Th tr ng “ngách” cho du lch b n v ng · êm. Nh7ng ng /i ham mê hoang dã nh nh7ng n i hoang v!ng thì th /ng là i theo nhóm nh) b n bè. Nhóm l.n không 2c a thích. 0 nh7ng

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.1

H C PH N 6

Th tr ng “ngách” cho du l ch b n v ng Hi u v th tr ng cho du l ch b n v ng bao g m vi c hi u v du khách. Các chi n l c th tr ng thi t k cho m t th tr ng i chúng th ng có k t qu s n ph m, giá c và khuy n mãi mà không thu hút các khách hàng ti m n ng. Th tr ng gi i trí c ng có th có hi u qu h n n u nó c d a trên các phân chia th tr ng và các ti p th m c tiêu. Phân chia th tr ng là m t quá trình g m: (1) Nhóm g p các du khách hi n có và ti m n ng có nh ng s thích/quan tâm t ng

ng vào nh ng nhóm g i là phân chia th tr ng, (2) Ch n nh ng nhóm ti m n ng nh là th tr ng m c tiêu, và (3) Thi t k dug hoà th tr ng mà làm tho mãn các nhu c u, mong mu n và thói quen

c bi t c a th tr ng m c tiêu. Du l ch b n v ng có th c phân vào 4 nhóm khác nhau v i các m c ích, mong mu n và cách suy ngh khác nhau. (s phân nhóm này c áp d ng r ng rãi B c M . Nh ng qu c gia khác có th có nh ng nhóm ph ) 1. Du l ch sinh thái – di chuy n ánh giá cao và h c h i v môi tr ng hoang dã. Các du khách du l ch sinh thái mong mu n m r ng ki n th c v môi tr ng t nhiên. Nh ng ho t ng ch y u là các tour t nhiên, i b v i các h ng d n viên hi u bi t v ng th c v t, xem chim, xem cá Voi và nh ng sinh v t hoang dã khác. Các du khách du k ch sinh thái là nh ng ng i thiên v cá nhân và có nh ng ph n ánh. H th ng ch ng tìm ki m nh ng h ng d n viên ho c nh ng ng i khác giúp h tìm hi u, quan sát và m r ng ki n th c v t nhiên hoang dã. H yêu c u các h ng d n viên ph i th t s có ki n th c. Nh ng du khách khác th c hi n các chuy n ti t ki m thì ch u ng. Du l ch sinh thái c xem xét nh nh ng ng i thích tìm hi u cá nhân h c h i và phát tri n các m i quan h v i cá nhân, c p b c riêng v các m i liên l c trong xã h i không có giá tr cho nh ng hi u bi t này. Các du khách du l ch sinh thái m i l a tu i, nh ng th ng thì nhóm l n h n và t ng ng c 2 gi i. Trình

giáo d c cao và m c thu nh p t ng i là nh ng nhân t nh h ng cho nh ng ng i tr ng thành. 2. Du l ch hoang dã - chuy n di chuy n hoang s qua m t s môi tr ng t nhiên hoang dã mà không có nh ng xáo tr n c a con ng i. Các ho t ng chính là i b ho c chèo bè qua êm. Nh ng ng i ham mê hoang dã nh nh ng n i hoang v ng thì th ng là i theo nhóm nh b n bè. Nhóm l n không c a thích. nh ng n i có th , nh ng ng i yêu thích hoang dã mu n i b mà không có h ng d n viên. Nh ng ng i yêu thích hoang dã th ng là nh ng thanh niên m i l n có trình cao và thu nh p khá. Do có m t m i quan tâm liên t c và m nh, nh ng ng i s d ng mô hình này th ng có nh ng tr i nghi m t t. 3. Du l ch m o hi m – các ho t ng th thao sôi n i và nguy hi m trong môi tr ng t nhiên cho m c ích tho mãn cá nhân. Các ho t ng này bao g m leo núi, chèo bè

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.1

H C PH N 6

qua nh ng vùng n c nguy hi m và l n nh ng vùng bi n sâu. Nh ng ho t ng này th ng có tính xã h i cao và c i theo nhóm l n. C ng nh du l ch hoang dã, nh ng ng i du l ch m o hi m th ng là nh ng ng i thanh niên tr tu i, nh ng h l i có tính xã h i cao h n. 4. C m tr i b ng xe - nh ng chuy n du l ch gia ình an toàn các i m c m tr i thu hút t i nh ng vùng n m gi a các khu dân c và nh ng vùng hoang dã. Nh ng ng i c m tr i trên xe th ng có tính xã h i cao và thích có gia ình và b n bè xung quanh mình. H các các l a tu i khác nhau. Cân b ng v gi i. Có nhi u m c thu nh p khác nhau, ngo i tr nh ng ng i nghèo. Khi nh ng ng i c m tr i trên xe này tìm ra nh ng v trí yêu thích thì h s th ng xuyên quay tr l i. H p d n các du khách l n tu i h n S thay i v các y u t nhân ch ng h c v dân s , c phía B c M và B c Âu, s có s v n d ng sâu v du l ch b n v ng. Dân s có s tu i trung bình ang t ng lên nh s bùng n nh ng ng i chuy n sang các công vi c giành cho ng i l n tu i ho c v h u. Tu i tác là m t y u t quan tr ng nh t trong vi c tham gia vào các ho t

ng gi i trí. C ng gi ng nh tu i c a con ng i, nh ng ho t ng gi i trí nguy hi m và ch ng tr nên kém thu hút, trong khi ó nh ng ho t ng gi i trí th ng ngoài tr i thì h p d n h n. Nh ng ho t ng d a trên các ph ng ti n (tr t tuy t, b i l i) và nh ng trò gi i trí th thao (l t ván, leo núi) s làm gi m s tham gia c a th tr ng du khách có tu i. Ng c l i, s tham gia trong các ho t ng nh xem chim, i b , lái xe gi i trí và xem ng m c nh s c t ng lên (Foot 1990). Du l ch sinh thái s có l i nh t cho vi c thay i v con ng i. Nó h p d n cho nh ng ng i l n tu i h n và c thi t k t t i u ch nh cho nh ng nhu c u c a h . Nh ng ng i có tu i th ng không mu n ho c không th tham gia vào các ho t ng nguy hi m và òi h i có s c g ng nh nh ng ng i tr h n. N u có s t ng lên v m c ph c v c thi t k m t cách riêng bi t cho th tr ng cao c p và nh ng thay i v n i l u trú c th c hi n, thì nhu c u c a ng i có tu i s c áp ng. Nhóm nghiên c u nh ng ng i có tu i (1993) và Nhóm nghiên c u du l ch (1990) báo cáo r ng “môi tr ng là u tiên hàng u v i t t c m i ng i m i l a tu i trên th gi i”. V i nh ng ng i có tu i l n h n 65 Canada, 3 m i quan tâm du l ch l n nh t là v n hoá và du l ch (85%), Môi tr ng (82%) và ngoài tr i (70%). T ng t nh v y v i c ng ng Hoa K , m c quan tâm du l ch cao nh t là v n hoá và l ch s (100%), môi tr ng (95%) và ngoài tr i (75%). Nh ng ng i c l n tu i nói r ng nh ng c nh

p tuy t v i là nh ng y u t nh h ng n ch n l a c a h cho nh ng chuy n i qu c t . V i cách ti p c n kh o sát khác, nh ng ng i l n tu i Nh t B n báo cáo r ng t nhiên và môi tr ng là nh ng nguyên nhân cao nh t h tham quan Canada. Nh ng ng i l n tu i Pháp và ANh qu c thì cho r ng Canada là i m n ti m n ng cao nh t trong s các i m n vì có các V n Qu c gia v i c nh p và có i s ng hoang dã phong phú. M t cách rõ ràng r ng, th tr ng du l ch t nhiên cho ng i l n tu i là r ng và th tr ng du l ch này có th là ch a c phát tri n. Ngành du lich

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.1

H C PH N 6

Canada ang c g ng l n h tr cho Canada t n d ng nh ng thu n l i v th tr ng du l ch ng i l n tu i cho vi c tìm hi u v t nhiên. (Randolph Group 1994).

c trích t : Understanding the market for sustainable tourism, Paul F. J. Eagles, 1995.

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.2

H C PH N 6

Th ng kê nhu c u th tr ng du khách

H s nhân kh u h c:

Dao ng tu i, gi i, trình v n hoá, qu c t ch và n i n c a du khách?

Ai ã n vùng này r i?

Có bao nhiêu ng i ang th m các c dân n c ngoài và bao nhiêu ng i là du khách?

M c ích c a hành trình:

Du khách n công tác hay trong th i gian rãnh r i?

H có th m b n bè và gia ình không?

H n cho các m c ích tình nguy n ho c giáo d c không?

T i sao h l i di chuy n n các vùng t p trung?

Các quan tâm l hành:

Du khách mu n tho mãn nhu c u v chuyên môn, c m giác, c h c hay tâm l h c trong chuy n ngh c a mình?

Nh ng vùng nào mà h ã n th m trong th i gian l u ngh ?

Nh ng kinh nghi m và hi u bi t tìm ki m có c:

H có quan tâm tìm hi u sâu h n v i s ng hoang dã, v n hoá a ph ng ho c l ch s a ph ng?

Nh ng i m thu hút nào mà du khách mu n tr i nghi m?

H có k ho ch làm gì trong hành trình c a h không?

Nh ng d ch v c s d ng:

Nh ng tour và ch ng trình tr n gói nào mà du khách ã th c hi n và h mua t ai?

H ã mua vé qu c t hay a ph ng?

Nh ng d ch v khác mà du khách s d ng? H có c m th y tho mãn cho nh ng d ch v mà h mua không?

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.2

H C PH N 6

Ai là ng i h ng l i nhi u nh t t nh ng l i t c c a các s d ng này?

H ã tiêu t n bao nhiêu (trung bình)?

Có bao nhiêu du l ch l u trú l i t i nh ng i m t p trung so v i nh ng ng i ch ghé qua?

Thói quen l hành:

Kích c c a nhóm du khách?

Du khách có n nh ng i m n khác tr c lúc n ây không?

H ã tiêu t n bao nhiêu cho m i i m n?

H ã s d ng nh ng ph ng pháp nào t ch và tìm thông tin

H ã s d ng nh ng ph ng ti n giao thông nào n i m này và khi nào h ã có m t t i i m n?

Có bao nhiêu là n “tham quan” và có bao nhiêu ch là n i m này?

S hài lòng t ng th :

i m n có áp ng c nhu c u c a du khách không?

H có c b sung thêm vào nh ng tr i nghi m và hi u bi t mà h mong mu n không?

H có c ph c v theo cách mà h mong mu n không?

Nh ng d ch v này có áp ng c nhu c u và mong i c a h không?

Nh ng i m thi u h t ti m n ng và c h i áp ng c nhu c u và mong mu n c a du khách là gì?

B ng cách tr l i nh ng câu h i trên, nhóm s có nh ng suy ngh phù h p v du khách i n vùng này. Vi c b sung nh ng hi u bi t sâu v nh ng ai mà h th m s a cho nhóm m t sáng ki n v lo i th tr ng du khách, i m nào th ng c vi ng th m, h n t vùng/ t n c nào là quan tr ng nh t, nh ng d ch v và ho t ng nào mà vùng có th cung c p. Ghi nh v các th tr ng du l ch ti m n ng s nh h ng n con s các i m thu hút, ph ng ti n và d ch v mà có th c phát tri n cho i m n này. l n c a th tr ng th ng ph thu c vào các các dòng du khách bên trong hay

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.2

H C PH N 6

xung quanh i m n. N u i m n là g n v i các i m thu hút chính nh các KBTB ho c các i m du l ch c hình thành, l n c a th tr ng ti m n ng c ng s l n h n. Ho c, n u là g n các vùng ô th l n ho c các h th ng

ng cao t c gi a các bang, thì th tr ng ti m n ng c ng s l n h n. ôi khi, các l h i ho c nh ng i m thu hút khác có th ph c v nh là nam châm cho vi c phát tri n du l ch, cho dù lúc này không có nh ng dòng du l ch t nhiên g n các c ng ng.

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.3

H C PH N 6

Cám n B n v vi c B n tham gia vào chuy n kh o sát c a chúng tôi. Nhóm t v n và c ng ng a ph ng c a chúng tôi s xem xét v nh ng ph n ánh c a B n khi chúng tôi ti n hành ánh giá ti m n ng phát tri n du l ch sinh thái c a vùng. m b o r ng nh ng tr l i c a B n s c s d ng m t cách tin c y. Ghi nh là bi u m u này ch dùng cho du khách n vùng này, không dùng cho c dân a ph ng.

1. ây có ph i là l n u B n i du l ch Có Không 2. N u tr l i không v i câu 1 - B n ã tham quan vùng này bao nhiêu l n?...........

3. B n ang i: M t mình C p V i b n bè V i gia ình

4. Có bao nhiêu ng i trong nhóm c a B n?.............................................................

5. B n nh c dài h n t i qu c gia nào?.............................................................

6. Nguyên nhân s c p b n n tham quan vùng này? (hãy ch n 1)

Do nhàn r i Công tác Th m B n và ng i thân Khác Giáo d c ng n h n (<1 n m) Tình nguy n viên (<1 n m)

7. B n s tham quan vùng này bao lâu? (hãy ch n 1)

1 ngày 2-4 ngày 5-10 ngày 11-20 ngày h n 21 ngày

8. Làm th nào B n bi t v vùng này? (hãy ch n 1) Radio Tivi Báo chí T p chí Internet T r i l hành i u hành tour Truy n mi ng

9. Lo i hình di chuy n chính n vùng này c a B n là gì?

Xe cá nhân/thuê Máy bay Xe tour Tàu Taxi Khác (nêu rõ): …………………………

10. T m quan tr ng c a nh ng y u t d i ây tác ng n quy t nh tham quan

n vùng này c a B n? (hãy khoanh tròn con s tr l i th hi n ánh giá c a B n cho t ng y u t .)

Y u t R t quan tr ng

Quan tr ng

Không quan tr ng

R t bình th ng

i u ki n th i ti t t t Ch t l ng môi tr ng/c nh p C h i nhìn th y sinh v t hoang dã Tham quan KBTB và nh ng vùng t nhiên nguyên s khác C h i s ng trong vùng môi tr ng t nhiên nguyên s Mong mu n tìm hi u v nh ng v n hoá khác và v cách s ng & di s n c a h Tham gia vào nh ng s ki n v n hóa ho c tôn giáo chính C h i tham quan nh ng c ng ng truy n th ng/b n x C h i tr i nghi m cách s ng truy n th ng C h i tìm hi u và tr i nghi m nh ng i m thu hút v n

4 4 4 4 4 4

4 4 4 4

3 3 3 3 3 3

3 3 3 3

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

1 1 1 1 1 1

1 1 1 1

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.3

H C PH N 6

hoá và t nhiên C h i cho các ho t ng m o hi m/th thao Giá c t t cho nh ng d ch v c cung c p H th ng giao thông a ph ng t t S gi i thi u t b n bè/sách Các ph ng ti n cho tr em Kh n ng ti p c n

an toàn Quan tâm u t kinh doanh vùng c tham quan

4 4 4 4 4 4 4 4

3 3 3 3 3 3 3 3

2 2 2 2 2 2 2 2

1 1 1 1 1 1 1 1

11. Nh ng ho t ng nào mà B n t ng ho c s tham gia t i vùng này? (có th l a

ch n nhi u m c) i b Xem SV hoang dã Xe p Th m c ng ng b n x B i l i Th m làng dân c Th m th tr n nh Leo núi Th m các i m l ch s Th m di s n v n hoá Th m KBTB Tham d l h i v n hoá, âm nh c …

12. B n ánh giá nh th nào v vi c l u trú c a B n trong vùng này? (hãy khoanh

tròn vào con s tr l i mà th hi n ánh giá c a B n cho m i y u t ) S n ph m, d ch v & cách ón ti p khách R t t t T t Trung

bình T i Không

có D ch v t i sân bay 4 3 2 1 0 S b o d ng và thu n ti n t i sân bay 4 3 2 1 0 An toàn b n thân 4 3 2 1 0 S thân thi n cu m i ng i 4 3 2 1 0 Gi i thích và s thu n ti n v i h i quan 4 3 2 1 0

n/th c u ng c a qu c gia 4 3 2 1 0 Kh n ng ti p c n n các i m di s n 4 3 2 1 0 Thuy t minh v các i m di s n 4 3 2 1 0 S a d ng c a các ho t ng th thao/ i n kinh 4 3 2 1 0 D ng c cho các ho t ng th thao/ i n kinh 4 3 2 1 0 Trung tâm du khách 4 3 2 1 0 Các chuy n th c a c t ch c 4 3 2 1 0 Kh n ng ngo i ng c a nh ng nhân viên ph c v 4 3 2 1 0 Nh ng d ch v giúp c a c nh sát 4 3 2 1 0 Th i ti t 4 3 2 1 0 Các ph ng ti n cho tr em 4 3 2 1 0 C h i mua s m 4 3 2 1 0 Thông tin liên l c 4 3 2 1 0 Thu n ti n và ti p c n v i các ph ng ti n giao thông a ph ng

4 3 2 1 0

13. B n s gi i thi u v i B n c a B n n tham vùng này? Có Không T i sao?........................................................................................................................ 14. c tính s ti n b n ã chi tiêu cho chuy n tham quan này? Ch tr l i t ng chi

phí mà B n/V (ch ng B n) chi tr . Làm n nói rõ lo i ti n t mà B n ã dùng chi tr (nh USD, pound, Euro…)

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.3

H C PH N 6

i l i Máy bay i l i a ph ng Nhà hàng/ n u ng Ho t ng Mua s m Gi i trí L u trú Khác T ng s :…………….

15. Làm n ánh vào ô v thu nh p n m c a B n (ph n tr ng do nhóm ánh giá

i n vào tu thu c vào thu nh p a ph ng và lo i ti n t ) 1. ………. n………… 2. …………. n………….. 3. ……….. n ……….. 4. ………….. n…………

16. Tu i c a B n

1. d i 25 tu i 2. Gi a 26-35 3. 36-45 4. 46-55 5. 56-65 6. H n 65

17. Gi i tính: Nam N 18. Ngh nghi p: ……………………………………………………………………………..

19. Trình v n hoá cao nh t:

Ph thông c s Ph thông trung h c Tr ng d y ngh Cao ng Sau i h c

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.4

H C PH N 6

K t qu kh o sát du khách c ng Barton, Palawan Kích c m u: 23; Tu i trung bình: 34 tu i; t 19-73 tu i; 56% là n

Th i gian l u trú: Th i gian l u trú Philippine là 3.5 tu n; Trung bình l i o Palawan là 12 ngày; trung bình c ng Barton là 4 ngày.

Ti p c n: 70% du khách n b ng tàu v i chi phí trung bình là 600PhP/m i ng i (1 vòng). M t s khác n t thành ph Puerto Princesa.

Ho t ng: th t theo t n s : ngh ng i, b i, i b quanh o, tham quan c nh, l n có khí tài, i b và B i.

L u trú và giá: 50% tr l i giá là nguyên nhân c b n tác ng n ch n l a c a h các khu ngh mát; Giá trung bình 260 PhP (6.5 ôla M )/m t ng i/ êm; chi tiêu kho ng 670PhP (17USD)/ng i/ êm.

Lo i du khách: 70% là khách l n và b i

Mong mu n tr phí b o t n: T t c u vui v óng góp phí s d ng kho ng 120PhP (3USD)/ng i cho KBTB; 78% mu n óng góp 150 PhP (3.75 USD) cho ngu n tài tr môi tr ng; 60% tr l i có nhu c u cho vi c hình thành trung tâm thông tin t i C ng Barton.

V n nh n th c: 50% tr l i có m t s v n v môi tr ng c ng Barton; m t s phàn nàn quan tr ng: rác trên các bãi bi n, ch t cây, phá san hô, t r ng và ti ng n.

Các i m thu hút c nh n ra: ph n l n n cho các m c ích h ng th : B i có ng th , c ng ng a ph ng, ng m c nh, i b quanh o, bãi bi n, b i và ngh ng i.

Làm th nào c i thi n C ng Barton: Ph n l n nh ng ng i tr l i n vi c duy trì s ch s c a vùng, b ng cách tuân th kh u hi u: “Không thay i b t c gì, C ng Barton r t p”. Nh ng xu t khác liên quan n vi c c i ti n giao thông, ng xá và n i l u trú.

i u c n thi t nh t b o v vùng: Các phao neo tàu thuy n t i m t s r n, ph bi n cho ng i lái tàu tránh neo tàu phá v các r n san hô; giáo d c liên quan n các h sinh thái r n san hô và t m t s b ng thông tin v san hô m t s i m chi n l c, l u gi vùng t nhiên xung quanh; Gi vùng nh và n gi n l u gi nh ng c i m c a nó b ng cách h n ch s l ng ph ng ti n giao thông và không có nh ng ch ng trình phát tri n ho c khách s n ph m vi l n. Ngu n: Arquiza (1999)

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.5

1

H C PH N 6

Tiêu chí ch ng ch b n v ng

Mã s Tiêu chí

10101 Vi c s d ng n c c o c nh k và l u gi s c ghi

10102 Có b ng k ho ch v vi c s d ng n c và m c ích h n ch s d ng

10103 Nh ng o c c dùng ti t ki m n c (cho vi c u ng, t i tiêu, h b i …) n u có th , l p t các thi t b s d ng m t cách phù h p

10104 Các chính sách và o c ti t ki m n c và s d ng chúng m t cách có hi u qu c tri n khai t i du khách, nhân viên và ch s h u

10201 Vi c s d ng n ng l ng c o c nh k và nh ng thông s này u c l u gi l i

10202 Có các b ng k ho ch v i nh ng m c ích s d ng ti t ki m n ng l ng

10205 Nên s d ng nh ng n ng l ng có th tái t o c, n u có th

10207 o c giúp vi c s d ng t t nh t các ánh sáng t nhiên

10208 Khuy n khích t t i n và các trang thiêt b khi không dùng, có th b ng các thông báo ho c dùng nh ng dung c thi t b c bi t

10209 S d ng nh ng d ng c và trang thi t b tiêu t n n ng l ng m t cách hi u qu

10210 N u có th , nên s d ng nh ng trang thi t b s d ng t t và hi u qu ( ng c tàu 4 thì…)

10211 o c ng n ch n ho c h n ch vi c s i m ho c làm mát quá nhi u nh ng vùng s d ng máy i u hoà nhi t trong phòng.

10301 Không s d ng, tr ng bày ho c kinh doanh nh ng loài ang có nguy c b tuy t ch ng ho c nh ng s n ph m, v t c làm t nh ng ho t ng không b n v ng

10302 Không l u gi nh ng ng v t hoang dã, ngo i tr nh ng tr i sinh s n, c u h ho c th tr l i t nhiên, tuân th theo nh ng quy nh pháp lu t

10304 Ng n c m vi c sinh s n nhân t o nh ng ng v t, ngo i tr khi c th c hi n gi i quy t v v t ch ho c th c v t làm th c ph m

10305 o c và ng n ch n nh ng ti ng n và chi u sáng c a các công ty nh h ng n ng v t hoang dã

10306 Trong nh ng vùng nh y c m, vi c o c c th c hi n tránh gi i thi u các loài ngo i lai ho c ng v t yêu thích

10401 Công ty ph i h p ho c h tr công tác qu n l và b o t n các vùng t nhiên do nhà n c ho c t nhân qu n l mà n m trong khu v c nh h ng c a công ty

10601 Xác nh và th c hi n vi c phân lo i rác th i

10602 Có các ch ng trình gi m thi u vi c mua s m các trang thi t b có th t o ra rác

10603 Phân lo i m t s lo i rác cho vi c tái s d ng ho c tái t o và i u ch nh rác th i cu i cùng bao g m c ph li u xây d ng

10605 S d ng m t s ch ng trình qu n l rác h u c nh (phân hu , làm phân bón, làm th c n cho ng v t …)

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.5

2

H C PH N 6

Mã s Tiêu chí

10606 Công ty nên h tr ho c tham gia vào các ch ng trình tái t o

10701 C n qu n l n c th i nhà v sinh và xà phòng theo m t cách phù h p không nh h ng n s c kho và ô nhi m

10703 Không làm ô nhi m các c t n c v i các s n ph m c, có h i và phì d ng

10704 X l n c th i m t cách phù h p ho c có th tái s d ng, khi có th (ví d k t h p vi c t i tiêu, sinh ho t ho c nh ng m c ích khác)

10705 Th c hi n do c các n c t nhiên (nh n c c a bão) phù h p cho h th ng kênh m ng, s d ng hay lo i b .

10706 o c h n ch vi c s d ng gas, xì gas làm ô nhi m môi tr ng và gây mùi.

10707 t không b ô nhi m b i các h p ch t d u và hoá ch t

10708 S d ng các hoá ch t làm s ch có th tiêu hu sinh h c ho c không phì d ng

10801 Th c hi n nh ng hành ng c th v giáo d c môi tr ng và nh ng v n khác t p trung cho c ng ng a ph ng, du khách, nhân viên và ch u t

10802 H tr các ch ng trình giáo d c môi tr ng (c ng ng,nhóm) hi n có trong vùng, ho c khuy n khích các sáng ki n c a h

10803 Khuy n khích nh ng ng x có trách nhi m c a du khách

10804 Cung c p nh ng thông tin v khu b o t n mà du khách n tham quan

10805 Cung c p du khách nh ng thông tin v các vùng xung quanh khu b o t n và khuy n khích h n th m

10806 Cung c p du khách nh ng thông tin v các loài th c v t và ng v t hoang dã c tìm th y trong vùng

10807 Cung c p du khách nh ng thông tin v b o t n n c và th c hành s d ng h n ch và khuy n khích h h tr

10808 Thông báo du khách v các ch ng trình qu n l rác th i phù h p và khuy n khích h h tr

10809 Có các b ng h ng d n và giáo d c c du khách và nhân viên

10810 Thông báo du khách v b o t n n ng l ng và th c hành s d ng h n ch , và khuy n khích h h tr

20101 Gi i thi u và h tr các ho t ng gi i trí, th thao và v n hoá c a các c ng ng xung quanh v i s ng tr c c a các bên liên quan

20102 Khuy n khích th m các ho t ng kinh doanh a ph ng và c ng ng n u h mong mu n

20201 Công ty h p tác và ng h c ng ng xung quanh phát tri n sáng ki n có s ng tr c c a các bên liên quan

20202 Các s n ph n và d ch v c a các kinh doanh v a, nh và l n c a a ph ng c s d ng, n u chúng là b n v ng

20203 Khuy n khích hu n luy n vi c tuy n và hu n luy n nhân viên a ph ng t t c các c p b c c a công ty

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.5

3

H C PH N 6

Mã s Tiêu chí

20205 Khuy n khích s n xu t và bán nh ng th công m ngh c a a ph ng

20206 Công ty nên có m t s k ho ch c bi t r ng rãi và có tính kh thi, bao g m c c ng ng

20302 Không bán, kinh doanh ho c tr ng bày các s n ph m kh o c tr phi có s cho phép (trong tr ng h p tr ng bày)

20401 Có nh ng o c khuy n khích vi c hi u và tôn tr ng các v n hoá và phong t c b n x

20405 Cung c p nh ng d ch v c b n n các c ng ng xung quanh mà không có nh ng nguy hi m

20406 Th c hi n ho c tri n khai các chính sách ng n c m vi c khai thác kinh doanh m i dâm, c bi t là tr em và v thành niên

30101 Có các chính sách b n v ng xác nh các v n môi tr ng, kinh t xã h i và ch t l ng ph c v

30102 Du khách, nhân viên và ch c ng u c n bi t v các chính sách môi tr ng

30104 Không th c hi n ho c h tr cho các v n phân bi t xã h i, gi i, ch ng t c

30106 Công ty có các mã s o c cho lãnh o, nhân viên và khách hàng và nh ng ng x i kèm

30107 Công ty có và th c hi n các k ho ch kinh doanh phù h p v i ph m vi, bao g m c các v n v tài chính, v n hoá xã h i và môi tr ng.

30204 Có m t s ch ng trình và c ch theo cách ti p c n có s tham gia trong vi c qu n l và i u hành kinh doanh

30301 Công ty tuân th các lu t lao ng (c nôi a và qu c t ) và nh ng quy n xã h i.

30302 Công ty tuân th các lu t, tiêu chu n và quy nh v môi tr ng

30303 Công ty tuân th các lu t, tiêu chu n và quy nh liên quan n vi c b o v nh ng vùng l ch s và di tích v n hoá

30401 N u không c s d ng, các ph ng ti n ph i c gi trong nh ng i u ki n s ch s và v sinh

30402 Kích c nhóm phù h p và các thành viên trong nhóm ph i tôn tr ng các quy ch c a vùng tham quan

30403 Có ch ng trình b o d ng cho t t c các ph ng ti n giao thông, trang thi t b và d ng c

30404 Có nh ng o c c n thi t m b o ch t l ng d ch v và an toàn s n ph m

30501 Cung c p các s n ph m và i u ki n ph c v s ch s , hoàn h o và y thông tin

30502 Các trang thi t b khuy n mãi ph i m b o ch t l ng, không c h a quá nhi u t o ra nh ng mong i quá l n c a du khách

30503 Hành khách c cung c p các thông tin v môi tr ng t nhiên, v n hoá và l ch s t i các i m tham quan

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.5

4

H C PH N 6

Mã s Tiêu chí

30601 Có chính sách và th c hi n các hành ng liên quan n vi c hu n luy n nhân viên v các tác ng môi tr ng t các i u hành c a công ty

30602 Có chính sách và th c hi n các hành ng liên quan n vi c hu n luy n nhân viên v h th ng ch t l ng c a công ty và i u hành các v n

30604 Có chính sách và th c hi n các hành ng liên quan n vi c hu n luy n nhân viên v các tr ng h p áp ng kh n c p

30701 Công trình xây d ng c thi t k v i ph m vi phù h p và tôn tr ng các c nh quan xung quanh

30702 N u có th , nh ng trang thi t b cho ng i có nhu c u c bi t c ng nên c l p t

30705 S d ng các v t li u xây d ng và k thu t thân thi n v i môi tr ng

30801 m b o cung c p các i u ki n an toàn và s c kho cho nhân viên, khách hàng và nh ng ng i xung quanh

30802 T t c nh ng o c v m b o an toàn cho hành khách u c th c hi n trong su t th i gian l u trú và th c hi n các ho t ng gi i trí

30803 Có các k ho ch v c p thi t i v i môi tr ng

30804 Có các k ho ch c p c u v an toàn và s c kho

30805 Du khách c cung c p nh ng thông tin v các o c an toàn ngay lúc h b t u n

30807 Có các chính sách b o hi m và nh ng d ng c b o v cho nhân viên và du khách khác

30809 N c s d ng cho nhu c u s dung c a con ng i bao g m c á u ng c m b o an toàn

30813 Các ch t i u khi n s l ng c a côn trùng và các loài g m nh m có ngu n g c sinh h c và thân h u v i môi tr ng

30814 Có các ch ng trình liên k t cung c p th c ph m v i nh ng nhà s n xu t t t nh t

30902 Công ty nên có các chính sách h ng n các nhà cung c p các ch ng ch và tuân th nh ng các ho t ng xã h i và môi tr ng

30903 Nên mua s m các các trang thi t b thân thi n v i môi tr ng nh các lo i gi y có th tái t o, th c n sinh thái, nh ng lo i g c c p phép và nh ng cái khác

31001 Có nh ng ch ng trình ghi chép ho c nh ng k ho ch xác nh và quan tr c (môi tr ng và xã h i) tác ng do vi c i u hành công ty t o ra.

30002 Có c ch thu nh n nh ng óng góp, phàn nàn và nh n xét c a hành khách và ti n hành l u gi nh ng óng góp này và th c hi n nh ng hành ng

áp ng nh ng óng góp ó.

C nh ng hành ng qu n l ng n ch n và úng n u c n thi t m b o s c i thi n liên t c luôn c giám sát và phân tích.

Ngu n: Sustainable Tourism Certification Network of the Americas. 2005. Notes from the 3rd

Meeting of STCNA, September 2005, pp 38-40. URL: http://www.rainforestalliance.org/programs/tourism/certification/network-of-americas.html

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.6

H C PH N 6

TR NG H P

Chuy n i thông minh, Galapagos

SmartVoyager (Chuy n i thông minh) là m t ch ng trình ch ng nh n c thi t k nh m gi m thi u tác ng c a tàu du l ch t i o Galapagos. Ng i t ch c l p m t ch ng trình chu n c ch ng nh n và có th s d ng th ng hi u “SmartVoyager” trong d ch v qu ng bá c a h . Tiêu chu n SmartVoyager c thi t k v i s h p tác c a các nhà khoa h c, chuyên gia b o t n và ng i i u hành tour, và bao hàm n các v n môi tr ng và xã h i có liên quan. Ch ng nh n SmartVoyager c th c hi n vào tháng 5/2000 và trong n m u tiên, 5 tàu c ch ng nh n sau khi ánh giá b i các nhà ki m tra C&D. Tàu l n nh t có s c ch a 100 hành khách, m t tàu có kích c trung bình (48), và 3 tàu nh h n (20 m i chi c).

H u h t nh ng ng i t ch c tàu nh cho th y ít quan tâm vào các ch ng nh n u tiên. Các tàu nh th ng c s h u b i cá nhân và i u hành b i công ty

gia ình. H u h t các công vi c kinh doanh nh , h có ngu n ngân sách gi i h n cho vi c nâng c p các thi t b và ít quan tâm n vi c thay i các th t c. Nh n th c tiêu chu n SmartVoyager thì ph c t p và kh t khe, trong khi ch ng nh n có th r ng kh p các công ty l n, nó ho c không t c ho c không kh n ng cho các tàu nh thu c các công ty gia ình. Thêm vào ó, các công ty tàu du l ch nh ph i i m t v i s suy gi m du l ch t s ki n 11 tháng 9 n m 2001.

V i s tài tr t Ngân hàng th gi i chi ti n cho d án Th ng m i và Ph i h p Qu c t , C&D và RA có th th ng d ng c a tiêu chu n SmartVoyager i v i các tàu nh . Thông qua thúc y v t xa, các công ty tàu nh có th nh n th c nh ng thách th c và c h i c t o ra b i ch ng nh n SmartVoyager và làm th nào h có th tham gia trong vi c quan sát các tiêu chu n. M t c t ngang c a các tàu nh quy t nh r ng 93% trang b u tiên có th ng d ng cho t t c các tàu b t ch p kích c . 7% còn l i ch y u không ng d ng do s khác nhau theo cách các công ty l n và nh mua, và l u tr các cung ng, và không gian thu n ti n cho h th ng kh mu i và khoang ch a. Các tiêu chu n sau ó

c duy t l i mà chúng có th ng d ng cho các tàu nh .

N l c v i xa h n làm cho có kh n ng nh ng công ty tàu nh h c v các tiêu chu n òi h i; làm th nào tuân theo các trang thi t b ; và quan tr ng nh t, vì sao các trang thi t b ph i bao hàm trong các tiêu chu n. Sau khoá hu n luy n và thúc y này, m t s l ng công ty tàu b t u th c hi n các công vi c trong chuyên hoá tiêu chu n. Các nhà ki m tra C&D th c hi n trên 34 tàu nh , và 24 c tìm th y tuân theo v i t t c trang b k thu t ng d ng. Sáu trong s chúng ã c ch ng nh n. Trong s 18 cái còn l i, tám cái có ngu n nâng c p trang thi t b và có th c ch ng nh n sau khoá t p hu n thêm v tr giúp k thu t trong m t s khu v c nh ã có trong tài li u v chính sách môi tr ng và di n t ki m tra bên trong. 10 công ty tàu nh còn l i thi u h t kinh

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.6

H C PH N 6

phí thay th và nâng c p trang thi t b ã không tuân theo nh ng òi h i c a SmartVoyager. Ví d bao g m thay máy i u hoà nhi t và t l nh s d ng khí CFC, thay th ng c 2 thì b ng các lo i ng c b n thì, và cài t h th ng gi m ti ng n trong trong ng c y.

Ng i ta mong i r ng, nh n di n th tr ng c a ch ng nh n SmartVoyager s ti p t c t ng, giá tr ua tranh c a nó s c minh h a r ng rãi và giúp kích thích vi c th c hi n giúp tài chính cho các tàu nh h n còn l i và nhi u các tàu có kích th c trung bình th c hi n vi c c i thi n v n c n thi t ti n hành chu n hoá và t c ch ng nh n.

K t qu và bài t p hôm nay

Sáng ki n ch ng nh n tàu nh u tiên ã t c trong 14 tháng v i vi c u t ít h n 66.000 ô-la và ã thu l i s l ng công vi c hoàn thành. S thúc y m i nh t này ã thu l i quan tr ng trong vi c thu h i tái u t (ROI) trong vi c b o v t nhiên và ngu n l c con ng i, và tính c nh tranh c a ngành công nghi p c a Ecuador. Ng i ki m tra a ph ng c ng ã c hu n luy n.

Các nhà i u hành tàu hi n nay c ng ã hi u c m t m c l n h n v tác ng c a tàu và vi c làm c a h vào môi tr ng thanh nhã c a Galapagos, và

nh ng cái gì h c n làm là l u gi a d ng sinh h c và b o v môi tr ng. Các công ty tàu du l ch a ph ng ã làm quen v i các m c tiêu và ph ng pháp c a vi c t tiêu chu n và ki m tra s ng thu n, các hi u nh m ã c làm sáng t và quan tâm các ch ng trình ã c khuy n khích. Có khái ni m phát tri n r ng ra r ng tiêu chu n SmartVoyager là nh ng h ng d n thích áng cho c i thi n các di n t và tr nên có trách nhi m v i môi tr ng và xã h i. Nh ng ng i thi t k các tàu m i ang áp d ng các tiêu chu n trong quá thi t k c a h . V i áp l c làm cho b ng và c nh tranh t các tàu ã c ch ng nh n, các công ty tàu khác ang c thúc y òi h i cho khoá t p hu n và tr giúp k thu t, vì th h c ng có th tuân theo các tiêu chu n và b o m ch ng nh n SmartVoyager. N u nh ngu n qu cho vi c tr giúp tr nên dùng

c, m t l ng l n tàu thuy n s c c p ch ng nh n.

Cu i cùng, ch ng trình ch ng nh n SmartVoyager ã c nâng lên r ng kh p thông qua ngành công nghi p du l ch qu c t , c i thi n danh ti ng c a Ecuador và tính tranh ua c a các thành ph n du l ch. Các ph n khác c a du l ch Ecuador nh n ra ch ng trình SmartVoyager nh m t mô hình cho vi c th c hi n c a h và cho vi c lôi kéo các công ty nh trong sáng ki n môi tr ng.

M t s bài h c t vi c th c hi n lúc u c a ch ng trình bao g m (1) ngành kinh doanh nh c n c tham gia vào các quy n sáng ki n ngay t lúc b t u

t c ch p nh n và c tài tr ; (2) t t c các bên h ng l i nên chia s chi phí bao g m du khách, ng i i u hành tour và v n qu c gia; và (3) ch ng nh n xu t hi n nh m t thu n l i mang tính th ng m i cho m t công ty t trang tr i khi nh ng l i ích này c minh ch ng.

TI P TH & L I T C

Tài li u: 6.6

H C PH N 6

c trích t :

Valdivieso, Jose, Bob Toth, James Hanna, and Juan Quintero. Ecuador: Fostering environmentally sustainable tourism and small business innovation and growth in the Galapagos. World Bank newsletter “En Breve”, June 2003, No. 6

Các tiêu chí ch ng nh n:

i u kho n công ty: Công ty ph i có m t chính sách qu n l bao g m vi c ng v i lu t nh qu c gia, cam k t qu c t c ng nh tiêu chu n Smart

Voyager. B o t n h sinh thái t nhiên: Ho t ng du l ch ph i tài tr và c i thi n môi

tr ng trong V n qu c gia Galapagos và khu b o t n bi n Gi m thi u nguy c mang n và phát tán các loài ngo i lai: ho t ng du

l ch ph i ng n ng a s xu t hi n các loài ngo i lai t l c a ra o và s phân tán c a các loài gi a nh ng hòn o

X l công b ng và tho áng v i công nhân: ho t ng du l ch ph i c i thi n công b ng v kinh t xã h i và ch t l ng cu c s ng cho công nhân và gia

ình h T p hu n ng i làm vi c: t t c nh ng cá nhân trong ho t ng du l ch ph i có

khoá t p hu n v giáo d c môi tr ng Quan h c ng ng và t o h nh phúc cho a ph ng: công ty ph i có trách

nhi m t o tr c p và phát tri n kinh t xã h i c a c ng ng dân c trên o Galapagos.

Nghiêm c p t s d ng, cung ng và l u tr các lo i v t ch t: Các công ty tàu du l ch ph i có k ho ch và i u khi n vi c tiêu th , cung ng và l u tr các lo i v t ch t liên quan n s c kho du khách, công nhân, c ng ng a ph ng và b o t n h sinh thái t nhiên.

Qu n l t ng h v i nhau ngu n ch t th i: Các tàu ph i theo m t k ho ch qu n l ã ho ch nh, bao g m s n xu t, tái s d ng, tái sinh và nâng c p vi c x l các ngu n ch t th i

U quy n m t ph n c a du khách: Khách du l ch ph i c h ng d n bao hàm b o v ngu n l i t nhiên và v n hoá a ph ng, b c nh nhàng và h p tác v i ch ng trình b o t n a ph ng.

An toàn: Ch ng trình Smart Voyager không cam oan v tính an toàn, nh ng ch ng nh n các tàu ph i theo tiêu chu n an toàn qu c t và có các gi y phép và s ng thu n.

K ho ch và quan tr c: Các công ty du l ch ph i có k ho ch, quan tr c và ki m tra nh ng v n liên quan n k thu t, kinh t , xã h i và các tác nhân môi tr ng.

Ngu n: Rainforest Alliance

1

óng góp tài chính c a du khách t i Khu d tr

Islas del Golfo, Mexico

i m i n c u t o thu nh p d a vào du l ch

Tháng 6, 2005

2

L i c m n:

Các tác gi mong mu n c m n n Gabriela Anaya, Marianne Kleiberg, Roberto López,

và Edgar Amador v nh ng óng góp to l n c a h , c ng nh n TS. Kreg Lindberg c a

tr ng i h c Oregon cho nh ng óng góp c a tác gi này trong vi c phan tích và thi t

k nh ng nhiên c u trách nhi m tr phí.

nh bìa: Isla Lobos, Espíritu Santo, Mexico, Andy Drumm

Xu t b n này c th c hi n v i s h tr m t ph n t V n phòng LAC/RSD, C c ch u

trách nhi m cho khu v c Châu M Latinh và Vùng Caribbean, U.S. Phòng Phát tri n

Qu c t v i tài tr mã s EDG-A-00-01-00023-00 cho ch ng trình các Khu b o t n

bi n. Nh ng quan i m c trình bày ây là c a nh ng tác gi và nó không ph n nh

nh ng nhìn nh n c a Phòng Phát tri n Qu c t . Xu t b n này c ng c hoàn thành v i

nh ng cách nhìn nh n, ni m tin và h tr c a Q y Alex C. Walker.

M i thông tin chi ti t ho c ph n h i v nh ng ho t ng du l ch c a Conservancy, xin

liên l c:

The Ecotourism Program

The Nature Conservancy Worldwide Office

4245 North Fairfax Drive

Arlington, VA 22203 USA

Phone: 703-841-8177

Fax: 703-841-4880

Email: [email protected]

Nhi m v c a The Nature Conservancy là b o t n th c v t, ng v t và các qu n th

t nhiên mà i di n cho s a d ng v các i s ng trên trái t b ng cách b o v t

và n c, nh ng th mà chúng c n t n t i.

3

M c l c

I. Tóm t t .......................................................................................................... 4

II. Gi i thi u ..................................................................................................... 5

III. C s nghiên c u ....................................................................................... 6

IV. Giai o n thi t k ........................................................................................ 8

V. Giai o n th c hi n và các k t qu ............................................................. 15

VI. Nh ng thành công ch ch t ....................................................................... 20

VII. Các xu t ............................................................................................... 22

VIII. Tài li u tham kh o .................................................................................. 22

IX. Ph l c ....................................................................................................... 25

4

I. Tóm t t Báo cáo này th m nh m t d án thí i m c thi t k nh m t ng thu nh p thông qua s quyên góp c a du khách cho vi c b o t n c a m t m ng l i g m sáu khu b o t n thiên nhiên t i Mi n Nam Baja California, Mexico. Báo cáo ki m tra vi c thi t k , th c thi và các k t qu trong n m u c a d án và trình bày xu t cho công vi c t ng lai. D án thí i m th c hi n t i Khu b o t n ng th c v t thiên nhiên qu c gia “Islas del Golfo de California”, n i này ti p nh n hàng n m g n 25.000 du khách, tham gia vào l n bi n, b i có ng th , chèo thuy n Kaya và c m tr i. Nh m quy t nh thi t k nào h u hi u nh t t o ra thu nh p cho công vi c b o t n t i khu v c, m t cu c kh o sát các ph n ng v giá c a du khách ã c th c hi n, chi phí qu n l du l ch c ng c ánh giá, vi c c v n c ng c t ch c v i c a các bên tham gia. Vi c thi t k ã xác nh n c ch quyên góp c a du khách là s l a ch n t t nh t

sinh ra thu nh p t du l ch bù vào nh ng m c phí vào c ng t i thi u. Ba chi n l c c xu t là: 1) quyên góp t khách thông qua các khách s n a ph ng, 2) a ra th l n/quan sát cá voi m t cách t nguy n cho du khách thông qua ng i i u hành tour và 3) m t ch ng trình thành viên “Nh ng ng i b n c a Wild Baja” khuy n khích và d dàng quyên góp thêm. Qu

c hình thành có tên g i là FOSANP (Fondo Sudcaliforniano para las Areas Naturales Protegidas) nh n và qu n l các ngu n thu ã thu c. M t i tác b o t n a ph ng và B o t n c a t ch c phi chính ph , c l a ch n qu n l ngu n qu . M c dù trong su t n m u tiên c a d án, ngu n thu ít h n s mong i, t m t vi n c nh t ch c, ngu n qu t c nh ng b c ti n quan tr ng trong vi c tr thành ngu n thu lâu dài cho công vi c b o t n. Ban lãnh o bao g m nh ng thành ph n tham gia quan tr ng nh qu n l khu v c, ng i i u hành tour, nhà khoa h c, và t ch c phi chính ph c thành l p thành công giám sát ngu n qu . Ngu n qu c ng t o ra h th ng thông tin cùng v i m t website

giáo d c du khách v các giá tr c a b o t n và thúc y các ho t ng c a ch ng trình. Thêm vào ó, ngu n qu thi t l p nh ng m i quan h v i các khách s n và ng i i u hành tour, nh ng m i quan h này d n n k t qu là vi c thu ti n quyên góp và nh n ra các cách th c c i ti n c ch t o ra thu nh p c l a ch n. Trong t ng lai, FOSANP nên xem xét vi c thay i ch ng trình quyên góp t i khách s n c a nó thành m t ch ng trình t thu m t kho n phí nh thay vì thu hút s quyên góp t m i khách riêng l . Ngu n qu c ng s c l i t vi c nh n tài tr t c v n du l ch a ph ng phát tri n nh ng chi n l c ng minh m nh m h n v i ng i h ng d n tour du l ch trong vi c c i thi n c ch th l n/xem cá voi và thúc y thêm s h tr t ng i i u hành các công ty du thuy n. t ng ngu n quyên góp thông qua ch ng trình thành viên “Nh ng

5

ng i b n c a Wild Baja”, FOSANP nên t ch c khoá hu n luy n h ng d n viên có th xúc ti n t t h n vi c khuy n khích quyên góp t khách hàng c a h . Ngu n qu c ng nên b t u quá trình m r ng nh ng chi n l c t o ra ngu n thu này n các khu v c b o v khác trong m ng l i Nam Baja California . II. Gi i thi u T m quan tr ng c a ngu n thu t du l ch cho công tác b o t n Tham quan các khu b o t n ã t ng lên nhanh chóng trong nhi u n c trên th gi i. Xu h ng gia t ng nhanh c a du l ch này v t quá kh n ng c a nhi u khu b o t n. K t qu là, du l ch t ng lên nhanh chóng ã tr thành m i e d a i v i

a d ng sinh h c. tránh m t i s a d ng sinh h c giá tr này, và a vào nh ng l i ích mà du l ch mang l i cho khu b o t n, thì vi c khu b o t n có n ng l c v c s h t ng, nhân l c và h th ng qu n l t i khu v c là c n thi t. T i nhi u n c ang phát tri n, h th ng V n qu c gia không kh n ng tài chính cho u t c n thi t nâng cao n ng l c này t i nh ng khu v c ang ph i i m t v i nh ng áp l c t khách tham quan. H n th n a, nhi u n i v n ch a th c thi m t h th ng t ng th v nh ng c ch sinh ra ngu n thu d a vào du l ch, ít nh t c ng ph i chi tr c nh ng chi phí này vi c tham quan gây ra t i khu b o t n. H u qu là h ã b qua ngu n thu quan tr ng có th óng góp cho nh ng u t c n thi t d n n:

• C i thi n n ng l c qu n l khu b o t n • Gi m e d a n a d ng sinh h c • Tr i nghi m c a du khách có ch t l ng cao h n • T ng thêm u t vào nh ng c h i phát tri n b n v ng cho c ng ng

a ph ng • Danh ti ng khu b o t n l n h n c trong n c và qu c t • C h i làm vi c nhi u h n cho ng i a ph ng • T ng c ng ch c n ng giáo d c b o v môi tr ng t nh ng nhu c u t ng lên c a khách vào khu b o t n t nhiên, thì nh ng c

ch tài chính m b o r ng ngành du l ch và gi i trí óng góp vào vi c b o t n a d ng sinh h c càng quan trong h n. nhi u công viên, ngành du l ch có ti m n ng tr thành thành ph n óng góp quan tr ng cho s b n v ng tài chính. Tuy nhiên, giá c a các ho t ng gi i trí c cung c p t i các công viên thì th ng th p h n ho c không i u hành. Du l ch d a trên sáng ki n sinh thu nh p V i T ch c phi chính ph và nh ng i tác d ch v công viên c a chính ph , B o t n T nhiên (TNC) ã xác nh n nhu c u ng d ng r ng rãi h n c a nh ng c ch sinh ra ngu n thu thích h p t i khu b o t n là nh ng chi n l c ch ch t

h tr cho b o t n a d ng sinh h c. Ba i m c ch n t 30 ng viên trong mang l i tham gia vào Du l ch d a trên sáng ki n t ng thu nh p, ã c tri n khai t n m 2000 v i s tr giúp tài

6

chính t qu Alex C. Walker và Các công viên USAID/TNC trong ch ng trình Peril Các i m c ch n là:

• Khu b o t n Eduardo Avaroa , Bolivia • Khu b o t n bi n Gladden Spit, Belize • Islas del Golfo, Baja California, Mexico

B c u tiên, m t t ng h p c ch sinh ra thu nh p t du l ch trong s d ng toàn châu M c th c hi n (Benitez, 2001; Brown, 2001) ánh giá nh th nào và lo i c ch thu phí nào c s d ng. Sau ó, t i m i i m ã ch n, m t cu c phân tích s tham quan và c u trúc qu n l du l ch bao g m n ng l c và tình hình pháp l c a nó ã c th c hi n.

ánh giá ti n trình th c hi n d án thí i m ó ã mang l i nh ng bài h c qu báu v vi c áp d ng t i các i m khác trong h th ng qu c gia và trong nh ng n c khác. Nghiên c u ph n ng v giá c , bao g m nh giá ng u nhiên và hành vi c x ng u nhiên ã th c hi n giúp cho vi c quy t nh m c phí và các c ch thích h p. Sau ó, m t c ch ã c xác nh ng d ng th t i m i i m. III. C s nghiên c u T m quan tr ng c a b o t n t i Baja California, Mexico T m t vi n c nh b o t n, bán o Baja California Peninsula c a Mexico và V nh California có môi tr ng trên b và d i bi n c áo trên th gi i. B bi n kéo dài có n 1/3 t ng s loài thú bi n trên trái t sinh s ng và m u v t c a h n 80% thú s ng n c tìm th y Thái Bình d ng. G n 800 loài cá s ng trong v nh. Ch bi n n ch a a d ng sinh v t bi n cao h n, i u này làm cho công vi c b o t n V nh c a lên hàng u (Hodgkins, 2003). V nh California c ng cung c p h n m t n a trong t ng s cá c a Mexico. Thêm vào ó, b bi n á và các hòn o c a nó là ngôi nhà cho hàng tr m loài b n a và di c . Trong khi ó, m i e do lâu dài l n nh t cho a d ng sinh h c c a vùng Baja và v nh là s phát tri n du l ch không theo k ho ch. Nh ng d án này có tác ng ti m tàng l n lên tính b n v ng c a h sinh thái o và ven b này c ng nh k sinh nhai truy n th ng c a r t nhi u c ng ng ven b t i Baja California. Khu b o t n “Islas del Golfo de California” n i có d án u tiên th c hi n bao g m c Isla Espiritu Santo, m t trong nh ng hòn o sinh thái quan tr ng nh t c a bi n Cortez. Nhi u ng v t t i Isla Espiritu Santo không c tìm th y b t k n i âu trên th gi i nh Th uôi en tía, Sóc t, và hai loài r n. Hòn o là ngôi nhà cho 53 loài th c v t c h u a ph ng. Thu v c xung quanh o là n i trú ng c a san hô, bãi s t bi n a ph ng và 500 loài cá.

7

Mô t Khu v c B o v M c tiêu Do giá tr b o t n cao c a Baja do s phát tri n nhanh và t ng th c a du l ch i v i khu v c, nhi u khu v c b o v c nh m vào d án t o thu nh p t i Baja. B t u v i d án thí i m u tiên t i m t trong nh ng i m trên, k ho ch b t

u ch ng trình là qu n l c ch ngu n thu nh p thông qua h th ng khu b o t n c a Nam Baja California. Hình 1 bi u di n b n các khu v c b o v c a Nam Baja California. Theo sau là danh sách sáu khu b o t n trong ch ng trình nh mô t t r i (FOSANP, 2004):

Công viên qu c gia Cabo Pulmo – Các r n san hô s ng h u h t phía B c thu c khu v c ông Thái Bình D ng và bãi c a nhi u loài rùa bi n. Ho t

ng du l ch ch y u bao g m l n khí tài, l t sóng và câu cá th thao. Khu b o t n ng th c v t Cabo San Lucas – i m giao nhau c a Thái Bình

D ng và v nh California. Các núi l a ng m d i bi n, n cát và r n á cung c p n i c trú a d ng cho i s ng bi n phong phú.

Hình 1: B n các khu v c b o t n Nam Baja California, Mexico

8

Khu d tr sinh quy n ““El Vizcaino” – có các v nh ven b , ây là n i r t quan tr ng cho vi c sinh s n và vùng trú ông c a Cá voi xám, S t California, Voi bi n B c và Cá voi xanh. Các v nh này c ng là nhà cho 4 loài rùa bi n. Trong

t li n, ây là ngu n v t li u l n nh t c a ngh thu t á c x a t i châu M . H at ng du l ch bao g m xem cá voi và tham quan các khu v c ki n trúc.

Khu b o t n ng th c v t Islas del Golfo de California g m m t s o sinh thái h u nh còn nguyên v n c a th gi i. Các hòn o này cung c p n i làm t và tìm th c n cho môt l ng l n thú bi n và chim bi n. Nhi u loài ng th c v t c h u c ng sinh s ng trên o. Ho t ng du l ch chính trên o g m c m tr i, chèo thuy n, l n khí tài, du l ch t nhiên.

Công viên qu c gia v nh Loreto – Có a d ng sinh h c cao nh t v thú Mexico. T ng là th ph trong l ch s c a California, Loreto ngày nay là trung

tâm c a câu cá gi i trí. Các ho t ng du l ch khác g m c m tr i, chèo thuy n kayak, l n và du l ch t nhiên.

Khu d tr sinh quy n “Sierra La Laguna” – M t khu d tr sinh quy n l n cho các loài hi m và c áo. Khu d tr sinh quy n có các dãy núi cao v i r ng thông x l nh, dòng sông, h th c v t sa m c duy nh t và các r ng cây g nhi t i cao. H at ng du l ch g m c m tr i và tr t tuy t. Nhu c u du l ch Trong s g n 800.000 du khách tham quan Nam Baja California trong n m 2003, 10% ã tham quan nh ng khu b o t n (CONANP, 2003). Hình 2 di n t thông tin chung v khách du l ch t ng ng t i khu v c b o t n. Các h at ng bao g m c m tr i, chèo thuy n và l n bi n. Du khách ch y u n t M và Canada. Tên/ch s Islas del

Golfo de California

Bahia de Loreto

Sierra La Laguna

Cabo Pulmo

Vizcaino

S l ng du khách/n m

25.000 34.490 4.000 6.000 25.500

Th i gian l u trú trung bình

2,5 ngày 2,2 ngày 4 ngày 3 ngày 3 ngày

Nh ng qu c t ch ch y u

M , Canada, Nh t, châu Âu

M , Canada

Mexico M , Canada

M , Mexico

Các h at ng ch

y u

C m tr i, chèo thuy n, l n, du l ch t nhiên

C m tr i, chèo thuy n, l n, du l ch t nhiên, câu

C m tr i, tr t tuy t

L n, l t sóng, câu cá th thao

Xem cá voi, tham quan công trình kh o c

9

cá th thao Hình 2: Thành ph n du khách t i các khu b o t n c a vùng nam Baja California, Mexico D án thí i m t i Islas del Golfo de California D án u tiên t i khu v c Nam Baja California c th c hi n t i khu b o t n “Islas del Golfo de California” t i thành ph La Paz, c a ngõ chính c a khu b o t n. Khu b o t n c ch n do s t ng tr ng du l ch m nh m và do nó g n v i thành ph La Paz, n i có hai Tr s c a y ban Các khu b o t n thiên nhiên (CONANP) và t ch c phi l i nhu n Niparajá.

i m du l ch u tiên trong khu b o t n là o Espíritu Santo. B n ch v trí c a hòn o trong m i quan h v i thành ph La Paz c bi u di n trong hình 3. Các ho t ng du l ch trong khu b o t n là l n bi n, bi u di n trong hình 4. Du khách ch y u n t M và Canada. Th ng kê quê quán du khách

c bi u di n trong hình 5

Hình 4: Ho t ng du l ch t i Isla de Espíritu Santo

Hình 5:Du khách n Isla de EspírituSanto

Ch ng trình phí vào c ng b t bu c Du khách n các khu v c b o t n c a Mexico tr chi phí mang tính b t bu c tham quan lhu v c b o t n. Ch ng trình l phí c thi t l p n m 2002 v i giá ban u là 104 pesos (kho ng 10 ô-la) m i ng i/ m t ngày. Tuy nhiên, kho n

Hình 3: B n Isla de Espíritu Santo và thành ph La Paz

10

phí này không c s ng tình c a các nhà i u hành tour, phí không c thu ng nào cho n khi i u ch nh xu ng 20 pesos (kho ng 2 ô-la) vào n m 2003. M c phí c l p ra b i Instituto Nacionalde Ecología (INE), vi n này th c hi n m t cu c kh o sát du khách, ch y u mi n Nam Mexico tr c khi

a ra con s này (López, 2005). Sau khi tr phí, du khách nh n m t th eo tay màu vàng và ph i eo vào khi tham quan khu b o t n (xem hình 6). Du khách tr phí cho ng i i u hành tour n u i cùng h ho c tr tr c ti p cho CONANP n u nh h i riêng. Ng i i u hành tour có th t tr c các th eo tay b ng cách c c c ti n vào tài kho n trong ngân hàng liên bang. Ch nh ng du khách c l p tr ti n m t cho CONANP, sau ó s ti n này c ng chuy n vào tài kho n c a liên bang.

Hình 6: Du khách nh n th eo tay nh là minh ch ng cho vi c tr phí tham quan (bên ph i). Ng i i u hành tour mua t p th t CONANP (bên trái).

u tiên ti n chuy n t i chính quy n liên bang, sau ó kho ng m t tháng, ti n c chuy n t i CONANP. Chính sách c a CONANP là quay vòng ti n cho khu

b o t n ã t o ra thu nh p ho c ít nh t vào vùng n i nó c sinh ra. Do ti n c sinh ra nh h th ng Southern Baja California là t ng i nh , nên ti n c tr v cùng khu v c b o t n n i nó c sinh ra.

H th ng thu phí gi ng nhau trong c Mexico, có m t s các khác nhau ph thu c vào tình hình riêng c a m i vùng (López, 2005). Tuy nhiên, ngu n thu

c này sinh b i các lo i phí liên quan n chi phí th c n c vi c qu n l khu b o t n nh th nào, ho c làm th nào các lo i phí g n v i vi c s n lòng chi tr c a khách nhu th nào th t không rõ ràng IV. Giai o n Thi t k Trong giai o n thi t k c a d án, s d ng các b c sau quy t nh c ch thu l i t c, m c phí và ph ng pháp c a vi c ti n hành cho khu v c 1) Quy t nh giá th tr ng h p l c a các m c phí và c u trúc 2) ánh giá chi phí c a qu n l du l ch t i khu v c

11

3) Th c hi n phân tích thành ph n tham gia

ây là các b c thông th ng dành cho m t ti n trình c s d ng t i các khu v c d án khác t i Belize và Bolivia. M c ích c a các b c ó là t c m c ích c a sáng ki n thu phí ng i s d ng du l ch, nó bao g m nh ng i m sau:

• Giá tr ph c h i, bao g m s sinh ra ngu n thu bao m t ph n ho c t t c chi phí tài chính c a du l ch (ví d xây d ng và b o d ng m t trung tâm du khách, b n ch ng, quan tr c tác ng).

• S sinh c a "l i nhu n" v i kho n ti n thu c nhi u h n chi phí c dùng t ng c ng t i i m ho c ch t l ng tr i nghi m.

• S sinh ra các c h i kinh doanh t i a ph ng, b ng vi c ánh d u riêng các lo i phí c i thi n khu v c ho c ch tt l ng.

• Cung c p các c h i t i a cho vi c h c t p và ánh giá ngu n l i t nhiên, i u này c ng có th bao g m các lo i phí th p c a các qu c gia.

• Qu n l du khách làm gi m t c ngh n và/ho c h h i sinh thái, vi c này có th bao g m các lo i phí cao tác ng vào hành vi c a du khách.

D i ây là mô t nh ng gì ang di n ra t i m i trong ba b c c a giai o n thi t k . B c 1: Quy t nh giá th tr ng h p l c a các m c phí và c u trúc Sau khi d án thí i m t i Baja c l a ch n, b c u tiên v ph ng pháp cho vi c thi t k c ch ánh giá và m c phí thu phù h p là xác nh giá th tr ng h p l c a vi c tham quan khu v c. i u này c th c hi n b ng vi c th c hi n kh o sát ph n ng v giá t i khu v c nam Baja, n i ây có các ho t

ng du l ch chính y u, bao g m v nh Loreto, Islas del Golfo, Cabo Pulmo, Cabo San Lucas, và Vizcaino. T ng s 311 ng i ã c kh o sát t i n m a i m trên

12

Hình 7: Phân tích ánh giá ph thu c (s n sàng chi tr ).

(Tr c ng: Ph n tr m ti p t c tham quan/quyên góp; tr c n m: Giá l phí/quyên góp (giá c a ra) b ng ô-la; ng m: L phí b t bu c; ng nh t: quyên góp c a t ch c phi chính ph ) Các k t qu t kh o sát ti n tr m c tóm t t trong bi u trên (hình 7) ch ng t r ng ph n l n du khách hài lòng tr h n m c giá yêu c u là 2 ô-la. Bi u c ng cho th y ch ng trình quyên góp t nguy n là cách óng góp thích h p h n và có th t o ra nh ng óng góp t ng thêm. S thích h n này c ng nên

c gi i thích v i m t s nguyên nhân, tuy nhiên do s li u h i ít nên k t qu không có s khác bi t v m t th ng kê Ch ng trình quyên góp c l a ch n nh là m t ph n bù thêm cho l phí b t bu c Trong su t giai an thi t k , ng i ta ã quy t nh l phí b t bu c là 2 ô-la/ng i/ngày là h p l phù h p v i m c qu c gia. Vì v y, vi c t ng l phí t i các khu b o t n ã c xu t t i d án thí i m t i Bolivia, s là không th n u nh không có s thay i trong lu t pháp qu c gia. Tuy nhiên, do cu c kh o sát ph n ng giá cho th y r ng du khách s n lòng th c hi n quyên góp khi h tr l phí b t bu c, m t c ch quyên góp t khách du l ch c ch n nh là m t cách khác c a vi c t o ra thu nh p thêm cho khu v c. B c 2: ánh giá chi phí vi c qu n l du l ch t i khu v c B c th hai trong quá trình thi t k là ánh giá chi phí c a qu n l du l ch t i khu v c. S tìm l i c chi phí qu n l du l ch là m t m c tiêu ch ch t c a vi c t ng ngu n ngân qu t du l ch cho khu b o t n (Lindberg, 2001). N u nh phí du l ch có c t i m t khu b o t n không t i thi u tr cho chi phí c a quá trình cung c p cho du khách t i khu v c, thì du l ch ã m t m t kho n th c dành cho vi c b o t n, a ra thì nh ng ho t ng du l ch chính nó c ng có nh ng tác ng n công tác b o t n.

13

S li u các chi phí c a các d ch v cung ng du l ch t i Islas del Golfo có trong K h ach tài chính c a công viên trong giai an 2001-2005 và t vi c phân tích

c trình bày b i giám c công viên t i H i ngh Các công viên th gi i t i Durban, Nam Phi vào n m 2003 (Anaya, 2003). Phân tích ch ra r ng 45% ngu n kinh phí c a công viên c trang tr i vào các chi phí liên quan n du l ch (xem hình 8 d i ây). Các chi phí bao g m vi c th c hi n k h ach qu n l du l ch, ép bu c chu n m c khía c nh o c cho cách hành x c a du khách, và hu n luy n ng i i u hành tour trong hành vi h ng d n (Anaya, 2000a; Anaya, 2000b) Hình 8: Phân b tài chính c a khu b o t n Islas del Golfo de California Reserve

(Màu tía: Qu n l du l ch; Màu xanh: Các h at ng khác)

M c dù ch ng trình l phí b t bu c mang l i ngu n thu cho công viên do nh ng d ch v c a nó, t ng s thu không kham n i cho các chi phí. N m 2003, phân tích ch ra r ng doanh thu t du l ch ch trang tr i cho kho ng 27% chi phí qu n l du l ch c a công viên. Thêm vào ó, s li u t 5 n m k h ach tài chính c tóm t t trong bi u d i ây cho th y (xem hình 9) kho ng cách gi a chi phí th c hi n và t ng doanh thu ang t ng lên theo th i gian. thu h p kho ng cách này l i thì c n ph i t ng l phí b t bu c ho c có m t ch ng trình quyên góp tình nguy n.

14

Hình 9: Phân tích tài chính trong 5 n m c a khu b o t n Islas del Golfo de California

(Màu xanh: Chi phí có l m phát; Màu : Chi phí không co l m phát, màu vàng: Thu nh p c a chính ph ; màu xám: Thu nh p c a chính ph c ng v i du l ch) B c 3: Th c hi n s c v n c a các bên tham gia T ch c các cu c h p riêng v i nh ng ng i i di n cho các thành ph n ngành du l ch bao g m ng i i u hành l n, chèo thuy n, khách s n, du thuy n. Trong m i cu c h p, m c tiêu c a ch ng trình và c ch cho vi c thu l i t c ã c trình bày. Các ph n h i c tìm th y và ghi nh n. Trong m i tr ng h p, khái ni m v quyên góp và c ch có c s nhi t tình. M t s ch trích mang tính xây d ng ã c a ra. H u h t c m th y r ng ch ng trình nên u t nhi u h n vào công vi c tu n tra và ki m tra các h at

ng b t h p pháp t i khu b o t n. Các ghi chép ghi l i nh ng ph n h i c a các ng i i di n c li t kê d i ây. Ng i i u hành l n

• Quan tâm n vi c tham gia trong ch ng trình có th t o ra nh ng b t ti n v giá c trong th tr ng nh y c m giá cao.

• Quan tr ng trong vi c d t khoátt v h at ng nào mà ch ng trình s h tr

• M t s quan tâm v s rõ ràng c a ch ng trình và s ch p nh n b i ng i kinh doanh a ph ng.

• Phí t nguy n có th gây khó kh n cho các nhà qu n tr . M t s thích h th ng phí b t bu c chuy n thành nh ng th tình nguy n khác.

• T r i ch ng trình nên t trong các chuy n bay i.

15

• Không có s ch ng i t các khách hàng khi chi tr cho phí vào hi n hành và có th tr nhi u h n.

Công ty tàu thuy n

• Hu n luy n trong su t khóa t p hu n h ng d n hi n hành CONANP nên c cung c p trình bày Nh ng ng i b n c a Baja cho hành khách

trong tàu.

Khách s n

• Thanh toán hóa n không bao g m thu sinh thái • Th hi n mong mu n c nhi u nh ng thông tin h n v h at ng nào

c ch ng trình tài tr . • Dành m t khu v c t thùng quyên góp cho Nh ng ng i b n c a

Baja. • B lu t tài chính có th gây khó cho vi c thu phí sinh thái. Nh ng s dính

líu c n c xem l i nhân viên thu . Thêm vào nh ng ph n h i trên ây, m t nghiên c u c a thành ph n du l ch c a La Paz vào n m 2002 ã nh n ra r ng 43% ng i i u hành tour c ph ng v n nói r ng h s ng h chi tr quyên góp cho b o t n (López, 2002). Trong khi nghiên c u và ph n h i ch ra r ng tài tr cho ch ng trình quyên góp không ph bi n trên toàn c u, tài tr th c hi n ch ng trình. Ngân qu ch ng trình thí i m Baja California Qu cho ch ng trình d án thí i m u tiên t i Nam Baja California c cung c p b i qu Alex C. Walker và Các công viên USAID/TNC t i Ch ng trình Peril. Các ngu n ngân qu ó chi tr cho các chi phí c a vi c thi t k d án thí i m, bao g m c s cho nghiên c u, vi c th c hi n kh o sát ph n ng v giá c t i 5 khu v c b o t n khác nhau, và th c hi n s c v n c a các bên tham gia. Nó c ng cho tr cho các chi phí ban u c a vi c th c hi n ch ng trình, bao g m làm t r i xúc ti n/giáo d c c a ch ng trình và t o ra các dây chuy n quan tr ng c s d ng trong th quan sát cá voi/l n làm t ng l i t c, c ch c mô t trong ph n d i ây. V. Giai an th c hi n và các k t qu Ph n này mô t cách mà ch ng trình ã th c hi n. Qu n l ch ng trình, c ch thu chi, và k t qu cho n m u tiên c a d án c di n gi i. Qu n l ch ng trình Khi m t ch ng trình quyên góp khách du l ch c l a ch n trong giai o n thi t k nh là c u trúc d án thí i m Baja, m t t ch c ã c l a ch n cho

16

vi c th c hi n ch ng trình. Không gi ng nh d án t i các khu v c Bolivia. T i Belize, n i ây, phí vào c ng là b t bu c và c qu n l b i s qu n l c a công viên, quyên góp du khách c thu b i m t t ch c c l p v i chính ph . M t kh n ng c th m dò k t h p ch ng trình v i Qu b o t n Gulf of California (GCCF), qu c phát tri n b i Fondo Mexicano và c tài tr b i oàn thám hi m Lindblad. Tuy nhiên, sau nh ng i tho i ban u, ng i ta nh n th y r ng i u này không phù h p vì s t p trung c a GCCF là nh m vào vùng bi n Cortez và nó không phù h p cho vi c nh m vào các khu v c b o v c bi t ã

c l a ch n cho ch ng trình. Thay vào ó ng i ta quy t nh ch ng trình quyên góp nên c qu n l b i Niparajá, m t t ch c phi l i nhu n c a ng i Mexico và các i tác b o t n có tr s t i La Paz. C u trúc a ph ng s cho phép s tham gia nhi u h n c a

a ph ng trong quá trình ra quy t nh l n l t cái nào s t o ra nhi u s tài tr a ph ng cho công vi c b o t n, c ng nh s tín nhi m h n và rõ ràng h n.

duy trì s c l p c a ch ng trình quyên góp kh i ph n còn l i c a t ch c, m t ngân qu riêng c thành l p t i Niparajá n m 2003 có tên FOSANP (Fondo Sudcaliforniano para las Areas Naturales Protegidas) ho c Qu Khu b o t n Nam Baja California. FOSANP c thành l p có ban qu n l riêng g m i di n c a nh ng bên tham gia khác nhau c a Islas del Golfo, bao g m B o t n Niparajá, CONANP và ng i i u hành tour. Nh ng quy t nh v l i t c c dùng nh th nào c th c hi n b i Ban qu n l FOSANP. Trên c s nh ng m c tiêu c a vi c tài tr các nhu c u b o t n c p bách c a khu b o t n Las Islas del Golfo và duy trì vi c t thu chi c a ch ng trình quyên góp, ban qu n l ng r ng ngu n ngân qu c thu t các ho t ng quyên góp s c phân b theo nh ng ph ng th c sau:

• 15% c gi l i cho s qu n l ch ng trình. • 20% chi cho qu kh n c p cho khu b o t n nh cung c p nhi u cho vi c

s a ch a tàu ho c trang tr i các chi phí phát sinh • 30% chi cho các d án liên quan n du l ch k hi u ng mòn, qu ng

bá du l ch, ho c t r i • 35% cho qu n l khu b o t n, nh là chi tr cho nhân viên ho c tr m ki m

tra B t k thay i nào n các chi tr này u ph i thông qua Ban qu n l FOSANP. Yêu c u này b o m các nhóm tham gia khác mà i di n là Ban qu n l có c h i tham gia trong quá trình quy t nh. Quá trình nhi u bên tham gia c ng áp ng t ng thêm s tín nhi m c a ngu n ngân qu nh m t t ch c t ng c ng nh m b o s trong s ch c a nó.

17

C ch sinh ra ngu n thu Ba c ch c d ki n là nh ng cách hi u qu nh t trong vi c sinh ra thu nh p cho Islas del Golfo thông qua quyên góp du l ch theo s c v n c a nh ng bên tham gia quan tr ng. Ba c ch c l a ch n cho vi c thu l i t c là:

• Phí sinh thái t i các khách s n • Th l n/xem cá voi • Thành viên “Nh ng ng i b n c a Baja”

Hình 10 di n t và t ng quát ba c ch c ng nh minh ho b ng hình nh s qu n l c a FOSANP c th c hi n nh th nào. D i ây, m i c ch c mô t . a) Thu sinh thái t i các khách s n: Ngoài ti n phòng còn thêm vào m t phí tình nguy n hay “thu sinh thái” t i các khách s n t i La Paz. Khi làm th t c tr phòng, du khách s tr thêm m t l phí khác là 2 ô-la ho c cao h n trong hóa

n ti n khách s n c a h . Ti n c thu b i khách s n và sau ó s chuy n sang FOSANP theo lu t nh. Ph ng pháp này òi h i có s h p tác m c cao t các ch /ng i qu n l khách s n, tuy nhiên, khi c th c hi n, h th ng t n y sinh ra ngu n ti n áng k cho vi c qu n l b o t n trong lu t nh. ‘Thu - phòng – t nguy n” này ho c c ch ph thu b o t n ã th c hi n thành công t i nhi u khách s n khác nhau trên th gi i, nh t i khách s n Crown, Hong Kong, t i ây ngu n thu dành cho WWF (Sherman, 2003). C ch c ng t ng t nh nh ng ch ng trình ang t n t i trong m t s n c ánh d u ph n tr m c a thu khách s n và nhà hàng mang tình b t bu c tài tr cho các công vi c b o t n, nh là t i Turks và o Caicos (Davis, 2001).

18

Cô cheá thu phívaø caùc ñieåm thu phí

Quaûn lyù chöông trììnhKhu baûûo toàn

Thueá sinh thaùiKhaùch saïn

Theû laën/xem caù voi

Ngöôøi ñieàu haønh tour

Moái quan heä thaønh vieân"Nhöõng ngöôøi baïn cuûa Baja"

Niparaja'Toå chöùc phi lôïi nhuaän M

Hoäi cha meï

FONSANPChöông trình quyeân goùpñöôïc thieát laäp nhö moäthöïc theå ñoäc laäpchòu söï quaûn lyù cuûa

Niparaja'vôùi ban quaûn lyù ñoäc l

Heä thooáng NamBaja Callifornia

El Vizcain

Vònh Lor

Islas del GDöï aùn thí

Sierra La L Hình 10: C ch t ng l i nhu n và chu trình l i t c c a ch ng trình quyên góp du l ch FOSANP b) Th l n/xem cá voi: M t l ai phí t nguy n s c thu t ng i l n và quan sát cá voi b i ng i i u hành tour. t ng u tiên này là cái mà ch ng trình cung ng các th ính vào ng i l n, ng i i u hành tour khuy n khích khách hàng c a h tr ti n. Các th cho ng i l n mang tính b t bu c c bán t i các khu b o t n bi n ã quen d n v i du khách tham gia l n, nh t i công viên bi n Bonaire, t ng h th ng th mang l i l i t c n u nh chúng t trên c s t nguy n. Ph ng pháp ã c dùng th c hi n c ch này là t dây chìa khóa và thùng quyên góp t i các v n phòng d ch v c a ng i tham gia i u hành tour (xem hình 11). Dây khóa móc thay cho dây có m t lo i dành cho các l ai du khách khác nhau (ví d nh ng i l n, ng i quan sát cá voi, ng i chèo thuy n). M t thùng quyên góp c ch n nh là m t ph ng pháp cho vi c thu ti n quyên góp i phó v i nh ng ng i i u hành tour mu n tránh trách nhi m tính toán và thu có th có liên quan do vi c x l ti n quyên góp tr c ti p.

19

c)Ch ng trình m i quan h thành viên “Nh ng ng i b n c a Baja”: Du khách

c khuy n khích óng góp cho b o t n c a công viên mà h tham quan. t

c s óng góp này ng i h ng d n tour s c hu n luy n n m c t m quan tr ng c a b o t n và nhu c u thêm ngu n ngân qu trong tour và m i khách hàng tham gia b ng cung c p n tham gia cho vi c thi t k khu v c. Nh ng ví d khác v t ch c “Nh ng ng i b n…” làm t ng ngu n ngân qu cho các công viên và các

i m tham quan công c ng khác (nh các vi n b o tàng) ã c ng d ng thành công trong nhi u tr ng h p. Ví d , t i o Galapagos, Ecuador, m t m ng l i “Nh ng ng i b n c a Galapagos” c thi t l p g m có b y t ch c dành cho vi c tài tr b o t n trong công viên.

thúc y ch ng trình thành viên, h làm m t t p sách m ng mô t khu b o t n c a vùng a ra thông tin chung v ch ng trình quyên góp và m c ích c a nó. Ngoài vi c phân ph i c a các nhà i u hành tour, t p sách m ng c c mang

n các khách s n và các công ty tàu du l ch t trong các phòng khách. Thành l p website cho FOSANP nh m t công c c i thi n thêm cho vi c cung c p nh ng thông tin chi ti t cho du khách và v n t i các

c gi r ng rãi h n

i m t thách th c trong quá trình th c hi n Su t quá trình th c hi n, d án ph i i m t v i m t s thách th c n y sinh làm gi m i ngu n ngân qu ã c thu. G n 2.000 ô-la ti n quyên góp c nh n t n m u tiên. M t trong nh ng thách th c quan tr ng nh t g p ph i là lu t thu Mexico gây khó kh n cho các khách s n khi thu quyên góp t du khách cho i di n c a FOSANP. K t qu là, c ch “phí sinh thái” c a vi c nh n tài tr thông qua khách s n ã c mong i sinh nhi u nh t trong vi c thu ti n quyên góp c a qu , ã không th th c hi n c. gi i quy t v n này, Niparajá h p ng m t c v n thi t k m t h th ng tính toán và b n phác th o m t h p ng tài tr , làm cho các khách s n có th chuy n ngu n ngân qu quyên góp t tài

Hình 11: Thùng quyên góp và dây khoá t i v n phòng i u hành du l ch a ph ng

20

kho n c a h vào FOSANP theo t ng giai o n. Vào mùa xuân hàng n m, Khách s n La Concha, m t trong nh ng khách s n hàng u c a La Paz, k m t h p ng ng thi t l p quyên góp, vì v y b t u c ch thu sinh thái. T

ó, h p ng c s d ng nh m t mô hình kh i u c ch t i khách s n Los Arcos và nh ng khách s n hàng u t i La Paz. Ch ng trình có m t r c r i t ng t trong vi c khuy n khích nh ng nhà i u hành tour kh i x ng c ch c a vi c bán th l n/xem cá voi. Nh m tránh b máy qu n l c ng k nh c a s quyên góp tr c ti p t du khách c a h , ng i

i u hành tour quy t nh c ch này s c th c hi n t t nh t b ng vi c t thùng quyên góp và dây chìa khoá ( ính vào gi xách) b i các nhân viên. Ph ng pháp th ng t t h n c a vi c thu hút quyên góp này thu c ít h n mong mu n. H n th , h ng d n tour không có nh ng tác ng h u hi u trong vi c khuy n khích m t s l ng du khách quan tr ng tham gia vào ch ng trình qu ng bá thành viên “Nh ng ng i b n c a Baja”. Bên c nh nh ng thách th c i ôi v i vi c th c hi n nh ng c ch này, m t thách th c khác mà ch ng trình ph i i m t trong m t n m là Niparajá có s thay i v lãnh o r t s m trong n m. Trong m t giai o n chuy n ti p r t b n r n, r t nhi u s su t c a FOSANP ã c y thác cho m t i u ph i viên c a ch ng trình v a m i thuê. Trong khi có n ng l c cao, ng i i u ph i này ã không có quy n qu n l và ki n th c v du l ch c n thi t th ng th o nh ng liên minh chi n l c v i các thành ph n khách s n và i u hành tour. Sau ó trong n m, giám c Niparajá ã có th dành s quan tâm c n thi t c thúc ch ng trình mà t ó nh ng di n ti n quan tr ng ã c th c hi n. VI. Nh ng thành công Ch ch t Vào cu i n m th nh t, FOSANP ã th c hi n nh ng di n ti n quan tr ng h ng t i vi c tr thành m t ch ng trình lâu dài t o ra ngu n thu t vi c

óng góp c a du khách. M c dù kho n ti n thu c có v th p h n so v i nh ng mong i lúc u, nh ng ti n b quan tr ng v t ch c ã h tr cho nh ng thành công lâu dài c a nó.

• M t ban lãnh o c tuy n d ng. Nh m m b o trách nhi m gi i trình và nh m thúc y s tín nhi m c a các bên tham gia, m t ban lãnh

o c tuy n d ng và thành l p g m i di n c a nh ng nhóm thành ph n tham gia chính t kh i du l ch t nhân, các nhà khoa h c, các t ch c phi chính ph , c ng ng thành ph và i ng nhân viên h th ng khu b o t n.

• Làm tài li u thông tin và trang web. Nh ng t r i giáo d c ã c

thi t k và in b ng c ti ng Anh và Tây Ban Nha giáo d c c gi v giá tr c a vi c b o t n nh ng khu c b o v Baja và thông tin

n c gi v nh ng chi n l c và ho t ng c a ch ng trình. Trên trang web c ng có s n nh ng tài li u giáo d c du khách và c thi t k nh là m t công c làm t ng ngu n thu.

21

• Vi c quyên góp c ch p nh n qua m ng. làm cho vi c quyên

góp c thu n ti n, d dàng h n tr c, m t h th ng thu hút quyên góp tr c tuy n ã c thi t l p (xem trong ph n Ph l c)

• Hình thành m i quan h v i các khách s n hàng u La Paz, thành

ph c a ngõ n khu b o t n Islas del Golfo. M t c ch óng góp ‘phí sinh thái’ làm cho các khách s n có th thu c ti n quyên góp t khách c a h ã c hình thành v i s h tr c a c v n thu liên k t v i ng i i u hành khách s n.

• Hình thành m i quan h v i các nhà i u hành tour. Nh ng m i quan

h ã c thúc y v i nh ng doanh nghi p i u hành tour khác nhau (xem ph n Ph l c v danh sách các nhà i u hành tour có trên trang web c a FOSANP). Thêm vào ó, m t c ch quyên góp thòng theo ã

c t o ra khuy n khích khách hàng óng góp t nguy n vào vi c b o t n.

• H p qu dành cho quyên góp du l ch. Trong s h p tác v i nh ng t

ch c Mexico khác v vi c h tr c a b o t n liên quan n du l ch, FOSANP ã àm phán m t th a thu n v i Fondo Golfo de California nh m cung c p m t s t ng x ng 1-1 v nh ng óng góp c a du khách. Fondo Golfo de California c ng s bao hàm FOSANP trong nh ng tài li u truy n thông mà nó gi i thi u trên nh ng chuy n tàu Lindblad Expedition.

• Dành kinh phí cho chi phí hành chính. tr cho nh ng chi phí

qu n l ch ng trình, FOSANP ã c nh n m t tài tr t Qu Packard tr l ng cho nhân viên, và nh ng chi phí v thông tin. Kho n tài tr

này c c p l i sau m i hai n m, cho phép nh ng óng góp c a du khách dành hoàn toàn vào ho t ng t i khu b o t n.

VII. Các xu t D i ây là các xu t v vi c t ng hi u qu c a FOSANP trong vi c óng góp tài chính lâu dài c a nh ng khu b o t n Nam Baja, California. 1) Phí sinh thái chuy n vào hoá n thanh toán khách s n Hi n nay, ch ng trình tham gia phí sinh thái khi khách làm th t c tr phòng t i các khách s n. m i m t du khách s c nhân viên h i anh/ch có tham gia

óng góp cho FOSANP tài tr cho ch ng trình b o t n. N u h không tham gia l a ch n cho ch ng trình thì không thu ti n quyên góp. Nh m t ng ngu n ngân qu thu c, FOSANP nên th c hi n ch ng trình thu sinh thái t ng, nh ti n quyên góp nh (có l 1 ô-la) t ng thu vào hoa n ti n phòng tr khách tr c h i h có tham gia hay không tham gia ch ng trình. Ti n quyên góp có th nh h n n u nh khách tr c h i riêng

22

óng góp vào, tác ng c a vi c nh n s ti n nh h n nh ng v i s ng i tham gia l n thì k t qu là ta có th nh n c nhi u l i t c h n. quy t nh ph ng pháp nào t t h n cho nhóm khách hàng, các khách s n nên thí nghi m các ti p c n này n u nh h th y nó thành công h n. 2) Thuê m t c v n du l ch phát tri n liên minh chi n l c v i các thành ph n du l ch Ch ng trình nên thuê m t thành ph n du l ch a ph ng “tay trong” có s hi u bi t sâu h n v ng thái c a kinh doanh du l ch. Chuyên gia này s thích h p trong vi c ch ra các khó kh n ch ng trình ang i m t trong vi c lôi kéo thành công các nhà i u hành tour trong vi c tham gia ch ng trình quyên góp t nguy n. 3) Phát tri n ph ng pháp ti p c n m i cho vi c th c hi n th l n/xem cá voi H th ng thu ti n th l n/xem cá voi tình nguy n s d ng thùng quyên góp và dây khoá không còn h u d ng và nên thi t k l i. 4) Phát tri n k ho ch làm vi c lôi kéo các công ty tàu thuy n S d ng các k n ng c a tay trong trong du l ch, nên phát tri n m t ch ng trình lôi kéo các công ty tàu thuy n m t ch ng trình. 5) Th c hi n vi c hu n luy n n h ng d n viên cho vi c t ng ngu n ngân qu cho ch ng trình m i quan h thành viên “Nh ng ng i b n c a Baja” M t ch ng trình hu n luy n nên c phát tri n d y cho các h ng d n viên làm th nào truy n c m h ng cho các du khách quyên góp cho ch ng trình “Nh ng ng i b n c a Baja”. V i khoá t p hu n thích áng, h ng d n viên s có nh ng c h i thu n ti n h n trong chuy n i khi c hai l i ích cho b o t n và nhu c u cho b o v thêm c quan sát. 6) Tr i r ng ch ng trình n nhi u khu v c khác Ch ng trình FOSANP là m t giai an t i ó nó nên b t u quá trình thu l i t c t i nhi u khu b o t n. H n là i cho n khi c ch quyên góp cho Islas del Golfo c c i thi n y , hi n nay ch ng trình b t u quá trình tr i r ng. Ví d , t i Cabo San Lucas, m t trong nh ng ch khách s n chính là thành viên ban giám c c a FOSANP. Ch ng trình nên t o i u ki n thu n l i c a m i quan h này tr i r ng c ch ng d ng phí sinh thái sang các khu v c khác. VIII. Tài li u tham kh o Anaya R., G. et. al. 2000a. Código de ética y prácticas ambientales en las Islas del Golfo de California. Cuadernos de manejo No. 1. SEMARNAP, Oficina regional en B.C.S., Mexico. Anaya R., G., et. al. 2000b. Curso de capacitación para guías turísticos, de buceo y tripulaciones del “area de protección de flora y fauna “Islas del Golfo de

23

California”. Cuadernos de manejo No. 2. SEMARNAP, Oficina regional en B.C.S., Mexico. Anaya R., G. 2003. Instrumentos de Financiamiento en el area de Proteccion de Flora y Fauna Islas del Golfo de California, Mexico. Conference Paper, World Parks Congress, Durban, 2003. Benitez, S., 2001. Visitor Use Fees and Concession Systems in Protected Areas – Galapagos Case Study. The Nature Conservancy, Arlington, VA. Brown, C. 2001. Visitor Use Fees and Concession Systems in Protected Areas – Synthesis of the North American, Belize and Costa Rica Experiences; The Nature Conservancy, Arlington, Virginia. Conservation Finance Alliance. 2002. The conservation finance guide. Wildlife Conservation Society: Conservation Finance Program. Washington, D.C. www.guide.conservationfinance.org Davis, J. 2001. MPAs and tourism: Stakeholders work to build a productive relationship. MPA News. April, Vol. 2. No. 9. School of Marine Affairs, University of Washington. FOSANP (Fondo Sudcaliforniano de Areas Naturales de Proteción), 2004. “Friends of Wild Baja” Brochure. FOSANP, La Paz, Baja California Sur, México. Hodgkins, M., et. al. 2003. Field guide to The Nature Conservancy: A guide to projects and places around the world. The Nature Conservancy, Arlington, VA. Lindberg, K. 2001. MPA perspective: MPA revenue generation and the user fee option. MPA News. April, Vol. 2. No. 9. School of Marine Affairs, University of Washington. Lindberg, K. 2003. Price responsiveness and other visitor survey results. Baja California Survey Project; Report to The Nature Conservancy, 7 December, 2003. López E., R. 2002. Evaluating ecotourism in natural protected areas of La Paz Bay, Baja California Sur, Mexico: ecotourism or nature-based tourism? Biodiversity and Conservation 11: 1539-1550. López E., R. 2005. Personal communication with Roberto López Espinosa, Director of Islas del Golfo de California Flora and Fauna Reserve and the Bahía de Loreto National Park. The Nature Conservancy, Arlington, VA. Taieb, P. 2003. FOSANP – Financing mechanism Baja California del Sur. Report prepared for The Nature Conservancy, Arlington, VA.

24

SEMARNAP, 2000. Programa de manejo Área de Protección de Flora y Fauna Islas del Golfo. Comisión Nacional de Áreas Naturales Protegidas. Tlacopac, México, D.F. Sherman, A. 2003. Conservation Finance e-Resources: A Compendium of Examples for Self-Sustaining Projects to Protect Wildlife and the Environment. Washington, DC: World Wildlife Fund. (www.worldwildlife.org/conservationfinance/ pubs/finance_resources.pdf)

25

Ph l c – Trang web c a ch ng trình FOSANP (www.fosanp.org)

Trang web cung c p các thông tin giáo d c và qu n bà b ng ti ng Anh và ti ng Tây Ban nha.

26

T r i c a FOSANP v Giáo d c và Qu ng bá T r i c phân b thông qua các ngành kinh doang du l ch, song ng Anh và Tây Ban Nha.