยง จงตองไปทอดพระเนตร จะไดแนะน าเขาตอไปไดวา ท าอยางไรกาแฟจงจะเหลออยมากกวา ๑ ตน”

ทงหมดนแสดงใหเหนวาทรงเขาใจจตวทยาในการสอน ทรงเปนครแหงแผนดนผปลกปญญาสงคม กาแฟตนแรกตนนนททรงพระด าเนนหลายกโลเมตร ทรงสอนโดยสรางแรงบนดาลใจ ไดท าใหการปลกฝนและการท าไรเลอนลอยลดลงไปอยางนามหศจรรย

ในการททรงเปนครของแผนดน ผน าการพฒนานน กลบทรงถอมพระองคในการทจะเรยนรจากนกเรยน ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานแกบณฑตอาสาสมครพฒนาชนบท มหาวทยาลยขอนแกน ณ ศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร อ. เมอง จ.สกลนคร วนท 22 พฤศจกายน 2528

“…เราเปนนกเรยน เราไมใชเปนผเชยวชาญ……. ถาหากวาในดานไหนกตาม เวลาไปปฏบตใหถอวาเราเปนนกเรยน ชาวบานเปนคร หรอ “ธรรมชาตเปนคร” การททานทงหลายจะออกไปกจะไปในหลาย ๆ ดาน…กตองเขาใจวา เราอาจจะเอาความรไปใหเขา แตกตองนบถอความรของเขาดวย จงจะมความส าเรจ….”

69

“พฒนา” (Development) แนวพระราชด ารในการพฒนานนเมอทรงเขาใจ เขาถง แลวจงพฒนานนทรงมหลกการส าคญคอ 1. เรมตนดวยตนเอง (Self-initiated) 2. พงพาตนเองได (Self-reliance) และ 3. ตนแบบเผยแพรความร (Prototype and role model)

1.เรมตนดวยตนเอง (Self-initiated) ประเทศไทยมปญหาดานทรพยากรปาไมอยางรนแรง ทรงเขาใจปญหาดงกลาวเปนอยางด เมอคราวเสดจพระราชด าเนนไปหนวยงานตนน าพฒนาทงจอ จงหวดเชยงใหม พ.ศ.2514 พระองคทรงมพระราชด ารสกบเจาหนาททเฝารบเสดจฯความวา

“…ควรจะปลกตนไมในใจคนเสยกอน แลวคนเหลานนกจะพากนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง…”

แนวพระราชด ารในการพฒนาทรงเนนการพฒนาทเกดจากประชาชนตองการจะพฒนา ตลอดรชสมยในการทรงงานในบางครง ประชาชนกไมไดใหความรวมมอกบโครงการพระราชด ารเชนกน ไมเคยทรงฝนบงคบประชาชนใหรวมมอแตอยางใดดวยเหตผลทแตกตางกน กลบทรงเรมตนโครงการพระราชด ารใหม อยางสม าเสมอจนมโครงการพระราชด ารกวาสพนโครงการ ทรงเคยมรบสงกบนายปราโมทย ไมกลดวา “…พระราชด ารเปนแนวคดของฉน ไมไดเปนพระบรมราชโองการ หรอค าสงนะ…” ซงสะทอนความเปนประชาธปไตยและความตองการใหทกคนมสวนรวมในการพฒนาอยางเตมท ดงททรงเนนเสมอวาการพฒนานนตองระเบดจากขางในกอน

2. พงพาตนเองได (Self-reliance) พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา ภมพลอดลยเดช ทรงเนนวาการพฒนาตองท าใหประชาชนพงพาตนเองได ทรงโปรดใหประชาชนท าอะไรไดดวยตนเอง ไมตองรอความชวยเหลอจากรฐ พระราชด ารสเกยวกบในพธพระราชทานปรญญา บตรของมหาวทยาลยขอนแกน เมอวนท 20 ธนวาคม 2516 ไดเนนเรองของการพงพาตนเองเอาไววา

…การพฒนาประเทศจ าเปนตองท าตามล าดบขนตอน ตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใช ของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอนโดยใชวธการและอปกรณทประหยด แตถกตองตามหลกวชาการ เมอไดพนฐานมนคงพรอมพอควรและปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญและฐานะเศรษฐกจชนทสงขนโดยล าดบ…

3. ตนแบบเผยแพรความร (Prototype and role model) พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงโปรดการสรางตนแบบการเผยแพรความร โดยทรงตงศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร ตาง ๆ เชน ทหวยทราย เขาหนซอน ภพาน หวยฮอง

70

ไคร อาวคงกระเบน และ พกล โครงการชงหวมน หรอแมแตพระต าหนกจตรลดารโหฐาน ทเปดโอกาสใหเกษตรกรไดศกษา เรยนร ดงาน ส าหรบเกษตรทฤษฎใหมสงสรางตนแบบแหงการเรยนรใหประชาชนไดศกษาทวดมงคลชยพฒนา จงหวดสระบร ทรงโปรดทจะเลอกพนททมปญหาทสดเพอตงเปนศนยศกษาการพฒนา ยกตวอยางเชน บรเวณหวยทรายนน มการบกรกตดไมท าลายปา ท าการเกษตรแบบผดวธจนดนเสอมโทรม แหงแลง เปนดนดาน เพราะหนาดนพงทลายไปหมดสน เมอวนท ๕ เมษายน พทธศกราช ๒๕๒๖ ไดเสดจพระราชด าเนนไปทอดพระเนตรพนท หวยทราย มพระราชด ารสดวยน าพระราชหฤทยหวงใยวา

“หากปลอยทงไว จะกลายเปนทะเลทรายในทสด” ทรงใชความอตสาหะพยายามในการพฒนาหวยทราย ซงมแตดนดาน

แขง ในชนแรกตองเจาะดนดาน เพอปลกแฝง ใหหญาแฝกหยงรากลกทลายดนดานออกใหโปรงเพอใหรากพชอน ๆ สามารถชอนไชไปเตบโตได เนองจากพนทแหงแลงและมการกดเซาะของหนาดนมาก ตองมการสรางฝายชะลอน าและหลมกกเกบน าเลก ๆ ไวในพนทเพมความชมชน

ในขณะททตงของโครงการศนยศกษาการพฒนาพกลทอง เปนพนทปาพร ดนพร ซงเปรยวจดมากจนไมสามารถจะปลกพชใด ๆ ไดเลย กทรงใชการแกลงดนในการแกปญหาจนเปนพนทการเกษตรได

การททรงเลอกใชพนททมปญหาและความยากล าบากในการพฒนานนกเพอเปนตนแบบใหประชาชนไดเหนและท าตาม ซงหากแมพนททมปญหามากทสดกยงพฒนาใหดได ประชาชนเองกนาจะท าตามไดเปนการเรยนรจากตวแบบ (Role model) ทเปนแรงบนดาลใจการพฒนาประชาชนและประเทศชาต

“เขาใจ เขาถง พฒนา” จงเปนวธการแหงศาสตรพระราชาเพอการพฒนา ทยงยน และเปนการปกครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยามอยางแทจรง

จากขอมลขางตนแสดงใหเหนวาว ธการ “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร มความเหมาะสมทจะน ามาเปนแนวทางในการสรางหลกการของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ใหกบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ เนองจากเปนมหาวทยาลยทจดการศกษาส าหรบพฒนาทองถน

71

2.4.2 แนวคดจตตปญญาศกษา 2.4.2.1 ความเปนมาของจตตปญญาศกษา

ปรชญาแนวคดเรองจตตปญญาศกษา เรมตนขนในสหรฐอเมรกา ในป ค.ศ. 1974 ทมหาวทยาลยนาโรปะ มลรฐโคโลราโด สหรฐอเมรกา ซงกอตงขนโดย เชอเกย ตรงปะ ผน าทางจตวญญาณชาวธเบตผหนงทมอทธพลตอการเผยแพรความรในดานจตวญญาณใหแกชาวตะวนตก จตตปญญาศกษาเรมเปนทรจกแพรหลายมากย งขนในชวงไมกปมานในหมนกการศกษาในทกระดบ โดยมอทธพลตอเครอขายการศกษาระดบอดมศกษาหลายแหง การปฏบต ในเชงจตตปญญาในการศกษา หมายถง การศกษาทมงเนนการสบคนส ารวจภายในตนเอง การเรยนรผานประสบการณตรงและการรบฟงดวยใจเปดกวาง ซ งจะน าไปสการตระหนกร รจกตนเอง การหยงร และความเปดกวางยอมรบและความหลากหลาย ทงนจากการตระหนกเขาใจตนเองจะสงผลใหเกดความชนชมในคณคาของประสบการณของผอนดวยเชนกน เปาหมายของการศกษาเชงจตตปญญาไมไดเพอการใครครวญภายในเทานน จ ตตปญญาศกษาไมไดหมายถงการละเลยความเปนวชาการไป แตหมายถงการหยงรากใหลกซงยงขน โดยเฉพาะอยางยงจากการท าสมาธ เพอใหการพฒนาดานในและการพฒนาความรภายนอกเตบโตไปดวยกน การศกษาทมสมดล เปนการบมเพาะความสามารถของผเรยนใหไปเกนระดบของถอยค าและ มโนทศนรวมไปถงเรองของหวใจ บคลกลกษณะนสย ความสรางสรรค การตระหนกเขาใจตน การมสมาธ ความเปดกวางและความยดหยนทางความคดอกดวย ส าหรบในประเทศไทย เรมจากการรวมตวของกลมคนทสนใจแนวคดจตตปญญาศกษา ท าใหเกดการรวมตวขนเปนเครอขาย “Contemplative Education Network” ขนในป พ.ศ. 2549 ส าหรบในระดบอดมศกษาในประเทศไทยไดมระบบการศกษาแบบจตตปญญาอยางเปนทางการขนครงแรก คอ ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล และศนยนไดกลายเปนแหลงศกษาคนควา เผยแพร และปฏบตการดานจตตปญญาศกษาทส าคญของประเทศไทย ตอมาทจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดมการจดตงศนยวจยและพฒนาจตตปญญาศกษาในคณะครศาสตรเชนกน (ฆนท ธาตทอง, 2555, น. 32-33)

2.4.2.2 ความหมายของจตตปญญาศกษา การใหความหมายของจตตปญญาศกษา เรมจาก สมน อมรววฒน (2548)

เปนผใหนยาม “Contemplative Education” วา “จตตปญญาศกษา” ดวยพจารณาแลวเหนวา Contemplative Education หมายถง การเรยนรดวยใจอยางใครครวญ ซงนยของค า ๆ น มใชแสดงถงรปแบบของการศกษาหรอระบบการศกษา แตเนนไปท “กระบวนการ” ซงท าใหค าน เหมอนเปนการจดประกายความหมายใหม ใหยอนกลบไปหารากเหงา คณคา และความหมายทแทจรงของการเรยนรทมผลระยะยาวตอชวตของคน ๆ หนงทงชวต นอกจากน ยงกลาวอกวา

72

Contemplative Education ไดสะทอนใหเหนกระบวนการความเปนพลวต ไมหยดนง มความคดสรางสรรค จนตนาการ น าไปสการตงค าถามอยางถงราก ตอการศกษาในระบบ ทไดจ ากดการเรยนรใหแนนง อยในกรอบในขนตอนทถกจดวางไวแลวอยางตายตว นอกจากน ยงไดอธบายความหมายของจตตปญญาศกษาไววา เปนการศกษาทนอมสใจอยางใครครวญ และคนหาความจรงของสรรพสง เปนการเรยนรทสรางกระบวนทศนใหม จดหลกสตรเนนการฝงความตระหนกร ความเมตตา จตส านกตอสวนรวม การน าปรชญาแนวพทธมาพฒนาจตและฝกปฏบตจนผเรยนเกดปญญา สามารถเชอมโยงศาสตรตาง ๆ มาประยกตใชในชวตได (ฆนท ธาตทอง.2555 , น. 34-35)

จรฐกาล พงศภคเธยร (2550) ไดกลาวถงความหมายของจตตปญญาศกษา วาหมายถง การศกษาทเนนการสบคนส ารวจภายในตนเอง การเรยนรผานประสบการณตรงและการรบฟงดวยใจเปดกวางเพอจะน าไปสการตระหนกรจกตนเอง การหยงรและความเปดกวางยอมรบความหลากหลายและอดมของโลกทงนจากการตระหนกเขาใจตนเองจะสงผลใหเกดความชนชมในคณคาของประสบการณของผอนดวยเชนกน เปาหมายของการศกษาเกยวกบจตตปญญา ไมไดเพอใครครวญภายในเทานน จตตปญญาไมไดหมายถง การละเลยความเปนวชาการไป แตหมายถงการหยงรากใหลกซงยงขน ใหเปนประสบการณสวนตวทสมผสโดยตรง และใหมสมดลกบการฝกจตมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงจากการท าสมาธเพอใหการพฒนาดานใน และการพฒนาความรภายนอกเตบโตไปดวยกน ทงน การศกษาทมสมดลดงกลาว จะบมเพาะความสามารถของผเรยนใหเกดระดบของถอยค าและมโนทศนรวมไปถงเรองของหวใจ บคลกลกษณะนสย ความสรางสรรค การตระหนกเขาใจตน การมสมาธ ความเปดกวางและความยดหยนทางความคดอกดวย

ฆนท ธาตทอง (2555, น. 37-38) ไดกลาวไววา จตตปญญาศกษาเปนการเรยนรเพอการเปลยนแปลงแบบหนงทมลกษณะพเศษ คอ มงเนนการพฒนาดานในและการเปลยนแปลงขนพนฐานในตนเองอยางลกซงเพอใหเกดปญญาทเหนความเชอมโยงของสรรพสง และเกดความรกความเมตตาทอยบนพนฐานของความเขาใจอยางลกซง ท าใหเกดส านกทดงามและตระหนกถงภาระหนาทของตนทมตอมวลมนษยและสรรพสง ในธรรมชาตโดยผานวถปฏบตแนวจตตปญญาในรปแบบตาง ๆ ดงนน จตตปญญาศกษา หมายถง กระบวนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญ เปนการศกษาทเนนการฝกปฏบตใหพฒนาดานในอยางแทจรงเพอใหเกดความตระหนกรถงคณคาของสงตาง ๆ โดยปราศจากอคต เกดความรกความเมตตา เขาถงความจรง

73

และออนนอมตอธรรมชาต เขาใจตนเอง เขาใจผอน เกดความรก ความเมตตา มจตส านกตอสวนรวม เกดปญญา และสามารถเชอมโยงศาสตรตาง ๆ มาประยกตใชในชวตไดอยางสมดล

จ น ด ารต น โพ ธ น อก (2556 ) ไดก ล า ว ไวว า จ ต ต ปญ ญ าศ กษ า (contemplative education) หมายถง หลกการและกระบวนการเรยนรทมงเนนความเขาใจความจรงของชวตและความเปนมนษย ปลกฝงความตระหนกรภายในตนทสมพนธกบสงแวดลอมภายนอก การน าปรชญาและหลกธรรมมาพฒนาจตและฝกปฏบตจนมสตและปญญา มความเมตตาและจตส านกตอสวนรวม สามารถเชอมโยงศาสตรตาง ๆ มาประยกตใหเกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม

เอมอชฌา วฒนบรานนท (2559, น. 14) ไดกลาวไววา จตตปญญา หมายถง กระบวนการเรยนรทชวยใหบคคลรจกตวเอง รจกความด ความงาม ความเขาใจธรรมชาต เขาใจความจรงของชวต มสต รอบคอบ รจกใครครวญ เพอการพฒนาจตใจและปญญา

ดงนนผวจยจงสรปไดวา จตตปญญาศกษา หมายถง กระบวนการเรยนรทท าใหบคคลไดยอนกลบไปทบทวน ใครครวญถงคณคาและความหมายของชวต เปนการฝกปฏบตตนเองเพอพฒนาตนเองจากภายใน จนสามารถเชอมโยงโลกภายในและโลกภายนอกเขาดวยกนดวยความเขาใจอยางถองแท จนเกดการพฒนาใหเกดความเจรญงอกงาม

2.3.2.3 ความส าคญของจตตปญญาศกษา ในปจจบนกระบวนการเรยนรของมนษยมาถงจดทตองทบทวนและสรางใหม

เพราะการศกษาทางดานวชาการเพยงอยางเดยวนนไมสามารถแกไขปญหาและวกฤตการณตาง ๆทเกดขนในปจจบนได เฉกเชนเดยวกบคร หากเปนแตผใหเพยงความรอยางเดยว ไมไดใหความรกและเมตตาตอศษยเลย ศษยกจะไดเพยงแตความร แตไมไดรบรและ ซมซาบถงคณธรรมใด ๆเลย ดงนน แนวคดจตตปญญาศกษาจงเปนทางเลอกหนงในการทจะน าพาสงคมไปสความสมดลและความสงบสขของสงคมไดเพราะครเปนกลไกส าคญในกระบวนการจดการศกษาเพอพฒนามนษยใหเปนมนษยโดยสมบรณ กลาวคอจตตปญญาศกษาเปนกระบวนการเรยนรทเนนใหเกดการพฒนาปญญาภายในเพอน าไปสความเปนมนษยโดยสมบรณ มคณคา มคณงามความด เมตตา มความรกและปรารถนาดตอกน ตลอดจนจะสามารถน าพาใหแกไขปญหาความขดแยงตาง ๆระหวางมนษยกบมนษย และมนษยกบสงแวดลอมได ผวจยจงไดแบงประเดนความส าคญของจตตปญญาศกษาเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครได 3 ประเดน ดงน

1) จตตปญญาศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพอการเปลยนแปลงภายในตนเองของบคคลทประกอบอาชพคร ดงนนครจะไดทบทวนตนเองเองดวยการใครครวญถง

74

รากเหงา คณคา และความหมายทแทจรงของความเปนคร อกทงยงไดตระหนกถงคณคาของการสอนใหผเรยนเขาใจในตนเองอยางถองแท ไมใชแคเพยงการสอนเพอจ าได และเอาไปสอบเพอใหผานไปเทานน และยงท าใหเกดความเขาใจในตนเอง และผอน เกดสตในการตระหนกรในตน เปดใจใหกวางรบฟงผเรยน โดยปราศจากการมอคต ตลอดจนเกดการเหนคณคาในตนเอง อนสงผลถงการเหนคณคาในผเรยนและเกดความรกความศรทธาในวชาชพครตอไป

2) จตตปญญาศกษาจะท าใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงจากตวครไปสตวผเรยน กลาวคอ ครจะสามารถถายทอดพลงแหงคณงามความดไปสตวผเรยน โดยการเปนแบบอยางทดกบผเรยน ใหความรกความเมตตา ความปรารถนาดแกผเรยน เมอผเรยนรบรถงความรสกนน ผเรยนกจะประพฤตปฏบตตนตามแบบอยางทดของคร เกดความเขาใจในตนเองและผอน สงผลใหจะประพฤตปฏบตตนตอผอนดวยพลงแหงคณงามความดทครไดถายทอดตอไป

3) จตตปญญาศกษาท าใหเกดการเปลยนแปลงกระบวนการเรยนรในวชาชพคร เพราะครเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนระบบการจดการศกษาเพอพฒนามนษยใหเปนมนษยโดยสมบรณ โดยเฉพาะอยางยงในศตวรรษท 21 น ทการเรยนรไมไดมเพยงแคครสอนเพยงอยางเดยวเทานนแลว ความรมอยทกทบนโลกใบน ครจะเปนเพยงผอ านวยการเรยนรกบผเรยนเทานน ไมใชเปนผมอบความรกบผเรยนเหมอนศตวรรษกอนแลว ดงนน จตตปญญาศกษาจะท าใหครเขาใจในตนเองและผอนมากขน และสงผลท าใหเกดความรก ศรทธา และเหนคณคาในวชาชพคร ตลอดจนเกดการพฒนาวชาชพครใหกาวหนามากขน

นอกจากน ฆนท ธาตทอง (2555, น. 41-44) ไดกลาวถงความส าคญของ จตตปญญาศกษาไววา จตปญญาศกษาเปนกระบวนการแหงการเปลยนผานเชงคณภาพ เพอลดชองวางและขอจ ากดของการเรยนรของมนษย ซงจะเหนไดวาขณะนสงคมไทยมความจ าเปนตองกาวพนขอทาทาย 4 ประการ คอ

1. มงสรางกระบวนการเรยนร (ระบบการศกษา) เพอปรบเปลยนวธการเรยนรทมงเสพมากกวาการสราง สการเรยนรระดบจตตปญญาเพอเปนพนฐานใหมนษยพฒนาศกยภาพของตนเองในการเรยนวชาความรและความจรงภายในตนเองควบคกนไป

2. ปรบเปลยนทศนคตของปฏสมพนธระหวางบคคล ครอบครว ชมชน สงคม ใหเปนไปดวยทาทของการแลกเปลยนการเรยนรซงกนและกน โดยการฝกใชปญญา สรางทกษะของการใชปฏสมพนธเชงสรางสรรค (เปนกลยาณมตร) และเปนความสมพนธในเชงเกอกลกน การชวยเหลอกน การมวาจาทเปนมตร เปนสารประโยชน ใหความจรงและใหก าลงใจกน การมไมตรเหนอกเหนใจกน รวมทงสรางทศนคตทวามนษยทงผองลวนเปนพนองกน

75

3. ยกระดบวฒนธรรมแหงศกดศร คณคา ดงาม และการใชชวตอยางพอเพยงเปนวาระแหงการอยรอดของสงคมไมเฉพาะแตกบผคน แตจะเกดผลไปถงทรพยากรและสงแวดลอมทางธรรมชาตใหยงยนดวยความสมดล โดยการฝกเรยนรจากธรรมชาตและชมชนแหงการผลตพนฐาน เหนคณคาของผอน เหนความด เหนความงามและการอยรวมกนอยางสนตสข

4. เสรมกระบวนการสรางความรดวยตวเอง ตงแตรจกความรทมอยในตว (Tacit Knowledge) การใชความรนน ๆ ใหเกดประโยชนไดจรง การแลกเปลยนเรยนร ตอยอดความร ทดลองใชในบรบทตาง ๆ จนถงการประมวล สงเคราะหเปนความรใหม ทยงประโยชนไดกวางขวาง เกดความเชอมนในความรทสอดคลองกบความเปนจรงในบรบทของสงคม และมความมนใจรเทาทนในการสรางใชเทคโนโลยตาง ๆ ตามความเจรญของสากลโลกหลายองคกรทวโลก

นอกจากนจตตปญญายงเปนสวนเสรมเตมเตมใหเรยนรความสมบรณในตนเอง ดวยขอจ ากดของการศกษาและการเรยนร ทงวชาความรมาตรฐานและวชาความรชนสง ทมงเนนการเรยนรเรองตาง ๆ อนเปนเรองนอกตว แมมความจ าเปน แตเมอขาดการเรยนรเรองในตวกขาดความสมบรณในตนเอง เอยงขาง แยกสวน จนมอาจเชอมโยงกบความเปนจรง เกดความบบคนทงในตวเองและระหวางกนในสงคม เปนตนเหตของปญหาตาง ๆ ในสงคมจนเกดวกฤตกญแจแหงอนาคตของมนษยชาต จงอยทการเรยนรเพอทจะเปลยนแปลงขนพ นฐาน ทงในตวเอง เชงองคกร และสงคม อกทงจตตปญญาศกษายงท าใหมนษยเกดความตระหนกรถงคณคาของสงตาง ๆ ปราศจากอคต เกดความรก ความเมตตา ออนนอมตอธรรมชาต ปรบตวเพอใหทนกบสภาพเหตการณ ทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครองรวมทงวกฤตทางธรรมชาต

จตตปญญาท าใหเกดความรทแทจรง กลาวคอ ความรทแทจรง หมายถง ความรทางปญญาทจะเกดขนไดกดวยการเชอมโยงกนในสามภาค คอ ภาคความร ภาควชาชพและภาคจตวญญาณ ทงนลกษณะของการเชอมโยงไมไดเปนการสรางสะพานเชอมโยงโดยทยงมองสามเรองแยกขาดจากกน มนษยทกคนมศกยภาพของการเรยนรดวยใจอยางใครครวญเหมอนกนหมด ไมวาจะตางเพศ วย ตางฐานะ ตางภาษาและวฒนธรรม ทกคนตางมธรรมชาตของจตแบบเดยวกน เปนจตใจทสามารถเปนอสระจากมายาของอตตาตวตน กาวพนสการสมผสความด ความงาม และความจรง จนกอใหเกดความสขสงบเยนอยางยงยนภายใน หากเราเขาใจและไดสมผสกบกระบวนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญ เราจะเหนไดชดเจนถงความเชอมโยงของการเรยนร เพราะความรทแทจรงนน คอ ประสบการณทกสงทกอยางรอบตว ไมวาจะเปนการไดรจกเพอนใหม การเดนทางทองเทยวททเราไมเคยไป การอานหนงสอด ๆ สกเลม การไดคยแลกเปลยนความคดเหนกบคนรอบขาง และเมอเราเพมมตของการใครครวญดวยใจ เราจะสมผสไดถงคณคา

76

และความงามทท าใหจตใจของเราขยายขน เรยนรทจะรก เรยนรทจะให เรยนรทจะยอมรบความหลากหลายทางความคดมากขน อนเปนผลมาจากอตตาตวตนทลดลง กระบวนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญ จงน าไปสความตงใจทจะท าประโยชนเพอผอน ด ารงชวตเพอใหเกดคณคาแกคนรอบขางอยางแทจรง ในขณะทกระบวนการเรยนรในภาคความรเกดขนตลอดเวลา เปนความรทเกดจากประสบการณและกระบวนการมากกวาการทองจ าจากต ารา เมอความรไดแตกยอดงอกงามขนภายในใจจนถงจดหนง มโนส านกจะบอกเราใหเขาใจถงความหมายของการเรยนรในภาควชาชพในแงมมทตางออกไป นนคอ งานหรอกระบวนการอาชพแทจรง คอ ผลทเกดจากการเรยนร จตส านกซงเปนเสยงแหงมโนธรรมจะน ามาซงความตงใจทจะท าประโยชนตอผอน กอใหเกดพลงสรางสรรคในดานทตนถนด เปนการท างานดวยความสนก ดวยความรก ดวยความดไปพรอม ๆ กน เปนการเรยนรทท าใหเกดท างานดวยความสนก ดวยความรกดวยความดไปพรอม ๆ กน เปนการเรยนรทท าใหเกดสขภาวะทางจตวญญาณ ซงกคอการผดบงเกดความรของจตทขยายกวาง จตตปญญาเปนแนวการสอนแบบสหวทยาการ มการฝกปฏบตอยางงาย ๆ ชวยใหเกดบรรยากาศของการเคารพ ท าใหชนเรยนมความเปนอนหนงอนเดยว เมอการเรยนไดกอใหเกดสภาพแวดลอมทเตมไปดวยความเคารพแลว ผ เรยนกเรยนรทจะฟง เขยน และโตแยงอยางมวฒนธรรม ซงคณลกษณะเหลานจะชวยใหเขากลายเปนพลเมองทเคารพกฎระเบยบ

จากทกลาวมาแลวจะเหนไดวา จตตปญญาศกษา เปนกระบวนการพฒนาจตใจซงเปนส งทอยในตวมนษยทกคน เปนการเรยนรทน าไปสการเปลยนแปลงภายใน (Transformative Learning) ทผ เรยนเฝามองความเปลยนปลงภายในตนเอง อนเกดจากความสมพนธทมตอโลกภายนอกโดยอาศยจตตปญญาศกษาเปนเครองมอ ซงการพยายามฝกหดขดเกลาตนเอง น าไปสความเขาใจตอธรรมชาตของสรรพสง มองเหนความเชอมโยงระหวางตนเองและสงตาง ๆ รอบตวอยางไมแยกสวน เกดความเขาใจวาการเรยนร การงานและการด าเนนชวต จตตปญญาศกษา เปนการเรยนรทไมไดเนนวชาเปนตวตง แตเนนวถชวตรวมกนเปนตวตง การเรยนรดวยจตตปญญาศกษา มงสรางระบบการเรยนร เพอปรบเลยนวธการเรยนรทมงเสพมากกวาการสราง สการเรยนรทยกระดบจตตปญญาศกษาเพอเปนพนฐานใหมนษยพฒนาศกยภาพของตนเองในการเรยนวชาความรและความเขาใจภายในตนเองควบคกนไป และใหก าลงใจกน การมไมตรเหนอกเหนใจกน รวมทงสรางทศนคตทวามนษยทงผองลวนเปนพนองกนอยรวมกนอยางสนตสข

77

2.3.2.4 องคประกอบของจตตปญญาศกษา การเรยนรดวยใจอยางใครครวญ จะเกดขนไดกดวยสงแวดลอมทสบาย

สถาบนการศกษาในปจจบนโดยมากลายเปนท “อบาย” มใชสบาย เพราะเตมไปดวยความฟงเฟอทางวตถ เปนทบมเพราะอตตา สภาวะความคบแคบของจต สบายในทนมาจากสบปายะ คอ สภาพทเออตอการเรยนร การเรยนรจะเกดไดในสงทเหนคณคาของการเรยนรดานใน การมความเมตตาอาทร ชวยเหลอเกอกลกน ใหความส าคญและเอาใจใสจตใจของผเรยนรในทกขณะ องคประกอบของจตตปญญาศกษา นอกจากการจดสถานทในลกษณะดงกลาวแลว จตตปญญาศกษายงมองคประกอบดงน 1) การสะทอนคดพจารณา 2) ยอนพนจ พจารณาประสบการณ กจกรรม 3) นอมน าสใจ 4) ใครครวญดวยใจ 5) น าไปพฒนาใหดขน (ฆนท ธาตทอง (2555, น. 41-44)

2.3.2.5 หลกการพนฐานของการจดกระบวนการเรยนรแนวจตตปญญาศกษา

หลกการพ นฐานของการจดกระบวนการเรยนรแนวจตตปญญาศกษาสงเคราะหออกมาเปน “หลกจตตปญญา 7” หรอเรยกในชอยอภาษาองกฤษวา 7 C’s ดงน (ธนา นลชยโกวทย, 2551, น. 4-5)

1) หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) คอ การเขาสสภาวะจตใจท เหมาะสมตอการเรยนร แลวสามารถน าจตใจดงกลาวไปใชท างานอยางใครครวญทงดานพทธปญญา (Cognitive) ดานระหวางบคคล (Intrapersonal) และดานภายในบคคล (Intrapersonal) หลกการนเปน หวใจของการจดกระบวนการเรยนรแนว จตตปญญาทผจดกระบวนการจะตองออกแบบกระบวนการทสราง เงอนไข และกระตนใหผรวมกระบวนการเกดการใครครวญอยางลกซงเกยวกบตนเอง ความสมพนธ และประสบการณตาง ๆ ทสมผส โดยตงอยบนพนฐานของจตใจทสงบ ผอนคลาย มสมาธ และมความตระหนกร

2) หลกความรกความเมตตา (Compassion) คอ การสรางบรรยากาศของความรก ความเมตตา ความไววางใจ ความเขาใจ และการยอมรบ รวมทงการเกอหนนซงกนและกนบนพนฐานของความเชอมน ในศกยภาพของความเปนมนษย เนนความส าคญของความไววางใจ การเปดกวาง ความรสกปลอดภย ความจรงใจเหนอกเหนใจ (Empathy) และหวงใย

3) หลกการเชอมโยงสมพนธ (Connectedness) คอ การบรณาการ การเรยนรในแงมมตาง ๆ เพอใหเกดการเรยนรทเปนองครวมเชอมโยงกบชวต และสรรพสงตาง ๆ ในธรรมชาตอยางแทจรง

78

4) หลกการเผชญความจรง (Confronting Reality) คอ การเปดโอกาสการสรางเงอนไขให ผเขารวมกระบวนการไดเผชญความเปนจรงสองดาน ไดแก (1) ความเปนจรงในตนเอง เชน ความคด ความรสกทไมรตว หลกเลยงหรอเกบกดไว ดวยการสงเสรมการสบคน และสมผสกบตวตนของตนในแงมมตาง ๆ ผานกจกรรม และการใครครวญอยาง ลกซง โดยไมหลกหน ภายใตบรรยากาศทปลอดภย เปดกวาง ยอมรบ และมความรกความเมตตาทงตอตนเองและตอกน (2) การเผชญกบสภาพความเปนจรงทแตกตางไปจากกรอบความเคยชนของตน เชน คนทมพนฐานตางกน สภาพความเปนจรงในชมชนและสงคมทกระตนใหเกดการเรยนรในแงมมใหมไดเผชญกบ ความขดแยงทเกดจากความแตกตาง

5) หลกความตอเนอง (Continuity) คอ ความตอเนองของกระบวนการเรยนรเปนสงทมความส าคญ กบการเรยนรเพอการเปลยนแปลงมาก เพราะการเปลยนแปลงในขนพนฐาน มกเกดขนจากประสบการณ สะสมทชวยสรางเงอนไขภายในใหสกงอมพรอมทจะเกดการเปลยนแปลงขนพนฐาน

6) หลกความมงมน (Commitment) คอ ความมงมนทจะเปลยนแปลงตนเองเปนองคประกอบท ส าคญทสดในการน าสงทไดรบรเขามาสใจของตนเอง และน าเอากระบวนการทไดรบกลบไปใชในชวตเพอการพฒนาและเปลยนแปลงภายในตนอยางตอเนอง

7) หลกชมชนแหงการเรยนร (Community) คอ ความเปนชมชนแหงการเรยนร คอ ความรสกเปน ชมชนรวมกน ทเกอหนนใหเกดการเรยนรและการเปลยนแปลงภายในของแตละคน รวมทงการจด กระบวนการทกอใหเกดการมเวลาใครครวญตามล าพงและการใชเวลาอยรวมกบผอน

นอกจากน (ฆนท ธาตทอง (2555 , น. 44-46) ไดแบงกจกรรมของจตตปญญาศกษา ไดเปน 6 กลมดงน 1) Contemplative relation ประกอบดวยกจกรรมตอไปน ไดแก (1) สนทรยสนทนา (2) การฟ งอยางลกซ ง (3) การเลาเรอง (4) การบนทกการเรยน ร 2) Contemplative generative practices ประกอบดวยกจกรรมตอไปน ไดแก (1) การสวดมนต (2) การแผเมตตา (3) การแผความกรณา (4) การอธษฐาน / ละหมาด 3) Contemplative meditation ประกอบดวยกจกรรมตอไปน ไดแก (1) การนงสมาธ (2) การเขาเงยบเพอช าระจต / วเวกภาวนา (3) วปสสนา (4) การผอนพกตระหนกร เปนการผอนคลายอยางลกซง ๆ โดยจตตนร เมอจตผอนคลายรางกายสบาย คลนสมองเปลยน จตใตส านกเปด เราสามารถดงพลงแหงความสรางสรรคมาใชไดมากมาย การสงจตในภาวะ Deep relaxation awakening mind ไดผลดทสด เปนการใชจนตนาการเพอท าใหรางกายผอนคลาย ปรบสมดลของรางกาย-จตใจ และเปนการพก

79

ใจพกกายท าใหรางกายดออนกวาวย 4) Contemplative movement practices ประกอบดวยกจกรรมตอไปน ไดแก (1) ชกง (2) ร ามวยจน (3) เดอนจงกลม (4) เตนร า ฟอนร า (5) เดนปา (6) คตมวยไทย 5) Contemplative art ประกอบดวยกจกรรมตอไปน ไดแก (1) การวาดรป (2) การปนดน (3) งานประดษฐ 6) Contemplative work ประกอบดวยกจกรรมตอไปนไดแก (1) มสตกบการท างาน (2) มจตอาสา (3) ขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรร

2.3.2.6 ปรชญาและหลกการพนฐานในการจดกระบวนการเรยนรเพอการเปลยนแปลงแนวจตตปญญา

ธนา นลชยโกวทย และ อดศร จนทรสข (2552 , น. 64-66) กลาวถงปรชญาและหลกการพนฐานในการจดกระบวนการเรยนรเพอการเปลยนแปลงแนวจตตปญญา แนวคดหลกทเปนหวใจและเปนตวก ากบ หรอชน ากระบวนการเรยนรใหเปนไปตามเปาหมายของกระบวนการเรยนรเพอการเปลยนแปลงแนวจตตปญญา คอ การเขาถงความจรง ความด ความงาม ดงนน จงมปรชญาพนฐาน ซงเปนกรอบวธคดหลกและเปนแกนของกระบวนการทงหมด ทงในกระบวนการอบรมและลกษณะของกระบวนกรทแสดงออกมาในกระบวนการ 2 ประการคอ

1. ความเชอมนมความเปนมนษย คอ เชอมนทวามนษยมศกยภาพสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดอยางตอเนอง มความจรง ความด และความงาม อยในตนเปรยบเสมอนเมลดพนธพชทมศกยภาพในการเจรญเตบโต โดยมเงอนไขตาง ๆ พรอม เมลดพนธนนกจะสามารถเตบโตจนกลายเปนตนไมใหญได ฉนใดกฉนนน มนษยมศกยภาพภายในตว เมอพรอมดวยกระบวนการเขาท างานภายในจตของมนษย ผนนกจะเตบโตเปนจตใหญ ใหรมเงาแกตนเองและผอนได

2. กระบวนทศนองครวม คอ ทศนะทมองโลกในแงทเปนความสมพนธของการผสานเขาดวยกนของสรรพสง หรออตาวาเปนทศนะทมองเหนวาธรรมชาตของสรรพสง คอ การเชอมโยงเปนหนงเดยวกน เปนสวนหนงของสรรพสง และทงมนษยและสรรพสงตาง ๆ กเปนองครวมของกนและกน ดงนน มนษยจงไมควรเอาตนเองเปนศนยกลาง และควรปฏบตตอสรรพสงอยางไมแยกสวน ดวยเหตนการกระท าอนใดอนหนงของมนษยจงสามารถสงผลสะเทอนไปทงองครวม การกระท าของมนษยสรางผลสะเทอนตอสรรพสงและผลสะเทอนนน กยอนกลบมาสตวมนษยอยางหลกเลยงไมไดตอเนองกนอยางไมหยดนง และมการเปลยนแปลงเคลอนไหวอยตลอดเวลา

80

ประเวศ วะส (2552 , น. 13-14) กลาวถงการเปลยนแปลงขนพ นฐาน (Transformation) ไววา การเขาถงความจรง ความด ความงามเปนไปเพอการเปลยนแปลงขนพนฐาน ในตวเอง เพอใหหลดจากความตดขดใหญหรอวกฤตการณของมนษยชาตในปจจบนมนษยพากนเปลยนแปลงขนพนฐานในตวเอง (Transformation) เปลยนแปลงความรสกนก คดใหม เปลยนแปลงมมมองเกยวกบเพอนมนษยและธรรมชาตใหม และเปลยนแปลงวธคดใหมโดยส นเชง การเปลยนแปลงขนพ นฐานในตนเอง (Personal Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานในองคกร (Organization Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลง ขนพนฐานทางสงคม (Social Transformation) รวมกนเปนการเปลยนแปลงพนฐานไตรภาค หรอ Trilogy of Transformation เทานน ทจะสรางศานตสขบนพนพภพได ดงภาพประกอบ 4

ภาพประกอบ 4 จตสงบ – การเขาถงความจรง – การเขาถงสงสงสด สมพนธซงกนและกน น าไปสการเปลยนแปลงขนฐาน (ประเวศ วะส, 2552 , น. 14)

81

ชอลดดา ขวญเมอง (2556 , น. 6-7) ไดกลาวถง ความเชอพนฐาน 4 ประการ ในการจดกระบวนการเรยนรตามแนวจตตปญญาศกษา เนนปรชญาหรอความเชอพนฐานทส าคญ 4 ประการ ไดแก

1) เชอมนและเคารพในความเปนมนษยอยางแทจรงมนษยเรยนรและพฒนาไดในพนทปลอดภยของตนเองและกลม เปลยนสถานทเรยนใหเปนชมชนปฏบตการเรยนร

2) ยอมรบและเคารพในความไมเหมอนหรอความตาง ไมเปรยบเทยบ เรยนรจากผอน เพอน ามาพฒนาตนเองและองคกร

3) เชอในความเปนองครวม ไมใชกองรวมหรอแยกสวนมสตรวาตนเองเปนสวนหนงของปรากฏการณสรรพสงเกยวของกนเปนพลวต

4) เชอวาการเรยนรทแทจรงเกดขนภายในตวผเรยน สอนไมได เรยนรไปดวยกน โดยมครเปนกระบวนการในการจดกระบวนการเรยนร

ดงนนผวจยจงสรปไดวา จตตปญญาศกษา เปนกระบวนการเรยนรทสรางกระบวนทศนใหม ดวยการชวยใหบคคลไดใครครวญการเรยนรของตนเองดวยใจ เปนการศกษา ทเนนการฝกปฏบตใหเนนการเกดการพฒนาดานใน รจกการส ารวจโลกภายในของตนเอง น าไปสการตระหนกรและเขาใจ และเกดการเหนคณคาและความหมายของตนเองและสงตาง ๆ จนเกดความงอกงามภายในจตใจ เขาถงความจรงของธรรมชาตและชวต และสามารถน าปญญาไปเชอมโยงศาสตรตาง ๆ เขามาประยกตใชใหเกดประโยชนในชวตไดอยางสมดลและมความสขทง แกตนเองและสวนรวม

2.5 ทฤษฎการเรยนรทน ามาใชในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ในงานวจยครงนผวจยไดน าทฤษฎการเรยนรมาประยกตและบรณาการสรางเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ไดแก ธรรมชาตของการเรยนรและกระบวนการเรยนร ทฤษฎการเรยนรของกลมจตวทยาเกสตลท และทฤษฎการเรยนรโดยอาศยการเลยนแบบจากตวแบบ (Observation Learning) ดงนนจงตองท าการศกษาทฤษฎการเรยนรกลมตาง ๆ มาบรณาการกบเทคนค วธการจดการเรยนรเพอสรางเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ดงรายละเอยดตอไปน

82

2.5.1 ธรรมชาตของการเรยนร และกระบวนการเรยนร การวจยครงนผวจยศกษาธรรมชาตของการเรยนร และกระบวนการเรยนรเปน

เบองตนเพอทจะสามารถก าหนดแนวทางการน าทฤษฎมาบรณาการกบรปแบบทจะสรางได ดงรายละเอยดตอไปน

ลกษณะธรรมชาตของการเรยนรทเกดขน บลม (Bloom) (พาสนา จลรตน. 2548 , น. 107-108 ; อางองมาจาก Bloom. 1956) ไดกลาววาเมอเกดการเรยนรในแตละครงจะตองมการเปลยนแปลงเกดขน 3 ประการ จงจะเรยกวาเปนการเรยนรทสมบรณ คอ

1.การเปลยนแปลงดานพทธพสย (Cognitive Domain) หมายถง การเปลยนแปลงทางดานความร ความคด ความเขาใจ ทเกดขนในสมอง เชน การมความรความเขาใจเกยวกบประชาธปไตยทเรยนในวชาสงคมศกษา โดยนกเรยนสามารถบอกค าจ ากดความของค าวา “ประชาธปไตย” ได เปนตน

2.การเปลยนแปลงดานจตพสย (Affective Domain) หมายถง การเปลยนแปลงทางดานจตใจ เชน อารมณ ความรสก เจตคต คานยม และความเชอ เปนตน ซงมอทธพลตอพฤตกรรมของผเรยน การเปลยนแปลงดานน เชน นกเรยนรสกประทบใจการสอนของครเลยท าใหนกเรยนอยากมาเรยนมากขน เปนตน

3.การเปลยนแปลงดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) หมายถง การเปลยนแปลงทางดานการเคลอนไหวของรางกาย เพอใหเกดความช านาญหรอทกษะ เชน ความคลองแคลวในการวายน า หรอความคลองแคลวในการพมพ เปนตน

กระบวนการเรยนร ในการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ผเรยนจะตองอาศยกระบวนการเรยนรทหลากหลายเปนเครองมอทจะน าพาตนเองไปสเปาหมายของหลกสตร กระบวนการเรยนรทจ าเปนส าหรบผเรยน อาท กระบวนการเรยนรแบบบรณาการ กระบวนการสรางความร กระบวนการคด กระบวนการทางสงคม กระบวนการเผชญสถานการณและแกปญหา กระบวนการเรยนรจากประสบการณจรง กระบวนการปฏบต ลงมอท าจรง กระบวนการจดการ กระบวนการวจย กระบวนการเรยนรการเรยนรของตนเอง กระบวนการพฒนาลกษณะนสย

กระบวนการเหลานเปนแนวทางในการจดการเรยนรทผเรยนควรไดรบการฝกฝน พฒนา เพราะจะสามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดด บรรลเปาหมายของหลกสตร ดงนน ผสอนจงจ าเปนตองศกษาท าความเขาใจในการะบวนการเรยนรตาง ๆ เพอใหสามารถเลอกใชในการจดกระบวนการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

83

ดงททราบกนโดยทวไปแลววา กระบวนการเรยนรเปนกระบวนการทบคคลใชเพอชวยใหตนเองเกดการเรยนร โดยผลทเกดจากการเรยนรจะตกแกผเรยน และโดยผเรยนเทานน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2546 , น. 17) นกจตวทยาและนกการศกษาหลายทานไดอธบายถงกระบวนการตาง ๆ ในการเรยนรไวแตกตางกนดงน

1.กระบวนการเรยนรตามแนวคดของ Klausmeier & Goodwin (กมลรตน หลาสวงษ 2528 , น. 129 ; อางองมาจาก Klausmeier & Goodwin. ม.ป.ป.) ไดแบงกระบวนการเรยนรออกเปน 5 ขน คอ 1) การจงใจ หมายถง ผเรยนไดรบการจงใจใหเรยนรตามจดมงหมาย ทก าหนดไว 2) การพจารณาสถานการณ หมายถง การพจารณาถงสถานการณตาง ๆ ทมผลตอการเรยนร เพอชวยใหการเรยนรเปนไปตามจดมงหมายทก าหนดไว 3) การพจารณาผลจากการกระท า หมายถง การน าผลจากการกระท ามาพจารณาซงแบงเปน 2 ลกษณะคอ ลกษณะท 1 ถาผลทไดรบเปนไปตามจดมงหมาย ผเรยนกเลอกทจะท าซ าอก (Confirm Response) ลกษณะท 2 ถาผลทไดรบไมเปนไปตามจดมงหมาย ผเรยนกจะไมท าซ าอก (Reject Response) 4) การประเมนผล หมายถงการรบรผลจากการประเมน ซงแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะท 1 รบร ดวยความพอใจ เพราะบรรลตามจดมงหมาย ลกษณะท 2 รบรดวยความไมพอใจหรอผดหวง เพราะไมเปนไปตามจดมงหมายทก าหนด 5) การสรปผล หมายถงการสรปผลของการเรยนร ซงม 2 ลกษณะ คอ ลกษณะท 1 สรปวามความส าเรจในการเรยนร และน าการเรยนรนไปใชคราวตอ ๆไป ลกษณะท 2 สรปวาการเรยนรลมเหลว ตองแกไขปรบปรง และหาวธการใหมท จะท าใหการเรยนรมประสทธภาพมากยงขน

2.กระบวนการเรยนรตามแนวคดของ Gagne (1977)ไดแบงกระบวนการเรยนรออกเปน 8 ขน คอ

2.1 การจงใจ (Motivation Phase) หมายถงการสรางแรงจงใจใหผเรยนสนใจ อยากเรยนร เพอใหบรรลตามเปาหมายทวางไว โดยกาเย เนนวาการทผเรยนตงเปาหมายหรอมความคาดหวง (Expectancy) นนจะเปนแรงจงใจส าคญยงในการเรยนรของบคคล

2.2 การรบร เรองตาง ๆทสมพนธกบความคาดหวงของผเรยน (Apprehending Phase) หมายถงการเขาใจถงความคาดหวงของผเรยนในเรองตาง ๆ เชน ความตงใจ ซงผเรยนจะเลอกรบรในสงทสอดคลองกบความตงใจของตน เมอความตงใจเปลยนไป การเลอกการรบรจะเปลยนไปดวย

84

2.3 การปรงแตงส ง ท รบ ร ไวเปนความจ า (Acquisition Phase) หมายถงการพยายามจดสรร ปรงแตง ขยายการรบรไวเปนความจ า ซ งมทงความจ าระยะสน (Short – Term Memory) ซงเลอนหายไปไดรวดเรว และความจ าระยะยาว (Long – Term Memory) ซงมกจ าไดนานกวา และเลอนหายไปชากวา

2.4 การสะสมสงทเรยนร (Retention Phase) หมายถงความสามารถในการเกบรกษาหรอสะสมสงทไดเรยนรใหคงอย โดยเฉพาะบนทกไวในความจ าระยะยาว ทงน ขนอยกบสมรรถภาพการจ าของแตละบคคล

2.5 การระลกได (Recall Phase) หมายถงความสามารถในการระลกถงสงทไดเรยนรไปแลวได เชน สามารถอธบายกฎการแทนทน า หรอจ าเบอรโทรศพทของเพอนทงหองได เปนตน

2.6 การน าไปประยกตใชกบสงทเคยเรยนรแลว (Generalization Phase) หมายถงความสามารถในการน าความรหรอกฎเกณฑทไดจากการเรยนรไปใชในชวตประจ าวนได เชน เรยนการบวกลบเลข แลวน าไปใชในการทอนเงนเมอไปซอของได เปนตน

2.7 ความสามารถในการปฏบต (Performance Phase) หมายถงการทผเรยนแสดงพฤตกรรมทแสดงออกถงการเรยนร เชน ผเรยนทเรยนภาษาองกฤษ สามารถพดสนทนาภาษาองกฤษกบชาวตางชาตได เปนตน

2.8 การแสดงผลยอนกลบ (Feedback Phase) หมายถงการแจงผลการเรยนรใหผเรยนไดทราบวาผเรยนเรยนรไดถกตองเพยงใด สอดคลองกบจดมงหมายทก าหนดหรอไม เพอจะไดน าขอมลไปปรบปรงการเรยนรใหดขน ซงถาผเรยนทราบผลการเรยนรเรวเทาใด กจะท าใหการเรยนรมผลดหรอมประสทธภาพมากขนเทานน

2.5.2 ทฤษฎการเรยนรของกลมจตวทยาเกสตลท นกจตวทยากลมเกสตลทเนนความสมพนธของสวนรวมมากกวาสวนยอย

นกจตวทยากลมเกสตลทประกอบดวย Kohler, Koffka & Wertheimer แนวคดทางการเรยนรของกลมเกสตลท เกดจากการจดสงเราตาง ๆ มารวมกน ใหเกดการรบรโดยสวนรวมกอนแลวจงแยกวเคราะหเพอเรยนรในสวนยอยทละสวน โดยหลกการเรยนรสรปไดวา การเรยนรเปนกระบวนการทางความคดซงเปนกระบวนการภายในตวมนษย บคคลจะเรยนรจากสงเราทเปนสวนรวมไดดกวาสวนยอย

85

ลกขณา สรวฒน (2557, น. 175-176) กลาววา การเรยนรเกดขนไดใน 2 ลกษณะ สรปไดดงน

1. การรบร (Perception) เปนกระบวนการทบคคลใชประสาทสมผสกบ สงเราแลวถายโยงเขากบสมอง เพอผานเขาสกระบวนการคดสมองหรอจต จะใชประสบการณเดมตความหมายของสงเรา และแสดงปฏกรยาตอบสนองเปนไปตามทสมองหรอจตตความหมาย หรออาจเรยกไดวาท าการจดระเบยบการรบรไวในสมอง ดงท สรางค โควตระกล (2559 , น. 199-203) ไดแบงกฎการจดระเบยบการรบรไวดงน

1.1 หลกการของความใกลชด (The Principle of Proximity) ซงกลาววา ถาทกสงทกอยางเทากนสงทอยใกลชดกนจะถกรบรไปดวยกน

1.2 หลกการของความคลายคลงหรอเหมอนกน (The Principle of Similarity) กลาววาถาทกสงทกอยางเทากนสงทเหมอนกนจะจบกลมอยดวยกน นอกจากหลกการเรองการรบรดงกลาว นกจตวทยากลมเกสตลท ยงเลอกตงกฎของการจดระบบอยางสมบรณแบบ (Gestalt Law of Organization) อก 2 กฎดงตอไปน

1) กฎ Figure – Ground “Figure” เปนสงทเราเหนหรอรบรหรอเปนศนยกลางของโฟกส “Ground” คอพนซงอยขางหลงของรป Figure ทเราเหนหรอรบร

กฎของ Figure - Ground กลาววา สนามของการรบร แบงเปน 2 สวนคอสวนทอยขางหนา (Foreground) และสวนทอยขางหลง (Background) ในการมองสงแวดลอมถารบรอยางหนงเปนรปอกอยางหนงกจะเปน Ground Figure และ Ground จะผลดเปลยนกน

2) กฎ Closure ของนกจตวทยาเกสตลท กลาววา มนษยจดรวบรวมการรบรใหงายและอาจจะเสรมสรางใหเตมถาจ าเปน แตการจดรวบรวมจดท าโดยมเหตผลอยางเหมาะสม

2. การหย งเหน (Insight) เปนการคนพบหรอเกดความเขาใจในชองทางแกปญหาอยางฉบพลนทนท อนเนองมาจากผลการพจารณาปญหาโดยสวนรวมและการใชกระบวนการทางความคดและสตปญญาของบคคลนน เชนเดยวกบ อรยา คหา (2556 , น. 195) ไดกลาวถงการเรยนรแบบหยงเหนไววา เปนการเรยนรทตองอาศยอดต ความจ าและประสบการณของความคดความเขาใจ อนเปนแนวทางแหงปญญาในการแกปญหา เปนกระบวนการภายในของบคคลผลของความคดของการแกปญหาทเกดขนฉบพลนทนททเราเรยกวาการหยงเหน

86

(Insight) เชน การคดหาคาปรมาตรทองของอารคมดส ทอทานวา “ยเรกา” ซงหมายถง คนพบแลว และดงการทดลองของโคหเลอร (Kohler) ทไดทดลองกบลงซมแปนซ โดยน าลงซมแปนซทหวจด มาขงในกรง ทมกลวยแขวนอยบนเพดาน ลงซมแปนซไมสามารถเออมหยบกลวยได ลงซมแปนซท าพฤตกรรมตาง ๆ เพอจะหยบกลวยใหได ลงซมแปนซจงนงมองสงเราตาง ๆ ทจดวางไวให (กลอง กลวย) จนคดออกวาจะไดกลวยมากนดวยวธใด ในการทดลองน ลงไดน ากลองมาวางซอนกนเพอใหเกดความสงทเพยงพอในการใชมอหยบกลวยมากน จดวาเปนจดทลงซมแปนซเกดการหยงเหนหนทางแกปญหา โดยทไมตองลงมอกระท า เราเรยกวา “เกดการหยงเหน” หรอ “เกดการเรยนรแบบการหยงเหน”

2.5.3 ทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญา สรางค โควตระกล (2550 , น. 235-236) ไดสรปถงทฤษฎการเรยนรทางสงคม

แนวพทธปญญา ไววา เจาของทฤษฎ คอ แบนดรา (Albert Bandura ;1925) เปนนกจตวทยาและเปนศาสตราจารยแหงมหาวทยาลยสแตนฟอรดประเทศสหรฐอเมรกา แบนดรา มความเชอวาการเรยนรของมนษยสวนมากเปนการเรยนรโดยการสงเกตหรอการเลยนแบบ เนองจากมนษยมปฏสมพนธกบสงแวดลอมทอยรอบ ๆตวเสมอ เพราะฉะนนการเรยนรจง เกดจากการปฏสมพนธระหวางผเรยนและสงแวดลอมในสงคม ซงทงผเรยนและสงแวดลอมมอทธพลตอกนและกน นอกจากนแบนดรา ยงคนพบอกวาในการเรยนรดวยการสงเกตนนผเรยนจะตองมการเขารหส (Encoding) ในความทรงจ าระยะยาวไดอยางถกตอง นอกจากนผเรยนตองสามารถทจะประเมนไดวาตนเองสามารถเลยนแบบไดดหรอไมอยางไร และจะตองควบคมพฤตกรรมของตนเองไดดวย

สรางค โควตระกล (2550 , น. 238) ไดกลาวถง ความคดพนฐานของทฤษฎการเรยนรทางสงคมเชงพทธปญญา ไวดงน

1. แบนดราไดใหความส าคญของการปฏสมพนธของอนทรยและสงแวดลอม และถอวาการเรยนรกเปนผลของปฏสมพนธระหวางผเรยนและสงแวดลอม โดยผเรยนและสงแวดลอมมอทธพลตอกนและกน แบนดราไดถอวาทงบคคลทตองการจะเรยนรและสงแวดลอมเปนสาเหตของพฤตกรรมและไดอธบายการปฏสมพนธดงน

2. แบนดราใหความส าคญกบความแตกตางระหวางการเรยนร (Learning) และการกระท า (Performance) และถอวาความแตกตางนส าคญมาก เพราะคนอาจจะเรยนรอะไรหลายอยางแตไมกระท า

3. แบนดราไมเชอวาพฤตกรรมทเกดขนจะคงตวอยเสมอ ทงนเปนเพราะสงแวดลอมเปลยนแปลงอยเสมอและทงสงแวดลอมและพฤตกรรมมอทธพลซงกนและกน

87

แบนดรา (Bandura.1986 , น.51-68) อางถงในพาสนา จลรตน (2548 , น. 167-169) ไดอธบายกระบวนการทส าคญในการเรยนรโดยการสงเกตหรอการเรยนรโดยตวแบบวา มทงหมด 4 ขนตอน คอ 1)กระบวนการใสใจ (Attention) 2)กระบวนการจดจ า (Retention) 3)กระบวนการแสดงพฤตกรรมเหมอนตวอยาง(Reproduction) 4)กระบวนการจงใจ (Motivation) ดงแสดง ในภาพประกอบ 5 ซงมรายละเอยด ดงน

ภาพประกอบ 5 กระบวนการทส าคญในการเรยนรโดยการสงเกตหรอการเรยนรโดยตวแบบ

ทมา : Bandura, 1977,p.23 อางถงใน สรางค โควตระกล (2550, น. 240)

จากภาพประกอบ 5 อธบาย กระบวนการทส าคญในการเรยนรโดยการสงเกตหรอการเรยนรโดยตวแบบ ไดดงน

1. กระบวนการใสใจ (Attention) ความใสใจของผเรยนเปนสงส าคญ เพราะบคคลจะไมสามารถเลยนแบบจากการสงเกตได ถาขาดความใสใจทเกยวของกบลกษณะของตวแบบและกจกรรมของตวแบบ เพราะจะท าใหไมมแบบแผนในการเลยนแบบในตวแบบได ดงนนความใสใจจงเปนสงแรกทผเรยนจะตองม มฉะนนแลวการเรยนรโดยการสงเกตหรอเลยนแบบจะไมเกดขน นอกจากนแบนดรายงกลาววาคณสมบตของตวแบบมอทธพลตอความใสใจของผเรยน เพราะผเรยนมกสนใจตวแบบทมชอเสยง นาเชอถอ นาศรทธา หรออยในวยเดยวกบผเรยน หรอมพฤตกรรมของตวแบบอยในความสนใจของผเรยน

2. กระบวนการจดจ า (Retention) การทผเรยนสามารถทจะเลยนแบบหรอแสดงพฤตกรรมเหมอนตวแบบได เปนเพราะผเรยนบนทกสงทตนสงเกตจากตวแบบไวในความจ าระยะยาว แบนดรากลาววา ผเรยนทสามารถอธบายพฤตกรรมหรอการกระท าของตวแบบดวยค าพด หรอสามารถมภาพทตนสงเกตไวในใจ จะเปนผทสามารถจดจ าสงทเรยนรโดยการสงเกตไดดกวา

กระบวนการใสใจ (Attention)

กระบวนการจดจ า (Retention)

กระบวนการแสดงพฤตกรรมเหมอนตวอยาง (Reproduction)

กระบวนการจงใจ (Motivation)

88

3. กระบวนการแสดงพฤตกรรมเหมอนตวอยาง (Reproduction) กระบวนการแสดงพฤตกรรมเหมอนตวแบบเปนกระบวนการทผเรยนแปลรหสภาพในใจทไดบนทกไวในสมองสวนความจ าระยะยาวมาเปนพฤตกรรม โดยผเรยนจะแสดงการกระท าใหเหมอนกบพฤตกรรมของตวแบบทไดจดจ าไว อาจจะกระท าไดใกลเคยงกบตวแบบเหมอนกบตวแบบ หรอท าไดดกวาตวแบบกได ในกระบวนการนตองอาศยกระบวนการทางความคดในการเปรยบเทยบการกระท าของตนเองกลบตวแบบทเคยสงเกตมาสงทจ าเปนในกระบวนการขนน คอเมอแสดงพฤตกรรมไปแลวตองไดรบขอมลยอนกลบในการกระท าของตน แบนดราไดใหค าแนะน าแกผ ทมหนาทเปนตวแบบ เชน พอแม หรอครวาควรใหขอมลยอนกลบทตองสามารถตรวจสอบแกไขไดเพราะขอมลจะชวยใหผเรยนมโอกาสทบทวนการแสดงพฤตกรรมของตนกบตวแบบและพยายามแกไขใหถกตอง

4. กระบวนการจงใจ (Motivation) เมอบคคลเกดการเรยนรจากการสงเกตแลวบคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาหรอไมขนอยกบการจงใจ กลาวคอ เมอผสงเกตคาดหวงวาการเลยนแบบจะน าประโยชนมาให เชน การไดรบแรงเสรม หรอรางวล หรอสงทมคณคาทสงคมยอมรบเหมอนกบตวแบบ กยอมจงใจใหผสงเกตมความใสใจจดจ า และพยายามแสดงพฤตกรรมใหเหมอนกบตวแบบมากขน

2.6 เทคนคและวธการจดการเรยนรทน ามาใชในกระบวนการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

เทคนคและวธการจดการเรยนรทน ามาใชในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทน ามาบรณาการในกจกรรม ไดแก เทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม (Contingency Management) เทคนคการท าสญญากบตนเอง (Self-Contracting) เทคนคการสงเกตพฤตกรรม (Observation) วธการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method) วธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) และวธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน (Concept Mapping Technique) ดงรายละเอยดตอไปน

2.6.1 เทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม (Contingency Management) การวจยในครงนผวจยใชเทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม ซงเปนวธการทนยม

ใชกนมากทสดในการปรบพฤตกรรม โดยผวจยน าเทคนคการจดการเงอนไขผลกรรมโดยการวางเงอนไขเปนกลม มาประยกตใชในกจกรรมครงท 1 ปฐมนเทศ check in เนองจากพบวาบางสถานการณในการวางเงอนไขผลกรรมเปนรายบคคลเปนเรองยาก โดยเฉพาะอยางยงในพฤตกรรมททกคนควรจะไดกระท า ผวจยจงน าเทคนคนมาสรางเงอนไข เพอใหเกดการเคารพ ซงกนและกน โดยใหผเขารวมกจกรรมไดคดกฎกตกาเอง อกทงยงมขอดอยหลายประการ

89

โดยเฉพาะอยางยงในชวงวยรน เทคนคนจะท าใหเกดประสทธภาพเปนอยางมาก เนองจากเพอนสามารถเปนแหลงของตวเสรมแรง และท าใหเกดการรวมมอรวมใจประสานงานกนอยางมาก ในกลม (สมโภชน เอยมสภาษต, 2550, น. 209-210) ซงการวจยในครงนมวธการจดการเรยนรหลายประเภท รวมถงการใชกระบวนการกลมในการวจยดวย แตอยางไรกตามจะตองระวงขอจ ากดบางอยาง ทอาจจะกอใหเกดปญหาแตกแยกระหวางกลมเพอนได ผใชการวางเงอนไขเปนกลม จงควรพงระวงในประเดนดงกลาวน และควรชน าบางอยางเพอปองกนไมใหเกดปญหาดงกลาวดวย

2.6.2 เทคนคการท าสญญากบตนเอง (Self-Contracting) การวจยครงนผวจยใชเทคนคการท าสญญากบตนเอง ซงเปนอกเทคนคหนงของ

การควบคมตนเอง เปนวธการทบคคลสญญากบตนเองวาจะเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเอง เชนใดบางในการจดการเรยนรในครงน ผวจยใหผรวมกจกรรมสญญากบตนเองวาหากประกอบอาชพครจะท าอยางไรบาง เนองจากการท าสญญากบตนเองมการก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจนเปรยบเสมอนการตระหนกถงสงทบคคลจะตองท าเพอทจะใหบรรลเปาหมายนน (สมโภชน เอยมสภาษต, 2550, น. 347)

2.6.3 เทคนคการสงเกตพฤตกรรม (Observation) การวจยครงนผวจยใชเทคนคการสงเกตพฤตกรรมเขามารวมในกจกรรมการ

เรยนรโดยมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมฝกสงเกตตนเองและผอน เพอทจะไดเขาใจถงความรสกความคดและพฤตกรรมของบคคลนน ๆ ดงท สมโภชน เอยมสภาษต (2550 , น. 50) กลาววา เทคนคการสงเกตพฤตกรรม เปนแนวคดพนฐานของทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญาของแบนดรา ทมความเชอวา การเรยนรสวนใหญของคนเรานนเกดจากการสงเกตจากตวแบบ ซงจะแตกตางจากการเรยนรจากประสบการณตรงทตองอาศยการลองผดลองถกในการเรยนรโดยการผานตวแบบ

2.6.4 วธการสอนบรรยาย (Lecture Method) การวจยครงนผวจยใชวธการสอนแบบบรรยายในกจกรรมท 2 จตวญญาณความ

เปนครนน ส าคญไฉน เพอถายทอดความรใหผเขารวมกจกรรมทราบเนอหาและขอมลเปนเบองตนเกยวกบจตวญญาณความเปนคร ดงท สวทย มลค า และ อรทย มลค า (2553, น. 17-21) กลาวถงวธการสอนแบบบรรยายไววา การจดการเรยนรแบบบรรยาย คอ กระบวนการเรยนรทผสอนเปน ผถายทอดความรใหแกผเรยนโดยการพดบอกเลาอธบายเนอหาเรองราวทผสอนไดเตรยมการศกษาคนความาเปนอยางด ผเรยนเปนฝายรบฟงอาจจะมการจดบนทกสาระส าคญในขณะทฟงบรรยายหรออาจมโอกาสซกถามแสดงความคดเหนไดบางถาผสอนเปดโอกาส

90

วธการสอนแบบบรรยายมองคประกอบส าคญดงน 1) เนอหาสาระหรอขอความรทตองการใหเรยนร 2) การบรรยาย 3) ผลการเรยนรของผเรยน

การจดการเรยนรแบบบรรยายมขอดและขอจ ากด ดงน ขอด

1. เปนวธการทใหความรเนอหาสาระแกผเรยนไดมากแตใชเวลานอยเมอเทยบกบวธอน

2. เปนวธการทใชกบผเรยนจ านวนมากได 3. เปนวธการทสะดวกผสอนด าเนนการคนเดยว ผเรยนไม ตอง

ท างานมาก 4. เหมาะส าหรบเน อหาทมความยงยากซบซอนผเรยนฟงการ

บรรยายแลวเขาใจงายกวาไปศกษาคนควาดวยตนเองซงตองใชเวลานานกวาและอาจไมเขาใจ ขอจ ากด

1. เปนวธการทจะไมสามารถตอบสนองความตองการ และความแตกตางระหวางบคคลไดเพราะตองรบรเรองเดยวกนในชวงเวลาเดยวกน

2. เปนวธการทผเรยนมสวนรวมในการเรยนรนอยมาก ท าใหเกดความเบอหนายขาดความสนใจในการเรยนร

3. เปนวธการทตองอาศยความสามารถทกษะเทคนคของผบรรยายถาผบรรยายไมมศลปะหรอการสอสารทดในการดงดดใจผเรยน ผเรยนอาจขาดความสนใจท าใหขาดการรบรทดและไมเขาใจเนอหาสาระได

ทงนผวจยน าขอดและขอจ ากดของวธการสอนแบบบรรยาย มาประยกตใชในกจกรรม โดยยดหยนใหสอดคลองกบเนอหา วตถประสงค และเวลาทใชของแตละกจกรรม

2.6.5 วธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) การวจยครงนผวจยใชวธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย ในกจกรรมท

เกยวของกบการแลกเปลยนขอมลหรอความคดเหนกนในกลม ดงท สวทย มลค า และ อรทย มลค า (2553, น. 33-38) ไดกลาวถงการจดการเรยนรโดยใชการอภปรายกลมยอยไววา การจดการเรยนรโดยการอภปรายกลมยอย คอ กระบวนการเรยนรทผสอนกลมผเรยนออกเปนกลมยอยประมาณ 4-8 คน ใหผเรยนในกลมมโอกาสสนทนาแลกเปลยนขอมลความคดเหนประสบการณในประเดนหรอปญหาทก าหนดสรปผลการอภปรายออกมาเปนขอสรปของกลม

91

การจดการเรยนรโดยการใชอภปรายกลม มองคประกอบส าคญดงน 1) ประเดนทจะอภปราย 2) มการอภปรายพดคยแลกเปลยนความคดเหนประสบการณระหวางผเรยน 3) มการน าขอสรปของกลมมาใชในการสรปบทเรยน

บทบาทของผสอนมดงน 1. วางแผนการเรยนการสอนตงแตพจารณาหวขอหรอประเดนการ

อภปรายตงวตถประสงคของบทเรยนก าหนดรปแบบการอภปรายและแบงกลมผเรยน 2. ชวยใหการอภปรายด าเนนไปอยางมประสทธภาพโดยชวยเหลอใหผม

สามารถด าเนนการไปไดดวยดเชนกระตนใหทกคนมสวนรวมในการน า เสนอความคดและรวมกจกรรมไดอยางทวถงไมคอยชแนะใหค าปรกษาหรอแกปญหา

3. มสวนรวมในการวเคราะหตความสรปความคดเหนของผเรยน ผอภปรายรวมทงการสรปในชวงทายเพอใหผเรยนสามารถสรปสาระส าคญไดอยางชดเจน

4. ประเมนผลมขอดทควรสงเสรมและขอจ ากดทควรแกไข การจดการเรยนรโดยการใชอภปรายกลมยอย มขอดและขอจ ากดดงน

1. เปนวธการเรยนรแบบประชาธปไตยใหผเรยนแสดงความคดเหนไดอยางเสร

2. ผเรยนไดแลกเปลยนเรยนรซ งกนและกนท าใหเกดการเรยนรทกวางขวาง

3. สงเสรมปฏสมพนธระหวางผเรยนใหพฒนาทกษะในดานตาง ๆ เชน การฟง การพดการแสดงความคดเหน การตงค าถาม การท างานกลม การสรปประเดน เปนตน

4.ผเรยนกลมใหญมโอกาสแสดงความคดเหน และมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรไดอยางทวถง

5. ชวยใหผเรยนเกดความตนตวตลอดเวลา 6. ผสอนสามารถประเมนพฒนาการทางดานสงคม อารมณ สตปญญา

ของผเรยนโดยการสงเกตไดงาย 7. สามารถใชควบคกบการจดการเรยนรโดยวธอน ๆ เชน การสาธตการ

ทดลองการแบงกลมท างานการไปทศนศกษาหรอการน าเสนอผลงานจากการคนควา เปนตน

92

ขอจ ากด 1. เปนการจดการเรยนรทใชเวลามาก 2.กรณทผเรยนไมปฏบตตามบทบาทหนาทของสมาชกกลมการอภปราย

อาจไมไดผลเชนไมกลาแสดงออกมทเรยนสวนนอยปลกผกการอภปราย 3. ผสอนเกดความคบของใจถาขอสรปไมเปนไปตามวตถประสงคท

ผสอนตองการ 4. กรณทผน าการอภปรายขาดความสามารถในการควบคมกลม ผลจะ

ไมเกดตามทคาดหวง 5. การมอบหมายใหสมาชกคนหนงในด าเนนการอภปรายจะไมไดความ

คดเหนของสมาชกทงหมด 2.6.6 วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing)

วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) เปนวธการหนงทท าใหผเขารวมกจกรรมไดมโอกาสเลยนแบบบทบาทจากตวแบบ ซงผวจยน ามาใชในการจดกจกรรมเพอใหผเขารวมกจกรรมสวมบทบาทตามสถานการณในกจกรรมการเรยนร ซงเปนวธการทสามารถท าใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกถงความรสกและความเขาใจในบทบาทของบคคลหรอสงนน ๆ ดงท สวทย มลค า และ อรทย มลค า (2553 , น. 53-59) ไดกลาวถง วธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต ไววา การจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต เปนกระบวนการทผสอนก าหนดหวขอเรองปญหาหรอสรางสถานการณขนมาใหคลายกบสภาพความเปนจรงแลวใหผเรยนสรปบทบาทหรอแสดงบทบาทนนตามความรสกนกคดและประสบการณของผเรยนทคดวาควรจะเปนการแสดงบทบาทสมมตจะตองมการอภปรายเกยวกบการแสดงออกทางดานความรและพฤตกรรมของผแสดงเพอการเรยนรตามวตถประสงคมองคประกอบส าคญในการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมตไดแกการก าหนดสถานการณสมมตปญหาการก าหนดบทบาทสมมตทตองการพรอมรายละเอยดการแสดงบทบาทสมมตกตกาควบคมการแสดงบทบาทสมมตการอภปรายทเกยวกบความรความรสกและพฤตกรรมการแสดงบทบาทสมมตการสรปผล การเรยนร

93

ขอเสนอแนะในการเพมประสทธภาพการจดการเรยนรแบบการแสดงบทบาทสมมตมดงน

1. บรรยากาศการเรยนรการเสรมสรางบรรยากาศในการเรยนรท เปนอสระเสรสนกสนานมชวตชวา โดยเรมจากความสมครใจของผแสดงคดเลอกจากอาสาสมครมากกวาการบงคบการแบงหนาทและความรบผดชอบเชน ผชม ผวจารณ ผแสดง ผคมเวลา ผท าหนาทสรปผล เปนตนการรวมมอการท างานเปนทมเชนตกแตงฉากเครองแตงกายการเตรยมสถานทการชวยการซอมบทบาทเปนตนการใหอสระทางความคดผสอนเปนผใหค าปรกษาและผสนบสนนการท างานของผเรยนเทานน

2. ผสอนควรสรางขอตกลงเบองตนรวมกนกอน เชน ชแจงจดประสงคในการแสดงบทบาทสมมต หรอสงทตองการใหเกดการเรยนร ก าหนดกฎกตกาตาง ๆ เชน ขอบเขตของการวพากษวจารณ ความสมจรงสมจงของการแสดงในแตละบทบาท เขาพดแสดงเปนตนก าหนดระยะเวลาของการท างานใหพอเหมาะ เชน การซอมบทบาท การเตรยมการแสดง การสรปประเดน เปนตน

ขอดและขอจ ากดของการจดการเรยนรแบบใชบทบาทสมมต มดงน ขอด

1. เปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนรอยางสนกสนาน 2. เปนลกษณะการจดการเรยนรทมความหมายส าหรบผเรยน 3. เปนการเรยนรทมสภาพใกลเคยงกบความเปนจรงมากผเรยนสามารถ

สมผสได 4. ชวยพฒนาใหผเรยนเกดความเขาใจในความคดความรสกของผอน

และสามารถเกดการเปลยนแปลงเจตคตและพฤตกรรมของผเรยนได ขอจ ากด

1. เปนวธสอนทใชเวลามากพอสมควร ผสอนจะตองวางแผนการใชเวลาไวลวงหนาและควรก าหนดเวลาแบบยดหยนได

2. เปนวธสอนทมขนตอนคอนขางมากผสอนตองเตรยมการอยางรดกม 3. ผสอนตองมประสาทสมผสทไวตอการรบรสามารถสงเกตและเขาใจ

พฤตกรรมของผแสดงและผชมไดตลอดเวลา เพอน าขอมลเหลานนมาใชในการวเคราะหและอภปรายผลการแสดง

94

4. ผสอนสามารถในการแกปญหาหรอสถานการณไดดในกรณทผเรยนไมอาจแสดงใหเปนไปตามความคาดหวงของผสอน หรอเกดการตดขดในการแสดงอยางกะทนหน

2.6.7 วธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน (Concept Mapping Technique) ในการวจยครงนผวจยน าวธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน มาใชในการ

จดกจกรรม เพอใหผเขารวมกจกรรมไดจดล าดบเนอหาความรทไดรบในการจดกจกรรมในแตละกจกรรม ซงมความส าคญตอการจดเกบความรความเขาใจในแตละกจกรรมทไดรบจากการเขารวมกจกรรม ดงท สวทย มลค า และ อรทย มลค า (2553, น. 53-59) ไดกลาวถง การจดการเรยนรมโนทศนเปนกระบวนการใหผเรยนน ามโนทศนในเนอหาสาระทไดเรยนมาจากระบบจดล าดบและเชอมโยงความสมพนธแตละมโนทศนทมความเกยวของท าใหเกดเปนกรอบมโนทศนขน

มองคประกอบส าคญดงน 1 ชอมโนทศนองคประกอบราวของมโนทศน 3 ตวอยางของสงทอยในขอบเขตของมโนทศนนน

แนวคดเกยวกบกรอบมโนทศนหรอแผนภาพโครงเรอง 1. จะใชเมอขอมลขาวสารอยกระจดกระจายจงน าขอมลขาวสารมาเชอมกน

เปนกรอบมโนทศนหรอแผนภาพโครงเรองท าใหเกดความเขาใจถงความคดรวบยอด 2. เปนการจดความคดอยางเปนระบบโดยรวบรวมและจดล าดบขอเทจจรง

หมเรยกวาแผนภาพความคดรวบยอดทชดเจนเกดเปนความรใหมคอ 3. เปนการน าความคดหรอขอเทจจรงน ามาเขยนเปนแผนภาพท าใหจ า

เรองราวตาง ๆ ไดงายขนดกวาการอานต าราหลาย ๆครง 4. การจดท ากรอบมโนทศนนนผเรยนจะตองอาศยการฟงการดการอานการ

เขยนและการใชความคดรวบยอดของสาระความรขอเทจจรงโดยจดท าเปนการเสรมแรงในการเรยนท าใหการเรยนรมความ

ขอดและขอจ ากดของการจดการเรยนรมโนทศนมดงน ขอด

1. เกดมโนทศนในเรองทเรยนอยางถกตอง 2. ปรบเปลยนมโนทศนทคลาดเคลอนใหถกตอง 3. ดเรองมโนทศนอธบายปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขน 4. แนวคดในการจดกรอบมโนทศนไปศกษาหาความรหรอสรปบทเรยน

ตาง ๆ ดวยตนเอง 5. ใชไดกบผเรยนทกเพศทกวยและทกวชา

95

6. วธกบลกษณะการเรยนรทมการอานต าราฟงค าบรรยายการสงเกตและการสาธต

ขอจ ากด 1. ผสอนตองเรยนรและท าความเขาใจรปแบบและประโยชนของผงมโน

ทศนรปแบบตาง ๆ จงจะสามารถสอนหรอน าผเรยนใหเกดการเรยนรไดด 2. ผเรยนอาจเกดความเบอหนายหรอไมมความอดทนตอบางมโนทศน

ทไมเคยจะชดเจน ดงนนจงสรปไดวา เทคนคและวธการจดการเรยนรทน ามาใชในกระบวนการ

จดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครในครงน เปนเทคนคและวธการทสามารถน ามาปรบประยกตใชในกระบวนการเรยนรในแตกจกรรมอยางเหมาะสมได

2.6.8 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครในประเทศ สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557 , น.11-12) ไดพฒนารปแบบการ

เรยนการสอนเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตร โดยมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมจตวญญาณความเปนคร ส าหรบนกศกษาครศาสตร ในสงกดมหาวทยาลยราชภฏ โดยรปแบบการเรยนการสอนทพฒนาขนม 2 องคประกอบคอ องคประกอบ ท 1 ทมาของรปแบบ การเรยนการสอนทเปนแนวคดพนฐานในการพฒนารปแบบการเรยนการสอน องคประกอบท 2 ตวรปแบบการเรยน การสอนประกอบดวย หลกการ วตถประสงค เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน การวดผลและประเมนผล สวนดานกระบวนการจดการเรยนการสอนม 4 ขนตอนคอ 1) การเตรยมความพรอม (Check in) 2) การแลกเปลยน เรยนรหรอการเลาเรอง (Conversation) 3) การสรปบทเรยน (Conclusion) 4) การพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation)

ชอลดดา ขวญเมอง (2555 , น. 10) ไดกลาวถงรปแบบการจดกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความเปนมนษยทสมบรณตามแนวคดจตตปญญาศกษา ทชอวา ส.ค.ส โดย ส.ตวแรก คอ ฝกสตหรอสมาธ (Mediation) ค. ตวท 2 คอ การคดอยางใครครวญ (Contemplation) และ ส. ตวท 3 คอ สะทอนความคด (Reflection) เปนโครงการเพมขดความสามารถของคณะครศาสตร สการเปนสถาบนพฒนาบคลากรทางการศกษาทมความเปนมนษยโดยสมบรณ ซงมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามเปน 1 ใน 25 สถาบนโดยในการจดกระบวนการเรยนรตามสภาพจรง ม 5 ขนตอน หรอ “AMCRA Design” คอ 1) การสรางมณฑลแหงการตนร หรอการตระหนกร

96

(Awareness) 2) ฝกสตหรอท าสมาธ (Mediation 3)กจกรรมเพอใหคดใครครวญ (Contemplation 4) กจกรรมสะทอนความรสก (Reflection) 5)การน าไปประยกตใชในชวตประจ าวน (Application)

ธนวฒน ธรรมโชต (2554) ไดท าการศกษาวจยเรอง กระบวนการพฒนาความเปนครจากมตดานใน: กรณศกษา หลกสตร SSEHV ของสถาบนการศกษาสตยาไส ประเทศไทย โดยกระบวนการทใชในการอบรมในหลกสตร SSEHV แบงออกไดเปน 2 สวนหลกคอ การเรยนการสอนในภาคทฤษฎและปฏบต โดยผเขารวมอบรมไดอาศยอยรวมกนเปนเวลา 9 สปดาหในบรบทของโรงเรยนสตยาไสทเตมไปดวยความรกความเมตตาของครและนกเรยนทมตอกน มเทคนค 5 ประการในการจดการเรยนการสอนคอ การท าสมาธ การเลาเรอง การสวดมนต การท ากจกรรมกลม การใชค าคมและบทกว และการรองเพลงกลม

สาวตร พลสขโข (2559, น.6-7) หลกสตรผลตครแนวใหม “ครหวใจใหม” ทมงสรางจตวญญาณและอดมการณความเปนคร ดวยกระบวนการปฏบตจรง สรางการเปลยนแปลงภายในตวเองเพอเปลยนแปลง โดยความรวมมอกบคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ภายใตโครงการครหวใจใหม ผน าการเปลยนแปลงทางการศกษา โดยมหลกการส าคญ ส าหรบกระบวนการ ครหวใจใหม 4 กระบวนการ คอ 1) การศรทธาในตนเอง 2) ศรทธาในวชาชพ 3) การมองปญหาอยางเชอมโยง 4) การคดสรางสรรคหรอการคดนอกกรอบ แบงกระบวนการเรยนรออกเปน 7 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 คอ คนหาตวตน รจกตนเอง ขนตอนท2 และขนตอนท 3 คอ แนวคด อดมการณ “ครหวใจใหม” ขนตอนท 4 และขนตอนท 5 คอ เรยนรพนทตนแบบในการจดการศกษาและการถอดบทเรยน ขนตอนท 6 และขนตอนท 7 คอ เรยนรผานการปฏบตจรง “เปลยนการศกษา”

วสนต ปานทอง และคนอน ๆ (2556, น.193-205) สรางรปแบบการพฒนาครเพอศษยในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา มองคประกอบส าคญ 3 สวนคอ องคประกอบเชงระบบ กระบวนการพฒนา และระดบการพฒนา ในองคประกอบ เชงระบบนน มงสผลผลตซงเนนคณลกษณะครเพอศษย 3 ดาน ไดแก ดานการปฏบตตน ดานความรและทกษะ และดานการปฏบตงาน ทสงผลไปยงคณลกษณะและทกษะผเรยน สวนกระบวนการพฒนาครเพอศษย ม 5 ขนตอน คอ วนจฉยความตองการจ าเปน ก าหนดจดประสงคและขอบขาย ก าหนดวธการพฒนา ด าเนนการพฒนา ประเมนผลการพฒนา และระดบการพฒนาครเพอศษย 3 ระดบ ไดแกระดบบคคล ระดบกลม และระดบองคการ

97

2.6.9 รปแบบในการเสรมสรางจตวญญาณความเปนครตางประเทศ Palmer (2003) ไดท าการศกษาเรองการสอนดวยหวใจและวญญาณ ผลจาก

การสะทอนของจตวญญาณในการศกษาของคร เปนงานวจยเชงคณภาพ กลมตวอยางเปนผสอนในระดบอนบาลถงประถมศกษา จ านวน 25 คน ใชโปรแกรมแหงการกลาทจะสอนทชอวา “CTT” (Courage to Teach) โดยพาลมเมอร มวธแยกแยะล าดบของการแปรเปลยนระบบการศกษาไว 4 ระยะ ไดแก ระยะท 1 สรางพลงและคณคาภายในตวเอง เพมแรงบนดาลใจในอาชพคร ระยะท 2 สรางชมชนและเครอขายการเรยนร สนบสนนและฝกฝนทกษะในการสอสารเพอน าไปสการเปลยนแปลงรวมกน และใชชวตอยางสอดคลองกบธรรมชาตภายในของตวเอง ระยะท 3 เปดตวและสอสารตอสาธารณะในวงกวางใหเกดการมสวนรวม ระยะท 4 สรางระบบทางเลอกทเกอกลและตอบแทนหนาทและวชาชพใหมทสงเสรมการเปลยนแปลงทางการศกษา

3.งานวจยทเกยวของ 3.1 งานวจยในประเทศ

ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยธ มณรตน, และ พงษเทพ จระโร (2559,น.107-131) ไดท าการวจย เรอง จตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) ระดบจตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม 2) เปรยบเทยบระดบจตวญญาณความเปนครจ าแนกตามเพศ โปรแกรมวชา กจกรรมทเขารวม รายไดผปกครอง เกรดเฉลย และชนปของนกศกษา กลมตวอยางไดแก นกศกษาหลกสตรครศาสตรบณฑต ชนปท 1 -4 ทศกษาในปการศกษา 2558 จ านวน 310 คน ใชวธการสมแบบแบงชนตามสดสวน เครองมอทใชในการวจยคอแบบสอบถาม สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก ความถ รอยละ คามชฌมเลขคณต สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบคาท และการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว ผลการวจยพบวา 1) ระดบจตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม โดยภาพรวม มการปฏบตอยในระดบมาก และเมอพจารณาเปนรายดานโดยเรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3 ล าดบคอดานบคลกภาพด ดานเทคนคการสอน และดานความรอบรตามล าดบ 2) ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบระดบจตวญญาณความเปนครของนกศกษาคณะครศาสต ร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐมพบวา เพศ โปรแกรม/สาขาวชา รายไดผปกครอง เกรดเฉลย และชนปของนกศกษามระดบจตวญญาณความเปนครแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ส าหรบกจกรรมทเขารวมตางกนมระดบจตวญญาณความเปนครในภาพรวมไมแตกตาง

98

ภาวต ตงเพชรเดโช (2556,79 -88) ทไดศกษาจตวญญาณความเปนครกบความกาวหนาในอาชพ ทพยากรณความทมเทในการท างานของคร การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบความทมเทในการท างานของคร จตวญญาณ ความเปนคร และความกาวหนาในอาชพ 2) ศกษาความสมพนธระหวางจตวญญาณความเปนคร กบความทมเทในการท างานของคร 3) ศกษาความสมพนธระหวางความกาวหนาในอาชพกบ ความทมเทในการท างานของคร 4) พยากรณความทมเทในการท างานของครดวยจตวญญาณความเปนครและความกาวหนาในอาชพ กลมตวอยางทใชในการวจย คอ ครในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 6 จงหวดสมทรปราการ จ านวนทงหมด 387 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถาม สถต ท ใชในการวจย ไดแก คารอยละ คาเฉ ลย สวนเบ ยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน และการวเคราะหการถดถอย พหคณแบบขนตอน ผลการวจยพบวา 1) ความทม เทในการท างานของคร จตวญญาณความเปนคร และ ความกาวหนาในอาชพโดยรวมอย ในระดบสง 2) จตวญญาณความเปนครโดยรวม มความสมพนธ ทางบวกกบความทมเทในการท างานของคร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 3) ความกาวหนา ในอาชพโดยรวม มความสมพนธทางบวกกบความทมเทในการท างานของคร อยางมนยส าคญทาง สถตทระดบ .01 4) จตวญญาณความเปนคร ดานการเปนแบบอยางทดแกศษย ดานความรก ความเมตตาตอศษย ดานความซอสตย และความกาวหนาในอาชพ ดานความกาวหนา ในการพฒนาตนเอง ดานความกาวหนาในเงนเดอน สามารถรวมกนพยากรณความทมเท ในการท างานของครไดรอยละ 52.60

ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554) ไดท าการศกษาคนควา ประสบการณของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร : การศกษาเชงปรากฏการณวทยา โดยมจดมงหมายเพอ 1) เพอพรรณนาและบรรยายประสบการณของการเปนครผมจตวญญาณความเปนครของกลมครทไดรบรางวลในโครงการครผมอดมการณและจตวญาณความเปนคร และ 2)เพอท าความเขาใจเกยวกบกระบวนการพฒนาการเปนครผมจตวญญาณความเปนครของกลมครทไดรบรางวลในโครงการครผมอดมการณและจตวญาณความเปนคร เปนการศกษาโดยใชแนวคดปรากฎการณวทยา และไดประยกตแนวทางการวเคราะหขอมลตามแบบปรากฎการณวทยา -อตถภาวะเชงประจกษตามแนวคดของ อาเมเดโอ จออรจ (Amedeo Giorgl) มผใหขอมลหลกจ านวน 3 คน และผใหขอมลรอง จ านวน 15 คน ผลการศกษาพบโครงสรางอนเปนแกนสาระของประสบการณของการเปนคร ผมจตวญญาณความเปนคร ประกอบดวย 3 ชวง ไดแก 1) ชวงการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร คอการเกดสภาวะทางจตและพฤตกรรมของการเปนครผมจตวญญาณความเปนครภายใน

99

ตวบคคล แสดงใหเหนถงความหมายของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร ซงประกอบดวย การทบคคลตระหนกรในความเปนคร ปฏบตตนอยบนวถแหงความเปนคร มเปาหมายในการท างานเพอเดก และการปฏบตตอเดกดวยความรกและเมตตา 2) ชวงการพฒนาสการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร คอ ระยะทเกดการเปลยนแปลงสภาวะทางจตและพฤตกรรมจากการท างานในอาชพครไปสสภาวะทางจตและพฤตกรรมของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร ซงจากผลของการศกษาพบมลเหตทเกยวของกบการพฒนาสการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร เรยกวาสวนเสรมสรางการพฒนาสการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร 5 ประเดน ไดแก การมตวตนแบบจตวญญาณ แรงจงใจในการเขาสอาชพครมประการณในการเผชญและพบเหนสภาพชวตทยากล าบาก ความผกพนระหวางครกบศษย และคณลกษณะพนฐานทางจตวทยา 3) ชวงการคงอยของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร คอ ระยะทสภาวะทางจตและพฤตกรรมของการเปนครผมจตวญญาณความเปนครคงอยในตวบคคล ซงผลของการศกษาพบมลเหตทเกยวของกบการคงอยของสภาวะทางจตและพฤตกรรมของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร 4 ประเดน ไดแก ความสข ความภาคภมใจ ความผกพนระหวางศษย และศรทธา ตอบคคลผทรงคณคาของแผนดน

นรนทร สงขรกษา (2554) ไดท าการสงเคราะหความรทางดานการพฒนาจตวญญาณ จากเรองเลาความส าเรจของครและนกเรยนในระบบการศกษา : การพฒนาหนอออนทางการศกษา สรางจตปญญาในการเรยนรสความเปนมนษยทสมบรณ พบวา คณลกษณะของครทด มความเปนมนษยทสมบรณ ประกอบดวยคณลกษณะ 24 ประการ ไดแก 1) การรกและเมตตา ศษยอยางเทาเทยมกน 2) การรกและผกพนกบวชาชพครและตงใจจรง 3) การชวยเหลอดวยการถายทอดความรแกเพอนครและลกศษยโดยไมปดบง อ าพราง 4) การเปนกลยาณมตรกบลกศษยและเพอนคร 5) การเปนตวของตวเอง มความเชอมน 6) การใฝรใฝเรยน 7) การมความรดร กวางขวาง ลกซง 8) การมความคดกาวหนา มวสยทศนกวางไกล 9) การมความมงมน ขยน ตงใจในการท างาน เสยสละและเมอตดสนใจท าแลวตองท าจนส าเรจ 10) ความสามารถในการถายทอดความรไดด 11) การร จกปรบตวและปรบการสอนใหเขากบบรบททแวดลอม 12) การมความสามารถสมพนธกบผปกครองและชมชน 13) การเปนคนชางสงเกต 14) การท าตนเปนแบบอยางทดในทก ๆ ดาน 15) การท างานเชงรก 16) การพดจาไพเราะและใหเกยรตผเรยน 17) การมความสามารถในการจดสรรเวลาทด 18) การไมเคยปฏเสธงาน 19) การผอนปรนยดหยนอยางมเหตผล 20) การประหยดและสอนใหนกเรยนประหยด 21) การยดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนหลกชย 22) การถอวาลกศษยเปนแรงผลกดนมากทสด 23) การมความสขกบการ

100

สอนและเขาใจในตวลกศษย 24) การยกยองใหเกยรตครผสอนตนเอง และพบวามกระบวนการถายทอดความรของครไทยในปจจบน 15 ประการ ไดแก 1) การวเคราะหผเรยนเปนรายบคคล 2) การวเคราะห หลกสตรและเตรยมการสอน 3)การคดในทศทางของ เดกมองเหตการณในสายตาของเดก การเขาไปนงในใจเดก 4) การสอนโดยใชวธการทหลากหลายตามความสามารถของผเรยน 5) การสอนโดยเนนกระบวนการเรยนรจรงใหเกดขนกบผเรยน 6) การจดกระบวนการเรยนการสอนทสอดแทรกคณธรรมไปพรอม ๆ กน และน าไปใชในชวตประจ าวนได 7) การใหเรยนรโดยการปฏบตจรง มการใชสอการสอนทหลากหลายจากของจรง การเนนผเรยนเปนส าคญ 8) การสอนเรองใกลตวกอนแลวคอยขยายความให กวางออกไป 9) การเปนกลยาณมตรพรอมทจะให ความรกบเพอนครและผเรยน 10) การจดกจกรรม การเรยนการสอนทสอดคลองกบชวต 11) การน าภมปญญาทองถนหรอสงด ๆในทองถนมาใชในการเรยนการสอน 12) การสอนแลวเดกสนก ไดท าจรง ท าใหเดกมคณคาในสงคม 13) การมความสามารถในการสอนดเดกเขาใจ 14) การเชอมโยงความคด คณคาความเปนมนษยเปนระบบ 15)การฝกการมจตสาธารณะ และสรางประโยชนใหสงคม จากผลการศกษา พบวา 1) ผบรหารและครมการสรางอดมการณความเปนคร มความเขาใจในระบบการศกษา สามารถเขาถงหวใจลกศษยและชมชนผานชวตการศกษา มการปรบกระบวนทศนใหม 2) วถในการพฒนาตนเอง มการทบทวนตนเอง เปลยนวธคดใหม เนนการใหมากกวาการรบ ทมเท เสยสละ มการปฏบตทดมการจดท าโครงงานทหลากหลาย 3) ปจจยความส าเรจดานปจจยภายใน ไดแก การรเทาทนตนเอง ความเสยสละ และความภาคภมใจ ปจจยภายนอก ไดแก บรรยากาศองคการ การก าหนดนโยบายทชดแจง เครอขายพนธมตรทเขมแขง และความรวมมอของหมคณะ

ธนวฒน ธรรมโชต (2554) ไดท าการศกษาวจยเรอง กระบวนการพฒนาความเปนครจากมตดานใน: กรณศกษา หลกสตร SSEHV ของสถาบนการศกษาสตยาไส ประเทศไทย ผวจยตองการตามหาครและการฝกครในอดมคต โดยครมการพฒนาดานในของตนเองควบคไปกบการสอนกระแสหลก งานวจยเปนไปเพอตอบวตถประสงค 2 ประการคอ 1) เพอศกษากระบวนการ ทท าใหเกดการพฒนามตดานในของครตาม แนวทางของสถาบนการศกษาสตยาไส และ 2) เพอศกษาการเปลยนแปลงมตดานในของครทไดรบการอบรมตามแนวทางของสถาบนการศกษาสตยาไส โดยมวธการวจยคอ การศกษาเอกสาร การสมภาษณเชงลก การสมภาษณกลม การตอบแบบสอบถาม การ สงเกตอยางมสวนรวมและการท าบนทกการเรยนร จากนนท าการวเคราะหขอมลซงไดแก ขอมลเชงเอกสาร และสมภาษณ ผทรงคณวฒเพอทราบถงคณลกษณะความเปนครจากมตดานใน และ กระบวนการพฒนาครจากมตดานใน และการวเคราะหขอมล จากการ

101

ตอบแบบสอบถาม การสมภาษณเชงลก การสมภาษณกลมและบนท กสวนบคคลเพอหากระบวนการอบรมและขอมลการ เปลยนแปลงจากมตดานในของผเขารวมอบรม ผลการวจยพบวา 1) คณลกษณะของครท มการพฒนามตดานในตามแนวทางการศกษาสตยาไสประกอบดวย 4 ประการคอ ครเปนผเขาถงใจตนเองกอน ครทเปนตวอยาง ครทมความรกความเมตตา และครทคดถงประโยชนของเดกกอนประโยชนตน โดยมกระบวนการฝกอบรมครเพอการพฒนาครจากมตดานในตามทศนะของผทรงคณวฒคอ การอยรวมกนในบรบท ของโรงเรยน ในสภาพแวดลอมทเออตอความสงบ เปนระยะเวลานานพอสมควรโดยใหความรควบคไปกบการปฏบตจรง คณลกษณะดงกลาวจะสงผลใหครสามารถเขาถงจตใจของนกเรยน นกเรยนกจะจดจ าแบบอยางของครมาปฏบตในชวตของตน 2) กระบวนการทใชในการอบรมในหลกสตร SSEHV แบงออกไดเปน 2 สวนหลกคอ การเรยนการสอนในภาคทฤษฎและปฏบต โดย ผเขารวมอบรมไดอาศยอยรวมกนเปนเวลา 9 สปดาหในบรบทของโรงเรยนสตยาไสทเตมไปดวยความรกความเมตตาของครและ นกเรยนทมตอกน มเทคนค 5 ประการในการจดการเรยนการสอนคอ การท าสมาธ การเลาเรอง การสวดมนต การท ากจกรรมกลม การ ใชค าคมและบทกว และการรองเพลงกลม 3) หลงจากเขารวมอบรมผเขารวมเกดการเปลยนแปลงดงน การเหนเขาใจและยอมรบตนเอง มความใสใจคนรอบขาง การเหนและขยายความรกความเมตตาใหกบผอน ปรบตวเขากบสงใหม ปรบเปลยนมมมองการ มองโลก เหนสงตาง ๆ ตามความเปนจรง เหนหรอคนพบศกยภาพภายในตนเองมวนยแบงเวลาได และแยกแยะถกผด ซงการเปลยนแปลงเหลานเกดจากอทธพลตาง ๆ ดงน เดกนกเรยนภายในโรงเรยน ครผสอน ครในโรงเรยน การท างานรวมกน เนอหาการบรรยายและกจกรรม การทองเทยวเชงวฒนธรรม การไดอยรวมกนเปนสวนหนงของโรงเรยน การปฏบตภาวนา และธรรมชาต สงแวดลอมทเงยบสงบรอบ ๆ ตว

อรอมา เจรญสข (2557) ไดท าการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจจตวญญาณความเปนครของนสตหลกสตรการศกษาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กลมตวอยางเปนนสตฝกประสบการณวชาชพชนปท 5 หลกสตรการศกษาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พบวาคณลกษณะจตวญญาณภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2557 จ านวน 150 คน ไดโดยใชวธการสมอยางงาย เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม แบบมาตรประมาณคา 5 ระดบ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ รอยละ การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ และการวเคราะห Parallel analysis เมอวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจโดยการใชการสกดองคประกอบดวยวธ Principal component และหมนแกนโดยวธ Varimax พจารณาจ านวนองคประกอบจากคา Eigen values ทมคามากกวา 1.00 ตามกฎของ Kaiser (1960) ไดองคประกอบทงสน 12

102

องคประกอบ อธบายความแปรปรวนไดรอยละ 69.78 เมอเปรยบเทยบกบวธวเคราะห Parallel analysis ของ Horn (1965) จะไดจ านวนองคประกอบ 9 องคประกอบ สามารถอธบายความแปรปรวนไดรอยละ 61.36 เมอคดเลอกตามเกณฑการพจารณาคณสมบตขององคประกอบ ทเหมาะสมท าใหไดจ านวน 7 องคประกอบ 42 ขอค าถาม อธบายความแปรปรวนไดรอยละ 53.53 มคาความเชอมนดวยวธสมประสทธครอนบาคแอลฟา เทากบ 0.95ผลการวจยพบวา จตวญญาณความเปนครม 7 องคประกอบ ดงน 1) ความสามารถในการจดกจกรรมการเรยนร 2) ความรกและปรารถนาดตอศษย 3) เปนผรวมงานอยางสรางสรรค 4) ความรกและศรทธาในวชาชพ 5) การอทศตนตอองคกร 6) ความมงมนในการพฒนาผเรยน 7) ความมงมนพฒนาตนเองเพอวชาชพ

ณฎฐภรณ หลาวทองและปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553) ไดท าการพฒนาตวชวดจตวญญาณความเปนครและพฒนาสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร โดยการศกษาองคประกอบจตวญญาณความเปนครจากการสมภาษณผเชยวชาญจ านวน 6 ทานและการพฒนาและตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนคร จากนสตนกศกษาทศกษาอยในคณะครศาสตรและศกษาศาสตร จ านวน 481 คน ผลการวจยพบวา 1) องคประกอบ จตวญญาณความเปนครจากขอมลการสมภาษณมจ านวน 7 องคประกอบ ไดแก ความรบผดชอบในหนาท ความรกในอาชพ การรกและเมตตาเพอมนษย ความเสยสละ ความอดทน ความยตธรรม และการเปนแบบอยางทด 2) แบบวดจตวญญาณความเปนครทพฒนาขนเปนแบบวดประเภท ลเครตสเกล 5 ระดบ ภายหลงจากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ มจ านวน 4 องคประกอบยอย ไดแก 1) การปฏบตตนตามหนาทคร 2) การปฏบตตอศษยโดยเสมอภาค 3) ความเชอมนในศกยภาพมนษย 4) ความเสยสละในงานคร โดยมคาความเทยงขององคประกอบยอยอยตงแต .475 ถง .877 ผลการตรวจสอบความตรงตามเกณฑสมพนธของแบบวดจตวญญาณความเปนคร และแบบวดเจคตตอวชาชพคร มคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสนในระดบสงเทากบ .853 ซงเปนค าทมนยส าคญทระดบ .01

สพชญา โคทว, และ วารรตน แกวอไร (2557, น. 79-98) ทไดพฒนารปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตร ผลการวจยพบวา 1. การคณลกษณะของครทมจตวญญาณความเปนคร คอ 1) การเหนคณคาในตนเอง : มความรบผดชอบ ตอหนาท มความรกศรทธาในวชาชพคร และเปนแบบอยางทดแกศษย 2) การเหนคณคาผอน : มความเสยสละ มความรกเมตตาผอนและสรรพสงรอบตว 3) การเหนคณคาของการอยรวมกนอยางสนต : เคารพสทธผอน เคารพกฎเกณฑของสงคม คดดหรอคดบวก และท าประโยชนเพอผอน สวนดานวธการ และเทคนคในการพฒนา

103

จตวญญาณความเปนครดวยจตตปญญาศกษาขนอยทความเหมาะสมของสถานการณการสอนและสงทตองการให เกดกบผเรยน สวนดานกระบวนการทจะน ามาใชพฒนาผเรยน ไดแก การท าสมาธ สนทรยสนทนา การฟงอยาง ลกซง การนอมสใจอยางใครครวญ การสะทอนการเรยนร 2. รปแบบการเรยนการสอนทพฒนาขนม 2 องคประกอบคอ องคประกอบท 1 ทมาของรปแบบ การเรยนการสอนทเปนแนวคดพนฐานในการพฒนารปแบบการเรยนการสอน องคประกอบท 2 ตวรปแบบการเรยน การสอนประกอบดวย หลกการ วตถประสงค เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน การวดผลและประเมนผล สวนดานกระบวนการจดการเรยนการสอนม 4 ขนตอนคอ 1) การเตรยมความพรอม (Check in) 2) การแลกเปลยน เรยนรหรอการเลาเรอง (Conversation) 3) การสรปบทเรยน (Conclusion) 4) การพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) รปแบบการเรยน การสอนมความเหมาะสมในระดบมาก และคมอการใชรปแบบการเรยนการสอน มความเหมาะสมในระดบมากทสด 3. ผเรยนทเรยนโดยใชรปแบบการการสอนทพฒนาขนมคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยน สงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 รวมทงมผลการเรยนรในดานความร จตวญญาณความเปนคร ในแตละหนวยการเรยนรภาพรวมอยในระดบมากและมจตวญญาณความเปนครหลงเรยนสงกวากอนเรยน

นฤเบศร สายพรหม และคนอน ๆ (2559, น.139-158) ไดท าการศกษาอทธพลปจจยเชงสาเหตและผลของจตวญญาณในการท างานทสงผลตอสขภาวะทางจตวญญาณเจตคตและพฤตกรรมในการท างานของครในโรงเรยนคาทอลก สงกดอครสงฆมณฑลกรงเทพฯ ผลการวจยพบวา ปจจยเชงสาเหตทมอทธพลทางตรงตอจตวญญาณในการท างาน ไดแกก ารรบรการสนบสนนจากองคการ ความยตธรรมในองคการ และทนทางจตวทยา สวนจตวญญาณในการท างานพบวา มอทธพลทางตรงตอสขภาวะทางจตวญญาณของคร นอกจากน การรบรการสนบสนนจากองคการ ความยตธรรมในองคการ และทนทางจตวทยา ยงมอทธพลทางออมตอความพงพอใจในงาน ความผกพนตอองคการ และพฤตกรรมการเปนสมาชกทดในองคการ ผานจตวญญาณในการท างานกบสขภาวะทางจตวญญาณ

วนทนย นามสวสด และคนอน ๆ (2558, น.7-20) ทไดวจยเรอง ผลการใชจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมคณลกษณะความเปนคร ส าหรบนกศกษาคณะคร ศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ ผลการวจยพบวา (1) คณลกษณะความเปนครของนกศกษาคณะครศาสตรหลงเรยนโดยกระบวนการจตตปญญาศกษาโดยรวมอยในระดบมาก (2) คณลกษณะความเปนครหลงการจดการเรยนรของนกศกษากลมทไดรบการจดการเรยนรโดยกระบวนการจตตปญญาศกษาสงกวากลมทไดรบการจดการเรยนรโดยกระบวนการสอนแบบบรรยายอยางมนยส าคญทาง

104

สถตทระดบ .01 (3) ผลสมฤทธทางการเรยนวชาการพฒนาความเปนครของนกศกษากลมทดลองทไดรบการจดการเรยนรโดยกระบวนการจตตปญญาศกษาสงกวากลมควบคมทไดรบการจดการเรยนรโดยกระบวนการสอนแบบบรรยายอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และ (4) นกศกษากลมทไดรบการจดการเรยนรโดยกระบวนการจตตปญญาศกษามพฤตกรรมความเปนครขณะฝกประสบการณวชาชพ ครบทง 3 ดาน คอ ดานความรความเขาใจในวชาชพ ดานทกษะ และดานคณธรรม

3.2 งานวจยในตางประเทศ Kathleen & Reardon ( 2010) ไดท าการศกษาคณลกษณะทเอ อตอการมจต

วญญาณความเปนคร กรณศกษาเบองตน จดประสงคในการวจยมอย 2 ประการ คอ การหาความสมพนธการรบรของครกบจตวญญาณความเปนผน าของคร และหาประสทธผลขอ งคณลกษณะทเออตอการมจตวญญาณความเปนคร 3 ประการ คอ 1) ความซอสตย (Honesty) 2) ความเปนมนษย (Humanity) 3) การบรการชวยเหลอผอน (Service to others) สวนแรกเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ และสวนทสองเปนการศกษาวจยเชงปรมาณ การวจยในสวนแรกใชแบบวดจตวญญาณความเปนครซงพฒนามาจาก Beazley (1997)และ Fowler (1981) กบกลมตวอยางทเปนนกศกษาในวทยาลยครทเกยวของกบศาสนา จ านวน 331 คน ผลการศกษาพบวา สามารถเกบขอมลได 259 คน คดเปน 78 % ของกลมตวอยางทงหมด โดยผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมความเชอวาจตวญญาณเปนลกษณะของความเชอโดยทวไป และความเชอถกก าหนดโดยความศรทธานบถอ ความเปนผน าของบคคลถกก าหนดใหเปนความสามารถในการท างานทก าหนดโดยองคกรแตละองคกร และการรบรถกก าหนดใหเปนความตระหนกทมาจากองคความรหรอกระบวนการสมผส การวจยในสวนทสองเปนการศกษากบกลมตวอยาง จ านวน 332 คน ทก าลงศกษาในมหาวทยาลยในวอชงตน ด ซ พบวา มคณลกษณะทเออตอการมจตวญญาณความเปนครอย 3 ประการ คอ 1) ความซอสตย (Honesty) 2) ความเปนมนษย เมตตา (Humanity) 3) การบรการชวยเหลอผอน (Service to others) ผลการวจยพบวา คาความสมพนธในการศกษาครงนเทากบ .90

Marshall (2009) ไดท าการศกษาคนควาเรอง การเรมตนของจตวญญาณความเปนคร โดยมจดประสงคในการวจยเพอหาความสมพนธระหวางจตวญญาณกบการสอน งานวจยชนนเปนงานวจยเชงคณภาพ กลมตวอยางทใชในการทดลองเปนครทมประสบการณในการท างานระหวาง 1-5 ป จ านวน 18 คน ผลการวจยสรปไดดงน คณภาพของครทดจะสงผลถงคณภาพ การเรยนการสอนในหองเรยน เพราะครทดมคณภาพจะสามารถสรางและปรบปรงการสอนใหม

105

ความเหมาะสมกบหองเรยนแตละหองเรยนเสมอ และมความสมพนธตอเนองถงการสรางหลกสตรใหเหมาะสมกบผเรยนได ค าถามทใชในการวจยมดงน 1) คณมจตวญญาณในการสอนหรอไม 2) คณสนใจทจะมอาชพสอนไดอยางไร 3) คณลกษณะของครทดในความคดของคณเปนอยางไร จากค าถามแรกพบวาจตวญญาณมความส าคญและการสอนทเนนถงจรยธรรมความเชอในเรองศาสนาจะท าใหผเรยนเขาใจในความหมายของชวตมากขน จากค าถามทสองพบวาบทบาทของคร และการสงสอนของครในอดตมผลใหเปนแรงบนดาลใจในการท าอาชพครในปจจบน กลมตวอยางสวนใหญอยากเปนคร ตองการสอนและชวยเหลอเดก เปนแรงบนดาลใจภายในของตนทตองการเปนคร เปนอาชพททาทายและเปนประสบการณในการท างานเพอผเรยนใหมการพฒนา และจากค าถามสดทายของกลมตวอยางพบลกษณะของครทดมดงน 1) การดแลใสใจ (Caring) 2) การมประสทธภาพในการสอน มความรจรงในศาสตรของตนเอง (Effective) 3) การชวยเหลอดแลนกเรยนเปนรายบคคล (Help or see student as individuals) 4) การใหค าปรกษาแกผเรยน (Students are able to talk to teacher) 5) ความเขาใจ (Understanding) 6) การใหเวลากบผเรยน (Takes time for students) 7) การเปดใจยอมรบ(Respectful) 8) มความนารก (Kind) 9) มความกระตอรอรน(Energetic) 10) การไมเปนเพยงนกวชาการ (Not just academic)

Palmer (2003) ไดท าการศกษาเรองการสอนดวยหวใจและวญญาณ ผลจากการสะทอนของจตวญญาณในการศกษาของคร เปนงานวจยเชงคณภาพ กลมตวอยางเปนผสอนในระดบอนบาลถงประถมศกษา จ านวน 25 คน ใชโปรแกรมแหงการกลาทจะสอนทชอวา “CTT” (Courage to Teach) งานวจยชนนมจดประสงคเพอหามตของการมจตวญญาณครทดและจตวญญาณในการสอนของครเปนอยางไร หลงจากผวจยคนควาเอกสารและสงเคราะหเรองเลาของ Mr.Porter คนพบวาระบบการศกษาในปจจบน มงเนนเปาหมายเพยงแคกายภาพภายนอกเทานน ซงเกรดหรอผลการเรยนเปนทตง ไมไดเนนย าถงวาศกษาไปแลวไดอะไร ครผสอนเองสอนเพยงแคเพอใหผเรยนบรรลเปาหมายไดเกรดทสวยงามเทานน เพยงพอหรอไม ผวจยกลาววามนเปนการลมเหลวในการสอนเพอใหไดใบปรญญาเทานน แตผเรยนจะไมไดรความหมายของการศกษาทแทจรงเลย จงเปนการตอบค าถามทวาหวใจหลกของการสอนคอคร ครกลาทจะปฏวตจตวญญาณหรอไม ออกนอกระบบสอนอยางเขาถงใหไดรความหมายและความจรง จตวญญาณเปนฆราวาสของสงคม หมายถง การสอนดวยหวใจและจตวญญาณ ถงแมจะเปนการสอนทจบตองไมได แตมคณคามความหมายมาก หากกลาวถงการปรบเปลยนการสอน ครผสอนกลาทจะเปลยนแปลง การสอนหรอไม การพฒนาการสอนในรอบ 30 ปทผานมา ท าใหเกดโปรแกรมแหงการกลาทจะสอนทชอวา “CTT” (Courage to Teach) ผสอนในระดบอนบาลถงประถมศกษา จ านวน 25 คน

106

จากผลของการเปลยนแปลงน พบวาการเรยนการสอนเพอการคนพบความหมาย ดวย กาย ใจ และวญญาณ ท าใหผเรยนมความสขมากขน โดยเฉพาะในระดบอนบาล

Ashmos & Duchon (2000) ไดท าการศกษาและวจยเรองแนวความคดและการวดจตวญญาณในการท างาน วตถประสงคเพอท าการศกษาแนวคดจตวญญาณในการท างาน และก าหนดองคประกอบในจตวญญาณในการท างาน เพอสามารถท าการวดจตวญญาณในการท างานได ซงท าการศกษากบกลมตวอยางในโรงพยาบาล จ านวน 4 แหง 4 จงหวด ใชแบบวดแบบลเครต มาตราสวน 7 ระดบ ทมอายเฉลย 43.2 ป ทมอายงานในองคกรเฉลย 7.9 ป และอยในต าแหนงปจจบนเฉลย 5.79 ป ในการท าการส ารวจกลมตวอยาง จ านวนทงสน 696 คน สวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 515 คน คดเปนรอยละ 74 และระดบการศกษาปรญญาตร รอยละ 64 และสงกวาปรญญาตร รอยละ 33 ผลการวจยพบวา สามารถก าหนดไดเปน 3 องคประกอบคอ การรบรหรอ ประสบการณเชงจตวญญาณของบคคลในดานชวตภายใน (The Inner Life as Spiritual Identity) ดานงานทมความหมาย (Meaning and Purpose in Work) และดานสงคม (A Sense of Connection and Community) ส รา ง แ บ บ ว ด ท ง ห ม ด 6 6 ข อ แ บ ง เ ป น 7 องคประกอบยอย ดงน 1) กฎเกณฑของสงคม สมประสทธอลฟาเทากบ .859 2) ความหมายของการท างาน สมประสทธอลฟาเทากบ .858 3) คณคาในชวต สมประสทธอลฟาเทากบ .804 4)กลมของจตวญญาณ สมประสทธอลฟาเทากบ .736 5) ความรบผดชอบสวนบคคล สมประสทธอลฟาเทากบ.772 6) ความสมพนธเชงบวกตอผอน สมประสทธอลฟาเทากบ .737 7) การเขาถงระดบการมสต สมประสทธอลฟาเทากบ .689

จากการศกษางานวจยทงในประเทศและตางประเทศทเกยวของกบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร สรปไดวา ผลการพฒนาจตวญญาณความเปนครโดยภาพรวมสวนใหญท าใหระดบจตวญญาณความเปนครเพมขน แตอยางไรกตามจตวญญาณความเปนครทท าการวจยดงกลาว ข นอยกบบรบทของจตวญญาณความเปนครในแตละดานทแตกตางกนดวย

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มวตถประสงค ดงน

1. เพอศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร 2. เพอสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ 3. เพอศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปน

ครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ งานวจยครงน ผวจยใชรปแบบการวจยและพฒนา (Research and Development) โดย

ผวจยไดก าหนดขนตอนการด าเนนการวจย เปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร โดยการ

สมภาษณนกวชาการศกษาท มความลมลก เกยวกบว ธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนค ร เพอก าหนดนยามและตวแปรโครงสรางของจตวญญาณความเปนคร จากนนศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร จากครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 จากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เพอก าหนดเปนนยามเชงปฏบตการ สรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร และตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนครดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis)

ระยะท 2 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยน าขอสนเทศทไดจากการสงเคราะหในระยะท 1 มาพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เพอน ากรอบของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครไปสการจดกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model ของ Kruse (2009) ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบ (System Approach)

ระยะท 3 การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

108

ภาพประกอบ 6 รปแบบการวจยและพฒนา (Research and Development)

ระยะท 1 การศกษานยามและศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร การวจยระยะท 1 มวธด าเนนการวจยแบงเปน 3 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การวเคราะหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร คอ การวเคราะหและสรปเนอหาทไดจากการสมภาษณ

ผใหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร เปนนกวชาการศกษาทมความลมลกเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนคร จ านวน 3 ทาน ประกอบดวย ดร.สเมธ ตนตเวชกล ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน และรองศาสตราจารย ดร.โสรช โพธแกว

ระยะท 1

ขนตอนท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

ขนตอนท 2 การตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

ดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis)

ระยะท 2

การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ระยะท 3

การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร


การศกษาเชงปรมาณ การทดลองแบบ

Randomized Control-Group Pretest-Posttest Design

การศกษาเชงคณภาพ สมดบนทกการเรยนร (Learning Log)

109

เครองมอทใชในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร คอ แบบสมภาษณกงโครงสราง (ภาคผนวก ง) ผวจยท าการหาคณภาพเครองมอทใชในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร โดยปรกษากบอาจารยทปรกษาและคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธทง 3 ทาน เปนเบองตน โดยท าการตรวจสอบความเทยงตรง โดยพจารณาจากขอค าถามในการสมภาษณ ผลการพจารณาพบวา ขอค าถามมความครอบคลม เนอหาครบถวน มขอค าถามถกตองเหมาะสมตรงตามโครงสราง และมภาษาทใชเหมาะสมกบผใหขอมล และด าเนนการปรบปรงแกไขตามค าแนะน า

การวเคราะหขอมล คอ การวเคราะหและสรปเนอหาทไดจากการสมภาษณจากกลมผใหขอมล

ขนตอนท 2 การวเคราะหขอมลในการพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

กลมผใหขอมลในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ ครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 จากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มประชากรจ านวนทงสน 219 คน และมกลมตวอยางไดมาจากการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) ซงมคณสมบต และไดผานการพจารณาคดเลอกจากครสายงานการสอน ทเปนครด มความประพฤตด มจตวญญาณของความเปนคร มผลงานเปนทปรากฏ และเปนทรกของนกเรยน เพอนคร และชมชน อนแสดงออกใหเหนถงวา ผทผานการคดเลอกมคณลกษณะและพฤตกรรมทเหมาะสมของการเปนครผทมจตวญญาณความเปนครอยางแทจรง จ านวนทงสน 25 คน โดยพจารณาเลอกจากเกณฑสงกดเขตพนทการศกษา ทง 2 ระดบ คอส านกงานเขตพนทการประถมศกษา และส านกงานเขตพนทการมธยมศกษา ในเขตภาคเหนอตอนลางจ านวน 9 จงหวด ไดแก จงหวดพษณโลก ตาก สโขทย อทยธาน อตรดตถ พจตร ก าแพงเพชร นครสวรรค และเพชรบรณ

เครองมอทใชในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ แบบสมภาษณกงโครงสราง (ภาคผนวก ง) ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล สวนท 2 แนวค าถามทใชในการสมภาษณเปนค าถามปลายเปดเกยวกบประเดนพฤตกรรมของครทมจตวญญาณความเปนคร และพฤตกรรมของครทไมมจตวญญาณความเปนคร ผวจยท าการหาคณภาพเครองมอทใชในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร โดยปรกษากบอาจารยทปรกษาและคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธทง 3 ทาน เปนเบ องตน และท าการศกษาน ารอง โดยทดลองใชแบบสมภาษณแนวค าถาม กอนจะน าไปใชจรง กบอาจารยใน

110

โรงเรยนทมประสบการณการสอนมากกวา 20 ป จ านวน 3 ทาน เพอท าการปรบแนวค าถามใหมความเหมาะสม ชดเจนมากขน

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

จากแบบสมภาษณกงโครงสราง โดยผวจยน าขอมลทรวบรวมไดจากการใหขอมลมาวเคราะหเนอหา Content Analysis จากกลมผใหขอมลโดยมวธการดงน

1. ขอมลทวไปของผใหขอมลน ามาแจกแจงความถ และ หาคารอยละ 2. วเคราะหขอมลเชงคณภาพตามวธการของ Flanagan (1954) ซง

ประกอบดวย 4 ขนตอนดงตอไปน 2.1 อานขอความทไดจากการสมภาษณทงหมดโดยภาพรวม เพอ

น าไปวเคราะหสวนสาระส าคญทสอดคลองกบการวจยในครงน 2.2 น าขอมลทไดทงหมดมาจดกลม โดยดจากค าหรอขอความทม

ลกษณะคลายคลงกนแสดงถงพฤตกรรมของครทมจตวญญาณความเปนคร วเคราะหความสอดคลองของลกษณะขอมลเดมทมอยและขอมลทไดมาใหม พรอมทงอานท าความเขาใจกบขอมลทงหมดอกครงเพอตรวจสอบความถกตองครบถวนสมบรณและปรบปรงอกครง

2.3 อานทบทวนและวเคราะหการจดกลมของพฤตกรรมครทมจตวญญาณความเปนครในแตละประเดน และน าผลการวเคราะหขอมลทได เสนอใหอาจารยทปรกษาพจารณาและตรวจสอบเพอความถกตองในการวเคราะหขอมล

2.4 จดเตรยมขอมลเปนนยามเชงปฏบตการเพอน าไปสรางแบบวดจตวญญาณความเปนครในขนตอนตอไป

ขนตอนท 3 การตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนครดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis)

ประชากร คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ 38 แหง ปการศกษา 2560 แบงตามเขตภมศาสตร จ านวน 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ จ านวน 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11 แหง ภาคกลาง 14 แหง และภาคใต 5 แหง จ านวนทงสน 22,450 คน กลมตวอยางทใชศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ไดแก นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร โดยสมแบบแบงชน มหาวทยาลยราชภฏตามภมภาค อยางนอย 1 แหง ไดแก เขตภาคเหนอ คอ มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอมหาวทยาลยราชภฏเลย เขตภาคกลาง คอ มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม และเขตภาคใต คอ มหาวทยาลยราชภฏสงขลา การวจยครงนมพารามเตอรจ านวน 55 คา ผวจยจงใชแนวคดในการ

111

ก าหนดขนาดตวอยางจากการใชสถตวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง (SEM) ของ Hair, et al. (2010) ทเสนอใหใชกลมตวอยางอยางนอย 10 ถง 20 คน ตอ 1 พารามเตอรทตองการประมาณคา (550-1,100 คน) ผวจยเกบขอมลจรงไดรวมทงสน 692 คน ซงอยในเกณฑทเพยงพอตอการหาคณภาพได

เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบวดจตวญญาณความเปนคร ทผวจยสรางขน โดยมขนตอนการสราง ดงตอไปน

1. ศกษาเอกสาร ต ารา และงานวจยทเกยวของกบการสรางแบบวดจตวญญาณความเปนคร รวมถงขอมลทไดจากการสมภาษณในขนตอนท 1

2. สรางขอค าถามแบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ จ านวน 68 ขอ ซงเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ตามแบบลเครท (Likert) ม 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด

3. น าแบบวดจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน จ านวน 68 ขอ ไปตรวจสอบคณภาพเครองมอจากผทรงคณวฒ (ภาคผนวก ก) จ านวน 5 ทาน เปนผพจารณาตรวจสอบเกยวกบการใชภาษา และความสอดคลองระหวางขอค าถามกบนยามศพทในแตละดานเปนรายขอ และตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity) ของแบบวดทสรางขน โดยผวจยก าหนดระดบความคดเหนของผทรงคณวฒ ดงน

+1 = ขอค าถามมความเหมาะสม 0 = ไมแนใจวาขอค าถามมความเหมาะสมหรอไม -1 = ขอค าถามไมมความเหมาะสม

112

ตวอยางแบบวดจตวญญาณความเปนคร ค าช แจง ขอใหนกศกษาอานขอความในแบบสอบถามอยางละเอยดแลวโปรดท า

เครองหมาย ลงในชองทตรงกบระดบการรบรหรอการแสดงออกของทานมากทสด

ขอค าถาม มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง 1.ฉนควบคมอารมณของตนเองไดดทกสถานการณ........................................

2.ฉนใชเกม เพลง หรอกจกรรม ประกอบการสอนดวย..........................

องคประกอบดานทเกดกบผเรยน 1.ฉนเปดโอกาสใหผเรยนถาม เมอเกดขอสงสย..............................................

2.ฉนใหคะแนนตามเกณฑทก าหนดไว...

องคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร 1.การเปนครท าใหฉนมความสข............ 2.ฉนจะปฏบตตามขอก าหนดของวชาชพครอยางเครงครด.......................

เกณฑการใหคะแนน

ขอความ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ทางบวก 5 4 3 2 1 ทางลบ 1 2 3 4 5

เกณฑการแปลความหมายคะแนนจตวญญาณความเปนคร ทงรายดานและโดยรวม (วเชยร เกตสงห. 2538:9)

คะแนนเฉลย 4.50 – 5.00 หมายถง มจตวญญาณความเปนครสงมาก คะแนนเฉลย 3.50 – 4.49 หมายถง มจตวญญาณความเปนครสง คะแนนเฉลย 2.50 – 3.49 หมายถง มจตวญญาณความเปนครปานกลาง คะแนนเฉลย 1.50 – 2.49 หมายถง มจตวญญาณความเปนครต า คะแนนเฉลย 1.00 – 1.49 หมายถง มจตวญญาณความเปนครต ามาก

113

4. ผวจยน าคะแนนทไดจากการพจารณาของผทรงคณวฒมาหาคาดชนความสอดคลอง (Item Objective Congruence: IOC) ระหวางขอค าถามกบนยามเชงปฏบตการ มคาดชนความสอดคลอง (IOC) ระหวาง 0.60-1.00 ซงถอวาเปนขอค าถามทมความเทยงตรงเชงเนอหาและไดด าเนนการปรบภาษาของขอค าถามตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ สามารถน าไปใชได จ านวน 55 ขอ

5. น าแบบวด จตวญญาณความเปนคร มาหาความเชอมน โดยวธสมประสทธแอลฟาของครอนบค และคาอ านาจจ าแนก กบนกศกษาวชาชพครชนปท 5 มหาวทยาลยราชภฏล าปาง จ านวน 100 คน ซงมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง แบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มจ านวน 55 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.322-0.816 ซงสามารถใชไดทงหมด 55 ขอ (ภาคผนวก ค)

6. น าแบบวดจตวญญาณความเปนคร ไปใหกบกลมตวอยางจ านวน 692 คน ตอบ และท าการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis) โดยโปรแกรมส าเรจรป M-Plus 7 เพอน าผลทไดมาใชแสดงหลกฐานความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบวดจตวญญาณความเปนคร (ผลการวเคราะหในบทท 4)

ระยะท 2 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ผวจยน าขอสนเทศทไดจากการสงเคราะหในระยะท 1 มาพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เพอน ากรอบของรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครไปสการจดกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model ของ Kruse (2009) ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบ (System Approach)มล าดบการพฒนาประกอบดวย 5 ขนตอน ดงรายละเอยดตอไปน

1. การวเคราะห (Analysis) 1.1 การวเคราะหกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง โดยท าการวเคราะหจาก

หลกสตรครศาสตรบณฑต มหาวทยาลยราชภฏ และการสมภาษณนกวชาการ รวมถงจากเอกสารและงานวจยตาง ๆ

1.2 การวเคราะหเนอหาหรอการจดการเรยนร ขนตอนนผวจยไดวเคราะหแนวคดและทฤษฎการเรยนรทจะน ามาเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยในเบองตนผวจยน าทฤษฎการเรยนรและแนวคดทเกยวของกบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร ไดแก แนวคดจตต

114

ปญญาศกษา และแนวคดเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระบรมชนกนธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร มาบรณาการเขาดวยกนใหมความเหมาะสมกบกจกรรมนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) ทจะสามารถเสรมสรางจตวญญาณความเปนครได และน ากระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา 3 ขนตอน มาใชในการจดกระบวนการเรยนร พจารณาเลอกเทคนคการจดการเรยนร รวมถงเทคนคทางจตวทยามาประยกตใชในกจกรรมเพอใหเหมาะสมกบเนอหาในการพฒนาจตวญญาณความเปนครในแตละองคประกอบ

1.3 การวเคราะหบรบทสงแวดลอม ขนตอนน ผวจยไดท าความเขาใจกบกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) และการจดสภาพแวดลอมในการจดการเรยนร ไดแก สถานทในการจดการเรยนร วน เวลาในการจดการเรยนรทเหมาะสม เปนตน

2. การออกแบบ (Design) 2.1 หลกการ 2.2 วตถประสงค 2.3 เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร 2.4 กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญา

ศกษา 3 ขนตอน ไดแก 2.4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 2.4.2 ขนคดใครครวญ (Contemplation) 2.4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application)

2.5 การวดและประเมนผล 2.6 บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม รายละเอยดของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ดงแสดงในภาคผนวก ง 3. การพฒนา (Develop)

3.1 การด าเนนการพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร อยางเตมรปแบบครบถวนตามขนตอนทไดท าการออกแบบไว

3.2 การตรวจสอบยนยนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยผเชยวชาญดานการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร จ านวน 5 ทาน (รายชอดงภาคผนวก ก) ประเมนความ

115

เหมาะสมของรางรปแบบการจดการเรยนรทพฒนาขนซงไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง โดยเปนผทมประสบการณในดานทเกยวของอยางนอย 5 ป และผเชยวชาญดานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจยการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ประกอบดวย ผเชยวชาญดานการพฒนารปแบบการจดการเรยนร จ านวน 2 ทาน ผเชยวชาญดานจตวทยา จ านวน 2 ทาน และผเชยวชาญดานการวดผลและประเมนผล จ านวน 1 ทาน (ผลการสรางรปแบบน าเสนอในบทท 5)

3.3 การวเคราะหขอมลการสรางและหาคณภาพรปแบบการจดการเรยนรในครงน เปนการวเคราะหผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนรเพอหาคณภาพรปแบบการจดการเรยนร ด าเนนการโดยใชแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา Rating Scale 5 ระดบ โดยน าแบบประเมนมาตรวจใหคะแนนเทยบกบเกณฑดงตอไปน

คาเฉลย 4.50 ถง 5.00 คะแนน หมายถง องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร มความเหมาะสมมากทสด

คาเฉลย 3.50 ถง 4.49 คะแนน หมายถง องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร มความเหมาะสมมาก

คาเฉลย 2.50 - 3.49 คะแนน หมายถง องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร มความเหมาะสมปานกลาง

คาเฉลย 1.50 - 2.49 คะแนน หมายถง องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร มความเหมาะสมนอย

คาเฉลย 1.00 ถง 1.49 คะแนน หมายถง องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนร มความเหมาะสมนอยทสด

เกณฑเพอตดสนผลการพจารณาของผเชยวชาญในองคประกอบตาง ๆของรปแบบการจดการเรยนรมความเหมาะสมหรอไม ใชเกณฑคาเฉลยไมต ากวา 3.50 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานไมเกน 1.00 คะแนน

จากนนน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทสรางขนมาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ แลวน าไปทดลองใชกบนกศกษาวชาชพคร ทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 15 คน และน าไปปรบปรงแกไข กอนน าไปใชกบกลมทดลองจรง ผลการปรบปรง ดงปรากฎในภาคผนวก ง

116

4. การน าไปใช (Implementation) ในขนตอนนผวจยน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความ

เปนครไปใชทดลองจรงกบกลมทดลอง ซงเปนนกศกษาวชาชพครชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จ านวน 26 คน

5. การประเมนผล (Evaluation) ในขนตอนนผวจยศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจต

วญญาณความเปนคร ซงอยในการวจยระยะท 3 เพอประเมนผลการใชรปแบบการจดการเรยนรวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม


ในการศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผวจยไดด าเนนการ ดงรายละเอยดตอไปน

1. แบบแผนการทดลอง ผวจยจะศกษาผลของการน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ

ความเปนครไปใช โดยประยกตใชการทดลองแบบ Randomized Control-Group Pretest-Posttest Design (ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ, 2538, น. 249) ซงมแบบแผนการทดลอง ดงตาราง

ตาราง 1 แบบแผนการทดลอง (Randomized Control-Group Pretest-Posttest Design)

กลม สอบกอน ทดลอง สอบหลง E R T1 X T2 C R T1 - T2

ความหมายของสญลกษณ มดงน ER คอ กลมทดลอง (Experimental group) CR คอ กลมควบคม (Control group) R คอ การก าหนดกลมตวอยางแบบสม (Ramdom assignment) T1 คอ การสอบกอนทจะจดกระท าการทดลอง (Pretest) T2 คอ การสอบหลงจากทจดกระท าการทดลอง (Posttest) X คอ การจดกระท า (Treatment)

117

2. ก าหนดกลมเปาหมาย กลมเปาหมาย คอ นกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบล

สงคราม ซงไดมาจากการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) จ านวน 52 คน เพอแบงออกเปนกลมทดลอง 26 คน และกลมควบคม 26 คน จากนกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จ านวนรวมทงสน 341 คน

3.วธด าเนนการทดลอง ผวจยด าเนนการทดลองตามรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ

ความเปนคร โดยแบงเปน 3 ระยะ ดงน 3.1 ระยะกอนการทดลอง ผวจยด าเนนการทดลองกบนกศกษาวชาชพคร

จ านวน 52 คน ท าการสมภาษณเพอสอบถามความสมครใจในการเขารวมกจกรรม และท าการแบงออกเปนกลมทดลอง 26 คน กลมควบคม 26 คน ผวจยน าแบบวดจตวญญาณความเปนครกบกลมตวอยางทง 2 กลม คอ กลมทดลอง และ กลมควบคม เพอเปนคะแนนกอนการทดลอง (Pretest) โดยกลมควบคมไมไดเขารวมกจกรรม

3.2 ระยะทดลอง ผวจยด าเนนการทดลองตามระยะเวลาทปรากฎในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร จ านวน 14 ครง ครงละ 90 นาท

3.3 ระยะหลงการทดลอง ผวจยน าแบบวดจตวญญาณความเปนครกบกลมตวอยางทง 2 กลม คอกลมทดลอง กบกลมควบคม เพอเปนคะแนนหลงการทดลอง (Posttest)

4. การวเคราะหขอมล ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลส าหรบการวจย โดยมขนตอนดงน

4.1 การวเคราะหเชงปรมาณ 4.1.1 วธการวเคราะหความแปรปรวนรวมพหนาม (MANCOVA) เพอ

เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนจตวญญาณความเปนครของกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

4.1.2 ว ธการว เคราะหความแปรปรวนพหนาม (MANOVA) เพ อเปรยบเทยบคะแนนจตวญญาณความเปนครของกลมทดลองกอนและหลงใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

4.2 การวเคราะหเชงคณภาพ ท าการวเคราะหเชงคณภาพจากสมดบนทกการเรยนร เพอยนยนขอมล

เชงปรมาณในขนตอนท 1 และมงหารายละเอยดของผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

บทท 4 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร


สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลและการแปลความหมายของผลการวเคราะหขอมล ผวจยก าหนด

สญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหขอมล ดงน K แทน จ านวนขอ

𝑥2 แทน คาสถตไค-สแควร (Chi-Square) df แทน องศาอสระ CFI แทน คาดชนวดระดบความสอดคลองเปรยบเทยบ (Comparative

Fit Index) TLI แทน คาดชนวดระดบความสอดคลองเปรยบเทยบ (Trucker

Lewis Index) GFI แทน คาดชนวดระดบความกลมกลน (Goodness of Fit Index) AGFI แทน คาดชนวดระดบความกลมกลนทปรบแกแลว (Adjusted

Goodness of Fit Index RMSEA แทน คาดชนรากของคาเฉลยก าลงสองของความคลาดเคลอน

โดยประมาณ (Root Mean Square Error of Approximation) SRMR แทน คาดชนรากมาตรฐานของคาเฉลยก าลงสองของสวนทเหลอ

(Standard Root Mean Square Residual)

R2 แทน คาสมประสท ธสหสมพนธพหคณก าลงสอง (Squared

Multiple Correlation) ME แทน จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเอง STU แทน จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบผเรยน SC แทน จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร PER แทน บคลกภาพความเปนคร TEA แทน บทบาทหนาทดานการสอน SELF แทน การพฒนาตนเองในวชาชพคร

119

SCOM แทน การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา SFAIR แทน การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค ATT แทน เจตคตทดตอวชาชพคร FAITH แทน ศรทธาในวชาชพคร

การน าเสนอผลการวเคราะหขอมล ระยะท 1 ของงานวจยครงน ผวจยท าการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณ

ความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยใชการวจยเชงคณภาพเพอใหไดขอมลเชงลกในการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร และใชวจย เชงปรมาณในการตรวจสอบคณภาพ ตามโครงสรางของจตวญญาณความเปนคร โดยผวจยน าเสนอผลการศกษา แบงเปน ผลการศกษานยามและองคประกอบจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ และผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนของ จตวญญาณความเปนคร

ผวจยท าการศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร โดยการวเคราะหขอมล แบงออกเปน 3 ขนตอน ดงน


ผใหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร เปนนกวชาการศกษาทมความลมลกเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนคร จ านวน 3 ทาน ประกอบดวย

ผใหขอมลหลกคนท 1 คอ ดร.สเมธ ตนตเวชกล ต าแหนง เลขาธการมลนธชยพฒนา

ผใหขอมลหลกคนท 2 คอ ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน ต าแหนง ประธานคณะกรรมการจดท าพจนานกรมศพทศกษาศาสตร ราชบณฑตทปรกษา

ผใหขอมลหลกคนท 3 คอ รองศาสตราจารย ดร.โสรช โพธแกว ต าแหนง ผอ านวยการสถาบนรากแกว สถาบนจตวทยาการปรกษาแนวพทธ

ผวจยใชแบบสอบถามแบบก งโครงสราง (ภาคผนวก ง เปนเครองมอในการสมภาษณในการวจยครงน ผลการวเคราะหขอมล พบวา ผใหขอมลตางใหนยามของจตวญญาณความเปนครไวสอดคลองกน ซงสะทอนไดจากบทสมภาษณของผใหขอมลทง 3 ทาน ดงน

120

“…จตวญญาณความเปนครเปนจตส านกในหนาทของความเปนคร เกยวกบการทมเท เสยสละ มความใกลชด มความสมพนธกบเดก เขาใจในตนเอง เขาถงเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพตนเองได” ผใหขอมลหลกคนท 1

“…จตวญญาณความเปนคร มแนวโนมเกยวของกบเรองของความรกความเมตตา ทมตอตนเอง ตอผเรยนและตอวชาชพ” ผใหขอมลหลกคนท 2

“…จตวญญาณความเปนคร คอ ความส านกรบผดชอบอยางลกซงในหนาททตนเองตองท าในวชาชพคร และตองใหลกศษยไดประโยชนจากสงทตนเองท า มความเสยสละ ทมเทใหกบงานของตน มใจเมตตา และ เขาใจในตนเอง และ ลกศษยอยางลกซง รในสงทตนเองร” ผใหขอมลหลกคนท 3

จากบทสมภาษณขางตน แสดงใหเหนวา จตวญญาณความเปนคร หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรม ทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร สามารถแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานท 1 ดานทเกดกบตนเอง ดานท 2 ดานทเกดกบผเรยน และดานท 3 ดานทเกดกบวชาชพคร นอกจากนยงสามารถวเคราะหขอมลออกเปนองคประกอบยอย ไดดงน

จตวญญาณความเปนครทเปนคณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร ดานทเกดกบตนเอง สะทอนไดจากบทสมภาษณของผใหขอมล ดงน

“…มความรจรงในศาสตรของตนเอง ถายทอดเปน สอนเปน เปนพาหะทด (พาหะคอการถายทอด) รจกใชเครองมอใหเปนประโยชน (เครองมอ คอ “สอ” เหมอนในหลวงรชกาลท 9 ใช EDLTV แกปญหา รร.ตชด. ใชสอแทนการขาดแคลนของคร) และครตองปรบปรงเปลยนแปลงตนเองอยเสมอใหทนกบโลกปจจบนโดยใหกรอบความคดไววา “เขาใจ” คอ เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง ส านกรวาตนเองมหนาทส งสอนลกศษย “เขาถง” คอ เขาถงหวใจของลกศษย เมอเขาใจตนเอง แลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพตนเอง” ผใหขอมลหลกคนท 1

“…มมมองดานปรชญา กเรมจากความรกในการพฒนาตนเองไปสจดสงสดของชวต และมมมองดานจตวทยา ทเรมจากการเหนคณคาในตนเอง เกดความรกในตนเองกอน และพฒนาไปสการพฒนาตนเองทงภายนอกและภายใน ไปสการมคณคา คณงามความดในวชาชพ” ผใหขอมลหลกคนท 2

“…คนทมจตวญญาณความเปนครนน มกจะเปนคนทเสยสละ ทมเทใหกบงานของตน มใจเมตตาและเขาใจในตนเองอยางลกซง... คนทเปนครจะตองรในสงทตนเองร (เชยวชาญในสงทตนเองจะสอน)” ผใหขอมลหลกคนท 3

121

จากบทสมภาษณขางตน สรปไดวา จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเอง สามารถแบงไดเปน 3 องคประกอบยอย ไดแก 1)ดานบคลกภาพความเปนคร เนองจากครตองปรบปรงเปลยนแปลงบคลกภาพตนเองทงภายนอกและภายใน ใหเหมาะสมกบความเปนครทเปนตนแบบของผเรยน 2)บทบาทดานการสอน เพราะครตองถายทอดความรใหกบผเรยนเปน มเทคนควธการสอนทด แปลกใหม ทนสมย และ 3) การพฒนาตนเองในวชาชพคร เพราะครทดยอมพฒนาตนเองใหมความเชยวชาญในสงทตนเองจะสอน และยงตองพฒนาใหเขากบโลกในปจจบน

จตวญญาณความเปนครทเปนคณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร ดานทเกดกบผเรยน สะทอนไดจากบทสมภาษณของผใหขอมล ดงน

“…คนทมอาชพครจะตองมลกษณะเปนคนททมเทเวลา เสยสละ มความใกลชดและความสมพนธทดตอเดก” ผใหขอมลหลกคนท 1

“…ครทมจตวญญาณความเปนคร จงควรเรมจาก “ใจ” เรมท การใสใจ (Touch) (ในทนหมายถงการใสใจโดยใชผสสะ ทง 6) ตอมาเปนความตงใจ (Attend) (ปรารถนาดตอศษย คอ เปลยนชวตลกศษยใหได) สดทายจะเกดความไววางใจ (Trust) ระหวางกนและกน” ผใหขอมลหลกคนท 2

“…ตองใหลกศษยไดประโยชนจากสงทตนเองท า มความเสยสละ ทมเทใหกบงานของตน มใจเมตตา...เรมจาก การให (ทานง) ในทศพธราชธรรม “การให” เปนธรรมขอแรก เพราะฉะนนคนทเปนคร ตองมใจ ใน ”การให” หรอ “ทาน” เปนขอแรกเสมอ ในสงทเกยวของกบการใหคอมใจเมตตา เพราะฉะนนคนทเปนคร ตอง “ใจกวาง” เปดใจ เปดกวาง ไมปดกนการเรยนรของเดก ไมมอคตล าเอยง” ผใหขอมลหลกคนท 3

จากบทสมภาษณขางตน แสดงใหเหนวา จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบผเรยน สามารถแบงไดเปน 2 องคประกอบยอย ไดแก 1)การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา เพราะครจะตองเอาใจใสดแล ใหค าปรกษาผเรยนอยางใกลชด ดวยความเมตตากรณา ปรารถนาดตอผเรยน และ 2)การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค เพราะครทดตองไมมอคต และความล าเอยงกบผเรยน ทงในดานการเรยน การอบรมบมนสย และการใหค าปรกษากบผเรยน

จตวญญาณความเปนครทเปนคณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร ดานทเกดกบวชาชพคร สะทอนไดจากบทสมภาษณของผใหขอมล ดงน

“…เมอเขาใจตนเองแลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพของตนเอง รกและหวงแหนอาชพของตนเอง” ผใหขอมลหลกคนท 1

122

“…มมมองดานจตวทยา เนนเรองการเหนคณคาในตนเอง (Self Esteem) เปนทต งและจตส านกของความเปนครทมตอบทบาทหนาทของตนเอง รวมถงเจตคตตอการท างานในอาชพคร” ผใหขอมลหลกคนท 2

“…คนทเปนครจะตองรในสงทตนเองร (เชยวชาญในสงทตนเองจะสอน) สบทอดสบสานวฒนธรรมอนดในวชาชพคร และมความศรทธาในการเปนคร” ผใหขอมลหลกคนท 3

จากบทสมภาษณขางตน แสดงใหเหนวา จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร สามารถแบงไดเปน 2 องคประกอบยอย ไดแก 1) เจตคตทดตอวชาชพคร เพราะหากครมความรสกและความคดทดตอวชาชพครแลว มกจะมแนวโนมทจะแสดงพฤตกรรมตอวชาชพครในทางทดดวย และ 2) ศรทธาในวชาชพคร เพราะหากครมความศรทธาตอวชาชพครแลว จะสงผลใหเกดความรกและหวงแหนในวชาชพ รวมถงสามารถปกปองวชาชพครดวย

ดงนนจงสรปไดวา จตวญญาณความเปนคร หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร แบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานท 1 ดานทเกดกบตนเอง ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร ดานท 2 ดานทเกดกบผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค ทงในดานการเรยน การอบรมสงสอน และการใหค าปรกษา และดานท 3 ดานทเกดกบวชาชพคร ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร


เมอไดนยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครในขนตอนท 1 เปนเบองตนแลว ผวจยไดท าการพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร โดยการสมภาษณกลมผใหขอมลหลกอกหนงกลม เพอใหไดพฤตกรรมบงชเกยวกบจตวญญาณความเปนคร โดยใชแบบสมภาษณกงโครงสราง (ภาคผนวก ง)

ผใหขอมลในการพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ ครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 จากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มประชากรจ านวนทงสน 219 คน และมกลมตวอยางไดมาจากการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) จ านวนทงส น 25 คน โดยพจารณาเลอกจากเกณฑสงกดเขตพ น ทการศกษา ทง 2 ระดบ คอส านกงานเขตพ นทการประถมศกษา และส านกงานเขตพ นทการมธยมศกษา ในเขตภาคเหนอตอนลางจ านวน 9 จงหวด ไดแก พษณโลก ตาก สโขทย อทยธาน อตรดตถ พจตร ก าแพงเพชร นครสวรรค และเพชรบรณ ซงมคณสมบต และไดผานการพจารณา

123

คดเลอกจากครสายงานการสอน ทเปนครด มความประพฤตด มจตวญญาณของความเปนคร มผลงานเปนทปรากฏ และเปนทรกของนกเรยน เพอนคร และชมชน อนแสดงออกใหเหนถงวา ผทผานการคดเลอกมคณลกษณะและพฤตกรรมทเหมาะสมของการเปนครผทมจตวญญาณความเปนครอยางแทจรง

ขอมลท วไปของผใหขอมล มรายละเอยด ดงน ผใหขอมลทไดรบการสมภาษณ จ านวน 25 คน เปนเพศหญง 19 คน และเพศชาย 6 คน ชวงอายผใหขอมล 37 – 58 ป อายโดยเฉลย 47.88 ป ส าเรจการศกษาระดบปรญญาโท 8 คน ปรญญาตร 17 คน มประสบการณในการสอนตงแตระดบอนบาล จนถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย อายการท างานอยระหวาง 5 -40 ป อายการท างานโดยเฉลย 25.25 ป

ผวจยวเคราะหขอมลเชงคณภาพตามวธการของ Flanagan (1954) ซงประกอบดวย 4 ขนตอนดงตอไปน

1. การอานขอความทไดจากการสมภาษณทงหมดโดยภาพรวม เพอน าไปวเคราะหสวนสาระส าคญ ทสอดคลองกบการวจยในครงน ผลการวเคราะหขอมล พบวา จตวญญาณความเปนคร ประกอบดวยโครงสรางหลก 3 สวน ไดแก จตวญญาณความเปนคร ดานทเกดกบตนเอง จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบผเรยน และจตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร

2. น าขอมลทไดทงหมดมาจดกลม โดยดจากค าหรอขอความทมลกษณะคลายคลงกนแสดงถงพฤตกรรมของครทมจตวญญาณความเปนคร วเคราะหความสอดคลองของลกษณะขอมลเดมทมอยและขอมลทไดมาใหม โดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT) เพอรวบรวมพฤตกรรมของครทสามารถสงเกตได และมความสมบรณเพยงพอส าหรบน าไปท านายพฤตกรรมการแสดงออกถงจตวญญาณความเปนคร และสรางเปนนยามเชงปฏบตการ โดยผลการวเคราะหเหตการณส าคญโดยใชเทคนค Critical Incident Technique (CIT) ดงปรากฎในภาคผนวก ง

3. อานทบทวนและวเคราะหการจดกลมของพฤตกรรมครทมจตวญญาณความเปนครในแตละประเดน และน าผลการวเคราะหขอมลทได เสนอใหอาจารยทปรกษาพจารณาและตรวจสอบเพอความถกตองในการวเคราะหขอมล โดยผลการวเคราะหขอมล พบวา จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ประกอบดวย 3 องคประกอบหลก ดงรายละเอยดตอไปน

124

3.1 องคประกอบดานทเกดกบตนเอง มองคประกอบยอย จ านวน 3 องคประกอบ ไดแก

3.1.1 บคลกภาพความเปนคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน การแตงกายใหสะอาดและเหมาะสมกบกาลเทศะ การพดจาสภาพเรยบรอย ความแคลวคลองวองไวและกระฉบกระเฉง การมสขภาพแขงแรงสมบรณ ความเปนกนเอง อารมณดอารมณขน ความมนใจ ในตนเอง ความเพยรพยายาม ความอดทนอดกลน และความรบผดชอบ ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…สวนใหญพใชค าวา “คร” แทนตวเองนะ จะไมพดค าหยาบเดดขาด” (ผใหขอมลคนท 3 )

“…บคลกภาพของครตองคลองแคลววองไวและกระฉบกระเฉง” (ผใหขอมลคนท 5 )

3.1.2 บทบาทหนาทดานการสอน มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน ความตงใจในการสอน มความสามารถใชสอการสอนใหเหมาะสมกบผเรยนและเนอหา รจกใชเทคนคการสอนทหลากหลาย และสามารถน าเทคนคการสอนแบบใหมมาประยกตใชใหเหมาะสมกบผเรยนในยคปจจบน ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…ส าหรบเดกเลกใชเกมมาสอนในหองเรยน เดกชอบมาก เพราะมการแขงขน เดกสนกเพราะไดเลนดวย” (ผใหขอมลคนท 1)

“…เตรยมการสอนกอนสอนทกครง โดยเฉพาะวชาวทยาศาสตรทจะตองเตรยมสารเคมกบหองแลปไว ส าหรบเดกใหพรอม” (ผใหขอมลคนท 4)

3.1.3 บทบาทการพฒนาตนเองในวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน การศกษาหาความรจากอนเตอรเนตและแหลงเรยนรตาง ๆ การตดตามขาวสารใหม ๆ อยเสมอ อบรมศกษาหาความรเพมเตม และศกษาคนควาวจยใหมความเชยวชาญเฉพาะทางของตน ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…เรามวแตสอนในหนงสอไมไดนะ ตองหาคลปวดโอมาเปดใหนกเรยนดเพมเตมดวย นกเรยนถงจะเขาใจ” (ผใหขอมลคนท 7)

“…เดกสมยนสมาธสน เบองาย เวลาสอนตองมกจกรรมใหท าไมงนกคยกนทงคาบเรยน” (ผใหขอมลคนท 14 )

125

3.2 องคประกอบดานทเกดกบผเรยน มองคประกอบยอย จ านวน 2 องคประกอบ ไดแก

3.2.1 การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน องคประกอบแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานการเรยน ไดแก การเปดโอกาส ใหนกเรยนถามเมอมขอสงสย และคอยตดตามความกาวหนาของผเรยนอยเสมอ ดานการอบรมบมนสย ไดแก การสอนใหผเรยนเปนคนดละเวนความชว และการสอนระเบยบวนยใหกบผเรยน และดานการใหค าปรกษา ไดแก ใหค าแนะน าและชแนะแนวทางทถกตอง รวมถงชวยเหลอแกไขปญหาใหกบผเรยน ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…เดกคนไหนไมไดเรากตองสอน สอนจนกวาเขาจะเขาใจ เลกเรยนแลวกยงจะตองสอนเขา อยาปลอยผาน” (ผใหขอมลคนท 1)

“…มเวลาหรอไมมเวลา ถาเดกคนไหนมาขอค าปรกษากจะตองใหค าปรกษากอน” (ผใหขอมล คนท 4)

“…ถาเราพบเดกทก าลงหลงผด เราตองตกเตอนในหองเรยนจะตองมการเคารพกฎระเบยบตาง ๆ ของหอง” (ผใหขอมลคนท 7)

3.2.2 การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน องคประกอบแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย 1) ดานการเรยน ไดแก การวดและประเมนผลตามความเปนจรง และการสอนทกคนอยางเทาเทยม 2) ดานการอบรมบมนสย ไดแก การวางตวเปนกลางไมเขาขางคนผด และ 3) ดานการใหค าปรกษา ไดแก การมเวลาใหค าปรกษาแกผเรยนทกคนอยางเทาเทยมกน และการเตมใจใหค าปรกษากบผเรยนโดยไมหวงผลตอบแทน ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…สมมตวาชอนายเอละกน เปนลกเพอน เพอนฝากไว เกเรมาก ยงไงกตองลงโทษถาท าผด” (ผใหขอมลคนท 11)

“…หองนวางนะ มมมใหค าปรกษาดวย นกเรยนอยากคยอยากพดอะไรบอกได” (ผใหขอมลคนท 17)

“…สมยนมโซเชยลนะ พแทบไมไดนอนตอนท าโครงงาน” ตองใหค าปรกษาตลอด (ผใหขอมล คนท 18)

126

3.3 องคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร มองคประกอบยอย จ านวน 2 องคประกอบ ไดแก

3.3.1 เจตคตทดตอวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน 1) มความรสกทดตอวชาชพคร ไดแก ซาบซงในวชาชพคร มความภาคภมใจทไดประกอบวชาชพคร และการมความสขทกครงเมอท าการสอน 2) มความคดทดตอวชาชพคร ไดแก อาชพครเปนอาชพทมเกยรต อาชพครสามารถพฒนาคนและพฒนาประเทศชาตได 3) แนวโนมของการแสดงพฤตกรรมทดตอวชาชพคร ไดแก ปกปอง รกษา และสบทอดวชาชพคร ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…ครรสกวาตนเองมเกยรต มชอเสยงมความสขทกครงเมอท าการสอน” (ผใหขอมลคนท 8)

“…ชอบเวลาทเดกมากอดเรา มนมความสขยงไงไมร บอกไมถก” (ผใหขอมลคนท 9)

“….ตอนเคาเรยนจบเคาแวะมาหาเรานะ เรามความรสกภมใจนะ ทไดสรางคนคนนมา” (ผใหขอมลคนท 12)

3.3.2 ศรทธาในวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน ความเชอมนในวชาชพคร และการปฏบตตามจรรยาบรรณของวชาชพครอยางเครงครด ซงสะทอนไดจากตวอยางของพฤตกรรม ดงน

“…บางครงเปนครมนเหนอยนะ แตอาชพครไมมวนจน เพราะรวยความร รวยน าใจถายทอด พเชอเปนอาชพทดมาก” (ผใหขอมลคนท 13)

“…อาชพครเปนอาชพทมนคง” (ผใหขอมลคนท 18 )

“…ชาวบานเคาฝากลกไวทเรา เราเปนคนมความร เคายกยองเรา” (ผใหขอมลคนท 21)


ประชากร คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ 38 แหง ปการศกษา 2560 แบงตามเขตภมศาสตร จ านวน 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ จ านวน 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11 แหง ภาคกลาง 14 แหง และภาคใต 5 แหง จ านวนทงสน 22,450 คน กลมตวอยางทใชพฒนาองคประกอบจตวญญาณความเปนคร ไดแก นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร โดยสมแบบแบงชนมหาวทยาลยราชภฏตามภมภาค อยางนอย 1 แหง ไดแก

127

เขตภาคเหนอ คอ มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอ มหาวทยาลยราชภฏเลย เขตภาคกลาง คอ มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม และเขตภาคใต คอ มหาวทยาลยราชภฏสงขลา การวจยครงนมพารามเตอรจ านวน 55 คา ผวจยใชแนวคดในการก าหนดขนาดตวอยางจากการใชสถตวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง (SEM) Hair, et al. (2010) ทเสนอใหใชกลมตวอยางอยางนอย 10 ถง 20 คน ตอ 1 พารามเตอรทตองการประมาณคา (550-1,100 คน) ผวจยเกบขอมลจรงไดรวมทงสน 692 คน ซงอยในเกณฑทเพยงพอตอการหาคณภาพได

เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบวดจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน จ านวน 55 ขอ โดยผวจยน าขอมลทไดจากการวเคราะหในขนตอนท 2 มาจดเตรยมขอมลเปนนยามเชงปฏบต และสรางขอค าถามในแบบวดจตวญญาณความเปนคร ไดจ านวนทงสน 68 ขอ ไดรบการตรวจสอบคณภาพเครองมอจากผเชยวชาญ จ านวน 5 ทาน (ภาคผนวก ก) จากนนผวจยท าการปรบภาษา ตดขอทมคา IOC ต ากวา 0.66 ตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ โดยเหลอขอค าถามจ านวน 55 ขอ ซงมคา IOC อยระหวาง 0.60-1.00 สามารถน าไปใชได (ภาคผนวก ค) จากนนผวจยน าแบบวดจตวญญาณความเปนคร มาหาความเชอมนโดยวธสมประสทธแอลฟาของครอนบาคกบนกศกษาวชาชพครชนปท 5 มหาวทยาลยราชภฏล าปาง จ านวน 100 คนซงมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางในการศกษาระดบจตวญญาณความเปนคร จากผลการวเคราะหไดคาความเชอมนของแบบวดจตวญญาณความเปนครเทากบ .932 หมายถง มความเชอมนในระดบสง

ขอมลเบ องตนเกยวกบคาสมประสทธสหสมพนธระหวางขอความจ านวน 55 ขอความ มความสมพนธจ านวน 1,385 คา ซงมจ านวนมาก ผวจยจงเขยนคาสมประสทธสหสมพนธแบบบรรยายแทนการเขยนใน รปแบบตาราง ดงน 1) ดาน ท เกดกบตนเอง มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .154 -.708 ประกอบดวย บคลกภาพความเปนคร มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .184-.613 บทบาทหนาทดานการสอน มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .215-.538 และ การพฒนาตนเองในวชาชพคร มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .154 -.708 2) ดานทเกดกบผเรยน มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .188-.610 ประกอบดวย การปฏบตตอผเรยนดวยควาเมตตากรณา มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .264-.610 และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .188-.494 และ 3) ดานทเกดกบวชาชพคร มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .437-.762 ประกอบดวย การมเจตคตทดตอวชาชพคร มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .437-.762 และ

128

ศรทธาในวชาชพคร มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง .584-.584 โดยผลการตรวจสอบคาอ านาจจ าแนก และคาสมประสทธแอลฟาของแบบวดจตวญญาณความเปนคร รายละเอยด ดงตาราง 2 คาสมประสทธสหสมพนธมคาเปนบวกทกคา

ตาราง 2 ผลการตรวจสอบคาอ านาจจ าแนก

องคประกอบ จตวญญาณความเปนคร

จ านวนขอ k

Corrected Item Total Correlation

Cronbach’s Alpha

α

ดานทเกดกบตนเอง (ME) 1. บคลกภาพความเปนคร (PER) 2. บทบาทหนาทดานการสอน (TEA) 3. การพฒนาตนเองในวชาชพคร

(SELF)

13 6 8

0.391-0.625 0.434-0.592 0.322-0.692

.885

.865

.750

.813

ดานทเกดกบผเรยน (STU) 1. การปฏบตตอผเรยนดวย

ความเมตตากรณา (SCOM) 2. การปฏบตตอผเรยนดวย

ความเสมอภาค (SFAIR)

9 7

0.522-0.679

0.390-0.532

.865

.853

.759

ดานทเกดกบวชาชพคร (SC) 1. เจตคตทดตอวชาชพคร (ATT) 2. ศรทธาในวชาชพคร (FAITH)

10 2

0.606-0.816 0.584-0.584

.928

.936

.734 รวม 55 .939

129

จากตาราง 2 พบวา แบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏทผวจยสรางขน ประกอบดวยขอค าถามทงส น 55 ขอ แบงไดเปน 3 องคประกอบหลก 7 องคประกอบยอย ไดแก 1)องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ประกอบดวย ดานบคลกภาพความเปนคร จ านวน 13 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.391-0.625 บทบาทหนาทดานการสอน จ านวน 6 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.434 -0.592 และการพฒนาตนเองในวชาชพคร จ านวน 8 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.322-0.692 2)องคประกอบดานทเกดกบผเรยน ประกอบดวย ปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา จ านวน 9 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.522-0.679 และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค จ านวน 7 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.390-0.5323) ดานทเกดกบวชาชพคร ประกอบดวย การมเจตคตทดตอวชาชพคร จ านวน 10 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.606 -0.816 และการมศรทธาในวชาชพคร จ านวน 2 ขอ มคาอ านาจจ าแนก เทากบ 0.584 เทากนทง 2 ขอมคาสมประสทธแอลฟาทงฉบบเทากบ .939 เมอพจารณารายดานพบวาดานทเกดกบวชาชพคร มคาสงสดเทากบ .928 และดานทเกดกบผเรยนมคาต าสด เทากบ .865 เมอตรวจสอบขอตกลงเบองตนพบวา Bartlett’s Test of Sphericity = 18299.246 และ KMO = 0.929 แสดงวาทกขอค าถามมความสมพนธกนเพยงพอทจะสามารถน ามาใชในการวเคราะหความสมพนธเชงโครงสรางได

ตาราง 3 คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading)


First Order Second Order Factor

Loading R2

Factor Loading

R2

ดานทเกดกบตนเอง (ME) 1. บคลกภาพความเปนคร (PER) 2. บทบาทหนาทดานการสอน

(TEA) 3. การพฒนาตนเองในวชาชพคร

(SELF)

0.435-0.683 0.503-0.694

0.308-0.773

0.189-0.466 0.254-0.482

0.095-0.597

0.714 0.889

0.872

0.510 0.791

0.761

130

ตาราง 3 (ตอ)


First Order Second Order Factor

Loading R2

Factor Loading

R2

ดานทเกดกบผเรยน (STU) 4 การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา (SCOM)

5. การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค (SFAIR)

0.540-0.750

0.442-0.643

0.292-0.563

0.195-0.413

0.999

0.829

0.999

0.687

ดานทเกดกบวชาชพคร (SC) 6. เจตคตทดตอวชาชพคร (ATT) 7. ศรทธาในวชาชพคร (FAITH)

0.570-0.843 0.735-0.795

0.325-0.711 0.540-0.631

0.913 0.728

0.834 0.530

𝑥 2= 3318.612 p = 0.000 RMSEA = 0.044 CFI = 0.887 TLI = 0.881 SRMR = 0.057

ภาพประกอบ 7 โมเดลการวดอนดบ 2 ของจตวญญาณความเปนคร

ผลการวเคราะหขอมลดงตาราง 3 และภาพประกอบ 7 พบวา ความเหมาะสมพอด

ของโมเดล มคา 𝑥 2 เทากบ 3318.612 คานยส าคญทางสถต (p) เทากบ 0.000 ดงนนคา 𝑥 2 มนยส าคญทางสถต และ CFI = 0.887TLI = 0.881 ยงไมผานเกณฑ ซงสามารถแปลความหมายไดวา โมเดลยงไมมความเหมาะสมพอดกบขอมลเชงประจกษ ตามท Schumacker and Lomax (2010) ไดเสนอวา GFI, AGFI และ CFI ทมากกวา .90-.95 คอ โมเดลทฤษฎการวดทสรางมความ

131

สอดคลองกบขอมลเชงประจกษ อยางไรกตาม เกณฑการพจารณาความสอดคลองของโมเดลมจ านวนหลายตว ดงนน ผวจยจงใชการพจารณาดชนความเหมาะสมอน ๆ ไดแก คาดชนรากของก าลงสองเฉลยของเศษ (SRMR) มคาเทากบ 0.057 และดชนรากทสองของความคลาดเคลอนในการประเมนคา (RMSEA) มคาเทากบ 0.044 ซงมคาต ามากใกลศนย แปลความหมายไดวาผานเกณฑ แสดงวา โมเดลโครงสรางมลกษณะเหมาะสมพอดกบขอมลเชงประจกษ ในระดบทยอมรบได ตามท Schumacker and Lomax (2010) ไดเสนอวา SRMR ถามคาต ากวา 0.05 แสดงวาโมเดลทไดมความสอดคลองกบขอมลด สวน RMSEA ทถามคาต ากวา 0.05-0.08 แสดงวา โมเดลมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษด (ไชยนต สกลศรประเสรฐ, 2556)

ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบท 1 ของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏ มคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง 0.308 ถง 0.843 องคประกอบทมคาน าหนกสงสด คอ เจตคตทดตอวชาชพคร องคประกอบทมคาน าหนกต าสด คอ การพฒนาตนเองในวชาชพคร และคาความเชอถอไดของการวด (R2) แตละองคประกอบ อยระหวาง 0.095 ถง 0.711

ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบท 2 ของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง 0.714 ถง 0.999 องคประกอบทมคาน าหนกสงสด คอ การปฏบตตอผเรยนดวยความมเมตตากรณา มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.999 รองลงมา คอ เจตคตทดตอวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.913 อนดบสาม คอ บทบาทหนาทดานการสอน มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.889 อนดบส คอ การพฒนาตนเองในวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.872 อนดบหา คอ การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.829 อนดบหก คอ ศรทธาในวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.728 องคประกอบทมคาน าหนกต าสด คอ บคลกภาพความเปนคร มคาน าหนกองคประกอบเทากบ 0.714 ตามล าดบ และคาความเชอถอไดของการวด (R2) แตละตวชวด อยระหวาง 0.510 ถง 0.999

132

ตาราง 4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางองคประกอบในโมเดลการวดจตวญญาณความเปนคร


องคประกอบจตวญญาณความเปนคร ดานทเกดกบตนเอง (ME)

ดานทเกดกบผเรยน (STU)

ดานทเกดกบวชาชพคร (SC)

ดานทเกดกบตนเอง (ME) 1.000 ดานทเกดกบผเรยน (STU) 0.678 1.000 ดานทเกดกบวชาชพคร (SC) 0.407 0.661 1.000

จากตาราง 4 พบวา แบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ วดไดจาก 3 องคประกอบ ไดแก องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพ เมอตรวจสอบคาสหสมพนธระหวางองคประกอบ พบวา มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวาง 0.411 ถง 0.676 ทกองคประกอบมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยองคประกอบดานทเกดกบตนเอง และองคประกอบดานทเกดกบผเรยน มความสมพนธกนสงสด (r=0.678) องคประกอบดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพคร มความสมพนธกนรองลงมา (r=0.661) และดานทเกดกบตนเอง กบดานทเกดกบวชาชพคร มความสมพนธกนต าสด (r=0.407) แสดงใหเหนวา แบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มความตรงเชงจ าแนก (Discriminant Validity) สามารถวดไดแมน ตรงตามแนวคดเชงทฤษฎทระบไว โดยพจารณาจากคาสมประสทธสหสมพนธระหวางองคประกอบคณลกษณะ กฏการตดสนใจ ดงท Kenny (1998) ไดเสนอขนาดความสมพนธระหวางคณลกษณะทแสดงวาความตรงเชงจ าแนกควรมขนาดต ากวา 0.85

บทท 5 การสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง

จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ระยะท 2 ของงานวจยครงน ผวจยท าการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยผวจยท าการสราง อยางมหลกการ ดงรายละเอยดตอไปน

ผลการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ผวจยน าขอสนเทศทไดจากการสงเคราะหในระยะท 1 มาพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เพอน ากรอบของรปแบบการจดการเรยนรเ พอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครไปสการจดกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model ของ Kruse (2009) ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบ (System Approach) มล าดบการพฒนาประกอบดวย 5 ขนตอน ดงรายละเอยดตอไปน

1. การวเคราะห (Analysis) 1.1 การวเคราะหกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง

ผวจยมกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 3 โดยท าการวเคราะหจากหลกสตรครศาสตรบณฑต มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม (หลกสตรปรบปรงพทธศกราช 2555) ซงคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ในวชา คศ.กศ.391 การฝกปฏบตวชาชพครระหวางเรยน 1 (Practicum I) ในภาคการศกษาท 2 ชนปท 3 มค าอธบายรายวชา คอ การฝกทกษะตาง ๆตอไปน ทกษะการจดการเรยนร ทกษะทางภาษาและการสอสาร ทกษะกระบวนการคด ทกษะการใชเทคโนโลยเพอการเรยนร โดยผานการฝกในหองเรยนจรง และการสอนแบบจลภาค การเสรมสรางคณลกษณะดานคณธรรมจรยธรรม การใฝร ใฝเรยน และการบ าเพญประโชยนตอสวนรวม (คณะครศาสตร, 2560)(เอกสารจากเวบไซต)

กลมเปาหมายหรอกลมทดลองในการวจยครงน ยงสอดคลองกบทฤษฎพฒนาการจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) ของ Fowler (1981) ท ไดอธบายแนวคดพฒนาการความศรทธา (Faith Development) ของมนษยไววา ในขนท 4 ระดบคดเองพจารณาเอง (Individuative Reflective Faith) ระดบชวงวยผใหญตอนตน ในวยนจะพฒนาความ

134

ศรทธาของตนไมใชจากทคนอนเลาหรอสอนอกตอไป แตเปนการคนหาเอง เขาใจเอง สมผสและมประสบการณเอง ท าใหเขาใจในสงทเปนนามธรรมมากขน ภาพบคคลในอดมคตทเคยมในอดตนนจะลดบทบาทลง แตมภาพตนเองเพมขนมาแทน พฒนาการทางดานเหตผลและความคดมาถงจดทเขมแขงและเตบโตพอทจะคดเอง หาเหตผลเองไดเตมทแลว ความวางใจในผอนนนเรมลดนอยถอยลง แตใหความเชอมนกบตนเองมากขน ความศรทธาในระดบนตองการเหตผลสนบสนนควบคไปกบการแสดงออกของวยทอยากร อยากเขาใจมากขน ดงนนจะเหนไดวาประสบการณเปนสงส าคญในการเรยนรโดยการคนพบจากประสบการณของตน โดยเฉพาะนกศกษาวชาชพคร จะเรมตระหนกและเลงเหนความส าคญวาอาชพครตองมหนาทอะไรบางจากการลงมอปฏบต การสอน หรอฝกสอนนนเอง

นอกจากน สมน อมรววฒน (การสอสารสวนบคคล, 26 มกราคม 2560) ไดใหความคดเหนเกยวกบการพฒนาจตวญญาณความเปนครกบนกศกษาวชาชพคร ไววา อาชพครนน ถาจะใหมความเขาใจในตนเองอยางลกซงเกยวกบวชาชพคร ครอาจารยฝายบรหารจงควรก าหนดใหมกจกรรมหรอหลกสตรเพมเตมเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครประกอบควบคไปกบการเรยนการสอนดวย มฉะนนนกศกษาจะไดเพยงแคความรทางดานวชาการเทานน จะไมไดฝกฝนการมใจรกในความเปนครเลย และควรเสรมตงแตปท 1 ไปจนกระทงจบการศกษา ทงนควรจะจดเปนกจกรรมหรอหลกสตรเสรมพเศษอยางเปนระบบ ทงนอาจจะเรมทนกศกษาวชาชพครชนปท 3 เนองจากเปนชนระหวางกลางของหลกสตร 5 ป และเปนระดบชนทเตมเตมความเปนครมาบางแลวในชนปท 1 และชนปท 2

ดงนน กลมเปาหมาย คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 3 จงมความเหมาะสมในการพฒนาจตวญญาณความเปนครมากทสด ผวจยจงเลอกเปนกลมควบคมและกลมทดลองในการวจยในครงน

1.2 การวเคราะหเนอหาหรอการจดการเรยนร ผวจยน าผลทไดจากการศกษาและพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความ

เปนคร (ในระยะท 1) มาเปนขอมลพ นฐานในการพฒนารปแบบการจดการเรยนร มเน อห าครอบคลมองคประกอบทง 3 ดาน ไดแก องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยนและดานทเกดกบวชาชพคร รวมถงจากรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร ของหลกสตรปรบปรงพทธศกราช 2560 เปนรายวชาทนกศกษากลมเปาหมาย (รหส 59) ไมไดเรยน เพราะเปนรายวชาของนกศกษาตงแตรหส 60 เปนตนไป มสาระส าคญ ดงน 1) ประวตความเปนมา 2) คณลกษณะของครทด 3) จตวญญาณความเปนคร 4) บทบาทหนาทและภาระงานคร 5) กฎหมายคร

135

6) มาตรฐานวชาชพทางการศกษา 7) เสนทางความกาวหนา 8) การจดการความร โดยผวจยน าเนอหาสาระของรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร บางสวน (รายละเอยดในบทท 2) ดงกลาวมาบรณาการเขากบขอมลพนฐานทไดจากการสงเคราะหในระยะท 1 เปนกจกรรมจ านวน 14 ครง โดยใชกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา 3 ขน (AmCRa)

1.3 การวเคราะหบรบทสงแวดลอม ขนตอนนผวจยไดท าความเขาใจกบกจกรรมเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

นอกหลกสตร (Extracurricular Activities) และการจดสภาพแวดลอมในการจดการเรยนร ไดแก บรรยากาศ สถานท วนเวลาในการจดการเรยนรทเหมาะสม โดยการวจยครงน ผวจยไดก าหนดชวงท าการทดลองระหวางเดอน มนาคม ถง เมษายน 2562 สปดาหละ 2 ครง ครงละ 60-90 นาท ซงกลมทดลองไดเขาโรงเรยนเพอฝกสอนในวชา คศ.กศ.391 การฝกปฏบตวชาชพครระหวางเรยน 1 (Practicum I) ในชวงเดอนพฤษภาคม 2562 จงนบเปนเวลาทเหมาะสม เนองจากนกศกษากลมทดลองจะไดรบประสบการณจรงในโรงเรยน

ตาราง 5 การสงเคราะหขอมลเพอเปนแนวทางในกาพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ทฤษฎ/แนวคด กรอบแนวคดทน ามาใชในกระบวนการจดการเรยนร

เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

แนวทางในการ พฒนารปแบบ

การจดการเรยนร ทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory)

ขนท 4 ระดบคดเองพจารณาเอง (Individuative Reflective Faith) ระดบชวงวยผใหญตอนตน ในวยนจะพฒนาความศรทธาของตนไมใชจากทคนอนเลาหรอสอนอกตอไป แตเปนการคนหาเอง เขาใจเอง สมผสและมประสบการณเอง ท าใหเขาใจในสงทเปนนามธรรมมากขน ภาพบคคลในอดมคตทเคยมในอดตนนจะลดบทบาทลง แตมภาพตนเองเพมขนมาแทน พฒนาการทางดานเหตผลและความคดมาถงจดทเขมแขงและเตบโตพอ ทจะคดเอง หาเหตผลเองไดเตมทแลว ความวางใจในผอนนนเรมลดนอยถอยลง แตใหความเชอมนกบตนเอง มากขน ความศรทธาในระดบนตองการเหตผลสนบสนนควบคไปกบการแสดงออกของวยทอยากร อยากเขาใจมากขน

การวเคราะหกลมเปาหมาย หรอกลมทดลอง เพอความเหมาะสม ในการจดการเรยนร

136





การจดการเรยนร

ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism Theory)

1) แนวคดของมาสโลว ในสวนของความตองการทเปนความตองการเจรญงอกงาม (Growth Needs) ประกอบดวย ความตองการความรความเขาใจ (Need to Know and Understand) ความตองการสนทรยะ (Aesthetic Needs) และความตองการรตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization Needs)

2) แนวคดของโรเจอร ในสวนของ โครงสรางบคลกภาพของมนษย ประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ 1) Organism 2) Phenomenal Field และ3) The Self เพราะโดยธรรมชาตของมนษยทกคนเปนผมความสามารถ ใฝด และตองการพฒนาตนเองไปสความดงามและความส าเรจในชวต

การวเคราะหเนอหา หรอการจดการเรยนร การวเคราะหบรบทสงแวดลอม และกระบวนการจดการเรยนร

3) แนวคดของโคมส การจะเขาใจบคคลใดได ตองรบรโลกภายในของเขามากกวาการพจารณาเพยงแตเหนแคพฤตกรรมภายนอกเทานน ดงนน โคมสจงใหความส าคญกบพฤตกรรมภายในของบคคลดวย ซงไดแก ความรสก การรบร ความเชอ เปนตน หนาทของครหรอการศกษา คอการเขาใจ Perceptual World ของนกเรยนแตละคน และชวยใหนกเรยนแตละคนไดบรรลสมฤทธผล เพราะจะไดชวยผเรยนใหเปนปจเจกบคคล ชวยใหผเรยนมความภาคภมใจในตนเองวาเปนบคคลพเศษ มลกษณะเฉพาะตน และเปนเอกลกษณ และชวยใหผเรยนแตละคนไดพฒนาตามศกยภาพของตนเอยางเตมท

137






วธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพล อดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร

1. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมงเนนเรองการพฒนาคน โดยมพระราชด ารสวา "ตองระเบดจากขางใน" นนหมายความวา ตองมงพฒนาเพอสรางความเขมแขงใหคน และครอบครวในชมชนทเขาไปพฒนา ใหมสภาพพรอม ทจะรบการพฒนาเสยกอน แลวจงคอยออกมาสสงคมภายนอก มใชการน าเอาความเจรญจากสงคมภายนอก เขาไปหาชมชนและหมบาน ซงหลายชมชนยงไมทนไดมโอกาสเตรยมตวหรอตงตว จงไมสามารถปรบตวไดทน กบกระแสการเปลยนแปลงและน าไปสความลมสลายได

การจดการเรยนรทเนนใหผเขารวมกจกรรมไดพฒนาจตวญญาณ ความเปนคร 3 ดาน ประกอบดวย (1) ดานทเกดกบตนเอง (2) ดานทเกดกบผเรยน (3) ดานทเกดกบวชาชพคร และเปนเนอหาสวนหนงในการปฏบตตามในฐานะ “พระผทรงเปนครของแผนดน”

การจดการเรยนรทเนนใหผเขารวมกจกรรมไดพฒนาจตวญญาณความเปนคร 3 ดาน ประกอบดวย (1) ดานทเกดกบตนเอง (2) ดานทเกดกบผเรยน (3) ดานทเกดกบวชาชพคร และเปนเนอหาสวนหนงในการปฏบตตามในฐานะ “พระผทรงเปนครของแผนดน”

แนวคดจตตปญญาศกษา

1. การเปลยนแปลงขนพนฐานในตนเอง (Personal Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานในองคกร (Organization Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานทางสงคม (Social Transformation) รวมกนเปนการเปลยนแปลงพนฐานไตรภาค หรอ Trilogy of Transformation เสรมสราง จตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

กจกรรมทงสน 14 กจกรรม ด าเนนการจดกระบวนการจดการเรยนร 3 ขน (AmCRa) ไดแก

138






แนวคดจตตปญญาศกษา (ตอ)

2. ความเชอพนฐาน 4 ประการ คอ 1) เชอมนและเคารพในความเปนมนษยอยางแทจรง มนษยเรยนรและพฒนาไดในพนทปลอดภยของตนเองและกลม เปลยนสถานทเรยนใหเปนชมชนปฏบตการเรยนร

2) ยอมรบและเคารพในความไมเหมอนหรอความตาง ไมเปรยบเทยบ เรยนรจากผอน เพอน ามาพฒนาตนเองและองคกร

3) เชอในความเปนองครวม ไมใชกองรวมหรอแยกสวนมสตรวาตนเองเปนสวนหนงของปรากฏการณสรรพสงเกยวของกนเปนพลวต

4) เชอวาการเรยนรทแทจรงเกดขนภายในตวผเรยน สอนไมได เรยนรไปดวยกน โดยมครเปนกระบวนการในการจดกระบวนการเรยนร

3. “หลกจตตปญญา 7” ไดแก 1) หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation)

2) หลกความรกความเมตตา (Compassion) 3) หลกการเชอมโยงสมพนธ (Connectedness) 4) หลกการเผชญความจรง (Confrontating Reality) 5) หลกความตอเนอง (Continuity) 6) หลกความมงมน (Commitment) 7) หลกชมชนแหงการเรยนร (Community)

1. ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation)

2. ขนคดใครครวญ (Contemplation)

3. ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application)

เนนใหผเขารวมกจกรรม เกดการเปลยนแปลงขน พนฐานภายในตนเอง ไปสการเปลยนแปลง ขนพนฐานในผเรยน และน าไปสการพฒนาวชาชพครไดในอนาคต

139

จากตาราง 5 ผวจยท าการสงเคราะหขอมลเกยวกบทฤษฎและแนวคดตาง ๆ เพอเปนแนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยแทรกอยในขนตอนการวเคราะหและการออกแบบรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เพอใหการออกแบบมความสมบรณมากขน

2. การออกแบบ (Design) ประกอบดวย 2.1 หลกการ

จตวญญาณความเปนครถอวาเปนสวนหนงทท าใหอาชพครมคณคาและความหมาย ทงตอตนเอง ผเรยน และวชาชพ ครทมจตวญญาณความเปนครจะมความส านกในความรบผดชอบของตนอยางเตมท ทงตอหนาทของตนเอง การอบรมสงสอน มความรก เมตตา ปรารถนาดตอศษย ตลอดจนพฒนาตนเองใหเปนประโยชนตอผเรยนและตอวชาชพ ประกอบกบในปจจบน ตามพระราโชบายดานการศกษาของในหลวงรชกาลท 10 ทพระองคทรงสานตอพระราชปณธานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 ดานการพฒนามหาวทยาลยราชภฏใหเปนมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน โดยเฉพาะประเดนดานการผลตและพฒนาคร พระองคทรงเนนย าใหมหาวทยาลยราชภฏเปนเลศดานผลตและพฒนาคร ใหมมาตรฐานและมจตวญญาณความเปนคร ดงนน การพฒนาจตวญญาณความเปนครจงมความส าคญเปนอยางมากตอวงการวชาชพคร โดยเฉพาะอยางยงในมหาวทยาลยราชภฏ ซงเปนสถาบนทมชอเสยงทางดานการผลตครมายาวนานและเปนมหาวทยาลยของพระราชา

รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏทพฒนาขน จงมแนวคดจากวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระ มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทวา “ระเบดจากขางใน” และ “เขาใจ เขาถง พฒนา” เพอใหนกศกษาวชาชพครน าแนวทางในการท างานของพระองคทาน มาเปนหลกส าคญในการท างานในวชาชพครใหประสบความส าเรจ เปรยบเสมอนพระองคทานททรงงานเพอพฒนาประเทศชาตและเพอพสกนกรของพระองคไดอยดกนด และมคณภาพชวตทด โดยบรณาการกบทฤษฎการเรยนร เทคนคการสอน และกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคด จตตปญญาศกษา 3 ขน ไดแก 1) ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 2) ขนคดใครครวญ (Contemplation) และ 3) ขนทวนผลการเรยน รสการน าไปใช (Reflection and Application) เพอใหนกศกษาไดบมเพาะจตใจ ใครครวญ และตระหนกในตนเอง ผอน และวชาชพคร จนสามารถปฏบตตนครทดมจตวญญาณความเปนครได ผลจากการสงเคราะหหลกการ ทน ามาใชพฒนารปแบบ

140

2.2 วตถประสงค รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร มงใหผเขารวม

กจกรรมไดพฒนาจตวญญาณความเปนคร ในดานตนเอง ดานผเรยนและดานการพฒนาวชาชพ โดยผานกระบวนการเรยนร และเกดประสบการณเกยวกบการเดนทางของจตวญญาณความเปนคร โดยมวตถประสงค ดงน

2.2.1 เพอใหเกดความรความเขาใจในตนเองดานความเปนคร เกยวกบบคลกภาพของคร บทบาทหนาทดานการสอน การพฒนาตนเองในวชาชพคร

2.2.2 เพอใหเกดความรความเขาใจและปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณาและเสมอภาค

2.2.3 เพอใหเกดเจตคตทดและมความศรทธาในวชาชพคร 2.3 เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร

เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร ทประกอบดวยกจกรรมจ านวนทงสน 14 กจกรรม ซงสอดคลองกบองคประกอบของจตวญญาณความเปนครใน 3 องคประกอบหลก ไดแก ดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพคร บรณาการกบรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร ของหลกสตรปรบปรงพทธศกราช 2560 ซงมเนอหาครอบคลมการพฒนาจตวญญาณความเปนครตามองคประกอบทง 3 ดานอยางเปนระบบ ดงรายละเอยดตอไปน

กจกรรมครงท 1 ปฐมนเทศ (Check in) เปนการเตรยมพรอมกอนทจะเขาสการพฒนาจตวญญาณความเปนคร

กจกรรมครงท 2-4 จะเปนกจกรรมทสะทอนกระบวนทศนองครวม (Holistic Paradigm) หมายถง กจกรรมทง 3 กจกรรมทจดขน สะทอนการมองโลกในแงของความสมพนธและการผสานเขาดวยกนของสรรพสง ดวยการเขาใจ ความหมายของจตวญญาณความเปนครวาเปนอยางไร และครทมจตวญญาณความเปนครควรจะเปนอยางไร หากจะพฒนาจตวญญาณความเปนครตองเรมจากตนเอง คอการทบคคลเปนผรบผดชอบตอการพฒนาตนเอง บนฐานของการเรยนรทจะน าไปสความเขาใจและยอมรบในตนเอง การรบฟงและยอมรบความแตกตางระหวางเพอนมนษย รวมทงการตระหนกตอการด ารงอยของสรรพสงทลวนเปนหนงเดยวและมความสมพนธเชอมโยงถงกนเสมอ

กจกรรมครงท 5-13 เปนการเปลยนแปลงขนพ นฐานพ นฐานในตนเอง (Personal Transformation) คอจตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเอง ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานในองคกร (Organization Transformation) คอจตวญญาณความเปนคร

141

ดานทเกดกบผเรยน และน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานทางสงคม (Social Transformation) คอจตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร

กจกรรมครงท 14 ปจฉมนเทศ (Check out) เปนกจกรรมสรป เพอสรปและทบทวนการพฒนาจตวญญาณความเปนคร

โดยกจกรรมทง 14 ครง ผวจยน าแนวคด ทฤษฎ หลกการ รวมถงเทคนคการจดการเรยนรเขามาประยกตใชในแตละกจกรรมเพอใหบรรลวตถประสงคของการพฒนาจตวญญาณความเปนคร ดงรายละเอยดตอไปน

ครงท 1 ปฐมนเทศ (Check in) กจกรรมครงท 1 มวตถประสงคเพอสรางสมพนธภาพและความไววางใจ

ระหวางผวจยกบผเขารวมกจกรรม และเพอชแจงความส าคญและวตถประสงคของการจดการเรยนร

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การเตรยมตวเขารบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร โดยผวจยไดน าแนวคดจตตปญญาศกษามาเปนแนวทางในการจดกจกรรมปฐมนเทศ เพอเปดพนทในหวใจแหงการเรยนรเรองราวใหม สรางความไววางใจและสมพนธภาพทดระหวางผวจย (กระบวนกร)และผเขารวมกจกรรม และระหวางผเขารวมกจกรรมดวยกน เกดความสมดลของพนทในการเรยนร มพนทปลอดภย (Comfort Zone) รวมถงการสรางบรรยากาศแหงการยอมรบและเคารพในความเปนมนษยทมความแตกตางกน อนจะน าไปสการตระหนกร และการเปลยนแปลงอนมาจากปญญาภายใน

นอกจากนผวจยใชเทคนคการจดการเงอนไขผลกรรม (Contingency Management) โดยการวางเงอนไขเปนกลม ซงมขอดหลายประการ และท าไดงายกวาการวางเงอนไขเปนรายบคคล ซงเหมาะสมกบวยของผเขารวมกจกรรม นอกจากนยงท าใหผเขารวมกจกรรมนนเปนตวเสรมแรงของกนและกน ท าใหมการรวมมอประสานงานกนอยางดในกลม

ครงท 2 จตวญญาณครนน ส าคญอยางไร กจกรรมครงท 2 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมมความรความ

เขาใจในจตวญญาณความเปนคร และสามารถสรางหรอสรปมโนทศนเกยวกบจตวญญาณความเปนคร รวมทงท าสญญาเปาหมายพฤตกรรมความเปนครของตนเองได

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การรบรและเขาใจในความหมายของจตวญญาณความเปนคร และลกษณะครทมจตวญญาณความเปนคร โดยวธการสอนบรรยาย (Lecture Method) โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง จตวญญาณความเปนคร จากนนบรณาการดวยหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation)

142

ของแนวคดจตตปญญาศกษา โดยการจดกจกรรมจนตศลปวาดรปเพอสะทอนความเปนคร และใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) อนเปนแนวทางในการสนทนาทมความมงหมาย เพอสรางความเขาใจระหวางคสนทนา และเปดโลกทศนใหเหนความเชอมโยงของสงตาง ๆทงหมด

นอกจากนผวจยใชเทคนคการท าสญญากบตนเอง (Self Contracting) ซงเปนวธการทผเขารวมกจกรรมสญญากบตนเองวา “หากฉนเปนครฉนจะ.....” ผเขารวม จะก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน พรอมทงตระหนกและควบคมตนเองไปสพฤตกรรมนนอยางเปนรปธรรม

ครงท 3 เรยนรและเขาใจ ธรรมชาตมนษย กจกรรมครงท 3 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมสรางความสมพนธ

ระหวางกนและกน รวมถงไดฝกการสงเกตตนเองและเพอน เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรองการสรางสมพนธภาพรวมกน โดย

ผวจยน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา ผสานกบวธการประเมนพฤตกรรม ดวยการใหสงเกตตนเอง ซงเปนวธการประเมนพฤตกรรมโดยตรง โดยการบนทกพฤตกรรมทงภายนอกและภายในของตนเอง ทงนผเขารวมพฤตกรรมจะฝกทกษะการสงเกตพฤตกรรม (Observation) กจกรรมในครงนเนนไปทหลกการความรกความเมตตา (Compassion) สรางบรรยากาศเหนความไววางใจ ความเขาใจ และการยอมรบ เกอหนนซงกนและกน เพอใหเกดสงแวดลอมและบรบททเออตอการเรยนร อนจะท าใหเกดการสรางความสมพนธระหวางกนและกน อกทงยงผสานกบหลกการเผชญความจรง (Confronting Reality) ทเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรม น าพาตนเองออกจากพนทปลอดภยหรอความคนชนเดม เพอเผชญกบพนททเสยงหรอความไมคนเคย (สรางสมพนธภาพกบเพอนใหม) ซงถอเปนการเปดพนทใหกบการเรยนรใหม อนจะชวยใหผเขารวมกจกรรมมองเหนทงความจรง ในตนเองและในบรบทแวดลอม ซงจะน าไปสหลกชมชนแหงการเรยนร (Community) เปรยบเสมอนการสรางเครอขายความสมพนธ และแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ซงเปนการเรยนรทตอเนองและเชอมโยงกบชวต

ครงท 4 จดประกายความดงามในใจ กจกรรมครงท 4 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมสรางความสมพนธ

ระหวางกนและกน เขาใจ ความแตกตางของกนและกน และสามารถสรางสมพนธภาพเชงบวก เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรองสมพนธภาพเชงบวก โดยผวจย

กจกรรมน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญา

143

ศกษา เพอใครครวญถงความความจรง ความด และความงาม ของตนเองและผอน เนนไปทหลกการความรกความเมตตา (Compassion) สรางบรรยากาศเหนความไววางใจ ความเขาใจ และการยอมรบ เกอหนนซงกนและกน อกทงยงผสานกบหลกการเผชญความจรง (Confronting Reality) เพอใหเกดส งแวดลอมและบรบทท เอ อตอการเรยนร อนจะท าใหเกดการสรางความสมพนธระหวางกนและกน และเนนไปทการสรางสมพนธภาพเชงบวก และใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) เพอสรางความสมพนธระหวางกนและกน เขาใจความแตกตางของกนและกน

ครงท 5 ไขตวตน กจกรรมครงท 5 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวน

บคลกภาพและสะทอนความเปนตวของตวเอง และตระหนกถงศกยภาพของตนเอง รวมถงทราบถงขอด และขอบกพรองของตนเอง

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรองบคลกภาพ โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง คณลกษณะของครทด และบทบาทหนาทและภาระงานคร โดยผวจยกจกรรมน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคด จตตปญญาศกษา เพอใครครวญถงบคลกภาพของตนเอง ตระหนกถงศกยภาพของตนเอง รวมถงทราบถงขอด และขอบกพรองของตนเอง ในกจกรรม กงลอ 4 ทศ คดใครครวญบคลกภาพตนเอง ใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) เพอแลกเปลยนเรยนรนสยและบคลกภาพตนเองและผอน อกทงยงยอมรบและแกไขขอบกพรองของตนเอง

ครงท 6 หนทางครด กจกรรมครงท 6 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมบอกคณลกษณะ

ของครทดได และเกดการตระหนกในการปฏบตตนตามแบบอยางครดในดวงใจ เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง บคลกภาพความเปนครและบทบาท

หนาทดานการสอน โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง คณลกษณะของครทด และบทบาทหนาทและภาระงานคร และน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา เพอใครครวญถงครดในดวงใจของตนเอง ผสานกบการเรยนรโดยการสงเกต หรอทฤษฎการเรยนรโดยอาศยการเลยนแบบจากตวแบบ (Observation Learning) ใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) เพอแลกเปลยนเรยนรเลาเรองราวครดของตนใหเพอนฟง และใชวธการจดการเรยนรแบบกระบวนการกลม วธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) ในหวขอ บคลกภาพ และบทบาทหนาทดานการสอนของครดในดวงใจ

144

ครงท 7 เตมสสนชวต กจกรรมครงท 7 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมจดท าแผนการ

ด าเนนชวตของตนเองและสามารถก าหนดเปาหมายในการพฒนาตนเองได เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การพฒนาตนเองในวชาชพคร โดย

ใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง เสนทางความกาวหนา และน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา เพอใครครวญถงการวางแผนชวตของตนเอง และก าหนดเปาหมายตนเองในวชาชพคร ดวยแรงบนดาลใจในการเรยนรจากครตนแบบ ใชกจกรรมจตตศลปเพอใครครวญถงอนาคตของตนเอง ผสานกบหลกการความตอเนอง (Continuty) และ ความมงมน (Commitment) ในการเปลยนแปลงตนเองไปสเปาหมายของการพฒนาตนเองในวชาชพคร

ครงท 8 ตามตดผเรยน (1) กจกรรมครงท 8 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมมองเหนภาพ

เรองราวในการรวมกนแกปญหาเดกและเยาวชน และตระหนกถงปญหาของเดกและเยาวชนได รวมถงหาวธทางปองกนปญหาของเดกและเยาวชนได

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การเขาใจในปญหาเดกและเยาวชนในปจจบน และการปฏบตตนตอเดกเหลานเมอประกอบวชาชพคร ครอบคลมดานการเรยน ดานการอบรมบมนสย และดานการใหค าปรกษา โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง มาตรฐานวชาชพทางการศกษา และน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา เพอใครครวญถงสภาพสงคมในปจจบน ถามน าเกยวกบสถานการณเดกและเยาวชนถงปญหาตาง ๆ ผสานกบวธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) เพอเกดการเรยนรอยางมความหมาย สามารถเขาใจความคดและความรสกของผอนผานการแสดงบทบาทสมมต

ครงท 9 ตามตดผเรยน (2) กจกรรมครงท 9 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงการ

ดแลเอาใจใสในฐานะครและฝกปฏบตการใหค าปรกษาทดได รวมถงเขาใจในบทบาทหนาทของตนเองในฐานะครทด

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การปฏบตตนตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการใหค าปรกษาในดานตาง ๆ โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง มาตรฐานวชาชพทางการศกษา และน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา ผานกจกรรมการใหค าปรกษา (Couseling) ใช

145

กจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) เปนผเลาและเปนผฟง เพอเรยนรถงการเปนผใหค าปรกษาทด เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง หากไดปฏบตตนในฐานะคร

ครงท 10 ตามตดผเรยน (3) กจกรรมครงท 10 มวตถประสงคเพอให ผเขารวมกจกรรมตระหนกถง

การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค และเขาใจในบทบาทหนาทของตนเองในฐานะครทด เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การปฏบตตนตอผเรยนดวยความ

เสมอภาค โดยใชเนอหาใน รายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร เรอง กฎหมายคร โดยผวจยกจกรรม น าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา ผานวธการจดการเรยนรแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) โดยก าหนดหวขอ ในการอภปรายใหกบผเขารวมกจกรรม ไดแก 1) เรยนพเศษแลกคะแนนไดหรอไม 2) หากเปนนกเรยนทเกงท าชอเสยงใหกบโรงเรยน เมอท าผดควรยกเวนโทษได และ 3) คะแนนอยทปลายปากกาของครจรงหรอ เพอเรยนรและเขาใจถงการปฏบตตนตอผเรยน

ครงท 11 นอมเศยรตามรอยพอ กจกรรมครงท 11 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถง

หลกการค าสอนของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร น าพระอจรยะภาพดานความเปนครของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ไปประยกตใชเมอประกอบอาชพครรวมถงสบทอดความเปนครในฐานะนกศกษาวชาชพครในมหาวทยาลยราชภฏ (มหาวทยาลยของพระราชา)

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การมเจคตทดและการมศรทธา ในวชาชพคร โดยน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคด จตตปญญาศกษา ผานกจกรรม การดสารคด เฉลมพระเกยรตชด "เอกกษตรย ราชาแหงแผนดน" เพอใหผเขารวมกจกรรมใชทฤษฎการเรยนรโดยอาศยการเลยนแบบจากตวแบบ (Observation Learning) รวมวธการจดการเรยนรแบบจดกรอบมโนทศน (Concept Mapping Teachnique) เพอใหผเขารวมกจกรรม ไดรจกสงเกต เปรยบเทยบ สรปจดระบบ หรอจดหมวดหม ไดอยางถกตอง ตลอดจนสามารถสรางความคดรวบยอดไดดวยตนเอง พรอมทจะน าไปสการประยกตใชไดอยางเหมาะสม

146

ครงท 12 รวมกอการงาน กจกรรมครงท 12 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดรจกการ

ท างานรวมกบผอน รจกแบงปน และยอมรบความคดเหนซงกนและกน และเกดความมงมนในการพฒนาวชาชพ

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การมเจคตทดและการมศรทธา ในวชาชพคร โดยน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคด จตตปญญาศกษา ผานกจกรรมจตตศลป “รวมเสนสายใย” เพอใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญถง ความเปนคร ใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialogue Conversation) เปนกระบวนการด าเนนกจกรรม ผสานกบหลกการความตอเนอง (Continuty) และ ความมงมน (Commitment) ในการเปลยนแปลงไปสเปาหมายของการรวมกนพฒนาวชาชพคร

ครงท 13 สบสานวชาชพคร กจกรรมครงท 13 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมด าเนนการ

พฒนาวชาชพครอยางเปนระบบ และรจกวางแผนพฒนาวชาชพครได เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การมเจคตทดและการมศรทธาใน

วชาชพคร โดยน าหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ของแนวคดจตตปญญาศกษา ผานกจกรรมการดภาพยนตรสน เรอจางบนยอดดอย เพอใหผเขารวมกจกรรมเกดทฤษฎการเรยนรโดยอาศยการเลยนแบบจากตวแบบ (Observation Learning) ผสานกบหลกการความตอเนอง (Continuty) และ ความมงมน (Commitment) ในการเปลยนแปลงไปสเปาหมายของการรวมกนพฒนาวชาชพคร

ครงท 14 ปจฉมนเทศ (Check out) กจกรรมครงท 14 มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมวเคราะหสงทได

เรยนรจากการท ากจกรรมได สงเคราะหสงทไดเรยนรจากการท ากจกรรมได และน าสงทไดเรยนรไปพฒนาวชาชพอยางประจกษจรง

เนอหาทใชในกจกรรมครงนเนนเรอง การสรปผลการเรยนรจากกจกรรมการพฒนาจตวญญาณความเปนครทงหมด เพอน าไปประยกตใชในชวตเมอประกอบวชาชพครหรอในขณะฝกประสบการณวชาชพคร

147

2.4 กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา

ประกอบดวย 3 ขน (AmCRa) โดยดงรายละเอยดตอไปน 2.4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Am : Awareness and Mediation)

มจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกร และสงบนงอยกบตนเอง เปนการประสานกายและจตใหเปนหนงเดยวกน เนนการพฒนาใหเกดการเปลยนแปลงจากภายในของตน เพอใหเกดสตและสมาธกบการท างาน มความสงบในจตใจ ลดความเครยดและเปนกงวลจากสงแวดลอมภายนอก เนองจากสภาพแวดลอมภายนอก อาจท าใหสมาธและจตใจไมสงบ สงผลใหสมองปดกนการเรยนร เปนขนเตรยมพรอมในการเรยนร โดยจดกจกรรมตาง ๆ เชน การท าสมาธ การออกก าลงกายและจต โยคะ เกมฝกสต และ การบรหารสมอง เปนตน ใชเวลาประมาณ 5-10 นาท และในชวงเวลาดงกลาวจะมการกลาวถงสงทผานมาแลวเพอเชอมโยงกบบทเรยนใหม กอนจะเรยนรในขนตอนตอไป

2.4.2 ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) ขนตอนนถอวาเปนหวใจของรปแบบการจดการเรยนรเพอสรางจตวญญาณ

ความเปนคร เพราะเปนขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญ ท าความเขาใจ ตระหนกรถงคณคาทงในตนเอง ผอน และวชาชพคร โดยผานการปฏบตกจกรรมตาง ๆ เชน บรรยาย อภปราย บทบาทสมมต เรยนรตวแบบ สมผสธรรมชาต ประสบการณ แลกเปลยนเรยนรแบบสนทรยะสนทนา และการตงใจฟงอยางลกซง เปนตน ขนตอนนผเขารวมกจกรรมจะมสภาวะของจตใจทเหมาะสมตอการเรยนร และเขาถงศกยภาพแหงตน เพอน าคณภาพดงกลาวไปใชใครครวญทงในดานพทธปญญา (Cognitive) ดานระหวางบคคล (Interpersonal) และดานภายในบคคล (Intrapersonal) สงผลใหเกดการเปลยนแปลงภายใน มองโลกในเชงองครวม เกดความเชอมโยงสมพนธ น าสงทไดเรยนรหรอประสบการณในกระบวนการบรณาการเขาสวถชวตของตนเอง ผอนและวชาชพครในอนาคตได

2.4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application) เปนขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนผลการเรยนร

จากการใครครวญ สะทอนผลการเรยนร แงคดตาง ๆ และสามารถน าประสบการณในการเรยนรไปประยกตใชได โดยผานกจกรรมตาง ๆ เชน การเขยนบนทกการเรยนร การน าเสนอความคดความรสกเปนวาทกรรม หรอประโยคสน ๆ เปนตน ในขนตอนนเปรยบเสมอนการสรปผลการเรยนร และประโยชนในการน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนและวชาชพครในอนาคต

148

2.5 การวดและประเมนผล การวดและประเมนผลตามรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ

ความเปนคร มดงน

2.5.1 การวดและประเมนผลเชงปรมาณดวยแบบวดจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน ในการตรวจวดระดบจตวญญาณความเปนคร เพอตดตามพฒนาการของ จตวญญาณความเปนครอยางตอเนอง ทงกอนการทดลอง และหลงการทดลอง

2.5.2 การวดและประเมนผลเชงคณภาพในการท ากจกรรม จากแบบสงเกตพฤตกรรม และสมดบนทกการเรยนร (Learning log)

2.6 บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม 2.6.1 บทบาทของกระบวนกร

2.6.1.1 กระบวนกรตองท าความเขาใจและศกษารายละเอยด เกยวกบรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครส าหรบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏอยางละเอยด

2.6.1.2 จดการเรยนรตามกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยชแจงรายละเอยดใหกบผเขารวมกจกรรมทกคนรบทราบ โดยใชวธการสอนทเนนผเขารวมกจกรรมเปนส าคญ และค านงถงความแตกตางระหวางบคคล

2.6.1.3 กระบวนกรจะตองมการเตรยมการสอนลวงหนาเปนอยางด โดยมความตงใจมงในการทจะพฒนานกศกษาวชาชพครใหเกดการเรยนร ใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนเอง ควรมประสบการณในการท าหนาทเปนกระบวนกร หรอเคยไดรบการอบรม หรอเคยผานประสบการณ ในการจดกจกรรมการเรยนรมาพอสมควร

2.6.1.4 กระบวนกรจะตองเปดใจรบฟงผเขารวมกจกรรม โดยใหผเขารวมกจกรรมมสวนรวมในการจดการเรยนร ไดแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะทเปนประโยชน และสามารถน ามาปรบปรงและพฒนาไดตอไป

2.6.1.5 กระบวนกรจะตองสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร และสรางบรรยากาศในการเรยนรแบบกลยาณมตร กระตนใหผเขารวมกจกรรมมความสขในการเรยนร และไดรบประสบการณตรง

2.6.1.6 กระบวนกรจะตองดแลก ากบการท างานของผเขารวมกจกรรมอยางใกลชด หากพบวาผเขารวมกจกรรมมปญหาในการปฏบตกจกรรมจะตองใหค าปรกษาคอยใหค าแนะน าชวยเหลอ

149

2.6.2 บทบาทของผเขารวมกจกรรม 2.6.2.1 ใหความรวมมอในการจดท ากจกรรมตาง ๆ ดวยความตงใจ และเตมใจ 2.6.2.2 ตงใจท าแบบวดจตวญญาณความเปนคร ทงกอนการทดลองและ

หลงการทดลอง 2.6.2.3 เขยนบนทกการเรยนรหลงเสรจสนการจดกจกรรมการเรยนรทกครง

ดวยความตงใจ

2.6.2.4 การท ากจกรรมในทกขนตอน ขอใหผเขารวมกจกรรมเคารพสทธผเขารวมกจกรรม โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนของการท าสมาธ ผเขารวมกจกรรมจะตองไมสงเสยงรบกวนผอน

2.6.2.5 ผเขารวมกจกรรมสามารถแสดงความคดเหนหรอแสดงออกในการท ากจกรรมตาง ๆ ไดอยางอสระรวมทงสามารถแลกเปลยนมปญหาหรอมขอสงสย

3. การพฒนา (Develop) ประกอบดวย 3.1 การด าเนนการพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ

ความเปนคร อยางเตมรปแบบครบถวนตามขนตอนทไดท าการออกแบบไว 3.2 การตรวจสอบยนยนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง

จตวญญาณความเปนคร โดยผเชยวชาญดานการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร จ านวน 5 ทาน (ภาคผนวก ก) ประเมนความเหมาะสมของรางรปแบบการจดการเรยนรทพฒนาขนซงไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง โดยเปนผทมประสบการณในดานทเกยวของอยางนอย 5 ป และผเชยวชาญดานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจยการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

3.3 ผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร เพอหาคณภาพรปแบบการจดการเรยนร ดงตาราง 6

150

ตาราง 6 ผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร

รายการประเมน S.D. ระดบความเหมาะสม

1. หลกการของรปแบบการจดการเรยนรมความเหมาะสมในการน าไปใชจดการเรยนร

4.00 .70 เหมาะสมมาก

2. วตถประสงคสอดคลองกบองคประกอบของ จตวญญาณความเปนคร

4.60 .54 เหมาะสมมากทสด

3. เนอหาทใชสอดคลองกบวตถประสงค 4.40 .54 เหมาะสมมาก 4. กระบวนการจดการเรยนรมขนตอนทเหมาะสม 4.60 .54 เหมาะสมมากทสด 5. การวดและประเมนผลมความเหมาะสม 4.40 .54 เหมาะสมมาก 6. บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม 4.40 .54 เหมาะสมมาก

รวม 4.40 .64 เหมาะสมมาก

จากตาราง 6 ผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนรจากผเชยวชาญ 5 ทาน พบวา วตถประสงคสอดคลองกบองคประกอบของจตวญญาณความเปนครและกระบวนการจดการเรยนรมขนตอนทเหมาะสมมระดบความเหมาะสมมากทสด คาเฉลยเทากบ 4.60 หลกการแนวคดของรปแบบการจดการเรยนรมความเหมาะสมในการน าไปใชจดการเรยนร เนอหาทใชสอดคลองกบวตถประสงค การวดและประเมนผลมความเหมาะสม บทบาทของ กระบวนกร และผเขารวมกจกรรม มระดบความเหมาะสมมาก คาเฉลยเทากบ 4.40 และคาเฉลยรายการประเมนภาพรวม มระดบความเหมาะสมมาก คาเฉลยเทากบ 4.40

จากนนน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทสรางขนมาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ แลวน าไปทดลองใชกบนกศกษาวชาชพคร ทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 15 คน และน าไปปรบปรงแกไข กอนน าไปใชกบกลมทดลองจรง ผลการปรบปรงรปแบบการจดการเรยนร ดงปรากฎในภาคผนวก จ

X

151

4.การน าไปใช (Implementation) หลงจากปรบปรงแกไขแลว ในขนตอนนผวจยน าไปใชกบกลมตวอยางซงเปนกลม

ทดลองจ านวน 26 คน โดยจดเปนกจกรรมนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) ท าการจดกจกรรมจ านวน 14 ครง สปดาหละ 2 ครง ระหวางวนท 8 มนาคม – 26 เมษายน 2562 ดงแสดง ในตาราง 7

ตาราง 7 ก าหนดการท ากจกรรม

5. การประเมนผล (Evaluation) ในขนตอนนผวจยจะการศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง

จตวญญาณความเปนคร ซงอยในการวจยระยะท 3 เพอประเมนผลการใชรปแบบการจดการเรยนรวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม

วน/เดอน/ป ท เวลา (นาท) เวลา ชอกจกรรม 8 มนาคม 2562 60 15.00 น. – 16.00 น. ปฐมนเทศ (Check in) 14 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. จตวญญาณครนน ส าคญอยางไร 15 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. เรยนรและเขาใจ ธรรมชาตมนษย 21 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. จดประกายความดงามในใจ 22 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. ไขตวตน 28 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. หนทางครด 29 มนาคม 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. เตมสสนชวต 5 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. ตามตดผเรยน (1) 10 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. ตามตดผเรยน (2) 11เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. ตามตดผเรยน (3) 18 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. นอมเศยรตามรอยพอ 19 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. รวมกอการงาน 25 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.30 น. สบสานวชาชพคร 26 เมษายน 2562 90 15.00 น. – 16.00 น. ปจฉมนเทศ (Check out)

บทท 6 ผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณ ความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ระยะท 3 ของงานวจยครงน ผวจยศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มการตรวจสอบสมมตฐาน 2 ขอ ดงน

1. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากลมควบคม

2. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากอนการทดลอง

ในการน าเสนอผลการวเคราะหขอมลงานวจยครงนเพอใหเขาใจเกยวกบความหมายในการน าเสนอผลการวเคราะหทตรงกน ผวจยไดก าหนดสญลกษณและอกษรยอทใชในการวเคราะหและแปลผลขอมลดงตอไปน

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล

N แทน จ านวนกลมตวอยาง X แทน คะแนนเฉลย

SD แทน คาความเบยงเบนมาตรฐาน SS แทน ผลบวกก าลงสองของคาความแตกตางระหวางขอมลและคาเฉลย

ของกลมขอมล (Sum of Square) MS แทน คาเฉลยของผลบวกก าลงสอง (MeanSquare) p แทน คาระดบนยส าคญของการทดสอบ df แทน คาองศาอสระ (Degree of Freedom) Wilks’ Λ แทน คาสถตทดสอบแลมบดาของวลคส (Wilks) η2 แทน ขนาดอทธพล (Effect size) Pre-self แทน คะแนนองคประกอบดานทเกดกบตนเองกอนการใชรปแบบ Pre-stu แทน คะแนนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนกอนการใชรปแบบ Pre-tea แทน คะแนนองคประกอบดานทเกดกบวชาชพครกอนการใชรปแบบ Group แทน กลมเปรยบเทยบแบงเปน 2 ระดบคอกลมทดลองและกลมควบคม

153

การน าเสนอผลการวเคราะหขอมล ผวจยไดเสนอการวเคราะหขอมลตามวตถประสงคและสมมตฐานของการวจยเปน 2

ตอนตามล าดบดงน ตอนท 1 ผลการวเคราะหเชงปรมาณ

1.1 ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 1 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากลมควบคม

ขอมลเบองตน เกยวกบ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยนและดานทเกดกบวชาชพครภายหลงการใชรปแบบการจดการเรยนร ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยกลมตวอยางครงนเปนนกศกษาวชาชพครชนปท 3 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2561 จ านวน 52 คน ซงไดมาจากการสมอยางงาย แบงเปนกลมทดลอง 26 คน และกลมควบคม 26 คน

ตาราง 8 ขอมลเบองตนของกลมทดลองและกลมควบคม

จตวญญาณ ความเปนคร

กลมทดลอง กลมควบคม Pre-test Post-test Pre-test Post-test

X S.D X S.D X S.D X S.D องคประกอบ

ดานทเกดกบตนเอง 3.88 0.31 4.24 0.34 3.95 0.41 4.03 0.39

องคประกอบ ดานทเกดกบผเรยน

4.40 0.34 4.52 0.41 4.48 0.39 4.38 0.36

องคประกอบ ดานทเกดกบวชาชพ

4.59 0.38 4.79 0.27 4.58 0.41 4.64 0.33

จากตาราง 8 พบวา ขอมลเบองตนของกลมทดลองแสดงใหเหนวาคาเฉลยหลงการทดลองสงขนทกดาน โดยดานทเกดกบวชาชพครคะแนนสงสด รองลงมาคอดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบตนเองคะแนนต าสด สวนกลมควบคมมคาเฉลยภายหลงการทดลองสงขน สองดาน คอดานทเกดกบวชาชพครและดานทเกดกบตนเอง สวนดานทเกดกบผเรยนคะแนนลดลง

ผวจยท าการทดสอบระดบนยส าคญ ดวยการวเคราะหความแปรปรวนรวมพหคณ (Mancova) ในสมมตฐานขอท 1 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะ

154

หลงเสรจสนการทดลองสงกวากลมควบคม โดยการใชการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครในแตละดาน กอนการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เปนตวแปรรวม (Covariate) เพอเปรยบเทยบตวแปรตามองคประกอบโดยภาพรวมวามความแตกตางกนหรอไม ผลการทดสอบ ดงตารางท 9

ตาราง 9 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวมของ ผเขารวมกจกรรมกลมทดลองและกลมควบคมภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปน ครกอนการใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร

Multivariate Tests

Effect Wilks'

Lambda Multivariate F-statistic

Hypothesis df

Error df

p Partial

η2 Pre-self .719 5.852 3.000 45.000 .002 .281 Pre-stu .945 .872 3.000 45.000 .462 .055 Pre-tea .805 3.625 3.000 45.000 .020 .195 Group .876 2.123 3.000 45.000 .111 .124

จากตารางท 9 ผลการวเคราะหขอมลสรปไดวาระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวมของผเขารวมกจกรรมกลมทดลองและกลมควบคมภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอนการใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร ไมแตกตางกน (Λ= .876 , Multivariate F-statistic = 2.123, p =.111) แสดงวาระดบจตวญญาณความเปนคร ทกองคประกอบในภาพรวมยงไมแตกตางกนโดยสนเชง อยางไรกตามผวจยตองการทราบวา องคประกอบในแตละองคประกอบไมแตกตางทงหมดใชหรอไม ผวจยจงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตามโดยใชการทดสอบระดบ Univariate เปนล าดบตอไปโดยผลการวเคราะหสามารถสรปได ตารางท 10

155

ตาราง 10 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครรายองคประกอบของผเขารวม กจกรรมกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอน การใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร

Univariate-tests

ตวแปรตาม แหลงความแปรปรวน

SS df MS F p Partial

η2

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง

Pre-self 1.361 1 1.361 9.880 .003 .174 Pre-stu .005 1 .005 .033 .857 .001 Pre-tea .010 1 .010 .073 .788 .002 Group .807 1 .807 5.859 .019 .111 Error 6.473 47 .138 Total 900.119 52

องคประกอบดานทเกดกบ

ผเรยน

Pre-self .070 1 .070 .487 .489 .010 Pre-stu .155 1 .155 1.078 .304 .022 Pre-tea .015 1 .015 .102 .751 .002 Group .337 1 .337 2.338 .133 .047 Error 6.769 47 .144 Total 1040.363 52

องคประกอบดานทเกดวชาชพ

Pre-self .005 1 .005 .071 .791 .002 Pre-stu .008 1 .008 .110 .742 .002 Pre-tea .624 1 .624 8.414 .006 .152 Group .251 1 .251 3.382 .072 .067 Error 3.485 47 .074 Total 1161.743 52

*p=.05

156

จากตารางท 10 พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง ของกลมทดลองและกลมควบคมเพมขนแตกตางกน (F = 5.859, p =.019) โดยระดบ จตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง หลงการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม มขนาดอทธพล

(Effect size) เทากบ .111 (Partial η2 = .111, p = .019) ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบผเรยน ของกลม

ทดลองและกลมควบคมเพมขนไมแตกตางกน (F = 2.338, p =.133) โดยระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบผเรยนหลงการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนคร ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม มขนาดอทธพล (Effect size)

เทากบ .047 (Partial η2 = .047, p = .133) ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบวชาชพครของกลม

ทดลองและกลมควบคมเพมขนไมแตกตางกน (F = 3.382, p = .072) โดยระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบวชาชพครหลงการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของกลมทดลองสงกวากลมควบคม มขนาดอทธพล (Effect

size) เทากบ .067 (Partial η2= .067, p = .072) กราฟแสดงระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง

ของกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอนการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

157

ภาพประกอบ 8 แสดงระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง ของกลมทดลองและกลมควบคม ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนคร

กอนการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

กลม

องคประกอบ


คาความแตกตาง

ของ Adj.Mean

ระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคม Mean Adj.Mean

ทดลอง 4.792 4.787 0.141

ควบคม 4.641 4.646

กลม




ของ Adj.Mean



ทดลอง 4.524 4.537 0.163

ควบคม 4.387 4.374

กลม




ของ Adj.Mean



ทดลอง 4.246 4.266 0.254

ควบคม 4.031 4.012

158

1.2 ผลการทดสอบสมมตฐานขอท 2 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง

ผวจยท าการทดสอบระดบนยส าคญดวยการวเคราะหความแปรปรวนพหคณ (Manova) ในสมมตฐานขอท 2 กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง โดยการใชการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครในแตละดาน กอนการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร เพอเปรยบเทยบตวแปรตามองคประกอบโดยภาพรวมวามความแตกตางกนหรอไม ผลการทดสอบ ดงตารางท 11

ตาราง 11 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวม ของผเขารวมกจกรรมของกลมทดลอง ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอน การใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร

Multivariate Tests

Effect Wilks'

Lambda Multivariate F-statistic

Hypothesis df

Error df

p

กลมทดลอง .597 5.174 3.000 23.000 .007

จากตารางท 11 พบวา ผลการวเคราะหขอมลสรปไดวาระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบโดยภาพรวมของผเขารวมกจกรรมกลมทดลอง ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอนการใชรปแบบการจดกจกรรมการเรยนรแตกตางกน (Λ= .597 , Multivariate F-statistic = 5.174, p =.007) แตอยางไรกตามผวจยตองการทราบวา องคประกอบในแตละองคประกอบแตกตางทงหมดใชหรอไม ผวจยจงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตาม โดยใชการทดสอบระดบ Univariate เปนล าดบตอไป โดยผลการวเคราะหสามารถสรปได ตารางท 12

159

ตาราง 12 การเปรยบเทยบขอมลระดบจตวญญาณความเปนครรายองคประกอบของผเขารวม กจกรรมกลมทดลอง ภายหลงการควบคมคะแนนจตวญญาณความเปนครกอนการใชรปแบบ การจดกจกรรมการเรยนร

Univariate-tests ตวแปรตาม SS df MS F Error p

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง 1.662 1 1.662 11.319 3.671 .002

องคประกอบดานทเกดกบผเรยน .173 1 .173 .926 4.671 .345

องคประกอบดานทเกดกบวชาชพ .513 1 .513 5.219 2.459 .031

*p=.05 จากตารางท 12 ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบ

ตนเอง ของกลมทดลองเพมขนแตกตางกน (F = 11.319, p =.002) ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบผเรยน ของกลมทดลองเพมขนไมแตกตางกน (F = .926, p =.345) และระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร ของกลมทดลองเพมขนแตกตางกน (F = 5.219, p =.031) อยางมนยส าคญท .05

ตอนท 2 ผลการวเคราะหเชงคณภาพจากสมดบนทกการเรยนร เพอยนยนขอมล เชงปรมาณในขนตอนท 1 และมงหารายละเอยดของผลการใชรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ผลการวเคราะหเชงปรมาณในตอนท 1 สรปไดวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเองและดานทเกดกบวชาชพครของกลมทดลองเพมขนแตกตางกน สวนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนเพมขนไมแตกตางกน

จากผลการวเคราะหดงกลาวแสดงใหเหนวา กจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ท าใหนกศกษาวชาชพครมการเปลยนแปลงดานทเกดกบตนเองและวชาชพครเพมขนอยางชดเจน

ผวจยจงสรปประเดนการเปลยนแปลงของจตวญญาณความเปนครจากการสะทอนบทเรยนของผเขารวมกจกรรม แบงออกเปน 2 ดาน ดงน

160

2.1 การเปลยนแปลงของจตวญญาณความเปนครทเพมขนในองคประกอบดานทเกดกบตนเอง

จากการวเคราะหขอมลในการสะทอนบทเรยนของผเขารวมกจกรรม พบวา ผเขารวมกจกรรมเกดการเปลยนแปลงในตนเองอยางชดเจน ดงในกจกรรม “ไขตวตน” ทมวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนบคลกภาพและสะทอนความเปนตวของตวเอง และตระหนกถงศกยภาพของตนเอง รวมถงทราบถงขอด และขอบกพรองของตนเอง ผเขารวมกจกรรมไดทบทวนบคลกภาพและสะทอนความเปนตวของตวเอง และตระหนกถงศกยภาพของตนเอง รวมถงทราบถงขอด และขอบกพรองของตนเอง เกดขอคดทด ตลอดจนสามารถน าไปปรบประยกตใชทงในชวตประจ าวนและเมอตนเองเปนครในอนาคตได อกทงผเขารวมกจกรรมยงไดเรยนรบคลกภาพของคนอน เปรยบเหมอนการสะทอนตวตนในบางมมทตนเองไมสามารถมองเหนได ท าใหเรยนรและเขาใจตนเองมากขน นอกจากนผเขารวมกจกรรมยงเกดความเขาใจในตนเอง เหนคณคาในตนเอง เกดแรงบนดาลใจ มความพยายาม และมเปาหมายในการพฒนาตนเองไปสจดหมายทตนเองตงไว ดงการสะทอนบทเรยนของผเขารวมกจกรรม ตอไปน

“…มแรงบนดาลใจในการทจะเรยนตอใหจบแลวมองภาพตนเองเปนครในอนาคตสอนเดก ๆและมครอบครวทดมหนาทการงานทมนคง” ผเขารวมกจกรรมคนท 8

“…อนาคตเปนสงทเขยนเองเมอก าหนดแลวกพยายามดวยความมงมนตงใจท าใหไดอยางทตวเองไดวาดหวงและเขยนไว” ผเขารวมกจกรรมคนท 14

“…ถาเรามงมนตงใจทจะเปนครแลว เราตองรวาเสนทางการประกอบอาชพครควรจะพฒนาตนเองไปในแนวไหนอยางไร กจกรรมนท าใหมแรงมงมนทจะตงใจเรยนและตงใจทจะสอบเขารบราชการครใหได เพอพอแมจะไดสบาย” ผเขารวมกจกรรมคนท 19

จากผลการสะทอนบทเรยนขางตน มขอสงเกตวาผเขารวมกจกรรมเกดการเปลยนแปลงตนเองจากภายใน เกดความเขาใจถงบคลกภาพ บทบาทหนาทของตนเองเมอประกอบวชาชพคร และเขาใจถงการทจะพฒนาตนเองไปสการเปนครทดมจตวญญาณความเปนครในอนาคตได ซงแสดงใหเหนวารปแบบกจกรรมทผวจยสรางขนสงผลใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนเองของผเขารวมกจกรรมอยางแทจรง

161

2.2 การเปลยนแปลงของจตวญญาณความเปนครทเพมขนในองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร

จากการวเคราะหขอมลในการสะทอนบทเรยนของผเขารวมกจกรรม พบวา จากการเปลยนแปลงภายในตนเองสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางดานวชาชพครทเพมขน ดงจะเหนไดชดเจนจากกจกรรม “นอมเศยรตามรอยพอ” ทมวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงหลกการค าสอนของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทน าพระอจฉรยะภาพดานความเปนคร ไปประยกตใชเมอประกอบอาชพคร รวมถงสบทอดความเปนครในฐานะนกศกษาวชาชพครในมหาวทยาลยราชภฏ (มหาวทยาลยของพระราชา) ท าใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงพระอจรยะภาพดานความเปนครของพระองคทาน และน าไปเปนแบบอยางทงดานการท างาน เทคนคการสอน การปฏบตตนตอผเรยน และดานการใชชวตทเรยบงาย นบเปนแรงจงใจทดอยางหนง ทท าใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกและส านกในหนาทของความเปนครโดยมตวแบบทดจากพระองคทาน นอกจากนผเขารวมกจกรรมยงรจกพฒนาวชาชพคร พรอมทงสบทอดความเปนครไดเปนอยางด ดงใน กจกรรม “สบสานวชาชพคร” ท มวตถประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมด าเนนการพฒนาวชาชพครอยางเปนระบบ และรจกวางแผนพฒนาวชาชพครได ดงผลการสะทอนบทเรยน ตอไปน

“…ฉนจะเปนครอยางแทจรงไมใชเพยงเปลอกนอก เสยสละอดทน ประพฤตตนเปนแบบอยางมงมนสรางสรรคเพอกบลกศษย” ผเขารวมกจกรรมคนท 1

“…ฉนจะเปนครดวยหวใจทแทจรง ศรทธาในวชาชพท าหนาทของตนเองใหดทสด” ผเขารวมกจกรรมคนท 12

“…ฉนจะเปนครทปฏบตงานดวยความรกความเมตตาสอนใหนกเรยน” ผเขารวมกจกรรมคนท 14

“…ฉนจะเปนครทดของสงคม จะเปนครทอดทน รกเดก และไมยอทอตออปสรรคใด ๆ ตอการเปนครของฉน” ผเขารวมกจกรรมคนท 24

จากผลการสะทอนขางตน แสดงใหเหนวา ผเขารวมกจกรรมมเจตคตทด และมศรทธาในวชาชพคร มความตงใจและตงมนทจะพฒนาวชาชพครใหดขนได ดงนนรปแบบกจกรรมทผวจยสรางข น สงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางดานวชาชพครของผเขารวมกจกรรม ไดเปนอยางด

162

จากผลการวเคราะหเชงปรมาณทพบวาระดบจตวญญาณความเปนครองคประกอบดานผเรยนเพมขนไมแตกตางกน อาจเปนเพราะกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรทผวจยสรางขนยงไมสามารถท าใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงผเรยนไดอยางแทจรง เพราะเปนเพยงเหตการณสมมตเทานน แตอยางไรกตามกจกรรมทไดจดขน กสามารถท าใหผเขารวมกจกรรมมระดบจตวญญาณความเปนครสงขน ดงผลการสะทอนบทเรยนตอไปน

“…จากการแสดงบทบาทสมมตครงน ท าใหผมและเพอนในกลมคดวาการทเราจะเขาใจเดกสกหนงคนเราจะตองท าความรจกเขาใหมาก ไมควรมองเขาเปนเพยงแคเดกแวนคนหน งซงเปนการเหมารวมในมมมองของภาพลบ ซงในความเปนจรงแลวเดกคนนอาจจะมอะไรทดซอนอยกได”

“…กลมของหนแสดงเรองการใหค าปรกษามนท าใหหนจะตองเพมเตมบทบาทหนาทของครในการใหค าปรกษาทดอกอยางหนงมากกวาบทบาทดานการสอนเพยงอยางเดยว เหมอนทอาจารยเคยบอกวาครทดตองถายทอดเปนและเปนทปรกษาไดดวย”

จากผลการสะทอนขางตน แสดงใหเหนวา ผเขารวมกจกรรมมองเหนภาพเรองราวในการรวมกนแกปญหาเดกและเยาวชน และตระหนกถงปญหาของเดกและเยาวชนไดรวมถงหาวธทางปองกนปญหาของเดกและเยาวชนไดและวธการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) ท าใหเกดความเขาใจถงความคด และความรสก ผานการแสดงบทบาทสมมตอยางแทจรง

นอกจากนผเขารวมกจกรรมยงตระหนกถงบทบาทหนาทส าคญในการรกษาจรรยาบรรณของวชาชพครในการปฏบตตอผเรยนในดานตาง ๆ ดงผลการสะทอนบทเรยนตอไปน

“…จากกจกรรมนท าใหรสกวาคนเปนครตองใชการตดสนใจดวยเหตผลรวมถงสงตาง ๆ มาประกอบกนหลาย ๆ ทางเปรยบประหนงวาไมตดสนคนแคเพยงสงทมองเทานน”

“…เกดการเรยนรถงความเปนกลางในการตดสนปญหา หรอหากเจอปญหาตองไมท าใหเสยชอเสยง”

“…วชาชพครตองยดถอจรรยาบรรณเคารพกฎกตกาของสงคม ไมเลอกทรกมกทชง”

“…รสกวาคนเปนครมภาระอนหนกอง ตองอยและเรยนรอยกบคน ไมควรชผดเปนถก และไมชถกเปนผด”

163

จากผลการสะทอนดงกลาว แสดงใหเหนวา ผเขารวมกจกรรมไดตระหนกถงการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาคและเขาใจในบทบาทหนาทของตนเองในฐานะครทดได

ดงนน จงสรปไดวา กลมทดลองไดรายงานขอมลเชงคณภาพทสนบสนนการพฒนาตวแปรของจตวญญาณความเปนครทง 3 องคประกอบ คอ องคประกอบดานทเกดกบตนเององคประกอบดานทเกดกบผเรยน และองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร ไดอยางครอบคลม และแสดงใหเหนวาเกดการพฒนาจตวญญาณความเปนครใหสงขนได

บทท 7 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ มการสรปผลการวจย อภปรายผลการวจย และขอเสนอแนะดงน

ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงน ผวจยมความมงหมาย ดงน

1. เพอศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

2. เพอสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

3. เพอศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

สมมตฐานของการวจย ในการด าเนนการวจยในระยะท 3 ผวจยด าเนนการศกษาผลของการใชรปแบบการ

จดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลย ราชภฏทพฒนาขน โดยมสมมตฐานการวจย ดงน

1. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากลมควบคม

2. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากอนการทดลอง

165

วธด าเนนการวจย ผวจยไดก าหนดขนตอนการด าเนนการวจย เปน 3 ระยะ ดงน

ระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร การวจยระยะท 1 มวธด าเนนการวจยแบงเปน 3 ขนตอน ดงน


ผใหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร เปนนกวชาการศกษาทมความลมลกเกยวกบวธการแหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และจตวญญาณความเปนคร จ านวน 3 ทาน ประกอบดวย ดร.สเมธ ตนตเวชกล ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน และรองศาสตราจารย ดร.โสรช โพธแกว

เครองมอทใชในการศกษานยามของจตวญญาณความเปนคร คอ แบบสมภาษณกงโครงสราง (ภาคผนวก ง)

การวเคราะหขอมล คอ การวเคราะหและสรปเน อหาทไดจากการสมภาษณจากกลมผใหขอมล


กลมผใหขอมลในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ ครผไดรบรางวล “ครดในดวงใจ” ครงท 14 ประจ าป 2560 จากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มประชากรจ านวนทงสน 219 คน และมกลมตวอยางไดมาจากการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) จ านวนทงสน 25 คน โดยพจารณาเลอกจากเกณฑสงกดเขตพนทการศกษา ทง 2 ระดบ คอส านกงานเขตพนทการประถมศกษา และส านกงานเขตพนทการมธยมศกษา ในเขตภาคเหนอตอนลางจ านวน 9 จงหวด ไดแก จงหวดพษณโลก ตาก สโขทย อทยธาน อตรดตถ พจตร ก าแพงเพชร นครสวรรค และเพชรบรณ

เครองมอทใชในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร คอ แบบสมภาษณกงโครงสราง (ภาคผนวก ง) ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล สวนท 2 แนวค าถามทใชในการสมภาษณเปนค าถามปลายเปดเกยวกบประเดนพฤตกรรมของครทมจตวญญาณความเปนคร และพฤตกรรมของครทไมมจตวญญาณความเปนคร

166

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการศกษาองคประกอบของจตวญญาณความ

เปนครจากแบบสมภาษณกงโครงสราง โดยผวจยน าขอมลทรวบรวมไดจากการใหขอมลมาวเคราะหเนอหา (Content Analysis) จากกลมผใหขอมลโดยมวธการดงน

1. ขอมลทวไปของผใหขอมลน ามาแจกแจงความถ และ หาคารอยละ

2. วเคราะหขอมลเชงคณภาพตามวธการของ Flanagan (1954) ขนตอนท 3 การตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปน

ครดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis) ประชากร คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏ 38 แหง ปการศกษา 2560 แบงตามเขตภมศาสตร จ านวน 4 ภาค ไดแก ภาคเหนอ จ านวน 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11 แหง ภาคกลาง 14 แหง และภาคใต 5 แหง จ านวนทงสน 22,450 คน

กลมตวอยาง คอ นกศกษาวชาชพครชนปท 5 คณะครศาสตร โดยสมแบบแบงชนมหาวทยาลยราชภฏตามภมภาค อยางนอย 1 แหง ไดแก เขตภาคเหนอ คอ มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอมหาวทยาลยราชภฏเลย เขตภาคกลาง คอ มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม และเขตภาคใต คอ มหาวทยาลยราชภฏสงขลา การวจยครงนมพารามเตอรจ านวน 55 คา ผวจยจงใชแนวคดในการก าหนดขนาดตวอยางจากการใชสถตวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง (SEM) ของ Hair, et al. (2010) ทเสนอใหใชกลมตวอยางอยางนอย 10 ถง 20 คน ตอ 1 พารามเตอรทตองการประมาณคา (550-1,100 คน) ผวจยเกบขอมลจรงไดรวมทงสน 692 คน ซงอยในเกณฑทเพยงพอตอการหาคณภาพได

เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบวดจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน

การวเคราะหขอมล คอ การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis) โดยโปรแกรมส าเรจรป M-Plus 7

167


ผวจยน าขอสนเทศทไดจากการสงเคราะหในระยะท 1 มาเปนกรอบแนวคด เพอน าไปสการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครนอกหลกสตร (Extracurricular Activities) โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE Model ของ Kruse (2009) ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบ (System Approach) มล าดบการพฒนาประกอบดวย 5 ขนตอน ดงรายละเอยดตอไปน

1. การวเคราะห (Analysis) 1.1 การวเคราะหกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง 1.2 การวเคราะหเนอหาหรอการจดการเรยนร 1.3 การวเคราะหบรบทสงแวดลอม

2. การออกแบบ (Design) ประกอบดวย 2.1 หลกการแนวคด 2.2 วตถประสงค 2.3 เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร 2.4 กระบวนการจดการเรยนร โดยจดกระบวนการเรยนรตามแนวคด

จตตปญญาศกษา 3 ขนตอน ไดแก 2.4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 2.4.2 ขนคดใครครวญ (Contemplation) 2.4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application)

2.5 การวดและประเมนผล 2.6 บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

รายละเอยดของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ดงแสดงในภาคผนวก ฉ

168

3. การพฒนา (Develop) ประกอบดวย 3.1 การด าเนนการพฒนาเปนรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจต

วญญาณความเปนคร อยางเตมรปแบบครบถวนตามขนตอนทไดท าการออกแบบไว 3.2 การตรวจสอบยนยนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร

เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยผเชยวชาญดานการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร จ านวน 5 ทาน

3.3 การวเคราะหขอมลการสรางและหาคณภาพรปแบบการจดการเรยนรในครงน เปนการวเคราะหผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร เพอหาคณภาพรปแบบการจดการเรยนร ด าเนนการโดยใชแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา Rating Scale 5 ระดบ มเกณฑเพอตดสนผลการพจารณาของผเชยวชาญในองคประกอบตาง ๆของรปแบบการจดการเรยนรมความเหมาะสมหรอไม ใชเกณฑคาเฉลยไมต ากวา 3.50 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานไมเกน 1.00 คะแนน จากนนน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทสรางขนมาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ แลวน าไปทดลองใชกบนกศกษาวชาชพคร ทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 15 คน และน าไปปรบปรงแกไข กอนน าไปใชกบกลมทดลองจรง ผลการปรบปรง ดงปรากฎในภาคผนวก ง

4. การน าไปใช (Implementation) ในขนตอนนผวจยน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครไปใชทดลองจรงกบกลมทดลอง ซงเปนนกศกษาวชาชพครชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จ านวน 26 คน

5. การประเมนผล (Evaluation) ในขนตอนนผวจยจะการศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ซงอยในการวจยระยะท 3 เพอประเมนผลการใชรปแบบการจดการเรยนรวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม

169


3.1 การศกษาเชงปรมาณ คอ การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

กลมเปาหมาย คอ นกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ซงไดมาจากการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) จ านวน 52 คน เพอแบงออกเปนกลมทดลอง 26 คน และกลมควบคม 26 คน จากนกศกษาชนปท 3 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จ านวนรวมทงสน 341 คน

ผวจยด าเนนการทดลองตามรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยแบงเปน 3 ระยะ ดงน

1. ระยะกอนการทดลอง ผวจยด าเนนการทดลองกบนกศกษาวชาชพครจ านวน 52 คน ท าการสมภาษณเพอสอบถามความสมครใจในการเขารวมกจกรรม และออกเปนกลมทดลอง 26 คน กลมควบคม 26 คน ผวจยน าแบบวดจตวญญาณความเปนครกบกลมตวอยางทง 2 กลม คอ กลมทดลอง และ กลมควบคม เพอเปนคะแนนกอนการทดลอง (Pretest) โดยกลมควบคมไมไดเขารวมกจกรรม

2. ระยะทดลอง ผวจยด าเนนการทดลองตามระยะเวลาทปรากฎในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

3. ระยะหลงการทดลอง ผวจยน าแบบวดจตวญญาณความเปนคร กบกลมตวอยางทง 2 กลม คอกลมทดลอง กบกลมควบคม เพอเปนคะแนนหลงการทดลอง (Posttest)

การวเคราะหขอมล ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลส าหรบการวจย โดยมขนตอนดงน

1. วธการวเคราะหความแปรปรวนพหนาม (MANOVA) เพอเปรยบเทยบคะแนนจตวญญาณความเปนครของกลมทดลองกอนและหลงใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

2. วธการวเคราะหความแปรปรวนรวมพหนาม (MANCOVA) เพอเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนจตวญญาณความเปนคร ของกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

170

3.2 การศกษาเชงคณภาพ จากสมดบนทกการเรยนร เพอยนยนขอมลเชงปรมาณในขนตอนท 1 และมงหารายละเอยดของผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยการวเคราะหเนอหาทไดจากการสะทอนบทเรยนในกจกรรมทกครง

สรปผลการวจย ระยะท 1 การศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

การวจยระยะท 1 มวธด าเนนการวจยแบงเปน 3 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การวเคราะหขอมลในการศกษานยามของจตวญญาณความ

เปนคร คอ การวเคราะหและสรปเนอหาทไดจากการสมภาษณ ผลการวจยพบวา จตวญญาณความเปนคร หมายถง คณลกษณะทางจต

และพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร แบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานท 1 ดานทเกดกบตนเอง ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร ดานท 2 ดานทเกดกบผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค ทงในดานการเรยน การอบรมสงสอน และการใหค าปรกษา และดานท 3 ดานทเกดกบวชาชพคร ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร


จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ประกอบดวย 3 องคประกอบหลก ดงรายละเอยดตอไปน

2.1 องคประกอบดานทเกดกบตนเอง มองคประกอบยอย จ านวน 3 องคประกอบ ไดแก

2.1.1 บคลกภาพความเปนคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน การแตงกายใหสะอาดและเหมาะสมกบกาลเทศะ การพดจาสภาพเรยบรอย ความแคลวคลองวองไวและกระฉบกระเฉง การมสขภาพแขงแรงสมบรณ ความเปนกนเอง อารมณดอารมณขน ความมนใจในตนเอง ความเพยรพยายาม ความอดทนอดกลน และความรบผดชอบ

2.1.2 บทบาทหนาทดานการสอน มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน ความตงใจในการสอน มความสามารถใชสอการสอนใหเหมาะสมกบผเรยนและเนอหา รจกใชเทคนคการสอนทหลากหลาย และสามารถน าเทคนคการสอนแบบใหมมาประยกตใชใหเหมาะสมกบผเรยนในยคปจจบน

171

2.1.3 บทบาทการพฒนาตนเองในวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน การศกษาหาความรจากอนเตอรเนตและแหลงเรยนรตาง ๆ การตดตามขาวสารใหม ๆ อยเสมอ อบรมศกษาหาความรเพมเตม และศกษาคนควาวจยใหมความเชยวชาญเฉพาะทางของตน

2.2 องคประกอบดานทเกดกบผเรยน มองคประกอบยอย จ านวน 2 องคประกอบ ไดแก

2.2.1 การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน องคประกอบแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานการเรยน ไดแก การเปดโอกาสใหนกเรยนถามเมอมขอสงสย และคอยตดตามความกาวหนาของผเรยนอยเสมอ ดานการอบรมบมนสย ไดแก การสอนใหผเรยนเปนคนดละเวนความชว และการสอนระเบยบวนยใหกบผเรยน และดานการใหค าปรกษา ไดแก ใหค าแนะน าและชแนะแนวทางทถกตอง รวมถงชวยเหลอแกไขปญหาใหกบผเรยน

2.2.2 การปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน องคประกอบแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย 1) ดานการเรยน ไดแก การวดและประเมนผลตามความเปนจรง และการสอนทกคนอยางเทาเทยม 2) ดานการอบรมบมนสย ไดแก การวางตวเปนกลางไมเขาขางคนผด และ 3) ดานการใหค าปรกษา ไดแก การมเวลาใหค าปรกษาแกผเรยนทกคนอยางเทาเทยมกน และการเตมใจใหค าปรกษากบผเรยนโดยไมหวงผลตอบแทน

2.3 องคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร มองคประกอบยอย จ านวน 2 องคประกอบ ไดแก

2.3.1 เจตคตทดตอวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน 1) มความรสกทดตอวชาชพคร ไดแก ซาบซงในวชาชพคร มความภาคภมใจทไดประกอบวชาชพคร และการมความสขทกครงเมอท าการสอน 2) มความคดทดตอวชาชพคร ไดแก อาชพครเปนอาชพทมเกยรต อาชพครสามารถพฒนาคนและพฒนาประเทศชาตได 3) แนวโนมของการแสดงพฤตกรรมทดตอวชาชพคร ไดแก ปกปอง รกษา และสบทอดวชาชพคร

2.3.2 ศรทธาในวชาชพคร มพฤตกรรมบงช สรปไดดงน ความเชอมนในวชาชพคร และการปฏบตตามจรรยาบรรณของวชาชพครอยางเครงครด

172


แบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลย ราชภฏ มจ านวน 55 ขอ แบงไดเปน 3 องคประกอบหลก 7 องคประกอบยอย ไดแก 1) ดานทเกดกบตนเอง ประกอบดวย บคลกภาพความเปนคร จ านวน 13 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.391-0.625 บทบาทหนาทดานการสอน จ านวน 6 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.434-0.592 และการพฒนาตนเองในวชาชพคร จ านวน 8 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.322-0.692 2) ดานทเกดกบผเรยน ประกอบดวย การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา จ านวน 9 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.522-0.679 และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค จ านวน 7 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.390-0.532 3)ดานทเกดกบวชาชพคร ประกอบดวย เจตคตทดตอวชาชพคร จ านวน 10 ขอ มคาอ านาจจ าแนก อยระหวาง 0.606-0.816 และ ศรทธาในวชาชพคร จ านวน 2 ขอ มคาอ านาจจ าแนก เทากบ 0.584 เทากนทงสองขอ มคาสมประสทธแอลฟา ดานทเกดกบตนเอง เทากบ .885 ดานทเกดกบผเรยน เทากบ .865 ดานทเกดกบวชาชพคร เท ากบ .928 KMO = 0.929 และ Bartlett’s Test of Sphericity = 18299.246 มความตรงเชงโครงสรางอยในระดบพอใช โดยพบวาโมเดลมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ในระดบทยอมรบได พจารณาไดจากคา SRMR = 0.057 คา RMSEA = 0.044 CFI = 0.887 TLI = 0.881


2.1 ผลการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ประกอบดวยองคประกอบ จ านวน 6 องคประกอบ ดงน

หลกการ รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏทพฒนาขน จงมแนวคดจากวธการแหงศาสตรพระราชาของพระบาทสมเดจพระ มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทวา “ระเบดจากขางใน” และ “เขาใจ เขาถง พฒนา” เพอใหนกศกษาวชาชพครน าแนวทางในการท างานของพระองคทาน มาเปนหลกส าคญในการท างานในวชาชพครใหประสบความส าเรจ เปรยบเสมอนพระองคทานททรงงานเพอพฒนาประเทศชาตและเพอพสกนกรของพระองคไดอยดกนด และมคณภาพชวตทด โดยบรณาการกบทฤษฎการเรยนร เทคนคการสอน วธการจดการเรยนร และกระบวนการจดการ

173

เรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา เพอใหนกศกษาไดบมเพาะจตใจ ใครครวญ และตระหนกในตนเอง ผอน และวชาชพคร จนสามารถปฏบตตนครทดมจตวญญาณความเปนครได

วตถประสงค 1. เพอใหเกดความรความเขาใจในตนเองดานความเปนคร เกยวกบบคลกภาพ

ของคร บทบาทหนาทดานการสอน การพฒนาตนเองในวชาชพคร 2. เพอใหเกดความรความเขาใจและปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา

และเสมอภาค 3. เพอใหเกดเจตคตทดและมความศรทธาในวชาชพคร

เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร เนอหาครอบคลมองคประกอบทง 3 ดาน ไดแก องคประกอบดานทเกดกบ

ตนเอง ดานทเกดกบผเรยนและดานทเกดกบวชาชพคร รวมถงจากรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร ของหลกสตรปรบปรงพทธศกราช 2560 โดยผวจยน าเนอหาสาระของรายวชา คศ.กศ.101 ความเปนคร บางสวน ดงกลาวมาบรณาการเขากบขอมลพนฐานทไดจากการสงเคราะหในระยะ ท 1 เปนกจกรรมจ านวน 14 ครง ไดแก

ครงท 1 ปฐมนเทศ (Check in) ครงท 2 จตวญญาณครนน ส าคญ ครงท 3 เรยนรและเขาใจ ธรรมชาตมนษย ครงท 4 จดประกายความดงามในใจ ครงท 5 ไขตวตน ครงท 6 หนทางครด ครงท 7 เตมสสนชวต ครงท 8 ตามตดผเรยน (1) ครงท 9 ตามตดผเรยน (2) ครงท 10 ตามตดผเรยน (3) ครงท 11 นอมเศยรตามรอยพอ ครงท 12 รวมกอการงาน ครงท 13 สบสานวชาชพคร ครงท 14 ปจฉมนเทศ (Check out)

174

กระบวนการจดการเรยนร 3 ขน (AmCRa) ไดแก 1. ขนตระหนกรสสมาธ (Am : Awareness and Mediation) 2. ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) 3. ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application)

การวดและประเมนผล 1. การวดและประเมนผลเชงปรมาณ 2. การวดและประเมนผลเชงคณภาพ

บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม 1. บทบาทของกระบวนการ

1.1 กระบวนกรตองท าความเขาใจและศกษารายละเอยด เกยวกบรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครส าหรบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏอยางละเอยด

1.2 จดการเรยนรตามกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยชแจงรายละเอยดใหกบผเขารวมกจกรรมทกคนรบทราบ โดยใชวธการสอนทเนนผเขารวมกจกรรมเปนส าคญ และค านงถงความแตกตางระหวางบคคล

1.3 กระบวนกรจะตองมการเตรยมการสอนลวงหนาเปนอยางด โดยมความตงใจมงในการทจะพฒนานกศกษาวชาชพครใหเกดการเรยนร ใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนเอง ควรมประสบการณในการท าหนาทเปนกระบวนกร หรอเคยไดรบการอบรม หรอเคยผานประสบการณ ในการจดกจกรรมการเรยนรมาพอสมควร

1.4 กระบวนกรจะตองเปดใจรบฟงผเขารวมกจกรรม โดยใหผเขารวมกจกรรมมสวนรวมในการจดการเรยนร ไดแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะทเปนประโยชน และสามารถน ามาปรบปรงและพฒนาไดตอไป

1.5 กระบวนกรจะตองสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร และสรางบรรยากาศในการเรยนรแบบกลยาณมตร กระตนใหผเขารวมกจกรรมมความสขในการเรยนรและไดรบประสบการณตรง

1.6 กระบวนกรจะตองดแลก ากบการท างานของผเขารวมกจกรรมอยางใกลชด หากพบวาผเขารวมกจกรรมมปญหาในการปฏบตกจกรรมจะตองใหค าปรกษาคอยใหค าแนะน าชวยเหลอ

175

2. บทบาทของผเขารวมกจกรรม 2.1 ใหความรวมมอในการจดท ากจกรรมตาง ๆ ดวยความตงใจ และเตม

ใจ 2.2 ตงใจท าแบบวดจตวญญาณความเปนคร ทงกอนการทดลองและ

หลงการทดลอง 2.3 เขยนบนทกการเรยนรหลงเสรจสนการจดกจกรรมการเรยนรทกครง

ดวยความตงใจ 2.4 การท ากจกรรมในทกขนตอน ขอใหผเขารวมกจกรรมเคารพสทธ

ผเขารวมกจกรรม โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนของการท าสมาธ ผเขารวมกจกรรมจะตองไมสงเสยงรบกวนผอน

2.5 ผเขารวมกจกรรมสามารถแสดงความคดเหนหรอแสดงออกในการท ากจกรรมตาง ๆ ไดอยางอสระรวมทงสามารถแลกเปลยนมปญหาหรอมขอสงสย

2.2 ผลการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนร ผวจยท าการประเมนความเหมาะสมของรปแบบการจดการเรยนรจาก

ผเชยวชาญ 5 ทาน พบวา วตถประสงคสอดคลองกบองคประกอบของจตวญญาณความเปนครและกระบวนการจดการเรยนรมขนตอนทเหมาะสมมระดบความเหมาะสมมากทสด คาเฉลยเทากบ 4.60 หลกการแนวคดของรปแบบการจดการเรยนรมความเหมาะสมในการน าไปใชจดการเรยนร เนอหาทใชสอดคลองกบวตถประสงค การวดและประเมนผลมความเหมาะสม บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม มระดบความเหมาะสมมาก คาเฉลยเทากบ 4.40 และคาเฉลยรายการประเมนภาพรวม มระดบความเหมาะสมมาก คาเฉลยเทากบ 4.40 มความเหมาะสม สามารถน าไปจดการเรยนรเพอสงเสรมจตวญญาณความเปนครได


3.1 การศกษาเชงปรมาณ คอ การศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผลการศกษาพบวา ในระยะหลงการทดลองกลมทดลองและกลมควบคมมระดบจตวญญาณความเปนครไมแตกตางกน ผวจยจงท าการทดสอบระดบนยส าคญ ดวยการวเคราะหความแปรปรวนรวมพหคณ (Mancova) พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครทกองคประกอบ ในภาพรวมไมแตกตางกน ผวจยจงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตามอกครง โดยใชการทดสอบระดบ Univariate พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานท

176

เกดกบตนเองของกลมทดลองและกลมควบคมเพมขนแตกตางกน สวนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนและวชาชพครเพมขนไมแตกตางกน และกลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนคร ในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญท .05 ทก าหนดไว นอกจากนผวจยยงไดท าการทดสอบระดบนยส าคญ ดวยการวเคราะหความแปรปรวนพหคณ (Manova) พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครทกองคประกอบในภาพรวมแตกตางกน ผวจย จงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตามอกครง โดยใชการทดสอบระดบ Univariate พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเองและดานทเกดกบวชาชพครของกลมทดลองเพมขนแตกตางกน สวนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนไมแตกตางกน

3.2 การศกษาเชงคณภาพ จากสมดบนทกการเรยนร เพอยนยนขอมลเชงปรมาณในขนตอนท 1 และมงหารายละเอยดของผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสราง จตวญญาณความเปนคร ผลการศกษาพบวา กลมทดลอง ไดรายงานขอมลทสนบสนนการพฒนาตวแปรของจตวญญาณความเปนครทง 3 องคประกอบ คอ องคประกอบดานทเกดกบตนเององคประกอบดานทเกดกบผเรยน และองคประกอบดานทเกดกบวชาชพคร ไดอยางครอบคลม และแสดงใหเหนวาเกดการพฒนาจตวญญาณความเปนครใหสงขน และสนบสนนขอมล เชงปรมาณทวา กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลอง สงกวากลมควบคม และกลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสน การทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทระดบ .05

อภปรายผลการวจย การอภปรายผลการวจย ในระยะท 1

การวจยระยะท 1 มวตถประสงคเพอศกษานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ผลจากการศกษานยามจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ พบวา จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร หมายถง คณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทแสดงออกถงการส านกในหนาทของความเปนคร สามารถแบงออกเปน 3 ดาน ประกอบดวย ดานท 1 ดานทเกดกบตนเอง ไดแก การเขาใจบคลกภาพความเปนคร การเขาใจบทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร ดานท 2 ดานทเกดกบผเรยน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค และดานท 3 ดานทเกดกบวชาชพคร ไดแก การมเจตคตทดตอวชาชพคร และการมศรทธาในวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏ ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบวธการแหงศาสตร

177

พระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ทสอนใหครตองพฒนาตนเอง ทงองคความร การปฏบตการเรยนการสอน และ การปฏบตงาน พระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร พระผทรงเปน “ครแหงแผนดน” เปนตนแบบของคร พระองคใหความส าคญของการเปนคร งานของครคองานพฒนาคน โดยยดความสขของผเรยนเปนทตง (สนนท ศลโกสม และ ไพฑรย โพธสาร, 2561, น.9-21)

ผลจากการพฒนาองคประกอบจตวญญาณความเปนคร มหาวทยาลยราชภฏ พบวาม 3 องคประกอบหลก ประกอบดวย 1) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเอง มองคประกอบยอย 3 ดาน ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และ การพฒนาตนเองในวชาชพคร 2) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบผเรยน มองคประกอบยอย 2 ดาน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค และ 3) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร มองคประกอบยอย 2 ดาน ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร สามารถอภปรายผลรายองคประกอบ ไดดงน

องคประกอบดานทเกดกบผเรยน ดานปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา มคาน าหนกองคประกอบมากทสด มคาเทากบ 0.999 ทงนเพราะครทดยอมมความรกและเมตตาปรารถนาดแกศษยเปนพนฐานส าคญ ซงองคประกอบนสอดคลองกบงานวจยหลายชนทแสดงใหเหนถงคณลกษณะทางจตและพฤตกรรมทครพงมตอผเรยนมากทสด คอการปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา (Boone ,Fite ,& Reardon (2010), ณฎฐภรณ หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553),ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554), กตตนนท โนส และ เสรมศกด วศาลาภรณ (2557) อรอมา เจรญสข (2557) สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร (2557) ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยท มณรตน, และ พงษเทพ จระโร (2559) และ กตตกา ภหานาม และ สมพงษ พนธรตน (2560)) และดงท พทธทาสภกข (2549,น.109) กลาวไววา ครตองเปนผเปดประตทางวญญาณใหกบศษยไดรถงสจธรรมอนล าลก ใหพนจากความโงเขลาเบาปญญา ครตองอดทน บมเพาะเมตตาและปญญา สรางใหเดกเปนคนด จงเปนหนาทอนใหญย งทครพงกระท า อกทงการสรางบรรยากาศของความรก ความเมตตา ความไววางใจ ความเขาใจ และการยอมรบ รวมทงการเกอหนนซงกนและกนบนพนฐานของความเชอมนในศกยภาพของความเปนมนษย และท าใหเกดการเรยนรทจะน าไปสการเปลยนแปลงจากภายใน เกดการยอมรบและไววางใจซงกนและกนระหวางครและผเรยน บรรยากาศของความรกความเมตตาจะชวยสรางพนทในการเรยนรอยางสมบรณแบบทสด (ธนา นลชยโกวทย และ อดศร จนทรสข, 2552, น.64-66)

178

องคประกอบดานทเกดกบวชาชพ ดานเจตคตทดตอวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบรองลงมา มคาเทากบ 0.913 ทงน อาจเนองมาจาก เจตคต มอทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล กลาวคอหากมแนวโนมของเจตคตทดแลว ยอมสงผลถงการแสดงออกของพฤตกรรมในทางทดดวย ดงท สนต บญภรมย (2557, น.22-24) ไดกลาวถงหนาทของครไววา เมอครมเจตคตทดตอวชาชพของตนเองแลว ครกสามารถทมเทใหกบงานของครอยางเตมก าลงความสามารถ นอกจากน องคประกอบนยงสอดคลองกบ ครสภา (2559) ทไดก าหนดหลกเกณฑคณสมบตของสถานศกษาส าหรบปฏบตการสอน ในมาตรฐานดานปจจย ประกอบดวยมาตรฐานและตวบงชการพจารณาในขอ “ครมจตวญญาณความเปนคร มคณธรรม และจรยธรรม” โดยพจารณาจากตวบงช ในขอทวา ครมเจตคตทดตอวชาชพ

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานบทบาทหนาทดานการสอน มคาน าหนกองคประกอบเปนอนดบสาม มคาเทากบ 0.889 เนองมาจากครทมจตวญญาณความเปนครยอมมทง “ศาสตร” คอ หนาทดานการสอน รวมกบ “ศลป” คอ ศลปะในการถายทอด ดงท วไล ตงจตสมคด (2557, น.160-161) ทไดกลาวถงลกษณะครไทยทพงประสงค ไววาครควรมทกษะในการสอน และการปฏบตงานคร ซงจ าแนกออกเปนทกษะทส าคญและจ าเปนหลายประการ เชน อธบายเกง สอนสนก ใชสอหรออปกรณเสมอ จดกจกรรมสรางบรรยากาศไดนาเรยน เราพฤตกรรม ตลอดจนชแนะแนวทางในการศกษาจนน าไปสการด าเนนชวตทถกตอง โดยใชนวตกรรมหรอเทคโนโลยททนสมย เปนตน ซงแสดงใหเหนถงบทบาทดานการสอนของครทมจตวญญาณความเปนคร เพราะครทดยอมตองเปนคนทส านกในบทบาทหนาทดานการสอนของตนเองอยเสมอ พรอมทงพฒนา และ จดเตรยม รวมถงออกแบบการเรยนการสอนเพอใหผเรยนบรรลวตถประสงคในการเรยนได

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานการพฒนาตนเองในวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบเปนอนดบส มคาเทากบ 0.872 ทงนอาจเนองมาจากในปจจบนความรในต ารา อาจจะไมเพยงพอตอความสนใจหรอความใฝรของผ เรยน ดงท ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554) ไดกลาวถงจตวญญาณความเปนครทปรากฏเปนพฤตกรรม ประกอบดวย การพฒนาตนเองโดยการแสวงหาความรเพมเตม และองคประกอบนยงสอดคลองกบงานวจยของ กตตนนท โนส และ เสรมศกด วศาลาภรณ (2557) และ อรอมา เจรญสข (2557) ซงแสดงใหเหนวา การพฒนาตนเองในวชาชพคร เปนลกษณะส าคญทบคคลทประกอบอาชพคร ทครพงม เพราะตองพฒนาตนเองใหทนตอสภาพแวดลอมและสงคมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวดงเชนในปจจบน

179

องคประกอบดานทเกดกบผเรยน ดานการปฏบตตอผเรยนดวยความเสมอภาค มคาน าหนกองคประกอบเปนอนดบหา มคาเทากบ 0.829 เนองจากมนษยทกคนมคณคาและศกดศรเทาเทยมกน ดงนน ครจงตองปฏบตตอผเรยนทกคนอยางเทาเทยมในทกดาน ไมล าเอยง หรอมอคต และควรมใจทเปนกลาง ดงท สนต บญภรมย (2557, น.22-24) ไดกลาวถงหนาทของครไววา ครเปนบคคลส าคญบคคลหนงทท าใหเกดการพฒนาคน ดงนน ครตองมหนาททส าคญหลายหนาท หนงในนนคอ ความเสมอภาค เพราะครตองปฏบตตอนกเรยนดวยความเทาเทยมกนไมเลอกทรกมกทชง และสอดคลองกบ ครสภา (2559) ไดก าหนดหลกเกณฑคณสมบตของสถานศกษาส าหรบปฏบตการสอน ในมาตรฐานดานปจจย ประกอบดวยมาตรฐานและตวบงช การพจารณาในขอ “ครมจตวญญาณความเปนคร มคณธรรม และจรยธรรม” โดยพจารณาจากตวบงช ในขอทวา ครมความเอออาทร เขาใจ และเอาใจใสผเรยนทกคนอยางสม าเสมอและเทาเทยมกน ในองคประกอบนสอดคลองกบ ณฎฐภรณ หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553) ทไดพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนครไว และทงสององคประกอบยอยนยงสอดคลองกบหลกธรรมในพทธศาสนาทกลาวถง ครในฐานะกลยาณมตรของศษย คอ ครตองเปนมตรแทหรอมตรด เปนทพงของศษยไดอยางด คอ ปโย หมายถง นารก คอ การท าตวเปนทรกแกศษยและบคคลทวไป และการทครจะเปนทรกแกศษย ควรตงตนอยในพรหมวหาร 4 คอ การมเมตตา ปรารถนาดตอศษย หาทางใหศษยเปนสข และเจรญกาวหนาทางดานวชาการและการด าเนนชวต มความกรณา สงสาร เอนดศษย อยากชวยเหลอใหพนจากความทกขและใฝใจบ าบดทกขรอน และอเบกขา คอ วางตวเปนกลาง มจตใจทตงอยในความยตธรรม ไมล าเอยงและไมมอคต (วไล ตงจตสมคด, 2557, น.160-161)

องคประกอบดานทเกดกบวชาชพ ดานศรทธาในวชาชพคร มคาน าหนกองคประกอบเปนอนดบหก มคาเทากบ 0.728 เนองจากครทมความศรทธาในวชาชพ จะมอดมการณ มงมน ส านกในหนาทของตน ดงท ยนต ชมจต (2530, อางถงใน วไล ตงจตสมค ด, 2557, น.135-138) ไดกลาวถงพฤตกรรมของคร ไววา ครทเปนแกนครจะเปนครทมคณธรรมของความเปนครสง เปนครในอดมคต เปนครเพราะมความศรทธาในอาชพครอยางแทจรง มความส านกในบทบาทหนาทของครทดตลอดเวลา แกนครเทยบไดกบแกนของตนไม เพราะเปนสวนทแขงแกรงทสด มคณคาในการน ามาใชสอยเพราะมความคงทนเปนอยางด เปรยบไดดงกบครทมจตวญญาณความเปนครจะท าตนใหมคณคาทงตอตนเองและผอน รวมถงพฒนาการศกษาใหเจรญงอกงาม และองคประกอบนยงสอดคลองกบงานวจยของ ธรรมนนทกา แจงสวาง (2554), กตตนนท โนส และ เสรมศกด วศาลาภรณ (2557), อรอมา เจรญสข (2557) , และณฎฐภรณ

180

หลาวทอง และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม (2553) ทงน การมศรทธาในวชาชพคร ตองอาศยการบมเพาะและจะเรมปรากฎในชวงวยรน ระดบประสมประสานขอมล (Synthetic Conventional Faith) คอ การมเปาหมายและมอดมการณ และสรางอตลกษณเปนของตนเอง และจะเตมเตมในชวงวยผใหญตอนตน ระดบคดเองพจารณาเอง (Individuative Reflective Faith) หลงจากเกดการเรยนรจากประสบการณตรงแลว ตามทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) ของ Fowler (1981) ซงจากงานวจยครงนไดทดสอบกบนกศกษาชนปท 5 ทไดผานประสบการณของการเปนครมามากพอสมควรแลว

องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานบคลกภาพความเปนคร มคาน าหนกองคประกอบเปนอนดบสดทาย มคาเทากบ 0.714 เนองจากบคลกภาพของครแตละคนมความแตกตางกน แตมกจะมแบบแผนไปในทศทางเดยวกน เชน การแตงกาย การพดจา การวางตน เปนตน ซงมความสอดคลองกบ ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยธ มณรตน และ พงษเทพ จระโร (2559) ทไดศกษากรอบนโยบายและแผนกลยทธของคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม โดยก าหนดอตลกษณของนกศกษาวชาชพคร คอ “จตวญญาณความเปนคร” และมองคประกอบดานบคลกภาพด เปนหนงในอตลกษณของนกศกษาวชาชพคร และยงสอดคลองกบตวบงชท ครสภา (2559) ไดก าหนดหลกเกณฑคณสมบตของสถานศกษาส าห รบปฏบตการสอน ในมาตรฐานดานปจจย ประกอบดวยมาตรฐานและตวบงชการพจารณาในขอ “ครมจตวญญาณความเปนคร มคณธรรม และจรยธรรม” ในขอทวา ครวางตนเหมาะสม เปนแบบอยางทด ในเรองความประพฤต บคลกภาพ ครมมนษยสมพนธ ควบคมอารมณได และรบฟงความคดเหนของผอน และครศกษาหาความร และพฒนาการสอนอยเสมอ

ผลการตรวจสอบคณภาพของแบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ดวยการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน พบวา โมเดลจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขนมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษอยางมนยส าคญทางสถต และผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบทสองของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ พบวา ทง 3 องคประกอบหลก ประกอบดวย 1) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเอง มองคประกอบยอย 3 ดาน ไดแก บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร 2) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบผเรยน มองคประกอบยอย 2 ดาน ไดแก การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และการปฏบต ตอผเรยนดวยความเสมอภาค และ 3) จตวญญาณความเปนครดานทเกดกบวชาชพคร มองคประกอบยอย 2 ดาน ไดแก เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพ แสดงใหเหนวา

181

แตละองคประกอบมสวนส าคญ และมความตรงเชงจ าแนก สามารถวดไดแมน ตรงตามแนวคดเชงทฤษฎและกรอบแนวคดทระบไว

ขอสงเกตจากการวจยครงนพบวา องคประกอบบางสวนทคนพบ สอดคลองกบงานวจยของ อรอมา เจรญสข (2557) ทพบวาในภาพรวมขององคประกอบจตวญญาณความเปนครทวดได สามารถจดกลมลกษณะของจตวญญาณความเปนครได 3 ดาน คอ ดานผเรยน (ความมงมนในการพฒนาผเรยน มความสามารถในการจดกจกรรมการเรยนร ความรกและปรารถนาดตอศษย) ดานวชาชพ (ความรกและศรทธาในวชาชพ ความมงมนพฒนาตนเองเพอวชาชพ) และดานองคกร (เปนผรวมงานอยางสรางสรรค การอทศตนตอองคกร) และ สอดคลองกบ มลวลย สมศกด, นตยารตน คงนาลก, ทพวรรณ ทองขนด า, และ รพพรรณ อกษราวดวฒน (2561) ทไดศกษาจตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ พบวา มองคประกอบหลก 3 องคประกอบไดแก ดานแกนของจตวญญาณความเปนคร (รกและศรทธาในอาชพคร มเปาหมายในการท างานเพอนกเรยน เขาใจคนอน ศรทธาสงทอยเหนอธรรมชาต เหนคณคาของจตใจมากกวาวตถ และ รจกและเขาใจตนเอง) ดานพฤตกรรมการท างานและการใชชวต (การจดกระบวนการเรยนร เปนแบบอยางทด ปฏบตตนตามจรรยาบรรณวชาชพ คณธรรมจรยธรรม กาวทนและใชเทคโนโลย และพฒนาตนเอง) และดานการคงอยของจตวญญาณความเปนคร (ความสขจากการท าหนาท) แสดงใหเหนวาองคประกอบจตวญญาณความเปนครทคนพบในแตละงานวจย จะขนอยกบขอมลเชงประจกษหรอบรบทของกลมทใหขอมล แตยงคงมองคประกอบบางสวนทคลายคลงกน

การอภปรายผลการวจย ในระยะท 2 การวจยระยะท 2 มวตถประสงคเพอสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจต

วญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ผลการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ประกอบดวยองคประกอบ จ านวน 6 องคประกอบ ดงน 1. หลกการ 2. วตถประสงค 3. เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร

182

4. กระบวนการจดการเรยนร 3 ขน (AmCRa) ไดแก 4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Am : Awareness and Mediation) 4.2 ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) 4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application)

5. การวดและประเมนผล 6. บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

อภปรายผลการสรางรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ดงรายละเอยดตอไปน

1. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ทผวจยสรางขน เกดจากการน าวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร และแนวคดจตตปญญาศกษา มาเปนแนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ซงยง ไมปรากฎในงานวจยทผานมามเพยงแตการน าแนวคดจตตปญญาศกษามาสรางเปนรปแบบ การจดการเรยนรเทานน

2. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ทผวจยสรางขน ใชกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา ซงสอดคลองกบ สพชญา โคทว, และ วารรตน แกวอไร (2557) ทไดพฒนารปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตร โดยมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมจตวญญาณความเปนคร ส าหรบนกศกษาครศาสตร ในสงกดมหาวทยาลยราชภฏ โดยรปแบบการเรยนการสอนทพฒนาขนม 2 องคประกอบคอ องคประกอบท 1 ทมาของรปแบบการเรยนการสอนทเปนแนวคดพนฐานในการพฒนารปแบบการเรยนการสอน องคประกอบท 2 ตวรปแบบการเรยน การสอนประกอบดวย หลกการ วตถประสงค เน อหา กจกรรมการเรยนการสอน การวดผลและประเมนผล สวนดานกระบวนการจดการเรยนการสอนม 4 ขนตอนคอ 1) การเตรยมความพรอม (Check in) 2) การแลกเปลยน เรยนรหรอการเลาเรอง (Conversation) 3) การสรปบทเรยน (Conclusion) 4) การพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) ซงกระบวนการจดการเรยนรม 4 ขนตอน ตางกบงานวจยครงนทม 3 ขนตอน แตกระบวนการจดการเรยนรทใชในรปแบบของงานวจยครงน สอดคลองกบ ชอลดดา ขวญเมอง

183

(2555) ไดกลาวถง รปแบบการจดกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความเปนมนษยทสมบรณตามแนวคดจตตปญญาศกษา ทชอวา ส.ค.ส โดย ส.ตวแรก คอ ฝกสตหรอสมาธ (Mediation) ค. ตวท 2 คอ การคดอยางใครครวญ (Contemplation) และ ส. ตวท 3 คอ สะทอนความคด (Reflection) เปนโครงการเพมขดความสามารถของคณะครศาสตร สการเปนสถาบนพฒนาบคลากรทางการศกษาทมความเปนมนษยโดยสมบรณ ซงมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามเปน 1 ใน 25 สถาบนโดยในการจดกระบวนการเรยนรตามสภาพจรง ม 5 ขนตอน หรอ “AMCRA Design” คอ 1) การสรางมณฑลแหงการตนร หรอการตระหนกร (Awareness) 2) ฝกสตหรอท าสมาธ (Mediation 3) กจกรรมเพอใหคดใครครวญ (Contemplation 4) กจกรรมสะทอนความรสก (Reflection) 5) การน าไปประยกตใชในชวตประจ าวน (Application) :

กระบวนการในการวจยครงน แบงออกเปน 3 ขน (AmCRa) ไดแก ขนตระหนกรสสมาธ (Am : Awareness and Mediation) โดยผวจยเนนการตระหนกรกอน เพราะหากเกดการตระหนกรแลวจะเกดสตตามมา ในการจดกระบวนการเรยนรอาจจะไมใชการฝกสตหรอท าสมาธได ซงสอดคลองกบ ธนวฒน ธรรมโชต (2554) ทใชเทคนค 5 ประการในการจดการเรยนการสอนคอ การท าสมาธ การเลาเรอง การสวดมนต การท ากจกรรมกลม การใชค าคมและบทกว และการรองเพลงกลม เปนตน ตอมาในขนคดใครครวญ (C : Contemplation) ผวจยม กจกรรมทหลากหลายทใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญตามเนอหาและองคประกอบของจตวญญาณความเปนครทง 3 ดาน และในขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application) ผวจยใหผเขารวมกจกรรมสะทอนผลการเรยนรไปสการประยกตใชในวชาชพคร โดยเนนการสะทอนผลจากการจดกจกรรมเปนขอคดทด เพอทสามารถน าไปใชในชวตประจ าวน หรอการประกอบอาชพครในอนาคตได

การจดกระบวนการเรยนรตามแนวจตตปญญาศกษาในการวจยครงน เรมจากการเรยนรแบบองครวมกอน จากนนจะแยกยอยการเรยนรตามองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ทง 3 ดาน ไดแก องคประกอบดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพคร ซงการจดกระบวนการเรยนรดงกลาว สอดคลองกบ สาวตร พลสขโข (2559, น.6-7) ทไดจดหลกสตรผลตครแนวใหม “ครหวใจใหม” ทมงสรางจตวญญาณและอดมการณความเปนคร ดวยกระบวนการปฏบตจรง สรางการเปลยนแปลงภายในตวเองเพอเปลยนแปลง โดยความรวมมอกบคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ภายใตโครงการครหวใจใหม ผน าการเปลยนแปลงทางการศกษา โดยมหลกการส าคญ ส าหรบกระบวนการ ครหวใจใหม 4 กระบวนการ คอ 1) การศรทธาในตนเอง 2) ศรทธาในวชาชพ 3) การมองปญหาอยางเชอมโยง 4) การคด

184

สรางสรรคหรอการคดนอกกรอบ แบงกระบวนการเรยนรออกเปน 7 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 คอคนหาตวตน รจกตนเอง ขนตอนท 2 และขนตอนท 3 คอ แนวคด อดมการณ “ครหวใจใหม” ขนตอนท 4 และขนตอนท 5 คอ เรยนรพนทตนแบบในการจดการศกษาและการถอดบทเรยน ขนตอนท 6 และขนตอนท 7 คอ เรยนรผานการปฏบตจรง “เปลยนการศกษา” และสอดคลองกบ Palmer (2003) ทไดท าการศกษาเรองการสอนดวยหวใจและวญญาณ ผลจากการสะทอนของจตวญญาณในการศกษาของคร เปนงานวจยเชงคณภาพ ใชโปรแกรมแหงการกลาทจะสอนทชอวา “CTT” (Courage to Teach) โดยพาลมเมอร มวธแยกแยะล าดบของการแปรเปลยนระบบการศกษาไว 4 ระยะ ไดแก ระยะท 1 สรางพลงและคณคาภายในตวเอง เพมแรงบนดาลใจในอาชพคร ระยะท 2 สรางชมชนและเครอขายการเรยนร สนบสนนและฝกฝนทกษะในการสอสารเพอน าไปสการเปลยนแปลงรวมกน และใชชวตอยางสอดคลองกบธรรมชาตภายในของตวเอง ระยะท 3 เปดตวและสอสารตอสาธารณะในวงกวางใหเกดการมสวนรวม ระยะท 4 สรางระบบทางเลอกทเกอกลและตอบแทนหนาทและวชาชพใหมทสงเสรมการเปลยนแปลงทางการศกษา

ดงนนจะเหนไดวาการจดกระบวนการเรยนรตามแนวจตตปญญาศกษา จะท าใหเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานในตนเอง (Personal Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพ นฐานในองคกร (Organization Transformation) ทน าไปสการเปลยนแปลงขนพ นฐานทางสงคม (Social Transformation) (ประเวศ วะส, 2552, น. 14) เชนเดยวกบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร ซงเกดจากการเปลยนแปลงพนฐานภายในตนเองกอน และถายทอดไปยงผเรยน รวมถงการพฒนาวชาชพครใหเจรญรงเรองได หรอหากเทยบกบวธการแหงศาสตรพระราชา “เขาใจ เขาถง พฒนา” ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทพระองคทรงมงเนนเรองการพฒนาคน โดยมพระราชด ารสวา "ตองระเบดจากขางใน" นนหมายความวา ตองมงพฒนาเพอสรางความเขมแขงใหคนและครอบครวในชมชนทเขาไปพฒนาใหมสภาพพรอมทจะรบการพฒนาเสยกอน แลวจงคอยออกมาสสงคมภายนอก มใชการน าเอาความเจรญจากสงคมภายนอกเขาไปหาชมชนและหมบาน ซงหลายชมชนยงไมทนไดมโอกาสเตรยมตวหรอตงตว จงไมสามารถปรบตวไดทนกบกระแสการเปลยนแปลงและน าไปสความลมสลายได (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550, น. 9) และ “เขาใจ เขาถง พฒนา” ตามศลปะของความเปนครในพระองคทาน กลาวคอ เขาใจทงตวเราและตวเขา เขาถง คอ เราเขาถงเขาและเขามอะไรกเขามาหาเรา และการพฒนา คอ การตงอยบนฐานทเกดจากความเขาใจซงกนและกน และเขาถงซงกนและกน จะเกดผลของการพฒนาอยางยงยน (สเมธ ตนตเวชกล,2559, น.16-17) ซงสอดคลอง

185

กบ สเมธ ตนตเวชกล (การสอสารสวนบคคล, 18 มกราคม 2560) ดานการพฒนาครทวาคนทมจตวญญาณความเปนครจะตองมจตส านกในอาชพคร ทควรมลกษณะเปนคนทประกอบดวย “เขาใจ” คอ เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง ส านกรวาตนเองมหนาทสงสอนลกศษย “เขาถง” คอ เขาถงหวใจของลกศษย เมอเขาใจตนเองและแลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพคร

ดงนนจงสรปไดวา รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ทผวจยสรางขนมความเหมาะสมสามารถพฒนาจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏได

การอภปรายผลการวจย ในระยะท 3 การวจยระยะท 3 มวตถประสงคเพอศกษาผลการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอ

เสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ การวจยครงนมสมมตฐานในการวจย 2 ขอ ดงน

1. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากลมควบคม

2. กลมทดลองมระดบจตวญญาณความเปนครในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง

อภปรายผลตามสมมตฐาน ขอท 1 ผลจากการทดสอบสมมตฐานการวจย พบวา ในระยะหลงการทดลอง

กลมทดลองและกลมควบคมมระดบจตวญญาณความเปนครไมแตกตางกน ผวจยจงท าการทดสอบระดบนยส าคญ ดวยการวเคราะหความแปรปรวนรวมพหคณ (Mancova) พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครทกองคประกอบในภาพรวมยงไมแตกตางกน ผวจยจงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตามอกครง โดยใชการทดสอบระดบ Univariate พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเองของกลมทดลองและกลมควบคมเพมขนแตกตางกน สวนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนและวชาชพครเพมขนไมแตกตางกน แสดงใหเหนวา รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน ท าใหระดบจตวญญาณความเปนครของกลมทดลองดานทเกดกบตนเองเกดการเปลยนแปลงเพมขนมากกวากลมควบคม ทงน เมอพจารณาจากโครงสรางในกจกรรม ทใชในรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร จะเหนไดวา นกศกษากลมทดลองเกดการเปลยนแปลงตนเองจากภายในอยางแทจรง เนองจากกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา 3 ขน (AmCRa) ทผวจยน ามาใชในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปน

186

ครนน เปนแนวทางการเรยนรทเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกรในตนเองกอนเรมกจกรรมในแตละครง รวมทงยงเนน การเป ลยนแปลงขน พ นฐานในตนเอง (Personal Transformation) ดวยวธการบรหารสมอง ท าสมาธ ตงสตอยกบปจจบน ซงเปนกจกรรมทท าใหผเขารวมกจกรรมไดสงบนงอยกบตนเอง เรยนรและเขาใจโลกภายในตนกอนเรมท ากจกรรมอน ๆ ซงสอดคลองกบงานวจยเรอง “Contemplative Practices in Teacher Education” ของ Nozawa (2004) ทพบวา การน าแนวปฏบตแบบจตตปญญาศกษาไปใชในชวตครสงผลตอการพฒนาตวครทงในแงคณภาพชวตสวนตนและในแงคณภาพการสอน โดยพบวา ครทปฏบตสมาธแบบจตตปญญาศกษามการรบร ตนเองทสงข น สอนไดอยางเปนธรรมชาต และพบวาครเหลาน มคณลกษณะความเปนครสามารถชวยใหผเรยนพฒนาตนเองไดดยงขน ประกอบกบกจกรรม ในองคประกอบดานทเกดกบตนเองทผเขารวมกจกรรมไดใครครวญถงบคลกภาพของตนเอง ตระหนกถงศกยภาพของตนเอง รวมถงทราบถงขอด และขอบกพรองของตนเอง แสดงใหเหนวา ผเขารวมกจกรรมสามารถตระหนกถงบคลกภาพของตนเอง ทมทงขอดและขอเสยแตกตางกนไป และยงสามารถคดน าไปประยกตใชเมอประกอบอาชพครไดดวย และนอกจากน ในกจกรรม หนทางครด ทใหใครครวญถงครดในดวงใจของตนเอง ท าใหผเขารวมกจกรรมเกดการตระหนกและเขาใจถงบคลกภาพทดของคร เนองจากเกดสงเกตและการเลยนแบบครดในดวงใจของตน แสดงใหเหนวาผเขารวมกจกรรมเกดการเรยนรและเลยนแบบทงดานบคลกภาพและบทบาทดานการสอนจากครดในดวงใจของตน สอดคลองกบแนวคดพนฐานของทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญา ทมความเชอวา การเรยนรสวนใหญของคนเรานนเกดจากการสงเกตจากตวแบบ และเรยนรโดยการผานตวแบบเปนส าคญ (สรางค โควตระกล ,2550, น. 235-236)

องคประกอบดานทเกดกบตนเองยงสอดคลองกบ วธการแหงศาสตรพระราชา ทวา ระเบดจากขางใน (Inside-out blasting) ซงหมายความวา นกศกษาวชาชพครตองตระหนกถงจตวญญาณความเปนครดานทเกดกบตนเองกอน โดยเรมจากการเขาใจในตนเอง และพฒนาตนเองเสยกอน อาจจะเรมจากการพฒนาบคลกภาพใหสมกบความเปนครทด และพฒนาตนเองดานการสอนและการคนควาหาความรตาง ๆ ใหเพมขน และพฒนาความเชยวชาญของตน เปนตน ดงนนจากผลการทดลองดงกลาวจงเปนไปไดวา กจกรรมตามองคประกอบดานทเกดกบตนเองในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน ท าใหผเขารวมกจกรรมในกลมทดลองเกดการเปลยนแปลงภายในตนเองอยางเหนไดชดกวาดานอน ๆ ดงท ประเวศ วะส (2552, น.13-14) ไดกลาวถง การเปลยนแปลงไววา มนษยจะเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานในตนเอง (Personal Transformation) กอน แลวจะน าไปสการเปลยนแปลง

187

ขนพนฐานในองคกร (Organization Transformation) และน าไปสการเปลยนแปลงขนพนฐานทางสงคม (Social Transformation) รวมกนเปนการเปลยนแปลงพ นฐานไตรภาค หรอ Trilogy of Transformation ทสามารถสรางศานตสขบนโลกแหงนได เชนเดยวกนกบ การพฒนาจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพคร นกศกษาจะตองเกดการเปลยนแปลงหรอความตองการภายในตนเองกอน จงจะเกดการพฒนาไปสผเรยน และวชาชพครได

ขอสงเกตจากสมมตฐานขอท 1 ทพบวาจตวญญาณความเปนคร องคประกอบดานผเรยนและดานวชาชพคร กลมทดลองและกลมควบคมไมแตกตางกน อาจเปนไปไดวานกศกษาวชาชพครทงกลมทดลองและกลมควบคม ยงไมไดรบการฝกประสบการณในวชาชพคร จงอาจจะสงผลใหไมเกดการตระหนกถงผเรยนและวชาชพครมากนก และอาจเนองมาจากไดรบการเรยนรในต าราและในหองเรยนเทานน เพราะในการจะเขาใจผเรยนและวชาชพครได จะตองเขาไปเรยนรจากประสบการณจรง คอการไดรบการฝกประสบการณวชาชพครในโรงเรยน ทงนเพอนกศกษาจะไดสมผสกบสภาพแวดลอมตาง ๆของโรงเรยน สงคมของผ เรยน และสงคมของเพอนรวมวชาชพ เพอทจะไดรบรและเหนความเปนจรงวามความแตกตางหรอไมอยางไร จะท าใหเขาใจผเรยน และวชาชพครอยางแทจรง

อภปรายผลตามสมมตฐาน ขอท 2 ผลจากการทดสอบสมมตฐานการวจย พบวา กลมทดลองมระดบจต

วญญาณความเปนคร ในระยะหลงเสรจสนการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญท .05 นอกจากนผวจยยงไดท าการทดสอบระดบนยส าคญ ดวยการวเคราะหความแปรปรวนพหคณ (Manova) พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครทกองคประกอบในภาพรวมแตกตางกน ผวจยจงท าการวเคราะหความแตกตางในแตละตวแปรตามอกครง โดยใชการทดสอบระดบ Univariate พบวา ระดบจตวญญาณความเปนครในองคประกอบดานทเกดกบตนเองและดานทเกดกบวชาชพครของกลมทดลองเพมขนแตกตางกน สวนองคประกอบดานทเกดกบผเรยนไมแตกตางกน แสดงใหเหนวา รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน ท าใหระดบจตวญญาณความเปนครของกลมทดลองดานทเกดกบตนเอง และวชาชพครเกดการเปลยนแปลงเพมขน สวนดานทเกดกบผเรยนไมเกดการเปลยนแปลงเพมขน ดงนนจากผลการทดลองพบวา ยงมดานทเกดกบวชาชพครทเกดการเปลยนแปลงเพมขน อาจเปนเพราะกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขน ในองคประกอบดานวชาชพ ซงผวจยใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกและส านกในพระมหากรณาธคณขององคพระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ในฐานะทเปนนกศกษาวชาชพ

188

คร ของมหาวทยาลยราชภฏ สบเนองจากทพระองคทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานนามและพระบรมราชานญาต ใหอญ เชญตราพระราชลญจกรสวนพระองค เปนตราประจ ามหาวทยาลยราชภฏ และทพระองคไดรบการถวายพระราชสมญญานามวา “พระผทรงเปนครแหงแผนดน” จงท าใหนกศกษาตระหนกถงความส าคญของการพฒนาวชาชพคร แสดงใหเหนวา พระบาทสมเดจพระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร พระองคทรงเปนตวแบบทเปนบคคลจรง (Live Model) ทมอทธพลและเปนศนยรวมจตใจของคนทงประเทศ จงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงเกดความตระหนกในความเปนครตามแบบอยาง พระองคทาน พระผทรงเปนครแหงแผนดน ซงจากการสงเกตพฤตกรรมของนกศกษากลมทดลองในขณะท ากจกรรม นกศกษามความสนใจและตงใจมาก อาจเนองมาจากเกดความศรทธาในแบบอยางจากพระองคทาน จนเกดแรงบนดาลใจในการประกอบอาชพคร ดงทฤษฎการเรยนรทางสงคมแนวพทธปญญาของแบนดรา ทมความเชอวา บคคลจะเลยนแบบพฤตกรรมจากตวแบบทตนเองเกดความเชอมน เลอมใส และศรทธา เพราเกดจากกระบวนการใสใจ สนใจ ทจะเลยนแบบพฤตกรรม และจดจ าเพอน าไปสการการกระท าตาม และเกดแรงจงใจทจะท าพฤตกรรมตามตวแบบทตนเองศรทธานน (สรางค โควตระกล, 2550, น. 240)

จากผลการวจยในสมมตฐานขอท 2 พบวา องคประกอบดานผเรยน มคะแนนจตวญญาณความเปนครเพมขนไมแตกตางกน อาจเนองมาจากกจกรรมในรปแบบ การจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครทผวจยสรางขนในองคประกอบดานผเรยน ยงไมสะทอนใหเกดการเปลยนแปลงมากนก ทงนเพราะนกศกษายงไมไดรบประสบการณในการฝกสอน จงท าใหไมเกดการเรยนร และเขาใจถงผเรยนมากนก ซงสอดคลองกบทฤษฎพฒนาการทางจตวญญาณ (Spiritual Development Theory) ของ Fowler (1981) ทไดอธบายแนวคดพฒนาการความศรทธา (Faith Development) ของมนษยไววา ในชวงวยผใหญตอนตนน การพฒนาความศรทธาใหเกด จะไมใชจากทคนอนเลาหรอสอนอกตอไป แตเปนการคนหาเอง เขาใจเอง สมผสและมประสบการณเอง จนท าใหเขาใจในสงทเปนนามธรรมมากขน ภาพบคคลในอดมคตทเคยมในอดตนนจะลดบทบาทลง แตมภาพตนเองเพมขนมาแทน ดงนนจะเหนไดวาประสบการณเปนสงส าคญในการเรยนรโดยการคนพบจากประสบการณของตน โดยเฉพาะนกศกษาวชาชพครจะเรมตระหนกและเลงเหนความส าคญวาอาชพครตองมหนาทอะไรบาง จากการลงมอปฏบตการสอน หรอฝกสอน ซงนกศกษาวชาชพครชนปท 3 ซงเปนกลมทดลอง ยงไมเคยเขารบการฝกประสบการณวชาชพครใด ๆ เลย อาจสงผลใหเกดการเปลยนแปลง ในองคประกอบดานผเรยนนอยหรอไมเกดการเปลยนแปลงเลย และอาจเปนไปไดวากจกรรม

189

ทออกแบบยงไมสะทอนใหเหนถงการปฏบตตนกบผเรยนไดอยางแทจรง เนองจากผวจยใชการจดการเรยนรแบบแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) และแบบอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) ทมลกษณะการจดการเรยนรทท าใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย และมสภาพใกลเคยงกบความเปนจรง แตในขณะท ากจกรรมมขอจ ากดดานเวลา อาจตองใชเวลาเกนกวา ทก าหนดไว เปนสงทผสอนหรอกระบวนกรตองยอมรบในตวแปรแทรกซอนทเกดขนในระหวางท ากจกรรม (สวทย มลค า และ อรทย มลค า ,2553, น. 53-59) ดงนนอาจสงผลใหผเขารวมกจกรรมเกดความตระหนกและเขาใจในองคประกอบทางดานผเรยนต ากวาดานอน ๆ

อยางไรกตาม ถงแมวาผลของคะแนนจตวญญาณความเปนครในองคประกอบแตละดานจะมความแตกตางกน แตในภาพรวมของรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ทผวจยสรางขน สามารถพฒนาจตวญญาณความเปนคร ในองคประกอบดานตนเอง ดานผเรยน และดานวชาชพครใหสงขนได ท าใหนกศกษาเกดความเขาใจในตนเองดานความเปนครในดานบคลกภาพ บทบาทหนาทดานการสอน การพฒนาตนเองในวชาชพคร และปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณาและเสมอภาค ตลอดจนเกดเจตคตทดและมความศรทธาในวชาชพคร เปรยบดงการตอกเสาเขมความเปนครใหกบผเขารวมกจกรรมใหลกลง พรอมทจะเปนครทมจตวญญาณความเปนครตอไป

ขอคนพบทไดจากงานวจย 1. จากการพฒนารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ โดยใชกระบวนการพฒนารปแบบการเรยนการสอน ADDIE MODEL ซงเปนการพฒนารปแบบการเรยนการสอนเชงระบบท าใหรปแบบการจดการเรยนรทพฒนาขน มความสอดคลองกบกลมเปาหมายหรอกลมทดลอง เนองจากมขนตอนการวเคราะหเปนเบองตน ดวยเหตนจงเกดขอคนพบในการสรางรปแบบการจดการเรยนรในเรองอน ๆตอไปวาควรใชกระบวนการพฒนารปแบบเชงระบบเขามารวมในการออกแบบดวย เพราะจะท าใหรปแบบมความเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เนอหาในการจดการเรยนร และบรบทสงแวดลอมไดเปนอยางด

2. เนองจากรปแบบการจดการเรยน รในครงน จดกระบวนการเรยนรตามแนวคด จตตปญญาศกษา โดยมความเชอพ นฐานวา การเรยนรทแทจรง เกดขนภายในตวผเรยน สอนไมไดตองเรยนรไปดวยกน โดยมครเปนกระบวนกรในการจดกระบวนการเรยนร ดงนน บทบาทของคร หรอกระบวนกรจงเปนสงส าคญ เพราะฉะนนครหรอกระบวนกรทเปนคนด าเนน

190

กจกรรม ตองท าความเขาใจและศกษารายละเอยดตาง ๆ อกทงยงควรมประสบการณในการท าหนาทเปนกระบวนกร หรอเคยไดรบการอบรม หรอเคยผานประสบการณในการจดกจกรรม การเรยนรตามแนวคดจตตปญญามาพอสมควร จงจะท าใหเกดการเรยนรอยางแทจรงได

3. การจดกระบวนการจดการเรยนรทง 14 กจกรรมในครงน ท าใหคนพบวาการจดการเรยนรโดยใหผเขารวมกจกรรมตระหนกในตนเองเขาใจในตนเองกอนเปนสงส าคญมาก เพราะจะสามารถเปนแรงผลกดนใหเกดการเรยนรในขนตอ ๆไป ซงถอวาเปนการเรยนรทน าไปสการเปลยนแปลงอยางแทจรง ไมใชการเรยนเพอใหรเพยงเทานน และจากการสงเกตพฤตกรรม ของผเขารวมกจกรรม พบวา เกดความรสกตระหนก เขาใจ และซาบซงถงคณคาของความเปนคร อกทงยงเกดความศรทธาในวชาชพครเพมมากขน

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

1. มหาวทยาลยราชภฏทง 38 แหง สามารถน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร และแบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ ทผวจยสรางขน น าไปจดกจกรรมกบนกศกษาวชาชพครทงในและนอกหลกสตรได นอกจากนยงสามารถน าแบบวดจตวญญาณความเปนครมาใชตดตามระดบพฒนาการของจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครตงแตชนปท 1 เปนตนไปได ทงขนอยกบนโยบายของแตละมหาวทยาลยทจะน าไปใช

2. ในการน ารปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ไปใชส าหรบหลกสตรครศาสตรบณฑตใหม (4 ป) ผวจยมความคดเหนวาควรน าไปใชเสรมจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพครได ตงแตชนปท 1 โดยน าไปเสรมเขากบรายวชาชพคร ทบรรจไวในหลกสตรได หรอสามารถน าไปเปนแนวทางในการก าหนดกจกรรมเสรมความเปนครกอนการฝกประสบการณวชาชพครได

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. การวเคราะหคะแนนของแบบวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร

มหาวทยาลยราชภฏทผวจยสรางขนครงน ม 3 องคประกอบหลก ไดแก ดานทเกดกบตนเอง ดานทเกดกบผเรยน และดานทเกดกบวชาชพคร มความตรงเชงจ าแนก สามารถแบงองคประกอบไดชดเจน ดงนน ในการวเคราะหคะแนนแบบวดจตวญญาณความเปนคร จงไมควรน าคะแนนมารวมกนทง 55 ขอ เพราะอาจท าใหผลการวดคลาดเคลอนได ดงนนในการท าวจยในครงตอไป ควรจ าแนกคะแนนออกเปน 3 ดาน อยางชดเจน

191

2. จากผลการวจยในการศกษาและพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนครทไดก าหนดโครงสรางออกเปน 3 องคประกอบใหญเปนเบองตนนน ผวจยน ามาจากวธการ แหงศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเดจ พระมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร เพยงอยางเดยว และเนองจากจตวญญาณความเปนครมความเปนนามธรรมคอนขางสง อกทง ในทศนะของนกวชาการและบรบททงของประเทศไทยและตางประเทศมความแตกตางกน ดงนน ในการวจยครงตอไป อาจจะตองก าหนดขอบเขตของการศกษาใหละเอยดมากขน เชน จากแนวคดทฤษฎของตางประเทศจากประเทศทมชอเสยงทางดานการศกษา หรอจากแนวคดของครผมประสบการณการสอน เปนตน เพราะอาจจะไดโครงสรางของจตวญญาณ ความเปนครทมากกวา 3 องคประกอบใหญดงงานวจยขางตน

3. งานวจยครงนมงเนนการศกษาและพฒนาองคประกอบ และทดสอบคณภาพของจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏเทานน ดงนน ผทสนใจ จงควรขยายขอบเขตของประชากรในการศกษาใหกวางขวางมากขน เชน ศกษากบมหาวทยาลยในก ากบของรฐ มหาวทยาลยเอกชน หรอสถาบนทผลตครทแตกตางไปจากมหาวทยาลยราชภฏ เพอดวามองคประกอบจตวญญาณความเปนครเหมอนหรอตางกนหรอไมอยางไร เพอใหไดเครองมอวดจตวญญาณความเปนครทเปนมาตรฐานยงขน

4. ผลการวจยครงนผวจยวดระดบจตวญญาณความเปนครกบนกศกษาวชาชพครเพยงอยางเดยว ดงนน ในการวจยครงตอไปอาจจะท าการศกษาและเปรยบเทยบจตวญญาณความเปนครในระดบประชากรทมประสบการณและอาย ทแตกตางกน หรอระหวางครทจบ ทางการศกษาโดยตรงและครทไมไดจบทางการศกษาโดยตรง เพอทจะน ามาสการสรางขอเสนอ ในเชงนโยบายเกยวกบการผลตและพฒนาครตอไปได

5. การออกแบบรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ในครงตอไป อาจจะก าหนดใหท ากจกรรมนอกสถานท เพอเปดประสบการณใหกบผเขารวมกจกรรมไดคนเคยกบผเรยนจรง หรอท าการทดลองขนตดตามผลดวย เพอศกษาระดบความคงอยของจตวญญาณความเปนครหลงจากการทดลอง

6. การวจยครงตอไปอาจจะท าการศกษาทดลองในระดบชนปท 1 เพอจะไดเปนแนวทางในการก าหนดกจกรรมเพอบมเพาะจตวญญาณความเปนครใหกบนกศกษาวชาชพครตอไป เพราะเนองจากจตวญญาณความเปนครตองพฒนาจากภายใน (ตนเอง) กอน อาจจะท าการพฒนาทละขน หรอทละองคประกอบ นบตงแตชนปท 1 เปนตนไป

| |

บรรณาน กรม

บรรณานกรม

Ashmos, D. P. & Duchon, D. (2000). Spirituality at work. Journal of Management inquiry, 9(2),134-145.

Boone, M., Fite, K., & Reardon, R. F. (2010). The spiritual dispositions of emerging teacher: A preliminary study. Journal of Thought, 45(3-4), 43-58.

Bruce. W. M. (2000). Public Administrator attitudes about spirituality: An exploratory study. American Review of Public Administration, 30(4), 460-472. In Marques, J., Cavanagh, G. (1999). Spirituality for managers: Context and critique. Journal of Organizational Change Management. 12(3), 186.

Bush, T. (1999). Journaling and the teaching of spirituality. Nurse Education Today, 19(1), 20-28.

Dhiman, S. and King, R. (2007). Spirituality in the Workplace: What It Is, Why It Matters, How to Make It Work for You. Personhood Press.

Fowler, J. (1981). James Fowler's Stages of Faith. Retrieved from http://www.psychologycharts.com/james-fowler-stages-of-faith.html.

Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis. (7th ed.). Pearson: New York.

Hatties,J. (2012). Visible Learning for Teachers Maximizing Impact on Learning. (1st ed.). Routledge

Johnson, L. (2011). Teaching Outside the Box: How to Grab Your Students By Their Brains. (2nd ed.).

Kenny, D. A. (1998). Multiple factor models. Retrieved from http://davidakenny.net/ cm/identify_formal.htm.

Kevin, K. (2009). Introduction to Instructional Design and Technology. Retrieved from

193

https://issuu.com/brucebarker123/docs/it6750_intro_to_idt

Marshall, J. M. (2009). Describing the Elephant: Preservice Teachers Talk about Spiritual Reasons for Becoming a Teacher. Teacher Education Quarterly, 2009, 25-44.

Nozawa, A. (2004). Contemplative Practices in Teacher Education. Journal of Inservice Education, 20, 179-192.

Palmer,P. J. (2003). Teaching with Heart and Soul: Reflections on Spirituality in Teacher Education. Retrieved from http://www. talispiritualeducation.org.il/palmer-p-2003-teaching-with-heart-and-soul-reflections-on-spirituality-in-teacher-education-journal-of-teacher-education-545-376-385/.

Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling. New York: Routledge.

Smith,O. (2013). The Spirit of the teacher. Montessori Life, 2013, 46-49.

Straugham,H. H. (2002). Spiritual Development. Retrieved from http://www.nacsw.org/ Download/CSW/SpiritualDvpt.pdf.

กระทรวงศกษาธการ. (2557). สพฐ. ผดกรอบวจยพฒนานวตกรรมดงจตวญญาณคร-ประเมนคณภาพเดก-ลดเหลอมล า. สบคนจาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/ detail.php?NewsID= 37727&Key=hotnews.

กตตกา ภหานาม, และ สมพงษ พนธรตน. (2560). การพฒนาแบบวดและเกณฑจตวญญาณความเปนครของนกศกษาคณะศกษาศาสตรและครศาสตร. ใน ดร. สาคร สรอยสงวาล, การประชมวชาการน าเสนอผลงานวจยระดบชาต เครอขายบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏภาคเหนอ ครงท 17 "บรณาการงานวจยสการพฒนาทองถนทย งยน". พษณโลก: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม.

กตตนนท โนส, และ เสรมศกด วศาลาภรณ. (2557). องคประกอบ และตวบงช จตวญญาณความเปนคร สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในจงหวดภาคเหนอตอนบน. วารสารการวจยกาสะลองค า มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย, 8(1), 53-65.

194

คณะครศาสตร. (2560). หลกสตรครศาสตรบณฑต คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม. สบคนจาก http://edu.psru.ac.th/v2016/index1.php

ครสภา. (2559). หลกเกณฑคณสมบตของสถานศกษาส าหรบปฏบตการสอน. สบคนจากhttp://site.ksp.or.th/content.php?site=kspknowledge&SiteMenuID=4194&Action=view&Sys_Page=&Sys_PageSize=&DataID=430.

ฆนท ธาตทอง. (2555). สบายตา โมเดล SBITHA Model. นครปฐม: เพชรเกษมการพมพ.

จนดารตน โพธนอก. (2556). จตตปญญาศกษา. สบคนจาก http://www.royin.go.th/ ?knowledges=84.

จรฐกาล พงศภคเธยร. (2550). การวจยและพฒนาจตตปญญาศกษาในสถาบนอดมศกษาไทย. (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ

ชลตตา รกษพลเมอง, สมหวง พธยานวฒน, รงสรรค มณเลก, เฟองอรณ ปรดดลก, และ สวธดา จรงเกยรตกล. (2560). การศกษาสภาพและปญหาการผลตการใชและการพฒนาครการศกษาขนพนฐานทสอดคลองกบความตองการในอนาคต. วารสารครศาสตร ,45(3), 17-33.

ชอลดดา ขวญเมอง. (2555). เอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ โครงการบรการวชาการแกสงคม เรองการจดกระบวนการเรยนรดวยจตวทยาและการแนะแนว. กรงเทพฯ: สาชาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ไชยนต สกลศรประเสรฐ. (2556). การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory factor analysis). วารสารจตวทยาคลนก, 44(1), 1-16.

ณฎฐภรณ หลาวทอง , และ ปยวรรณ วเศษสวรรณภม. (2553). การพฒนาแบบวดจตวญญาณความเปนคร. วารสารวธวทยาการวจย ,23(1), 25-54.

ดวงใจ ชนะสทธ, ชยยธ มณรตน และ พงษเทพ จระโร. (2559). จตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม Spiritual teacher of the Faculty of Education Nakhon Pathom Rajabhat University. วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย, 8(1), 107-131.

ทศนา แขมมณ. (2556). ศาสตรการสอน. ( พมพครงท 17). กรงเทพฯ: บรษทบานดานสทธากา

195

รพมพ จ ากด.

ธนวฒน ธรรมโชต. (2554). กระบวนการพฒนาความเปนครจากมตดานใน: กรณศกษา หลกสตร SSEHV ของสถาบนการศกษาสตยาไส ประเทศไทย. (วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบนฑต). มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม.

ธนา นลชยโกวทย (2551). การเรยนรเพอการเปลยนแปลงและจตตปญญาศกษา. นครปฐม: ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล.

ธนา นลชยโกวทย และ อดศร จนทรสข. (2552). ศลปะการจดกระบวนการเรยนรเพอการเปลยนแปลง: คมอกระบวนกรจตตปญญา. กรงเทพฯ: บรษท เอส. พ. เอน. การพมพ จ ากด.

ธรรมนนทกา แจงสวาง. (2554). ประสบการณของการเปนครผมจตวญญาณความเปนคร: การศกษาเชงปรากฏการณวทยา. (ปรญญานพนธดษฎบณฑต). มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพฯ.

นรนทร สงขรกษา. (2554). การสงเคราะหความรทางดานการพฒนาจตวญญาณ จากเรองเลาความส าเรจของครและนกเรยนในระบบ การศกษา: การพฒนาหนอออนทางการศกษา สรางจตปญญาในการเรยนรสความเปนมนษยทสมบรณ. วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย, 2(2), 21-30.

นฤเบศร สายพรหม, ดษฎ โยเหลา และ รตตกรณ จงวศาล. (2559). การศกษาอทธพลปจจยเชงสาเหตและผลของจตวญญาณในการท างาน ทสงผลตอสขภาวะทางจตวญญาณเจตคตและพฤตกรรมในการท างาน ของครในโรงเรยนคาทอลก สงกดอครสงฆมณฑลกรงเทพฯ. วารสารพฤตกรรมศาสตร, 22(2) ,140-158.

นวรตน รามสต และ บลลงก โรหตเสถยร. (2558). ขาวส านกงานรฐมนตร 133/2558 หารอกบอธการบด มรภ. 40 แหง. สบคนจาก http://www.moe.go.th/websm/2015/ apr/133.html.

นธพฒน เมฆขจร. (2558). จตวทยาและวทยาการเรยนร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช.

ประเวศ วะส. (2550). วถมนษยในศตวรรษท 21: ศนย หนง เกา. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: สวนเงน

196

มมา.

ประเวศ วะส. (2552). หยงราก: กาวแรกจตตปญญาศกษาในสงคมไทย. (โครงการเอกสารวชาการการเรยนรสการเปลยนแปลง ล าดบท 1). กรงเทพฯ: 21 CENTURY CO.,LTD.

ประเวศ วะส. (2553). ธรรมชาตของสรรพสง การเขาถงความจรงทงหมด. นนทบร: ส านกพมพกรน-ปญญาญาณ.

ไพฑรย สนลารตน. (2559). คดเพอคร ค าบรรยายระหวางด ารงต าแหนงประธานกรรมการครสภา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาวต ตงเพชรเดโช. (2556). จตวญญาณความเปนครกบความกาวหนาในอาชพทพยากรณความทมเทในการท างานของคร. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ, กรงเทพฯ.

มลวลย สมศกด, นตยารตน คงนาลก, ทพวรรณ ทองขนด า, และ รพพรรณ อกษราวดวฒน. (2561). องคประกอบและตวชวดจตวญญาณความเปนครของนกศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ. วารสารเทคโนโลยภาคใต, 11(1), 51-58.

ยนต ชมจต. (2553). ความเปนคร. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โอเดยรสโตร.

รอมา เจรญสข. (2557). การตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางของโมเดลการวดจตวญญาณความเปนคร ของนสตหลกสตรการศกษาบณฑต (กศ. บ. 5 ป) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ: การวเคราะหกลมพห. วารสารวธวทยาการวจย, 29(2), 189-208.

ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ. (2538). เทคนคการวจยทางการศกษา. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: สวรยาสน.

วสนต ปานทอง, อนชา กอนพวง, ภาณวฒน ภกดวงศ, ฉนทนา จนทรบรรจง. (2556). รปแบบการพฒนาครเพอศษยในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา. วารสารศกษาศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร, 15(ฉบบพเศษ), 193-205.

วนทนย นามสวสด. (2558). ผลการใชจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมคณลกษณะความเปนคร ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ. วารสารบณฑตศกษา,12(57), 7-20.

197

วลนกา ฉลากบาง. (2559). จตวญญาณความเปนคร: คณลกษณะส าคญของครมออาชพ The Spirituality of Teachers: A Key Characteristic of Professional Teachers. วารสารมหาวทยาลยนครพนม ,6(2),123-128.

วไล ตงจตสมคด. (2557). ความเปนคร. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: โอเดยรสโตร.

สนท สตโยภาส. (2555). การใชกระบวนวชาจตตปญญาศกษา (Contemplative Studies) หมวดวชาศกษาทวไป พฒนาคณธรรม จรยธรรมและคานยมอนพงประสงคแกนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม. เชยงใหม: มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม.

สมโภชน เอยมสภาษต. (2550). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมศกด ดลประสทธ. (2543). ครของครกบครอาชพ. สบคนจาก http://www.moe.go.th/moe/th/ cms_group/detail.php?NewsID=34&Key=aca_article.

สนต บญภรมย. (2557). ความเปนคร: Self-actualization for teacher. กรงเทพฯ: ทรปเพล เอดดเคชน.

สาวตร พลสขโข. (2559). ครหวใจใหม: การเปลยนแปลงตนเอง เพอเปลยนการศกษา. กรงเทพฯ: หจก. สามลดา.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษกจและสงคมแหงชาต. (2554). การทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. กรงเทพฯ: ศนยการพมพเพชรรง.

ส านกงานทประชมอธการบด มหาวทยาลยราชภฏ. (2557). แผนยทธศาสตรเพอยกคณภาพมาตรฐานมหาวทยาลยราชภฏสคณภาพเปนเลศ ระยะ 10 ป (พ. ศ. 2558-2567). (เอกสารประกอบการจดท าแผนยทธศาสตร) พษณโลก: มหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2558). สถานภาพการผลตและพฒนาครไทย. กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟค จ ากด.

ส านกงานสงเสรมการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.) (2557). การยกระดบคณภาพครไทยในศตวรรษท 21 เอกสารประกอบการประชมวชาการ “อภวฒนการเรยนร. . . . . . สจดเปลยน

198

ประเทศไทย”.

สขมตร กอมณ. (2556). โมเดลการจดสภาพแวดลอมทางการเรยนตามแนวจตตปญญาศกษา ส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษา. (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต). มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม.

สนนท ศลโกสม, และ ไพฑรย โพธสาร. (2561). ศาสตรพร ะราชากบการพฒนาการศกษา. วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชพฤกษ, มหาวทยาลยราชพฤกษ, 4(ธนวาคม), 9-21.

สพชญา โคทว และ วารรตน แกวอไร. (2557). พฒนารปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา ส าหรบนกศกษาคณะครศาสตรในสงกดมหาวทยาลยราชภฏ. สบคนจากhttp://doi.nrct.go.th//ListDoi/ listDetail?Resolve_DOI=10.14457/NU.the.2014.101

สมน อมรววฒน. (2551). เรองจากปก ความร และความรก. . . ค าจาก “ครของคร” ศาสตราจารยกตตคณสมน อมรววฒน. สบคนจาก http://www.nationejobs.com/ citylife/content.php?ContentID=1061.

สเมธ ตนตเวชกล. (2559). ตามรอยพระยคลบาท ครแหงแผนดน. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรางค โควตระกล. (2550). จตวทยาการศกษา. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวณย ศรโสภา และ สมสดา ผพฒน. (2553). ศาสตรและศลปแหงความเปนคร โดย พระภาวนา วรยคณ (เผดจ ทตตชโว). (พมพครงท 1). ม. ป. ท.

สวทย มลค า, และ อรทย มลค า. (2553). 19 วธจดการเรยนร เพอพฒนาความรและทกษะ. (พมพครงท 9). กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด ภาพพมพ.

อน เจรญวงศระยบ. (2556). เอกสารประกอบการสอน รายวชาการวดจตพสย. พษณโลก: คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม.

อรพรรณ ลอบญธวชชย. (2553). การใหค าปรกษาทางสขภาพ. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: โรงพมพ

199

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อชรา เอบสขสร. (2556). จตวทยาส าหรบคร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อานนท ศกดวรวชญ. (2560). เขาใจ เขาถง พฒนา: วธการแหงศาสตรพระราชาเพอการพฒนาทยงยน สบคนจาก http://as.nida.ac.th/gsas/article

อ านาจ สงวนกลาง. (2559). พทธธรรมเพอพฒนาชวตและสงคม. ล าปาง: สาขาสงคมศกษา, คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยราชภฏล าปาง

เอมอชฌา วฒนบรานนท. (2559). การวจยโมเดลเลฟเพอสรางเสรมความเปนมนษยทสมบรณ: ชดโครงการวจยส าหรบนสตระดบอดมศกษา. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตง เฮาส..

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก รายชอและประวตของผเชยวชาญในการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย

รายชอและประวตผเชยวชาญ ในการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย

1. รายชอผเชยวชาญในการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย ระยะท 1 แบบวดจตวญญาณความเปนคร

ผชวยศาสตราจารย ดร.ณฏฐภรณ หลาวทอง สาขาวชาการวดเเละประเมนผลการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผชวยศาสตราจารย ดร.วรวรรณ วงศปนเพชร ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรอมา เจรญสข ภาควชาการวดผลและวจยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

อาจารย ดร.อารยา ผลธญญา ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

อาจารย ดร.ธรรมนนทกา แจงสวาง สาขาวชาวทยาศาสตรการออกก าลงกายและการกฬา คณะวทยาศาสตรการกฬา มหาวทยาลยบรพา

203

2. รายชอผเชยวชาญในการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย ระยะท 2 รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษา วชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ผชวยศาสตราจารย ดร.กลสรา จตรชญาวณช สาขาวชาการประถมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ

ผชวยศาสตราจารย ดร.สลกจต ตรรณโอภาส สาขาจตวทยาและการแนะแนว คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

อาจารย ดร.อารย ปรดกล สาขาหลกสตรและการสอน คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

อาจารย ดร.ภารด ก าภ ณ อยธยา ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

อาจารย ดร.ธรรมโชต เอยมทศนะ ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ภาคผนวก ข ใบรบรองจรยธรรมการวจยของขอเสนอการวจย

205

206

ภาคผนวก ค ผลการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย

ประกอบดวย คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

คาอ านาจจ าแนกและคาความเชอมนของแบบวดจตวญญาณความเปนคร คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading)

คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

ตาราง 13 คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

ขอ ผเชยวชาญ

คาดชน (IOC) ผลการพจารณา 1 2 3 4 5

1 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 2 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 3 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 4 1 1 0 1 1 0.80 น าไปใช 5 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 6 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 7 1 1 0 1 1 0.80 น าไปใช 8 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 9 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 10 0 1 1 1 1 0.80 น าไปใช 11 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 12 1 0 1 1 1 0.80 น าไปใช 13 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 14 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 15 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 16 0 -1 0 0 0 -0.20 ตดออก 17 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 18 -1 -1 1 0 0 -0.20 ตดออก 19 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 20 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 21 0 0 0 0 0 0.00 น าไปใช 22 1 1 1 0 1 0.80 น าไปใช

209




23 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 24 1 1 0 1 1 0.80 น าไปใช 25 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 26 1 -1 0 0 0 0.00 น าไปใช 27 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 28 0 1 1 0 0 0.40 ตดออก 29 1 0 1 1 1 0.80 น าไปใช 30 1 1 0 1 1 0.80 น าไปใช 31 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 32 0 1 0 1 0 0.40 ตดออก 33 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 34 0 0 1 0 0 0.20 ตดออก 35 1 1 1 0 1 0.80 น าไปใช 36 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 37 1 0 1 1 1 0.80 น าไปใช 38 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 39 0 -1 0 0 1 0.00 ตดออก 40 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 41 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 42 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 43 0 -1 0 0 0 -0.20 ตดออก 44 1 1 1 0 1 0.80 น าไปใช 45 -1 0 0 0 1 0.00 ตดออก 46 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช

210




47 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 48 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 49 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 50 0 1 -1 1 0 0.40 ตดออก 51 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 52 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 53 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 54 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 55 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 56 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 57 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 58 1 1 0 1 1 0.80 น าไปใช 59 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 60 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 61 0 1 1 1 1 0.80 น าไปใช 62 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 63 1 1 1 1 0 0.80 น าไปใช 64 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 65 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 66 0 -1 -1 0 0 .-040 ตดออก 67 1 1 1 1 1 1.00 น าไปใช 68 -1 -1 0 0 0 -.040 ตดออก

211

คาอ านาจจ าแนกและคาความเชอมนของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

ตาราง 14 คาอ านาจจ าแนกและคาความเชอมนของแบบวดจตวญญาณความเปนคร

ขอ คาอ านาจจ าแนก ขอ คาอ านาจจ าแนก 1 .399 25 .555 2 .396 26 .486 3 .423 27 .458 4 .551 28 .503 5 .563 29 .476 6 .418 30 .510 7 .438 31 .520 8 .480 32 .660 9 .499 33 .650 10 .545 34 .586 11 .522 35 .576 12 .527 36 .631 13 .536 37 .470 14 .520 38 .489 15 .431 39 .397 16 .478 40 .535 17 .506 41 .551 18 .531 42 .507 19 .432 43 .523 20 .274 44 .706 21 .441 45 .601 22 .582 46 .740 23 .654 47 .770 24 .501 48 .767

212


ขอ คาอ านาจจ าแนก ขอ คาอ านาจจ าแนก 49 .762 53 .816 50 .708 54 .546 51 .778 55 .515 52 .774

คาความเชอมน .939

213

คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading)

ตาราง 15 คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading) ของตวบงชพฤตกรรม ตามองคประกอบ เชงยนยนอนดบหนง

ตวบงช จตวญญาณความเปนคร

First Order Factor Loading R2

PER1 PER2 PER3 PER4 PER5 PER6 PER7 PER8 PER9 PER10 PER11 PER12 PER13 TEA1 TEA2 TEA3 TEA4 TEA5 TEA6 SELF1 SELF2 SELF3 SELF4

0.435 0.445 0.520 0.652 0.683 0.493 0.511 0.599 0.630 0.602 0.608 0.638 0.623 0.546 0.503 0.550 0.636 0.694 0.533 0.308 0.502 0.668 0.773

0.189 0.198 0.270 0.426 0.466 0.243 0.261 0.358 0.397 0.362 0.369 0.407 0.388 0.298 0.254 0.302 0.404 0.482 0.285 0.095 0.252 0.446 0.597

214




SELF5 SELF6 SELF7 SELF8

0.629 0.713 0.560 0.500

0.395 0.508 0.314 0.250

SCOM1 SCOM2 SCOM3 SCOM4 SCOM5 SCOM6 SCOM7 SCOM8 SCOM9 SFAIR1 SFAIR2 SFAIR3 SFAIR4 SFAIR5 SFAIR6 SFAIR7

0.556 0.540 0.586 0.595 0.750 0.738 0.642 0.584 0.655 0.484 0.519 0.442 0.609 0.643 0.597 0.599

0.309 0.292 0.343 0.354 0.563 0.544 0.412 0.341 0.429 0.234 0.269 0.195 0.371 0.413 0.356 0.359

ATT1 ATT2 ATT3

0.692 0.570 0.792

0.479 0.325 0.628

215




ATT4 ATT5 ATT6 ATT7 ATT8 ATT9 ATT10 FAITH1 FAITH2

0.774 0.804 0.793 0.770 0.836 0.821 0.843 0.795 0.735

0.599 0.646 0.629 0.593 0.700 0.674 0.711 0.631 0.540

ภาคผนวก ง แบบสมภาษณเพอหานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

การสงเคราะหเนอหาจากผลการสมภาษณ แบบสอบถามเพอการวจย

แบบสมภาษณเพอหานยามและองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

ค าชแจง แบบสมภาษณชดนเปนแบบสมภาษณกงโครงสราง เพอใชในการศกษาความคดเหน

จากผทรงคณวฒโดยมจดประสงค ดงน

จดประสงคของการสมภาษณ 1. เพอศกษานยาม และ องคประกอบ ของจตวญญาณความเปนคร 2. เพอเปนแนวทางในการสรางรปแบบการพฒนาจตวญญาณความเปนคร ส าหรบ

นกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ตอนท 1 ขอมลทวไป ชอผทรงคณวฒ....................................................................................................................... ประวตการศกษา .................................................................................................................... ประวตการท างาน.................................................................................................................... ต าแหนง................................................................................................................................. หนวยงานทสงกด.................................................................................................................... ความเชยวชาญ....................................................................................................................... วนทและเวลาในการสมภาษณ……………………………………………………………………… สถานทในการสมภาษณ..........................................................................................................

ตอนท 2 ขอค าถาม 1. นยามของจตวญญาณความเปนคร ในทศนะของทานเปนอยางไร 2. จตวญญาณความเปนครมองคประกอบอะไรบาง 3. ถาจะพฒนาจตวญญาณความเปนคร ใหกบนกศกษาวชาชพคร มหาวยาลยราชภฏ

ควรมแนวทางในการพฒนาอยางไรบาง

218

ตาราง 16 การสงเคราะหเนอหาจากผลการสมภาษณเกยวกบจตวญญาณความเปนคร

ผทรงคณวฒ ผลการสมภาษณ ดร.สเมธ ตนตเวชกล

จตวญญาณความเปนครเปนจตส านกในหนาทของความเปนคร เกยวกบการทมเท เสยสละ มความใกลชด มความสมพนธกบเดก เขาใจในตนเอง เขาถงเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพตนเองได และกลาวถงองคประกอบของจตวญญาณความเปนครไววา องคประกอบโดยตรงของจตวญญาณความเปนครนน ไมมองคประกอบใดทบงชด แตไดใหขอคดเหนเกยวกบ คนทมอาชพครจะตองมลกษณะเปนคนททมเทเวลา เสยสละ มความใกลชดและความสมพนธทดตอเดก มความรจรงในศาสตรของตนเอง ถายทอดเปน สอนเปน เปนพาหะทด (พาหะคอการถายทอด) รจกใชเครองมอใหเปนประโยชน (เครองมอ คอ “สอ” เหมอนในหลวงรชกาลท 9 ใช EDLTV แกปญหา รร.ตชด.ใชสอแทนการขาดแคลนของคร) และครตองปรบปรงเปลยนแปลงตนเองอยเสมอใหทนกบโลกปจจบนโดยใหกรอบความคดไววา “เขาใจ” คอ เขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง ส านกรวาตนเองมหนาทสงสอนลกศษย “เขาถง” คอ เขาถงหวใจของลกศษย เมอเขาใจตนเองและแลวจะตองเขาใจลกศษยดวย “พฒนา” คอ การพฒนาตนเอง พฒนาเดกนกเรยน และพฒนาวชาชพตนเอง

ศาสตราจารย กตตคณ สมนอมรววฒน

จตวญญาณความเปนครนนสามารถมองไดมมมอง อาจจะแบงไดเปน 3 ดาน ดงน 1) มมมองดานศาสนาพทธ คนทมจตวญญาณความเปนคร จะตองมหลกธรรมประจ าใจ ของตนเอง ไดแก กลยาณมตรธรรม 7 และครธรรม 7 เปนทตงของความเปนครทด 2) มมมองดานปรชญานน จตวญญาณความเปนครเปนอดมคตสงสดทจะบรรลถง โดยเนนไปทการพฒนาภายในตนเอง 3) มมมองดานจตวทยา เนนเรองการเหนคณคาในตนเอง (Self Esteem) เปนทตงและจตส านกของความเปนครทมตอบทบาทหนาทของตนเอง รวมถงเจตคตตอการท างานในอาชพคร ดงนนจงสรปวา ทงสามมมมองดงกลาวขางตนมแนวโนมเกยวของกบเรองของความรกความเมตตา ทมตอตนเอง ตอผเรยนและตอวชาชพ ดงเชน มมมองดานศาสนา เพราะทกศาสนาทมค าสอนทเรมจากความรก

219


ผทรงคณวฒ ผลการสมภาษณ มมมองดานปรชญา กเรมจากความรกในการพฒนาตนเองไปสจดสงสดของ

ชวต และมมมองดานจตวทยา ทเรมจากการเหนคณคาในตนเอง เกดความรกในตนเองกอน และพฒนาไปสการพฒนาตนเองทงภายนอกและภายใน ไปสการมคณคา คณงามความดในวชาชพ และกลาวถง องคประกอบของจตวญญาณความเปนครไววา ครทมจตวญญาณความเปนคร จงควรเรมจาก “ใจ ” เรม ท การใส ใจ (Touch) (ใน ท น หมายถ งการใส ใจ โดยใชผสสะ ทง 6) ตอมาเปนความตงใจ (Attend) (ปรารถนาดตอศษย คอเปลยนชวต ลกศษยใหได) สดทายจะเกดความไววางใจ (Trust) ระหวางกนและกน

รองศาสตราจารย ดร.โสรช โพธแกว

จตวญญาณความเปนคร คอ ความส านกรบผดชอบอยางลกซงในหนาททตนเองตองท าในวชาชพคร และตองใหลกศษยไดประโยชนจากสงทตนเองท า มความเสยสละ ทมเทใหกบงานของตน มใจเมตตา และ เขาใจในตนเอง และ ลกศษยอยางลกซง รในสงทตนเองร และไดกลาวถงองคประกอบของจตวญญาณความเปนครไววา ไมมองคประกอบใดชดเจนในจตวญญาณความเปนคร เพราะ “ตน” สดทายก ไมม “ตน” ไมสามารถระบตวตนของตนไดอยางชดเจนแนนอน มกจะผนแปรไดเสมอ แตคนทมจตวญญาณความเปนครนน มกจะเปนคนทเสยสละ ทมเทใหกบงานของตน มใจเมตตาและเขาใจในตนเองอยางลกซงซง เรมจาก การให (ทานง) ในทศพธราชธรรม “การให” เปนธรรมขอแรก เพราะฉะนนคนทเปนคร ตองมใจใน ”การให” หรอ “ทาน” เปนขอแรกเสมอ ในสงทเกยวของกบการใหคอมใจเมตตา เพราะฉะนนคนทเปนครตอง “ใจกวาง” เปดใจ เปดกวาง ไมปดกนการเรยนรของเดก เมอตองการใหเดกไดเ ร ย น ร แ ล ว เ พ ร า ะ ฉ ะ น น ค น ท เ ป น ค ร จ ะ ต อ ง ร ในสงทตนเองร (เชยวชาญในสงทตนเองจะสอน)

220

แบบสมภาษณเพอพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

ค าชแจง แบบสมภาษณชดนเปนแบบสมภาษณกงโครงสราง เพอใชในการศกษาความคดเหน

จากผทรงคณวฒโดยมจดประสงค ดงน

จดประสงคของการสมภาษณ 1. เพอพฒนาองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร 2. เพอรวบรวมพฤตกรรมบงชเกยวกบองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

ตอนท 1 ขอมลทวไป 1. ขอมลทวไป ไดแก ชอ-นามสกล ชอเลน สถานภาพ อาย ทอย ประสบการณในการ

ท างาน เปนตน 2. ขอมลเกยวกบการศกษา ไดแก ประวตการศกษา ระดบการศกษา สาขาวชา เปนตน 3. ขอมลเกยวกบวชาชพคร ไดแก ผลงาน เกยรตประวต รางวล เปนตน 4. ขอมลอน ๆ ไดแก ความประทบใจหรอแรงบนดาลใจในการประกอบวชาชพคร เปนตน

ตอนท 2 ขอค าถาม 1. หนาทของทานในการพฒนาตนเองมอะไรบาง 2. หนาทของทานในการพฒนาผเรยนมอะไรบาง 3. หนาทของทานในการพฒนาวชาชพครมอะไรบาง 4. คณลกษณะและพฤตกรรมทบงบอกวาทานเปนครผมจตวญญาณความเปนคร

มอะไรบาง 5. พฤตกรรมของครทไมมจตวญญาณความเปนครในทศนะของทาน มอะไรบาง

221

ตาราง 1

7 ผลการวเคราะหเหตการณส าคญ

โดยใชเทคนค C

ritica

l Incid

ent T

echn

ique (

CIT)

องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

1. ดานทเกดกบ

ตนเอง ไดแก

1.1 บคลกภาพ

ความเปนคร

“ในขณ

ะทมาสอนกควรแตง

กายใหส

ภาพ

เรยบ

รอยใชโทนสสภาพ เชน สขาว สด า ส

น าเงน

สน าตาลเปน

ตน ชว

งนเปนชวงของ

การถวายความอาลย เราตองแตงกายให

เหมา

ะกบก

าลเทศะดวย”

(ผใหขอมลคนท 1 )

“สวนใหญพใชค าวา “คร” แทนตวเองนะ จ

ะไม

พดค า

หยาบเดดขาด” (ผใหขอมลคนท

3 )

“บคลกภาพของครตองคล

องแค

ลววอ

งไว

และก

ระฉบ

กระเฉง” (ผใหขอมลคนท 5 )

“ครบางคนสกปรก เหมอนไมไดอาบน า

ใสเสอผาซ าตวเด

ม หรออาจเมาแลวไมไดกลบ

บาน”

(ผใหขอมลคนท 2)

“ครบางคนใชค าวา “ก

-มง” และ เรยกนกเรยนวา

“ไอ” หรอ “อ” พ

ดจาไมม

หางเส

ยงดวย”


“ครบางคนไมยอมรบฟ

งเหตผล ดดา ว

ากลาว

นกเรย

นกอน”


“ครบางคนยงมความป

ระหม

าในการพด

ไมกลาท

จะพด

หรอสอน”


“ครบางคน

ละทง

หนาท

ในการสอน เลกสอน

นกเรย

นกลางคน”


การเข

าใจถงบคลกภาพภายนอกและ

ภายในของคนเปนคร ไดแก

ครควรแตงกายใหสะอาดและ

เหมาะสมกบกาลเทศะ พดจาสภาพ

เรยบรอย มความคลองแคลววองไว

และกระฉบกระเฉ

ง มสขภาพ

แขงแรงสมบรณ มความเปนเอง

มอารมณ

ดอารมณ

ขน มความมนใจ

ในตนเอง ม

ความเพยรพยายาม

มความอดทนอดกลน แล

ะมความ

รบผดชอบ

222


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“ครทดควรมส

ขภาพ

แขงแ

รง

สมบร

ณไมควรเจ

บปวยบอย”


“ตองเปนคนเขา

ถงไดงาย และ

เปนคนทผเรยนอยดวยแลว

สบายใจ ไม

หยง ห

รอวางตวให

นกเรย

นกลว”


“อารมณ

ด อา

รมณขน

ยมแยม

แจมใสอยเสมอ”


“มคว

ามมน

ใจใน

ตนเอง ม

นใจ

ในการพด”


“ครบางคนแตงกายไมสภาพ สวมกระโปรงทสน

เกนไป”


“ครบางคนปลอยเดกไวในห

องทงไวใหท างานโดยท

ตนเองไปท

างานอนทไมเกยวของกบงานสอน”


223


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“มคว

ามเพยร

พยาย

ามในการ

สอนใหนกเรยนเขาใจในบท

เรยน

ถงแมจะยากมากและพยายาม

เคยวเขญใหนกเรย

นประสบ

ความส าเรจ

” (ผใหขอมลคนท 19)

“มคว

ามอด

ทนอด

กลน

สามารถระงบความโกรธ”


“ทนต

อความล

าบากในการ

ท างานได(ผใหขอมลคนท 21

) “มคว

ามรบ

ผดชอ

บเขาสอนทก

ครง ม

ความตรงตอเวลา”(ผให

ขอมลคนท 25)

224


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

1.2 บทบ

าทหนาทดานการ

สอน

“ส าหรบเดกเลกใชเกมม

าสอน

ในหองเรยน เดกชอบมาก

เพราะมการแขงขน เดกสนก

เพราะไดเลนดวย”


“เต

รยมการสอนกอนสอนทกครง

โดยเฉพ

าะวชาวทยาศาสตรท

จะตองเต

รยมส

ารเคม กบ

หอง

แลปไวส าหรบเดกใหพ

รอม”


“ครบางคนสอนวธเด

ม ๆ เดกเบองายดวย เดกสมยน

“ (ผใหขอมลคนท 10

) “เห

นครบางคนไมไดเตรยมสอนเลย ใหเดกจดในสมด

แบบฝกหดเทานน”


บทบาทหนาทการสอนของคร ไดแก ครควรม

ความตงใจในการสอน มความสามารถ

ใชสอการสอนใหเหมาะสมกบผเรย

นและ

เนอหา รจกใชเทคนคการสอนทหลากหลาย

และสามารถน

าเทคนคการสอนแบบ

ใหม

มาประยกตใชใหเหมาะสมกบผเรย

นในยค

ปจจบน

225


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

1.3 บทบ

าทการ

พฒนาตวเองใน

วชาชพค

ร

“เรามวแตสอนในหนงสอไมได

นะ ตองหา

คลปว

ดโอม

าเปดให

นกเรย

นดเพมเตมดวย นกเรย

นถงจะเขาใจ”(ผใหขอมลคนท 7)

“เด

กสมยนสมาธสน เบองาย

เวลาสอนตองมกจ

กรรมใหท า

ไมงนกคยกนท

งคาบเรย

น” (ผให


“สมยนตองใชโทรศ

พทมอ

ถอ

เขามารวมในการสอนดวย

นกเรย

นเขาชอบ”


“อยากไปน

ะอบรม พฒ

นาตวเอง บ

างทกหวงลก

บางครงพก

ไมไป ผอ.ใหไปพ

กไมไป ไมมใครดแลลก”


บทบาทการพฒ

นาตนเองเพ

อเพม

พนความร

และความเชยวชาญ

เฉพาะทางของตนดวย

วธการตาง

ๆ ไดแก ครควรศกษาหาความร

จากอนเตอรเน

ตและแหลงเรย

นรตางๆการ

ตดตามขาวสารใหม

ๆอยเสมอ อ

บรมศกษ

าหาความรเพ

มเตม แล

ะศกษ

าคนควาวจย

ใหมความเชยวชาญ

เฉพาะทางของตน

226


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“ครตองรใหมาก เพราะสมยน

เดกบางคนรมากกวาครเส

ยอก

เพราะฉะนนการตด

ตาม

ขาวส

ารจ าเปนอยางมาก แล

ะขาวสารตางๆ เมอน

ามาพดคย

ใหกบนกเรย

นฟง น

กเรยนจะม

ความสนใจมากกวาเนอหา

บทเรย

นซะอก”


“พไปอบ

รมออ

นไลน

ดวยนะม

ใบวฒ

บตรแจกใหดวยเมอเรย

นจบ” (ผใหขอมลคนท 9)

227


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“วจย

ในชน

เรยน

เปนสงท

ส าคญ

มากหากท าไดจะเปน

ประโยชนตอการจดการเรยน

การสอนและการปรบป

รงการ

เรยนการสอนของเราเปนอยาง

มาก อกทงยงชวยใหเรามความ

เชยวชาญเฉพาะทางมากขน

ดวย”(ผใหขอมลคนท 12)

“บางครงกคดนะ วา

พอแมควรเอ

าใจใสลกมากกวา

ครอยางเรา” (ผใหขอมลคนท 7)

“ครบางคนคดวาเดกนงหนา สนใจเรยนมากกวาเด

กหลงหอง” (ผใหขอมลคนท 15

) “บางทกทอแทในการดแลเคานะ เพราะเคาไมใชลก

เรา พกเลกสนใจเคาไปเลย” (ผใหขอมลคนท 20

)

การปฏบ

ตตอผเรย

นดวยความรก ความเอา

ใจใส แล

ะปรารถนาใหผเรยนพ

นทกข แบ

งออกเปน

3 ดาน ประกอบดวย ดานการเรย

น ไดแก ครควรดแลเอาใจใสผเรยนและคอย

ตดตามความกาวหนาของผเรยนอยเสมอ

ดานการอบรมบม

นสย ไดแก การสอนให

ผเรยนเปน

คนดละเว

นความชว แ

ละการสอน

ระเบยบวนยใหกบผเรย

น และดานการให

ค าปรกษ

า ไดแก ใหค าแนะน าและชแนะ

แนวทางทถกตอง รวมถงชวยเหลอแกไข

ปญหาใหกบผเรยน

การปฏบ

ตตอ

ผเรยนดวยความ

เมตตากรณ

า

“เราตองสน

ใจเดกในหองทกคน

เพอรพฤตกรรมของเขา”


228


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“ชวงนเดกตด 0 กนเยอะมาก

เพราะไมสงครตาม

ทวงงาน

ทกวน” (ผใหขอมลคนท 6)

“เด

กคนไหนไมไดเรากตองสอน

สอนจ

นกวาเขาจ

ะเขา

ใจ

เลกเรยนแลวกยงจะตองสอนเขา

อยาปลอยผาน”


“มเวล

าหรอไมมเวลา ถ

าเดกคน

ไหนมาขอค าปรกษากจะตองให

ค าปร

กษากอน”


“ถาเราพบเดกทก

าลงหลงผด

เราตองต

กเตอ

น

229


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

ในหองเรยนจะตองมการเค

ารพ

กฎระเบยบตาง ๆ

ของหอง”


“ยงถาเราเป

นครประจ าชนตอง

ตดตามผลการเรย

นของเดกอย

เสมอดความกาวหนาของเขา

เพอใหรวาควรจะปรบปรงหรอ

พฒนาตวเองอยางไร”


“ถาเป

นครเวรทโรงอาหารจะ

เจอเดกทชอบแซงควในการสง

อาหารตองตก

เตอน

ใหรจกการ

เขาควกฎระเบ

ยบ”


230


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

การปฏบ

ตตอ

ผเรยนดวยความ

เสมอภาค

“ในชวงสอบมน

กเรยนมาขอ

ค าปรกษ

าหลายคนทเลยบ

อก

แนวท

างวธการอานหนงสอให

เพอทจะสอบได”


“แนะแนว ไมใช แ

นะน านะ

เราตองเป

นครแนะแนว

มแนว

ทางต

าง ๆ ให

เดกเลอก

และตดสนใจดวยตนเอง”


“การให

คะแน

นนกเรย

นดวย

ความ

ยตธร

รมเปนสงส าคญ

มาก”(ผใหขอมลคนท 5)

“มครบางคนแจกคะแนนใหเดก”


“ครบางคนนะ เวลาสอนไมใหคะแนน แต

ตองแลก

ดวยการไปท างานทบานให”


“พวากนาจะมบางนะ เหนในขาวทเอาเงนจางเรย

นพศ

ษ เพอแลกกบคะแนน”(ผใหขอมลคนท 24)

การปฏบ

ตตอผเรย

นดวยความยตธรรมและ

ไมล าเอยง แบ

งออกเปน 3 ด

านประกอบดวย

ดานการเรย

น ไดแก การวดและประเมนผล

ตามความเปน

จรง แ

ละการสอนทกคนอยาง

เทาเท

ยม ดานการอบรม

บมนสย ไดแก การวางตวเป

นกลางไมเขา

ขางคนผด และดานการใหค

าปรกษา

231


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“นกเรยนสมยน บางคนเกรดเปน

สงส าคญ

มาก ผดกบบางคนตด

0 ตงหลายวชา แต

ยงไงเราตอง

ไมยอ

ม”


“พเจอเดกคนหนง ย

ากจนมาก

มเทอมหนงเคาไมต

งใจเรยนเลย

คะแนนเลยลดลง เลยถามเคาวา

เปนอะไร ผ

ลปรากฎวา เดกเคา

ไปท างานเขนผกทตลาดชวงเชา

มด เพอหางเงน

พเลยส

อน

เสรมใหเคา”


ไดแก การมเวลาใหค

าปรกษาแกผเรยน

ทกคนอยางเทาเท

ยมกน แล

ะการเตมใจให

ค าปรกษ

ากบผเรย

นโดยไมหวงผลตอบแทน

232


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“สมม

ตวาชอนายเอละกน เปน

ลกเพอน เพอนฝากไว เกเรมาก

ยงไงกตองลง

โทษถ

าท าผ

ด”


“หองนวางนะ มมม

ให

ค าปร

กษาดวย นกเรยนอยาก

คยอยากพด

อะไรบ

อกได”


“สมยนมโซเชยลนะ พแทบไมได

นอนตอนท าโครงงาน”

ตอ

งใหค

าปรก

ษาตลอด (ผให


233


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“เจอเดกคนหนง ไมรเคาเป

นอะไร นงคยกนจนค ามดเลย

แลวพกพาไปสงทบาน”


“เราเป

นคร เราตองม

เหตผ

ล

เสมอ

เวลาคดทจะท าโทษเดก”


“เดกเคารมากกวาเรานะในสมย

น เคารวาใครแฟร

(ยตธ

รรม)

กบเคาบาง”


เจตคตทดตอ

วชาชพค

ร “รกในว

ชาชพ

นนะ แ

มจะ

เหนอย แตกมความสข”


การมความรสกทดตอวชาชพคร ไดแก

ซาบซงในวชาชพคร มความภาคภมใจทได

ประกอบวชาชพค

ร

234


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“ครรสกวาตนเองม

เกยร

ต ม

ช อเสยง มคว

ามสข

ทกครงเม

อท าการสอน”


“ชอบเวล

าทเดกมากอดเรา มน

มความส

ขยงไงไมร บอกไมถก”


“ตอนเคาเรยนจบเคาแวะมาหา

เรานะ เราม

ความ

รสกภ

มใจนะ

ทไดสรางคนคนนมา”


“เดกเรยกครวา แ

มคร ค

รรสก

ดนะป

ลมใจ”


และการมความสขทกครงเมอท าการสอน

การทนกศกษามความคดทดตอวชาชพคร

ไดแก อาชพค

รเปนอาชพท

มเกยรต อาชพค

รสามารถพฒ

นาคนและพฒนาประเท

ศชาตได

และการทนกศกษ

าจะมแนวโนมของการ

แสดงพฤตกรรมทดตอวชาชพคร ไดแก

ปกปอง รกษ

า แล

ะสบท

อดวชาชพค

ร

235


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“เห

มอนครของพในสมยกอนไง

เคาท

าอยา

งไร พก

ท าตา

มเคา

ตอนแรกเหมอนจกจกจจนะ

แตตอนนเขาใจละ”


“ไปไหนใครกเรยกคร ไปต

ลาด

กเรยก กไหว มนร

สกดน

ะ”

(ผใหขอมลคนท

20)

“อาชพค


มเกยรตนะ

ควรย

กยอง”


236


องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“พเชอมนวาคนเปน

คร ไม

มวน

ท าช อ

เสยงของอาชพเสยหาย

จะส านกเสมอ ใน

ชดขาราชการ”


“ครสอนวชานมา 20

ปละ ไม

รสกเบ อ

นะ ถงเราจะสอนเรอ

งเดม แตเรามเดกนกเรย

นคนใหม

มาทาทายการสอนของเราทกป”


ศรทธาในวชาชพ

คร

“อาชพค


มแตค

น

ยกยอ

ง”


“ครบางคนกไมท

าตามกฎกตกาของอาชพค

รนะ”


“บางทกเหนครบางคนดาวาอาชพตนเอง”


การแสดงออกถงความเชอและเลอมใส

ในวชาชพค

ร ไดแก เชอมนในวชาชพคร แล

ะการปฏบ

ตตามจรรยาบรรณของวชาชพคร

อยางเครงครด


237

องคป

ระกอ

บ เหตก

ารณส า

คญทา

งบวก

เหตก

ารณส า

คญทา

งลบ

นยาม

เชงป

ฏบตก

าร

“เราตองท าหนาทของเราใหด

ทสด ยด

มนใน

จรรย

าบรรณ”


“บางครงเป

นครมนเหนอยนะ

แตอาชพครไมมวนจน เพราะ

รวยความร รวยน

าใจถายทอด พ

เชอเปน

อาชพ

ทดมา

ก”


“อาชพค

รเปนอ

าชพท

มนคง”


“ชาวบานเคาฝากลกไวทเรา

เราเปนคนมความร เคา

ยกยอ

ง

เรา” (ผใหขอมลคนท 21

)

238

แบบสอบถามเพอการวจย เรองจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ตอนท 1 ขอมลสวนตวของนกศกษา เพศ ชาย หญง

สาขาวชา ....................................................................................

ตอนท 2 จตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ค าชแจง : ขอใหนกศกษาอานขอความในแบบสอบถามอยางละเอยดแลวโปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบระดบการรบรหรอการแสดงออกของทานมากทสด ดงน

หมายถง ทานมการรบรหรอแสดงออกในระดบมากทสด หมายถง ทานมการรบรหรอแสดงออกในระดบมาก หมายถง ทานมการรบรหรอแสดงออกในระดบปานกลาง หมายถง ทานมการรบรหรอแสดงออกในระดบนอย หมายถง ทานมการรบรหรอแสดงออกในระดบนอยทสด

ขอ ขอค าถาม ระดบการรบรหรอแสดงออก ดานทเกดกบตนเอง

1 ฉนใสเสอผาทสะอาดอยเสมอ

2 ฉนเปนคนเขาถงไดงาย

3 ฉนสวมเครองแบบครทถกระเบยบ

4 ฉนเปนคนทผเรยนอยดวยแลวสบายใจ

5 ฉนมความมานะบากบนฝาฝนตออปสรรค

6 ฉนพดมหางเสยง “คะ” หรอ “ครบ” ทกครง

7 ฉนเปนคนยมแยมแจมใส

8 ฉนควบคมอารมณของตนเองไดดทกสถานการณ

9 ฉนอดทนตอความยากล าบาก

10 ฉนพดจาฉะฉาน คลองแคลว 11 ฉนเชอมนในตนเอง 12 ฉนมความรบผดชอบตอหนาท 13 ฉนมความมนใจในการพด

239

ขอ ขอค าถาม ระดบการรบรหรอแสดงออก ดานทเกดกบตนเอง

14 ฉนเตรยมการสอนทกครง 15 ฉนใชเวลาในการสอนใหเตมท 16 ฉนมสอการสอนเพอใหผเรยนเรยนรเพมเตม เพอใหเขาใจในเนอหามากขน 17 ฉนใชเกม เพลง หรอกจกรรม ประกอบการสอนดวย 18 ฉนจดการเรยนรแบบลงมอท า (Active Learning) 19 ฉนใชสอสงคมออนไลน (Social Media) เขามารวมในการสอน 20 ฉนตองอานหนงสอใหมาก เพราะความรยงมอยนอย 21 หองสมดเปนแหลงเรยนรแหงหนงทฉนควรศกษา 22 ฉนตดตามขาวสารดานเทคนควธการสอนใหมๆ 23 ฉนแสวงหาขาวสารทางวชาชพครใหมๆ มาพฒนาตนเอง 24 ฉนเขารวมการพฒนาวชาชพคร ตามทมหาวทยาลยจดให 25 ฉนหาเวลาศกษาหาความรเพอเพมเตมวชาชพครแบบออนไลน 26 การคนควางานวจยจะท าใหฉนมความเชยวชาญเฉพาะทาง 27 งานวจยเปนสวนหนงทชวยใหฉนแกไขปญหาในการสอน ขอ ขอค าถาม ระดบการรบรหรอ

แสดงออก ดานทเกดกบผเรยน

1 ฉนเปดโอกาสใหผเรยนถาม เมอเกดขอสงสย 2 ฉนตามงานของผเรยน หากพบวาผเรยนไมสงงาน 3 ฉนแนะน าผเรยนปฏบตจตอาสา 4 ฉนกระตนใหผเรยนปฏบตตามกฏของโรงเรยน 5 ฉนคอยตกเตอนผเรยนไมใหท าผดหรออกนอกลนอกทาง 6 ฉนชแนะแนวทางทหลากหลายเพอใหผเรยนไดเลอกหรอตดสนใจดวยตนเอง 7 ฉนชแนะแนวทางในการเลอกศกษาตอใหเหมาะสมกบผเรยน 8 ฉนชวยแกไขปญหาของผเรยนอยางเตมความสามารถ 9 ฉนสามารถเปนทปรกษาใหกบผเรยนเมอมปญหาได 10 ฉนใหคะแนนตามเกณฑทก าหนดไว 11 ฉนตงใจถายทอดความรกบผเรยนทกคน ถงแมจะมผเรยนทไมตงใจเรยน 12 ถงแมวาผเรยนจะเปนคนทฉนรก หากท าผดฉนยอมลงโทษ

240

ขอ ขอค าถาม ระดบการรบรหรอแสดงออก ดานทเกดกบผเรยน

13 เมอผเรยนท าผด ฉนตดสนดวยเหตและผลทแทจรง ไมล าเอยงเขาขางฝายใดฝายหนง

14 ฉนมเวลาใหผเรยนมาขอค าปรกษาได 15 หากผเรยนมปญหา ฉนใหค าปรกษาไดแมเปนเวลานอกราชการ 16 ฉนเตมใจใหค าปรกษาแกผเรยนทกคนโดยไมหวงสงตอบแทน ขอ ขอค าถาม ระดบการรบรหรอ

แสดงออก ดานทเกดกบวชาชพคร

1 ฉนรสกซาบซงในวชาชพคร 2 การเปนครท าใหฉนมความสข 3 ฉนมความสขเมอเหนลกศษยประสบความส าเรจในการเรยน 4 ฉนภมใจทจะไดประกอบอาชพคร 5 อาชพครเปนวชาชพชนสง 6 อาชพครสามารถพฒนาคนและประเทศชาต 7 ฉนจะไมดหมน เหยยดยามวชาชพคร 8 ฉนจะพงระวงไมใหวชาชพครเสอมเสย 9 ฉนจะปกปองวชาชพครไมใหมาดหมน 10 ฉนจะสบทอดวชาชพคร 11 ฉนเชอมนวาอาชพครเปนอาชพทด 12 ฉนจะปฏบตตามขอก าหนดของวชาชพครอยางเครงครด

ภาคผนวก จ ผลการปรบปรงกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนร

เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

ตาราง 18 ผลการปรบปรงกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

กจกรรม ประเดน

ทควรปรบปรงแกไข การด าเนนการ ปรบปรงแกไข

จตวญญาณครนนส าคญอยางไร

ในกจกรรมชวงแรก เนนการบรรยายประมาณ 20 นาท ท าใหนกศกษาเกดความรสกเบอหนาย ไมสนใจฟงการบรรยาย และนกศกษา ยงไมเขาใจการสรปผลเปน ผงมโนทศน

ใชหวขอการบนทกผลการเรยนรเพมเตมในระหวางการบรรยาย ตงค าถามแทรก และใหนกศกษาบนทกผลการสะทอนคด และเพมค าอธบายวาการเขยนผงมโนทศนคออะไร วธการด าเนนการเขยนเปนอยางไร

เรยนรและเขาใจธรรมชาตมนษย

กจกรรมชวงการเดนชมธรรมชาต เนองจากในชวงของการทดลอง มการท ากจกรรมของนกศกษากลมอน จงท าใหนกศกษาไมมสมาธในการด าเนนกจกรรม

ในชวงของการท ากจกรรมน กระบวนกรตองส ารวจสภาพแวดลอมกอน เพราะตองใชความตระหนกในการเรยนรตนเองและผอน

ไขตวตน ชวงเวลาการท ากจกรรมคอนขางจ ากด ภายในเวลา 90 นาท จงท าใหกจกรรมสนทรยสนทนาท าไดไมเตมทของการเรยนร

กระบวนกรตองปรบเปลยน หากกลมสตวชนดเดยวกน มจ านวนมากเกนไป และยดหยนเวลาได ขณะเดยวกนอาจใหเขยนสะทอนเปนการใหก าลงใจซงกนและกนได

ตามตดผเรยน (1) ชวงเวลาการท ากจกรรมคอนขางจ ากด ภายในเวลา 90 นาท ท าใหการแสดงบทบาท สมมตไดไมเตมท

ชวงเวลาการท ากจกรรมคอนขางจ ากด ภายในเวลา 90 นาท ตองควบคมเวลาใชนาฬกาจบเวลา หรอตอเวลาได หากมความเหมาะสม

243


กจกรรม ประเดน

ทควรปรบปรงแกไข การด าเนนการ ปรบปรงแกไข

รวมกอการงาน ชวงเวลาทนกศกษาก าลงคดจนตนาการ เปนชวงเวลาทส าคญ ควรยดเวลาใหมากขน

ปรบชวงคดจนตนาการใหมากขน ไมควรเรงนกศกษามากเกนไป ปลอยตามธรรมชาต เพอความสมบรณของงานทท ารวมกน

สบสานวชาชพคร ค าสงในการระดมความคดยงไมชดเจน ทง 3 ประเดน ควรปรบใหชดเจนมากขน

ปรบค าสงในการระดมความคด ดงน 1) เมอนกศกษาไดรบการฝกประสบการณวชาชพคร นกศกษาจะพฒนาตนเองอยางไร

2) เมอนกศกษาไดรบการฝกประสบการณวชาชพคร นกศกษาจะมแนวทางในการพฒนาผเรยนไดอยางไร

3) เมอนกศกษาส าเรจการศกษา นกศกษาจะพฒนาวชาชพครไดอยางไร

ภาคผนวก ฉ รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร


245

รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏ

เอกสารคมอการใชรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏฉบบน ผวจยไดพฒนาขนอยางมแบบแผน และมการด าเนนกจกรรมอยางเปนขนตอน โดยใชกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา ซงเปนการเปลยนแปลงจากภายในตนเอง จนเกดความรความเขาใจในตนเอง ผอน และสงแวดลอม อยางลกซง สอดคลองกบความเปนจรง เกดความรก ความเมตตา ความออนนอมถอมตน ตลอดจนการเกดจตส านกตอสวนรวม ทตงอยบนพนฐานของการเขาถงความจรงสงสด คอ ความจรง ความด ความงาม และน าไปสการลงมอปฏบตเพอการเปลยนแปลงวชาชพใหพฒนายงขน

รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพครมหาวทยาลยราชภฏ มวตถประสงคเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครอยางมแบบแผน ประกอบดวยองคประกอบ ดงน

1. หลกการ 2. วตถประสงค 3. เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร 4. กระบวนการจดการเรยนร 3 ขน (AmCRa)

4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Am : Awareness and Mediation) 4.2 ขนคดใครครวญ (C : Contemplation) 4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Ra : Reflection and Application)

5. การวดและประเมนผล 6. บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

246

1. หลกการแนวคด

จตวญญาณความเปนครถอวาเปนสวนหนงทท าใหอาชพครมคณคาและความหมาย ทงตอตนเอง ผเรยน และวชาชพ ครทมจตวญญาณความเปนครจะมความส านกในความรบผดชอบของตนอยางเตมท ทงตอหนาทของตนเอง การอบรมส งสอน มความรก เมตตา ปรารถนาดตอศษย ตลอดจนพฒนาตนเองใหเปนประโยชนตอผเรยนและตอวชาชพ ประกอบกบในปจจบน ตามพระราโชบายดานการศกษาของในหลวงรชกาลท 10 ทพระองคทรงสานตอพระราชปณธานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 ดานการพฒนามหาวทยาลยราชภฏใหเปนมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน โดยเฉพาะประเดนดานการผลตและพฒนาคร พระองคทรงเนนย าใหมหาวทยาลยราชภฏเปนเลศดานผลตและพฒนาคร ใหมมาตรฐานและมจตวญญาณความเปนคร ดงนนการพฒนาจตวญญาณความเปนครจงมความส าคญเปนอยางมากตอวงการวชาชพคร โดยเฉพาะอยางยงในมหาวทยาลยราชภฏ ซงเปนสถาบนทมชอเสยงทางดานการผลตครมายาวนานและเปนมหาวทยาลยของพระราชา

รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครของนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลยราชภฏทพฒนาขน จงมแนวคดจากหลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศรมหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ทวา “ระเบดจากขางใน” และ “เขาใจ เขาถง พฒนา” เพอใหนกศกษาวชาชพครน าแนวทางในการท างานของพระองคทาน มาเปนหลกส าคญในการท างานในวชาชพครใหประสบความส าเรจ เปรยบเสมอนพระองคทานททรงงานเพอพฒนาประเทศชาตและเพอพสกนกรของพระองคไดอยดกนด และมคณภาพชวตทด โดยบรณาการกบทฤษฎการเรยนร เทคนคการสอน และกระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา 3 ขน ไดแก 1) ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 2) ขนคดใครครวญ (Contemplation) และ 3) ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application) เพอใหนกศกษาไดบมเพาะจตใจ ใครครวญ และตระหนกในตนเอง ผอน และวชาชพคร จนสามารถปฏบตตนครทดมจตวญญาณความเปนครได ประกอบดวยกจกรรมจ านวนทงสน 14 กจกรรม

247

2. วตถประสงค

รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร มงใหผเขารวมกจกรรมไดพฒนาจตวญญาณความเปนคร ในดานตนเอง ดานผเรยนและดานการพฒนาวชาชพ โดยผานกระบวนการเรยนร และเกดประสบการณเกยวกบการเดนทางของจตวญญาณความเปนคร โดยมวตถประสงค ดงน

2.1 เพอใหเกดความรความเขาใจในตนเองดานความเปนคร เกยวกบบคลกภาพของคร บทบาทหนาทดานการสอน การพฒนาตนเองในวชาชพคร

2.2 เพอใหเกดความรความเขาใจและปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณาและเสมอภาค

2.3 เพอใหเกดเจตคตทดและมความศรทธาในวชาชพคร

3. เนอหาทใชในกระบวนการจดการเรยนร

การจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร มเนอหาทเกยวของกบจตวญญาณความเปนครใน 3 องคประกอบหลก ไดแก ดานตนเอง ดานผเรยน และดานวชาชพคร โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. จตวญญาณความเปนครดานตนเอง ประกอบดวย บคลกภาพของคร บทบาทหนาทดานการสอน และการพฒนาตนเองในวชาชพคร

2. จตวญญาณความเปนครดานผเรยน ประกอบดวย การปฏบตตอผเรยนดวยความเมตตากรณา และเสมอภาค

3. จตวญญาณความเปนครดานวชาชพคร ประกอบดวย การมเจตคตทด และเกดความศรทธาในวชาชพคร

248

4. กระบวนการจดการเรยนร

กระบวนการจดการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา ประกอบดวย 3 ขน โดยมรายละเอยดดงน

4.1 ขนตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) เปนขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดตระหนกรและสงบนงอย

กบตนเอง โดยผานการปฏบตกจกรรมตางๆ เชน การท าสมาธ การออกก าลงกายและจต โยคะ เกมฝกสมาธ และ การบรหารสมอง เปนตน ประสานกายและจตใหเปนหนงเดยวกน เนนการพฒนาใหเกดการเปลยนแปลงจากภายในของตน เพอใหเกดสมาธและสมาธกบการท างาน มความสงบในจตใจ ลดความเครยดและเปนกงวลจากส งแวดลอมภายนอก เนองจากสภาพแวดลอมภายนอก อาจท าใหสมาธและจตใจไมสงบ สงผลใหสมองปดกนการเรยนร ในขนตอนนเปรยบเสมอนการเตรยมความพรอมในการเรยนร ใชเวลาประมาณ 5-10 นาท และในชวงเวลาดงกลาวจะมการกลาวถงสงทผานมาแลวเพอเชอมโยงกบบทเรยนใหม กอนจะเรยนรในขนตอนตอไป

4.2 ขนคดใครครวญ (Contemplation) ขนตอนนถอวาเปนหวใจของรปแบบการจดการเรยนรเพอสรางจตวญญาณ

ความเปนคร เพราะเปนขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญ ท าความเขาใจ ตระหนกรถงคณคาทงในตนเอง ผอน และวชาชพคร โดยผานการปฏบตกจกรรมตาง ๆ เชน บรรยาย อภปราย บทบาทสมมต เรยนรตวแบบ สมผสธรรมชาต ประสบการณ แลกเปลยนเรยนรแบบสนทรยะสนทนา และการตงใจฟงอยางลกซง เปนตน ขนตอนนผเขารวมกจกรรมจะมสภาวะของจตใจทเหมาะสมตอการเรยนร และเขาถงศกยภาพแหงตน เพอน าคณภาพดงกลาวไปใชใครครวญทงในดานพทธปญญา (Cognitive) ดานระหวางบคคล (Interpersonal) และดานภายในบคคล (Intrapersonal) สงผลใหเกดการเปลยนแปลงภายใน มองโลกในเชงองครวม เกดความเชอมโยงสมพนธ น าสงทไดเรยนรหรอประสบการณในกระบวนการบรณาการเขาสวถชวตของตนเอง ผอนและวชาชพครในอนาคตได

249

4.3 ขนทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application) เปนขนตอนทมจดประสงคเพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนผลการเรยนร

จากการใครครวญ สะทอนผลการเรยนร แงคดตางๆ และสามารถน าประสบการณในการเรยนร ไปประยกตใชได โดยผานกจกรรมตางๆ เชน การเขยนบนทกการเรยนร การน าเสนอความคดความรสกเปนวาทกรรม หรอประโยคสนๆ เปนตน ในขนตอนนเปรยบเสมอนการสรปผลการเรยนรและประโยชนในการน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนและวชาชพครในอนาคต

5. การวดและประเมนผล

การวดและประเมนผลตามรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร มดงน

5.1 การวดและประเมนผลเชงปรมาณดวยการตรวจวดระดบจตวญญาณความเปนคร เพอตดตามพฒนาการของจตวญญาณความเปนครอยางตอเนอง ทงกอนการทดลอง และหลงการทดลอง

5.2 การวดและประเมนผลเชงคณภาพในการท ากจกรรม จากแบบสงเกตพฤตกรรม และสมดบนทกการเรยนร (Learning log)

6. บทบาทของกระบวนกร และผเขารวมกจกรรม

6.1 บทบาทของกระบวนกร 6.1.1 กระบวนกรตองท าความเขาใจและศกษารายละเอยด เกยวกบรปแบบการ

จดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนครส าหรบนกศกษาวชาชพคร มหาวทยาลย ราชภฏอยางละเอยด

6.1.2 จดการเรยนรตามหลกสตรการฝกอบรมในรปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร โดยชแจงรายละเอยดใหกบผเขารวมกจกรรมทกคนรบทราบ โดยใชวธการสอนทเนนผเขารวมกจกรรมเปนส าคญ และค านงถงความแตกตางระหวางบคคล

6.1.3 กระบวนกรจะตองมการเตรยมการสอนลวงหนาเปนอยางด โดยมความตงใจมงในการทจะพฒนานกศกษาวชาชพครใหเกดการเรยนร ใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนเอง ควรมประสบการณในการท าหนาทเปนกระบวนกร หรอเคยไดรบการอบรม หรอเคยผานประสบการณ ในการจดกจกรรมการเรยนรมาพอสมควร

250

6.1.4 กระบวนกรจะตองเปดใจรบฟงผเขารวมกจกรรม โดยใหผเขารวมกจกรรมมสวนรวมในการจดการเรยนร ไดแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะทเปนประโยชน และสามารถน ามาปรบปรงและพฒนาไดตอไป

6.1.5 กระบวนกรจะตองสรางสภาพแวดลอมทเอ อตอการเรยนร และสรางบรรยากาศในการเรยนรแบบกลยาณมตร กระตนใหผเขารวมกจกรรมมความสขในการเรยนรและไดรบประสบการณตรง

6.1.6 กระบวนกรจะตองดแลก ากบการท างานของผเขารวมกจกรรมอยางใกลชด หากพบวาผเขารวมกจกรรมมปญหาในการปฏบตกจกรรมจะตองใหค าปรกษาคอยใหค าแนะน าชวยเหลอ

6.2 บทบาทของผเขารวมกจกรรม 6.2.1 ใหความรวมมอในการจดท ากจกรรมตาง ๆ ดวยความตงใจ และเตมใจ

6.2.2 ตงใจท าแบบวดจตวญญาณความเปนครทงกอนการทดลอง และหลงการทดลอง

6.2.3 เขยนบนทกการเรยนรหลงเสรจสนการจดกจกรรมการเรยนรทกครงดวยความตงใจ

6.2.4 การท ากจกรรมในทกขนตอนขอใหผเขารวมกจกรรมเคารพสทธผเขารวมกจกรรมโดยเฉพาะอยางยงในขนตอนของการท าสมาธผเขารวมกจกรรมจะตองไมสงเสยงรบกวนผอน

6.2.5 ผเขารวมกจกรรมสามารถแสดงความคดเหนหรอแสดงออกในการท ากจกรรมตาง ๆ ไดอยางอสระรวมทงสามารถแลกเปลยนมปญหาหรอมขอสงสย

251

โครงสรางของกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนร เพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร


ครงท ชอกจกรรม องคประกอบของจตวญญาณความเปนคร

1 ปฐมนเทศ (Check in) -

2 จตวญญาณครนน ส าคญอยางไร องคประกอบดานตนเอง ผเรยน และวชาชพ

ตามกระบวนทศนองครวม (Holistic Paradigm)

ซงเปนปรชญาและหลกการพนฐานของจตตปญญา

3 เรยนรและเขาใจ ธรรมชาตมนษย

4 จดประกายความดงามในใจ

5 ไขตวตน องคประกอบดานตนเอง ไดแก

บคลกภาพความเปนคร บทบาทหนาทดานการสอน

และการพฒนาตนเองในวชาชพคร

6 หนทางครด

7 เตมสสนชวต

8 ตามตดผเรยน (1) องคประกอบดานผเรยน ไดแก

การปฏบตตนตอผเรยนดวยความเมตตากรณา

และเสมอภาค ดานการเรยน การอบรมบมนสย

และดานการใหค าปรกษา

9 ตามตดผเรยน (2)

10 ตามตดผเรยน (3)

11 นอมเศยรตามรอยพอ องคประกอบดานวชาชพ ไดแก

เจตคตทดตอวชาชพคร และศรทธาในวชาชพคร 12 รวมกอการงาน

13 สบสานวชาชพคร

14 ปจฉมนเทศ (Check out) -

ตวอยางกจกรรมในรปแบบการจดการเรยนร



กจกรรมท 1 การปฐมนเทศ (Check in)

สาระส าคญ

การปฐมนเทศเปนการเรมตนสรางสมพนธภาพระหวางผเขารวมกจกรรมและผวจย และในการจดการเรยนรครงแรก จะตองด าเนนการปฐมนเทศ เพอชแจงและท าความเขาใจใหตรงกนระหวางผวจยและผเขารวมกจกรรม เกยวกบความส าคญ วตถประสงค ตารางวน เวลา จ านวนครง ระยะเวลา รปแบบและวธการตาง ๆ ในการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร ผวจยไดน าแนวคดจตตปญญาศกษามาเปนแนวทางในการจดกจกรรมปฐมนเทศ เพอเปดพนทในหวใจแหงการเรยนรเรองราวใหม สรางความไววางใจและสมพนธภาพทดระหวางผวจยและผเขารวมกจกรรม รวมถงการสรางบรรยากาศแหงการยอมรบและเคารพในความเปนมนษยทมความแตกตางกน อนจะน าไปสการตระหนกร และการเปลยนแปลงอนมาจากปญญาภายใน

วตถประสงค

1. เพอสรางสมพนธภาพและความไววางใจระหวางผวจยกบผเขารวมกจกรรม

2. เพอชแจงความส าคญและวตถประสงคของการจดการเรยนร รวมถงรายละเอยดตางๆ เกยวกบตารางวน เวลาจ านวนครงระยะเวลารปแบบและวธการตาง ๆ ในการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

ระยะเวลา 60 นาท

ขนตอนการด าเนนกจกรรม ขนน าเขาสกจกรรม

1. ตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 1.1 ผวจยกลาวทกทายผเขารวมกจกรรม พรอมกบแนะน าตนเอง ผวจยชแจง

ความส าคญและวตถประสงค และรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบตารางวน เวลาจ านวนครงระยะเวลารปแบบและวธการตาง ๆ ในการจดการเรยนรเพอเสรมสรางจตวญญาณความเปนคร

254

1.2 ใหผเขารวมกจกรรมนงเปนวงกลม เพอนงสมาธ สงบนงอยกบเสยงเพลงบรรเลง ประมาณ 3-5 นาท ผวจยใชระฆงแหงสมาธเปนเครองก าหนดเวลาในการท ากจกรรม (เพอใหผเขารวมกจกรรมสงบนง มสมาธอยกบตนเอง กอนเรมกจกรรมตอไป)

ขนด าเนนการจดกจกรรม 2. คดใครครวญ (Contemplation)

2.1 ผวจยเรมสรางสมพนธภาพกบผเขารวมกจกรรม ดวยการเรมเลนเกมขานชอใหครบ โดยเรมจากผวจยไปเรอยจนครบทงหมด (เพอสรางสมพนธภาพระหวางกนและใหผเขารวมกจกรรมจ าชอเลนของเพอนใหได)

2.2 ผวจยแจกสมดบนทกการเรยนร (Learning Log) ใหผเขารวมกจกรรม ชแจงวตถประสงคของการใชสมดบนทกการเรยนร (Learning Log) โดยแจกจากดานขวามอของผวจย เมอไดรบใหผเขารวมกจกรรมไหวขอบคณดวยความนอบนอม จากนนแจกกระดาษรปหวใจ ใหเขยนขอความลงในหวใจ ดงน

แผนท 1 - อยากใหบรรยากาศในการจดกจกรรม เปนอยางไร แผนท 2 – ตงกฎกตกาการอยรวมกน แผนท 3 – ประโยชนทไดรบจากการเขารวมกจกรรม

หมายเหต ผวจยแจกกระดาษรปหวใจทละแผน เมอผเขารวมกจกรรมเขยนแผนท 1 เสรจ จงแจกแผนท 2 ตอ

2.3 ผวจยรวบรวมขอคดเหนจากผเขารวมกจกรรม มาตดท Flipchart ทแบงหวขอไว ดงน

แผนท 1 - บรรยากาศในการจดกจกรรม แผนท 2 – กฎกตกา แผนท 3 – ประโยชน

2.4 ผวจยรวมกบผเขารวมกจกรรม สรปประเดนส าคญจากความคดเหนทงหมด (เพอใชเปนกฎกตกา ในการรวมกจกรรมทกครง ซงจะเปนพนททเออตอการเรยนรของผเขารวมกจกรรมทกคน แสดงใหเหนถงการเคารพซงกนและกน)

ขนสรปกจกรรม 3. ทวนผลการเรยนรสการน าไปใช (Reflection and Application)

3.1 ผวจยใหผเขารวมกจกรรมสรปประเดนส าคญลงในสมดบนทกการเรยนร (Learning Log) ไดแก ความรสกหลงจากการสรางความคนเคยและสมพนธภาพระหวางผวจย

255

และผเขารวมกจกรรม บทบาทหนาทของผเขารวมกจกรรมและผวจย วตถประสงคของการจดการเรยนร และประโยชนทไดรบจากการเรยนร

3.2 ผวจยเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมซกถามขอสงสยในการจดการเรยนร เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน และนดหมายในการจดการเรยนรในครงตอไป

สอ/อปกรณการเรยนร 1. Power point ประกอบการท ากจกรรม 2. เสยงเพลงบรรเลง 3. กระดาษรปหวใจ 4. ระฆงแหงสมาธ 5. Flipchart พรอมกระดาษพรฟ 2 ชด 6. สกอตเทป 7. สมดบนทกการเรยนร (Learning Log)

การวดและประเมนผล 1. สมดบนทกการเรยนร (Learning Log) 2. แบบสงเกตพฤตกรรม

256

กจกรรมท 2 จตวญญาณครนน ส าคญอยางไร

สาระส าคญ

ครทมจตวญญาณความเปนครนน นบวาเปนสวนส าคญในการพฒนาและปฏรปการศกษาเปนอยางมาก เพราะสวนหนงของการพฒนาการศกษา ตองพฒนาครดวย ซงครเปนกลไกหลกของการพฒนามนษยใหเปนมนษยโดยสมบรณทงรางกาย อารมณ สงคมและสมาธปญญา ดงนน จตวญญาณความเปนครเปนสวนหนงทท าใหอาชพครมความหมายและมคณคาทงตอตนเอง ผเรยน และวชาชพคร เพราะครทมจตวญญาณความเปนครจะมความส านกในหนาทความรบผดชอบของตนอยางเตมท ทงตอหนาททมของตนเองทางดานการอบรมสงสอน มความรก เมตตา ปรารถนาดตอศษย ตลอดจนพฒนาตนเองใหเปนประโยชนตอผเรยนและตอวชาชพ

วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมมความรความเขาใจในจตวญญาณความเปนคร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถสรางหรอสรปมโนทศนเกยวกบจตวญญาณความ

เปนคร 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมท าสญญาเปาหมายพฤตกรรมความเปนครของตนเองได



1. ตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 1.1 ผวจยกลาวทกทายผเขารวมกจกรรม ดวยการไหวท าความเคารพซงกน

และกน 1.2 ใหผเขารวมกจกรรมนงเปนวงกลม ท าทาบรหารสมอง ป มสมอง ป มขมบ

ป มใบห ทาละ 10 ครง (ดงภาพ) จากนนใหสงบนงอยกบตนเองเพอเตรยมพรอมทจะเรยนร ในขนตอนตอไป (เพอใหผเขารวมกจกรรมประสานกาย จต และสมอง ใหพรอมทจะเรยนร)

257


2.1 ผวจยกลาวทบทวนถงกจกรรมปฐมนเทศทผานมา เกยวกบบรรยากาศและกฎกตกาทสรางรวมกน (เพอเชอมโยงเขาสเนอหาของกจกรรมในครงน)

2.2 ผวจยแจกเอกสารประกอบการใหความร เรอง จตวญญาณความเปนคร แกใหผเขารวมกจกรรม โดยเรมแจกจากขวามอของผวจย และก าชบการรบไหวขอบคณดวยความนอบนอม กจกรรมในขนน เปนการบรรยายใหผเขารวมกจกรรมเขาใจถงความหมายของจตวญญาณความเปนคร ความส าคญของจตวญญาณความเปนคร และองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร ซงเปนการบรรยายในภาพรวมใหผเขารวมกจกรรมไดมความรความเขาใจเปนพนฐานเบองตน ประมาณ 20 นาท

2.3 ผวจยเปดเพลง “ครคอผให” (เปลวเทยน) ประมาณ 4 นาท ใหผเขารวมกจกรรมฟง ใชค าถามถามน าเกยวกบความหมายของเพลงวา “เมอฟงเพลงนแลวรสกอยางไรบาง” “เพลงทไดฟงนสอความหมายถงอะไรไดบาง” ตวอยางค าตอบเชน ครคอผน าทาง ครทเปนแสงสวางของนกเรยน ครผเสยสละ เปนตน

2.4 ผวจยใหผเขารวมกจกรรมวาดรป สญลกษณ ส งของ หรออะไรกได เพอสอความหมายแทนค าวา “คร” ลงในสมดบนทกการเรยนร ตวอยางเชน ครเปรยบเหมอนตนไมใหญทคอยใหรมเงาบงแดดปกปองเราใหมความรวมเยน ครเปรยบพระอาทตยคอยใหแสงสวางกบเราเมอเราเจอกบปญหาหรอเจอทางทมดมน เปนตน ใหเวลาประมาณ 15 นาท ใชระฆงแหงสมาธเปนเครองก าหนดเวลา

2.5 จากนนใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอเปนกลมยอยประมาณ 4 คน ตอกลม ดวยการใชสนทรยะสนทนา (Dialogue Conversation) เลาสงทตนเองวาดพรอมความหมาย ใหกบเพอนในกลมจนครบหมดทกคน ในขนตอนนผวจยก าชบใหผรวมกจกรรมใชการตงใจฟงอยางลกซง (Deep listening) ใชเวลาประมาณ 10 นาท และใชระฆงแหงสมาธเปนเครองก าหนดเวลา

258


3.1 ผวจยใหนงเปนวงกลม ใหผเขารวมกจกรรม โดยถอภาพของตนเองโชวใหผเขารวมกจกรรมทกคนไดเหน และรวมกนสรปการเรยนรทไดในวนน โดยบอกเปนวลสนๆ เชอมโยงถงสญลกษณทตนเองวาด โดยขนตนดวยค าวา “หากฉนเปนครฉนจะ.....พดถงสญลกษณทตนเองวาด......” เชน ดวงอาทตย กพดวา “หากฉนเปนครฉนจะปกปองนกเรยนของฉนจากสงยวยหรอ อบายมข” เปนตน ใหทกคนพดจนครบหมดทกคน อาจจะเวยนไปทางขวาหรอซายมอของผวจยกได

3.2 ผวจยใหผเขารวมกจกรรมเขยนบนทกการเรยนรไดแก ความรสก การเรยนร และการน าไปประยกตใชในวชาชพคร ลงในสมดบนทกการเรยนร (Learning Log)

สอ/อปกรณการเรยนร 1. เอกสารประกอบการใหความร เรอง จตวญญาณความเปนคร 2. Power point ประกอบการท ากจกรรม 3. เพลง “ครคอผให” (เปลวเทยน) 4. สชอลค สไม สเทยน 5. ระฆงแหงสมาธ 6. สมดบนทกการเรยนร (Learning Log)


259

กจกรรมท 3 เรยนรและเขาใจ ธรรมชาตมนษย

สาระส าคญ มนษยทกคนยอมมเอกลกษณเฉพาะตน แตกตางกนไป ทงรปรางหนาตา ลกษณะนสย

และบคลกภาพ ครทมจตวญญาณความเปนคร จะตองมความเขาใจในธรรมชาตของมนษยทมความแตกตางกน เพอทจะไดวางแผน สงเสรมหรอสนบสนนใหผเรยนเกดการพฒนาศกยภาพในตนเองไดอยางเตมท ขนตอนแรกในการท าความเขาใจมนษย คอการสรางสมพนธภาพ เพราะการเกดสมพนธภาพทด จะท าใหเกดพ นทของความปลอดภย (Comfort Zone) กลาทจะพดคย แลกเปลยนร แสดงความคดเหน ปฏสมพนธซงกนและกน ลดชองวางระหวางกน โดยเฉพาะชองวางระหวางครกบนกเรยนทมวยวฒและคณวฒทแตกตางกน

วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมสรางความสมพนธระหวางกนและกน 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดฝกการสงเกตตนเองและเพอน



1. ตระหนกรสสมาธ (Awareness and Mediation) 1.1 ผวจยกลาวทกทายผเขารวมกจกรรม ดวยการไหวท าความเคารพซงกน

และกน 1.2 ใหผเขารวมกจกรรมนงเปนวงกลม ท าทาบรหารสมองดวยการเคลอนไหว

สลบขาง (Cross Crawl) ทานบ 1-10 จ านวน 10 ครง (ดงภาพภาคผนวก) จากนนใหสงบนงอยกบตนเองเพอเตรยมพรอมทจะเรยนรในขนตอนตอไป (เพอใหผเขารวมกจกรรมประสานกาย จต และสมอง ใหพรอมทจะเรยนร)

260


2.1 ผวจยกลาวทบทวนถงกจกรรมทผานมา เกยวกบความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของจตวญญาณความเปนคร โดยใชค าถามกระตนใหผเขารวมกจกรรมไดคดทบทวนสงทไดเรยนรมาแลว (เพอเชอมเขาสกจกรรมตอไปซงเปนการเรยนรใหม)

2.2 ผวจยแจกกระดาษ 1 แผน ใหผเขารวมกจกรรมสงเกตตนเองและบรรยายถงบคลกลกษณะทงภายนอกและภายในของตนเองใหมากทสด ใหเวลาประมาณ 5 นาท ในการใครครวญถงตนเอง จากนนใหพบแลวหยอนลงในกลองเกบไวเพอเลนเกมทายบคลกชวงทายกจกรรม

2.3 ผวจยใชค าถามถามผเขารวมกจกรรมวารจกกนหรอไม กจกรรมตอไปน จะเปนกจกรรมทท าใหรจกกนในกลมมากขน โดยใหผเขารวมกจกรรมยนจบมอกนเปนวงกลมใหญ ใหนบเลข 1 เลข 2 คนทอยขวามอของผวจยจะเรมนบกอนไปจนถงคนสดทาย

2.4 จากนนใหผเขารวมกจกรรมทนบเลข 1 อยนงกบท คนทนบเลข 2 เดนกาวไปดานหนา 1 กาว หนหนาจบค เมอไดคแลว ใหไหวทกทายสวสดกน ยมใหกน สงเกตและส ารวจบคลกลกษณะของกนและกนใหไดมากทสดประมาณ 1 นาท โดยทไมพดคยกน

2.5 ใหผเขารวมกจกรรมกลบหลงหนจากคของตนเอง ผวจยสมตวเลข อาจจะถามวา “ผเขารวมกจกรรมชอบเลขอะไรมากทสด” สมมตวาเลข 5 อาจจะใหคนทอยวงนอกเดนสไลดไปทางซาย 5 ครง หรอวงในสไลดไปทางขวา 5 ครง กได จากนนใหหยดแลวหนหนาเขาหากน เมอไดคแลว ใหไหวทกทายสวสดกน ยมใหกน สงเกตและส ารวจบคลกลกษณะของกนและกนใหไดมากทสดประมาณ 1 นาท โดยทไมพดคยกนอกครง จากนนใหพดคยกนได ประมาณ 1 นาท

2.6 จากนนใหผเขารวมกจกรรมกลบหลงหนจากคของตนเอง ผวจยสมตวเลขอกครง สมมตวาเลข 9 ครงนอาจใหวงใดวงหนงเปนผเดนสไลด วงทไมไดเดนหลบตา จากนนใหหยดแลวหนหนาเขาหากน เมอไดคแลว ใหจบมอกน โดยทไมพดคยกน ผทหลบตาจะตองเปนผทายวาคของตนคอใคร ผวจยเดนถาม เพอกระตนใหผเขารวมกจกรรมไดใครครวญถงเพอนผรวมกจกรรมในหองวาคนคนนนเปนใคร ประมาณ 1 นาท จากนนใหผทลมตาสามารถสงเสยงทกทายพดคยได เลาบรรยายถงบคลกลกษณะของตนใหคของตนเองฟงได คไหนทายถกใหนงลง

2.7 ผวจยสรางเงอนไขใหผเขารวมกจกรรมวาใหพาคของตนเองเดนชมธรรมชาตนอกหอง พดคยท าความรจกกน ประมาณ 5-10 นาท แลวกลบมายงหองท ากจกรรม

261


3.1 เมอกลบมาจากการเดนชมธรรมชาตแลว ผวจยใหผเขารวมกจกรรมนงรวมเปนวงกลม ใชค าถามถามผเขารวมกจกรรมวารสกอยางไรบาง รจกกนมากขนหรอไม โดยการทบทวนเปรยบเทยบ 3 ประเดน ดงน 1) ความรสกในครงแรกทใหสงเกตโดยไมพดคย 2) ความรสกในครงท 2 ทสามารถพดคยกนได 3) ความรสกในครงสดทายทไดสมผสจบมอ และเดนชมธรรมชาตรวมกน วามความแตกตางกนหรอไม ทงนผวจยอาจจะใหผเขารวมกจกรรมพดถงความรสกนน

3.2 ผวจยและผเขารวมกจกรรมรวมกนสรปกจกรรม เกยวกบการสรางสมพนธภาพ และการเชอมโยงกบความเปนคร หากครมความสนทสนมใกลชดกบนกเรยนจะท าใหเกดพนททปลอดภย กลาคดกลาแสดงออก พดคยท าความรจกและเพมสมพนธภาพระหวางกน

3.3 ผวจยใหผเขารวมกจกรรมเขยนบนทกการเรยนรลงในสมดบนทกการเรยนร (Learning Log)

สอ/อปกรณการเรยนร 1. ภาพทาบรหารสมองดวยการเคลอนไหวสลบขาง (cross crawl) ทานบ 1-10 2. กระดาษ A4 3. ปากกา 4. ระฆงแหงสมาธ 5. สมดบนทกการเรยนร (Learning Log)


ประวตผ เขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล ภาวดา มหาวงศ วน เดอน ป เกด 24 เดอนกมภาพนธ 2524 สถานทเกด จ. แพร วฒการศกษา พ.ศ. 2546 การศกษาบณฑต เกยรตนยมอนดบสอง

สาขาการแนะแนว คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ. 2552 การศกษามหาบณฑต สาขาจตวทยาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ. 2561 ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวจยและพฒนาศกยภาพมนษย แขนงวชาจตวทยาการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ทอยปจจบน 999/90 หมบานจรโชตทาทอง หม 6 ต.ทาทอง อ.เมอง จ.พษณโลก 65000

THE DEVELOPMENT OF THE TEACHER SPIRITUALITY LEARNING …

Documents