เอกสารประกอบการสอน สําหรับนักศึกษาแพทยชั้นปที่2 เรื่อง ธาลัสซีเมีย...

1 เอกสารประกอบการสอน สําหรับนักศึกษาแพทยชั้นปที่ 2 เรื่อง ธาลัสซีเมีย ฮีโมโกลบินผิดปกติ และ Thalassemia screening test เรียบเรียงโดย อ.พญ.ประภา พัตราภรณพิศุทธิ์ ตรวจแกโดย ศ.เกียรติคุณ พญ.วรวรรณ ตันไพจิตร กันยายน 2553 ธาลัสซีเมีย (thalassemia) และ ฮีโมโกลบินผิดปกติ (abnormal Hb หรือ Hb variant) เปนสาเหตุของภาวะโลหิตจางที่พบไดบอย เกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรมในการสังเคราะห globin chain ซึ่งเปนสวนประกอบสําคัญของ Hb สงผลให Hb มีปริมาณลดลง การถายทอดทางพันธุกรรมเปนแบบ autosomal recessive กลาวคือ ผู ที่เปนโรคจะตองมียีนผิดปกติ 2 alleles ที่ไดรับมาจากทั้งบิดาและมารดา หากมียีนผิดปกติ เพียง allele เดียว เรียกวา เปนพาหะของโรค (thalassemia trait, carrier, heterozygote) จะมีสุขภาพแข็งแรงปกติ แตสามารถถายทอดยีนผิดปกติใหบุตรในอนาคตได ปจจุบันประเทศไทยมีจํานวนผูปวยที่ยังมีชีวิตอยูประมาณ 500,000 คน และมี ผูปวยใหมเพิ่มขึ้นประมาณ 10,000 คนตอป นับเปนปญหาทางการแพทยและสาธารณสุขของประเทศไทยที่สําคัญอยางยิ่ง ความรูเบื้องต นเกี่ยวกับ Hb Hb เปนโปรตีนที่เปนสวนประกอบสําคัญของเม็ดเลือดแดง พบไดถึง 98% ของโปรตี นทั้งหมด ทําหนาที่ขนสง O 2 ใหกับเนื้อเยื่อตางๆ ในรางกาย โครงสรางประกอบดวย 4 subunits โดยแตละ subunit ประกอบดวย heme และ globin chain รวมกันเปน quaternary structure heme เปนโมเลกุลที่ประกอบดวย porphyrin ring และ Fe โดยอะตอมของ Fe ทําหนาที่ จับกับ O 2 โรคที่เกี่ยวของกับ heme synthesis เรียก porphyria globin chain แบงออกไดเปน 2 กลุมใหญ คือ 1. α –like subunit มี กรดอะมิโน 141 ตัว ไดแก α-globin chain (แอลฟา) และ ζ-globin chain (ซีตา) การสรางและควบคุมมาจาก gene บนโครโมโซมคูที่ 16 2. β-like subunit มี กรดอะมิโน 146 ตัว ไดแก β-globin chain (เบตา), ɣ-globin chain (แกมมา), δ-globin chain (เดลตา) และ ε-globin chain (เอบซิลอน) การสรางและควบคุมมาจาก gene บนโครโมโซมคูที่ 11 Hb ปกติในผูใหญ เปน Hb A (α 2 β 2 ) ~97%, Hb A 2 (α 2 δ 2 ) ~2.5% และ Hb F (α 2 ɣ 2 ) <1% พยาธิสรีรวิทยาของธาลัสซีเมียและ Hb ผิดปกติ สามารถแบงความผิดปกติของ Hb ออกเปน 2 ลักษณะดังตอไปนี้ 1.ความผิดปกติ เชิงปริมาณ ทําใหมีการผลิต globin chain ชนิดใดชนิดหนึ่ง (หรือมากกวาหนึ่งชนิด) ลดลง เรียกความผิดปกตินี้วา thalassemia ถาการสราง α-globin ลดลง เรียกวา α-thalassemia ถาการสราง β-globin ลดลง เรียกวา β-thalassemia α-thalassemia ยีนที่ควบคุมการสังเคราะห α-globin ในคนปกติ มี ลักษณะ genotype เปน αα/αα ความผิดปกติที่เกิดขึ้นใน α-thalassemia สวนใหญ เกิดจาก deletion โดยถามีการขาดหายไปทั้ง 2 genes เรียกวา α-thalassmia 1 (--/) ทําใหไมมีการสราง α-globin จากโครโมโซมขางนี้เลย ถาขาดหายไปเพียงหนึ่งยีน เรียกวา α -thalassemia 2 (-α /) ทําใหมีการสราง α-globin ลดลง

เอกสารประกอบการสอน สําหรับนักศึกษาแพทยชั้นปที่2 เรื่อง ธาลัสซีเมีย...

Others