Tham van cho nguoi bi nhiem HIV dang dung ma tuy

Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về tham vấn HIVHội thảo chia sẻ kinh nghiệm về tham vấn HIV

Báo cáo đề dẫnBáo cáo đề dẫn

Tham vấn cho thân chủ nhiễm Tham vấn cho thân chủ nhiễm HIV đang sử dụng ma túyHIV đang sử dụng ma túy

BCV: BS Nguyễn Minh TiếnBCV: BS Nguyễn Minh Tiến

Phần dẫn nhậpPhần dẫn nhập

Thân chủ nhiễm HIV đang sử dụng ma túy là những người đang cùng lúc đối diện với nhiều vấn đề sức khỏe thể chất, sức khỏe tâm thần, cũng như các vấn đề xã hội, pháp luật…

Mặc dù việc tham vấn về nội dung HIV/AIDS cho các thân chủ sử dụng ma túy nói chung không có gì khác biệt với những thân chủ khác, tham vấn viên vẫn thường phải quan tâm đến và phải giải quyết một số các vấn đề đặc thù trên thân chủ sử dụng ma túy.

Trong thực tế hiện nay, nhiều cơ sở tham vấn, xét nghiệm và điều trị HIV đang phải phục vụ và chăm sóc cho một số lượng ngày càng nhiều những người sử dụng ma túy có HIV. Do vậy, việc trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm trong làm việc với các đối tượng này là một việc rất cần thiết.

Nội dung phản ánh trong báo cáo đề dẫn này tập trung chủ yếu vào những vấn đề đặc thù trong mối quan hệ giữa tham vấn viên và thân chủ nhiễm HIV sử dụng ma túy trong quá trình tham vấn. Các kiến thức chung về tham vấn HIV, về điều trị ARV và về điều trị cai nghiện – phục hồi cho người nghiện ma túy (thuộc nội dung tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ tham vấn và điều trị HIV) sẽ không được đề cập đến trong báo cáo đề dẫn này.

Một số vấn đề đặc thù ở những thân Một số vấn đề đặc thù ở những thân chủ nhiễm HIV đang sử dụng ma túy chủ nhiễm HIV đang sử dụng ma túy

có thể gây trở ngại cho công việc có thể gây trở ngại cho công việc tham vấn HIVtham vấn HIV

Người sử dụng ma túy có thể đồng thời có đủ các kiểu hành vi nguy cơ gây lây nhiễm HIV như dùng chung kim tiêm, quan hệ tình dục không an toàn và kể cả đường truyền từ mẹ sang con.

Nghiện ma túy là một loại rối loạn có tính chất kéo dài, dai dẳng và hay tái phát, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt hoạt động trong cuộc sống của người nghiện. Vì thế, việc sử dụng ma túy sẽ ảnh hưởng không ít đến khả năng thân chủ chấp nhận tình trạng nhiễm HIV, khả năng thay đổi hành vi nguy cơ và khả năng tuân thủ điều trị ARV khi có chỉ định điều trị.

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần thường gặp như: trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn ám ảnh – cưỡng chế, rối loạn cảm xúc, các rối loạn nhân cách (thường thấy nhất là rối loạn nhân cách chống đối xã hội), rối loạn ứng xử, rối loạn thích nghi… Các rối loạn này có thể tiên phát, thứ phát hoặc đi kèm đồng thời với tình trạng nghiện ma túy. Các vấn đề trong quan hệ xã hội và khả năng giao tiếp Các vấn đề trong quan hệ xã hội và khả năng giao tiếp kém làm hạn chế phần nào chất lượng mối quan hệ và kém làm hạn chế phần nào chất lượng mối quan hệ và trao đổi thông tin giữa tham vấn viên và thân chủ trong trao đổi thông tin giữa tham vấn viên và thân chủ trong tiến trình tham vấn.tiến trình tham vấn.

Một số đông người nghiện ma túy có các vấn đề khó khăn trong học tập lúc nhỏ, học lực kém, bỏ học sớm, thậm chí có người không biết chữ. Điều này có thể trở ngại cho việc tiếp thu và hiểu biết đúng đắn các thông tin, kiến thức về HIV-AIDS.

Người nghiện ma túy thường sử dụng các “cơ chế tự vệ” (defense mechanism) như “chối bỏ”, “phóng chiếu”, “hợp lý hóa” và “tạo phản ứng ngược” trong lúc đối thoại và giao tiếp với người khác. Điều này dễ làm cho thân chủ có vẻ không thành thật hoặc lý luận không phù hợp với ứng xử, từ đó gây cản trở cho việc thiết lập lòng tin trong quá trình tham vấn.

Một số thân chủ có thái độ phản kháng, khó thay đổi, không hợp tác với cán bộ tham vấn và điều trị, có khi đến mức “bất cần đời”, không cần đến sự hỗ trợ của người khác.

Một số thân chủ có liên quan đến các vấn đề gây án, phạm pháp…

Phần lớn thân chủ có các vấn đề trong quan hệ gia đình, một số có tình trạng ly thân, ly hôn, gia đình từ bỏ, xung đột… Điều này làm giảm khả năng huy động được nguồn lực hỗ trợ từ gia đình để giúp thân chủ vượt qua các khó khăn cả trong việc phục hồi chống tái nghiện lẫn trong việc chăm sóc, điều trị tình trạng nhiễm HIV.

Một số đông thân chủ, nhất là người trẻ, thường không có việc làm hoặc việc làm không ổn định. Việc này góp phần làm giảm chất lượng cuộc sống của họ và giảm khả năng hội nhập của bản thân họ đối với cộng đồng xã hội.

Thân chủ nghiện ma túy cũng là những người rất dễ mẫn cảm với các áp lực và khó khăn trong cuộc sống, kèm theo với những kỹ năng ứng phó yếu kém trong việc giải quyết các vấn đề mà cuộc sống đặt ra cho họ. Điều này khiến họ dễ rơi vào trạng thái khủng hoảng, trầm cảm và có ý tưởng tự sát. Ma túy cũng đồng thời là một phương tiện tự sát có sẵn, dễ tìm và dễ sử dụng đối với họ.

Thân chủ nhiễm HIV đồng thời sử dụng ma túy là những người dễ cảm nhận được hoặc lo sợ về tình trạng kỳ thị của người khác đối với mình cả vì họ nghiện ma túy lẫn vì họ nhiễm HIV.

Một số khó khăn có thể gặp của tham Một số khó khăn có thể gặp của tham vấn viên khi làm việc với thân chủ vấn viên khi làm việc với thân chủ nhiễm HIV đang sử dụng ma túynhiễm HIV đang sử dụng ma túy

Tham vấn viên có thể cảm thấy khó thiết lập được một mối quan hệ chân thành, tin cậy, thấu cảm và lâu bền với với thân chủ trong quá trình tham vấn.

Tham vấn viên có thể cảm thấy mệt mỏi khi làm việc với những thân chủ phản kháng, bất hợp tác, khó tin cậy; thậm chí có thể mất tự tin, nản lòng khi gặp thất bại trong một số trường hợp.

Tình trạng “đối thoại leo thang” rất dễ xảy ra trong khi tham vấn làm cho chất lượng mối quan hệ tham vấn và hiệu quả của giao tiếp bị ảnh hưởng.

Quan điểm và thái độ của tham vấn viên ít nhiều có thể bị chi phối bởi những thành kiến và các giá trị đạo đức vốn có của mình để đánh giá tiêu cực về thân chủ.

Do thân chủ thường có thái độ tiêu cực về cuộc sống, kỹ năng ứng phó yếu kém và thiếu nguồn lực hỗ trợ từ môi trường sống xung quanh nên tham vấn viên đôi khi khó vận dụng được những yếu tố thuận lợi nhằm giúp thân chủ thay đổi.

Một số ý kiến chia sẻMột số ý kiến chia sẻ

Tham vấn viên cần cập nhật thông tin về nghiện ma túy để hiểu biết rõ hơn về các thân chủ mà mình làm việc.

Lý thuyết về thay đổi hành vi của J. O. Prochaska:Sự thay đổi hành vi trải qua 6 giai đoạn:

1. Chưa xem xét (precontemplation)2. Xem xét (contemplation)3. Chuẩn bị (preparation)4. Hành động (action)5. Duy trì (maintenance)6. Kết thúc (termination)

Lý thuyết của Prochaska xem tiến trình thay đổi hành vi không tuần tiến đi theo một đường thẳng tắp, mà trải qua nhiều giai đoạn rất khó khăn, trong đó sự “tái phát” là có tính quy luật.

Việc xác định thân chủ đang ở trong giai đoạn nào của sự thay đổi sẽ giúp rất nhiều cho tham vấn viên trong việc xác định mục tiêu và hình thức can thiệp hỗ trợ.

Đối với thân chủ đang trong giai đoạn “chưa xem xét” về việc thay đổi các hành vi nguy cơ (trong tiêm chích ma túy và quan hệ tình dục), nên áp dụng phương pháp “tham vấn tạo động cơ” (motivational counseling). Việc giúp thân chủ từ chỗ “chưa xem xét” (chưa nghĩ đến việc thay đổi) chuyển sang “xem xét” (bắt đầu nghĩ đến việc cần phải thay đổi hành vi) đôi khi là một mục tiêu vừa đủ để bắt đầu cho quá trình thay đổi hành vi lâu dài về sau.

Đối với thân chủ phản kháng, bất hợp tác cần thực hiện việc “hóa giải phản kháng” (to work through resistance) để có thể thiết lập một mối quan hệ làm việc tốt ngay từ buổi làm việc đầu tiên.

Ba điều Nên:1. Cần nhận biết rằng thân chủ không phản kháng cá

nhân tham vấn viên2. Tìm những yếu tố tích cực trong thái độ phản kháng

của thân chủ3. Sử dụng những cách thức ứng phó mà thân chủ vốn

quen thuộc để giúp họ bắt đầu hợp tác với quá trình tham vấn

Hai điều Không Nên:1. Sớm áp đặt các qui định2. Phán xét đúng sai

Việc thân chủ vẫn còn sử dụng ma túy không nhất thiết là một trở ngại tuyệt đối cho việc xét nghiệm, tham vấn và điều trị HIV. Dù thân chủ còn đang sử dụng ma túy, đang điều trị thay thế bằng methadone hoặc đã điều trị cắt cơn và đang trong giai đoạn phục hồi, các mục tiêu chính của tham vấn HIV vẫn không thay đổi. Việc thân chủ chấp nhận tình trạng nhiễm, thay đổi hành vi nguy cơ, hợp tác tốt trong điều trị ARV và các bệnh nhiễm trùng cơ hội vẫn có vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống của thân chủ.

Xin chân thành cảm ơnXin chân thành cảm ơn

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 18 tháng 12 năm 2007Tp. Hồ Chí Minh, ngày 18 tháng 12 năm 2007