Tema 2 rev industrial

UNIDADE 2UNIDADE 2

REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E CAPITALISMO REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E CAPITALISMO

Borja Campos SeijoBorja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)I.E.S García Barbón (Verín)

1. REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: 1. REVOLUCIÓN INDUSTRIAL: definición e causas.definición e causas.

Rev. Industrial = conxunto de cambios tanto económicos Rev. Industrial = conxunto de cambios tanto económicos como de outro tipo que permitiron que Gran Bretaña se como de outro tipo que permitiron que Gran Bretaña se convertera no S.XVIII e XIX no principal centro industrial e convertera no S.XVIII e XIX no principal centro industrial e financeiro do mundo.financeiro do mundo.

Por que en GB? Causas principais:Por que en GB? Causas principais:Cambios na agriculturaCambios na agricultura 2 consecuencias: 2 consecuencias:

a) a) Aumento poboaciónAumento poboación consumidores.consumidores.

b) b) Éxodo rural Éxodo rural man de obra barata para as fábricas.man de obra barata para as fábricas.Mercado colonial inglésMercado colonial inglés: as colonias inglesas (Norteamerica, : as colonias inglesas (Norteamerica, Sudáfrica, India, Australia...) proporcionan materias primas Sudáfrica, India, Australia...) proporcionan materias primas baratas para a industria inglesa e demandan produtos baratas para a industria inglesa e demandan produtos elaborados.elaborados.

Principais potencias coloniais e os seus dominios no XVIII

Dispoñibilidade de capital: os grandes beneficios da agricultura e o comercio, podían ser reinvestidos noutras actividades económicas (industria).

Institucións políticas estables (sistema parlamentario inglés) que favorecía os intereses da burguesía.

Mentalidade emprendedora (incluso da nobreza!!!).

2. CAMBIOS NA POBOACIÓN E AGRICULTURA

A) CAMBIOS NA POBOACIÓN (REVOLUCIÓN DEMOGRÁFICA)

- A partir de - A partir de ½ S. XVIII ½ S. XVIII Revolución Revolución demográficademográfica (á vez que a industrial) = (á vez que a industrial) = aumento da poboación. Factores:aumento da poboación. Factores:

produción de alimentos produción de alimentos fames e maior fames e maior resistencia fronte epidemias resistencia fronte epidemias desaparición desaparición mortalidade catastróficamortalidade catastrófica (crise de (crise de subsistencia).subsistencia).

Melloras na hixiene e mediciña Melloras na hixiene e mediciña taxa de taxa de mortalidade (de 30 a 20 ‰), sobre todo a mortalidade (de 30 a 20 ‰), sobre todo a infantil.infantil.

A natalidade continúa sendo elevada (35-30 A natalidade continúa sendo elevada (35-30 ‰ ‰ elevado crecemento da poboación elevado crecemento da poboación (poboación británica duplícase entre 1800 e (poboación británica duplícase entre 1800 e 1850).1850).

B) CAMBIOS NA AGRICULTURA (REVOLUCIÓN AGRÍCOLA).B) CAMBIOS NA AGRICULTURA (REVOLUCIÓN AGRÍCOLA).O O da poboación foi posible grazas a da poboación foi posible grazas a mellora da alimentaciónmellora da alimentación, , ésta conseguiuse mediante o ésta conseguiuse mediante o dos rendementos e a productividade. dos rendementos e a productividade.

2 causas desta mellora:2 causas desta mellora:

a) a) Cambios técnicos e nos sistemas de cultivoCambios técnicos e nos sistemas de cultivo: : - - Eliminación do barbeito.Eliminación do barbeito.

- - Difusión da rotación cuatrienalDifusión da rotación cuatrienal (Sistema Norfolk) (Sistema Norfolk) cereais cereais rotan con outros cultivos (nabos, trevo, patacas) rotan con outros cultivos (nabos, trevo, patacas) mellora mellora fertilidade do chan e permitían unha maior cabaña gandeira fertilidade do chan e permitían unha maior cabaña gandeira + carne + carne (mellor alimentación) e + abono (mellor productividade).(mellor alimentación) e + abono (mellor productividade).

- - Mellora das ferramentasMellora das ferramentas (gadaña, arado) (gadaña, arado) e introdución de e introdución de máquinasmáquinas (sementadora mecánica de J. Tull, segadora mecánica de Mc (sementadora mecánica de J. Tull, segadora mecánica de Mc Cormick...).Cormick...).

- - Uso crecente do abono e regadío.Uso crecente do abono e regadío.

- - Cambios na mentalidade agrícolaCambios na mentalidade agrícola = mentalidade individualista, = mentalidade individualista, emprendedora, disposta a introducir melloras e avances para aumentar emprendedora, disposta a introducir melloras e avances para aumentar beneficios (orixe agricultura capitalista).beneficios (orixe agricultura capitalista).

b) b) Cambios na propiedade da terraCambios na propiedade da terra: : A A nova clase emerxentenova clase emerxente (a (a burguesía) burguesía) 2 consideracións:2 consideracións:

A terra ha de ser unha mercadoría máis A terra ha de ser unha mercadoría máis propiedade propiedade libre e privadalibre e privada, sen residuos feudais (señoríos, morgados, , sen residuos feudais (señoríos, morgados, bens eclesíasticos, comunais).bens eclesíasticos, comunais).

Os labregos deben ser sóOs labregos deben ser sóman de obra ao servizo dos man de obra ao servizo dos propietariospropietarios, sen obrigas feudais., sen obrigas feudais.

- 2 exemplos:- 2 exemplos: Cerramentos británicos Cerramentos británicos ((enclosure actsenclosure acts): co ): co cercado e cercado e

privatización das terras comunaisprivatización das terras comunais ( (openfieldsopenfields) ) propiedades privadas propiedades privadas utilización das mesmas para obter utilización das mesmas para obter + beneficios + beneficios productividade. productividade.

Desamortización española:Desamortización española: supresión dos señoríos e supresión dos señoríos e posta en venta das terras eclesiásticas e comunais.posta en venta das terras eclesiásticas e comunais.

Consecuencias destes cambios:Consecuencias destes cambios: Inicio da agricultura moderna e Inicio da agricultura moderna e

capitalistacapitalista = = individualista e de individualista e de mercadomercado: orientado á rendabilidade : orientado á rendabilidade e beneficio do propietario (producir e beneficio do propietario (producir máis e máis baratomáis e máis barato búsqueda do búsqueda do máximomáximo beneficiobeneficio). ).

Efectos sociais negativosEfectos sociais negativos campesiños pobres perderon terras campesiños pobres perderon terras comunaiscomunais como as súas terras como as súas terras non lles chegaban para sobrevivirnon lles chegaban para sobrevivir venta das terras venta das terras xornaleiros xornaleiros (campesiños sen terra) ou (campesiños sen terra) ou emigración ás cidades industriaisemigración ás cidades industriais obreiros.obreiros.

- A revolución industrial tránsito do sistema feudal do Antigo Réxime ao sistema capitalista do mundo moderno.

- 6 Trazos da Revolución Industrial:

a) Mecanización = renovación tecnolóxica constante con invención de máquinas + produción e produtos máis baratos.

b) Introdución de enerxía mecánica: a tecnoloxía permite substituir a forza muscular humana e animal por formas de enerxía mecánica: carbón (máquina de vapor de Watt, 1769), petróleo, electricidade.

3. TRAZOS DA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL

c) Establecemento do sistema fabril (factory system): que substitúe aos anteriores sistemas de produción (gremial, domestic system). A unidade de produción básica é a fábrica = lugar mecanizado onde a máquina controla o ritmo e marca a forma de traballo dos obreiros sobreexplotados e alienados.

d) Desvalorización do traballo humano (o importante é a máquina) incremento da xornada laboral e emprego masivo de man de obra de escasa cualificación (homes, mulleres e nenos) á que se lle pagan baixos salarios.

e) Necesidade de financiamento: Inicialmente as industrias teñen carácter familiar e se autofinancian co reinvestimento constante dos beneficios. A medida que avanza a industrialización precísase apoio bancario e bolsístico.

f) Existencia de sectores punteiros: que se adiantan na mecanización e arrastran aos demáis sectores (Ex: téxtil de algodón demanda carbón e ferro para as máquinas, o ferrocarril demanda ferro para raís e carbón para tracción...).

1ª Rev Industrial (c. 1780-1880):

- Inicio en Inglaterra e logo expansión.

- Enerxía: vapor.

- Sectores: algodón, sidero-metalúrxico e ferrocarril.

- Fábricas pequenas.

- Autofinanciamento

Revolución Industrial 2 fases ben diferenciadas:

2ª Rev Industrial (c. 1880-1914):

- Novas potencias industriais: Alemaña, EEUU, Xapón

- Enerxía: petróleo e electricidade

- Sectores: enerxético e químico.

- Grandes fábricas

- Financiamento bancario e bolsístico.

- Novas formas de organizar a produción: taylorismo e fordismo.

- Expansión da industrialización por Europa= en forma de ondas en dirección NO-SE, en 4 áreas:

1. Pioneira: GB. 2. First corners: Bélxica, Francia, Alemaña (Europa

NO). 3. Late corners: Escandinavia, Rusia, Austro-Hungría. 4. Periferia sur: Europa mediterránea (España, Italia,

Balcáns…).- A industrialización tivo éxito só en reducidos países

(1 e 2) economías escandinavas, mediterráneas e orientais seguiron sendo, ante todo agrarias (agás algunhas zonas: Norte de Italia, Cataluña,…).

PRIMEIRA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL (c.1780-1880).

- Limitada case en exclusiva a GB, os sectores punterios foron o téxtil de algodón, o siderometalúrxico e o ferrocarril.

Téxtil de algodón : primeiro motor da R.I. Causas:

- Materia prima abundante e barata procedente das colonias.

- Elevada demanda popular de tecidos de algodón (indianas).

- Innovacións técnicas e aplicación da máquina de vapor (Watt, 1769).

- Man de obra barata para máquinas sinxelas (spinning jenny, water frame, mule).

INNOVACIÓNS TÉCNICAS EN SECTOR TÉXTIL

Siderometalúrxico (ferro): 2º sector en industrializarse.

- As pequenas fraguas alimentadas por madeira altos fornos, alimentados por carbón mineral (maior poder calorífico para fundir o ferro).

- Inventos + importantes:a) a) Alto forno de DarbyAlto forno de Darby (1732): uso de (1732): uso de

carbón de coquecarbón de coque (hulla sen sulfuro), + (hulla sen sulfuro), + calorífico.calorífico.

b) b) Máquina de vapor (1776Máquina de vapor (1776)),, incorporada incorporada por Wilkinson ao sector siderúrxico.por Wilkinson ao sector siderúrxico.

c) c) Pudelaxe do ferroPudelaxe do ferro (Cort, 1783): fundir e (Cort, 1783): fundir e golpear ferro para eliminar escouras golpear ferro para eliminar escouras ferro + puro.ferro + puro.

Ferrocarril:- Invento fundamental = locomotora de Stephenson (1829)= máquina de vapor capaz de moverse sobre raís 1ª liña: Liverpool – Manchester (1830).- Vantaxes: capacidade de carga, rapidez, menor custo e maior seguridade revolución nos transportes - Construción rede ferroviaria a partir 3ª década do S. XIX 3 efectos:

Demanda de ferro e aceiro para construción redetransformación da siderurxia nun motor esencial da economía británica.

Ocupación de gran cantidade de man de obra.

Mellora e interrelación dos mercados

Movilización de grandes capitais estímulo ao sector financeiro e bancario

A SEGUNDA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL (c.1880-1914)

- 2ª fase R.I = nova onda de innovacións nos decenios finais do século: técnicas, industriais, empresariais…

I. NOVAS FONTES DE ENERXÍA Petróleo:

- Nun primeiro momento utilizado para iluminación. - Avances en destilación novos usos: lubricante, combustible de máquinas e fábricas, calefacción, materia prima para industria petroquímica...

- Melloras no motor de combustión (Daimler Benz, 1900) xeneralización do petróleo como combustible de automóbil.

Electricidade:

- Orixe en innovacións (pila de Volta, lampada de Edison…).

- Vantaxes: limpeza, flexibilidade, doada de transportar e converter en luz, calor ou movemento.

- Aplicacións masivas: iluminación, enerxía de máquinas electricas na industria, comunicación (teléfono, telégrafo, radio…), transporte (tranvía, metro…).

II. NOVOS SECTORES PUNTEIROS- 3 sectores industriais punteiros impulsan desenvolvemento industrial:

Sector sidero-metalúrxico: medra e introduce novidades 3 efectos:

a) Ferro segue a ser “pan de industria” (maquinaria, construción, bélica, e sobre todo automóbil).

b) Perfeccionamento do aceiro. c) Aparición novos metais e aliaxes (aluminio, níquel…).

Sector químico productos novos e artificiais que desprazan a vellos recursos caros e escasos. - Aplicacións: tintes para industria téxtil, fertilizantes químicos, tecidos e fibras artificiais, plásticos, medicinas, perfumes, dinamita (Nobel). - Dentro sector químico destaca o petroquímico (utiliza petróleo como mat prima) combustibles, derivados e outros (farmacia, plásticos, pinturas, téxtil…).

Sector eléctrico: fabricación de motores, turbinas, electrodomésticos…

III. REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES.Avances a finais do S.XIX:

- Ferrocarril: na 2ª ½ S.XIX concluironse as principais redes ferroviarias en Europa e Estados Unidos.

- Transporte urbano: electricidade tranvías e trens metropolitanos (metro, 1º en Londres en 1887).

- Navegación: melloras na construción (aceiro e maior potencia de motores) e aplicación vapor barcos + rápidos e seguros duración viaxes transoceánicos favorecendo migracións europeas e comercio, facilitados por construción canais interoceánicos: Suez, 1869, e Panamá, 1904.

- Automóbil: resultado de combinar motor a explosión, neumático e petróleo como combustible verdadeira rev nos transportes. Primeiro automóvil (Peugeot) comezou a funcionar no ano 1891.

- Aviación: a finais do S XIX e inicios do S.XX, experimentación (primeiro voo, Irmáns Wright, 1903) explotación militar e comercial nas primeiras décadas S.XX.

IV.A IMPORTANCIA DO CAPITAL: IV.A IMPORTANCIA DO CAPITAL: SOCIEDADES E BANCOSSOCIEDADES E BANCOS

- Avance da industrialización - Avance da industrialización necesidade necesidade de maior capitalde maior capital para investi para investirr 2 novas 2 novas formas de financiamento:formas de financiamento:AA) ) Sociedades anónimas (S.A.)Sociedades anónimas (S.A.): : A partir de ½ A partir de ½ S. XIX conversión de empresas en S. XIX conversión de empresas en sociedades anónimas = sociedades anónimas = sociedades por sociedades por accións.accións.AcciónAcción = cada = cada parte do capital dunha parte do capital dunha empresaempresa que se distribúen entre os socios que se distribúen entre os socios ou son vendidas ao público.ou son vendidas ao público.Accionista Accionista (pousidor de accións) é (pousidor de accións) é propietario dunha parte proporcional da propietario dunha parte proporcional da empresaempresa recibe beneficios (dividendos) recibe beneficios (dividendos) en función das accións poseidas.en función das accións poseidas.Compra-venta de accións Compra-venta de accións creación creación Bolsas de ValoresBolsas de Valores (mercados de capital). (mercados de capital).

b) b) Bancos e institucións de créditoBancos e institucións de crédito: cobraron unha grande importancia. 2 : cobraron unha grande importancia. 2 tipos:tipos:

$ Bancos de depósitos: $ Bancos de depósitos: gardan aforros particulares,gardan aforros particulares,$ Bancos de investimento: $ Bancos de investimento: otorgan préstamos a longo prazo a empresas otorgan préstamos a longo prazo a empresas

para actividades industriais (por exemplo: construción ferrocarril en Europa para actividades industriais (por exemplo: construción ferrocarril en Europa continental).continental).- Por tanto, os bancos convertéronse en suministradores de capital para industrias (préstamos), creando sistemas para facilitar as transaccións (papel moeda, cheques, letras de cambio…) capital financeiro = factor fundamental do proceso industrializador.

V. CAMBIOS NA ORGANIZACIÓN DO TRABALLO E NAS EMPRESAS

- Na segunda RI, a maduración de industrialización 2 procesos complementarios:

Sistemas intensivos de organización do traballo do obreiro para acadar + productividade:

$ Taylorismo: (Frederick Taylor) consiste en apurar o traballo do obreiro con mov simples, rápidos, eficaces, repetidos (“mecanicos”), eliminando os mov ineficaces e a perda de tempo.

$ Fordismo: (Henry Ford, no automóbil) cadea de montaxe = traer as pezas e material a través dunha cinta a onde estan os obreiros para eliminar perdas de tempo masifica e abarata produción Ford T = 1º coche para todos os bolsillos consumo masivo.

3. CAPITALISMO E SOCIEDADE 3. CAPITALISMO E SOCIEDADE DE CLASESDE CLASES

Rev. InduStrial estivo ligada a expansión capitalismo (liberalismo) Rev. InduStrial estivo ligada a expansión capitalismo (liberalismo) industrial industrial división capital e traballo e nova sociedade de clases, división capital e traballo e nova sociedade de clases, rexida por poder ec. rexida por poder ec. 2 grupos: burguesía e proletariado. 2 grupos: burguesía e proletariado.

3.1 LIBERALISMO ECONÓMICO3.1 LIBERALISMO ECONÓMICOConxunto de teorías ec. enunciadas por autores ingleses a finais do Conxunto de teorías ec. enunciadas por autores ingleses a finais do século XVIII (escola de Manchester). século XVIII (escola de Manchester). Destaca, ante todo, Adam Smith (Destaca, ante todo, Adam Smith (Ensaio sobre a natureza e causas da Ensaio sobre a natureza e causas da riqueza das naciónsriqueza das nacións, 1776), o cal afirma:, 1776), o cal afirma:a) Sociedade está composta non por estamentos, senón por a) Sociedade está composta non por estamentos, senón por

individuos.individuos.b) Motor da economía = interés particular o individual.b) Motor da economía = interés particular o individual.c) Interés individual concorre no mercado, a través dos prezos, c) Interés individual concorre no mercado, a través dos prezos,

rexidos por libre xogo de oferta-demenda.rexidos por libre xogo de oferta-demenda.d) Nada debe estorbar este libre xogo, nin sequera o Estado d) Nada debe estorbar este libre xogo, nin sequera o Estado

eliminación barreiras proteccionistas e monopolios que frenen o libre eliminación barreiras proteccionistas e monopolios que frenen o libre comercio.comercio.

Outro autor, David Ricardo Outro autor, David Ricardo traballo = mercadoria + dentro do traballo = mercadoria + dentro do capitalismo e capitalismo e ““lei natural do salariolei natural do salario”” salario traballador = mínimo salario traballador = mínimo necesario para garantizar a súa subsistencia.necesario para garantizar a súa subsistencia.

Robert Malthus: coñecido pola súa teoría da poboación Robert Malthus: coñecido pola súa teoría da poboación existe existe desequilibrio entre crecemento de poboación e recursos (+ lento) desequilibrio entre crecemento de poboación e recursos (+ lento) necesidade de necesidade de natalidade para reducir miseria. natalidade para reducir miseria.

3.2 O FUNCIONAMENTO DO CAPITALISMO INDUSTRIAL3.2 O FUNCIONAMENTO DO CAPITALISMO INDUSTRIALLiberalismo ec. Liberalismo ec. capitalismo = sistema ec. no que os medios de capitalismo = sistema ec. no que os medios de producción (fábricas, máquinas, stocks…) son propiedade privada.producción (fábricas, máquinas, stocks…) son propiedade privada.

Prop. privada está concentrada en moi poucas mans Prop. privada está concentrada en moi poucas mans (burguesía=capitalistas) (burguesía=capitalistas) maioría da poboación non ten propiedades, maioría da poboación non ten propiedades, só a súa forza de traballo (proletariado), que vende a cambio dun só a súa forza de traballo (proletariado), que vende a cambio dun salario.salario.

Ademáis para que os capitalistas vivan das súas propiedades é Ademáis para que os capitalistas vivan das súas propiedades é necesario que os seus traballadores produzan + que o que gañan necesario que os seus traballadores produzan + que o que gañan excedente (plusvalía) que enriquece ao capitalista.excedente (plusvalía) que enriquece ao capitalista.

Capitalismo = sistema de iniciativa libre, non planificado, que busca o Capitalismo = sistema de iniciativa libre, non planificado, que busca o máximo beneficio individual e rixese polo libre xogo de oferta e máximo beneficio individual e rixese polo libre xogo de oferta e demanda.demanda.

A falta de planificación A falta de planificación crises cíclicas (se repiten co tempo). Son crises cíclicas (se repiten co tempo). Son crises de sobreproducción = crises que se producen por 1 exceso de crises de sobreproducción = crises que se producen por 1 exceso de roducción que é incapaz de absorver a demanda roducción que é incapaz de absorver a demanda productos en stock productos en stock caida prezos caida prezos beneficios beneficios peche de empresas peche de empresas paro paro aumenta.aumenta.

4. CARA A UNHA SOCIEDADE 4. CARA A UNHA SOCIEDADE URBANA E INDUSTRIALURBANA E INDUSTRIAL

Sociedade tradicional (agrícola e feudal) Sociedade tradicional (agrícola e feudal) sociedade industrial. sociedade industrial.

Industrialización Industrialización crecemento urbano por concentración capitais e crecemento urbano por concentración capitais e traballadores traballadores sociedade fundamentalmente urbana a finais S. XIX sociedade fundamentalmente urbana a finais S. XIX cidades convertéronse en grandes metrópoles (millóns de persoas) cidades convertéronse en grandes metrópoles (millóns de persoas) barrios novos, medios de transporte, e toda unha serie de servizos (escolas, barrios novos, medios de transporte, e toda unha serie de servizos (escolas, hospitais...). hospitais...).

As cidades medraron rápidamente As cidades medraron rápidamente Mentres a comezos de século XIX só o 2% Mentres a comezos de século XIX só o 2% da pob europea era urbana, un século despois vivían en cidades o 70% dos da pob europea era urbana, un século despois vivían en cidades o 70% dos británicos, o 60% dos alemáns e o 45 % de franceses.británicos, o 60% dos alemáns e o 45 % de franceses.

Crecemento urbano Crecemento urbano graves problemas nos primeiros tempos da graves problemas nos primeiros tempos da industrialización industrialización separación social por barrios: separación social por barrios:

burguesía: no centro da cidade burguesía: no centro da cidade barrios residenciais (bos barrios residenciais (bos servizos, amplas avenidas).servizos, amplas avenidas).

proletariado: nos barrios obreiros, insalubres e incómodos proletariado: nos barrios obreiros, insalubres e incómodos (barracóns, hacinamento…).(barracóns, hacinamento…).

A finais S.XIX as condicións de vida urbana melloraron grazas as A finais S.XIX as condicións de vida urbana melloraron grazas as melloras hixiénicas (sumidoiros, auga corrente) de médicas (vacinas) melloras hixiénicas (sumidoiros, auga corrente) de médicas (vacinas) esperanza de vida. esperanza de vida.

Co tempo, a redución da xornada laboral e a mellora do salario Co tempo, a redución da xornada laboral e a mellora do salario novas formas de lecer (deportes, cine, bailes, cafés…).novas formas de lecer (deportes, cine, bailes, cafés…).

Na cidade a familia extensa (avós, pais, fillos, netos, tíos, curmáns…) Na cidade a familia extensa (avós, pais, fillos, netos, tíos, curmáns…) propia do agro propia do agro familia nuclear (pais e fillos) propia das cidades por familia nuclear (pais e fillos) propia das cidades por vivendas pequenas e escasos salarios.vivendas pequenas e escasos salarios.

Estes cambios, non foron iguais en todos os lugares de Europa, foron Estes cambios, non foron iguais en todos os lugares de Europa, foron máis intensos algunhas zonas de Europa do NW e GB, e menos en máis intensos algunhas zonas de Europa do NW e GB, e menos en Europa oriental e meridional, e zonas tamén de Europa occ. Europa oriental e meridional, e zonas tamén de Europa occ. continuación modos de vida tradicionais do AR.continuación modos de vida tradicionais do AR.