1 1. Zeus convoca a los dioses (HOMERO, Ilíada VIII, 1-3) (LDO #1, p.15) ¹HwÜj me\n kroko/peploj e)ki¿dnato pa=san e)p' aiåan, Zeu\j de\ qew½n a)gorh\n poih/sato terpike/raunoj a)krota/tv korufv= poludeira/doj Ou)lu/mpoio: 2. Júpiter preside la asamblea divina (OVIDIO, Metamorfosis VI 72-74) (LDO #2, p.15) Bis sex caelestes medio Iove sedibus altis augusta gravitate sedent; sua quemque deorum inscribit facies: Iovis est regalis imago; 3. Los doce en la Ilíada, unos del bando aqueo, otros del troyano (HOMERO, Ilíada XX, 31-40) (LDO #6, p.17) áWj eÃfato Kroni¿dhj, po/lemon d' a)li¿aston eÃgeire. ba\n d' iãmenai po/lemon de\ qeoiì di¿xa qumo\n eÃxontej: àHrh me\n met' a)gw½na new½n kaiì Palla\j ¹Aqh/nh h)de\ Poseida/wn gaih/oxoj h)d' e)riou/nhj ¸Ermei¿aj, oÁj e)piì fresiì peukali¿mvsi ke/kastai: àHfaistoj d' aÀma toiÍsi ki¿e sqe/nei+ blemeai¿nwn xwleu/wn, u(po\ de\ knh=mai r(w¯onto a)raiai¿. e)j de\ Trw½aj ãArhj koruqai¿oloj, au)ta\r aÀm' au)t%½ FoiÍboj a)kerseko/mhj h)d' ãArtemij i¹oxe/aira Lhtw¯ te Ca/nqo/j te filomeidh/j t' ¹Afrodi¿th. 4. Los doce en una ofrenda ritual en Roma (TITO LIVIO, Desde la fundación de la Ciudad XXII 10,9) (LDO #8, p.17) Sex pulvinaria in conspectu fuerunt, Iovi ac Iunoni unum, alterum Neptuno ac Minervae, tertium Marti ac Veneri, quartum Apollini ac Dianae, quintum Volcano ac Vestae, sextum Mercurio et Cereri. LA ASAMBLEA DE LOS DIOSES
Se trata de un documento que recopila textos originales sobre los dioses grecolatinos más importantes. Las traducciones al castellano de estos fragmentos figuran en "Los dioses del Olimpo", del Grupo Tempe en Alianza Editorial, Clásicos de Grecia y Roma.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
1. Zeus convoca a los dioses (HOMERO, Ilíada VIII, 1-3) (LDO #1, p.15)
4. Los doce en una ofrenda ritual en Roma (TITO LIVIO, Desde la fundación de la Ciudad XXII 10,9) (LDO #8, p.17)
Sex pulvinaria in conspectu fuerunt, Iovi ac Iunoni unum, alterum Neptuno ac Minervae, tertium Marti ac Veneri, quartum Apollini ac Dianae, quintum Volcano ac Vestae, sextum Mercurio et Cereri.
3. Zeus se identifica con el cosmos (ESQUILO, Helíades frag. 70) (LDO #514, p.335) Zeu/j e)stin ai¹qh/r, Zeu\j de\ gh=, Zeu\j d' ou)rano/j, Zeu/j toi ta\ pa/nta xwÓ ti tw½nd' u(pe/rteron
4. Júpiter dios atmosférico (ENNIO, Epicarmo VII) (LDO #508, p.332) Istic est is Iupiter quem dico, quem Graeci vocant Aerem, qui ventus est et nubes, imber postea, atque ex imbre frigus, vent<u>s post fit, aer denuo.
5. Crianza del dios en Creta (OVIDIO, Fastos VII) (LDO #483, p.318) Ardua iamdudum resonat tinnitibus Ide, tutus ut infanti vagiat ore puer. pars clipeos sudibus, galeas pars tundit inanes: hoc Curetes habent, hoc Corybantes opus.
2. Se la reconoce por el brillo de sus ojos (HOMERO, Ilíada I 199-200) (LDO #212, p.147) Qa/mbhsen d' ¹Axileu/j, meta\ d' e)tra/pet', au)ti¿ka d' eÃgnw Palla/d' ¹Aqhnai¿hn: deinwÜ de/ oi¸ oÃsse fa/anqen:
4. Poseidón y Atenea ayudan a Aquiles contra el Escamandro (HOMERO, Ilíada XXI 284-292) (LDO #473, p.307) áWj fa/to, t%½ de\ ma/l' wÕka Poseida/wn kaiì ¹Aqh/nh sth/thn e)ggu\j i¹o/nte, de/maj d' aÃndressin e)i¿+kthn, xeiriì de\ xeiÍra labo/ntej e)pistw¯sant' e)pe/essi. toiÍsi de\ mu/qwn hÅrxe Poseida/wn e)nosi¿xqwn: Phlei¿+dh mh/t' aÃr ti li¿hn tre/e mh/te/ ti ta/rbei: toi¿w ga/r toi nw½i+ qew½n e)pitarro/qw ei¹me\n Zhno\j e)painh/santoj e)gwÜ kaiì Palla\j ¹Aqh/nh: w¨j ouà toi potam%½ ge damh/menai aiãsimo/n e)stin, a)ll' oÀde me\n ta/xa lwfh/sei, su\ de\ eiãseai au)to/j:
5. Poseidón remueve el mar (HOMERO, Odisea V 291-294) (LDO #459, p.301) wÑj ei¹pwÜn su/nagen nefe/laj, e)ta/race de\ po/nton xersiì tri¿ainan e(lw¯n: pa/saj d' o)ro/qunen a)e/llaj pantoi¿wn a)ne/mwn, su\n de\ nefe/essi ka/luye gaiÍan o(mou= kaiì po/nton: o)rw¯rei d' ou)rano/qen nu/c.
6. Calma tempestades (VIRGILIO, Eneida I 133-147) (LDO #460, p.301)
Iam caelum terramque meo sine numine, venti, miscere et tantas audetis tollere moles? quos ego - sed motos praestat componere fluctus. post mihi non simili poena commissa luetis. maturate fugam regique haec dicite vestro: non illi imperium pelagi saevumque tridentem, sed mihi sorte datum. tenet ille immania saxa, vestras, Eure, domos; illa se iactet in aula Aeolus et clauso ventorum carcere regnet.» Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat collectasque fugat nubes solemque reducit. Cymothoe simul et Triton adnixus acuto detrudunt navis scopulo; levat ipse tridenti et vastas aperit Syrtis et temperat aequor atque rotis summas levibus perlabitur undas.
8
DDHHMMHHTTHHRR // CCEERREESS
1. Diosa del Cereal (HESÍODO, Trabajos y Días 465) (LDO #258, p.178) EuÃxesqai de\ Diiì xqoni¿% Dhmh/teri¿ q' a(gnv= e)ktele/a bri¿qein Dhmh/teroj i¸ero\n a)kth/n,
3. Apolo se proclama adivino al nacer (Himnos Homéricos III, a Apolo 131 s.) (LDO #101, p.74) Eiãh moi ki¿qari¿j te (…) kampu/la to/ca, xrh/sw d' a)nqrw¯poisi Dio\j nhmerte/a boulh/n.
4. Apolo protector de la poesía y de la música (HESÍODO, Teogonía 95) (LDO #107, p.76)
5. Dioses inventores de instrumentos musicales (PAUSANIAS, Descripción de Grecia V 21, 14-8) (LDO #108, p.76) Meta\ de\ tou=ton ¹Apo/llwnoj kaiì ¸Ermou= bwmo/j e)stin e)n koin%½, dio/ti ¸Ermh=n lu/raj, ¹Apo/llwna de\ eu(re/thn eiånai kiqa/raj ¸Ellh/nwn e)stiìn e)j au)tou\j lo/goj.
10
6. Apolo mata a la serpiente Pitón (HIGINO, Fábulas 140) (LDO #109, p.77) Python Terrae filius draco ingens. Hic ante Apollinem ex oraculo in monte Parnasso responsa dare solitus erat. Huic ex Latonae partu interitus erat fato futurus. (...) Python ubi sensit Latonam ex Iove gravidam esse, persequi coepit, ut eam interficeret. At Latonam Iovis iussu ventus Aquilo sublatam ad Neptunum pertulit; ille eam tutatus est (...). Post diem quartum quam essent nati, Apollo matris poenas exsecutus est; nam Parnassum venit et Pythonem sagittis interfecit (inde Pythius est dictus) ossaque eius in cortinam coniecit et in templo suo posuit, ludosque funebres ei fecit, qui ludi Pythia dicuntur.
7. Apolo mata a la serpiente Pitón (HIGINO, Fábulas 140) (LDO #109, p.77) Hectore sepulto cum Achilles circa moenia Troianorum vagaretur ac diceret se solum Troiam expugnasse, Apollo iratus Alexandrum Parin se simulans talum, quem mortalem habuisse dicitur, sagitta percussit et occidit.
8. Apolo “padre” de
Augusto (SUETONIO, Vida de los XII Césares, Vida de Augusto 94, 4) (LDO #127, p.87) In Asclepiadis Mendetis Theologumenon libris lego, Atiam, cum ad sollemne Apollinis sacrum media nocte uenisset, posita in templo lectica, dum ceterae matronae dormirent, obdormisse; draconem repente irrepsisse ad eam pauloque post egressum; illam expergefactam quasi a concubitu mariti purificasse se; et statim in corpore eius extitisse maculam uelut picti draconis nec potuisse umquam exigi, adeo ut mox publicis balineis perpetuo abstinuerit; Augustum natum mense decimo et ob hoc Apollinis filium existimatum.
11
AARRTTEEMMIISS // DDIIAANNAA
1. Diana asiste a su madre en el parto (SERVIO, Comentarios a la Eneida III,73) (LDO #168, p.116) Sane nata Diana parturienti Apollinem matri dicitur praebuisse obstetricis officium: unde cum Diana sit virgo, tamen a parturientibus invocatur.
2. Diana identificada con la
Luna (VIRGILIO, Eneida x, 215 s.) (LDO #170, p.117) Iamque dies caelo concesserat almaque curru noctivago Phoebe medium pulsabat Olympum:
3. Explicación de tal identificación (SERVIO, Comentarios a la
Eneida IV,511) (LDO #173, p.118) Non nulli eandem Lucinam, Dianam, Hecaten appellant ideo, quia uni deae tres adsignant potestates nascendi valendi moriendi: et quidem nascendi Lucinam deam esse dicunt, valendi Dianam, moriendi Hecaten: ob quam triplicem potestatem triformem eam triplicemque finxerunt, cuius in triviis templa ideo struxerunt.
4. Diosa de la caza y de los montes (Himnos Homéricos
1. Hermes y Afrodita, padres de Hermafrodito (OVIDIO, Metamorfosis IV 288-291) (LDO #380, p.259) Mercurio puerum diva Cythereide natum naides Idaeis enutrivere sub antris, cuius erat facies, in qua materque paterque cognosci possent; nomen quoque traxit ab illis.
2. Apolo le profetiza que será el patrono de los ladrones (Himnos Homéricos IV, a Hermes 282-293) (LDO #388, p.262) )/ åW pe/pon h)peropeuta\ dolofrade\j hÅ se ma/l' oiãw polla/kij a)ntitorou=nta do/mouj euÅ naieta/ontaj eÃnnuxon ouà x' eÀna mou=non e)p' ouÃdei+ fw½ta kaqi¿ssai skeua/zonta kat' oiåkon aÃter yo/fou, oiâ' a)goreu/eij. pollou\j d' a)grau/louj a)kaxh/seij mhloboth=raj ouÃreoj e)n bh/ssvj, o(po/tan kreiw½n e)rati¿zwn
3. Inventor de la palabra y de las lenguas (HIGINO, Fábulas 143, 2) (LDO #392, p.264) homines ante saecula multa sine oppidis legibusque uitam exegerunt, una lingua loquentes, sub Iouis imperio, sed postquam Mercurius sermones hominum interpretatus est, unde h(rmhneuth/j dicitur [esse] interpres (Mercurius enim Graece (Hrmhj uocatur; idem nationes distribuit), tum discordia inter mortales esse coepit, quod Ioui placitum non est.
4. Inventor del alfabeto y maestro de los ejercicios gimnásticos (HIGINO, Fábulas 277, 1-3) (LDO #392, p.264)
Parcae, Clotho Lachesis Atropos, invenerunt litteras Graecas septem, Α Β Η Τ Ι Υ . . ; alii dicunt Mercurium ex gruum volatu, quae cum volant litteras exprimunt; (…) idem Mercurius et palaestram mortales primus docuit.
4. De la unión de Afrodita y Anquises nace Eneas (Himnos Homéricos V, a Afrodita 171-197 y 281-288) (LDO #26, p.30) áWj fa/q': o( d' e)c uÀpnoio ma/l' e)mmape/wj u(pa/kousen. (…) ¹Agxi¿sh, ku/diste kataqnhtw½n a)nqrw¯pwn, qa/rsei, mhde/ ti sv=si meta\ fresiì dei¿diqi li¿hn: ou) ga/r toi¿ ti de/oj paqe/ein kako\n e)c e)me/qen ge (…) soiì d' eÃstai fi¿loj ui¸o\j oÁj e)n Trw¯essin a)na/cei kaiì paiÍdej pai¿dessi diampere\j e)kgega/ontai: t%½ de\ kaiì Ai¹nei¿aj oÃnom' eÃssetai (…) hÄn de/ tij eiãrhtai¿ se kataqnhtw½n a)nqrw¯pwn hÀ tij soiì fi¿lon ui¸o\n u(po\ zw¯nv qe/to mh/thr, t%½ de\ su\ muqeiÍsqai memnhme/noj wÐj se keleu/w: fasi¿n toi nu/mfhj kalukw¯pidoj eÃkgonon eiånai (…) ei¹ de/ ken e)cei¿pvj kaiì e)peu/ceai aÃfroni qum%½ e)n filo/thti migh=nai e)u+stefa/n% Kuqerei¿v, Zeu/j se xolwsa/menoj bale/ei yolo/enti keraun%½.
AAFFRROODDIITTHH // VVEENNUUSS
15
5. Diosa vivificadora de toda la naturaleza (LUCRECIO, La naturaleza de las cosas I 4-20) (LDO #40, p.35) …per te quoniam genus omne animantum concipitur visitque exortum lumina solis: te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus summittit flores, tibi rident aequora ponti placatumque nitet diffuso lumine caelum. nam simul ac species patefactast verna diei et reserata viget genitabilis aura favoni, aeriae primum volucris te, diva, tuumque significant initum perculsae corda tua vi. inde ferae pecudes persultant pabula laeta et rapidos tranant amnis: ita capta lepore te sequitur cupide quo quamque inducere pergis. denique per maria ac montis fluviosque rapacis frondiferasque domos avium camposque virentis omnibus incutiens blandum per pectora amorem efficis ut cupide generatim saecla propagent.
7. Atribuciones de Afrodita (HESÍODO, Teogonía 203-206) (LDO #38, p.35)
Tau/thn d' e)c a)rxh=j timh\n eÃxei h)de\ le/logxe moiÍran e)n a)nqrw¯poisi kaiì a)qana/toisi qeoiÍsi, parqeni¿ouj t' o)a/rouj meidh/mata/ t' e)capa/taj te te/ryi¿n te glukerh\n filo/thta/ te meilixi¿hn te.
16
8. Venus se venga del Sol por revelar su adulterio con Marte (OVIDIO, Metamorfosis IV 190-197) (LDO #380, p.259) 'Exigit indicii memorem Cythereia poenam inque vices illum, tectos qui laesit amores, laedit amore pari. quid nunc, Hyperione nate, forma colorque tibi radiataque lumina prosunt? nempe, tuis omnes qui terras ignibus uris, ureris igne novo; quique omnia cernere debes, Leucothoen spectas et virgine figis in una, quos mundo debes, oculos.
5. Marte sinónimo de guerra (VIRGILIO, Eneida IX 516) (LDO #152, p.104) nec curant caeco contendere Marte / amplius audaces Rutuli,…
19
HHFFAAIISSTTOOSS // VVUULLCCAANNUUSS
1. Hefesto es hijo únicamente de Hera (HESÍODO, Teogonía 927 s.) (LDO #307, p.213)
àHrh d' àHfaiston kluto\n ou) filo/thti migeiÍsa gei¿nato, kaiì zame/nhse kaiì hÃrisen %Ò parakoi¿tv, e)k pa/ntwn te/xnvsi kekasme/non Ou)raniw¯nwn. 2. Caco, hijo de Vulcano (VIRGILIO, Eneida VIII 193-199) (LDO
#311, p.216) hic spelunca fuit uasto summota recessu, semihominis Caci facies quam dira tenebat solis inaccessam radiis; semperque recenti caede tepebat humus, foribusque adfixa superbis ora uirum tristi pendebant pallida tabo. huic monstro Volcanus erat pater: illius atros ore uomens ignis magna se mole ferebat.
4. La cojera de Hefesto hace reír a los dioses (HOMERO, Ilíada I, 595-600) (LDO #316, p.218) áWj fa/to, mei¿dhsen de\ qea\ leukw¯lenoj àHrh, meidh/sasa de\ paido\j e)de/cato xeiriì ku/pellon: au)ta\r oÁ toiÍj aÃlloisi qeoiÍj e)nde/cia pa=sin oi¹noxo/ei gluku\ ne/ktar a)po\ krhth=roj a)fu/sswn: aÃsbestoj d' aÃr' e)nw½rto ge/lwj maka/ressi qeoiÍsin w¨j iãdon àHfaiston dia\ dw¯mata poipnu/onta.
20
5. Vulcano en Lemnos (VALERIO FLACO, Argonáuticas II 82-95) (LDO #317, p.219) Tempore quo primum fremitus insurgere opertos caelicolum et regni sensit novitate tumentes Iuppiter aetheriae nec stare silentia pacis, Iunonem volucri primam suspendit Olympo horrendum chaos ostendens poenasque barathri. mox etiam pavidae temptantem vincula matris solvere praerupti Vulcanum vertice caeli devolvit. ruit ille polo noctemque diemque turbinis in morem, Lemni dum litore tandem insonuit. vox inde repens ut perculit urbem, adclinem scopulo inveniunt miserentque foventque alternos aegro cunctantem poplite gressus. hinc, reduci superas postquam pater adnuit arces, Lemnos cara deo nec fama notior.
6. La fragua de Vulcano (VIRGILIO, Eneida VIII 416-438) (LDO #321, p.222) insula Sicanium iuxta latus Aeoliamque erigitur Liparen fumantibus ardua saxis, quam subter specus et Cyclopum exesa caminis antra Aetnaea tonant, ualidique incudibus ictus auditi referunt gemitus, striduntque cauernis stricturae Chalybum et fornacibus ignis anhelat, Volcani domus et Volcania nomine tellus. hoc tunc ignipotens caelo descendit ab alto. ferrum exercebant uasto Cyclopes in antro, Brontesque Steropesque et nudus membra Pyragmon. his informatum manibus iam parte polita fulmen erat, toto genitor quae plurima caelo
deicit in terras, pars imperfecta manebat. tris imbris torti radios, tris nubis aquosae addiderant, rutuli tris ignis et alitis Austri. fulgores nunc terrificos sonitumque metumque miscebant operi flammisque sequacibus iras. parte alia Marti currumque rotasque uolucris instabant, quibus ille uiros, quibus excitat urbes; aegidaque horriferam, turbatae Palladis arma, certatim squamis serpentum auroque polibant conexosque anguis ipsamque in pectore diuae Gorgona desecto uertentem lumina collo.
21
AAIIDDHHSS // PPLLUUTTOO
1. Reparto del mundo según Poseidón (HOMERO, Ilíada XV, 188-193) Zeu\j kaiì e)gw¯, tri¿tatoj d' ¹Ai¿+dhj e)ne/roisin a)na/sswn. trixqa\ de\ pa/nta de/dastai, eÀkastoj d' eÃmmore timh=j: hÃtoi e)gwÜn eÃlaxon polih\n aÀla naie/men ai¹eiì pallome/nwn, ¹Ai¿+dhj d' eÃlaxe zo/fon h)ero/enta, Zeu\j d' eÃlax' ou)rano\n eu)ru\n e)n ai¹qe/ri kaiì nefe/lvsi: gaiÍa d' eÃti cunh\ pa/ntwn kaiì makro\j ãOlumpoj.
2. La casa de Hades y su terrible perro (HESÍODO, Teogonía 767-773) ÃEnqa qeou= xqoni¿ou pro/sqen do/moi h)xh/entej [i¹fqi¿mou t' ¹Ai¿dew kaiì e)painh=j Persefonei¿hj] e(sta=sin, deino\j de\ ku/wn propa/roiqe fula/ssei, nhleih/j, te/xnhn de\ kakh\n eÃxei: e)j me\n i¹o/ntaj sai¿nei o(mw½j ou)rv= te kaiì ouÃasin a)mfote/roisin, e)celqeiÍn d' ou)k auÅtij e)#= pa/lin, a)lla\ dokeu/wn e)sqi¿ei, oÀn ke la/bvsi pule/wn eÃktosqen i¹o/nta.
3. Los Cíclopes entregan a Hades el casco invisible (APOLODORO,
5. El ciclo de Proserpina (OVIDIO, Metamorfosis,V, 564 y ss) “At medius fratrisque sui maestaeque sororis Iuppiter ex aequo volventem dividit annum: nunc dea, regnorum numen commune duorum, cum matre est totidem, totidem cum coniuge menses.”
6. El reino de Hades: el mundo de ultratumba. (VIRGILIO, Eneida, VI, 237-241) Spelunca alta fuit uastoque immanis hiatu, scrupea, tuta lacu nigro nemorumque tenebris, quam super haud ullae poterant impune uolantes tendere iter pennis: talis sese halitus atris faucibus effundens supera ad conuexa ferebat.
7. Caronte (VIRGILIO, Eneida, VI, 298-303)
Portitor has horrendus aquas et flumina seruat terribili squalore Charon, cui plurima mento canities inculta iacet, stant lumina flamma, sordidus ex umeris nodo dependet amictus. ipse ratem conto subigit uelisque ministrat et ferruginea subuectat corpora cumba…
23
Reparto del mundo según Poseidón "Zeus, yo y el tercero, Hades, que reina sobre los muertos. El mundo se dividió en tres partes, una para cada uno de nosotros: a mí me tocó en suerte habitar siempre en el mar que blanqueó la espuma; a Hades, en cambio, las sombras y la niebla, y a Zeus el inmenso cielo, en el éter siempre entre las nubes, en tanto que la Tierra y el Olimpo nos pertenecen en común a los tres." (HOMERO, Ilíada XV, 187-ss) La casa de Hades y su terrible perro “Allí lejos están las sonoras moradas del dios subterráneo [del robusto Hades y de la terrible Perséfone], y delante vigila un terrible perro despiadado, y que tiene artes horribles: a los que entran los saluda a la vez con la cola y con ambas orejas, pero no les deja salir de nuevo, sino que, espiando, se come al que sorprende saliendo de las puertas” (HESÍODO, Teogonía 767-773) Perséfone se une a Hades (HESÍODO, Teogonía 912-937) La entrada del Hades “un bosque de blancos chopos a orillas del río Océano” (PAUSANIAS, X, 28 1) El ciclo de Proserpina “Júpiter, para acomodar la diferencia que había entre Plutón y Ceres, ordenó que Prosérpina viviera seis meses del año con su marido y los otros seis con su madre.” (OVIDIO, Metamorfosis, V, 564 y ss) El reino de Hades: el mundo de ultratumba. “Una profunda caverna de vasta abertura, protegida por un lago negro y las tinieblas de los bosques.” (VIRGILIO, Eneida, VI, 236) Caronte “Guarda aquellas aguas y aquellos ríos el horrible barquero Caronte, cuya suciedad espanta; sobre el pecho le cae desaliñada barba blanca, de sus ojos brotan llamas; una sórdida capa cuelga de sus hombros, prendida con un nudo; él mismo maneja su negra barca con un garfio, dispone las velas y transporta en ella los muertos.” (VIRGILIO, Eneida, VI, 298 y ss)
24
1. Hija de Cronos y de Rea (HESÍODO, Teogonía 453-458)
298) (LDO #415, p.278) Nec tu aliud Vestam quam vivam intellege flammam; nataque de flamma corpora nulla vides. iure igitur virgo est, quae semina nulla remittit nec capit, et comites virginitatis amat. esse diu stultus Vestae simulacra putavi, mox didici curvo nulla subesse tholo. ignis inexstinctus templo celatur in illo: effigiem nullam Vesta nec ignis habet.
3. Eneas venera a Vesta entre los dioses patrios. (VIRGILIO, Eneida, V, 743-745) (LDO #417, p.279) Haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignis, Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae farre pio et plena supplex ueneratur acerra.
HHSSTTIIAA // VVEESSTTAA
25
DDIIOONNIISSOOSS // BBAACCCCHHUUSS 1. Invocación a Dionisio (Himnos Homéricos III, a Dionisio)
6. Dioniso y las mujeres según Eurípides (EURÍPIDES,
Bacantes 234-235) fileiÍ de\ t#= dustro/p% gunaikw½n a(rmoni¿# kaka\ du/stanoj a)mhxani¿a sunoikeiÍn, 7. La enajenación de la música y el vino (EURÍPIDES,
10. El vino como medicina (EURÍPIDES, Bacantes 283) Ou)d' eÃst' aÃllo fa/rmakon po/nwn.
27
Invocación a Dionisio Comienzo por cantar al que ciñe de hiedra sus cabellos, al de poderoso bramido, Dioniso, hijo ilustre de Zeus y de la gloriosísima Sémele, al que criaron las Ninfas de hermosa cabellera, tras haberlo recibido en sus regazos de su padre, el Soberano. Cariñosamente lo cuidaron en los barrancos del Nisa, y él crecía por voluntad de su padre en una cueva fragante, pero contado entre los inmortales. Mas cuando las diosas acabaron ya de criar a quien sería motivo de muchos himnos, ya entonces frecuentaba los boscosos valles, cubierto de hiedra y lauro. Las Ninfas lo seguían a una, y él las guiaba. El fragor se adueñaba del bosque inmenso. Así que te saludo a ti también, Dioniso, pródigo en viñedos. Concédenos llegar alegres a las próximas estaciones y a después de esas estaciones, por muchos años. (Himnos Homéricos III, a Dionisio) Nacimiento de Dioniso "y la cadmea Sémele, igualmente en trato amoroso con él [Zeus], dio a luz un ilustre hijo, el muy risueño Dioniso, un inmortal siendo ella mortal. Ahora ambos son dioses" (HESÍODO, Teogonía, 940-942) Origen asiático de del culto dionisíaco “...he llegado en primer lugar a esta ciudad de los griegos, tras de haber levado allí [Lidia, Frigia, Arabia y Asia] también mis coros y fundado mis ritos, a fin de ser un dios patente a los mortales. A Tebas, la primera en esta tierra helénica la he alzado con mi grito...” (EURÍPIDES, Bacantes, 20-25) El rito dionisíaco ¡Qué gozo en las montañas, cuando en medio del cortejo lanzado a la carrera se arroja al suelo [Dioniso], con su sacro hábito de piel de corzo, buscando la sangre del cabrito inmolado, delicia de la carne cruda, mientras va impetuoso por montes frigios, lidios! (EURÍPIDES, Bacantes, 135-139) Retrato del dios "que lleva una melena larga y perfumada de bucles rubios, de rostro lascivo con la atractiva mirada de Afrodita en sus ojos" (EURÍPIDES, Bacantes, 234-235). Dionisio y las mujeres según Eurípides "la dura y desafortunada impotencia ante los dolores del parto y el delirio armonizan con la difícil condición de las mujeres" (EURÍPIDES, Hipólito, 163-165). La enajenación de la música y el vino “al son de panderos de sordo retumbo, festejando con gritos de ¡evohé! al dios del evohé, entre los gritos y aclamaciones frigias, al tiempo que la sagrada flauta de loto melodioso modula sus sagradas tonadas, en acompañamientos para las que acuden al monte, al monte”. (EURÍPIDES, Bacantes, 156-165) La flauta de Dioniso "la flauta no es un instrumento moral, sino más bien orgiástico, de modo que debe utilizarse en aquellas ocasiones en las que el espectáculo pretende más la purificación que la enseñanza" (ARISTÓTELES, Política, 1341a). La flauta y su origen extranjero "todo el delirio báquico y todo el tumulto de tal clase [...] se expresa por medio de la flauta, de entre los instrumentos, de modo especial, y entre las armonías toma el parecido de las músicas frigias" (ARISTÓTELES, Política, 1342b.4 13-6) El vino como medicina "¡No hay otra medicina para las penas!" (EURÍPIDES, Bacantes, 283) El origen del teatro está en el ditirambo, el verso dionisíaco Por lo demás, haciéndose al principio sin arte así ésta como la comedia (la tragedia por los corifeos de la farsa ditirámbica, la comedia por los del coro fálico, cuyas mojigangas duran todavía en muchas ciudades recibidas por ley), poco a poco fue tomando cuerpo, promoviéndolas los dichos, hasta descubrirse tal cual forma de ellas. Con eso la tragedia, probadas muchas mutaciones, hizo punto, ya que adquirió su ser natural (ARISTÓTELES, Poética I, 2.3)