Tema 5.- A cultura e a arte do Románico. Focos e expansión do Románico
1.- O Románico, unha arte esencialmente relixiosa.
A expansión da arte románica: as grandes rutas de peregrinación
4.- A pintura románica.
soportes
Paredes do interior das igrexas: muros e ábsida.
Táboas de madeira cubertas cunha fina capa de xeso: frontais dos altares e cabeceiras das
igrexas.
Libros relixiosos: miniaturas.
caracteres
técnicos
Sinxeleza técnica: representacións planas, sen volume, sen profundidade e sen perspectiva.
A técnica máis utilizada era a pintura ao fresco.
debuxo e
cores
As figuras adoitaban contornarse con grosas liñas.
A cor, con predominio de azuis e vermellos, esténdese de xeito uniforme no seu interior.
trazos das
figuras
Os personaxes preséntanse sempre de forma frontal, tendendo á estilización [simplificación dos
trazos].
Teñen un marcado antinaturalismo e hieratismo [solemnidade, maxestuosidade, rixidez].
Malia iso, amosan unha grande expresividade que chega a convertelos en símbolos que
expresan ideas abstractas.
disposición
das
escenas
As escenas dispúñanse adaptándose ao marco arquitectónico.
Os personaxes ordenábanse xerarquicamente, de modo que o máis importante é o de maior
tamaño.
Tamén tendían a non deixar ningún espazo baleiro (horror vacui).
temas Os motivos máis utilizados eran as escenas da Biblia e os Evanxeos e as vidas de santos.
Tamén se presentan representacións da vida cotiá das persoas, pero sempre cun contido moral.
definición que se representa
tímpano
espazo delimitado polo dintel e as arquivoltas nas
portadas das igrexas
Cristo en maxestade, rodeado polo
tetramorfos e dous anxos; na base os vinte e
catro anciáns da Apocalipse de San Xoán
lintel
elemento horizontal que soporta unha carga,
apoiando os seus extremos nas xambas; está
colocado sobre portas e ventás O lintel e as arquivoltas están decorados con
motivos vexetais, xeométricos e animais
fantásticos.
arquivoltas
conxunto de arcos inscritos uns nos outros que
organizan unha portada abocinada (a anchura
aumenta ou diminúe progresivamente)
parteluz
elemento vertical que divide a luz dun vano (oco)
en dúas partes
tres parellas de leóns entrelazados en forma
de X sobre un fondo vexetal
xambas
elementos verticais situados a ambos lados dunha
porta ou unha ventá que sosteñen o lintel ou o
arco. No Románico adoitan ter columnas ou
estatuas adosadas.
Nas xambas polilobuladas aparecen
representados San Pedro e o profeta Isaías.
Aos lados hai outras representacións
secundarias: o pobre Lázaro, Anunciación,
Visitación, Fuxida a Exipto, entre outros
personaxes.
Arquitectura
Influencia Procede de Sitúase en Caracteres Exemplo
Lombarda
Norte de
Italia
Norte de Cataluña e
Aragón
igrexas de pequeno
tamaño
muros de pedra pequena
decorados con arcos e
bandas lombardas
campanario
San Pedro de Roda (Xerona)
igrexas de Santa María e San
Clemente de Tahull (Lleida)
Francesa
Mosteiro
de Cluny
(Francia)
Ao longo do Camiño
de Santiago
trazos xerais da
arquitectura románica que
xa vimos
catedrais de Santiago de
Compostela, Zamora e
Salamanca
igrexas de San Isidoro de León,
San Martín de Frómista
(Palencia) e Santa María de
Eunate (Navarra)
mosteiros de San Xoán da
Pena (Huesca) e Santo
Domingo de Silos (Burgos).
Mudéxar al-Ándalus
Castela e León,
Castela-A Mancha,
Estremadura e Aragón
uso do ladrillo e polas
arquerías cegas pegadas
nos muros
igrexa de San Tirso de
Sahagún (León).
O Románico lombardo.
Igrexa de san Clemente de Tahull (Lleida), século XII.
Interior da igrexa de San Pedro de Roda (Xirona), século XI.
7.- A arte románica en Galicia.
Arquitectura
Mosteiros
Santo Estevo de Ribas de Sil (Ourense)
Carboeiro, en Silleda (Pontevedra)
San Clodio, en Leiro (Ourense)
Catedrais Santiago de Compostela, Mondoñedo, Lugo e Ourense
Arquitectura
civil
pazo arcebispal de Santiago de Compostela, levantado polo bispo Diego
Xelmírez no século XII.
Escultura
Portadas
Porta das Praterías e Pórtico da Gloria do Mestre Mateo, modelos para o
resto da escultura en Galicia
Chapiteis
Chapiteis do claustro de Santa María a Real do Sar (Santiago de
Compostela, século XII)
Chapiteis do Pórtico do Paraíso da catedral de Ourense
Retablos Retablo de Santo Estevo de Ribas de Sil en Ourense
Pintura
Mural
As condicións climáticas adversas da Comunidade ocasionaron a práctica
descomposición da pintura mural
Ilustracións de
códices
Libro das Horas de Fernando I
Códice Calixtino ou Liber Sancti Jacobi (1140).